Plan Odnowy Miejscowości Zarzyce Wielkie Na Lata 2010 - 2018”, Stanowiący Załącznik Nr 1 Do Niniejszej Uchwały

UCHWAŁA NR IV/25/2010 RADY MIEJSKIEJ W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ z dnia 28 grudnia 2010 r.

w sprawie: zatwierdzenia „Planu Odnowy Miejscowości Zarzyce Wielkie na lata 2010 - 2018”.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 z późniejszymi zmianami) Rada Miejska w Kalwarii Zebrzydowskiej uchwala, co następuje:

§ 1 Zatwierdza „Plan Odnowy Miejscowości Zarzyce Wielkie na lata 2010 - 2018”, stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej uchwały.

§ 2 Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta Kalwarii Zebrzydowskiej.

§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

PLAN ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI Zarzyce Wielkie na lata 2010 - 2018

Plan Rozwoju i Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie na lata 2010-2018 GMINA KALWARIA ZEBRZYDOWSKA POWIAT WADOWICKI WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE Zał ącznik nr 1 do uchwały nr IV/25/2010 Rady Miejskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej z dnia 28 grudnia 2010 r.

Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie wykonano na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku, o samorz ądzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2001, nr 142, poz. 1591 z pó źniejszymi zmianami). Projekt opracowano zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rozporz ądzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 z pó źniejszymi zmianami.

Spis tre ści

Wst ęp ...... 4 I. Informacja o planie i jego powi ązaniu z innymi programami rozwojowymi oraz dokumentami strategicznymi Gminy Kalwaria Zebrzydowska ...... 5 II. Charakterystyka miejscowo ści Zarzyce Wielkie ...... 6 1. Poło żenie geograficzne i ludno ść ...... 7 2. Rys historyczny Zarzyce Wielkie ...... 11 III. Inwentaryzacja zasobów ...... 17 1. Infrastruktura techniczna ...... 17 2. Zasoby kulturowe, przyrodnicze i szlaki turystyczne ...... 18 3. Infrastruktura społeczna i uwarunkowania aktywno ści społecznej ...... 22 4. Cele i priorytety Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska w kontek ście Planu Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie...... 32 5. ANALIZA SWOT ...... 33 IV. Plany działa ń i zada ń wspólnoty lokalnej sołectwa Zarzyce Wielkie ...... 37 1. Aktywizacja środowiska społecznego i kreowanie centrum wsi ...... 37 2. Dbało ść o rekreacj ę i popraw ę stanu zdrowia mieszka ńców oraz go ści .. 38 3. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej i bezpiecze ństwa ...... 38 4. Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego ...... 39 V. Opis planowanych zada ń w okresie 7 lat od dnia przyj ęcia planu...... 39 VI. Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszka ńców ...... 47 1. Centrum wsi ...... 47 VII. Monitoring i aktualizacja planu...... 48 VIII. Podsumowanie...... 48

WST ĘP

Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie zrodził si ę dzi ęki świadomo ści społecznej, aktywno ści i inicjatywie mieszka ńców, którzy stwierdzili, że miejscowo ść ma szans ę pełniejszego i bardziej dynamicznego rozwoju. Rozwój ten wspomóc mo że wydatnie Unia Europejska dzi ęki licznym funduszom przeznaczonym na rozwój obszarów wiejskich. Przygotowanie niniejszego opracowania, okre ślaj ącego stan obecny miejscowo ści i jej wizj ę rozwoju na przyszło ść , jest wyrazem dojrzałości mieszka ńców sołectwa Zarzyce Wielkie i gotowo ści do budowy lepszej przyszło ści. Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie na 2010 - 2018 przygotowany został w celu stworzenia mo żliwo ści pozyskiwania środków pozabud żetowych pochodz ących z funduszy krajowych i funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz innych programów. Planem obj ęta została miejscowo ść Zarzyce Wielkie, natomiast czas jego realizacji obejmuje swym zasi ęgiem lata 2010 -2018, zgodnie z wymogami obowi ązuj ącymi w zakresie sporz ądzania i zawarto ści Planu Rozwoju Lokalnego okre ślonymi w Rozporz ądzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie na lata 2010 - 2018 przygotowany został w oparciu o „Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska 2004 -2013” z uwzgl ędnieniem „Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kalwaria Zebrzydowska”. Przedział czasowy został dostosowany do Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 -2013, Programów Operacyjnych na lata 2007 - 2013, Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 - 2013 oraz Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego uwzgl ędniaj ąc działania, które b ędą współfinansowane ze środków krajowych i funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w okresie programowania 2007 - 2013. Program Odnowy Miejscowo ści to ustalenie priorytetów zada ń przeznaczonych do wprowadzania w życie, w celu poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej Zarzyc Wielkich. To Plan umo żliwiaj ący pozyskiwanie środków finansowych, które zostan ą przeznaczone na realizacj ę tych zada ń ze środków pochodz ących ze źródeł lokalnych, regionalnych, krajowych i przede wszystkim, środków Unii Europejskiej.

Działania niezb ędne, by wprowadzi ć w życie plan programujący rozwój miejscowo ści Zarzyce Wielkie takie jak: planowanie strategiczne, perspektywiczna ocena sytuacji społecznej, gospodarczej i finansowej, wieloletnie planowanie inwestycyjne oraz planowanie finansowe, monitorowanie i ocena wykonania przewidzianych zada ń, zostały w niniejszym dokumencie uwzgl ędnione. Plan zawiera zasady informowania mieszka ńców, partnerów społecznych i podmiotów gospodarczych oraz pozyskiwania i wykorzystania ich opinii w toku realizacji i aktualizacji zakresu przyj ętych zada ń. Praca nad przygotowaniem PLANU ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI ZARZYCE WIELKIE wsparta została konsultacjami społecznymi z grupami działaj ącymi na terenie miejscowo ści Zarzyce Wielkie takimi jak: OSP, Dyrekcji Szkoły Podstawowej, Rady Sołeckiej, radnego oraz z mieszka ńcami sołectwa w dniach : 25.04.2010 r. i 09.05.2010 r. w Szkole Podstawowej w Zarzycach Wielkich. Ponadto na teren sołectwa zostało rozesłanych 20 egzemplarzy proponowanego projektu z mo żliwo ści ą zapoznania, przedyskutowania z rodzin ą i s ąsiadami i ewentualnym dopisaniu własnych uwag i propozycji zmian. Powy ższe materiały zostały zebrane. W dniach 06-12.12.2010 r. Grupa Inicjatywna zapoznała si ę z uwagami i wnioskami wpisuj ąc je w „Plan Rozwoju Miejscowo ści Zarzyce Wielkie”. Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie na lata 2010 - 2018 jest dokumentem otwartym, a zapisane w nim zadania b ędą aktualizowane stosownie do zmieniających si ę uwarunkowa ń zewn ętrznych, jak i wewn ętrznych, pojawiaj ących si ę nowych mo żliwo ści oraz zmiany hierarchii priorytetów przyj ętych przez Rad ę Miejsk ą w Kalwarii Zebrzydowskiej. Uwzgl ędniane b ędą równie ż nowe potrzeby zgłaszane przez radnych, grupy mieszka ńców, organizacje pozarz ądowe oraz sektor publiczny i prywatny.

I. Informacja o planie i jego powi ązaniu z innymi programami rozwojowymi oraz dokumentami strategicznymi Gminy Kalwaria Zebrzydowska

Opracowanie planu oraz jego realizacja w najbli ższych latach słu żyć będzie mieszka ńcom wsi Zarzyce Wielkie oraz działaj ącym tam instytucjom i stowarzyszeniom. Ma równie ż na celu:

• zwi ększenie aktywno ści mieszka ńców oraz ich wi ększe zaanga żowanie w sprawy wsi • stworzenie szansy uzyskania środków finansowych w ramach funduszy strukturalnych UE • popraw ę warunków życia na wsi • stworzenie warunków do zatrzymania młodzie ży na wsi • zagospodarowanie i upi ększenie terenu wsi • zapewnienie bezpiecznej zabawy najmłodszym mieszkańcom wsi • popraw ę bezpiecze ństwa u żytkowników dróg.

Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyc Wielkich jest zgodny z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska 2004 - 2013 wraz z którym wpisuje si ę w programy strategiczne i planistyczne regionu. Sporz ądzenie a nast ępnie uchwalenie tego dokumentu warunkuje starania si ę o pomoc ze środków finansowych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

II. Charakterystyka miejscowo ści Zarzyce Wielkie

Miejscowo ść Zarzyce Wielkie le ży na południu Polski. Jest to wie ś w gminie Kalwaria Zebrzydowska. Obszar ten nale ży do Pogórza Karpackiego, dokładniej do Pogórza Wielickiego, dokładniej w miejscu które graniczy od zachodu z Pogórzem Śląskim. Poło żone s ą w odległo ści 34 km od Krakowa i około 5 km od małego miasta Kalwaria Zebrzydowska. Do roku 1976 wie ś nale żała do województwa krakowskiego, pó źniej po podziale administracyjnym do województwa bielskiego. Obecnie Zarzyce Wielkie administracyjnie nale żą do województwa małopolskiego, powiat wadowicki, gmina Kalwaria Zebrzydowska. Miejscowo ść graniczy od zachodu z Zebrzydowicami i Przytkowicami, od wschodu i południowego wschodu z gmin ą Lanckorona, od północy z Le ńczami, a od południa z Brodami.

Mapa poło żenia Zarzyc Wielkich

1. Poło żenie geograficzne i ludno ść

Zarzyce Wielkie le żą w zachodniej cz ęś ci Pogórza Wielickiego w Dolinie Skawinki na jej lewym brzegu (niewła ściwie na mapach nazywanej tutaj Cedronem), przy uj ściu do niej potoku Solca, wypływaj ącego spod lanckoro ńskiej Góry (552m.npm.) Nieopodal biegnie linia kolejowa Kraków – Zakopane. Przez wie ś biegnie droga powiatowa nr 1785K, która ł ączy si ę z drog ą powiatow ą nr 1876K przez Le ńcze wzdłu ż linii kolejowej. Krzy żuj ące drogi ł ącz ą si ę przed stacj ą kolejow ą Le ńcze. Krajobraz tej miejscowo ści jest znacznie urozmaicony. Starsza cz ęść wsi usadowiła si ę blisko Doliny Skawinki i Doliny Solcy, natomiast nowsza, górna, efektowna widokowo – na grzbiecie wydłu żonej, wschodniej odnogi Krowiej Góry.

Mapa topograficzna Zarzyc Wielkich

Urozmaicone ukształtowanie terenu (gdzieniegdzie teren obni ża si ę lub wznosi) nadaje malowniczo ści okolicy i podnosi jej atrakcyjno ść . W miejscu obni żenia terenu rozci ąga si ę dolina rzeki Cedron. Nad t ą rzek ą zlokalizowane s ą liczne ł ąki i pastwiska. Budynki rozmieszczone s ą wzdłu ż ci ągów drogowych. Miejscowo ść ze wzgl ędu na pi ękne pejza że i spore zalesienie stanowi świetny teren rekreacyjny.

We wsi na uwag ę zasługuj ą: willa ‘M ądrzykówka”, która na trwale zapisała si ę w historii konspiracyjnej, patriotycznej działalno ści kalwaryjskiej cz ęś ci ziemi wadowickiej, w okresie okupacji niemieckiej (1939-1945) oraz zespół podworski, w którym obecnie mie ści si ę przedsi ębiorstwo usług hotelarsko-turystycznych „Dwór”.

