Example Voorbeeld 5 186 187

De Hutten Ulft New life Nieuw leven for cherished voor dierbaar industrial industrieel heritage erfgoed

The town of Ulft in the municipality of Oude In de plaats Ulft, in de gemeente Oude IJsselstreek in

IJsselstreek, which lies in the Achterhoek region in de Achterhoek, ligt de bakermat van de Nederlandse

the east of the Netherlands, is the birthplace of the ijzerindustrie. In 1745 begon hier, aan de oevers van

Dutch iron industry. The industrial production of iron de Oude IJssel, de industriële vervaardiging van

began here, on the banks of the Oude IJssel river, in ijzerproducten. Het agrarische dorp groeide uit tot

1745. The original agricultural village grew into a small een kleine industrieplaats, waar metaalbedrijven

Project redevelopment of the Het association; Lingeveste Urban de- Project herontwikkeling bedrijven- en supervisor Het Gietelinck en industrial centre where metalworking companies such zoals DRU, Becking en Bongers (het latere Benraad), Gietelinck (Hutten-Noord) and signer and supervisor Het Gietelinck terreinen Het Gietelinck (Hutten- Hutten-Zuid Martin Dubbeling, Hutten-Zuid industrial sites and Hutten-Zuid Urban designer Noord) en Hutten-Zuid Locatie Bram Nieuwenhuis en Stefan as DRU, Becking en Bongers (later Benraad), ATAG and ATAG en ETNA zijn ontstaan of gevestigd waren. Location Ulft, municipality of and supervisor Het Gietelinck and Ulft, gemeente Oude IJsselstreek Netsch, SAB Arnhem, bureau voor Oude IJsselstreek Initiator Oude Hutten-Zuid Martin Dubbeling, Bram Initiatiefnemer gemeente Oude ruimtelijke ordening, steden- ETNA were founded or located. Two former industrial Aan weerszijden van het centrum van Ulft liggen IJsselstreek Municipal Council Nieuwenhuis en Stefan Netsch, SAB IJsselstreek Projectleiding Wim bouw, landschapsarchitectuur, Project manager Wim Peters, Oude Arnhem, office for spatial planning, Peters, gemeente Oude IJsselstreek ecologie en milieu Landschap en sites are located on either side of the town centre: twee voormalige bedrijventerreinen: Hutten-Zuid en IJsselstreek Municipal Council urban design, landscape architec- Planvorming 1997–heden Oplevering inrichting Niké van Keulen, MTD Planning period 1997 to present ture, ecology and the environment 2005–2015 Oppervlakte 22 ha (Het Landschapsarchitecten, Barbara Hutten-Zuid and Hutten-Noord. Hutten-Zuid is being Hutten-Noord. Hutten-Zuid wordt herontwikkeld als Completion and handover 2005– Landscaping and layout Niké van Gietelinck 14 ha, Hutten-Zuid 8 ha) van Dijk en Koen Schrauwen, 2015 Area 22 ha (Het Gietelinck 14 Keulen, MTD Landscape Architects, Aantal woningen 580 (Het Gietelinck SAB Arnhem Architecten Het redeveloped as a compact housing estate. Hutten- een compacte woonwijk. Hutten-Noord, is – onder ha, Hutten-Zuid 8 ha) No. of homes Barbara van Dijk and Koen 320, Hutten-Zuid 260) Overig pro- Gietelinck Subash Taneja, Taneja 580 (Het Gietelinck 320, Hutten- Schrauwen, SAB Arnhem Architects gramma sociaal cultureel centrum Hartsuyker Architecten, Rob Moritz, Noord – under the name Het Gietelinck – is a site with de naam Het Gietelinck – een terrein met industrieel Zuid 260) Remaining programme Het Gietelinck Subash Taneja, Taneja met theater, poppodium, muziek- 19 Het Atelier, Friso Woudstra, a social and cultural centre with a Hartsuyker Architects, Rob Moritz, school, bibliotheek, Centrum voor Friso Woudstra Architecten, industrial heritage, cultural amenities, offices and erfgoed, culturele functies, kantoren en woningen. theatre, pop venue, music school, 19 Het Atelier, Friso Woudstra, Friso Werk en Inkomen, grand café and Bart Weusten, Geesink Weusten library, Centre for Work and Woudstra Architects, Bart Weusten, restaurant, kantoren, parkeerge- architecten, Koos van Lith, homes. Income, grand cafe and restaurant, Geesink Weusten architects, Koos bouw Marktpartijen Het Gietelinck Architectenbureau Koos van offices, parking building Private van Lith, Koos van Lith Architects, Klaassen Vastgoedontwikkeling; Lith, Raoul Scheffer, Hurenkamp developers Het Gietelinck Klaassen Raoul Scheffer, Hurenkamp Woningcorporatie Wonion; architecten en adviseurs, Ton Vastgoedontwikkeling; Wonion architects and consultants, Ton Nationale Maatschappij tot Kleinjans, Clevis Kleinjans archi- housing corporation; BOEi, National Kleinjans, Clevis Kleinjans architects Behoud, Ontwikkeling en tecten Architecten Hutten-Zuid Association for the Conservation, Architects Hutten-Zuid Eesge Botma, Exploitatie van Industrieel Erfgoed Eesge Botma, Jorissen Simonetti Development and Management of Jorissen Simonetti Architects, (BOEi) Marktpartijen Hutten- Architecten, Gerard van Ede, Van Industrial Heritage Private develo- Gerard van Ede, Van Ede Architects, Zuid Woningcorporatie Wonion; Ede Architecten, Frans Maas, Maas pers Hutten-Zuid Wonion housing Frans Maas, Maas Architects Lingeveste Stedenbouwkundige Architecten

188 189 Two industrial zones on the banks of the Oude IJssel in Ulft have been redeveloped. In the northern zone new uses have been found for the old industrial buildings. New uses for the DRU buildings, including a social and cultural centre with a theatre, pop venue, music school and grand cafe. Hergebruik van de DRU-fabriek, onder Green spaces seprerate the industrial buildings from the houses and opened up views between the existing housing in Ulft and the river. Aan de oever van de Oude meer met een sociaal-cultureel centrum, theaterzaal, poppodium, muziekschool en grand café. IJssel in Ulft zijn twee industriële zones heringericht. In het noordelijke deel is gezocht naar nieuwe functies voor de fabrieksgebouwen. Groene ruimtes scheiden de woningen van de industriële gebouwen en zorgen voor nieuwe zichtassen tussen de rivier en de bestaande woonbebouwing van Ulft.

In the past various plans have been made for modernising the old in- industrial estates on the edge of town. This has radically changed the In het verleden zijn verscheidene plannen gemaakt voor het moder- dustrial areas of Ulft, but none of these plans gained enough support character of Ulft, not least because it has relieved the town centre niseren van de oude bedrijventerreinen in Ulft. Telkens ontbrak het and they proved unfeasible. At the end of the 20th century, during of heavy goods traffic and greatly improved the quality of life in the echter aan draagvlak en bleken de plannen niet haalbaar. Aan het the years of rapid economic growth, the metalworking companies town. eind van de vorige eeuw, tijdens de jaren van economische hoog- were relocated to new sites on the edge of the town and to industrial With the departure of these companies, Het Gietelinck and conjunctuur, zijn de metaalbedrijven verplaatst naar nieuwe bedrij- estates in the region. This freed up two large sites in the middle of Hutten-Zuid were ready for a comprehensive restructuring opera- venterreinen aan de rand van Ulft en naar bedrijventerreinen in de town on the banks of the Oude IJssel and averted the demolition tion designed to boost the social and economic life of the town and regio. Hierdoor kwamen twee grote locaties midden in het dorp aan of the historic industrial buildings. The then municipal council of surrounding areas. These sites are being transformed into mixed de rivier de Oude IJssel vrij en werd de sloop van het industrieel Gendringen, now part of the municipality of Oude IJsselstreek, made developments with homes, business accommodation and amenities, erfgoed voorkomen. De toenmalige gemeente Gendringen, nu onder- haste to develop plans for the redevelopment of Hutten-Zuid and Het interspersed with footpaths and cycle routes. An important principle deel van de gemeente Oude IJsselstreek, nam de herontwikkeling Gietelinck (the new name for Hutten-Noord). The Ulft and Oude IJssel underlying the restructuring plans is the preservation of the rich van Hutten-Zuid en Het Gietelinck (de nieuwe naam voor Hutten- spatial vision (Structuurvisie Ulft en Oude IJssel), which was adopted cultural heritage in Het Gietelinck. Part of this industrial heritage is Noord) voortvarend ter hand. De ‘Structuurvisie Ulft en Oude IJssel’, in 2000 by the municipal council by unanimous vote, remains the being given new uses. The contaminated land on both sites is being in 2000 met algemene stemmen door de gemeenteraad vastgesteld, basis for designating new uses for both sites and for the new indus- cleaned up. The development of the area will open up attractive sites is tot op de dag van vandaag de leidraad voor herbestemming van trial estates. The relocation of the companies, the decontamination along the Oude IJssel accessible to all the residents of Ulft. de beide locaties en van de nieuwe bedrijventerreinen. Het verplaat- of the soil, finding new uses for the old industrial buildings and the sen van de bedrijven, het saneren van de bodem, de herbestemming construction of new homes began in 2003 and are still proceeding On the opposite side of the river the emphasis is on open air recreation, van het industrieel erfgoed en de bouw van woningen ging in 2003 apace in 2010. with new cycle tracks and footpaths. Improved access to this attractive Heritage put to new uses van start en is in 2010 nog in volle gang. area will draw more visitors. An area vision has been drawn up, including The design layout makes a distinction between Het Gietelinck and the ecological corridor. Aan de overkant van de rivier ligt de nadruk op Hutten-Zuid. Het Gietelinck is the older of the two areas and histori- Relocation creates space extensieve recreatie zoals fietsen en wandelen. Een betere toegankelijkheid cally the most interesting, with seven listed buildings. The pivotal Verplaatsing schept ruimte The buildings and sites associated with the iron industry have van het aantrekkelijke gebied zal meer recreanten trekken. Voor dit gebied consideration here is the conservation of the industrial heritage. Ulft is vergroeid met de ijzerindustrie en haar gebouwen en become defining elements in the character of Ulft. The monumental is een gebiedsvisie gemaakt, mede voor de ecologische verbindingszone. The design theme is ‘contrast’ and some of the buildings have been terreinen. Het monumentale fabriekscomplex met de oude DRU- factory complex, including the old DRU buildings, visually dominates demolished and replaced with new ones. In line with the objective of fabrieken is beeldbepalend en speelt ook in maatschappelijke zin the town and is also a focus of community identity. Generations of sustainable redevelopment, the historic industrial buildings are being een bindende rol. Generaties Ulftenaren werkten en werken bij de local people have worked in the factories or for their suppliers and given new uses. Het Gietelinck is divided into three areas separated fabrieken of bij aanleverende en afnemende bedrijven. Als uitvloei- customers, and do so to this day. Since the adoption of the spa- by two green wedges. The central area, the old DRU site, is a striking sel van de structuurvisie zijn inmiddels vrijwel alle industriebe- tial vision almost all the industrial companies have moved to new cité industrielle of considerable importance for Ulft and the region – drijven verhuisd naar een nieuw bedrijventerrein aan de rand van

The Next Step 190 De Hutten Ulft The Next Step 191 De Hutten Ulft The model of Hutten-Zuid with the fish ladder next to the weir. De maquette van Hutten Zuid met de visstrap bij de stuw.

