DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

Łódź, dnia 24 marca 2021 r.

Poz. 1341

UCHWAŁA NR XXIX/193/2021 RADY GMINY ŻARNÓW

z dnia 25 lutego 2021 r.

w sprawie przyjęcia "Programu ochrony środowiska dla gminy Żarnów na lata 2020-2023 z perspektywą do 2027”

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 08 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 506), art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r. poz. 1396), Rada Gminy Żarnów uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Program ochrony środowiska dla gminy Żarnów na lata 2020-2023 z perspektywą do 2027" w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Żarnów. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Łódzkiego.

Przewodniczący Rady Gminy Żarnów

Mirosław Bubis Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 2 – Poz. 1341 Załącznik do uchwały Nr XXIX/193/2021 Rady Gminy Żarnów z dnia 25 lutego 2021 r.

Gmina Żarnów

Program ochrony środowiska dla gminy Żarnów na lata 2020 – 2023 z perspektywą do 2027

Żarnów, wrzesie ń 2019 r.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 3 – Poz. 1341

SPIS TRE ŚCI

1. WST ĘP 2. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU 2.1. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU OPOCZY ŃSKIEGO 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŻARNÓW 3.1. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE 3.2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA 3.3. SYTUACJA GOSPODARCZA 4. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 4.1. WARUNKI KLIMATYCZNE 4.2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I OCHRONA PRZYRODY 4.2.1. Lasy. 4.2.2. Formy ochrony przyrody 4.3. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 4.4. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA 4.4.1. Wody powierzchniowe 4.4.2. Wody podziemne 4.4.3. Gospodarka wodno-ściekowa 4.5. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH 4.6. GLEBY 4.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA 4.8. WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH 5. ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA 5.1. HAŁAS I WIBRACJE 5.2. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 5.3. GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI 5.4. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE 6. PRIORYTETY I CELE EKOLOGICZNE GMINY ŻARNÓW 7. STRATEGIA (KRÓTKOTERMINOWYCH) DZIAŁA Ń NA LATA 2020 – 2023 7.1. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA 7.2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE I ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII 7.3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE 7.4. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH 7.5. OGRANICZENIE HAŁASU I PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO 7.6. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE 7.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA 7.8. GOSPODARKA ODPADAMI 8. STRATEGIA DŁUGOTERMINOWYCH DZIAŁA Ń DO ROKU 2027 8.1. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA 8.2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE I ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII 8.3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE 8.4. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH 8.5. OGRANICZENIE HAŁASU I PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO 8.6. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE 8.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA 9. REALIZACJA PROGRAMU 9.1. SZACUNKOWE KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU 9.2. ŹRÓDŁA I STRUKTURA FINANSOWANIA 9.3. WDRA ŻANIE I MONITORING „P ROGRAMU ...” 10. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 11. SPIS LITERATURY I WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 4 – Poz. 1341

1. WST ĘP

W celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa Wójt Gminy Żarnów zobligowany jest do sporz ądzania gminnego programu ochrony środowiska (art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - Dz. U. z 2019 poz. 1396). „Program ochrony środowiska dla gminy Żarnów” został opracowany w trybie i na zasadach okre ślonych w przepisach o ochronie środowiska oraz zapisami zawartymi w Programie ochrony środowiska dla powiatu opoczy ńskiego. „Program ochrony środowiska dla Gminy Żarnów” przedstawia cele, priorytety i kierunki działa ń dopasowane do obecnego stanu środowiska i wymaga ń wynikaj ących z przepisów ochrony środowiska oraz aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej gminy i planów rozwojowych w tym zakresie. Sporz ądzenie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarz ądzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroni ące środowisko przed degradacj ą.

Program okre śla: - aktualn ą sytuacj ę ekologiczn ą w gminie, - ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy, - harmonogram konkretnych zada ń w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobów przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, aktywizacji pro środowiskowej społecze ństwa i wzrostu świadomo ści ekologicznej z podziałem na:  zadania gminy,  zadania innych organów administracji publicznej oraz instytucji, przedsi ębiorstw i organizacji społecznych, - uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdro żenie i monitoring. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiaj ący list ę przedsi ęwzi ęć jakie zostan ą zrealizowane na terenie gminy do roku 2026.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 5 – Poz. 1341

2. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU

Głównym celem Programu jest okre ślenie polityki ekologicznej gminy Żarnów, realizując polityk ę ekologiczn ą pa ństwa. Podstawowym źródłem danych o stanie środowiska były raporty o stanie środowiska oraz wyniki bada ń monitoringowych publikowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi oraz dokumenty publikowane przez jednostki rz ądowe i samorz ądowe.

Po dokonaniu analizy danych wyjściowych oraz problemów środowiskowych okre ślono cele oraz zadania, które nale ży podj ąć , aby efektywnie rozwi ązywa ć zidentyfikowane problemy środowiskowe oraz zapewni ć popraw ę stanu środowiska na terenie gminy, d ąż yć do zrównowa żonego rozwoju oraz wspiera ć podejmowane na szczeblu krajowym i unijnym działania, zwi ązane z zapobieganiem zmianom klimatycznym oraz minimalizowania ich niekorzystnych skutków.

Gminne Programy ochrony środowiska tworzone s ą w celu realizacji polityki ochrony środowiska na szczeblu gminnym. Wyznaczone w Programie cele środowiskowe s ą zgodne z celami dokumentów strategicznych szczebla wojewódzkiego i powiatowego.

2.1. Cele polityki ekologicznej powiatu opoczy ńskiego

Uchwał ą nr XIX/145/16 Rady Powiatu Opoczy ńskiego z dnia 27 czerwca 2016 r. przyj ęto „Program ochrony środowiska dla Powiatu Opoczy ńskiego na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do roku 2023”. Cele strategiczne: - poprawa stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu w poszczególnych jego obszarach, - ochrona i minimalizacja zagro żeń dla istniej ących zasobów przyrodniczych, - zachowanie zasad zrównowa żonego rozwoju gospodarczego i społecznego. Na realizacj ę celów strategicznych składaj ą się działania we wszystkich komponentach ochrony środowiska. Zało żenia planu zada ń przeprowadzono w podziale na grupy: 1. Ochrona powietrza atmosferycznego 2. Ochrona przed hałasem 3. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 4. Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych 5. Gospodarka odpadami 6. Ochrona gleb i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych 7. Ochrona środowiska przyrodniczego 8. Minimalizacja zagro żeń dla środowiska 9. Edukacja ekologiczna.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 6 – Poz. 1341

Cele strategiczne, priorytety i działania 1. Głównymi celami strategicznymi dla powiatu s ą: wzmacnianie potencjału gospodarczego wokół zasobów posiadanych przez Powiat, rozwój turystyki i rekreacji, poprawa jako ści życia mieszka ńców. 2. Priorytety w zakresie ochrony środowiska dla powiatu to: poprawa stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu w poszczególnych jego obszarach, ochrona i minimalizacja zagro żeń dla istniej ących zasobów przyrodniczych, zachowanie zasad zrównowa żonego rozwoju gospodarczego i społecznego. 3. Działania w Programie realizowane b ędą w podziale na grupy: ochrona powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrona wód podziemnych i powierzchniowych, gospodarka odpadami, ochrona gleb i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, ochrona środowiska przyrodniczego, minimalizacja zagro żeń dla środowiska i edukacja ekologiczna.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 7 – Poz. 1341

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŻARNÓW

3.1. Poło żenie geograficzne Gmina Żarnów poło żona jest w południowej cz ęś ci powiatu opoczy ńskiego, le żą cego we wschodniej cz ęś ci województwa łódzkiego. Administracyjnie gmina graniczy z gminami: Aleksandrów (pow. piotrkowski) od zachodu, Parady ż od północy, Białaczów od północnego- wschodu, Ko ńskie (woj. świ ętokrzyskie) od wschodu, Ruda Maleniecka i Fałków (woj. świ ętokrzyskie) od południa. Powierzchnia gminy wynosi 14 106 ha, z czego 9 857 ha zajmuj ą u żytki rolne, tj. około 70 % powierzchni gminy, co świadczy o jej rolniczym charakterze. W skład gminy wchodzi 30 sołectw - wraz z Żarnowem 42 miejscowo ści. Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym (wg Kondrackiego, 2002 r.) gmina nale ży do podprowincji Wy żyna Małopolska (342), makroregionu Wy żyna Przedborska (342.1), mezoregionu Wzgórza Opoczy ńskie (342.12) zbudowanych głównie ze skał jurajskich. Obszar gminy charakteryzuje si ę urozmaicon ą konfiguracj ą pod wzgl ędem ukształtowania powierzchni terenu. Wysoko ści bezwzgl ędne wahaj ą si ę od ponad 285 m npm (Diabla Góra) do 188 m npm w dolinie rzeki Czarnej Malenieckiej zwanej te ż Czarn ą Koneck ą. Przez teren gminy przebiegaj ą drogi: krajowa nr S74 Sulejów-Kielce-Zamo ść -granica pa ństwa oraz wojewódzkie nr 746 relacji Żarnów-Ko ńskie i nr 726 relacji Żarnów--Rawa Mazowiecka, a tak że drogi powiatowe i gminne. Przez teren gminy z południa na północ przebiega Centralna Magistrala Kolejowa posiadaj ąca wysokie parametry techniczne, jednak bez żadnej lokalnej stacji.

3.2. Sytuacja demograficzna Gmin ę Żarnów zamieszkuje 5 994 osób (dane na koniec 2018 r.). G ęsto ść zaludnienia średnia dla gminy wynosi 42 osoby/km 2. Pod wzgl ędem zaludnienia najwi ększ ą miejscowo ści ą jest Żarnów, najmniej osób zamieszkuje m. Afryka i .

3.3. Sytuacja gospodarcza Gmina Żarnów pod wzgl ędem gospodarczym ma charakter rolniczy. Ze wzgl ędu na du żą przewag ę słabych gleb (V i VI klasa bonitacyjna), funkcj ą wiod ącą gminy jest rolnictwo. Użytki rolne stanowi ą 70 % powierzchni gminy, lasy i grunty le śne 26,4 % powierzchni. Gospodarka rolna na terenie gminy oparta jest na niewielkich obszarowo indywidualnych gospodarstwach rolnych, w których działalno ść rolnicza stanowi podstawowe źródło utrzymania. Przeci ętna wielko ść gospodarstwa wynosi do 5,5 ha. Na przewa żaj ącej cz ęś ci terenu gminy uprawiane s ą zbo ża: żyto,