Powierzchnia Ogólna powierzchnia 217 ha Grunty orne 119,48 ha Sady 0,56 ha Lasy 50,06 ha. Pastwiska i ł ąki 26,08 ha. Wody stoj ące -- Wody płyn ące 0,87 ha. Obszary zaj ęte przez drogi 6,06 ha.

Klimat Miejscowo ść Zarzyce Wielkie le ży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego. Temperatura stycznia waha si ę od - 2ºC do - 18ºC, a temperatura lipca wynosi 9

średnio 20ºC. Jest to obszar nawiedzany przez wiatr halny. Roczne opady na tym terenie wynosz ą 900 - 1000 mm. Najwi ęcej opadów notuje si ę w lipcu 140 mm co sprzyja uprawom. Najwi ększa ilo ść dni pogodnych wyst ępuje pó źną wiosn ą oraz w lecie. W okresie wiosenno – letnim wyst ępuj ą kilkudniowe intensywne opady co powoduje lokalne podtopienia i powodzie.

Charakterystyka mieszka ńców Wi ększo ść mieszka ńców wsi to ludno ść tutejsza. Nie ewakuowała si ę ona w trakcie działa ń wojennych. Na dzie ń dzisiejszy wie ś Zarzyce Wielkie zamieszkuje 577osób, w tym 290 kobiet oraz 287 męż czyzn (dane na dzie ń 31.12 2009 rok).

Na terenie miejscowo ści znajduj ą si ę zakłady rzemie ślnicze: • stolarstwo: 3 • tapicerstwo: 1 • szewstwo: 3 • cholewkarstwo: 4 • ró żne: 25 • handel stały: 6 • handel obwo źny 2 • gospodarstwa rolne: 94

Po otwarciu granic i wst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej wielu młodych ludzi (w wieku do 35 lat) z terenu Zarzyc Wielkich wyjechało w poszukiwaniu pracy za granic ę (Anglia, Irlandia, Włochy, Hiszpania). Cz ęść z nich wyjechała wraz ze sw ą

10 rodzin ą – my śląc tam si ę osiedli ć, cz ęść z my ślą powrotu. Ci drudzy inwestuj ą w rodzinnej miejscowo ści buduj ąc np. domy. Inna grupa mieszka ńców to ludzie młodzi ucz ący si ę i pracuj ący w du żych miastach (Kraków, Katowice, Warszawa). Powy ższa struktura wyra źnie wskazuje na rozwojowy charakter wsi.

Funkcja administracyjna – wie ś sołecka: obecny sołtys wsi: Józef Lepiora liczba radnych: 1 osoba – obecnie Piotr Kumor liczba członków Rady Sołeckiej: 10 osób

2. Rys historyczny Zarzyce Wielkie (247-315 m)

Zarzyce Wielkie, podobnie jak s ąsiaduj ące z nimi od wschodu Zarzyce Małe, od pocz ątku swego istnienia zwi ązane były z Le ńczami, których stanowiły integraln ą cz ęść . Zarzyce zacz ęły zwolna wyodr ębnia ć si ę od macierzystej wsi po 1274 r., kiedy rzeka Skawinka na tym odcinku stała si ę granic ą pa ństwow ą mi ędzy ksi ęstwem opolskim (po północnej stronie Skawinki) a ziemi ą krakowsk ą (po południowej stronie Skawinki). Od tego bowiem czasu lewobrze żne (pn.) Le ńcze były własno ści ą prywatn ą, natomiast prawobrze żna (pd.) cz ęść wsi pozostała nadal własno ści ą kasztelanii krakowskiej, a po powstaniu nale żą cego do króla niegrodowego starostwa lanckoro ńskiego (pocz ątek XV w.) została do niego wł ączona. Nazwa „Zarzecze", jako oznaczenie „zarzecznej" cz ęś ci Le ńcz, po raz pierwszy została u żyta w 1381 r. W 1453 r. wie ś nazwano „Le ńczami Średnimi". W 1680 r. z tego „Zarzecza", czyli „Le ńcz Średnich", wyodr ębniły si ę kolejne jednostki: Zarzecze Wielkie i Zarzecze Małe. Nadal jednak a ż do ko ńca XVIII w. stanowiły one cz ęś ci Le ńcz. Dopiero w XIX w. zostały ostatecznie wydzielone pod nazw ą „Zarzyce" (Wielkie i Małe). Przed 1274 r. zwarty obszar Le ńcz obejmował równie ż wzgórza, rozci ągaj ące si ę po prawej (pd.) stronie Skawinki, na których obecnie poło żone s ą wsie Zarzyce Małe i Zarzyce Wielkie. Po 1274 r. granica pa ństwa przebiegała wzdłu ż Skawinki, zatem i Le ńcze podzielone zostały na cz ęść śląsk ą (od północy) i cz ęść polsk ą (od południa). Cz ęść polska Le ńcz pocz ątkowo wchodziła w skład dóbr kasztelanii krakowskiej, a pó źniej (chyba na pocz ątku XV w.) przej ęta została przez starostwo niegrodowe w Lanckoronie, czyli królewszczyzn ę lanckoro ńsk ą .

Interesuj ące jest prze śledzenie historii dzielenia si ę Le ńcz na cztery odr ębne jednostki administracyjne: Le ńcze, Podolany, Zarzyce Wielkie i Zarzyce Małe. W 1381 r. po raz pierwszy pojawiło si ę okre ślenie „Zarzecze" na oznaczenie cz ęś ci wsi, poło żonej „Za Rzek ą". W 1424 r. w jednym z dokumentów napisano: Lyncza alias Zarzecze (Lyncza Inaczej Zarzecze). W 1453 r. mowa ju ż była o Le ńczach Górnych, Średnich i Dolnych, przy czym pierwsze z nich oznaczały dzisiejsze Le ńcze, Le ńcze Dolne - Podolany, a Średnie -pó źniejsze Zarzyce Wielkie i Małe. W lustracji z 1564 r. Le ńcze Górne okre ślono jako Le ńcze drugie. Dopiero w 1680 r., a wi ęc po zjednoczeniu ksi ęstw śląskich z Koron ą Polsk ą, zacz ęły ju ż pojawia ć si ę nazwy zbli żone do współczesnych: Ł ęcze, Podolany, Zarzecze Wielkie, Zarzecze Małe. Dwie ostatnie przekształciły si ę pó źniej na Zarzyce, zgodnie z ludow ą wymow ą „za rzyk ą". Od około połowy XIV w. w Le ńczach (Górnych i Dolnych) wyst ępowali ró żni przedstawiciele rodu herbu Strzemi ę, którzy od nazwy wsi przybrali nazwisko Linczowskich (te ż: Lenczowskich i Lenczewskich). Do nich Le ńcze nale żały co najmniej a ż do przełomu XVII i XVIII w. Działy we wsi były liczne, tak w tej rodzinie, jak i w r ękach szlachty, pochodz ącej z innych terenów. I tak na przykład jaka ś cz ąstka w Le ńczach nale żała do Zebrzydowskich. Pod koniec XVII w. przeszła ona po k ądzieli do Czartoryskich, a na pocz ątku XIX w. zakupili j ą Brandysowie z Brodów. Le ńcze były wi ęc w posiadaniu szlachty tak zwanej zagrodowej, zagonowej lub szaraczkowej, której „klejnotni" przedstawiciele często niewiele ró żnili si ę od chłopów. W 1465 r. było tu dziesi ęciu dziedziców, którzy nosili ró żne przydomki, jak na przykład Szkaradek, czy Wakuła, ale z tytułem „nobieles". W lustracji z 1564 r. ow ą szlacht ę nazywa si ę bojarami putnymi albo słu żkami, którzy zobowi ązani byli do strze żenia zamków w Lanckoronie (z Zarzyc) i w Zatorze (z Le ńcz Górnych i Podolan). Przynale żno ść zatem ró żnych cz ęś ci Le ńcz do starostwa lanckoro ńskiego lub zatorskiego polegała na słu żebno ściach wobec nich i stanowiła reminiscencj ę dawnych podziałów pa ństwowych.

Z dziejów 12 Pułku Piechoty Armii Krajowej (1939-1945) dowiadujemy si ę o czasach II wojny światowej. Na wschodnim skraju wsi, w śród szczelnie przysłaniaj ącej j ą grupy drzew, rozsiadła si ę willa „M ądrzykówka". Przed ni ą w ostatnich latach wybudowano spory basen k ąpielowy. Obecnie willa pełni rol ę domu weekendowego Koneckich z Krakowa. Na budynku tym w dniu 17 wrze śnia 1989 r. wmurowano

12 tablic ę pami ątkow ą, odlan ą przez Bronisława Chromego, znanego rze źbiarza, pochodz ącego z pobliskich Le ńcz, z napisem: W tym domu w latach 1940-1944 mie ściła si ę izba chorych ZWZ [Zwi ązku Walki Zbrojnej, poprzedniczki Armii Krajowej — przyp. J. Z.] i AK oraz od 23.11.1944 r. do 6.09.1944 r. wydawano „Tygodnik Ludowy" — pismo „Batalionów Chłopskich" - Zgin ęli w O świ ęcimiu: Andrzej M ądrzyk „Twardy" i córka Olga M ądrzyk „Luna". Ju ż w pierwszych miesi ącach okupacji niemieckiej, w okolicy Kalwarii Zebrzydowskiej zaczęły organizowa ć si ę grupy konspiracyjnej Słu żby Zwyci ęstwu Polski, które niebawem przekształciły si ę w Zwi ązek Walki Zbrojnej. Emerytowany in żynier kolejowy Andrzej M ądrzyk will ę swoj ą udost ępnił dla rannych i chorych tej organizacji. Na początku 1942 r. ZWZ Kalwaria przekształcił si ę w podobwód Armii Krajowej Kalwaria. W marcu 1943 r. komendantem podobwodu został zawodowy oficer por. Władysław Wojas ps. „D ąb", a podobwód otrzymał kryptonim „D ęby". W kwietniu 1944 r. podobwód ten przemianowano na 12 Pułk Piechoty AK Ziemi Wadowickiej, którego dowódc ą - ju ż w stopniu kapitana, pozostał nadal W. Wojas. Zast ępc ą dowódcy pułku został A. Piekarz pseudonim „Lep". W lipcu dowództwo naczelne AK powołało do życia Grup ę Operacyjn ą „ Śląsk Cieszy ński" z gen. bryg. Brunonem Olbrychtem ps. „Olza" na czele. W jej skład wszedł równie ż 12 PP AK Ziemi Wadowickiej. W dniu 15 sierpnia na górze Drabo ż nast ąpiło scalenie 12 PP AK z oddziałami Batalionów Chłopskich, działaj ącymi na tym samym terenie. IV batalion 12 PP AK obejmował gmin ę zbiorow ą Przytkowice. W „M ądrzykówce" mie ściła si ę główna kwatera dowódcy tego batalionu, A. Piekarza ps. „Lep", a okresowo równie ż samego dowódcy pułku, W. Wojasa ps. „D ąb", którzy bardzo cz ęsto przebywali w Zarzycach Wielkich i Zarzycach Małych i st ąd wydawali wiele rozkazów i dyspozycji. Trzykrotnie pod zmienionym nazwiskiem odwiedzał te okolic ę gen. bryg. Brunon Olbrycht ps. „Olza", który przez wiele dni konspiracyjnie zamieszkiwał w domu zakonnym sióstr szarytek w s ąsiednich Zebrzydowicach, gdzie został przez Niemców aresztowany. „M ądrzykówka" stanowiła równie ż miejsce narad sztabów dowódczych oddziałów i 12 PP AK. Na przełomie wrze śnia i pa ździernika 1943 r. A. Piekarz przeprowadził w „M ądrzykówce" tygodniowy kurs dla kandydatów do oddziału dywersyjno-sabota żowego „Setka". Ćwiczenia praktyczne dla uczestników kursu, a tak że dla zorganizowanego w lipcu 1944 r. oddziału partyzanckiego „Setka-part." odbywały si ę w lesie Duch, na pograniczu Izdebnika i Zarzyc Małych. Po akcjach na