tussen twee groene wiggen. Het centrale deel, het oude DRU-terrein, is een markante cité industrielle met een grote betekenis voor Ulft en omstreken. Zo is de watertoren van het DRU-complex het beeld- merk van Ulft. De bebouwingsstructuur en de historisch waardevolle gebouwen op dit middenterrein blijven behouden. Aan weerzijden van de cité industrielle liggen woningen in nieuwe dorpsranden. Tussen de cité industrielle en deze dorpsranden liggen grote groene ruimten, de zogenaamde cordon sanitaire, die industriebebouwing scheidt van de woningen in de dorpsranden. Het oude DRU-terrein kreeg een hoge bebouwingsdichtheid met Relocating public facilities from the centre of Ulft to the old industrial Het Gietelinck, previously Hutten-Noord, is divided into three areas separated In Hutten-Zuid all the industrial buildings have been demolished. The new nauwe stegen en meerdere grote open ruimten. Een aantal gebou- buildings in Het Gietelinck frees up space in the town centre for new by green wedges. The central part is the former DRU works, where the layout housing meets the needs of several groups. The banks of the Oude IJssel wen van het complex blijft behouden en deze bieden ruimte aan developments. Door publieksvoorzieningen uit het centrum te verplaatsen and historic buildings have been retained. Het Gietelinck, voorheen Hutten- remain open. In Hutten-Zuid wordt alle industriële bebouwing gesloopt. De woningen, een sociaal-cultureel centrum, horeca, een bibliotheek, naar de voormalige fabriekspanden in Het Gietelinck komt er in het centrum Noord, bestaat uit drie delen met daartussen groene wiggen. Het centrale deel nieuwe woonbebouwing is bestemd voor meerdere doelgroepen. De oevers het kantoor van de plaatselijke woningcorporatie en mogelijk een van Ulft ruimte vrij voor nieuwe ontwikkelingen. is het voormalige terrein van de DRU-fabriek, waarvan de bebouwingsstructuur van de Oude IJssel blijven vrij. ijzermuseum. Onder het motto ‘super slim parkeren’ wordt een en de historisch waardevolle gebouwen behouden blijven. grote industriële hal midden op het terrein geschikt gemaakt voor het parkeren van circa 300 auto’s van de toekomstige bewoners en gebruikers, en worden de auto’s uit de cité industrielle geweerd. De ruimte die ontstaat door sloop komt vrij voor nieuwbouw en the DRU water tower is the Ulft logo. The building layout and historic het dorp. Dit heeft het karakter van Ulft sterk veranderd, alleen al the town. Here the contrast is created by the abrupt confrontation natuurontwikkeling. Vanuit het dorp zal langs de cité industrielle buildings in this central area are being retained. The cité industrielle doordat het centrum van het dorp is bevrijd van het zware vracht- between the village-like housing and the cordon sanitaire and cité door de grote groene ruimten de Oude IJssel weer zichtbaar worden. is flanked by houses that mark the edge of the town. Between these verkeer. De leefbaarheid in het dorp is hierdoor sterk verbeterd. industrielle. Tot de sloop van gebouwen en de start van de sanering was het town edges and the cité industrielle are large green spaces that Het Gietelinck en Hutten-Zuid staan na het vertrek van de bedrij- Hutten-Zuid has less historic value than Het Gietelinck and the zicht op de rivier belemmerd door bergen vormzand en industriehal- form a ‘cordon sanitaire’ separating the industrial buildings from the ven voor een ingrijpende herstructurering die een sociaaleconomi- existing buildings in this area will be entirely replaced with waterside len. Nu leiden wandelroutes naar plekken aan het water die eeuwen- homes in the town edges. sche impuls moet geven aan het dorp en zijn wijdere omgeving. De housing. The design theme is ‘cohesion’, the aim being to create a lang ontoegankelijk waren. Midden in het industrieel erfgoed ligt The old DRU site has been given a high building density, with terreinen worden getransformeerd tot een gemengd woon-, werk- high-quality residential area that sits comfortably in the landscape, een concentratie van publieke functies aan een autovrij en openbaar narrow alleys and several large open spaces. A number of buildings en voorzieningengebied, doorsneden door loop- en fietsroutes. Bij with public access to the river bank. Three lowered open spaces binnenplein. De andere twee plandelen van Het Gietelinck verbin- in the complex have been retained and provide accommodation for de herstructurering vormt de cultuurhistorische rijkdom van Het (‘green wedges’) cut through the area, linking the town with the den het plangebied met de rest van het dorp. Het contrast ontstaat homes, a social and cultural centre, restaurants and cafes, a library, Gietelinck een belangrijk uitgangspunt. Hier wordt een deel van het Oude IJssel. Together with the newly laid out river banks they form hier in de abrupte confrontatie tussen de dorpse bebouwing met de the offices of the local housing corporation and possibly an iron mu- industrieel erfgoed hergebruikt. Op beide locaties wordt vervuilde a spatial framework and a basis for the future urban development of cordon sanitaire en de cité industrielle. seum. Under the motto ‘super smart parking’, a large industrial hall in grond gesaneerd. De ontwikkeling van het gebied maakt aantrekke- the area. The three wedges divide the new neighbourhood into three Hutten-Zuid is in cultuurhistorisch opzicht minder waardevol dan the middle of the site will be renovated to create about 300 parking lijke locaties aan de Oude IJssel toegankelijk voor alle inwoners van built-up areas and reveal the differences in elevation between the Het Gietelinck. Hier maakt de bestaande bebouwing geheel plaats places for residents and visitors to ensure that the cité industrielle is Ulft. town and the river. The plan provides for a compact building style, voor woningen aan het water. Het ontwerpmotief is ‘samenhang’. kept free of cars. minimal infrastructure for motorised vehicles and dual land use De bedoeling is om hier een hoogwaardig, landschappelijk ingepast The land cleared by demolition provides space for new building in the form of partly underground parking facilities. This compact woongebied te maken met openbaar toegankelijke oevers. Drie ver- and natural habitat restoration. The creation of large green open Erfgoed met nieuwe functies layout with green wedges provides opportunities for low-energy laagd aangelegde open ruimten (‘groene scheggen’) doorsnijden het spaces reopens views of the Oude IJssel from the town beyond the In de stedenbouwkundige opzet is onderscheid gemaakt tussen building designs, integrated water management and natural habitat plangebied en verbinden het dorp met de Oude IJssel. Samen met cité industrielle. Before the demolition of the buildings and the start Het Gietelinck en Hutten-Zuid. Het Gietelinck is het oudste en met restoration. de heringerichte oevers vormen zij een ruimtelijk raamwerk en een of the soil remediation operation, views of the river were obstructed zeven rijksmonumenten in cultuurhistorisch opzicht het interessant- basis voor de toekomstige verstedelijking van het gebied. De drie by heaps of foundry sand and the industrial sheds. Now paths lead ste gebied. Hier is het behoud van het industriële erfgoed bepalend scheggen delen de nieuwe wijk op in drie bebouwingsvlakken en ma- to amenity areas along the river, which had been inaccessible for en het ontwerpmotief is ‘contrast’. Een deel van de bebouwing is A place for everyone ken de hoogteverschillen tussen het dorp en de rivier zichtbaar. Het centuries. Public facilities are clustered around a car-free public gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De industriële monumenten That Ulft finally has a promising plan for tackling the two- plan voorziet in een compacte bouwwijze, een minimale infrastruc- courtyard in the middle of the industrial heritage area. The other two krijgen nieuwe bestemmingen, wat past in het streven naar duurza- hundred-year-old industrial sites is due mainly to the persistent tuur voor gemotoriseerd verkeer en dubbel grondgebruik in de vorm sections of the plan for Het Gietelinck link the area with the rest of me herontwikkeling. Het Gietelinck bestaat uit drie delen met daar- efforts of the municipal executive and the municipal council. From van deels ondergrondse parkeervoorzieningen. De compacte opzet

The Next Step 192 De Hutten Ulft The Next Step 193 De Hutten Ulft Oude IJsselstreek is the birthplace of the Dutch iron industry. The buildings and yards of the old iron works have become defining elements in the character of Ulft, which is dominated by the monumental DRU complex. De Oude IJsselstreek is de bakermat van de Nederlandse ijzerindustrie. Ulft is vergroeid met die industrie en haar gebouwen en terreinen. Het monumentale fabriekscomplex van de oude DRU-fabrieken is beeldbepalend.

The new edge of Het Gietelinck, seen from the site of the DRU works over one of the green wedges. De nieuwe dorpsrand van Het Gietelinck gezien vanaf het terrein van de DRU-fabrieken, over een van de groene scheggen.

pal council at the start of the process played an important role in In de eerste jaren van de planontwikkeling is een klankbordgroep furthering communication and gaining acceptance of the plan by the ingesteld met vertegenwoordigers van alle fracties uit de gemeen- higher authorities. Thanks to the integrated planning approach, it teraad. Deze groep besprak elke twee maanden de voortgang van was possible to attract a range of subsidies. For example, successful het project. Belangstellende burgers konden regelmatig informatie- applications were made for funds under national incentive and inno- avonden bezoeken en de ontwikkelingen van beide locaties volgen vation schemes for intensive land use, urban renewal, and sustain- via een website. Door de openheid bij de plannenmakers en de hoge able spatial development and urban design. Gelderland Provincial kwaliteit van het plan werden bij alle betrokkenen hoge verwachtin- Council gave the green light for the housing development by allowing gen gewekt. the municipality to reshuffle housing quotas and apply for funding Een belangrijke rol in de communicatie en de acceptatie bij High building densities on the old DRU site, with narrow alleys and several large open spaces. Seven monumental buildings have new uses, such as the under the Special Housing regulation. hogere overheden speelt de ‘Structuurvisie Ulft en Oude IJssel’ die Beltmancomplex (right), with the offices of Wonion housing corporation. Het oude DRU-terrein krijgt een hoge bebouwingsdichtheid met nauwe stegen en grote The development of the project complies with the regional plan de gemeente aan het begin van het proces liet maken. Dankzij de open ruimten. Zeven monumentale panden krijgen een nieuwe gebruiksfunctie, zoals het Beltmancomplex (rechts), als kantoor van woningcorporatie Wonion. for the province of Gelderland, which places great importance on integrale aanpak konden uiteenlopende subsidies worden aange- spatial quality and building on brownfield and infill sites. The housing sproken. Zo is er met succes een beroep gedaan op stimulerings- en corporation is also convinced of the value of the plan and is prepared innovatieregelingen van VROM op het gebied van intensief ruimte- to build several homes on both sites to replace houses to be demol- gebruik, stedelijke vernieuwing en duurzame ruimtelijke ontwikke- ished in other areas of the town. The involvement of various interest ling en inrichting. De provincie Gelderland gaf groen licht voor het groups has led to the project meeting numerous requirements and woningbouwproject door de gemeente toe te staan te schuiven met the very beginning the municipal executive set clear conditions for met de groene scheggen biedt mogelijkheden voor energiezuinig aspirations, such as an ecologically valuable and well designed fish woningcontingenten en aanspraak te maken op de Regeling bijzon- the project: sustainable development and urban design, conserva- bouwen, integraal waterbeheer en natuurontwikkeling. ladder, the green ecological corridors, the conservation of historic dere woningbouw. tion of the industrial heritage, quality rather than quantity and an monuments, and the combination of different types of housing. De ontwikkeling van het project past in het streekplan van de open planning process in consultation with the local population. The provincie Gelderland, waarin ruimtelijke kwaliteit en inbreiding council worked energetically to create local support for the plan, es- Het terrein is van iedereen belangrijke onderwerpen zijn. Ook de woningcorporatie ziet heil in pecially by encouraging good communication between the planners, Dat Ulft eindelijk een kansrijk plan heeft voor het aanpakken van Centuries of pollution het plan en is bereid om aantallen woningen die op andere plek- interest groups, the local administration and local people. The council de twee eeuwenoude bedrijventerreinen, is vooral te danken aan de Ulft is situated on a high natural levee along the Oude IJssel river, ken binnen de gemeente worden gesloopt op beide locaties nieuw was convinced that without the involvement of local people, who are vasthoudende inzet van het college van burgemeester en wethou- which functions as an ecological corridor. The 250 years of indus- te bouwen. De betrokkenheid van allerlei belangengroepen heeft particularly attached to this part of town, this, for Ulft, substantial ders en de gemeenteraad. Van meet af aan stelde het gemeentebe- trial activity have substantially disturbed and altered the soils on een project opgeleverd waarin aan zeer veel eisen en verzoeken is project would have little chance of success. stuur duidelijke voorwaarden aan het project: duurzame ruimtelijke the sites and the course of the Oude IJssel has been altered for the voldaan, zoals een ecologisch interessante en fraai vormgegeven At the start of the planning process a feedback group made up of ontwikkeling en inrichting, behoud van industrieel erfgoed, kwaliteit purpose of power generation and later to permit navigation. The vistrap, de groene ecologische verbindingszones, het behoud van representatives from all the political parties in the municipal council boven kwantiteit en een open planproces samen met de bevolking. sites lie on river dunes, in some places raised with contaminated monumenten, en de combinatie van verschillende woningtypen. was established. During the initial years this group met every two Vooral door de aandacht voor een goede communicatie tussen de foundry sand from the iron foundries. The existence of this pollution months to discuss progress. Interested citizens were able to regularly plannenmakers, de belangenverenigingen, de bestuurders en de was already known. Exploratory soil investigations indicated the attend information evenings and follow progress on both sites on burgers werkt de gemeente aan draagvlak voor het project. De presence of a largely impermeable layer at a depth of two metres; oil Een vervuiling van eeuwen a website. The planners’ openness and the high quality of the plan gemeente is ervan overtuigd dat zonder betrokkenheid van de be- residues were found to a depth of three and a half metres and rubble Ulft ligt op een hoge oeverwal langs de Oude IJssel, een natte generated high expectations among all those involved. volking, die dit deel van het dorp nauw aan het hart ligt, deze voor was found to a depth of one and a half metres. Moreover, the soils ecologische verbindingzone. De oorspronkelijke ondergrond is na The Ulft and Oude IJssel spatial vision drawn up by the munici- Ulft omvangrijke operatie geen kans van slagen heeft. on both sites were found to be contaminated with asbestos. The clay 250 jaar industrieel gebruik verregaand verstoord. De loop van de