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 8 – Poz. 1341

pszen żyto, mieszanki zbo żowe oraz ro śliny okopowe (ziemniaki). W gminie prowadzone s ą równie ż uprawy zielarskie. Produkcja przemysłowa w gminie koncentruje si ę na eksploatacji surowców mineralnych – glin ogniotrwałych, iłów ceramicznych, piaskowców. Metodą odkrywkow ą wydobywane s ą iły ceramiczne na Kopalni „Chełsty”. Są one surowcem do produkcji płytek w zakładach produkuj ących płytki ceramiczne. Prowadzona jest równie ż eksploatacja drobnoziarnistych piaskowców jurajskich systemem odkrywkowym (Dąbie, Żarnów, , Sielec,). Prowadzona jest równie ż eksploatacja piasków i żwirów w Pilichowicach. Wg danych GUS w gminie Żarnów na koniec 2018 r. w systemie regon zarejestrowano 242 podmioty gospodarcze. Najwi ęcej jednostek gospodarczych zajmuje si ę działalno ści ą handlow ą, budowlan ą i przetwórstwem przemysłowym. Na terenie gminy znajduj ą si ę rozległe kompleksy le śne. Cały teren gminy poło żony jest w zlewni rzeki Pilicy. Na rzece W ąglance utworzony jest zbiornik retencyjny w Miedznie. Gmina Żarnów to obszar cenny pod wzgl ędem wyst ępowania elementów środowiska kulturowego. W poł ączeniu z walorami środowiska naturalnego tworz ą one niepowtarzalne zespoły architektoniczno - krajobrazowe. Walory te stanowi ą w du żej mierze o atrakcyjno ści turystycznej gminy. Na terenie gminy znajduje si ę pieszy oznakowany odcinek długo ści ok. 38 km „Piekielnego Szlaku” wraz z obiektami małej infrastruktury turystycznej w trzynastu miejscach odpoczynku w miejscowo ściach: Adamów, Siedlów, Afryka, , Klew Diabla Góra, Skórkowice, , Budków, Trojanowice, Żarnów, Nadole, , . Historyczne miasto Żarnów łączy wybitne walory krajobrazowo - przyrodnicze z kulturowymi, udokumentowanymi znaleziskami archeologicznymi, poprzez zabytki architektury średniowiecznej, układ urbanistyczny średniowiecznego, warownego miasta, po XIX-wieczn ą zabudow ę. Znajduj ą si ę tu nast ępuj ące obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków: m. Bronów - dom (chałupa) nr 16, drewn., 1830 (nie istnieje) m. Budków - park dworski, XIX m. - park dworski m. Skórkowice - ko ściół par. p.w. św. Łukasza, 1639-48 m. Trojanowice - park m. Wierzchowisko - park dworski, k. XIX m. Żarnów

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 9 – Poz. 1341

- śródmie ście - ko ściół par. p.w. św. Mikołaja, XII

Na terenie gminy wyst ępuje szereg stanowisk archeologicznych. Dominuj ą ślady osad z okresu od paleolitu do pó źnego średniowiecza. Osobn ą grup ę stanowi ą stanowiska obejmuj ące obszar Żarnowa. Grodzisko wczesno średniowieczne w Żarnowie obj ęte jest ścisł ą ochron ą konserwatorsk ą.

4. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. Warunki klimatyczne Teren gminy Żarnów poło żony jest w Dzielnicy Cz ęstochowsko-Kieleckiej. Opady s ą tu stosunkowo du że i dochodz ą do 800 mm/rok. Klimat obszaru gminy charakteryzuje si ę średni ą roczn ą temperatur ą 7,7OC. Najni ższe temperatury wyst ępuj ą tu w styczniu -2,5 OC, natomiast najwy ższe w lipcu: +18,8 OC. Na terenie gminy liczba dni pogodnych mie ści si ę w granicach 40-50, natomiast liczba dni pochmurnych wynosi około 120. Czas trwania zimy powy żej 100 dni, średnia roczna ilo ść dni bez przymrozków wynosi 130-150. Okres wegetacyjny trwa 200 - 210 dni Przewa żaj ą wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, średnia pr ędko ść wiatru 2,5 m/s.

4.2. Środowisko przyrodnicze i ochrona przyrody 4.2.1. Lasy. Na terenie gminy Żarnów lasy i grunty le śne zajmuj ą 26,4 % powierzchni – 3 759,51 ha. Lasy pa ństwowe zajmuj ą powierzchni ę 2 014,72 ha i zarz ądzane są przez Nadle śnictwo Opoczno i Przedbórz (wchodz ące w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Łodzi). Lasy na terenie gminy stanowi ą najwi ększy walor przyrodniczy i krajobrazowy. Rozmieszczenie terenów le śnych w gminie jest zró żnicowane. Wyst ępuj ą głównie w środkowej i południowej cz ęś ci gminy oraz w rejonach wsi Klew, Sielec, Pilichowice, Dłu żniewice, Nadole, Niemojowice, Wierzchowisko i Jasion. Istniej ące lasy s ą pozostało ściami dawnej Puszczy Pilickiej. W kompleksach le śnych dominuje sosna w II klasie wieku. Skład gatunkowy drzewostanów le śnych buduj ą w przewa żaj ącej mierze drzewostany sosnowe z udziałem gatunków: d ąb szypułkowy, grab pospolity, topola osika, olsza czarna, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata, świerk pospolity, jodła pospolita, modrzew polski. W podszycie znajduje si ę: jałowiec, jarz ąb, kruszyna, tarnina, leszczyna, czeremcha, trzmielina i bez. Natomiast w najni ższych partiach lasu wyst ępuje m.in.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 10 – Poz. 1341

borówka czernica, borówka bagienna, żurawina błotna, bagno, poziomka, je żyna, malina, wrzos, żarnowiec, zawilec gajowy, przylaszczka, widłak, mchy i paprocie. Główn ą funkcj ą lasów wszystkich kategorii własno ści jest funkcja gospodarcza. Gospodarka le śna obejmuje głównie zabiegi piel ęgnacyjne, odnowienia, ochron ę sadzonek, produkcj ę sadzonek czy pozyskiwanie grubizny. Lasy pełni ą wielorakie funkcje: ochronn ą - polegaj ącą na dodatnim oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze, produkcyjn ą - dostarczaj ącą surowca drzewnego, owoców le śnych, ziół oraz społeczn ą - przede wszystkim jako teren dla rekreacji i turystyki. Lasy korzystnie oddziałuj ą na klimat, powietrze, wod ę, gleb ę, warunki życia człowieka oraz na równowag ę przyrodnicz ą. Na terenie gminy wi ększo ść obszarów le śnych nale ży do lasów ochronnych. Równie wa żnym elementem przyrody s ą zasoby zwierzyny. Bardzo liczn ą grup ę stanowi ą ptaki, w śród których obok pospolitych, wyst ępuj ą kruki, puchacze, jarz ąbki, bociany i inne. Ponadto miewaj ą tutaj swoje tokowiska cietrzewie. W lasach żyj ą tak że sarny, jelenie, dziki, lisy oraz zaj ące. Z rzadkich gatunków ssaków wielokrotnie stwierdzono tu obecno ść łosi w ędrownych, daniel, łasic, kun i je ży. Wa żnym elementem szaty ro ślinnej s ą równie ż zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przydro żne, rosn ące na placach, skwerach i nieruchomo ściach. Piecz ę prawn ą nad utrzymaniem tej ro ślinno ści sprawuj ą gminy. Dla lasów ogólnymi zagro żeniami s ą: po żary, kradzie że drewna, za śmiecanie ich w pobli żu terenów mieszkaniowych, rekreacyjnych i dróg. Niewystarczaj ąca jest tak że ilo ść i jako ść infrastruktury turystycznej i komunalnej w s ąsiedztwie lasów. W ostatnich 5 latach nie obserwowano masowych pojawów szkodliwych owadów le śnych. Nie rejestruje si ę tu tak że uszkodze ń drzewostanu w wyniku zanieczyszczenia powietrza.

4.2.2. Formy ochrony przyrody Obszar gminy Żarnów posiada cenne walory przyrodnicze w krajowym i regionalnym układzie przestrzennym oraz pełni wa żne funkcje ekologiczne.

Obszary NATURA 2000 maj ące znaczenie dla wspólnoty zatwierdzone przez komisje europejsk ą w decyzji nr 2011/64/ue z dnia 10.01.2011 r. Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 ma na celu utrzymanie bioró żnorodno ści pa ństw członkowskich UE poprzez ochron ę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Na terenie gminy Żarnów znajduje si ę fragment obszaru Dolina Czarnej – obejmuje dolin ę Czarnej Malenieckiej (Koneckiej) od źródeł do uj ścia, z kilkoma dopływami i przylegaj ącymi do niej

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 11 – Poz. 1341

kompleksami ł ąk i stawów, oraz lasami. Rzeka na przewa żaj ącej długo ści zachowała naturalny charakter koryta i doliny (rzeka wy żynna). Obszary przyrodnicze prawnie chronione. Południowa i zachodnia cz ęść gminy obj ęta jest ochron ą jako Pilicza ński Obszar Chronionego Krajobrazu . Jest to obszar chroniony ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, warto ściowy ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem, a tak że pełnion ą funkcj ę korytarzy ekologicznych. W gminie Żarnów znajduj ą si ę dwa rezerwaty przyrody : - Rezerwat le śno-krajobrazowy „Diabla Góra” o powierzchni 159 ha, utworzony w 1987 roku w celu ochrony poro śni ętego lasem izolowanego wzgórza z wychodniami skał piaskowcowych. Wzgórze Diabla Góra o wysoko ści 285 m n.p.m., zbudowane z żółtego i ró żowego piaskowca, stanowi kulminacj ę w zachodniej cz ęś ci wzgórz opoczy ńskich, pomi ędzy wsiami Skórkowice i Skotniki. W rezerwacie wyst ępuje szereg ro ślin chronionych, mi ędzy innymi: widłak jałowcowaty i go ździsty, pomocnik baldaszkowy, wil żyna ciernista, kruszyna pospolita, mącznica lekarska, paprotka zwyczajna, kocanki piaskowe i konwalia majowa. Zadaniem rezerwatu jest zachowanie ukształtowania powierzchni, ro ślinno ści i krajobrazu oraz dokumentacja zjawisk geologicznych. - Rezerwat le śny „Jodły Sieleckie” o powierzchni 33,13 ha, utworzony został w celu ochrony naturalnego stanowiska jodły na granicy jej zasi ęgu i wyst ępuj ących tu zbiorowisk le śnych, utworzenia naturalnego charakteru tych fragmentów fitocenoz, które maj ą zaburzon ą struktur ę oraz dla ochrony stanowisk ro ślin chronionych. Flora rezerwatu liczy ponad 150 gatunków ro ślin. Rosn ą tu 4 gatunki ro ślin obj ętych ochron ą całkowit ą (wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny) oraz 5 gatunków pod ochron ą cz ęś ciow ą (kruszyna pospolita, kalina koralowa, kopytnik pospolity, pierwiosnka wyniosła, konwalia majowa).

Na omawianym terenie zarejestrowanych jest 9 pomników przyrody żywej: - Jesion wyniosły w m. Trojanowice (nr rej. 1247), o obwodzie 290 cm - Dąb szypułkowy w m. Trojanowice (nr rej. 1248), o obwodzie 303 cm - 2 lipy szerokolistne w m. Wierzchowisko (nr rej. 1249), o obwodzie 405 i 391 cm - Jesion wyniosły w m. Wierzchowisko (nr rej. 1250), o obwodzie 410 cm - Dąb szypułkowy w m. Paszkowice (nr rej. 1251), o obwodzie 497 cm - 2 buki pospolite w m. Paszkowice (nr rej. 1252), o obwodzie 372 i 261 cm - 2 lipy drobnolistne w m. Paszkowice (nr rej. 1253), o obwodzie 372 i 55 cm - Lipa drobnolistna w m. Budków (nr rej. 1254), o obwodzie 315 cm

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 12 – Poz. 1341

- Dąb szypułkowy w m. Budków (nr rej. 1255), o obwodzie 352 cm - Dąb Siedlowski w m. Siedlów (nr rej. crfop 1393), dąb szypułkowy o obwodzie 665 cm Do zieleni urz ądzonej na terenie gminy nale żą obj ęte prawn ą ochron ą konserwatorsk ą parki podworskie we wsiach: Budków, Paszkowice, Trojanowice i Wierzchowisko oraz Dłu żniewice, My ślibórz, Siedlów i Skórkowice. W wyniku zagospodarowywania przez ludzi nowych, dotychczas otwartych terenów, nast ępuje ich fragmentaryzacja i przerwanie ci ągło ści istniej ących układów, decyduj ących o zachowaniu równowagi przyrodniczej. Szczególnie dobrze to widać w przypadku budowy nowych ci ągów komunikacyjnych, napowietrznych linii energetycznych wysokiego napi ęcia oraz tworzenia obszarów zwartej zabudowy.