13 niemieckie transporty partyzanci urz ądzali w „M ądrzykówce" tymczasowe składy zdobytej broni. Likwidacja całej tej szeroko rozwini ętej i długotrwałej działalno ści konspiracyjnej nast ąpiła w dniu 6 listopada 1944 r., podczas pacyfikacji wsi: Le ńcze, Podolany, Zarzyce Małe i Zarzyce Wielkie. Niemcy wykryli wówczas i zabrali du żą ilo ść materiałów konspiracyjnych, w tym: powielacze, archiwalne tajne druki, urz ądzenia szpitala itp. Aresztowali Andrzeja M ądrzyka ps. „Twardy", jego córk ę Olg ę ps. „Luna" - łączniczk ę AK, którzy prawdopodobnie zgin ęli w obozie koncentracyjnym w O świ ęcimiu. Uratowała si ę tylko ppor. Anna M ądrzykowa ps. „Czarna", która w przeddzie ń pacyfikacji wyjechała do Krakowa. W konspiracji pełniła funkcj ę oficera do spraw sanitarnych w IV batalionie. A. Piekarzowi i W. Wojasowi udało si ę zbiec. Will ę „M ądrzykówk ę" Anna M ądrzykowa zaraz po wojnie sprzedała, a sama na stałe przeniosła si ę do Krakowa.

Pacyfikacja wsi: Leńcz, Podolan, Zarzyc Wielkich, Zarzyc Małych i częś ci Izdebnika 6 listopada 1944 roku od wczesnych godzinach rannych Niemcy obstawili tereny wy żej wymienionych wsi i zacz ęli pacyfikowa ć ten teren. Grupy operacyjne rozeszły si ę po okolicy przetrz ąsaj ąc ka żde zabudowanie. Aresztowanych m ęż czyzn doprowadzono ku ko ściołowi w Le ńczach. Drugim miejscem zbornym był dom Władysława Treli w Zarzycach Wielkich gdzie ści ągano aresztowanych. Jednak dzi ęki temu że w Le ńczach zapalono stóg z sianem i słom ą na ł ąkach dworskich oraz zabudowania w Zarzycach Wielkich, sporej ilo ści ludno ści udało si ę wycofa ć i wydosta ć z obszaru pacyfikacji. Ponadto wykorzystano teren zalesiony Le ńcz, Zarzyc Wielkich i Małych. Ł ącznie aresztowano 58 m ęż czyzn i 2 kobiety.

Mieszka ńcy Zarzyc Wielkich przynale żą do Ko ścioła Parafialnego w Le ńczach. Od pocz ątku powstania byli z ni ą zwi ązani o czym świadcz ą akta erekcyjne. Parafi ę Le ńcze erygował w dniu 31 marca 1530 roku biskup krakowski Piotr Tomicki (jej granice zachowały si ę do dnia dzisiejszego) i konsekrował drewniany ko ściół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła Apostołów. W skład tej nowo utworzonej parafii jak mówi ą akta erekcyjne weszły obok Le ńcz Górnych - Le ńcze Dolne zwane pó źniej Podolany, oraz Zarzyce Wielkie i Zarzyce Małe. Pierwszym duszpasterzem nowo

14 utworzonej parafii został jak mówi akt erekcyjny Ks. Daniel. Imiona nast ępnych poznano w oparciu o ksi ęgi metrykalne a wi ęc dopiero z XVII w. I tak w latach 1648 - 1650 duszpasterzował Ks. Feliks Branecki, po nim ksi ęgi wymieniaj ą 39 kapłanów. Źródłem nast ępnych informacji o życiu i działalno ści Parafii Le ńcze s ą równie ż ksi ęgi metrykalne. Najstarszymi z nich s ą: Ksi ęga ochrzczonych z 1655 r., Ksi ęga za ślubionych z 1777 r., Ksi ęga zmarłych z 1784 r. i Ksi ęga bierzmowanych z 1857 r. Na pocz ątku XX wieku tj. po upadku Ksi ęstwa Warszawskiego a wi ęc po roku 1816 parafia Le ńcze na skutek zmian granic diecezji krakowskiej dostała si ę pod władz ę biskupów tarnowskich, aby ponownie w roku 1879 powróciła do diecezji krakowskiej. Pod koniec XIX wieku parafi ę zamieszkiwało 1505 Katolików i 20 Żydów. Nowy ko ściół zbudowano z ofiar parafian za proboszcza ks. Józefa Gacka w latach 1931 - 1938, na miejscu starego, który został rozebrany w 1934 roku. Ko ściół w Le ńczach zaprojektował architekt Zygmunt Gawlik (twórca katedry w Katowicach, ko ścioła w Niepokalanowie, fot. 3).

(fot.3 )

Budowa wie ży ko ścielnej została uko ńczona w latach 1958 - 1959 za proboszcza ks. Kacpra Puchalskiego. Wystrój wn ętrza prezbiterium, polichromia i witra że za proboszcza ks. Kazimierza Rybaka (fot. 6).

Obecny wygl ąd (malowanie wewn ątrz ko ścioła i tynkowanie zewn ętrzne) ks. Edward Antolak (fot. 4) i (fot. 5).

(fot. 4)

(fot. 5)

Opodal ko ścioła znajduje si ę cmentarz parafialny wraz z wybudowan ą kaplic ą cmentarn ą.

III. Inwentaryzacja zasobów

1. Infrastruktura techniczna

Drogi Rozci ągni ętą wie ś Zarzyce Wielkie przecina mniej wi ęcej w środku odcinek drogi powiatowej nr 1785K, która ł ączy si ę z drog ą powiatow ą nr 1876K biegn ącą przez Le ńcze wzdłu ż linii kolejowej. Krzy żuj ące drogi ł ącz ą się przed stacj ą kolejow ą Le ńcze. Drogi gminne to: droga „Przez Wie ś” (długo ść ok. 2,1 km – nawierzchnia bitumiczna), droga „Szkoła” (długo ść ok. 0,45 km – nawierzchnia bitumiczna), droga „Pod Kamienn ą Gór ę” (długo ść ok. 2,98 km, poło żona na terenie wsi Zarzyce Wielkie i Brody – nawierzchnia bitumiczna). Drogi lokalne dojazdowe o ł ącznej długo ści ok. 2,3 km – nawierzchnia utwardzona.

Media W miejscowo ści Zarzyce Wielkie funkcjonuje zbiorcza sie ć wodoci ągowa obsługiwana przez Miejski Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Długo ść sieci wodoci ągowej to ponad 11 km, w tym długo ść przył ączy domowych ok. 6 km. Liczba przył ączy 119. Bior ąc pod uwag ę średni ą warto ść zu życia wody miejskiej przez mieszka ńców Zarzyc Wielkich nale ży wnioskowa ć, i ż obok zaopatrzenia z sieci miejskiej gospodarstwa korzystają z przydomowych źródeł zasilania w wod ę tj. studni. Teren wsi nie jest wyposa żony w system kanalizacji zbiorczej. W zakresie gospodarki ściekowej funkcjonuj ą rozwi ązania indywidualne (osadniki lub oczyszczalnie przydomowe). Sołectwo Zarzyce Wielkie jest zelektryfikowane, obsług ę ludno ści prowadzi „Enion" Zakład Energetyczny w Wadowicach. Obsług ę pocztow ą mieszka ńców Zarzyc Wielkich zapewnia Urz ąd Pocztowy w Kalwarii Zebrzydowskiej z siedzib ą w Kalwarii Zebrzydowskiej. Na obszarze sołectwa dost ępna jest zarówno sie ć telefoniczna Telekomunikacji Polskiej S.A. jak i sieci wszystkich działaj ących w kraju operatorów poł ącze ń komórkowych. Wie ś posiada sie ć gazu ziemnego, któr ą obsługuje Karpacka Spółka Gazownictwa.

2. Zasoby kulturowe, przyrodnicze i szlaki turystyczne

Dom Wycieczkowy ”Dwór” Obiekt świadcz ący usługi noclegowe i gastronomiczne. Jest jednym z nielicznych na terenie gminy, który prowadz ąc tego rodzaju działalno ść pozostaje w rejestrze Urz ędu Marszałkowskiego i jest skategoryzowanym oraz zaszeregowanym decyzj ą Wojewody Małopolskiego obiektem hotelarskim. Dom Wycieczkowy kat. III podlega cyklicznemu nadzorowi i kontroli UMWM w zakresie gwarancji jako ści usług zgodnie z nadan ą kategoryzacj ą. Działalno ść o charakterze turystycznym jest w nim prowadzona od 1975 r. Budynek podworski stoj ący w obszernym ogrodzie został wpisany jako dobro kultury do rejestru zabytków w roku 1994 (A-619/94), prowadzi sw ą działalno ść opieraj ąc si ę na znakomitym poło żeniu w centrum szlaków wycieczkowych (O świ ęcim – Wadowice – Kalwaria Zebrzydowska – Wieliczka – Kraków – Zakopane) i dogodnej komunikacji drogowej, kolejowej, oraz bezpo średniej blisko ści Portu Lotniczego Balice. Obiekt ten, o cechach klasycystycznych, jest o środkiem niewielkiej resztówki podworskiej (około 15 ha), która na pocz ątku XX w. stanowiła własno ść J. Rybickiego. Podczas okupacji niemieckiej (1939-1945) nale żała ona do dr Adama Klimały, który był zwi ązany z podziemn ą działalno ści ą ruchu oporu. Zabytkowy charakter obiektu jest problemem jego rozwoju, lecz równocze śnie niepodwa żalnym atutem docenianym przez klientów. Do dyspozycji go ści jest: 50 miejsc noclegowych, stołówka, dwu hektarowa resztówka parku, miejsca do grillowania, biwakowania, ognisko, urz ądzenia rekreacyjno-sportowe. Obiekt systematycznie modernizowany. Baza noclegowa w rozbudowie. Działalno ść Domu Wycieczkowego to przede wszystkim obsługa: wycieczek szkolnych, kolonii letnich, grup pielgrzymkowych, oraz imprez okoliczno ściowych dla mieszka ńców gminy.