The Next Step 194 De Hutten Ulft The Next Step 195 De Hutten Ulft The southern part of Hutten-Zuid has been realised. Mixed housing development is the aim in both plans. The apartment buildings have accommodation for various groups. The public realm was designed in consultation with the residents. Het zuidelijke plandeel van Hutten-Zuid is al gerealiseerd. In beide plangebieden is gestreefd naar gemengd wonen. De appartementengebouwen zijn bestemd voor verschillende doelgroepen. De openbare ruimte is ingericht in samenspraak met de bewoners.

energievisie bestaat uit: vermindering van de vraag naar energie, het zo veel mogelijk gebruikmaken van duurzame energiebronnen, en het optimaliseren van het gebruik van fossiele brandstoffen. Voor beide locaties wordt daartoe gebruikgemaakt van een combinatie van maatregelen zoals zongericht verkavelen, compact bouwen, het gebruik van zonnecollectoren en fotovoltaïsche cellen, warmte- krachtkoppeling, laagtemperatuur verwarming en mogelijk de opslag The fish ladder next to the weir in Hutten-Zuid is also a spawning ground and nursery area. Until recently the river had a very low ecological quality because of van warmte en koude in de bodem en optimale isolatie van de the polluted sediments and canalisation. All the topsoil has been excavated to the undisturbed layer two metres below the surface, sieved, stored and sampled. woningen. De maatregelen worden per deelplan gekozen en moeten De vispassage bij de stuw in Hutten-Zuid is ook een paaiplaats. De ecologische waarde van de rivier was tot voor kort laag door de vervuilde rivierbodem en de resulteren in een energieprestatie die lager ligt dan de wettelijke kanalisatie. De bodem is overal tot de ongeroerde laag op circa twee meter diepte afgegraven, gezeefd, opgeslagen en bemonsterd. vereisten. In het totale stedenbouwkundige plan speelt duurzaam energiegebruik in ruimtelijke zin geen rol. De ligging aan en bereik- baarheid van de rivier alsmede de aanwezigheid van industrieel erfgoed zijn in de stedenbouwkundige plannen meer van betekenis. De drie stappen in de watervisie zijn: verlaging van de vraag naar layer ensures that the groundwater flows towards the Oude IJssel, IJssel is ooit verlegd om waterkracht te kunnen winnen en later drinkwater door waterbesparende maatregelen in de woningen, het but because this clay layer is not continuous, in some places rainwa- opnieuw voor de scheepsvaart. Het terrein ligt op rivierduinen, op Next to the weir there is a landing place for cajaks. Bij de stuw is een aanbrengen van voorzieningen voor het huishoudelijk gebruik van ter infiltrates deeper into the ground. sommige delen aangevuld met verontreinigd vormzand afkomstig uit aanlegplek voor kano’s. het afstromende hemelwater en vertraging van de afvoer van het The municipal council worked with the provincial authority on de ijzergieterijen. Deze vervuiling was bekend. Verkennende bodem- hemelwater naar het oppervlaktewater door infiltratie in de bodem. the preparation of a soil remediation plan that will ensure that the onderzoeken wezen op een slecht doorlatende laag op twee meter Vooral de derde stap, het vasthouden van het hemelwater, is duide- contamination is adequately controlled and made safe for future diepte. Tot op drieënhalve meter zijn olieresten aangetroffen en tot lijk zichtbaar in het stedenbouwkundig plan. In het eerste deelplan generations without the need for aftercare measures. During the op anderhalve meter zit puin in de grond. De bodem op beide loca- van Hutten-Zuid krijgen de grondgebonden woningen een individu- soil remediation operation all the topsoil was excavated to the ties is bovendien vervuild met asbest. De kleilaag zorgt ervoor dat eel huishoudwatersysteem. Om zo veel mogelijk hemelwater te laten undisturbed layer two metres below the surface, sieved, stored and het grondwater in de richting van de Oude IJssel stroomt. Overigens infiltreren in de bodem wordt zo min mogelijk verharding aange- sampled. The contaminated material at greater depths was also re- is de kleilaag niet continu, hier en daar kan het regenwater tot in bracht. Omdat infiltratiegebieden het industriële aanzien van cité moved. Depending on the levels of contamination, the excavated soil diepere grondlagen doordringen. industrielle ontkrachten, worden ze maar mondjesmaat toegepast. was either reused or removed. This approach allowed relatively large De gemeente en de provincie Gelderland werkten samen een Waterberging zal voornamelijk plaatsvinden in de cordon sanitaire, quantities of soil to be reused on the sites in a cost-effective way. saneringsplan uit, waarmee de vervuiling voor de komende genera- in de vooroever of infiltratieberm langs de rivier. Hier wordt het ties afdoende is aangepakt zonder dat nazorgmaatregelen nodig zijn. water tijdelijk geborgen en gefilterd voordat het in de Oude IJssel Tijdens de sanering is de bodem overal tot de ongeroerde laag op terechtkomt. De rivier is in het streekplan en het waterhuishou- Sketch books of sustainability circa twee meter diepte afgegraven, gezeefd, opgeslagen en bemon- dingsplan van de provincie Gelderland aangewezen als natte ecolo- The municipality of Oude IJsselstreek made sustainable spatial sterd. De verontreinigingen op grotere diepte zijn eveneens verwij- gische verbindingszone, die natuurgebieden met elkaar verbindt om development a priority for both sites and an integrated vision for derd. Afhankelijk van de vervuilingsgraad is de afgegraven grond de uitwisseling van planten en dieren te bevorderen. De ecologische energy and water management was drawn up. Both the energy vi- in het project hergebruikt of afgevoerd. Door deze aanpak kan op verbindingszone is een onderdeel van de ecologische hoofdstruc- sion and the water vision are based on a three-stage strategy. The een kosteneffectieve wijze relatief veel grond op de locatie worden tuur. De inrichting ervan gebeurt volgens het model Winde, genoemd energy vision consists of the following steps: reducing the demand hergebruikt. The river and its banks form a continuous ecological corridor, which is naar de weinig voorkomende riviervis die als ‘doelsoort’ centraal for energy, making maximum use of sustainable energy sources, connected to the surrounding areas by ‘green wedges’. The steep industrial staat in dit model. De rivier en zijn oevers vormen een doorgaande and optimising the use of fossil fuels. On both sites a combination of banks have been replaced with ecological banks. De rivier en zijn oevers ecologische corridor, die verbonden is met het achterland via zoge- measures are employed to meet these objectives, such as aligning Schetsboeken vol duurzaamheid vormen een doorgaande ecologische corridor, die via groene scheggen heten ‘stapstenen’, waaronder de groene scheggen in Hutten-Zuid en plots to maximise the use of sunlight, compact building, fitting build- De gemeente Oude IJsselstreek hechtte veel waarde aan een verbonden is met het achterland. Steile industriële oevers zijn vervangen door Het Gietelinck. ings with solar collectors and photovoltaic cells, the use of combined duurzame ruimtelijke ontwikkeling van beide locaties. Zo is er een ecologische oevers. Een belangrijke stap in het planproces was het opstellen van heat and power, low temperature heating, possibly with underground integrale energie- en watervisie opgesteld. Voor zowel de energievi- zogeheten schetsboeken. Hierin staan de visies op duurzaam ener- thermal energy storage, and optimal home insulation. Measures were sie als de watervisie is uitgegaan van een driestappenstrategie. De gie- en watergebruik, maar ook de kwalitatieve uitgangspunten voor

The Next Step 196 De Hutten Ulft The Next Step 197 De Hutten Ulft Producing as much as Various government bruikt kunnen worden. Tijdens energie produceert, water en possible as quickly as pos- authorities in the Netherlands het gebruik mogen producten lucht zuivert en samenleven sible has become standard are trying to apply the cradle- bovendien niet schadelijk bevordert. Ook valt te denken practice in the industrial and to-cradle philosophy to devel- zijn voor hun omgeving. Dit aan flexibele bouwconcepten. construction sectors. As a opment principles and spatial vraagt aan de ontwerper om in Verschillende Nederlandse reaction to the pollution and plans. Although urban devel- het ontwerp van een pro- overheden proberen cradle to wastage this causes, a less opments that are completely duct rekening te houden met cradle te vertalen in ontwik- destructive approach was in line with the concept have alle fasen van de levensloop kelingsprincipes en ruimtelijke proposed: eco-efficiency. not yet appeared in the en op elk mogelijk vlak te plannen. Stedenbouwkundige This is about limiting environ- Netherlands, many elements zoeken naar meerwaarde. ontwikkelingen die geheel mental damage and reducing of the concept have already Duurzaamheid is dan niet binnen het concept passen, waste. For some years now, been put into practice. For ex- moeilijk, maar een kans. Een zijn er nog niet in Nederland. interest has been growing in ample, the Het Gietelinck and ontwerp dat voordeel oplevert Wel zijn er vele elementen uit a more radical approach: eco- Hutten-Zuid developments in wordt vanzelfsprekend. Hoe het concept al gerealiseerd. Impressies van de transformatie van DRU fabrieken. Links het Beltmancomplex dat verandert in een multifunctioneel cultureel centrum, rechts de Badkuipfabriek effectiveness. Rather than Ulft, in which industrial sites dichter de processen uit de Zo leveren bij de transforma- waar woon-werkunits worden ondergebracht. Impressies van de transformatie van DRU fabrieken. Links het Beltmancomplex dat verandert in een multifunctioneel minimising negative impacts, were transformed into areas natuur benaderd worden tie van industriegebied naar cultureel centrum, rechts de Badkuipfabriek waar woon-werkunits worden ondergebracht. the idea is to make a positive with housing and facilities, (biomimicry), hoe goedkoper een gebied met woningen en impact on the environment. contribute to the quality of en milieuvriendelijker deze in voorzieningen, Het Gietelinck Eco-effectiveness is based on the living environment in the principe zijn. en Hutten-Zuid een positieve biological and technological town. They created opportu- Met de nadruk op het bijdrage aan de leefbaarheid cycles. Architect Walter Stahel nities for industry to mod- vergroten van betrokkenheid van Ulft. Door de transforma- launched this philosophy at ernise and relocate to new door meerwaardecreatie en tie kon de industrie moderni- the beginning of the 1980s industrial sites. Moreover, verleidelijke langetermijn- seren en verplaatsen naar een and it has given rise to con- the industrial heritage in the visies, verwachten cradle to nieuw bedrijventerrein. Verder