4.3. Powietrze atmosferyczne Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest obecnie jednym z realizowanych priorytetowych kierunków ochrony środowiska. Ocena jako ści powietrza realizowana jest w oparciu o wojewódzkie systemy oceny jako ści powietrza, nadzorowane przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Główn ą metod ą okre ślenia stanu jako ści powietrza s ą pomiary imisji zanieczyszcze ń powietrza. System pomiarowy, stosowany w województwie łódzkim w 2017 r., mo żna podzieli ć na 2 cz ęś ci: • sie ć pomiarów automatycznych (ci ągłych) • sie ć pomiarów manualnych (dobowych). Na podstawie wyników pomiarów, wspartych matematycznym modelowaniem jako ści powietrza, wykonywane są roczne oraz pi ęcioletnie oceny jako ści powietrza. W polskim prawodawstwie szczególny nacisk poło żony został na ocen ę jako ści powietrza na obszarach aglomeracji o liczbie mieszka ńców wi ększej ni ż 250 tys. oraz miast powy żej 100 tys. mieszka ńców, dla których okre ślono obowi ązek wykonywania pomiarów ci ągłych. Drug ą istotn ą cz ęś ci ą systemu oceny jako ści powietrza w województwie jest matematyczne modelowanie jako ści. W celu dokonania oblicze ń poziomu st ęż enia substancji w powietrzu niezb ędne jest uprzednie zebranie danych o emisji punktowej, emisji liniowej (komunikacyjnej) oraz emisji komunalnej, oszacowanej powierzchniowo (na obszarach zabudowy niepodł ączonej do sieci cieplnej). Istotnym zadaniem systemu oceny jako ści powietrza jest m.in. ostrzeganie władz oraz opinii publicznej o ryzyku wyst ąpienia b ądź wyst ąpieniu przekrocze ń poziomów dopuszczalnych, docelowych i alarmowych substancji w powietrzu. Identyfikacj ę przekrocze ń umo żliwia sie ć pomiarów automatycznych, które charakteryzuj ą si ę krótkim czasem pomi ędzy zako ńczeniem pomiaru a udost ępnieniem wyników za po średnictwem strony www. Narz ędziem umo żliwiaj ącym

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 13 – Poz. 1341

ostrzeganie ludno ści o ryzyku wyst ąpienia przekroczenia poziomów alarmowych, w cyklu krótkoterminowym, jest cyfrowa prognoza jako ści powietrza. Głównym źródłem antropogenicznej emisji zanieczyszcze ń do powietrza jest spalanie paliw stałych, ciekłych i gazowych. Z procesami spalania mamy do czynienia we wszystkich niemal sektorach gospodarki: energetyce, przemyśle, transporcie oraz mieszkalnictwie i gospodarce komunalnej (emisja gazów: dwutlenku w ęgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku w ęgla, a tak że pyłu, metali ci ęż kich i w ęglowodorów aromatycznych). Oceny jako ści powietrza dokonuje si ę w odniesieniu do stref oceny. Roczna ocena jako ści powietrza w województwie łódzkim za rok 2017 wykonana została w podziale obszaru województwa na 2 strefy: aglomeracja łódzka oraz strefa łódzka. Gmina Żarnów nale ży do strefy łódzkiej. W rocznej ocenie jako ści powietrza w 2017 r. wykorzystano wyniki nast ępujących pomiarów zanieczyszczenia powietrza: pomiary ci ągłe – na 42 stanowiskach pomiarowych automatycznych, pomiary dobowe – na 61 stanowiskach pomiarowych manualnych. W rocznej ocenie jako ści powietrza w województwie łódzkim w 2017 r. wykorzystano tak że wyniki matematycznego modelowania jako ści powietrza dla pyłu PM10, pyłu PM2,5, benzo(a)pirenu w pyle PM10. Wyniki oceny rocznej za 2017 dla kryterium ochrony zdrowia, strefa łódzka uzyskała klas ę C z powodu przekrocze ń ponad dopuszczaln ą cz ęsto ść st ęż eń pyłu PM10. Klas ę C nadano jej równie ż z powodu przekraczania poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5, a tak że przekrocze ń poziomu benzo(a)pirenu. W przypadku pozostałych parametrów strefa ta otrzymała klas ę A. Wyniki oceny rocznej klasyfikacji stref dla kryterium ochrony ro ślin, stref ę łódzką pod wzgl ędem dotrzymania warto ści normatywnych dla NO x i SO 2, zakwalifikowano do klasy A. Natomiast w przypadku ozonu, stref ę łódzką okre ślono jako A oraz D2 z uwagi na przekroczenie poziomu celu długoterminowego. Stwierdzono przekroczenie poziomu celu długoterminowego st ęż enia ozonu, w wyniku czego nadano obu strefom oceny klas ę D2. Przekroczenia wyst ępowały na obszarze całego województwa. Informacje uzyskane w ramach funkcjonowania systemu monitoringu s ą podstaw ą do identyfikowania zagro żeń i podejmowania działa ń zmniejszaj ących stopie ń zanieczyszczenia powietrza. Proces rozchodzenia si ę zanieczyszcze ń w atmosferze uzale żniony jest od warunków meteorologicznych, st ąd nie zawsze w sposób wła ściwy mo żna okre śli ć strefy ska żenia. Organem wła ściwym do okre ślania programów ochrony powietrza jest Sejmik Województwa Łódzkiego, który, realizuj ąc swój obowi ązek ustawowy, uchwala naprawcze programy ochrony powietrza w celu poprawy jako ści powietrza w strefach i obszarach wskazanych przez WIO Ś w Łodzi. W roku 2017 gmina Żarnów obj ęta była programem ochrony powietrza ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu, zawartego w pyle zawieszonym PM10.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 14 – Poz. 1341

Przyczyn zbyt wolnego tempa poprawy jako ści powietrza nale ży upatrywa ć w małej intensywno ści realizacji działa ń naprawczych oraz niewystarczaj ącej świadomo ści społecze ństwa. Analizy wykonane w ramach ocen jako ści powietrza i programów ochrony powietrza jednoznacznie wskazuj ą, ze przyczyn ą złej jako ści powietrza jest emisja powierzchniowa, tzw. emisja niska, pochodz ąca ze spalania paliw stałych (w ęgla i drewna) w przestarzałych konstrukcyjnie paleniskach i kotłach sektora komunalno-bytowego oraz kotłowniach małej mocy, eksploatowanych przez drobne zakłady przemysłowe i usługowe, niewymagaj ących pozwole ń emisyjnych lub zgłosze ń i w zwi ązku z tym działaj ących poza kontrol ą organów ochrony środowiska. Du żym problemem jest spalanie w lokalnych kotłowniach i paleniskach domowych odpadów, co stwarza ogromne zagro żenie dla zdrowia ludzi. Programy ochrony powietrza realizowane s ą sukcesywnie w miar ę mo żliwo ści finansowych gmin. Najcz ęś ciej podejmowanymi działaniami naprawczymi s ą termomodernizacje budynków użyteczno ści publicznej i wielorodzinnych budynków mieszkaniowych komunalnych realizowane przez samorz ądy gminne. Coraz cz ęś ciej kompleksowej termomodernizacji towarzyszy instalowanie źródeł energii odnawialnej, zwłaszcza solarnych. Do popularnych działa ń mo żna równie ż zaliczy ć działania zwi ązane z popraw ą infrastruktury transportowej. Spo śród wymienionych najbardziej kosztowne są działania zwi ązane z popraw ą infrastruktury transportowej, i to na nie przeznaczono najwi ęcej środków finansowych w ostatnich latach.

4.4. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa 4.4.1. Wody powierzchniowe Gmina Żarnów poło żona jest w cało ści w granicach zlewni rzeki Pilicy – lewobrze żnego dopływu Wisły. Sie ć hydrograficzn ą stanowi ą prawobrze żne dopływy Pilicy, na południe od kulminacji Diablej Góry: Czarna Maleniecka (Konecka) – główna rzeka omawianego obszaru i jej lewobrze żny dopływ rzeka Barbarka oraz rzeka Wąglanka – lewobrze żny dopływ Drzewiczki. Granice działu wodnego Czarnej i W ąglanki wyznaczaj ą wzniesienia wschodniej cz ęś ci gminy Żarnów. W dolinie rzeki W ąglanki znajduje si ę zalew „W ąglanka – Miedzna” o powierzchni lustra wody 175 ha i pojemno ści 3,8 mln m 3 wody. Cała powierzchnia zalewu znajduje si ę w granicach gminy Żarnów. Rzeczka Scepa, nad któr ą le ży Żarnów jest jedn ą z kilku lewobrze żnych dopływów Wąglanki. Istnieje sieć rowów melioracyjnych okresowo prowadz ących wod ę. Zbiorniki małej retencji s ą niezb ędne dla utrzymania poziomu wód gruntowych, stanowi ą równie ż źródło zasilania wód podziemnych. Łagodz ą skutki ekstremalnych zjawisk takich jak susza, czy powód ź. S ą równie ż wykorzystywane dla celów rekreacyjnych, podnosz ą atrakcyjno ść turystyczn ą i inwestycyjn ą terenów przyległych, mog ą by ć tak że wykorzystane dla celów

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 15 – Poz. 1341

energetycznych. Zbiorniki retencyjne wzbogac ą bioró żnorodno ść przez renaturalizacj ę i rehabilitacj ę ekosystemów. Wpłyn ą wydatnie na popraw ę bilansu wodnego. Na terenie gminy Żarnów znajduje si ę du ży zbiornik retencyjno-rekreacyjny w Miedznie Murowanej, na rzece W ąglance, o powierzchni 175 ha oraz stawy rybne w Siedlowie. W systemie zarz ądzania gospodark ą wodną obszar gminy znajduje si ę w zasi ęgu Pa ństwowego Gospodarstwa Wody Polskie Regionalny Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Warszawie. W ramach realizacji programu monitoringu wód powierzchniowych województwa łódzkiego, którego szczegółowy zakres został podany w Programie pa ństwowego monitoringu środowiska województwa łódzkiego na lata 2016-2020, w 2017 roku, realizowane są badania wód rzek i zbiorników zaporowych, w zakresie elementów biologicznych, fizykochemicznych oraz chemicznych. Uzyskane, na podstawie prowadzonego w 2017 roku monitoringu, wyniki bada ń pozwoliły na sporządzenie klasyfikacji elementów jako ści wód, stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz na ocen ę stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (JCWP). Na podstawie bada ń prowadzonych na jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych w 2017 roku w województwie łódzkim informacje o stanie/potencjale ekologicznym i/lub klasie stanu chemicznego uzyskano dla 84 jcwp (z czego 62 to naturalne jcwp, 22 – sztuczne lub silnie zmienione JCWP). Badania prowadzono w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego, badawczego i monitoringu obszarów chronionych w 84 reprezentatywnych punktach pomiarowo-kontrolnych, z czego 81 ppk zlokalizowanych było na rzekach, a 3 ppk – na zbiornikach zaporowych. Stan i potencjał ekologiczny w jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych, dla których badania zostały przeprowadzone w 2017 roku, ustalono w 50 jednolitych cz ęś ci wód rzecznych powierzchniowych. Na terenie gminy Żarnów w roku 2017 nie prowadzono monitoringu wód powierzchniowych. Podstawowymi źródłami antropogenicznego zanieczyszczenia wód powierzchniowych s ą odprowadzane do wód (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) ścieki: • komunalne z jednostek osadniczych, • wody opadowe z terenów zurbanizowanych, • spływy powierzchniowe z terenów rolniczych (głównie zwi ązków biogennych) i komunikacyjnych. Obszar gminy Żarnów nie jest obj ęty mapami zagro żenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego, a wi ęc teren znajduje si ę poza tymi obszarami.