(fot. 6) Z usług wycieczkowych korzystaj ą klienci z całego kraju i europy. Skromny wycinek działalno ści ostatnich lat to: udana współpraca z LZS Le ńcze przy organizacji dorocznych obozów sportowych dla: TS Wisła Kraków i WKS Śląsk Wrocław. Organizacja obozów PCK dla młodzie ży Niemieckiej. Doroczna obsługa wymiany młodzie ży licealnej Polsko - Francuskiej, Szkockiej, Tureckiej. Działalno ść firmy opiera si ę przede wszystkim na współpracy z okolicznymi usługodawcami. Dotyczy to nie tylko: transportu, zaopatrzenia, ubezpiecze ń, opieki zdrowotnej, opieki kwalifikowanej dzieci i młodzie ży. Tak że usług specjalistycznych takich jak: przewodnictwo, oprawa kulturalna imprez, hippika, serwis sprz ętu sportowego i turystycznego itp. Tak szerokie pole dla działalno ści DW „Dwór” i perspektyw rozwoju wsi pod k ątem zagospodarowania turystycznego jest mo żliwe nie tylko ze wzgl ędu na dogodne poło żenie geograficzne, lecz przede wszystkim ma zwi ązek z akceptacj ą zmian i otwarto ści ą społeczno ści naszej wsi. Jej go ścinno ści ą docenian ą przez turystów, a zarazem dbało ści ą o tradycyjne formy współ życia społecznego gwarantuj ące bezpiecze ństwo i pomoc w sytuacjach trudnych.

Szlaki turystyczne W miejscu, w którym główna droga skr ęca w lewo (pn. zach.), żółty szlak odchodzi od niej uko śnie w prawo (pn. wsch.), mija przepust nad potokiem Solca, zatacza gł ęboki łuk w kierunku południowo-wschodnim i trawiastą ście żką stromo wspina si ę wśród pól i ł ąk. Po około 700 m pod ąż aj ąc dró żką prowadz ącą na wprost, błotnistym wąwozem, nie dochodz ąc do grzbietu wzgórza, skr ęcamy w lewo (wsch.) i d ąż ymy wzdłu ż zbocza. Osi ągamy otwarty grzbiet Ostrego Działu, którym prowadzi gruntowa droga (8 km). Żółty szlak skr ęca na t ę drog ę w lewo (pn. wsch.), natomiast drog ą na wprost prowadzi nieznakowana trasa do Izdebnika i Biertowic. Z grzbietu Ostrego Działu roztacza si ę rozległa panorama, podobna do tej przed Zarzycami Wielkimi. Po kilkuset metrach żółty szlak opuszcza grzbiet Ostrego Działu, lew ą (pn.) stron ą obchodzi jego kulminacj ę Barglic ę (361 m), a praw ą (pd.) stron ą zygzakami omija trudno dostępne, poro śni ęte chaszczami jary i parowy, zwane lasem Duch. W tym lesie odbywały si ę praktyczne ćwiczenia terenowe i tajne spotkania konspiratorów i partyzantów z 12 Pułku Piechoty Armii Krajowej Ziemi Wadowickiej. Za lasem Duch, żółty szlak ostatecznie przybiera kierunek północny i dochodzi do poprzecznej drogi asfaltowej, prowadz ącej z Izdebnika do Zarzyc Małych i Le ńcz. Zabudowania, które stoj ą naprzeciw wylotu naszej dró żki, nale żą do Izdebnika, ale teren, poło żony na lewo (pn.) od nich jest ju ż w Zarzycach Małych.

Zasoby przyrodnicze Zespół parkowy przy dworze wpisany jest na list ę dziedzictwa przyrody. Rosn ą w nim stare drzewa tj. lipy, d ęby, wi ązy, klony, kasztany i akacje, tworz ąc urocze alejki.

(fot. 7) • Sie ć rzeczna - do najwa żniejszych rzek Pogórza Karpackiego nale żą dwie rzeki: Skawa oraz Skawinka, zwana w swym górnym biegu (od źródeł po Radziszów) Cedronem. Do zlewni Cedronu nale żą wszystkie potoki od góry Pyrczek, które nie posiadaj ą nazw własnych, jak równie ż cieki wodne. Rzeka Cedron płynie korytem o szeroko ści 12 metrów i ma niewielki spadek. Rzeka głównie zasilana jest opadami atmosferycznymi, oraz wodami gruntowymi. Najwy ższy poziom rzeki wyst ępuje na przełomie zimy i wiosny, a najni ższy jesieni ą. • Lasy i zagajniki - wi ększym kompleksem le śnym s ą tereny Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego, Lasy Pa ństwowe, Nadle śnictwo Andrychów, przeznaczone na tereny turystyczne i rekreacyjne. W okolicy znajduj ą si ę kompleksy lasów Nadle śnictwa My ślenice, tzw. „Zawale”, ł ącz ące si ę z kompleksem lasów Hallerowskich. Na południu za rzek ą Cedron, znajduj ą si ę du że kompleksy le śne w Izdebniku, Zarzycach Wielkich i Zarzycach Małych .Na terenie Zarzyc Wielkich spotykamy również du że skupiska drzew i zagajników (zwłaszcza wokół cieków wodnych). Mi ędzy polami i przy gospodarstwach wyst ępuje ró żnorodny drzewostan – lipy, kasztany, buki, dęby, jesiony, klony, topole, graby, modrzewie, sosny, świerki, jodły. Nad potokami rosn ą maliny, ostr ęż nice, jarz ębina, jagody, poziomki a w lasach

i zagajnikach grzyby. Na obszarach tych działa Koło Łowieckie „Jarz ąbek” maj ące sw ą siedzib ę w pobliskiej Kalwarii Zebrzydowskiej. Dzi ęki działalno ści koła powstaj ą liczne ambony i pa śniki dla zwierz ąt. • Fauna i flora - w wy ższym odcinku rzeki Cedron od źródeł po Radziszów wyst ępuj ą następuj ące gatunki ryb: pstr ąg potokowy, kle ń, świnka. Na terenie wsi mo żemy spotka ć wiewiórk ę, sarn ę, dzika, lisa, łani ę, jelenia, kuropatw ę czy ba żanta. Z ptaków wyst ępuj ących na terenie sołectwa mo żemy wymieni ć wróble, szpaki, dzi ęcioły, słowiki, sikorki, gile, jaskółki, goł ębie, sowy , sójki, gawrony, kawki oraz bociany. Wiosn ą pomi ędzy drzewami mo żemy zaobserwowa ć zakwitaj ące zawilce, przebi śniegi, pierwiosnki czy te ż konwalie. Zebra ć mo żemy: jarz ębin ę, jagody, poziomki, maliny, ostr ęż nice. A z lasów i zagajników grzyby.

(fot. 8)

3. Infrastruktura społeczna i uwarunkowania aktywności społecznej

Oświata Działania edukacyjne realizuje działaj ąca od czerwca 1905 roku Szkoła Podstawowa. Szkoła zawsze była i jest o środkiem życia kulturalnego dla miejscowej ludno ści. Udział dzieci, młodzie ży i grona pedagogicznego w licznych uroczysto ściach religijno - patriotycznych nale żał zawsze do tych wa żnych wydarze ń, który cz ęsto

22 odnotowywano w kronice szkoły. Z uwagi na mał ą liczb ę uczniów w szkole realizowana jest edukacja podstawowa.

(fot. 9) Szkoła Podstawowa w Zarzycach Wielkich KALENDARIUM

Rok szkolny 1905/1906 - powołanie tzw. Klasy Eksponowanej Szkoły Ludowej w Le ńczach. Nauka odbywa si ę w wynaj ętej u gospodarza izbie. Rok szkolny 1906/1907 –szkoła staje si ę osobn ą placówk ą pod nazw ą Szkoła Ludowa Pospolita. Rok 1907 – zakup gruntu pod budow ę własnego budynku szkoły. Rok 1910 – po świ ęcenie kamienia w ęgielnego pod budow ę szkoły. Rok 1911 – sierpie ń - po świ ęcenie i oddanie budynku do u żytku. Rok 1911/1912 – rozpocz ęcie nauki w nowym budynku. Rok 1913 – wykonanie ogrodzenia sztachetowego wokół szkoły. 1914 – 1918 - lata I wojny światowej – nauka odbywa si ę przez cał ą wojn ę, jednak odnotowano nisk ą frekwencj ę, gdy ż dzieci musiały pomaga ć matkom w pracach gospodarskich, bo ojcowie poszli na wojn ę. Lata mi ędzywojenne s ą słabo udokumentowane w kronice.

Nauka odbywa si ę cały czas, lecz ci ągle jest walka o istnienie tej szkoły jako samodzielnej placówki. Lata 1939 – 1945 – czas wojny, szkoła prowadzi nauczanie, jednak z częstymi przerwami w zimie z powodu braku opału. Lata powojenne s ą równie ż trudne dla szkoły, jednak ci ągle istnieje i prowadzi działalno ść . W 1949 roku długoletnia kierowniczka szkoły - Henryka Kleiber odchodzi. Stanowisko kierownicze obejmuje Pani Irena Nałódka. Rok 1964 – zatwierdzenie planów rozbudowy szkoły. Lata 1965 – 1968 – budowa szkoły. Rok 1968 - rozpocz ęcie nauki w nowym budynku szkoły - reforma o światy wprowadza 8-letni ą szkoł ę podstawow ą - wszystkie klasy s ą ł ączone. Rok 1971 - 19 maj – uroczysto ść nadania szkole imienia Tadeusza Ko ściuszki. Rok 1999/2000 – reforma o światy wprowadza 6-letni ą szkoł ę podstawow ą. Rok 2000 - 4 czerwiec - „Jubileuszowe spotkanie pokole ń” w 95 rocznic ę istnienia szkoły. Rok 2005 - 4 czerwiec – Jubileusz 100-lecia szkoły. Od 2000 roku: Po reformie oświaty szkoła Podstawowa została szkoł ą sze ścioklasow ą. Ni ż demograficzny sprawił, że z roku na rok liczba dzieci zmniejsza si ę. Rok szkolny: 2000/2001 - 64 dzieci 2001/2002 - 62 dzieci 2002/2003 - 58 dzieci 2003/2004 - 51 dzieci 2004/2005 - 50 dzieci 2005/2006 – 55 dzieci 2006/2007 – 63 dzieci 2007/2008 – 66 dzieci 2008/2009 – 64 dzieci 2009/2010 – 62 dzieci Perspektywy na przyszło ść s ą optymistyczne.