cepts like eco-design and life area has been reused, the soil cradle-aanhangers grotere is industrieel erfgoed herge- natuur de naar ontwerpen cradle’: to ‘Cradle chosen for each subarea of the plan to deliver an energy perform- de bouwplannen en de inrichting van de openbare buitenruimte cycle analysis (LCA). has been cleaned up and the stappen te maken dan met de bruikt, is de bodem gesaneerd ance better than that required by the statutory regulations. There is alsmede de randvoorwaarden voor het uitvoeren van de ecologische ‘Cradle-to-cradle’ is an um- banks of the river have been eco-efficiëntiebenaderingen. In en zijn de oevers van de rivier no spatial dimension to the use of sustainable energy in the overall verbindingzone. De schetsboeken geven een uitgebreid overzicht brella concept that embraces redesigned as an ecological de stedenbouw betekent crad- ingericht als ecologische ver- urban design; the plans for the sites draw their inspiration largely van de noodzakelijke processtappen en de toe te passen ingrepen eco-effectiveness. Chemist corridor. le to cradle dat een stadsdeel bindingszone. from the proximity and accessibility of the river and the industrial en maatregelen. Deze schetsboeken zijn in samenspraak met alle Michael Braungart and archi- heritage in the area. partijen per deelplan opgesteld. Nadat de gemeenteraad de schets- tect William McDonough in- The three steps in the water vision are: reducing the demand boeken heeft behandeld en vastgesteld, kregen ze de status van troduced the concept in 2002 In de industrie en de bouw for drinking water by incorporating water-saving measures in the beeld- en milieukwaliteitsplan. De schetsboeken waren onlosmakelijk in their book Cradle to Cradle– Remaking the Way We Make is het de gewoonte om zo homes, fitting facilities for capturing rainwater for domestic use, and onderdeel van zowel de samenwerkings- en exploitatieovereenkom- The Dutch translation of Cradle to Cradle is published under the Things. In their philosophy, goedkoop en zo snel mogelijk infiltrating rainwater into the soil to delay its discharge to surface sten als de ruimtelijke onderbouwingen en uiteindelijk de bestem- title Afval = Voedsel (Waste = Food). everything that is produced zo veel mogelijk te produce- waters. The third step in particular, retaining rainwater in the area, mingsplannen. must be reusable or recycla- ren. Als reactie op de vervui- is clearly visible in the urban design. In the first subplan for Hutten- ble. Moreover, during their ling en verspilling die dit Zuid the low-rise homes each have their own individual household use, products must cause no doorgaans oplevert, kwam een water systems and paving has been kept to a minimum to allow as Het plan denkt aan de rivier damage to the environment. minder destructieve benade- much rainwater as possible to infiltrate into the soil. Because infiltra- De ecologische waarde van de rivier was tot voor kort laag This means that when design- ring op: eco-efficiëntie. Hierbij tion areas detract from the industrial appearance of the cité industri- door de vervuilde rivierbodem en de kanalisatie uit het verleden. ing a product, the designer draait het om het beperken elle they have been used sparingly in this area. Water collection and Lozingen en riooloverstorten zorgen ook nu nog voor vervuiling van must take all stages of its life van schade aan het milieu en storage facilities are located mainly in the cordon sanitaire, in the het water. Door het vertrek van de industrie en het moderniseren cycle into account and try to het reduceren van afval. Sinds enige jaren neemt de aandacht river foreshore or infiltration berms along the river, where the water van het rioleringstelsel behoort dit tot het verleden. build added value into all its aspects. Sustainability is then voor een verdergaande bana- is temporarily retained and filtered before it enters the Oude IJssel. Bij de kanalisatie en door het ophogen van de twee industrie- not a difficulty, but becomes dering toe: eco-effectiviteit. In In the regional plan and water management plan for the province gebieden met vormzand kreeg de rivier steile oevers. Hiermee an opportunity. Designs that plaats van het minimaliseren of Gelderland, the river is designated as a wet ecological corridor to verdween de afwisseling, zoals tussen diep en ondiep, snel- en deliver benefits then become van negatieve gevolgen, gaat facilitate the movement of plants and animals between nature re- langzaam stromend water en daarmee de afwisseling van fijnere the norm. In principle, the het hierbij om het uitoefenen serves and other protected areas. This ecological corridor is part of en grovere afzetting van bodemmateriaal. Het Waterschap Rijn en closer the processes are to van een positief effect op de the National Ecological Network. It has been laid out according to the IJssel werkt aan maatregelen om de Oude IJssel schoon te maken en natural processes (biomim- omgeving. Eco-effectiviteit ‘Winde model’ – winde is the Dutch name for the rare freshwater fish een natuurlijk karakter te geven. De vervuilde waterbodem is vanaf icry), the cheaper and more gaat uit van biologische en the Ide or Orfe, which is the ‘target species’ for this model. The river de Duitse grens tot aan Doesburg gesaneerd en op meerdere plaat- environmentally friendly they technologische kringlopen. and its banks form a continuous ecological corridor, which is con- sen wordt gewerkt aan de realisatie van de ecologische verbindings- are. Supporters of the cradle- Architect Walter Stahel zette begin jaren tachtig dit denken nected to the surrounding areas by ‘stepping stones’. These include zone. Deze herinrichting vindt zo veel mogelijk plaats in aansluiting to-cradle philosophy believe they will make more progress op de kaart, waaruit concepten the green wedges in Hutten-Zuid and Het Gietelinck. op andere ontwikkelingen in de zone, zoals in Ulft waar vrijwel de than the eco-efficiency ap- als eco-design en Life Cycle An important step in the planning process was the preparation gehele oever langs de plangebieden vrij blijft van bebouwing en een

proaches because they put Analyses (LCA) zijn voortge- way nature’s designing cradle’: to ‘Cradle of several ‘sketchbooks’ containing visions for sustainable energy natuurlijke inrichting krijgt. more emphasis on getting komen. and water use, quality criteria for the building plans and the layout Ook de Intergemeentelijke Ruimtelijke Inrichtingschets (IRIS), people’s support and commit- Cradle to cradle is een of the public outdoor space, and the requirements for the ecologi- de voorloper van de uitwerking van het streekplan, benadrukt de ment through the creation of overkoepelend concept van cal corridor. The sketchbooks provide an extensive overview of betekenis van de Oude IJssel. De rivier is aangeduid als een ont- added value and attractive eco-effectiviteit. Chemicus the necessary process steps and the interventions and measures wikkelingsas met veel aanknopingspunten voor het versterken en long-term visions. In urban Michael Braungart en ar- to be taken. These sketchbooks were compiled for each subplan in ontwikkelen van bestaande en nieuwe functies in de stedelijke en design, cradle to cradle means chitect William McDonough consultation with all the relevant parties. Following their adoption by landelijke sfeer, waaronder ecologie. De rivier is gebaat bij visuele, that an urban district pro- introduceerden dit concept in the municipal council, they obtained the status of design guide and ruimtelijke en ecologische openingen naar de ommelanden. De af- duces energy, purifies water 2002 met hun boek Cradle to cradle – Remaking the way environmental quality plan. The sketchbooks were an essential part stemming tussen natuur en recreatie is een belangrijk onderwerp in and air, and promotes commu- nity living. Flexible building we make things. Volgens hun of the collaboration and land servicing agreements as well as the de structuurschets en in het Beeldkwaliteitsplan Ulft en Oude IJssel. concepts are also consistent benadering moet alles wat spatial design framework, and eventually the local land use plan. Aan de westoever komen wandelpaden naar, langs en over de rivier with this philosophy. geproduceerd wordt, herge-

The Next Step 198 De Hutten Ulft The Next Step 199 De Hutten Ulft The Industrial have to offer were even key regional plan for the prov- lekeurig geordende en spontaan Revolution led to rapid tools for combating urban ince of Gelderland, in line gegroeide steden van zijn tijd urban expansion and new poverty. Patrick Geddes’s with Patrick Geddes’s motto: bestonden daar geen mogelijk- relations between people and ideas rapidly gained recogni- ‘survey before plan’. heden voor. Volgens Geddes zijn nature and between town tion and a large following een regionale benadering van and country. The Scottish across the world. stedelijke ontwikkeling en het biologist and planner Patrick The redevelopment of samenvoegen van het beste van Geddes (1854–1932) was Hutten-Noord and Hutten- De Industriële Revolutie het platteland en het beste van one of the first people to Zuid started suddenly zorgde voor een snelle de stad zelfs belangrijke sleu- become concerned about this and quite spontaneously. groei van de steden, nieuwe tels in de armoedebestrijding alienation from nature. He However, immediately after relaties tussen mens en natuur in de steden. Het gedachtegoed argued for introducing links the initial investigation of the en tussen platteland en stad. van Patrick Geddes kreeg al snel between town and country. spatial context and develop- De Schotse bioloog en planner wereldwijd veel erkenning en Geddes understood that dif- ment perspectives for the Patrick Geddes (1854–1932) navolging. ferent scales hung together two areas, the municipal was een van de eersten die De herontwikkeling van and were interconnected and executive commissioned zich zorgen maakte over deze Hutten-Noord en Hutten-Zuid called for scientific research a study to ascertain the vervreemding van de natuur. is nogal spontaan en plotseling and integrated planning on significance of redeveloping Hij pleitte voor het verbinden van start gegaan. Echter, direct a regional level. Geddes’s Hutten-Noord and Hutten- van de stad en het platteland. na de eerste ruimtelijke en plea, therefore, went much Zuid for Ulft and how it Geddes begreep dat verschil- programmatische verkenningen further than promoting the would influence this small lende schaalniveaus onderling van de twee locaties gaf het De opkomst van de regionale planning regionale de van opkomst De construction of public parks industrial town. The condi- samenhingen en verweven gemeentebestuur opdracht om in the cities or developing tions for the development of waren. Daarom bepleitte hij de invloed en betekenis van de garden cities. He believed both locations were set down wetenschappelijk onderzoek herontwikkeling van Hutten- the ability to experience in the spatial vision for Ulft en integrale planning op een Noord en Hutten-Zuid voor het nature and the landscape and Oude IJssel (2000). This regionale schaal. Geddes’ plei- industriestadje Ulft in beeld te close to the city was a basic document also contains the dooi ging dan ook veel verder brengen. In de Structuurvisie need for the urban dweller. findings of research into the dan het promoten van de Ulft en Oude IJssel (2000) zijn Besides food and clean water, connectivity between these aanleg van volksparken in de de randvoorwaarden voor het the countryside also offers sites and the neighbouring steden of het ontwikkelen van ontwikkelen van de beide loca- city dwellers opportunities housing areas, the centre of tuinsteden. Volgens Geddes ties vastgelegd. Hierin zijn ook for relaxation, recreation, Ulft, the Oude IJssel river and was de directe nabijheid en de verbanden en samenhangen education, personal develop- the surrounding countryside. de ervaarbaarheid van na- met de omliggende woonwijken, ment and freedom to roam. Almost at the same time, both tuur en landschap bij de stad het centrum van Ulft, de rivier This was impossible in the locations were included in een primaire levensbehoefte de Oude IJssel en het buitenge- busy, cramped cities of his the sixteen priority projects voor de stedeling. Zij bieden bied onderzocht en beschreven. day, with their unbridled in the intermunicipal spatial de stadsbewoners behalve Vrijwel gelijktijdig zijn beide growth and haphazard plan- development framework voedsel en schoon water ook locaties opgenomen als een van Temporary and new uses in the former DRU buildings in Het Gietelinck: space for creative workshops, a library, a restaurants, theatre and music. Below right: ning. According to Geddes, a for the five former munici- gelegenheid voor ontspan- de zestien belangrijke projec- an impression of the transformation of the bath factory into live/work units. Tijdelijke en nieuwe functies in de voormalige fabriekgebouwen van DRU in Het regional approach to urban palities of the southern Oude ning, recreatie, educatie, ten in de Intergemeentelijke Gietelinck: ruimte voor creatieve workshops, een biblioheek, horeca, theater en muziek. development and combining IJssel region. This was one of ontplooiing en het in vrijheid Ruimtelijke Inrichtings Schets the best that the countryside the background documents verkennen van het platteland. (IRIS) voor de toentertijd vijf ge- and the urban environment for the elaboration of the In de drukke, benauwde, wil- meenten uit de zuidelijke Oude IJsselstreek. Dit document was een van de achtergronddocu-