4.4.2. Wody podziemne W obszarze gminy Żarnów mezozoiczne pi ętra wodono śne – górnego triasu oraz dolnej, środkowej i górnej jury stanowi ą główne zbiorniki wód podziemnych o charakterze u żytkowym. Mezozoiczne poziomy wodono śne o charakterze szczelinowo–porowym zwi ązane s ą z piaskowcami,

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 16 – Poz. 1341

a wody szczelinowo-krasowe z wapieniami. Poziom jurajski nadbudowany jest czwartorz ędowym pi ętrem wodono śnym w obr ębie piasków i żwirów zalegaj ących w dolinie Czarnej Malenieckiej (Koneckiej) oraz jej dopływów. Wodono śny czwartorz ęd tworzy bardzo zró żnicowane, niekiedy wielowarstwowe poziomy wodono śne. Północna cz ęść gminy Żarnów obj ęta jest Głównym Zbiornikiem Wód Podziemnych GZWP 410 – Opoczno. Jest to zbiornik obejmuj ący wodono śne utwory górnej jury. Ochrona GZWP wynika na tym obszarze z istniej ących i obowi ązuj ących przepisów . Zasoby wód podziemnych w gminie zwi ązane s ą bezpo średnio z infiltracj ą wód opadowych oraz z dolinami rzecznymi, a przez to nara żone na wpływy zanieczyszczenia antropogenicznego. Wody podziemne wymagaj ą ochrony jako ściowej i ilościowej przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szerok ą skal ę jako podstawowe źródło dla celów zaopatrzenia ludności w wod ę oraz jako uzupełnienie wykorzystywanych wód powierzchniowych o ni ższej jakości. Ponadto stanowi ą rezerw ę wody pitnej dla przyszłych pokole ń. Badania i oceny stanu wód powierzchniowych oraz stanu wód podziemnych dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Monitoring obejmuje sieci: krajow ą, regionalne (wojewódzkie i mi ędzywojewódzkie) oraz lokalne. Wieloletnie obserwacje i pomiary w ramach monitoringu słu żą utrzymaniu lub osi ągni ęciu dobrego stanu wód podziemnych oraz optymalizacji ich wykorzystania. W celu identyfikacji zanieczyszcze ń, śledzenia zmian wieloletnich oraz dostarczania informacji do zaplanowania przyszłych programów prowadzone s ą badania w ramach monitoringu diagnostycznego o szerokim spektrum wska źników. Przedmiotem bada ń w województwie łódzkim s ą wody podziemne pochodz ące z wybranych uj ęć na terenie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Wi ększo ść zanieczyszcze ń wód podziemnych pochodzi ze źródeł antropogenicznych, a ich wyst ępowanie wynika ze sposobu zagospodarowania terenu. Źródła te dzielimy na: punktowe (np. ścieki odprowadzane z kanalizacji przemysłowych i komunalnych, nieszczelne zbiorniki podziemne, niezabezpieczone lub źle zabezpieczone otwory studzienne), obszarowe (np. odpływy przemysłowe z terenów pozbawionych systemów kanalizacyjnych, odpływy z obszarów obj ętych powodzi ą, z obszarów zurbanizowanych, z terenów rolniczych i leśnych, odpływy ze składowisk komunalnych) oraz liniowe (np. odpływy zanieczyszczone przez zimowe utrzymanie dróg oraz awarie podziemnych sieci przesyłowych). Szczególnym zagro żeniem dla jako ści wód podziemnych s ą azotany pochodzenia rolniczego. Na terenie gminy Żarnów w roku 2017 monitoring wód podziemnych nie był prowadzony. Jako ść wody podziemnej jest stale kontrolowana na uj ęciach komunalnych przez Stacj ę Sanitarno- Epidemiologiczn ą w ramach kontroli sanitarnej.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 17 – Poz. 1341

4.4.3. Gospodarka wodno-ściekowa Uj ęcia wód podziemnych dla zaopatrzenia zbiorowego na terenie gminy Żarnów ujmuj ą do eksploatacji wody pi ętra jurajskiego i czwartorz ędowego. Zaopatrzenie w wod ę mieszka ńców gminy odbywa si ę z uj ęć gł ębinowych w Ruszenicach - 3 studnie wiercone o wydajno ści 66 m 3/h ujmuj ące poziom czwartorz ędowo-jurajski oraz Straszowej Woli – 2 studnie o wydajno ści 50 m 3/h ujmuj ące poziom jurajski, w Żarnowie znajduje si ę uj ęcie awaryjne. Woda ujmowana w Straszowej Woli i Ruszenicach jest dobrej jako ści i nie wymaga uzdatniania. Długo ść sieci wodoci ągowej na koniec 2018 r. wynosiła 143,3 km. Uj ęcie Ruszenice zaopatruj ą nast ępuj ące miejscowo ści: Skórkowice, Klew, Ruszenice, Afryka, Dąbie, Ławki, Adamów, Młynek, , Siedlów, Malenie, Tomaszów, Marcinków, My ślibórz, Chełsty, Antoniów, Gr ębenice, Łysa Góra, Bronów, Soczówki, Malków, Wierzchowisko, Żarnów, Trojanowice, Pilichowice, Zdyszewice, Dłu żniewice, Por ęba, Sielec, Paszkowice, Jasion. Uj ęcie zaopatruje miejscowo ści: Straszowa Wola, Miedzna Murowana, Nadole, Niemojowice, Topolice, Budków, Ossa (gmina Białaczów). Na terenie gminy znajduje si ę równie ż kilka studni gł ębinowych, które maj ą znaczenie lokalne i nie funkcjonuj ą w głównym systemie zaopatrzenia gminy w wod ę. Na terenie gminy Żarnów zlokalizowana jest jedna gminna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Żarnowie o przepustowo ści 250 m3/d (docelowa przepustowo ść 474 m3/d). Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do rzeki Wąglanki. Oczyszczalnia obsługuje Równowa żną Liczb ę Mieszka ńców RLM 4218. Obecnie do oczyszczalni dopływaj ą ścieki z miejscowo ści: Żarnów, Topolice, Trojanowice, Budków, Niemojowice, Nadole, Bronów, Soczówki, Wierzchowisko, Malków, Pilichowice i Zdyszewice. Długo ść sieci kanalizacyjnej na koniec 2018 r. wynosiła – 64,58 km.

4.5. Zasoby surowców mineralnych Kopalinami maj ącymi znaczenie na terenie gminy Żarnów s ą iły ceramiczne kajpru i liasu oraz piaskowce dolnojurajskie i piaski czwartorz ędowe. Metod ą odkrywkow ą wydobywane s ą iły ceramiczne na Kopalni „Chełsty”. Prowadzona jest równie ż eksploatacja drobnoziarnistych piaskowców jurajskich systemem odkrywkowym (D ąbie, Żarnów, Pilichowice, Sielec, Tresta Wesoła). Prowadzona jest równie ż eksploatacja piasków i żwirów w Pilichowicach. Obecnie na terenie gminy Żarnów działa 20 zakładów górniczych prowadz ących eksploatacj ę na podstawie wydanych koncesji. Zgodnie z obowi ązuj ącym prawem eksploatowane tereny powinny posiada ć opracowan ą dokumentacj ę geologiczn ą wraz z podanym kierunkiem rekultywacji po zako ńczeniu eksploatacji.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 18 – Poz. 1341

Pozwala to zminimalizowa ć ujemne skutki wydobycia na środowisko naturalne. Teren gminy jest obszarem niekorzystnym do prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych ze wzgl ędu na du że tereny le śne.

4.6. Gleby Na obszarze gminy Żarnów wyst ępuj ą gleby mało urodzajne, V i VI klasy bonitacyjnej, nadaj ące si ę głównie pod upraw ę żyta i ziemniaków. Grunty klasy VI stanowi ą 2053,58 ha, klasy V – 2933,77 ha, klasy IV a i IV b – 3190 ha, a klasy III a i III b tylko 196,85 ha. Warunki do rozwoju rolnictwa w gminie s ą wi ęc słabe. Decyduj ą o tym warunki glebowe, stosunki wodne oraz rozdrobniona struktura gospodarstw. Gleby klas III - IV s ą glebami w stosunku do których obowi ązuje prawna ochrona przed zmian ą użytkowania na inne cele ni ż rolnicze. Na glinach zwałowych zlodowacenia środkowopolskiego w północnej i środkowej cz ęś ci gminy rozwin ęły si ę gleby średnich klas bonitacyjnych III - IV. Gleby pochodzenia organicznego wyst ępuj ą w południowej i północno-zachodniej cz ęś ci obszaru gminy, w dolinach rzek Czarnej i Popławki, a tak że w cz ęś ci wschodniej w dolinie rzeki W ąglanki. Gleby najlepszych klas bonitacyjnych znajduj ą si ę w rejonie wsi: Skórkowice, Zdyszewice, Trojanowice, Bronów, Ruszenice, Straszowa Wola. Gleby klas ni ższych tj. V i klasy VI s ą najliczniejsze w rejonie wsi: , Zamo ście, Adamów, Chełsty, My ślibórz i Niemojowice. Ł ąki na gruntach organicznych wyst ępuj ą w dolinach rzek: Czarnej Sulejowskiej, Popławki i Waglanki, a tak że mniejszych strumieni. Najwi ększ ą przydatno ść rolnicz ą maj ą nielicznie wyst ępuj ące czarne ziemie oraz gleby brunatne wytworzone na glinach i piaskach. Gleby te wykształciły si ę w miejscach, gdzie starsze podło że pokryte jest cienka warstw ą utworów gliniastych. Gleby brunatne charakteryzuj ą si ę dobrymi wła ściwo ściami chemicznymi i fizycznymi. S ą to gleby III klasy bonitacyjnej, które wyst ępuj ą w okolicach wsi Żarnów, Trojanowice, Dorobna Wie ś, Dłu żniewice, Skórkowice, Miedzna Murowana i Straszowa Wola. Du żą przydatno ści ą charakteryzuj ą si ę gleby IV klasy bonitacyjnej wytworzone z ró żnych piasków, glin i utworów pyłowych. Gleby bielicowe i pseudobielicowe wytworzone z lu źnych piasków i żwirów wyst ępuj ące na znacznym obszarze gminy zaliczane s ą do V i VI klasy bonitacyjnej i wymagaj ą poprawy struktury i warunków wodnych. Pod wpływem czynników naturalnych oraz antropogenicznych zachodzi pogorszenie wła ściwo ści u żytkowych gleby, czyli ich degradacja. Głównymi przyczynami, które powodują obni żenie wła ściwo ści produkcyjnych gleb s ą: eksploatacja surowców mineralnych, niewła ściwe użytkowanie rolnicze gleb, bł ędne stosowanie środków ochrony ro ślin i nawozów sztucznych oraz

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 19 – Poz. 1341

oddziaływanie przemysłu, transportu i gospodarki komunalnej. Z punktu widzenia ochrony środowiska najwa żniejsze jest zapobieganie zanieczyszczeniom metalami ci ęż kimi. Tego typu zanieczyszczenia wyst ępuj ą na terenach i w otoczeniu zakładów przemysłowych, elektrowni, na terenach miast i aglomeracji, w pobli żu tras komunikacyjnych oraz w obszarach obj ętych oddziaływaniem składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych. Na terenie gminy grunty użytkowane rolniczo nie zawieraj ą nadmiernych ilo ści tych metali. Nie stwierdzono te ż takiego poziomu ich zanieczyszczenia, który wykluczyłby np.: produkcj ę naziemnych cz ęś ci ro ślin na cele spo żywcze. Zagro żenie erozj ą gleb jest niewielkie, pojawia si ę ono w strefach kraw ędziowych dolin i obni żeń morfologicznych.