Z roku na rok w szkole uczy si ę coraz wi ęcej dzieci i wszystko wskazuje na to, że szkoła b ędzie trwa ć w dobrej kondycji, słu żą c społecze ństwu. Od roku 2000/2001 w szkole ucz ą: Pełnozatrudnieni: 1. mgr Wiesława Knawa - dyrektor szkoły 2. mgr Jolanta Godula - nauczycielka j. polskiego 3. mgr Jadwiga Janocik - nauczycielka historii i plastyki 4. mgr Anna Gałkowska – nauczycielka przyrody 5. mgr Dorota Łyczak - nauczycielka matematyki i techniki 6. mgr Renata O żóg -nauczycielka oddziału przedszkolnego 7. mgr Urszula Rachwał - katechetka 8. mgr Dorota Skołyszewska - nauczycielka kształcenia zintegrowanego 9. mgr Beata Zaj ąc -nauczycielka kształcenia zintegrowanego 10. mgr Marta Żak - nauczycielka kształcenia zintegrowanego Niepełnozatrudnieni: 1. mgr Bogdan Oczkowski- nauczyciel muzyki 2. mgr Józef Nowak - nauczyciel informatyki 3. ks. Edward Antolak - religia

Dyrektor i Grono Pedagogiczne współpracuj ą z Komitetem Rodzicielskim przy organizacji uroczysto ści i imprez szkolnych, a tak że wycieczek czy konkursów. Wszyscy nauczyciele pracuj ą z ogromnym zaanga żowaniem, by osi ąga ć jak najlepsze wyniki. Potwierdzaj ą to chocia żby wyniki sprawdzianu po klasie VI. Uczniowie uzyskuj ą średni ą sum ę punktów wy ższ ą ni ż w Gminie, powiecie czy województwie. I tak: w roku 2002 - średnia 37,38/40 w roku 2003 - średnia 32,36/40 w roku 2004 - średnia 29,82/40 w roku 2005 - średnia 34,2/40 w roku 2006 - średnia 30,2/40 w roku 2007 - średnia 25,6/40 w roku 2008 - średnia 32,8/40 w roku 2009 - średnia 29,54

Uczniowie bior ą udział i odnosz ą sukcesy w konkursach przedmiotowych, zawodach sportowych czy imprezach mi ędzyszkolnych. Szkoła mo że poszczyci ć si ę finalistami konkursów przedmiotowych: W roku 2002/2003 na taki tytuł zapracowały: Monika Burdek i Iwona Szczyrbak, a w 2003/2004 - Dorota Maliszewska i Iwona Szczyrbak. Du żym sukcesem szkoły było zaj ęcie I miejsca w rywalizacji gminnej o Miecz Zebrzydowskiego. Sukces ten osi ągn ęła pięcioosobowa dru żyna : • Krzysztof Burdek • Daniel Opyrchał • Dorota Maliszewska • Maria Romankiewicz • Iwona Szczyrbak pod opiek ą nauczycielki Jadwigi Janocik.

Ka żdego roku odbywaj ą si ę wspaniałe spotkania na uroczysto ściach i imprezach szkolnych, takich jak Szkolna Wigilia, Choinka Noworoczna, Dzie ń Babci czy Festyn Rodzinny z okazji Dnia Matki, Dziecka i Ojca. Te wydarzenia dokumentowane s ą fotografi ą, by po latach ze wzruszeniem wspomina ć chwile uchwycone aparatem. Mimo niedostatków finansowych z roku na rok nast ępowała poprawa warunków pracy i nauki. Było to mo żliwe dzi ęki pomocy Rodziców, dofinansowania z gminy oraz oszcz ędzaniu

Rok 2000/2001. • pomalowano sale lekcyjne; • wykonano remont korytarzy; • dolny korytarz wyło żono "cegiełk ą" i boazeri ą; • wykonano nowe meble do klas; • przystosowano sal ę lekcyjn ą do potrzeb wychowania fizycznego; • podł ączono szkoł ę do wodoci ągu miejskiego.

Rok 2002: • zorganizowano pracowni ę komputerow ą; • Komitet Rodzicielski zakupił biurka, sfinansował koszty zabezpieczenia pracowni (kraty w oknach i drzwiach); • rodzice zakupili 15 krzeseł; • wymieniono 6 okien. Rok 2003. • oddano do u żytku oczyszczalni ę ścieków. Koszt - 67 ty ś. Gmina zrealizowała inwestycj ę i szkoła jako pierwsza oczyszcza ścieki.

Rok 2004. • wykonano now ą bram ę wej ściow ą i 60 metrów ogrodzenia; • koszty pokrył Komitet Rodzicielski; • wymieniono 12 okien na ścianie północnej; • (przy współfinansowaniu KR-6 ty ś. zł)

Rok 2005. • w czasie ferii zimowych wykonano kapitalny remont łazienek; wymieniono okna, grzejniki, rury, doprowadzono ciepł ą wod ę, ściany i podłogi wyło żono kafelkami.

Kolejne lata......

Rok 2006. • Wymieniono okna na dolnym korytarzu i w szatni oraz drzwi wej ściowe; • Zakupiono stoliki i ławki do jadalni; • Zakupiono sprz ęt do gier – piłkarzyki; • Zakupiono sprz ęt sportowy; • Wyło żono wykładzin ą sportow ą podłog ę w zast ępczej sali gimnastycznej.

Rok 2007. • Wymieniono okna w bibliotece i kancelarii szkoły; • Odmalowano klas ę I, wykonano tam podłog ę panelow ą, zakupiono pi ękne, nowe mebelki.

Rok 2008. • W czasie ferii zimowych pomalowano klasy II i III i wykonano tam podłogi panelowe. Na pocz ątku wakacji pomalowano sale lekcyjne na parterze i poło żono nowe podłogi. Szkoła była gotowa do rozpocz ęcia nowego roku, gdyby nie zdarzenie. 4 sierpnia miała miejsce awaria – w łazience na pi ętrze p ękła rurka. Skutki były dotkliwe. Wszystkie podłogi /nowe/ trzeba było wymieni ć, sale na parterze osuszy ć i pomalowa ć. Instalacja elektryczna, która słu żyła 40 lat, po zalaniu musiała by ć wymieniona. Na szcz ęś cie szkoła była ubezpieczona wi ęc wi ększ ą cz ęść kosztów pokryto z odszkodowania. Do pomocy w usuwaniu skutków wł ączyli si ę wszyscy: nauczyciele, pracownicy, rodzice. Dzi ęki wspólnemu, heroicznemu wysiłkowi rok szkolny 2008/2009 rozpocz ęli śmy 1 wrze śnia, chocia ż jeszcze w trudnych warunkach. 2 sale lekcyjne nie mogły by ć u żytkowane. W pełnym komforcie zacz ęli śmy pracowa ć dopiero od 2 listopada. W listopadzie udało si ę jeszcze przy sprzyjaj ącej pogodzie wykona ć ocieplenie i elewacj ę ściany wschodniej i północnej, a tak że poło żyć kostk ę brukow ą na wej ściu do szkoły.

Rok 2009. • W maju wykonano docieplenie ściany zachodniej i południowej oraz elewacj ę. Wymienione zostały wszystkie rynny na budynku szkoły. Ze środków Rady Rodziców zakupiono płytki ceramiczne na wykonanie schodów wej ściowych do szkoły oraz nowej podłogi w szatni szkolnej. Wszystkie prace wykonał pracownik szkoły. Szkoła prezentuje si ę teraz estetycznie i pi ęknie.

Ochotnicza Stra ż Po żarna OSP w Zarzycach Wielkich została zało żona w 1964 r., obecnie liczy 46 stra żaków, w tym: 26 czynnych, 2 honorowych i 11 - dru żyna młodzie żowa. Posiada w swoich zasobach budynek remizy stra żackiej z dwoma gara żami i zapleczem a w nich samochód marki Citroen Jumper (GLM8) z pełnym wyposa żeniem w sprz ęt ratowniczo – ga śniczy, samochód po żarniczy (beczkowóz) marki MAGIRUS (GBA 2,5/24) – z wyposa żeniem ga śniczym.

(fot. 10)

W budynku znajduje si ę sala balowa z kuchni ą i zapleczem, chłodnia, biuro, szatnia i sanitariaty. Kuchnia wyposa żona jest w naczynia, stra ż posiada tak że zastawy stołowe wypo życzane np. na wesela. Sala przeznaczona jest na organizacj ę imprez wiejskich, spotka ń, szkole ń, zebra ń wiejskich, zebra ń Rady Sołeckiej i ró żnych innych organizacji ści śle współpracuj ących ze sob ą. U życzana jest równie ż mieszka ńcom na uroczysto ści rodzinne. W budynku jest te ż pomieszczenie (z osobnym wej ściem) wykorzystywane przez młodszych mieszka ńców wsi jako klub spotka ń. OSP posiada ogrodzony teren za remiz ą, gdzie jest wyrównany teren i wykonane zadaszenie z przeznaczeniem na imprezy plenerowe np. festyny. Stra ż posiada równie ż poni żej drogi nieruchomo ść rolno - budowlan ą, która mo że by ć wykorzystana

29 jako teren rekreacyjny na potrzeby wsi. W dalszym ci ągu istniej ą potrzeby doposa żenia OSP w sprz ęt niezb ędny do swojej działalno ści (zwłaszcza nowy beczkowóz).

Rozwój cywilizacji, post ęp w ka żdej dziedzinie życia stawiał i stawia przed stra żą po żarn ą coraz to nowsze wyzwania. To, co było jej głównym celem w momencie jej powstania, czyli gaszenie po żarów, obecnie stanowi tylko 30% wszystkich interwencji druhów ochotników. Pozostałe wyjazdy dotycz ą usuwania skutków powodzi, wichur i wypadków komunikacyjnych. Na dzie ń dzisiejszy celem OSP Zarzyce Wielkie jest prowadzenie działalno ści maj ącej na celu: zapobieganie po żarom oraz współdziałanie w tym zakresie z Pa ństwow ą Stra żą Po żarn ą, organami samorz ądowymi i innymi podmiotami, udział w akcjach ratowniczych przeprowadzonych w czasie pożarów, zagro żeń ekologicznych zwi ązanych z ochron ą środowiska oraz innych kl ęsk i zdarze ń, informowanie ludno ści o istniejących zagro żeniach po żarowych i ekologicznych oraz sposobach ochrony przed nimi, rozwijanie w śród członków ochotniczej stra ży

30 po żarnej kultury fizycznej i sportu, prowadzenia działalno ści kulturowo – oświatowej i rozrywkowej.

Opieka zdrowotna Podstawow ą opiek ę zdrowotn ą mieszka ńcom Zarzyc Wielkich zapewnia O środek Zdrowia w Le ńczach, Kalwarii Zebrzydowskiej i Wadowicach a specjalistyczn ą i szpitaln ą Powiatowa Przychodnia Specjalistyczna oraz Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II w Wadowicach.

Aktywno ść społeczna mieszka ńców (kultura, sport i rekreacja itp.) Radny, Rada Sołecka z sołtysem, druhowie stra żacy oraz nauczyciele są głównymi liderami działaj ącymi na rzecz rozwoju lokalnego, wzmocnienia wi ęzi s ąsiedzkich i aktywizacji potencjału społecznego. Podobn ą funkcj ę - aktywizacji dzieci, młodzie ży i rodziców - pełni tak że Szkoła Podstawowa. Aktywno ść sportow ą wśród mieszka ńców, zwłaszcza w śród młodzie ży szerzona jest poprzez działaj ący w o ściennym sołectwie Le ńcze Klub Sportowy „Le ńczanka”. Z uwagi na dogodne poło żenie obiektów sportowych tego klubu dla mieszka ńców Zarzyc Wielkich, klub jest miejscem z którego ch ętnie korzystaj ą mieszka ńcy rozwijaj ący i krzewi ący kultur ę fizyczn ą.

Uwarunkowania i kierunki przeznaczenia terenu Dokumenty planistyczne dotycz ące zagospodarowania terenu okre ślaj ą specyfik ę miejscowo ści Zarzyce Wielkie, jako miejscowo ści o silnych tradycjach osadnictwa wiejskiego, dominacji indywidualnych funkcji mieszkaniowych wraz z ró żnymi formami działalno ści rzemie ślniczej i gospodarczej z jednoczesnym utrzymaniem produkcji rolniczej oraz umo żliwieniem agroturystyki oraz ró żnych form rekreacji.

4. Cele i priorytety Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska w kontek ście Planu Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie.

W Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska okre ślono cele strategiczne i priorytety rozwoju w skali całej Gminy. Na podstawie diagnozy stanu istniej ącego, bior ąc pod uwag ę rozwój Gminy Kalwaria Zebrzydowska Cel Główny Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska okre ślono jako: Dalsze podnoszenie atrakcyjno ści Gminy Kalwaria Zebrzydowska jako miejsca pielgrzymowania.