The rise of regional planning planning regional of rise The menten voor de uitwerking van The plan looks to the river die flauwe, toegankelijke oevers krijgt met verblijfsplekken aan het het streekplan van de provincie Until recently the river was of a very low ecological quality Gelderland. Hiermee is rechtge- water. In Hutten-Zuid realiseerde het Waterschap Rijn en IJssel al daan aan het motto van Patrick because of the polluted sediments and its canalisation in the past. in 2004 de vispassage bij de stuw in de Oude IJssel. Er zijn extra Geddes ‘Survey before Plan’. Discharges and storm overflows are still occasional sources of pollu- investeringen gedaan in de ruimtelijke kwaliteit van de openbare tion, but the cessation of industrial activities and the modernisation buitenruimte, zoals gemetselde kadewanden en gebakken bestra- of the sewer system will make this a thing of the past. The canalisa- tingsmateriaal. De stuw is daarmee een voornaam element tussen de tion of the river and the raising of the two industrial sites with foun- nieuw te bouwen woningen. dry sand meant that the river had steep banks. This evened out the Ook het zicht vanuit het dorp op de Oude IJssel en het landelijk variation between deeper and shallower areas and faster and slower gebied wordt verbeterd. Aan de overkant van de rivier ligt de na- flowing water, and therefore also the deposition of finer and coarser druk op extensieve recreatie in de vorm van fiets- en wandelpaden. sediments. The Rijn en IJssel water board is preparing measures to De overzijde van de Oude IJssel is bereikbaar gemaakt met twee clean up the Oude IJssel and restore its natural character. The pollut- nieuwe fiets- en wandelbruggen over de rivier. ed sediments have been removed from the stretch of the river from the German border to Doesburg and landscaping work is in progress at several places to create the ecological corridor. These landscaping Lessen voor het planproces works are being carried out as far as possible in combination with Het gemeentebestuur hanteerde in de eerste jaren een open plan- other developments in the zone, as in Ulft, where virtually the entire proces waardoor vele belangen zijn behartigd en draagvlak ontstond Intermunicipal spatial development length of the banks in the plan area have been kept free of buildings op ieder schaalniveau. De stedenbouwkundige plannen bieden ruim- framework for the southern part of the and given a more natural layout. te voor wonen, ecologie, cultuurhistorie, groen, horeca en bedrijvig- Oude Ijssel region. De Intergemeentelijke The intermunicipal spatial development framework (Inter­ heid. Bij de stedenbouwkundige plannen horen verder uitdrukkelijk Ruimtelijke Inrichtings Schets voor het gemeente­lijke Ruimtelijke Inrichtingschets), the precursor to the ook het saneren van de bodem, het zoeken naar mogelijkheden voor zuidelijke deel van de Oude IJsselstreek- provincial regional plan, also emphasises the significance of the Oude waterberging langs de Oude IJssel en het benutten van kansen voor regio. IJssel. The river is a designated development axis with many oppor- natuur en ecologie. Zonder de maatregelen op deze terreinen, had

The Next Step 200 De Hutten Ulft The Next Step 201 De Hutten Ulft tunities for strengthening and developing existing and new uses in het plan er zeer waarschijnlijk wezenlijk anders uitgezien. Met de the urban and rural spheres, including natural habitats. The river will integrale water- en energievisie voor Het Gietelinck en Hutten-Zuid be enhanced by the creation of visual, spatial and ecological linkages zijn in een zeer vroeg stadium de mogelijkheden voor een duurzame to the surrounding areas. The relation between nature and recrea- water- en energiehuishouding in beeld gekomen. Hierdoor kunnen tion is an important topic in the structure plan and in the design geforceerde stedenbouwkundige maatregelen achterwege blijven. strategy for Ulft and the Oude IJssel. Footpaths will be laid out on Een punt van kritiek is dat voor beide locaties is gekozen voor the west bank leading to, along and over the river, which will have geleidelijk aflopende oevers. De mogelijkheden om meer te doen gentle, accessible banks and amenity areas at the water’s edge. In met de aanwezige hoogteverschillen zijn onvoldoende benut. De 2004 the Rijn en IJssel water board built the fish ladder next to the ecologische diversiteit was gebaat geweest bij een meer afwisse- weir in the Oude IJssel at Hutten-Zuid. Additional investments have lende vormgeving van de oevers. Het lijkt overigens wel of in ons been made in the spatial quality of the public outdoor space, such as land het begrip ‘natuurlijke oever’ synoniem is geworden met flauw walled embankments and brick paving materials. This makes the weir talud en een ondiepe rietzone langs de oever. Het is jammer dat de a prominent feature between the new housing areas. ontwerpmotieven ‘samenhang’ voor Hutten-Zuid en ‘contrast’ voor The view from the town over the Oude IJssel and the countryside Het Gietelinck dezelfde oevers opleveren. Steilere en meer stenige beyond will also be improved. On the opposite side of the river new oevers in Het Gietelinck passen beter bij het karakter van de cité cycle tracks and footpaths will be laid out to make the area more industrielle. Bij het juiste materiaalgebruik – bijvoorbeeld vrijko- suitable for extensive recreation. This side of the Oude IJssel has mend kalkrijk puin – is dit soort oevers geschikt voor muurvegetatie, been made accessible by the construction of two bicycle and foot reptielen en insecten. Aan de andere kant bood de keuze voor het bridges. model Winde weinig ruimte voor steile oevers. De geleidelijk aflo- pende oevers zijn noodzakelijk om te voldoen aan de voorgeschre- ven oppervlakte aan doorgaande rietzones. Lessons for the planning process Een tweede kritiekpunt is de ingezakte communicatie met de During the initial years of the project the municipal executive em- inwoners van Ulft en de overige dorpen van de gemeente Oude ployed an open planning process which allowed many interests to be IJsselstreek. Na het vaststellen van de structuurvisie en de be- taken into account and fostered support for the plans at every level. stemmingsplannen was het lange tijd stil. Dat veranderde pas bij The plans provide for housing, natural habitat restoration, conser- de herbestemming van een aantal beeldbepalende gebouwen. De vation of cultural heritage, green space, hospitality establishments gemeente heeft echter nagelaten om uitgebreid te informeren over and businesses. Important elements in the plans are the remediation The transformation of the old industrial zones will make the Oude IJssel de kosten, binnengehaalde subsidies en de risico’s die aan het her- of the soils in the area, finding opportunities to retain water along accessible to all. De transformatie van de industriezones zal de Oude IJssel gebruik kleven. Hierdoor hebben bewoners te weinig kennis van de the banks of the Oude IJssel and exploiting opportunities for nature voor iedereen toegankelijk maken. gedane ingrepen en de gemaakte afwegingen waardoor het draag- and ecological restoration. Without these measures the plan would vlak afkalft. Om het draagvlak voor de verplaatsing van het sociaal- almost certainly have looked substantially different. The integrated cultureel centrum en de bibliotheek naar een van de beeldbepalende vision for energy and water management for Het Gietelinck and gebouwen van Het Gietelinck te verbeteren zijn de inwoners van Hutten-Zuid brought to light the opportunities for sustainable water de dorpen van de gemeente Oude IJsselstreek uitgenodigd om de and energy balances at a very early stage in the process, which obvi- IJsselstreek were invited to visit the site. This visit would have been bouwplaats te bezoeken. Een constante informatievoorziening met ated any need for contrived urban design measures. more useful if it had been backed by a consistent information cam- bijvoorbeeld een informatiekrant had een goede aanvulling op het One criticism is that the designs for both sites include gently paign, for example with a newsletter. bouwplaatsbezoek kunnen zijn. sloping river banks and that the possibilities to make more of the differences in elevation on the sites have been insufficiently ex- ploited. The ecological diversity would have benefited from a more Past is future Verleden is toekomst varied design of the banks. It would seem that in the Netherlands the The plans for Hutten-Zuid and Het Gietelinck have had a consider- De plannen voor Hutten-Zuid en Het Gietelinck hebben veel concept of ‘natural river banks’ has become synonymous with gentle able impact on the area. The construction of more than 600 homes teweeggebracht in de omgeving. Het bouwen van ruim 600 nieuwe slopes and shallow reedbeds. It is a pity that the design themes has benefited local retailers in the centre of Ulft, which lies between woningen heeft positieve gevolgen voor het winkelbestand in het for Hutten-Zuid (cohesion) and Het Gietelinck (contrast) ended up Hutten-Zuid and Het Gietelinck. Moreover, the relocation of the social centrum van Ulft dat ligt tussen Hutten-Zuid en Het Gietelinck. producing the same river banks because steeper and stonier shores and cultural centre and the library to one of the most distinctive Bovendien komt op een strategische plek in het centrum ruimte vrij in Het Gietelinck would have been more in character with the cité historic industrial buildings in Het Gietelinck has freed up space at a doordat het sociaal-cultureel centrum en de bibliotheek verhuizen industrielle. Use of appropriate materials – for example calcium-rich strategic location in the town centre. At the end of 2004 the munici- naar een van de meest beeldbepalende industriële gebouwen van rubble from the site – would make these types of banks suitable for pal council adopted an ambitious masterplan for the revitalisation het industrieel erfgoed van Het Gietelinck. De gemeenteraad heeft wall vegetation, reptiles and insects. On the other hand, the choice of Ulft town centre which provides for a hundred extra homes and a eind 2004 een ambitieus masterplan voor de revitalisatie van het for the Winde model for the layout of the river zone left little room considerable renewal and expansion of the retail offer. centrum van Ulft vastgesteld. Dit masterplan voorziet in honderd for steep banks: gently sloping shores are required to achieve the Attention is also now being given to the attractive rural area on extra woningen en een forse vernieuwing en uitbreiding van het necessary area of continuous reedbeds. the other side of the Oude IJssel, where improved accessibility will winkelbestand. A second criticism is the breakdown in communication with the attract more visitors. An area vision has been drawn up for this Ook de landelijke overzijde van de Oude IJssel wordt nu onder residents of Ulft and the other settlements in the municipality of area, which includes the ecological corridor along the Oude IJssel. handen genomen. Een betere toegankelijkheid van het aantrek- Oude IJsselstreek. There was a long period of silence following the The development of the northern and southern zones also created The vision explores the possibilities for improving the agricultural kelijke gebied zal meer recreanten trekken. Voor dit gebied is een adoption of the statutory land use plan until the designated func- opportunities to redevelop the town centre. An area next to the river where infrastructure in combination with natural habitat restoration, water gebiedsvisie gemaakt, mede voor de ecologische verbindingszone tions of several visually dominant buildings were changed. However, the centre of Ulft, the Hutten-Zuid plan area and the Oude IJssel river meet retention and recreation, including excavation and lowering of the langs de Oude IJssel. Deze gebiedsvisie verkent de mogelijkheden the municipality failed to provide full information on the costs, the has been kept open for use as a public space. It is an urban terrace with views river banks in various places to raise the ecological value of the voor het verbeteren van de agrarische infrastructuur in combinatie subsidies obtained and the risks associated with these new uses. As a over the river. De planontwikkeling in noord en zuid maakte ook de weg streams flowing into the river. A bicycle route from Doesburg via met natuurontwikkeling, waterberging en recreatie. Zo wordt op result, the residents had too little information about the renovations vrij voor de ontwikkeling van het centrum. Op de plek waar het centrum van Doetinchem to Anholt in Germany is also being built. enkele plaatsen de oever afgegraven en verlaagd om de beken meer and the reasoning underlying these decisions, which in turn led to a Ulft, het plangebied Hutten-Zuid en de Oude IJssel bij elkaar komen is ruimte ecologische betekenis te geven en wordt gelijktijdig gewerkt aan een fall off in support. To improve the level of support for the relocation vrijgehouden voor een openbare plek aan de rivier. Het is een stedelijk balkon doorgaande fietsverbinding tussen Doesburg via Doetinchem naar of the social and cultural centre and the library to one of the major dat uitkijkt over de rivier. het Duitse Anholt. buildings in Het Gietelinck, all residents of the municipality of Oude