4.7. Edukacja ekologiczna Edukacja proekologiczna musi by ć prowadzona we wszystkich środowiskach i grupach wiekowych. Edukacja ekologiczna w gminie prowadzona jest dla młodzie ży podczas zaj ęć szkolnych oraz w ramach dodatkowych zaj ęć pozalekcyjnych. Natomiast edukacja dla dorosłych mo żliwa jest do prowadzenia w ramach działalno ści informacyjnej samorz ądu oraz innych instytucji samorz ądowych. Programy edukacyjne opracowywane przez placówki o światowe we współpracy z jednostkami samorz ądowymi lub inne programy informacyjno-kształc ące maj ą szans ę uzyskania wsparcia finansowego ze strony fundacji i funduszy ochrony środowiska oraz ze środków pomocowych. Ze wzgl ędu na zró żnicowany poziom wiedzy społecze ństwa na temat problemów ochrony środowiska oraz ekologii, prowadzenie programu edukacyjno-informacyjnego powinno by ć przeprowadzane na ró żnych poziomach zaawansowania wiedzy oraz dla poszczególnych grup wiekowych. Celami ogólnymi edukacji ekologicznej s ą: 1) U świadamianie zagro żeń środowiska przyrodniczego, wyst ępuj ących w miejscu zamieszkania. 2) Budzenie szacunku do przyrody. 3) Rozumienie zale żno ści istniej ących w środowisku przyrodniczym. 4) Zdobycie umiej ętno ści obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu. 5) Poznanie współzale żno ści człowieka i środowiska. 6) Wyrobienie poczucia odpowiedzialno ści za środowisko. 7) Rozwijanie wra żliwo ści na problemy środowiska.

Edukacja ekologiczna mieszka ńców gmin Dzieci w wieku przedszkolnym - w programie nauczania przedszkolnego tre ści ekologiczne zawarte s ą w cz ęś ci haseł dotycz ących środowiska, pór roku i towarzysz ących im przemian w

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 20 – Poz. 1341

przyrodzie. Tre ści ekologiczne przekazywane s ą uczniom w trakcie zabaw, spacerów, czy zaj ęć plastycznych. Dzieci i młodzie ż w wieku szkolnym – organizowane s ą ście żki dydaktyczne oraz przygotowywane przedstawienia i konkursy z dziedziny ochrony przyrody. Tre ści ekologiczne zawarte s ą w programach nauczania oraz na zaj ęciach pozalekcyjnych.

Nauczyciele stanowi ą najbardziej specyficzn ą grup ę dorosłych, która kształtuje postawy ekologiczne dzieci i młodzie ży oraz po średnio postawy rodziców. Uczestnicz ą w warsztatach ekologicznych obejmuj ących zagadnienia z dziedziny ekologii, ochrony powietrza, wód i ziemi oraz gospodarki odpadami. Doro śli mieszka ńcy – edukacja ekologiczna realizowana jest poprzez ulotki, broszury czy plakaty o tematyce ekologicznej, urz ądzanie konkursów i festynów, konferencji i innych imprez masowych o tematyce ekologicznej, czy udzielanie profesjonalnych porad z zakresu rolnictwa ekologicznego, gospodarstw agroturystycznych. Na terenie gminy działania w zakresie edukacji ekologicznej skierowane s ą głównie do dzieci i młodzie ży szkolnej w formie przedmiotów w programach szkolnych, konkursów, olimpiad, wystaw, wycieczek, kiermaszy. Zagadnienia ekologiczne poruszane s ą równie ż na zebraniach wiejskich w śród dorosłych mieszka ńców gminy, rozdawane s ą ulotki sołtysom oraz afisze wywieszane w budynku Urz ędu Gminy. Edukacja ekologiczna na terenie gminy Żarnów skupiona jest wokół podnoszenia świadomo ści zwi ązanej z wła ściwym zagospodarowaniem odpadów komunalnych. Du ży nacisk jest poło żony na szkodliwo ść palenia śmieci w piecach oraz na podnoszeniu świadomo ści w śród uczestników w zakresie niskiej emisji i właściwej gospodarki odpadami.

4.8. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” zawiera pakiet działa ń, maj ących na celu zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego, konkurencyjno ści gospodarki, jej efektywno ści energetycznej oraz ochrony środowiska. Wśród celów strategicznych polityki pa ństwa jest wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii i uzyskanie 15% udziału energii, pochodz ącej z tych źródeł, w bilansie energii pierwotnej do roku 2020 oraz osi ągniecie do tego ż roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych. Odnawialne źródło energii to źródło wykorzystuj ące w procesie przetwarzania energi ę wiatru, promieniowania słonecznego, geotermaln ą, fal, pr ądów morskich, spadku rzek oraz energi ę pozyskiwan ą z biomasy, biogazu wysypiskowego, a tak że biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szcz ątek ro ślinnych i zwierz ęcych. Wykorzystanie energii stanowi jedn ą z podstawowych przesłanek rozwoju

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 21 – Poz. 1341

gospodarczego, społecznego i poprawy jako ści życia. Zapotrzebowanie na energi ę nieustannie ro śnie, a problem zaspokajania potrzeb energetycznych jest stale aktualny. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych mo że w znacznym stopniu przyczyni ć si ę do poprawy jako ści powietrza atmosferycznego oraz ograniczenia zu życia krajowych zasobów surowców. Obecnie głównym źródłem energii odnawialnej w kraju jest biomasa i energia wodna. Natomiast energia geotermalna, wiatru i promieniowania słonecznego maj ą mniejsze znaczenie. Rzeki na terenie gminy Żarnów maj ą zbyt małe przepływy uniemo żliwiaj ące produkcj ę energii elektrycznej. Teren gminy Żarnów znajduje si ę w korzystnej strefie energetycznej wiatru (wg O środka Meteorologii IMGW). Na omawianym obszarze brak elektrowni wiatrowych. W zakresie helioenergii coraz cz ęś ciej instalowane s ą kolektory słoneczne zarówno przez osoby prywatne jak i firmy, poniewa ż w przeciwie ństwie do tradycyjnych zasobów energii nie powoduj ą zanieczyszczenia środowiska i s ą ta ńsze. Na terenie gminy Żarnów znajduj ą si ę trzy instalacje fotowoltaiczne: budynek UG o mocy 9,63 kW, budynek szkoły w Żarnowie o mocy 29,15 kW, budynek WTZ o mocy 3,58 kW oraz mikroinstalacje na budynkach prywatnych. Przez teren gminy przebiega magistrala gazu wysokiego ci śnienia. Zbudowana przy niej we wsi Topolice stacja redukcyjna gazu stwarza mo żliwo ści zgazyfikowania całej gminy. Aktualnie z gazu korzysta około 182 odbiorców z miejscowo ści Żarnów, Trojanowice, Topolce. Sie ć gazowa na terenie Gminy Żarnów wynosi około 13,4 km. Na terenie gminy Żarnów w ogrzewaniu wci ąż przewa ża jako paliwo w ęgiel kamienny, głównie ze wzgl ędu na wysokie ceny oleju opałowego i brak powszechnego dost ępu do sieci gazowej. Coraz bardziej popularna staje si ę termomodernizacja budynków wykonanych w latach poprzednich. Na terenie gminy w ostatnich latach realizowany jest program modernizacji budynków oraz lokalnych kotłowni. Budynek Urz ędu Gminy oraz OSP w Żarnowie i Topolicach posiada ogrzewanie gazowe. Pozostałe budynki u żyteczno ści publicznej ogrzewane s ą peletem. Najwi ększe szanse rozwoju posiada obecnie energetyczne wykorzystywanie biomasy (drewno z szybko rosn ących drzew i krzewów, słomy zbó ż i rzepaku). Coraz popularniejsze staj ą si ę piece na biomas ę w domach jednorodzinnych oraz obiektach u żyteczno ści publicznej. Produkcja eko-paliw jest ogromn ą szans ą dla terenów wiejskich i w bilansie kosztów i korzy ści jest opłacalna w całym systemie gospodarczym. Szanse maj ą tereny o przewadze gleb słabszych, które mog ą produkowa ć surowiec do bioetanolu, jak i rejony gleb lepszych mog ące rozwin ąć produkcj ę rzepaku. 5. ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA

5.1. Hałas i wibracje Ze wzgl ędu na środowisko wyst ępowania hałas dzieli si ę na trzy podstawowe grupy:

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 22 – Poz. 1341

- hałas w przemy śle (przemysłowy), - hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, u żyteczno ści publicznej i na terenach wypoczynkowych (komunalny), - hałas od środków transportu (komunikacyjny). Najwi ększymi źródłami zagro żenia hałasem s ą ruch kołowy i nieodpowiednia lokalizacja zakładów przemysłowych. Pomiar hałasu przemysłowego nie jest prowadzony systematycznie ani regularnie, zazwyczaj jest przeprowadzany w skutek interwencji. Na terenie gminy głównym źródłem hałasu drogowego mo że by ć droga krajowa nr S74 oraz wojewódzkie nr 746 i 726, które przebiegaj ą przez Żarnów. Drogi powiatowe stanowi ą uzupełnienie nadrz ędnej sieci drogowej i pełni ą rol ę wewn ątrzregionaln ą, wi ążą c drogi lokalne posiadaj ące status dróg gminnych z układem dróg wojewódzkich i krajowych. Przez teren gminy przebiega Centralna Magistrala Kolejowa posiadaj ąca wysokie parametry techniczne. Ruch kołowy jest bardzo uci ąż liwym źródłem hałasu w środowisku. Na poziom hałasu komunikacyjnego maj ą wpływ czynniki zwi ązane z warunkami ruchu, parametrami drogi, rodzajem pojazdów. Nale ży zaznaczy ć, i ż zagro żenie środowiska hałasem drogowym znacznie wzrasta, co spowodowane jest przede wszystkim wzrostem liczby pojazdów. Na wzrost zagro żenia hałasem wpływa równie ż słaby rozwój infrastruktury drogowej, niska jako ść nawierzchni dróg oraz niewystarczalna ilo ść obwodnic. Wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska dokonuj ą oceny klimatu akustycznego na terenach miast o liczbie mieszka ńców poni żej 100 tysi ęcy oraz na terenach poło żonych przy drogach o nat ęż eniu ruchu poni żej 3 milionów pojazdów w ci ągu roku, tj. 8200 poj./dob ę. Na pozostałych obszarach istnieje obowi ązek wykonania co 5 lat map akustycznych. Dla miast powy żej 100 tysi ęcy rola ta spoczywa na prezydentach miast, a dla dróg o nat ęż eniu ruchu powy żej 3 mln pojazdów w ci ągu roku na zarz ądcach odcinków dróg. W 2017 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi wykonał monitoring hałasu drogowego i kolejowego zgodnie z zało żeniami Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2016-2020. Punkty pomiarowe zostały zlokalizowane poza terenem gminy Żarnów. W celu poprawy klimatu akustycznego na obszarach s ąsiaduj ących z drogami, przy których wyst ępuje najwi ęcej przekrocze ń, potrzebne s ą inwestycje w zakresie remontu zniszczonych nawierzchni, budowy obwodnic, czy stawiania ekranów d źwi ękochłonnych w miejscach najbardziej uci ąż liwych.