Działania konieczne dla zrealizowania Celu Głównego uj ęto w czterech grupach tematycznych, okre ślonych jako Domeny Strategiczne, które wzajemnie się uzupełniaj ą. - poprawa stanu środowiska naturalnego, - rozbudowa infrastruktury drogowej, - aktywizacja rozwoju gospodarczego i turystycznego gminy, - poprawa infrastruktury społecznej.

Plan działa ń słu żą cych realizacji przyj ętej strategii obejmuje najwa żniejsze zadania – w tym inwestycyjne, polityki oraz programy składaj ące si ę na Plan Rozwoju Gminy, których podj ęcie i realizacj ę uznaje si ę za niezb ędne dla osi ągni ęcia zało żonych celów strategii rozwoju Gminy i które znajd ą swoje odzwierciedlenie w kolejnych latach w szczegółowych planach działania oraz bud żecie gminy.

W zgodzie z zasad ą strategicznego planowania i zarz ądzania w ka żdej dziedzinie obj ętej strategi ą wyznaczone s ą specyficzne cele cz ąstkowe (szczegółowe), a tak że mierniki ich realizacji, niemniej wszystkie one powinny spójnie składa ć si ę na osi ąganie post ępów w realizacji czterech celów głównych – strategicznych – rozwoju Gminy.

Poprawa stanu środowiska naturalnego Uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami.

Edukacja w zakresie ochrony środowiska. Dbało ść o walory krajobrazowe.

Rozbudowa infrastruktury drogowej. Poprawa i rozbudowa sieci drogowej (w tym poprawa bezpiecze ństwa poprzez budow ę chodników).

Aktywizacja rozwoju gospodarczego i turystycznego gminy. Stworzenie mo żliwo ści do inwestowania w gminie. Wypromowanie gminy w zakresie rozwoju rzemiosła i turystyki. Integracja bran żowa środowiska rzemie ślniczego i rolniczego. Organizacja gospodarstw agroturystycznych.

Poprawa infrastruktury społecznej. Poprawa istniej ącej bazy sportowo-edukacyjno – kulturalnej. Rozwój społecze ństwa informacyjnego. Poprawa infrastruktury słu żby zdrowia.

Niniejszy Plan Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie uwzgl ędnia zawarte w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Kalwaria Zebrzydowska celowe zało żenie na lata 2007- 2013 - okre ślenie warunków i mo żliwo ści dla realizacji nadrz ędnego celu publicznego Gminy, czyli utworzenia ogólnodost ępnych terenów przestrzeni publicznych realizuj ących przede wszystkim funkcje komunikacyjne, skoordynowane z poło żeniem strategicznych terenów funkcji mieszkaniowych, usługowych i produkcyjnych oraz obsługowych infrastruktury, jak równie ż zwi ązanych z rozwojem rekreacji, sportu i turystyki, a tak że realizacj ę zrównowa żonego rozwoju przestrzennego opartego na zmianie jako ściowej a nie tylko ilo ściowej terenów zurbanizowanych oraz zabudowanych, z jednoczesnym uwzgl ędnieniem specyfiki i odr ębno ści Miasta oraz poszczególnych Sołectw.

5. ANALIZA SWOT

Analiza SWOT wykonana na potrzeby Planu Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Dobra infrastruktura komunikacyjna, • Nieuregulowana gospodarka Dobrze rozwini ęta sie ć drogowa, ściekowa, Zorganizowana gospodarka • Zły stan nawierzchni dróg i brak odpadami stałymi, chodnika dla pieszych (nadmierne Blisko ść Kalwarii Zebrzydowskiej i wykorzystanie dróg przez transport Wadowic – miejsc przyci ągaj ących ci ęż ki), rzesze pielgrzymów, • Wąskie drogi (brak tzw. „mijanek”), Mała odległo ść wsi od władz • Brak gospodarstw agroturystycznych, gminnych i powiatowych, • Brak selektywnej zbiórki odpadów, Całkowite zaspokojenie potrzeb • Brak dost ępu do sieci komputerowej i zaopatrzenia w wod ę, internetowej, Dobrze rozwini ęta infrastruktura • Brak małej przedsi ębiorczo ści telekomunikacyjna, stwarzaj ącej miejsca pracy, Dobra współpraca z władzami • Brak środków finansowych na gminnymi, popraw ę estetyki wsi, Coraz wi ększe zainteresowanie • Brak mo żliwo ści sp ędzania wolnego mieszka ńców takiej aglomeracji jak czasu przez miejscow ą młodzie ż i Kraków i nie tylko ch ęci ą dzieci, zamieszkania w tej miejscowo ści, • Brak infrastruktury turystycznej W miar ę czyste środowisko z uwagi na brak przemysłu, zapewniaj ącej rozwój sportu i rekreacji - brak wyznaczonych miejsc Aktywne działania miejscowej jednostki OSP, do organizowania szerszych imprez sportowych, rekreacyjnych, Aktywne działania miejscowego klubu LKS Le ńcze, kulturalnych i rozrywkowych, • Brak otwartych imprez kulturalnych i Ciekawa rzeźba terenu typowa dla obszarów podgórskich, turystycznych promuj ących sołectwo w skali regionu i kraju, Poło żenie geograficzne i • administracyjne miejscowo ści – Słaba komunikacja PKP i PKS w dni blisko aglomeracji krakowskiej i wolne od pracy i brak przystanków w śląskiej, centrum miejscowo ści, • Tereny pod budownictwo Niezagospodarowane walory mieszkaniowe i działalno ść turystyczne sołectwa (brak punktów gospodarcz ą, widokowych wraz z zapleczem, brak Istnienie orkiestry d ętej, Scholi, ście żek rowerowych, brak bazy KGW, oazy, noclegowo-gastronomicznej dla Tradycje pracy na rzecz turystów), społecze ństwa, • Słabe poczucie bezpiecze ństwa Tereny niezagospodarowane, mieszka ńców, Blisko ść o środków szkolnictwa • Wandalizm, wy ższego, • Słabe zasilanie energetyczne na Rozbudowana sie ć gazowa, niektórych liniach, Dost ępno ść do placówek • Brak przedszkola, oświatowych, • Mentalno ść społeczna, Funkcjonowanie podstawowej opieki • Brak oddzielnego „podziału” w szkole zdrowotnej, pomi ędzy gimnazjalistami a dzie ćmi 34

Wolne tereny pod inwestycje, ze szkoły podstawowej (brak Blisko ść oferty kulturalnej Kalwarii osobnego wej ścia, szatni, mała ilo ść Zebrzydowskiej i Wadowic, sal lekcyjnych). Aktywno ść , przedsi ębiorczo ść mieszka ńców, Blisko ść granicy pa ństwa, Wzrastaj ąca liczba coraz lepiej wykształconych ludzi młodych, Dobry dost ęp do Szpitala Powiatowego.

SZANSE ZAGRO ŻENIA

• Wspieranie przez samorz ąd inicjatyw • Utrzymuj ące si ę wysokie bezrobocie, lokalnych, • Brak instrumentów redukcji • Pomoc finansowa od władz bezrobocia i wspierania gminnych w Kalwarii Zebrzydowskiej, przedsi ębiorczo ści, • Mo żliwo ść pozyskiwania środków z • Pogarszaj ący si ę stan techniczny funduszy strukturalnych i dróg, europejskich – na rewitalizacj ę • Słaba sytuacja ekonomiczna rolników środowiska i dziedzictwa i mieszka ńców, kulturalnego, • Brak do świadczenia w pozyskiwaniu • Rozwój ruchu pielgrzymkowego i środków pomocowych i du że turystycznego, wymagania do spełnienia w celu ich • Rozwój agroturystyki, ekoturystyki i otrzymania, bazy noclegowej, • Brak preferencyjnych kredytów na • Wzrost zapotrzebowania na zdrow ą rozbudow ę bazy turystycznej i rozwój żywno ść , agroturystyki oraz bariera drogich • Poprawa stanu technicznego oraz kredytów, infrastruktury drogowej , regulacja • Patologie społeczne, prawna dróg, • Zanikanie tradycji regionalnych, • Dbało ść o środowisko, ekologi ę i • Ogólna niech ęć młodzie ży do estetyk ę, uczestnictwa w czynnym życiu • Programy i fundusze na rozwój społecznym i kulturalnym wsi, małych przedsi ębiorstw, • Niestabilna sytuacja gospodarcza • Rozwój aktywno ści społecznej i Polski, przedsi ębiorczej mieszka ńców, • Wysokie zadłu żenie sfery finansów • Kapitał ludzki – wzrost poziomu publicznych w pa ństwie, kształcenia wy ższego, • Uci ąż liwa polityka fiskalna pa ństwa, • Blisko ść o środków oferuj ących • Niestabilny i niespójny system wy ższe wykształcenie, prawny, • Utworzenie przedszkola, • Zła polityka wobec słu żby zdrowia • Ujednolicenie przepisów prawnych, (pacjentów), edukacji (cz ęste • Poprawa bezpiecze ństwa zmiany),

mieszka ńców, • Brak opłacalno ści w rolnictwie (małe • Du żo terenów pod mieszkalnictwo i gospodarstwa), usługi, • Wielko ść gospodarstw • Przynale żno ść Polski do Unii nieadekwatnych do ilo ści osób Europejskiej, utrzymuj ących si ę wył ącznie z pracy • Uregulowanie gospodarki wodno – w rolnictwie, ściekowej, • Migracja cz ęś ci aktywnych • Utworzenie Lokalnej Grupy Działania mieszka ńców za granic ę, jako organizacji pomocy do realizacji • Wynikaj ące z odległo ści i strategii rozwoju obszarów wiejskich, ukształtowania terenu trudno ści w • Napływ nowych technologii i kapitału uregulowaniu gospodarki wodno – z krajów UE, ściekowej. • Obni żenie barier kredytowych, • Wzrost konkurencyjno ści i likwidacja monopolizacji w wielu dziedzinach.

IV. Plany działa ń i zada ń wspólnoty lokalnej sołectwa Zarzyce Wielkie

1. Aktywizacja środowiska społecznego i kreowanie centrum wsi

Wzrost aktywno ści społecznej chcemy osi ągn ąć poprzez tworzenie i animowanie działalno ści lokalnych stowarzysze ń kulturalnych i klubów sportowych działaj ących w o ściennych sołectwach, lepsze wykorzystanie istniej ących i tworzenie nowych obiektów słu żą cych zacie śnianiu wi ęzi s ąsiedzkich i realizacji zainteresowa ń mieszka ńców. Chcemy wspiera ć tak że indywidualn ą aktywno ść gospodarcz ą mieszka ńców popieraj ąc tworzenie nowych firm i mikroprzedsi ębiorstw powi ązanych z tworzeniem nowych miejsc pracy, szczególnie w zakresie usług dla ludno ści oraz przekształcania słabo wydolnej struktury rolnej w struktur ę atrakcyjn ą ekologicznie oraz agroturystyk ę.