The Next Step 202 De Hutten Ulft The Next Step 203 De Hutten Ulft The municipality worked closely of the soils on both centuries-old ‘The opening projects Wonion is making every ‘Sustainability environment, says Wim Peters. with Wonion housing corpora- industrial sites. Luckily, our plans effort to adopt sustainable ‘In Hutten-Zuid the fish ladder, tion on the redevelopment of are robust but at the same time of the cultural techniques for new build and for is particularly the homes and the public outdoor the industrial area in Ulft. The flexible enough to withstand the the renovation of the existing space in the first subplan have projects had to be accessible to setbacks.’ centre has buildings. Reinders believes the tricky when been completed. Hutten-Zuid is all sections of the community. Henk Reinders is development time is ripe for this. ‘The con- the touchstone for the following The aim is to achieve sustain- planner at Wonion. Wonion has been a great struction world is in the middle of reusing phases. We notice that the rede- ability through integrated area made an impact in Hutten-Zuid making a real switch from velopment of that site is having development: ‘We have to pull and Het Gietelinck by commis- stimulus for project-based infill operations to industrial a considerable effect on the out all the stops.’ sioning a number of distinctive integrated area development. immediate environs, leading to a buildings for various social the rapid Housing corporations should buildings’ change in the uses of these areas. Wim Peters has an impor- groups. According to Reinders, become more involved in energy- Soon after the departure of the tant role in the development of Wonion has a special responsibil- reoccupation’ efficient building systems and industries from Het Gietelinck Hutten-Zuid and Het Gietelinck. ity. ‘The municipal executive public outdoor space. This several of the buildings were re- As project manager of the mu- declared that the Oude IJssel requires high levels of invest- occupied for new uses, either on nicipality of Oude IJsselstreek must be accessible to all sections ment at the start, but over the a temporary or permanent basis. Wim Peters he has direct contacts with of the community. We are Henk Reinders years it yields rich rewards in the We encouraged this by ensuring Project manager | Projectleider the municipal executive and is working hard to make this a Development planner of Wonion | form of attractive and safe living that the infrastructure and the responsible for directing the reality. Wonion immediately took Projectleider en planontwikkelaar and working environments and public areas, including the green activities of the parties involved responsibility for one of the most van Wonion low levels of energy consumption landscaping, were completed ear- and consulting with the pro- inspiring, but also one of the from sustainable energy sources. lier than originally planned. The vincial authority and the water most difficult industrial buildings This is particularly difficult to opening of the cultural centre, board. ‘Sustainability is a natural in Het Gietelinck. We are moving achieve when reusing old with a theatre, pop venue, music ambition for the development of our offices there and developing buildings. We have to pull out all school, library and restaurant/ both sites,’ says Peters. ‘We have the remaining space for family the stops.’ café, has also been a great stimu- benefited greatly from setting accommodation. And in Hutten- The municipal council’s aim lus for the rapid reoccupation of ambitious goals at an early stage Zuid we are building apartments is to create a high quality living, the site.’ of the process. Both plans have a for various groups.’ In both working and recreational long timescale, much longer than we anticipated, mainly because of the time-consuming remediation

‘De opening Bij de herontwikkeling van de er veel profijt van dat we in een er hard aan om dit in de praktijk ‘Duurzaamheid de openbare buitenruimte. Dit Het Gietelinck kreeg een aantal industriegebieden in Ulft werkte heel vroeg stadium ambitieuze te brengen. Wonion heeft zich vergt een hogere investering in gebouwen al snel na het vertrek van het cultuur- de gemeente nauw samen met de doelen hebben geformuleerd. meteen gecommitteerd aan een bij hergebruik het begin, maar het betaalt zich van de bedrijven een definitieve centrum heeft woningbouwvereniging Wonion. Beide plannen hebben een lange van de meest inspirerende maar fabrieken is in de loop der jaren dubbel en of tijdelijke invulling. Daarbij De projecten moesten bereikbaar doorlooptijd, veel langer dan ook een van de lastigste industri- dwars terug in de vorm van een hebben we ervoor gezorgd dat gewerkt als worden voor alle lagen uit de we hebben voorzien. Dat komt ële gebouwen in Het Gietelinck. extra lastig’ aantrekkelijke en veilige woon- de infrastructuur en de openbare bevolking. Voor duurzaamheid vooral door de tijdrovende sane- Wij vestigen daar ons kantoor en werkomgeving en laag gebruik ruimte inclusief de groenvoorzie- aanjager’ wordt gestreefd naar inte- ring van de bodem van de twee en we ontwikkelen de rest voor van meest duurzaam gewonnen ningen versneld zijn opgeleverd. grale gebiedsontwikkeling: ‘Daar eeuwenoude industrieterreinen. gezinnen. En in Hutten-Zuid bou- energie. Dit is bij het hergebruik De opening van het cultuurcen- moeten we alles voor uit de kast Gelukkig waren onze steden- wen wij appartementen voor ver- van gebouwen extra lastig. We trum met theaterzaal, poppo- halen.’ bouwkundige plannen robuust schillende doelgroepen.’ In beide moeten hiervoor alles uit de kast dium, muziekschool, bibliotheek maar ook flexibel genoeg om de projecten doet Wonion er alles halen.’ en horeca heeft in vele opzichten Wim Peters speelt een belang- tegenslagen te doorstaan.’ aan om de gebouwen op een in- De gemeente streeft naar een gewerkt als aanjager.’ rijke rol bij de ontwikkeling van Henk Reinders is planont- novatieve en duurzame wijze te hoogwaardige woon-, werk- en Hutten-Zuid en Het Gietelinck. Als wikkelaar van Wonion. Wonion bouwen en te renoveren. De tijd recreatieomgeving, betoogt Wim projectleider van de gemeente heeft zich in Hutten-Zuid en is hier volgens Henk Reinders rijp Peters. ‘In Hutten-Zuid zijn de Oude IJsselstreek heeft hij direct Het Gietelinck opgeworpen als voor. ‘De bouwwereld is bezig vispassage, de woningen en de contact met het gemeentebe- opdrachtgever van een aan- met een serieuze sprong van pro- openbare buitenruimte in het stuur en is hij verantwoorde- tal beeldbepalende gebouwen jectmatige invuloefeningen naar eerste deelplan helemaal gereali- lijk voor het aansturen van de voor verschillende doelgroepen. integrale gebiedsontwikkeling. seerd. Hutten-Zuid is de toets- betrokken partijen en het overleg Volgens Reinders heeft Wonion Woningcorporaties moeten zich steen voor de volgende fasen. met de provincie en het water- een bijzondere verantwoordelijk- meer bezighouden met energie- We merken dat de herontwikke- schap. ‘Duurzaamheid is een heid. ‘Het gemeentebestuur heeft besparende bouwsystemen en ling van dat terrein veel invloed vanzelfsprekende ambitie bij de uitgesproken dat de Oude IJssel heeft op de directe omgeving. herontwikkeling van beide loca- bereikbaar moet zijn voor alle la- Omliggende gebieden veran- ties’, zegt Peters. ‘We hebben gen van de bevolking. Wij werken deren daardoor van functie. In

The Next Step 204 De Hutten Ulft The Next Step 205 De Hutten Ulft Dobbelman has been and an after-school centre residents and the developers partementen daarvan maken a household name in in the former gatekeeper’s generated widespread sup- samen met drie groepswonin- Nijmegen for more than a house. The buildings on the port among the surrounding gen deel uit van een woon- hundred years. After they site consist of three ‘residen- residents, who were initially zorgcomplex. Verder is er een announced in 1999 that they tial factories’ situated around largely sceptical. grote verscheidenheid aan were moving their soap fac- the long factory road, a The redevelopment of the woningtypen. Zo zijn er star- tory out of the Bottendaal central amenity open space Dobbelman terrain displays terswoningen en herenhuizen, neighbourhood, this three that forms the backbone of similarities with Het Gietelinck die aansluiten op de woningen hectare industrial site became the new neighbourhood. The (Hutten-Noord), where indus- die voor het laatnegentiende- available for new uses. A retention of the characteristic trial heritage has also been eeuwse Bottendaal zo kenmer- design competition was held ‘L building’ on the site keeps retained with a mix of uses kend zijn. Behalve woningen for the site and at the end the atmosphere of its indus- to create a lively neighbour- biedt het terrein ruimte aan of 2001 the city council, trial past alive, while the scale hood. In both projects the bedrijven, ateliers, een sport- residents and interest groups and rhythm of the buildings new buildings are grouped voorziening, kantoren, horeca Dobbelman, Nijmegen Dobbelman, chose the submission by is a modern interpretation of around a central square. en een buitenschoolse opvang Design | Ontwerp Architectenbureau Marlies Rohmer developer De Principaal from the character of the old soap in de voormalige portierswo- Amsterdam, mainly because factory. The new paving in the ning. De bebouwing is onder- of their creative design and public open spaces consists verdeeld in drie ‘woonfabrie- willingness to work in an open partly of steel-reinforced Dobbelman is al meer dan ken’ en gegroepeerd rondom planning process. concrete paving slabs, which honderd jaar een begrip in de langgerekte fabrieksstraat, This typical inner city emphasises the industrial Nijmegen. Nadat deze zeepfa- die als centraal verblijfsgebied redevelopment site is at walk- feel. The ground floor of the briek in 1999 zijn vertrek uit de ruggengraat van de nieuwe ing distance from Nijmegen L building is five metres high, de wijk Bottendaal aankon- buurt vormt. Door het behoud Central Station. Of the 160 making it eminently suitable digde, viel de locatie van van het karakteristieke new homes on the site, 32 for studios with flats above. circa drie hectare vrij. Uit een L-gebouw ademt het gebied de apartments and three com- The redevelopment of the ontwerpwedstrijd kozen de sfeer van het industriële verle- munal homes are part of a Dobbelman site is not only gemeente Nijmegen, bewoners den. Ook de schaal en ritmiek The Nieuw Terbregge in 2003 the neighbourhood Eind jaren negentig een Rotterdamse buslijn. Het residential care complex. sustainable because of the en belangenorganisaties eind van de bebouwing weer- neighbourhood in the was included in the Rotterdam ontwikkelden de gemeente stedenbouwkundig plan is The site contains a wide disconnection of rainwater 2001 voor ontwikkelaar De spiegelen het karakter van Rotterdam district of bus service. Rotterdam en Proper-Stok ruim opgezet met veel groen variety of housing types, drainage from the sewer or Principaal uit Amsterdam de oude zeepfabriek op een Hillersberg-Schiebroek, which The development is spa- Ontwikkelaars de 860 wo- en water en is in diverse deel- including starter homes and because of the retention of – vooral vanwege het crea- eigentijdse manier. De nieuwe contains 850 homes, was ciously laid out, with large ar- ningen tellende wijk Nieuw gebieden en twee planfasen town houses modelled on the character of the former tieve ontwerp en de bereid- bestrating van de openbare developed by the municipality eas of green space and water. Terbregge in de Rotterdamse uitgewerkt door verschillende the existing late-nineteenth soap factory, but also because heid mee te werken aan een ruimte bestaat deels uit stel- of Rotterdam and Proper-Stok The development was broken deelgemeente Hillegersberg- architecten. De wijk is ook century houses typical of the the site is near the city centre open planproces. conplaten, wat de industriële Ontwikkelaars at the end of down into two planning stages Schiebroek. Het buurtschap sociaal duurzaam met een Bottendaal neighbourhood. and the station and the Op de typisch binnenste- sfeer versterkt. De begane the 1990s. The old settlement and sub-areas, which were Terbregge stamt uit de grote verscheidenheid aan Besides homes, the site offers variety of uses improves the delijke herontwikkelingslo- grond van het L-gebouw heeft of Terbregge dates back to the detailed by various architects. dertiende eeuw en is ontstaan woningtypes en financierings- business accommodation, vitality of the city. In addition, catie, op loopafstand van een verdiepingshoogte van thirteenth century and grew The neighbourhood is also so- bij een brug over de Rotte. De categorieën zodat doorstro- studios, a sports facility, of- the open planning process het centraal station, zijn 160 vijf meter, waardoor die zich up by a bridge over the river cially sustainable, with a wide woonwijk ligt tussen lintbe- ming binnen de wijk goed fices, cafes and restaurants with the participation of woningen gerealiseerd. 32 ap- uitstekend leent voor ateliers Rotte. The new housing area variety of housing types and bouwing langs de Rotte en de mogelijk is. Ook is in de wijk met bovenwoningen. lies between the ribbon devel- financing categories, making spoorlijn Rotterdam–Gouda met particulier opdrachtgever- De herontwikkeling van het opment along the Rotte and it easier for people to move en de rijksweg A20. Deze schap gewerkt. Conceptueel is Dobbelmanterrein is niet al- the Rotterdam–Gouda railway house within the neighbour- Vinex-locatie is tussen 1999 ingespeeld op ‘het vakantiege- leen duurzaam door maatrege- line and A20 motorway. This hood. Plot were also provided en 2003 gerealiseerd, wat voel thuis’, met verwijzingen len zoals het afkoppelen van urban extension was built be- for private home building het een vrij vroeg voorbeeld naar onder meer Amerikaanse regenwater of het behoud van tween 1999 and 2003, which in the neighbourhood. The van duurzame woningbouw en Scandinavische architec- de sfeer van de voormalige makes it an early example design concept draws on the maakt. Met financiering van tuur en met vele recreatieve zeepfabriek. Door de situering of sustainable housing. With idea of ‘a holiday atmosphere het Europese programma voorzieningen. In het steden- dicht bij de binnenstad en het financing from the European at home’, with references to Renewable Strategies and bouwkundig plan heeft de station en de grote functieva- Renewable Strategies and American and Scandinavian Technology Applications for noodzakelijke geluidwal langs Design with: | Ontwerp KOW Mecanoo, Molenaar & Van Winden