5.2. Promieniowanie elektromagnetyczne Sztuczne źródła promieniowania elektromagnetycznego to dzisiaj głównie stacje bazowe GSM/UMTS/CDMA/LTE, nadajniki RTV, urz ądzenia radiolokacyjne, radionawigacyjne oraz linie i

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 23 – Poz. 1341

stacje elektroenergetyczne. Źródłami promieniowania elektromagnetycznego s ą równie ż urz ądzenia powszechnego u żytku, takie jak: telewizory, monitory komputerowe, kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, routery wifi, nadajniki cb-radio oraz inne urz ądzenia wykorzystuj ące energi ę elektryczn ą. Poniewa ż są ulokowane w naszym najbli ższym otoczeniu, w niektórych przypadkach mog ą mie ć wi ększy wpływ na stan naszego zdrowia ni ż np. nadajniki GSM lub linie WN. Wymienione powy żej urz ądzenia generuj ą zmienne pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach zawartych w przedziale 50Hz – 300 GHz. Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napi ęcia 110 kV „My ślibórz – Ceramika” oraz „My ślibórz – Przedbórz”, z wymagan ą przepisami stref ą ochronn ą o szeroko ści 36 m o ograniczonych mo żliwo ściach w zakresie zagospodarowania terenu. W pobli żu zelektryfikowanej linii kolejowej zwanej „CMK” w My śliborzu znajduje si ę stacja wysokiego napi ęcia 110/15 kV. Do sztucznych źródeł pól magnetycznych mog ących mie ć ujemny wpływ na środowisko, na terenie gminy mo żna równie ż zaliczy ć: - stacje transformatorowo-rozdzielcze 15/0,4 kV (40 stacji), - bazowe stacje telefonii komórkowej we wsiach: Skórkowice, Sielec, Tomaszów - szereg mniejszych urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne, mog ących oddziaływa ć w skali mikro (np. niesprawne kuchenki mikrofalowe, piece konwektorowe). Obszar gminy znajduje si ę ponadto w zasi ęgu nadajników stacji telewizyjnych i radiowych. Do punktowych źródeł pól elektromagnetycznych mog ących mie ć ujemny wpływ na środowisko, na terenie gminy zaliczy ć nale ży równie ż urz ądzenia emituj ące pole elektromagnetyczne pracuj ące w zakładach, o środkach medycznych oraz b ędące w dyspozycji miejskiej policji i stra ży po żarnej. Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Na terenie woj. łódzkiego zlokalizowano ogółem 135 punktów pomiarowych do badań pól elektromagnetycznych. Pomiary prowadzone s ą w 3-letnich cyklach badawczych. W ka żdym roku wykonuje si ę pomiary w 45 punktach pomiarowych, z czego na ka żdą kategori ę terenów przypada 15 punktów. W roku 2017 zapocz ątkowano now ą, trzyletni ą seri ę pomiarów, przewidzian ą na lata 2017- 2019. Wyniki pomiarów PEM wykonanych w 2017 r. wykazały, i ż w żadnym z badanych punktów pomiarowych zlokalizowanych na terenie woj. łódzkiego nie odnotowano przekrocze ń dopuszczalnej warto ści nat ęż enia składowej elektrycznej. Na terenie gminy Żarnów nie ma punktu pomiarowego do bada ń pól elektromagnetycznych.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 24 – Poz. 1341

5.3. Gospodarka odpadami komunalnymi Zgodnie z Uchwał ą Nr XL/502/17 Sejmiku Województwa Łódzkiego w sprawie przyj ęcia Planu gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego na lata 2016 – 2022 z uwzgl ędnieniem lat 2023 - 2028 wraz z zał ącznikami Gmina Żarnów nale ży do Regionu III. Na terenie regionu III funkcjonuj ą 4 instalacje do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP) o statusie regionalnych instalacji (w Julkowie, Pukininie, Płoszowie i Ró żannie), po rozbudowie 1 instalacji (w Płoszowie) ich ł ączna przepustowo ść b ędzie wynosi ć: cz ęś ci mechanicznej 175 500 Mg/rok oraz o cz ęś ci biologicznej 114 750 Mg/rok. Masa zmieszanych odpadów komunalnych będzie male ć, co zwi ązane jest ze stopniowym wzrostem masy odpadów zbieranych selektywnie. W zwi ązku ze zidentyfikowanym problemem nie przekazywania znacz ącej masy odpadów do systemu odbierania i przetwarzania, zaplanowano działania maj ące na celu uszczelni ć system. Prognozowany spadek wytwarzania zakłada, że mieszka ńcy b ędą wytwarza ć mniej odpadów, jednak uszczelnienie systemu odbierania spowoduje, że w stosunku do obecnych wielko ści b ędzie ich odbieranych wi ęcej. Po zrealizowaniu inwestycji ł ączne moce przerobowe instalacji MBP b ędą przewy ższa ć wytwarzan ą mas ę zmieszanych odpadów komunalnych, nadmiar mocy zostanie wykorzystany do doczyszczania frakcji odpadów zbieranych selektywnie, co umo żliwi osi ągni ęcie wymaganych prawem poziomów odzysku i recyklingu wybranych frakcji materiałowych. Na terenie regionu III funkcjonuj ą 3 instalacje do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów (kompostownie odpadów zielonych) o statusie instalacji regionalnej o przepustowo ści 26 000 Mg/rok (w Julkowie, Pukininie i Płoszowie). Przy zakładanym wzro ście masy selektywnie zbieranych odpadów zielonych i innych bioodpadów w regionie III planowana jest rozbudowa 1 instalacji zast ępczej (w Ró żannie) oraz budowa 1 nowej instalacji do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów w m. Brzeziny. Na terenie regionu III istniej ą 3 składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne o statusie instalacji regionalnych o wolnej pojemno ści – 1 288 003 m 3 (w Julkowie, Lubochni Górkach i Ró żannie). W regionie III planowana jest rozbudowa 1 składowiska RIPOK (w Julkowie) oraz 2 składowisk, dla których planowane jest nadanie statusu RIPOK (w Pukininie i Płoszowie) do ł ącznej pojemno ści 844 060 m 3. Odpady komunalne na terenie gminy Żarnów powstaj ą głównie w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczno ści publicznej (szkoły, ośrodki zdrowia) oraz infrastruktury (handel, usługi, obiekty turystyczne). Rada Gminy w Żarnowie podj ęła uchwał ę w sprawie Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Żarnów, gdzie ustalono zasady odbierania odpadów komunalnych od mieszka ńców gminy.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 25 – Poz. 1341

Odpady wywo żone s ą na składowisko do ZUO Ró żanna, które otrzymało status Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK), czyli mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów. Odpady z selektywnej zbiórki trafiaj ą do ZUO w Ró żannie – sortownia. Trafiaj ą tam odpady: papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, odpady wielkogabarytowe. Na terenie gminy Żarnów zlokalizowane s ą również punkty zbierania baterii i leków przeterminowanych. W okresie od 01.01.2018 r. do 31.12.2018 r. odbiór odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści oraz ich zagospodarowanie realizowała firma Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Opocznie, ul. Krótka 1, 26-300 Opoczno. Na terenie Gminy Żarnów w okresie od 1.01.2018r. do 31.12.2018 r. wytworzono nast ępuj ące ilo ści odpadów:

Kod odebranych Masa odebranych odpadów odpadów Rodzaj odebranych odpadów komunalnych komunalnych komunalnych 15 01 07 Opakowania ze szkła 53,340 Mg 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 19,620 Mg 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 15,380 Mg 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 663,500 Mg 16 01 03 Zu żyte opony 1,880 Mg 15 01 01 Opakowania z papier u i tektury 36,460 Mg 20 02 0 1 Odpady u legaj ące biodegradacji 7,660 Mg OGÓŁEM 797,840 Mg

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 26 – Poz. 1341

5.4. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe Powa żne awarie obejmuj ą skutki zaistniałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Mog ą one prowadzi ć do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi, lub środowiska, lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Potencjalne zagro żenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie gminy Żarnów stwarza głównie transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drodze krajowej powoduj ąc m.in. zagro żenie zanieczyszczenia gleb, wód oraz po żarowe na terenach le śnych. Przez teren gminy nie przebiegaj ą stałe trasy do przewozu materiałów niebezpiecznych. Transport tych materiałów odbywa si ę po trasach wybranych ka żdorazowo przez przewo źnika. Dla zwi ększenia nadzoru przestrzegania przepisów w zakresie drogowego przewozu materiałów niebezpiecznych prowadzone s ą akcje kontroli tych przewozów koordynowane przez policj ę, przy udziale Inspekcji Transportu Drogowego i Inspekcji Ochrony Środowiska. WIO Ś realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez: - kontrol ę podmiotów gospodarczych o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii - badanie przyczyn wyst ąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii - prowadzenie szkole ń i instrukta żu.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 27 – Poz. 1341

6. PRIORYTETY I CELE EKOLOGICZNE GMINY ŻARNÓW

Na podstawie analizy Polityki ekologicznej pa ństwa, „Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego”, „Programu ochrony środowiska powiatu opoczy ńskiego” oraz zdefiniowanych zagro żeń i problemów dla poszczególnych komponentów środowiska w gminie Żarnów i możliwo ści finansowych ustalono, iż nadrz ędnym celem działa ń ekorozwojowych, które nale ży realizowa ć w gminie jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów. Bior ąc pod uwag ę powy ższe kryteria sformułowano nast ępuj ące priorytety ekologiczne w gminie Żarnów: Ochrona zasobów przyrody (przyroda, lasy, gleby, zasoby surowców mineralnych) - zachowanie ró żnorodno ści biologicznej, - ochrona, piel ęgnacja i utrzymanie terenów le śnych, - ochrona gleb przed degradacj ą, - prowadzenie monitoringu jako ści gleb, - racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin ze złó ż, - inwentaryzacja miejsc nielegalnego wydobycia kopalin, - popieranie produkcji żywno ści metodami ekologicznymi, - ochrona naturalnej rze źby i warto ści estetycznych krajobrazu.

Edukacja ekologiczna - prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów i uci ąż liwo ści środowiska, - prowadzenie działalno ści informacyjno-edukacyjnej dotycz ącej konieczno ści wła ściwego post ępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi ni ż niebezpiecznymi, - zwi ększenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców, - wł ączenie władz samorz ądowych w proces edukacji ekologicznej.

Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi - budowa systemów kanalizacji sanitarnej, - budowa sieci wodoci ągowej, - modernizacja i usprawnienie urz ądze ń do poboru i przesyłania wody, - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest mo żliwe podł ączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków, - odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 28 – Poz. 1341

Ochrona powietrza atmosferycznego - wykonywanie termomodernizacji budynków, szczególnie w obiektach u żyteczno ści publicznej, - modernizacja o świetlenia ulicznego, - poprawa jako ści powietrza poprzez likwidacj ę niskiej emisji realizowana w ramach Programu ograniczenia niskiej emisji poprzez wymianę kotłów c.o., - realizowanie programu „Odnawialne źródła energii na terenie Gmin Parady ż i Żarnów - pompy ciepła” oraz „Odnawialne źródła energii na terenie gmin Parady ż i Żarnów”, - kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów w urz ądzeniach grzewczych i na otwartych przestrzeniach, - zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie energii z biomasy, słonecznej i pompy ciepła, - modernizacja lokalnych kotłowni na bardziej ekologiczne i ekonomiczne.

Oddziaływanie hałasu - ograniczenie uci ąż liwo ści hałasu poprzez obni żenie jego nat ęż enia do poziomu gwarantowanego prawem.

Powa żne awarie - działania zapobiegaj ące powstawaniu powa żnych awarii w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych, - szybkie usuwanie skutków powa żnych awarii.

Gospodarka odpadami - obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści sprawnym systemem odbioru odpadów, - stworzenie lepszych warunków do segregacji odpadów, - wyeliminowanie dzikich wysypisk śmieci, - likwidacja zjawiska palenia śmieci w domach, - ograniczenie składowania zmieszanych odpadów komunalnych i odpadów ulegaj ących biodegradacji na składowiskach, - zwi ększenie udziału odzysku i recyklingu odpadów, - realizacja Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - propagowanie przydomowych kompostowników odpadów ulegaj ących biodegradacji, - egzekwowanie zapisów wynikaj ących z ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie i regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 29 – Poz. 1341

7. STRATEGIA (KRÓTKOTERMINOWYCH) DZIAŁA Ń NA LATA 2020 – 2023

7.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa - informowanie społecze ństwa o jako ści wody do picia, - budowa sieci kanalizacyjnej Bronów - Soczówki, - doko ńczenie budowy sieci wodoci ągowej w miejscowo ści Kamieniec, - ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych ni ż zaopatrzenie ludno ści w wod ę, - prowadzenie ewidencji i kontrola zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, - ograniczenie wpływu rolnictwa na wody poprzez racjonalne nawo żenie, - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, - odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych.

7.2. Powietrze atmosferyczne i odnawialne źródła energii - modernizacja bazy o świetleniowej na terenie gminy, - wykonywanie termomodernizacji budynków, - propagowanie zagadnienia termorenowacji budynków, - poprawa jako ści powietrza poprzez likwidacj ę niskiej emisji realizowana w ramach Programu ograniczenia niskiej emisji poprzez wymian ę kotłów c.o., - realizowanie programu „Odnawialne źródła energii na terenie Gmin Parady ż i Żarnów - pompy ciepła” oraz „Odnawialne źródła energii na terenie gmin Parady ż i Żarnów”, - kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów w urz ądzeniach grzewczych i na otwartych przestrzeniach, - zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie energii z biomasy, słonecznej i pompy ciepła.

7.3. Środowisko przyrodnicze - renaturalizacja ekosystemów poprzez wdra żanie planów ochrony dolin rzecznych, ł ąk, lasów, zaro śli, zbiorowisk murawowych, - starania o obj ęcie ochron ą prawn ą cennych obiektów przyrodniczych na terenie gminy, - ochrona istniejących zadrzewie ń, - kontynuowanie zalesie ń na terenach o powierzchni poni żej 20 ha, - ewidencji gruntów rolnych mo żliwych do zalesienia, - zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku le śnym lub rolnym, - tworzenie ście żek edukacyjnych na terenach cennych przyrodniczo,

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 30 – Poz. 1341

- popieranie produkcji żywno ści metodami ekologicznymi, - ochrona naturalnej rze źby i warto ści estetycznych krajobrazu.

7.4. Zasoby surowców mineralnych - racjonalne korzystanie z surowców mineralnych, - uwzgl ędnienie w nowych planach miejscowego zagospodarowania przestrzennego, terenów mog ących stanowi ć w przyszło ści miejsca eksploatacji surowców mineralnych dla potrzeb lokalnych, - ochrona zasobów złó ż kopalin poprzez uwzgl ędnianie ich w dokumentach planistycznych. - kontrola uprawnie ń przedsi ębiorców w zakresie przestrzegania wydanych koncesji na wydobycie kopalin, - współpraca z powiatem i Urz ędem Marszałkowskim w sprawach zwi ązanych z eksploatacj ą surowców mineralnych (dostosowanie wydobycia do obowi ązuj ących przepisów i wymaga ń ochrony środowiska), - inwentaryzacja nielegalnego wydobycia (współpraca z Okr ęgowym Urz ędem Górniczym).

7.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego - ograniczenie uci ąż liwo ści hałasu poprzez obni żenie jego nat ęż enia do poziomu gwarantowanego prawem, - wskazanie terenów do monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach b ędących pod wpływem oddziaływania okre ślonej kategorii dróg, - promowanie inwestycji zmniejszaj ących nara żenie na hałas komunikacyjny (budowa obwodnic, modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa ekranów akustycznych, itp.), - wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi, - preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych.

7.6. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe - wykreowanie wła ściwych zachowań społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych, - wyznaczenie miejsc bezpiecznego parkowania samochodów przewo żą cych materiały niebezpieczne.

7.7. Edukacja ekologiczna - prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów i uci ąż liwo ści środowiska,

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 31 – Poz. 1341

- organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizuj ących społecze ństwo do troski o środowisko, - podj ęcie szerszych działa ń obejmuj ących edukacj ę środowisk wiejskich, zwłaszcza w zakresie problematyki programów rolno – środowiskowych, - propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja zdrowej żywno ści), zalesie ń oraz współzale żno ści celów środowiskowych i ekonomicznych, - zapewnienie społecze ństwu powszechnego dost ępu do informacji o środowisku, - propagowanie i rozwój turystyki rowerowej, - utrzymanie i budowa infrastruktury turystycznej na terenie gminy, - budowa ście żek rowerowych na terenie gminy.

7.8. Gospodarka odpadami - obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści sprawnym systemem odbioru odpadów, - stworzenie lepszych warunków do segregacji odpadów, - wyeliminowanie dzikich wysypisk śmieci, - likwidacja zjawiska palenia śmieci w domach, - ograniczenie składowania zmieszanych odpadów komunalnych i odpadów ulegaj ących biodegradacji na składowiskach, - zwi ększenie udziału odzysku i recyklingu odpadów.

8. STRATEGIA DŁUGOTERMINOWYCH DZIAŁA Ń DO ROKU 2027

8.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa - modernizacja sieci wodoci ągowej na terenie gminy, - kontynuacja ochrony zasobów i jako ści wód podziemnych – likwidacja nieczynnych i rzadko u żywanych studni przydomowych w gospodarstwach zwodoci ągowanych, budowa lub modernizacja osadników gnilnych w du żych gospodarstwach rolnych, kontrola wła ściwej eksploatacji uj ęć wód podziemnych, oszcz ędna eksploatacja wód podziemnych, - podj ęcie działa ń zwi ązanych ze zwi ększeniem ilo ści zbiorników małej retencji.

8.2. Powietrze atmosferyczne i odnawialne źródła energii - kontynuacja propagowania wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych i termorenowacja budynków, - działania w kierunku produkcji energii ze źródeł odnawialnych, - propagowanie upraw do produkcji paliw na potrzeby biogazowni na terenie gminy.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 32 – Poz. 1341

8.3. Środowisko przyrodnicze - respektowanie przez u żytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo, - wspieranie inicjatyw dotycz ących tworzenia obszarów i obiektów chronionych, - motywowanie społeczno ści lokalnych do działa ń na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów, - kontynuacja ochrony istniej ących lasów, poprawa ich produkcyjno ści.

8.4. Zasoby surowców mineralnych - zagospodarowanie wyrobisk dla potrzeb małej retencji, - ograniczanie narusze ń środowiska towarzysz ących eksploatacji kopalin.

8.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego - praca ci ągła zało żeń strategii krótkoterminowej.

8.6. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe - praca ci ągła zało żeń strategii krótkoterminowej.

8.7. Edukacja ekologiczna - wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególno ści w rolnictwie ekologicznym, eko- i agroturystyce, le śnictwie, ochronie przyrody, gospodarce wodnej, odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów, - wspieranie przedsi ęwzi ęć na rzecz rolnictwa ekologicznego, budowy zbiorników retencyjnych, odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów, - promowanie podmiotów gospodarczych posiadaj ących certyfikaty ekologiczne, wspieranie działa ń zmierzaj ących do osi ągni ęcia certyfikatów, - aktywizacja społecze ństwa do działa ń na rzecz ochrony przyrody, - utrzymanie i rozwój infrastruktury turystycznej, - kontynuacja budowy ście żek rowerowych i obiektów sportowych na terenie gminy, - organizacja warsztatów, seminariów, konferencji z zakresu ekologii.

9. REALIZACJA PROGRAMU

9.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu Przedstawione potrzeby inwestycyjne dotycz ą jedynie przedsi ęwzi ęć podstawowych w zakresie ochrony środowiska przewidzianych do realizacji w okresie do 2027 roku.

Harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych przedsi ęwzi ęć

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 33 – Poz. 1341

Lp. Nazwa Warto ść Dofinansowanie Źródło Realizacja dofinansowania 1 „Odnawialne źródła 1 556 324,40 1 201 928,70 RPO WŁ 2017/2018/2019/2020 energii na terenie Gmin Parady ż i Żarnów - pompy ciepła ” 2 „Odnawialne źródła 5 822 186,31 4 424 134,68 RPO WŁ 2017/2018/2019/2020 energii na terenie gmin Parady ż i Żarnów ” 3 „Program ograniczania 644 399,00 318 169,00 WFO ŚiGW w 2018/2019 niskiej emisji na terenie Łodzi Gminy Żarnów poprzez wymian ę kotłów c. o. ”

9.2. Źródła i struktura finansowania Realizacja zada ń inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewy ższaj ących mo żliwo ści bud żetowe jednostek samorz ądu terytorialnego. Na wdra żanie programu ochrony środowiska mog ą by ć przeznaczone: - środki własne, - kredyty i po życzki udzielane w bankach komercyjnych, - kredyty i po życzki o oprocentowaniu preferencyjnym udzielane przez instytucje wspieraj ące rozwój gmin i powiatów, - obligacje, - dotacje z funduszy krajowych i zagranicznych. Podstawowymi źródłami środków zewn ętrznych, z których mog ą korzysta ć samorz ądy dla realizacji programów ochrony środowiska to: - Bud żet Pa ństwa, - Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy, Wojewódzki), - Fundusze UE, - Fundacje i fundusze wspieraj ące ochron ę środowiska. Własne środki samorz ądu terytorialnego są niezb ędne do uzyskania niektórych dotacji. Fundusze samorz ądu terytorialnego pochodz ą ze środków, takich jak: podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowi ących dochód bud żetu pa ństwa. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – wspieraj ą realizacj ę inwestycji ekologicznych. Przeznaczone s ą tak że na: edukacj ę ekologiczn ą, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotycz ące zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej finansuje przedsi ęwzi ęcia, które s ą podejmowane w zwi ązku z konieczno ści ą wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Fundusz stosuje trzy formy dofinansowania: finansowanie po życzkowe, dotacyjne i kapitałowe.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 34 – Poz. 1341