Temu celowi mog ą słu żyć m.in.: − poprawa wyposa żenia obiektu (remiza OSP) słu żą cego organizacji spotka ń, imprez rodzinnych, s ąsiedzkich, festynów itp. z oznaczeniem bezpiecznych ci ągów komunikacyjnych prowadz ących do obiektu, zagospodarowaniem otoczenia np. na plac zabaw dla dzieci; wspieranie przekształce ń gospodarstw rolnych w gospodarstwa agroturystyczne oraz przekwalifikowania zawodowego osób żyj ących z produkcji rolnej na rzecz lokalnie potrzebnego rzemiosła i usług dla ludno ści; − podtrzymywanie i kultywowanie dawnych obyczajów religijnych i odpustowych, − wspieranie działalno ści stowarzysze ń reaktywuj ących i podtrzymuj ących tradycje lokalne oraz promuj ących produkty charakterystyczne dla wspólnoty lokalnej; − utworzenie Koła Gospody ń Wiejskich; − stworzenie warsztatów sztuki ludowej; − przeznaczanie i tworzenie innych terenów i obiektów dla spotka ń społeczno ści lokalnej wraz z bezpiecznymi ci ągami komunikacji do nich prowadz ącymi − organizacja imprez turystyczno-pielgrzymkowych, m.in. wycieczek do Krakowa, Wadowic czy Kalwarii Zebrzydowskiej przy wykorzystaniu przebiegaj ącej nieopodal linii kolejowej;

− wspieranie przekształce ń gospodarstw rolnych w gospodarstwa agroturystyczne oraz przekwalifikowania zawodowego osób żyj ących z produkcji rolnej na rzecz lokalnie potrzebnego rzemiosła i usług dla ludno ści;

2. Dbało ść o rekreacj ę i popraw ę stanu zdrowia mieszka ńców oraz go ści

Wzrost aktywno ści społecznej w tym zakresie chcemy osi ągn ąć poprzez rozwijanie działalno ści lokalnych stowarzysze ń i klubów sportowych, lepsze wykorzystanie istniej ących i tworzenie nowych obiektów słu żą cych zdrowemu trybowi życia mieszka ńców, a tak że poszerzaj ących dost ępno ść oferty sportowo-rekreacyjnej i podnosz ących atrakcyjno ść miejscowo ści dla osób poszukuj ących tu wypoczynku.

Temu celowi mog ą słu żyć m.in.: − Współpraca z LKS „Le ńczanka” przy wykorzystaniu boiska sportowego do rozgrywania turniejów piłkarskich dla dzieci i innych zawodów sportowych, organizowania festynów, pikników i innych imprez integruj ących społeczno ść wsi Zarzyce Wielkie i Le ńcze, − wzbogacenie oferty obiektów sportowych i rekreacyjnych o ście żki rowerowe itp. nie tylko ułatwiaj ące zdrowy tryb życia ale pozwalaj ące tak że na lepsze poznanie atrakcyjnych walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego; − wytyczenie i oznaczenie ście żki rowerowej; − budowa ście żki zdrowia (spacerowo-rekreacyjnej); − poszerzenie oferty zaj ęć rekreacyjnych dla osób starszych i niepełnosprawnych.

3. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej i bezpiecze ństwa

Przez popraw ę dost ępno ści komunikacyjnej rozumiemy nie tylko zabieganie o lepszy stan dróg lokalnych i działania na rzecz jego bezpiecze ństwa, ale tak że dost ępno ść do Internetu, w tym z wykorzystaniem Internetu szerokopasmowego.

Zamierzenia te mo żna osi ągn ąć m.in. poprzez:

− wydzielanie stref bezpiecznego ruchu lokalnego poprzez wyodr ębnienie tras dla ruchu pieszego czy rowerowego a tak że dbało ść o dobr ą widoczno ść i wła ściwe o świetlenie miejsc publicznych i ci ągów komunikacyjnych; − popraw ę i wła ściwe utrzymanie dróg lokalnych ułatwiaj ących komunikacj ę wewn ątrz sołectwa pozwalaj ącą na bezpieczne dotarcie do ka żdego gospodarstwa oraz tworzenie szlaków spacerowo-rekreacyjnych słu żą cych tak że poznawaniu walorów środowiska i miejsc atrakcyjnych turystycznie; − popraw ę stanu dróg stanowi ących główne osie ruchu społeczno ści lokalnej.

4. Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego

Dla podniesienia atrakcyjno ści turystycznej, ale tak że dla ułatwienia niektórych form życia religijnego mieszka ńców chcemy wykorzysta ć element dziedzictwa kulturowego jakim jest ko ściół parafialny w Le ńczach pod wezwaniem Św. Piotra i Pawła wpisany do rejestru zabytków. Poprzez poł ączenie go sieci ą ście żek spacerowo-rowerowych z kapliczkami na obszarze sołectwa powstanie atrakcyjna trasa turystyczna poszerzaj ącą ofert ę rekreacji i dbało ści o zdrowy tryb życia dla mieszka ńców. Pragniemy tak że uwypukli ć i popularyzowa ć historyczny charakter naszej miejscowo ści i Ziemi Kalwaryjskiej.

Realizacji tych zamierze ń mog ą słu żyć m.in.: utworzenie szlaku turystyczno-historycznego przez Zarzyce Wielkie z mo żliwo ści ą prowadzenia tzw. „lekcji żywej historii" np. po świ ęconych II wojnie światowej.

V. Opis planowanych zada ń w okresie 8 lat od dnia przyj ęcia planu.

Zaproponowany wykaz zada ń i działa ń do realizacji w latach 2011-2018 jest wykazem otwartym, który w planowanym okresie mo że by ć modyfikowany i uzupełniany w zale żno ści od potrzeb i dost ępnych środków. Planowane działania mog ą by ć sfinansowane ze środków finansowych Programów Operacyjnych i Rozwojowych Unii Europejskiej, instytucji, urz ędów wojewódzkich i powiatowych oraz bud żetu gminy Kalwaria Zebrzydowska.

Wnioskodawcami w ramach środków UE mog ą by ć m.in. Gmina, organizacje pozarz ądowe, społeczno ść lokalna.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

1. Budowa chodnika przy Poprawa Środki z bud żetu 2011 - 2013 drodze powiatowej Nr bezpiecze ństwa. powiatu + środki 1785K (inwestycja ju ż z PROW rozpocz ęta) wraz z Brak chodnika zagra ża poło żeniem nowej nakładki bezpiecze ństwu ruchu na drodze do przejazdu pieszych i pojazdów . kolejowego przy PKP Poło żenie nowej nakładki Le ńcze. spowoduje lepszy przejazd oraz poprawi bezpiecze ństwo. Poprawa estetyki wsi. 2. Przebudowa dachu na Poprawa bazy Bud żet gminy, 2011-2016 dwuspadowy na budynku szkolnej i edukacji. sponsorzy, Szkoły Podstawowej i fundusze unijne. Domu Nauczyciela (parter zaj ęty na pomieszczenia Szkoły Podstawowej) + wykonanie docieplenia i elewacji budynku Domu Poprawa ochrony Nauczyciela oraz wymiana środowiska naturalnego, instalacji CO i elektrycznej zmniejszenie kosztów na now ą, a tak że monta ż ogrzewania, zmniejszenie ogrzewania wody na emisji CO 2 do atmosfery, energi ę słoneczn ą wykorzystanie (kolektory). odnawialnych źródeł energii, poprawa estetyki. 3. Budowa chodnika przy Poprawa bezpiecze ństwa Środki z bud żetu drodze gminnej „Zarzyce użytkowników drogi. powiatu + środki 2012 - 2018 Wielkie - Góra” oraz z PROW „Zarzyce Wielkie-Szkoła” Brak chodników zagra ża bezpiecze ństwu ruchu pieszych i pojazdów . Poprawa estetyki wsi.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

4. Modernizacja budynku Poprawienie estetyki i Bud żet gminy, 2011-2017 remizy OSP Zarzyce ochrony środowiska. Komenda Wielkie od zewn ątrz Główna Stra ży (ocieplenie + elewacja) i Po żarnej, wewn ątrz (min. wymiana programy Urz ędu instalacji CO, nowe Modernizacja budynku na Marszałkow- sanitariaty). zewn ątrz oraz wewn ątrz skiego i inne poprawi funkcjonalno ść programy unijne. siedziby OSP Zarzyce Wielkie i pozwoli

oszcz ędza ć energi ę. Poprawa estetyki.

5. Zakup wozu stra żackiego Poprawa bezpiecze ństwa Bud żet gminy, 2012-2014 typu GBA (beczkowóz). Zarz ąd Wojewódzki ZOSP RP, Komenda Główna Stra ży Zapewnienie Po żarnej, bezpiecze ństwa sponsorzy, środki mieszka ńców wsi oraz całej gminy przed własne kl ęskami żywiołowymi.

6. Promocja orkiestry d ętej Aktywacja młodzie ży. 20 000 zł 2011-2018 (dofinansowanie do Urz ąd wyjazdów), zakup Marszałkowski, instrumentów i mundurów. bud żet gminy, stowarzyszenie Podnoszenie na rzecz rozwoju umiej ętno ści gry na gminy Kalwaria ró żnych instrumentach Zebrzydowska. muzycznych, integracja mieszka ńców, promocja miejscowo ści, udział w uroczysto ściach pa ństwowych, lokalnych, ko ścielnych, konkursach.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

7. Odnawialne źródła energii Poprawa ochrony Monta ż 2011-2018 ekologicznej (kolektory środowiska naturalnego i finansowy (wkład słoneczne, przydomowe ekologii. własny + Gminny turbiny wiatrowe). Fundusz Ochrony

Zmniejszenie emisji CO 2 Środowiska oraz do atmosfery, środki z zmniejszenie efektu programów UE). cieplarnianego.

8. Oczyszczalnie Poprawa ochrony Monta ż 2011-2016 przydomowe w tym: środowiska i ekologii. finansowy (wkład oczyszczalnie grupowe, własny + Gminny sie ć kanalizacyjna oraz Fundusz indywidualne. Ochrony Rozwi ązanie problemów Środowiska oraz wywozu ścieków oraz środki z wypływu fekalii do cieków programów UE). wodnych i gleby. Du że rozproszenie budynków przy ci ągach drogowych oraz na terenie całego sołectwa, uzyskanie efektu ekologicznego.

9. Utworzenie przedszkola Poprawa bazy Bud żet gminy i 2011-2013 przy Szkole Podstawowej przedszkolnej w gminie środki z UE w Zarzycach Wielkich (przy poprzez utworzenie adaptacji posiadanych przedszkola pomieszcze ń) samorz ądowego.

Zaspokojenie potrzeb rodziców pracuj ących w opiece nad dzie ćmi podczas dojazdu i godzin pracy.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

10 . Wytyczenie oraz powstanie Wzrost atrakcyjno ści wsi Bud żet gminy + 2011 - 2017 punktów widokowych wraz poprzez wła ściwe środki z z baz ą biwakow ą, zagospodarowanie programów UE oznaczeniem i zapleczem, terenów widokowych i rozwój agroturystyki, rekreacyjnych oraz poszerzenie bazy powstawanie miejsc noclegowej. noclegowych i rozwój ju ż istniej ących (Dwór w Zarzycach Wielkich), Powstanie nowych miejsc wytyczenie, wykonanie i pracy, zapewnienie bazy oznakowanie szlaków noclegowej, rozwój ruchu turystycznych i turystycznego poprzez rowerowych. przedstawienie oferty turystycznej.