riatie wordt de stad levendi- Technology Applications for architecture and with many Regenerating Towns (RE-Start) de A20 een recreatieve functie Rotterdam Terbregge, Nieuw ger. Daarnaast heeft het open Regenerating Towns pro- recreational facilities. The is veel aandacht besteed aan gekregen en is geaccentueerd planproces met bewoners gramme (RE-Start), consider- noise barrier along the de energieprestaties van de met het kunstproject Het en ontwikkelende partijen able attention was paid to the A20 motorway has been wijk. De energiebesparing is Observatorium van kunste- gezorgd voor een groot draag- energy performance of the given a recreational func- gerealiseerd met isolatie, pas- naarscollectief Observatorium. vlak bij de omwonenden, waar neighbourhood. The energy tion and is decorated by the sieve- en actieve zonne-ener- In het plan zijn parkeeroplos- aanvankelijk scepsis over- savings have been obtained Observatorium art project by gie, warmtekrachtkoppeling en singen gevonden op het eigen heerste. from insulation, passive and the artists’ collective of the warmtepompen. erf en onder houten vlonders, De herontwikkeling van het active solar energy, cogenera- same name. The plan provides Andere duurzame elemen- wat zorgt voor een deels auto- Dobbelmanterrein vertoont tion and heat pumps. Other off-road parking on private ten zijn de toepassing van vrije wijk. overeenkomsten met Het sustainable elements are the property and under wooden duurzame en hernieuwbare Nieuw Terbregge heeft met Gietelinck (Hutten-Noord). Ook use of sustainable and renew- decking, ensuring a partly car- bouwmaterialen, vooral hou- De Hutten vooral de benutting hier is sprake van behoud van able construction materials, free neighbourhood. ten gevels en houtskeletbouw, van de ligging aan een oude industrieel erfgoed en een mix especially wood frontages and The plans for Nieuw en waterzuivering met een rivier in het stedenbouwkun- van functies, wat een levendi- timber-framed construction, Terbregge and De Hutten both helofytenfilter. Water dat de dig plan gemeen. Beide plan- ge buurt oplevert. Bij beide is and a water purification wet- exploit their location next to wijk in stroomt wordt hier nen voorzien daarmee in veel de nieuwe bebouwing rondom land. Water flowing into the a river. Both plans contain eerst gezuiverd. Regenwater groen en water en een gevari- een centraal plein geconcen- neighbourhood is first treated large areas of green space and van daken en wegen wordt via eerd aanbod van woningen. treerd. in this artificial wetland, while water and a varied range of kanalen afgevoerd. Ook zijn rainwater from roofs and homes. er fietsvoorzieningen getrof- roads is discharged via canals. fen en sinds 2003 is de wijk Cycling is also catered for and opgenomen in de route van

The Next Step 206 De Hutten Ulft The Next Step 207 De Hutten Ulft The environment and drawn up in consultation with plans. Although the environ- welke mate de gebiedsken- development vision employers’ and labour organi- ment and development vision merken het uitgangspunt vor- (Omgevingsvisie) for the sations and the population of is a policy document, it has men voor ontwikkelingen. De province of Overijssel sets out Overijssel. The environmental elements in common with planningshorizon van de visie the regional environmental assessment was prepared in the De Hutten project. In De is 2030. Binnen de hoofd- and spatial planning policies parallel with the development Hutten business development lijnen is veel ruimte voor initi- for the whole province. This of policy and was expanded is coordinated at the regional atief op lokaal niveau. is an important example of with a sustainability assess- level and the existing qualities De Omgevingsvisie is ont- how integrative and compre- ment. of the site and surroundings wikkeld in samenspraak met Policy | Beleid Province of Overijssel hensive planning can take on The strategic environmen- are the prime sources of inspi- maatschappelijke partners en a concrete form, not only in tal assessment statement ration for the layout plan. inwoners van Overijssel. De projects but also as a policy is built around three main milieueffectrapportage liep framework for projects. themes: prosperity, wel- gelijk op met de beleidsvor- The vision is grounded in fare and natural resources. ming en is uitgebreid met een sustainability and spatial qual- Running through the environ- De Omgevings­visie van duurzaamheidsbeoordeling. ity. What makes it innovative ment and development vision de provincie Overijssel De Plan-MER gaat hierdoor are the interplay between are four recurrent themes: is een ontwikkelingsvisie die uit van de hoofdthema’s wel- policies, regulations and the vital coalitions between part- het provinciaal beleid voor vaart, welzijn en natuurlijke implementation programme, ners, sustainability (long-term de gehele ruimtelijk-fysieke voorraden. which were adopted together policy for socio-economic leefomgeving weergeeft. Dit is De Omgevingsvisie kent in July 2009, and the nature development), investing in een belangrijk voorbeeld hoe vier rode draden: Vitale of the implementation strat- spatial quality (conservation integraliteit, samenhangende coalities tussen partners, egy, which limits the bureau- and enhancement of spatial planning, niet alleen in projec- Duurzaamheid (langetermijn- cratic element and is designed quality) and creative solutions ten, maar ook als beleidskader beleid voor sociaaleconomi- to make provincial policy (multifunctional, unortho- voor projecten concreet kan sche ontwikkeling), Sturen op more understandable to the dox arrangements, vitality zijn. ruimtelijke kwaliteit (behoud public. The environment and and quality). This encour- Duurzaamheid en ruimte- en versterking ruimtelijke development vision is at ages thinking outside sectoral lijke kwaliteit vormen de basis kwaliteit) en Creatieve oplos- the same time the statutory ‘boxes’ and looking for com- voor de visie. De vernieuwing singen (multifunctionele, spatial strategy, water man- binations, which is important zit in de samenhang tussen onorthodoxe arrangementen, agement plan, environmental for pulling together different het beleid, de regelgeving en dynamiek en kwaliteit). Dit The former site of the houses in the area are con- Op het voormalige op een warmtedistributie- policy plan, transport plan and funding streams, and espe- het uitvoeringsprogramma die stimuleert om niet te denken Royal Sphinx and Société nected to a district heating fabrieksterrein van de netwerk voor verwarming en soil quality strategy for the cially for achieving sustain- gelijktijdig in juli 2009 zijn in sectorale opgaven maar Céramique porcelain facto- network for domestic heating aardewerkfabrieken van de warm tapwater. Het langzaam province. able solutions and efficient vastgesteld, maar ook in de om combinaties te zoeken. Dit ries has been transformed and hot tap water. Slow traffic Koninklijke Sphinx en de verkeer heeft binnen het A special feature of the and effective land use. These wijze uitvoering die de ambte- is van belang om financiële into a new urban neighbour- has been given priority in the Société Céramique is een ge- plangebied prioriteit gekregen. vision is the ‘catalogue of principles are grounded in the lijke bureaucratie vermindert stromen bij elkaar te brengen, hood with a wide range of area and a new bridge over heel nieuw stadsdeel gereali- Een nieuwe brug over de Maas area characteristics’, which vision for both the urban area en er mede op gericht is het maar vooral om te komen facilities and amenities. The the Meuse for pedestrians and seerd met een grote diversiteit voor voetgangers en fietsers describes the physical and (via the ‘SER ladder’ – a sort of provinciaal beleid inzichtelij- tot duurzaamheid en zuinig 23 hectare site on the banks cyclists links the neighbour- aan functies. Direct aan de verbindt de wijk met de bin- amenity features of the whole ‘sequential approach’ for ef- ker te maken voor de burger. en zorgvuldig ruimtegebruik. The Overijssel Environment and Development Vision Development and Environment Overijssel The of the river Meuse contains hood with the city centre. Maas zijn op 23 hectare 1600 nenstad. Het gemotoriseerd of the province of Overijssel. ficient use of industrial land) De Omgevingsvisie heeft de Deze beginselen zijn voor 1600 homes, 70,000 square Motorised traffic makes use woningen, 70.000 vierkante verkeer maakt gebruik van de The catalogue shows the and the green environment. status van Structuurvisie, het stedelijk gebied (via de metres of office space, 5000 of the existing infrastructure. meter kantoorruimte, 5000 bestaande infrastructuur. Het degree to which the area char- The policies were drawn Water(huishoudings)plan, zogenaamde SER-ladder) maar square metres of restau- The plan for the Sphinx- vierkante meter horeca en stedenbouwkundig plan voor acteristics form the starting up with sustainability and Milieubeleidsplan, Verkeer- en ook voor de groene omgeving rants, cafes and retail space, Céramique site was drawn up detailhandel, 20.000 vierkante het Sphinx-Céramiqueterrein points for new developments. spatial quality constantly in vervoersplan en Bodemvisie. verankerd in de visie. 20,000 square metres of by Jo Coenen for Maastricht meter hotelfuncties en een is gemaakt door Jo Coenen The planning horizon of the mind, which led to a sustain- Bijzonder is de zoge- Met de focus op duurzaam- hotels, and a largely under- City Council and Vestada grotendeels ondergrondse in opdracht van de gemeente vision is 2030 and it offers able framework that provides naamde ‘Catalogus gebieds- heid en ruimtelijke kwaliteit is