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowuje po życzki z opcj ą cz ęś ciowego umorzenia i dotacje na realizacj ę zadań dotycz ących: ochrony wód i gospodarki wodnej, ochrony atmosfery, ochrony powierzchni ziemi, przeciwdziałania nadzwyczajnym zagro żeniom środowiska, edukacji ekologicznej, ochrony przyrody, monitoringu środowiska. Wysoko ść dofinansowania mo że si ęga ć nawet 50%, dotacja mo że by ć wy ższa w uzasadnionych przypadkach. Kredyty preferencyjne i komercyjne udzielane przez Bank Ochrony Środowiska S.A. na inwestycje proekologiczne bez mo żliwo ści umorzenia. Kredytobiorca musi posiada ć co najmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. Kredyty komercyjne, nie powinny stanowi ć podstawowego źródło finansowania inwestycji. Własne środki inwestorów prywatnych – koszty niektórych inwestycji pokrywaj ą z własnych środków podmioty gospodarcze i prywatni inwestorzy. Inwestycje finansowane przez podmioty gospodarcze mog ą by ć dofinansowane z kredytów komercyjnych i funduszy ochrony środowiska. Fundusze Unii Europejskiej - przeznaczone na pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki najbiedniejszych pa ństw członkowskich. Zasad ą współfinansowania jest to, i ż cz ęść środków finansowych musi pochodzi ć z bud żetu krajowego. Środki unijne Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 to najwi ększy program finansowany z Funduszy Europejskich nie tylko w Polsce, ale i Unii Europejskiej. Główne obszary na które zostan ą przekazane środki to: gospodarka niskoemisyjna, ochrona środowiska, przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatu, transport i bezpieczeństwo energetyczne oraz ochrona zdrowia i dziedzictwo kulturowe. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego (RPO WŁ) mo żna korzysta ć na dwa sposoby: bezpo średnio – jako podmiot ubiegaj ący si ę o dofinansowanie lub realizuj ący projekt oraz po średnio – jako osoba, która bierze udział w przedsi ęwzi ęciach organizowanych przez kogo ś innego (np. w szkoleniach). Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 jest wkomponowany w cało ściowy system polityki rozwoju kraju, w szczególno ści poprzez mechanizm Umowy Partnerstwa. Umowa ta okre śla strategi ę wykorzystania środków unijnych na rzecz realizacji wspólnych dla UE celów okre ślonych w unijnej strategii wzrostu „Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu” z uwzgl ędnieniem potrzeb rozwojowych danego pa ństwa członkowskiego. Celem głównym PROW 2014 – 2020 jest

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 35 – Poz. 1341

poprawa konkurencyjno ści rolnictwa, zrównowa żone zarz ądzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównowa żony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.

9.3. Wdra żanie i monitoring „Programu...” Monitoring wdra żania Programu oznacza, że regularnie oceniane i analizowane b ędą: - stopie ń wykonania działa ń - stopie ń realizacji przyj ętych celów - rozbie żno ść pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem - przyczyny tych rozbie żno ści. Bezpo średni ą odpowiedzialno ść za wdra żanie programu ponosi Wójt Gminy i działający z jego upowa żnienia kierownik referatu oraz sekretarz gminy. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska szczegółowe informacje o realizacji „Programu...”, w kolejnych latach Wójt Gminy Żarnów będzie przedkładał Radzie Gminy sprawozdania z realizacji Programu co 2 lata. B ędzie wówczas tak że mo żliwo ść zmian w zapisach, gdy ż cele i zadania „Programu...” mog ą i b ędą ulega ć zmianie, wraz za zmieniającą si ę sytuacj ą prawn ą, społeczn ą, gospodarcz ą czy stanem środowiska. Informacje o planowanych wydatkach na ochron ę środowiska winny by ć przedstawiane społecze ństwu gminy za po średnictwem internetu i lokalnej prasy. Realizacja szeregu zada ń wymaga udziału gminy, administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla powiatowego i wojewódzkiego, przedsiębiorców. Wymaga tak że szerokiego wsparcia społecznego, w tym pozarz ądowych organizacji ekologicznych. Uczestnikiem realizacji „Programu...” b ędą tak że: administracja zajmuj ąca si ę kontrol ą przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska, prowadz ąca monitoring jego stanu oraz administruj ąca poszczególnymi komponentami środowiska (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Warszawie, PGW Wody Polskie, Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych ) oraz jednostki dysponuj ące celowymi środkami finansowymi (np. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Program ochrony środowiska winien zosta ć rozpowszechniony w śród społecze ństwa gminy poprzez jego publikacj ę na stronie internetowej gminy (w cało ści). Wa żny jest dobór odpowiednich wska źników monitoruj ących post ępy wdra żania „Programu...”. Przykłady takich wska źników dla poszczególnych dziedzin przedstawiono poni żej.

Środowisko przyrodnicze i ochrona przyrody: - Liczba inwestycji proekologicznych na terenach cennych przyrodniczo, - Ilo ść kontroli przeprowadzonych w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie przyrody,

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 36 – Poz. 1341

- Ilo ść obiektów poddanych ochronie, - Powierzchnia gruntów zalesionych w poszczególnych latach, - Wska źnik lesisto ści, - Stopie ń uszkodzenia lasów, - Liczba po żarów i zniszcze ń/uszkodze ń elementów środowiska, - Liczba zmodernizowanych lub poddanych konserwacji obiektów melioracyjnych. Powietrze atmosferyczne: - Liczba zakładów, które wprowadziły technologie energooszcz ędne i niskoemisyjne, czy te ż stosuj ących zasady czystej produkcji, - Liczba zakładów, które zastosowały urz ądzenia redukuj ące emisj ę, - Liczba kotłowni ekologicznych, liczba zmodernizowanych kotłowni, - Liczba gospodarstw (mieszka ńców) stosuj ących urz ądzenia lub systemy energooszcz ędne, - Liczba obiektów, gospodarstw (mieszka ńców) wykorzystuj ących energi ę słoneczn ą, energi ę ciepln ą powstaj ącą przy wykorzystaniu pomp cieplnych. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa: - Jako ść wody do spo życia, - Jako ść wód podziemnych i powierzchniowych, - Procent zwodoci ągowania gmin, - Długo ść sieci kanalizacyjnej, ilo ść gospodarstw przył ączonych do kanalizacji, - Liczba źródeł punktowych odprowadzania ścieków, - Liczba wydanych pozwole ń wodnoprawnych, - Ilo ść wód podziemnych, dobrej jako ści, zu żyta w procesach produkcyjnych. Ochrona powierzchni ziemi i gleb: - Udział powierzchni terenów o glebach przydatnych do produkcji zdrowej żywno ści, - Dost ępno ść informacji o jako ści gleb na terenie gminy i stopie ń znajomo ści tej kwestii w śród rolników, - Powierzchnia terenów poddanych pracom rekultywacyjnym. Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne: - Ilo ść instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne i hałas o znacz ących parametrach. Tereny przemysłowe: - Stopie ń wykorzystania istniej ących terenów przemysłowych, - Powierzchnia terenów przemysłowych poddanych pracom rekultywacyjnym. Powa żne awarie przemysłowe i drogowe: - Liczba awarii o charakterze środowiskowym. Edukacja ekologiczna: - Liczba i nakład publikacji promuj ących walory przyrodnicze gminy oraz dotycz ących ochrony środowiska, - Długo ść szlaków turystycznych – pieszych, rowerowych. Ilo ść ście żek edukacyjnych, - Liczba zorganizowanych szkole ń i programów edukacyjnych i ich uczestników, - Liczba uczniów uczestnicz ących w konkursach zwi ązanych z ochron ą środowiska, - Liczba działa ń wspólnych z organizacjami ekologicznymi, - Liczba osób korzystaj ących z danych o środowisku i jego ochronie, - Liczba bezrobotnych zatrudnionych przy pracach na rzecz środowiska, - Stopie ń akceptacji społecznej przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska, - Liczba rolników, którzy prowadz ą gospodarstwa eko- i agroturystyczne lub inne o preferencjach ekologicznych, - Liczba zakładów posiadaj ących certyfikaty ISO 14000 lub równorzędne.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 37 – Poz. 1341

10. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM W opracowaniu przedstawiono stan środowiska przyrodniczego na terenie gminy Żarnów, dokonano jego oceny (porównanie z istniej ącymi wymogami-przepisami) i na tej podstawie zaprojektowano szereg działa ń niezb ędnych do przeprowadzenia w gminie. Kwestie w zakresie ochrony środowiska okre ślaj ą poło żenie gminy, zagadnienia zwi ązane z wodami powierzchniowymi, podziemnymi, klimatem oraz środowiskiem przyrodniczym. Dane dotycz ące gminy pochodz ą z: Urz ędu Gminy w Żarnowie, serwisu internetowego gminy oraz opracowa ń archiwalnych. Nale ży podkre śli ć, i ż stan środowiska na omawianym terenie jest zadowalaj ący, cho ć mo żna wyró żni ć kilka obszarów, gdzie wyra źnie wida ć opó źnienia w kwestii wspierania jego ochrony. Do obszarów tych nale żą : - ochrona powietrza atmosferycznego - obni żanie wielko ści emisji gazów i pyłów pochodz ących z palenisk domowych, kotłowni w ęglowych, poprzez zamian ę na paliwa ekologiczne, - gospodarka wodno-ściekowa - konieczność szybkiego rozwoju sieci kanalizacyjnej na terenie gminy, - edukacja ekologiczna, która wprawdzie nie przekłada si ę natychmiast na stan środowiska naturalnego, lecz jest działaniem niezb ędnym, którego „owoce” b ędzie mo żna zbiera ć w przyszło ści. W innych obszarach środowiska jego stan jest lepszy, co nie zwalnia jednak z obowi ązku realizacji działa ń przewidzianych dla tych obszarów. W opracowaniu okre ślono działania krótko- i długoterminowe w podziale na lata 2020-2023 oraz do roku 2027. Do działa ń tych wpisano ju ż te, które s ą w trakcie bie żą cej realizacji oraz te, które s ą projektowane na lata nast ępne. Realizacja zaproponowanych działa ń wi ąż e si ę z konieczno ści ą wydatkowania niekiedy znacznych środków finansowych. W zwi ązku z tym, w jednym z rozdziałów przedstawiono przybli żony preliminarz środków niezb ędnych dla realizacji tych działa ń. Nale ży podkre śli ć, i ż w miar ę upływu czasu pewnej korekcie (zmianie) b ędą ulega ć działania, a wraz z nimi środki przewidziane do ich realizacji. Realizacja programu pozostaje w zakresie Rady Gminy oraz Wójta, który co 2 lata ma jej przedkłada ć sprawozdanie z realizacji przedmiotowego Programu.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 38 – Poz. 1341

11. SPIS LITERATURY I WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW

1. „Program ochrony środowiska dla Gminy Żarnów”. 2009 r. 2. „Program ochrony środowiska dla powiatu opoczy ńskiego na lata 2016-2019 z perspektyw ą do roku 2023”, Opoczno 2016 r. 3. „Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego 2016 na lata 2017-2020 z perspektyw ą do 2024”, Łód ź 2016 r. 4. Dane na temat środowiska przyrodniczego gminy – Urz ąd Gminy w Żarnowie. 5. GUS: Dane statystyczne [strona internetowa http://www.stat.gov.pl]. 6. Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Łód ź 2018 r. 7. Strategia rozwoju Gminy Żarnów na lata 2016 – 2020. 2016 r. 8. Geografia fizyczna Polski, J. Kondracki. PWN Warszawa 1998 r. 9. Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2018 r.