11 . Pozyskanie działki od OSP Integracja mieszka ńców, Bud żet gminy + 2013 -2017 Zarzyce Wielkie (poło żonej mo żliwo ść aktywnego środki z UE poni żej budynku OSP) w wypoczynku dla dzieci celu jej zagospodarowania i młodzie ży. jako placu rekreacyjnego dla mieszka ńców wsi Potrzeba miejsca (teren do zabaw dzieci + słu żą cego rozwojowi boisko sportowe) kondycji fizycznej mieszka ńców, umiej ętno ści sportowych, integracji społecznej. Sp ędzanie wolnego czasu nie tylko dorosłych ale i dzieci. 12 . Stworzenie cyklicznych Rozwijanie Bud żet gminy + 2011-2017 warsztatów artystycznych zainteresowa ń. środki z UE. dla mieszka ńców wsi i okolic (zwłaszcza dzieci) Wzrost zainteresowa ń oraz skansenu przy sztuk ą mieszka ńców wsi, pracowni malarskiej szkolenie umiej ętno ści „Ulepianka” w Zarzycach plastycznych w śród Wielkich dzieci i młodzie ży.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

13 . Remont i odnowienie Dbało ść o dziedzictwo 20 000 zł od 2011 kapliczek i figurek kulturowe. Urz ąd przydro żnych związanych Marszałkowski. z kultem religijnym. Niezb ędny element do tworzenia szlaków turystycznych, miejsc kultu religijnego, tradycja i dziedzictwo narodowe. 14 . Budowa sieci internetowej Dost ęp do ró żnego Urz ąd od 2011 (Internet w ka żdym domu, rodzaju informacji. Marszałkowski, utworzenie strony bud żet gminy. internetowej sołectwa). Szybka komunikacja z użytkownikami na całym świecie, integracja społecze ństwa, informacja o sołectwie, informacje sołeckie, promocja sołectwa, mieszka ńców, baza noclegowa oraz firmy na terenie.

15 . Sala multimedialna Integracja mieszka ńców, W oparciu o do 2016 w budynku remizy OSP podnoszenie kwalifikacji, środki (mo żliwo ść szkole ń i wiedzy i umiej ętno ści. zewn ętrzne - prelekcji , np. wykłady dla Rozwijanie unijne z słuchaczy Uniwersytet III zainteresowa ń. przeznaczeniem Wieku) wraz z dla obszarów pomieszczeniami dla wiejskich spotka ń kulturalnych, towarzyskich i organizacji Wzrost aktywno ści działaj ących na terenie społecznej ró żnych grup wiekowych, podnoszenie wsi. kwalifikacji, umiej ętno ści i znajomo ści ró żnej problematyki przyczyniaj ącej si ę do rozwoju nie tylko osobowego ale i gospodarczego.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

16 . Regulacja rzeki wraz Poprawa zabezpieczenia Zarz ądca potoku. do 2016 z budow ą progów przeciwpowodziowego, wodnych, zarybienie Przyci ągni ęcie turystów- (mo żliwo ść sp ędzenia wędkarzy. Zwi ększenie wolnego czasu). atrakcyjno ści wsi i okolicy.

Coraz wi ęcej szkód spowodowanych przez powodzie, brak gruntownych regulacji prawnych polegaj ących na zabezpieczeniu przeciwpowodziowym, brak odpowiedzialno ści za tereny z brakiem zabudowy przy potokach, szkody w uprawach rolnych, przesuwanie koryta rzeki.

17 . Wymiana pieców CO na Poprawa ochrony Monta ż od 2011- 2016 piece ekologiczne. środowiska naturalnego i finansowy (wkład ekologii. własny + Gminny Fundusz Ochrony

Zmniejszenie emisji CO 2 Środowiska oraz do atmosfery, środki z zmniejszenie efektu programów UE). cieplarnianego. Dla mieszka ńców, którzy korzystaj ą z pieców tradycyjnych.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

18 . Regulacja prawna dróg ju ż Regulacja prawna, Środki własne od 2011 istniej ących na terenie wsi poprawa gminy, Narodowy oraz remonty wraz z bezpiecze ństwa. Program urz ądzeniem dróg Przebudowy powiatowych, gminnych, Dróg Lokalnych, lokalnych i dojazdowych Agencja (poszerzenie dróg, budowa Restrukturyzacji i chodników, odwodnienie, Ostateczne i prawne Modernizacji pobocza, rowy, progi okre ślenie wła ściciela Rolnictwa, zwalniaj ące, mijanki). drogi (lokalnej gminnej Starostwo czy dojazdowej), Powiatowe. poprawa bezpiecze ństwa użytkowników, estetyka wsi, lepsza komunikacja, modernizacja, przebudowa i rozbudowa infrastruktury drogowej.

19 . Wspieranie Nowe miejsca pracy dla Środki unijne, od 2011 przedsi ębiorczo ści lobbing mieszka ńców. stowarzyszenie i promocja dla lokalnych na rzecz rozwoju firm. gminy Kalwaria Mo żliwo ść otwierania Zebrzydowska. nowych firm i zatrudnienia.

20 . Gospodarka odpadami Poprawa ochrony Monta ż od 2011 (zminimalizowanie środowiska i ekologii. finansowy (wkład powstaj ących śmieci własny + Gminny poprzez stosowanie Fundusz segregacji odpadów). Ochrony Środowiska oraz Zmniejszenie kosztów środki z wywozu odpadów, programów UE). wyrobienie nawyku segregacji odpadów, odzysk surowców wtórnych.

CEL

SZACUNKOWY HARMONOGRAM Lp. NAZWA ZADANIA KOSZT REALIZACJI PRZEZNACZENIE

21 . Organizacja cyklicznych Integracja Stowarzyszenie od 2011 imprez (festyny, rozgrywki społecze ństwa. na rzecz rozwoju sportowe, pokazy i zawody gminy Kalwaria stra żackie, imprezy Zebrzydowska, plenerowe). środki własne, Organizacja form bud żet gminy, czynnego wypoczynku i sponsorzy, inne rekreacji, rozwój środki unijne. kulturalny (udział ró żnych organizacji).

Oprócz w/w zada ń mieszka ńcy widz ą równie ż potrzeb ę kontynuacji i realizacji takich zada ń jak: 1. Budowanie partnerstwa w gminie oraz z o ściennymi gminami. 2. Promocja Zarzyc Wielkich. 3. Lobbowanie lokalnych firm i rolników.

VI. Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszka ńców

1. Centrum wsi

Centrum wsi - stanowi droga powiatowa nr 1785K, która biegnie przez wie ś. Droga ta łączy si ę z drog ą powiatow ą nr 1876K w Le ńczach usytuowanej wzdłu ż linii kolejowej. Jest to bez w ątpienia najwa żniejszy trakt komunikacyjny mieszka ńców Zarzyc Wielkich i nie tylko. Droga ta jest jedn ą z dróg ł ącz ących wsie: Le ńcze, Zarzyce Małe, Podolany, Zarzyce Wielkie z drog ą krajow ą nr 52. Dopełnieniem Centrum wsi Zarzyc jest skrzy żowanie drogi powiatowej z drog ą gminn ą przy sklepie p. Radwana, stanowi ącej dojazd m.in. do Szkoły Podstawowej oraz remizy OSP w Zarzycach Wielkich. Krótko mówi ąc jest to najwa żniejszy ci ąg komunikacyjny przy którym znajduj ą si ę wszystkie wa żne instytucje (punkty handlowe, usługowe

47 i u żyteczno ści publicznej) w tej miejscowo ści. Jest to zatem miejsce, gdzie nale ży w sposób szczególny zadba ć o popraw ę bezpiecze ństwa u żytkowników ruchu zarówno pieszych jak i kierowców. Kontynuacja budowy chodnika wzdłu ż drogi powiatowej znacz ąco poprawi jako ść życia mieszka ńców. Dodatkowo wzro śnie atrakcyjno ść turystyczna i inwestycyjna miejscowo ści.

VII. Monitoring i aktualizacja planu.

Monitoring i ewaluacja Planu Odnowy Miejscowo ści odbywa ć si ę b ędzie na koniec ka żdego roku. Ewaluacja i pomiar efektywno ści Planu Odnowy Miejscowo ści odbywa ć si ę b ędzie co dwa lata. Uaktualnienie Planu Odnowy Miejscowo ści o nowe zadania zgłaszane przez instytucje, organizacje i firmy działaj ące na obszarze obj ętym POM b ędzie odbywało si ę corocznie, w miar ę wynikaj ących potrzeb.

Wdra żanie Planu Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie rozpocznie si ę poprzez wprowadzenie go w życie uchwał ą Rady Miejskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Analiza realizacji Planu pozwoli na weryfikacj ę i wprowadzenie niezb ędnych zmian w zakresie przyj ętych priorytetów rozwojowych i działa ń okre ślonych w Planie Odnowy Miejscowo ści.

VIII. Podsumowanie.

Plan Odnowy Miejscowo ści jest jednym z najwa żniejszych elementów odnowy wsi, jej rozwoju oraz poprawy warunków pracy i życia mieszka ńców. Sporz ądzenie i uchwalenie takiego dokumentu stanowi niezb ędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 - 2013" działanie „Odnowa i rozwój wsi", jak równie ż stanowi ć b ędzie wytyczne dla władz Miasta i Gminy Kalwaria Zebrzydowska przy opracowaniu kierunków rozwoju poszczególnych miejscowo ści. Celem działania „Odnowa i rozwój wsi" jest poprawa jako ści życia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszka ńców wsi oraz promowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost ich atrakcyjno ści turystycznej i inwestycyjnej. Opracowany Plan Odnowy Miejscowo ści zakłada w przeci ągu najbli ższych 8 lat realizacje kliku zada ń. Istot ą tych zada ń jest pobudzenie aktywno ści środowisk 48 lokalnych oraz stymulowanie współpracy na rzecz rozwoju i promocji warto ści zwi ązanych z miejscow ą specyfik ą społeczn ą i kulturow ą. Zakładane cele Planu przewiduj ą wzrost znaczenia wsi poprzez rozwój kultury, edukacji, sportu i rekreacji. Realizacja Planu Odnowy Miejscowo ści ma tak że słu żyć integracji społecznej lokalnej, wi ększemu zaanga żowaniu wolnego czasu dzieci i młodzie ży oraz rozwojowi organizacji społecznych. Podkre śli ć nale ży, i ż z chwil ą przyst ąpienia Miasta i Gminy Kalwaria Zebrzydowska do Lokalnej Grupy Działania „Go ściniec 4 Żywioły" organizacje działaj ące na terenie sołectwa przyst ąpiły do LGD. Czynnie uczestniczyli w opracowaniu „Strategii działania LGD Go ściniec" reprezentuj ąc i wskazuj ąc potrzeby mieszka ńców Zarzyc Wielkich w kontek ście planowanych przyszłych przedsi ęwzi ęć dla gmin: Kalwaria Zebrzydowska, Mucharz, Lanckorona i Stryszów. Wszystkie te działania mieszka ńców dotycz ą: ch ęci podniesienia poziomu życia, wspólnej integracji wszystkich organizacji i mieszka ńców, znalezienia dodatkowego źródła utrzymania, współpracy gminnej, regionalnej oraz zagranicznej nie tylko w ramach UE.

(fot. 11)

Inicjatorem opracowania Planu Odnowy Miejscowo ści Zarzyce Wielkie był radny wsi Piotr Kumor. Lokalna społeczno ść podj ęła trud współpracy oraz konsultacji z Bo żen ą Stokłos ą z Urz ędu Miasta Kalwaria Zebrzydowska, która przygotowała dokument oraz zapewniła kompleksow ą obsług ę przygotowania planu.