ground car park with 4400 Project, the former ABP parkeergarage met 4400 par- Maastricht en Vestada Project, Design | Ontwerp Jo Coenen & Co Architects considerable freedom for guidance and inspiration for kenmerken’ die de fysieke en een duurzaam kader gemaakt parking places. A number of Housing Fund. keerplaatsen gerealiseerd. Een voorheen ABP Woningfonds. initiatives at the local level. local authorities, water boards belevingskenmerken voor heel dat gemeenten, waterschap- cultural institutions, such as Like the De Hutten project, aantal culturele instellingen De overeenkomst met het The environment and and entrepreneurs when Overijssel in beeld brengt. In pen en particuliere initiatief- the Bonnefanten Museum, a former industrial environ- zoals het Bonnefantenmuseum, project De Hutten is dat de development vision was drawing up and assessing de catalogus is aangegeven in nemers houvast en inspiratie the Centre Céramique and ment has been transformed het Centre Céramique en het van oorsprong industriële biedt bij het opstellen en be- the Netherlands Architecture into a mixed development Nederlands Architectuur- omgeving is getransformeerd oordelen van plannen. Hoewel Institute Maastricht are also with homes, employment, instituut Maastricht zijn er tot een gemengd programma de Omgevingsvisie een located here. It is a high-den- cultural facilities, hotels and neergestreken. Hier is sprake van wonen, werken, cultuur beleidsstuk is, zijn er over- sity, multifunctional develop- restaurants. Both the Sphinx- van intensief en meervoudig en horeca. Zowel het Sphinx-

eenkomsten in de doelen met Maastricht Sphinx-Céramique, ment. Céramique site and the DRU ruimtegebruik. Céramiqueterrein als de oude het project De Hutten. In De To make the site suit- en Benrand steelworks in Ulft Om het terrein hiervoor ijzerfabrieken DRU en Benraad Hutten is op regionaal niveau able for development a soil are located on the banks of geschikt te maken, was een in Ulft liggen aan een rivier, de ontwikkeling van bedrij- remediation operation was a river, the Meuse and Oude bodemsanering noodzakelijk de Maas en de Oude IJssel, vigheid afgestemd en vormen necessary, involving the addi- IJssel respectively, and both waarbij een buffer van schone en beide liggen vlak bij het de bestaande kwaliteiten van tion of a buffer of clean soil. are situated near to the city or grond is aangebracht. Op het stads- of dorpscentrum. Beide de locatie en de omgeving de The Rijkswaterstaat building town centre. By treating their Sphinx-Céramiqueterrein projecten hebben door het met belangrijkste aanleiding voor (which houses the regional industrial past with respect, is onder andere het rijks- respect behandelen van ken- het inrichtingsplan. offices of the Department both projects have brought verzamelgebouw van merken en structuren van het of Public Works and Water new meaning to industrial Rijkswaterstaat gerealiseerd, industriële verleden, opnieuw The primary layer (underlying Management) on the Sphinx- heritage sites where many voorzien van zonneschoorste- betekenis gegeven aan plek- landscape) and development Céramique site is fitted with generations of workers have nen. Die maken een natuur- ken met industrieel erfgoed perspective for the eastern part of solar chimneys, which create toiled to earn a living. lijke ventilatie in het gebouw waar vele generaties arbeiders Overijssel province. De natuurlijke natural ventilation within the mogelijk en zorgen voor extra met hard werken hun brood laag en het ontwikkelingsperspectief building and allow additional lichtinval. De woningen in hebben verdiend. in Oost-Overijssel. daylight penetration. The het gebied zijn aangesloten

The Next Step 208 De Hutten Ulft The Next Step 209 De Hutten Ulft At 42 hectares, Enka’s historical context for each of major boost for the town and plan is gericht op de ontwik- rayon production facil- the areas. the region. It is essential that keling van de afzonderlijke ity in Ede was the largest Working from the mas- the historical significance of gebieden, inclusief het station, factory complex in the terplan by Palmboom en van the site remains visible and in onderlinge samenhang. Netherlands and contains den Bout, the developers, AM that the development is fully Het plan moet zorgen voor numerous monumental indus- Utrecht and ASR Vastgoed integrated into the surround- een goede aansluiting van trial buildings. The Enka site Ontwikkeling, and the design- ing areas. de gebieden op het station,

Enka site, Ede Ede site, Enka occupies the southernmost ers, AWG Architecten and de zuidelijk gelegen rijksweg part of the redevelopment Lodewijk Baljon landschap- A12 en de verbindingswegen area on the eastern edge of sarchitecten, have drawn up en het openbaar vervoer van Ede. The site is bounded to a layout plan and an urban Het voormalige terrein Ede. Op de herontwikkelde the north by the Utrecht– design guide. The develop- van de Nederlandse kunst- terreinen komen woonvormen Arnhem railway line and the ment will include about 1500 zijdefabriek Enka in Ede en voorzieningen waaraan in Ede-Wageningen intercity homes, 50,000 square metres was met zijn 42 hectare het Ede grote behoefte bestaat. station. To the east and of facilities, a hotel, congress grootste fabriekscomplex van Daarbij blijven de monumen- south lie the Veluwe woods. centre and schools. The hous- Nederland. Op het terrein tale gebouwen behouden als Palmboom en van den Bout ing will be designed for high staan talrijke monumentale historische context voor de stedebouwkundigen (now energy efficiency. The siting industriële gebouwen. Het deelgebieden. Palmbout Urban Landscapes) of the new buildings will be Enka-terrein vormt het meest De ontwikkelaar AM drew up a masterplan for the in keeping with the enclosed zuidelijke onderdeel van Utrecht en ASR Vastgoed development of an area of nature of the former indus- de herontwikkeling van de Ontwikkelingen hebben about 200 hectares along the trial site to create a develop- oostrand van Ede. Het terrein met de ontwerpers AWG eastern edge of Ede in 2005. ment with the character of an wordt in het noorden begrensd Architecten en Lodewijk Baljon It provides for the coordi- English garden suburb: a se- door de spoorlijn Utrecht– landschapsarchitecten het nated development of several ries of courts, and long rows Arnhem met het intercitysta- masterplan van Palmboom distinct areas, including the of buildings around the edge tion Ede-Wageningen. Aan de en van den Bout voor het station, each with good access oriented to the green spaces oost- en zuidzijde liggen de Enka-terrein uitgewerkt in een to the station, the A12 mo- and the forests of the Veluwe. Veluwse bossen. stedenbouwkundig plan en torway to the south, the con- The first groups of homes will Voor de ontwikkeling beeldkwaliteitsplan. Er komen necting roads and the public be built in 2010. van de oostrand van Ede, in zo’n 1500 woningen, 50.000 transport network in Ede. The As with the redevelop- totaal zo’n 200 hectare, is in vierkante meter voorzienin- Scharnhauser Park is a also include the rainwater Scharnhauser Park is een noemen is het systeem van redeveloped site will contain ment of the iron works in 2005 een stedenbouwkun- gen, een hotel, congresruimte new district of Ostfildern, infiltration system, which stadsdeel van Ostfildern, een regenwaterinfiltratie, dat is various types of dwellings De Hutten and Het Gietelink dig masterplan opgesteld en een scholengemeenschap. a town 15 kilometres south makes use of the distinctive stadje 15 kilometer ten zuiden verbonden met het opvallende and facilities in great demand in Ulft, the redevelopment door Palmboom en van den Voor de woningen worden step in the landscape. Finally, van Stuttgart. De wijk wordt ruimtelijke ontwerp van de

Design | Ontwerp Lodewijk Baljon landschapsarchitecten (landscape) and Architecten AWG (urban design) of Stuttgart. The district was in Ede. A key condition is that of the Enka site fits into a Bout stedenbouwkundigen hoge energieprestaties nage- built on the site of a former about 85 per cent of the soil aangelegd op het terrein van landschapstrap. Ten slotte is the monumental industrial wider urban framework. The (tegenwoordig Palmbout streefd. De beslotenheid van American military base. and demolition waste is being een voormalige Amerikaanse zo’n 85 procent van de grond buildings are retained as a redevelopment will provide a Urban Landscapes). Dit het voormalige fabrieksterrein Construction began in 1996 reused in the construction of kazerne. Tussen 1996 en en het sloopmateriaal herge- vormt het uitgangspunt voor and is planned to finish in the outdoor areas, streets and 2012 worden in totaal 3500 bruikt voor de aanleg van de de situering van de nieuwe 2012. A total of 3500 homes sports fields. woningen voor 8000 bewo- buitenruimte en van straten en gebouwen. Hiermee ontstaat for about 8000 inhabitants The similarity with the De ners en werkplekken voor sportvelden. het beeld van een Engelse and business accommodation Hutton project in Gendringen 2000 personen ontwikkeld. Op De overeenkomst met tuinwijk: een opeenvolging van for 2000 workers are being is that nature and landscape het terrein van 140 hectare het project De Hutten in hofjes met aan de buitenrand built. More than half of the are important aspects in the is meer dan de helft van de Gendringen is dat bij beide lange bebouwingsranden 140 hectare area is reserved design. Water is a unifying ruimte gereserveerd voor projecten natuur en landschap georiënteerd op groenvoorzie- for public space and an open element. In De Hutten the openbare ruimte en open land- een belangrijke rol spelen in ningen en de Veluwse bossen. landscape. The construction of river Oude IJssel provides the schap. Door al vroeg in het het ontwerp. Water vormt een De eerste woningen worden in a tramline early in the project link between the two areas project een tramverbinding verbindend element. In het 2010 gebouwd. has ensured a strong connec- and in Scharnhauser Park this aan te leggen, is van meet af geval van De Hutten zorgt de Net als bij de herontwik- tion between Scharnhauser function is performed by the aan een sterke relatie tussen Oude IJssel voor de verbinding keling van de ijzerfabrieken Park and Stuttgart. The visible rainwater infiltration Stuttgart en het Scharnhauser tussen de twee deelgebieden in De Hutten en Het Gietelink building of the tramline was system. Another similar- Park bewerkstelligd. en in het Scharnhauser Park in Ulft staat de herontwikke- justified by the regional hor- ity is the integration and Een belangrijke impuls voor is het zichtbare systeem voor ling van de het Enka-terrein ticultural exhibition Floriade transformation of the former het project was de regionale regenwaterinfiltratie het Design | Ontwerp Janson + Wolfrum Architektur + Stadtplanung in een groter stedenbouw- 2002, which provided a pow- buildings; in Gendringen these Floriade in 2002. Die recht- verbindende element. Ook Stuttgart Park, Scharnhauser kundig verband. Hierdoor erful impetus for the project. have an industrial past and in vaardigde de ontwikkeling van gemeenschappelijk zijn de speelt de herontwikkeling een It also left behind an enor- Scharnhauser Park they have de tramlijn. Ook een belangrijk integratie en transformatie belangrijke rol voor de stad mous step in the landscape a military past. In both cases ruimtebepalend element, in van de voormalige bebou- en de regio. Essentieel is dat and this is a defining feature it was decided to convert de vorm van een enorme trap wingsstructuur, in Gendringen de historische betekenis van in the spatial structure of the the buildings for mixed uses, in het landschap, bleef na de met een industriële en in het de locatie herkenbaar blijft new district. with residential and business Floriade achter. Scharnhauser Park met een en dat verankering tot stand Innovative and sustain- accommodation, services and Innovatieve en duur- militaire geschiedenis. Bij komt met de aangrenzende able development can be amenities. zame ontwikkeling zijn in het beide is gekozen voor een gebieden. found at various scales in Scharnhauser Park op meerde- gemengde bestemming met Scharnhauser Park. Besides re niveaus te vinden. Behalve wonen, werken en voorzie- economical use of the soil een spaarzaam gebruik van ningen. and the landscape, there landschap en grond, zijn er are low-energy buildings, energiezuinige gebouwen, het the use of solar energy and gebruik van zonne-energie en a central power-generation een centrale energievoorzie- unit fired with wood waste. ning die met afvalhout wordt The sustainable features gestookt. Ook duurzaam te

The Next Step 210 De Hutten Ulft The Next Step 211 De Hutten Ulft