Hydrografia Rzeki Lubszy Hydrography of the Lubsza
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UN IWERS YTET Z IELONOGÓRSKI ZIELONA UORA ~00-ł ZESZYTY NAUKOWE l ~ l IN ŻY IERIA SRODOWISKA 12 Artur Szymańc<.yk lnstylttl In żynie ri i Ś rodowiska, Uniwersytet Zielonogórski HYDROGRAFIA RZEKI LUBSZY HYDROGRAPHY OF THE LUBSZA RIVER S łowa kluczowe: Lubsza, rzeka, dopływ, uj śc ie , 7. ród ło. Streszczenie: W artykule przedstawiono hydrografię rzeki Lubszy. Opisano bieg rzeki oraz wszystkich jej dopływów. Przedstawiono mi~jsca źródeł i ujść , długości poszczególnych cieków, przepływy oraz tereny zlewni. Wyjaś nion o kwesrje nazwy niektórych cieków. Key words: Lubsza, river, tributary, source, estuary. Summary: In article was prcscntcd the hydrography of river Lubsza. Rriver Lubsza routc and all her tributaries werc describcd. The placcs of sources and estuaries, lcngth the rivcrs. fl ows and grounds drainage basi ns wcre presc ntcd. Problemsof some river names it were explaincd. WSTĘP Lubsza to piękn a , regionalna, nieduża polska rzeka. W swoim dorzeczu wraz z dopływami tworzy bardzo urokliwe tereny. Od niep amię tnych czasów ludzie zamieszkujący tereny nadlubszai1skie współżyją z rzeką, która tworzy im przepiękn e tereny, daje pracę, ale również niekiedy powoduje szkody. Pomimo jej dużego znaczen ia w regionie praktycznie nie ma rzeczowych publikacji na jej temat. A Le nieliczne, które i s tni eją, są bardzo skąpe i tworzą wielki chaos rzeczowy. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie, usystematyzowanie i uporządkowanie hydrograni rzeki Lubszy. RZEKA LUBSZA (LUBICA) Lubsza zwana również Lubicą (szczegó ln ie w dolnym odcinku na terenach gubińskich) jest rze ką położoną w zac hodn iej częśc i województwa lubuskiego. Jest to rzeka nizinna, III rzędu o dłu gości 67 km, prawostronny d opływ Nysy Lużyckiej. Źródła Lubszy znajdują się w okolicy wsi Olbrachtów (oddalonej o 5 km od miasta Żary) , w zbiornikach pokopalnianych węgla brunatnego na wysokości 160 m n.JI .m. zachodnich stoków W znies i eń Żarskich. Uchodzi do Nysy Łużyckiej w jej 16 km w • 354 Artur Szymat1czyk mieśc i e Gubinie. W początkowym biegu Lubsza spływa z obszaru Wzni esi eń Żarski c h , na obniżenie pradoliny Głogowsko-Baruckiej i koóczy swój bieg na Wzniesieniach 2 G ubiń s kich. Dorzecze Lubszy zajmuje powierzchnię 914 km . Teren zlewni stanowią w około 60% lasy, a pozostałą część pola uprawne i łąki. Wyso kości w zg lędne na obsza rze wahaj ą się w granicach 50-150 m n.p.m. W górnym odcinku rzeka jest nieuregulowana, płyn ie przewa żnie wśród lasów i tworzy liczne meandry. Dno koryta jest na całej trasie przeważni e piaszczyste, niekiedy żwirowe. Dolny odcinek rzeki przep-ływa głów ni e przez łąki i pola i jest uregulowany. f l L~-1 ( ~"'"l'"'l ~ (Stru '-"1 '- ...... \ St•w• \_.. Ln•kNU) Ct!-"Y.fn"l(·~ Staw " • Ptoi\kat:L ~ J.ch'r.il:.no -- granica dorzecza rzeki Lubszy l o s 10 15km Rys. l. Rzeka Lubsza i jej dopływ y Hydrograli a rzek i Lu h!> LY 355 Spadek p o dh1żn y Lubszy licząc od źródła do uj śc ia wynosi 2,2%o i waha się w granicach od 0,3%o (w dolnym odcinku) do 4,0%o (w górnym odcinku) [ Sta ni sław czyk, 1982). Różnica lustra wody od źródeł do ujścia wynosi 120 metrów, na całej długo ści znaj dują się liczne progi i jazy, które złago dz iły spad koryta. Na rzece ni e ma wałów przeciwpowodziowych. Lubsza prze pływ a przez 13 miejscowości (tab. l) (rys. l) i posiada 12 dopływów (tab. 2). Tab. l. Mi ej scowoś ci , przez które przepływa rzeka Lubsza Kil ometra ż Kilometraż L. p. Nazwa mi ejsc owo ści Lp. Nazwa mi ejsc owości Lubszy fkrn] Lu bszy [km] l Olbrachtów 64-66,5 8 Starosiedle l 4,5 2 Mił ow i ce 60-6 l 9 G<(bi ce 13 3 Suchleb 57-58 lO Stargard Gubiński l l 4 Lipinki Łu życkie 53-58 l l Czarnowice 7,5 5 Jas ień 36-38,5 12 Pl cśno 6 6 Lubsko 28-31 13 Gubin 0-2,5 7 Mierków 25 Na rzece znajduje s i ę pi ęć kanałów tzw. młyn ówek , które zost ały wykopane w celu zasilania młynów wodami Lubszy. Oto młynówki na Lubszy: Mierków (długość 2 km), Jałowi ce (2,25 km), Starosiedle (2,2 km), Gębice (l, l km) i Stargard Gubiń sk i (2,9 km). Na rzece w 6 km jej biegu istnieje wodowskaz we wsi Pleś n o. Średn i roczny przepływ w rzece wynosi o koło 3,4 m3/s [Roczniki hydrologiczne]. Dorzecze Lubszy leży na terenie trzech powiatów, gł ów nie żarskiego , częściowo krośnieńskiego i zielonogórskiego, jednocześn i e obejmuje swoim za sięg i em l O gmin: Bobrowice, Brody, Gubin, J asień, Lipinki Łu życkie , Lubsko, Nowogród Bobrza ń ski, Tuplice, Trzebiel i Żary . Teren całej zlewni zamieszkuj e około 66 600 ludzi [ Szymań czy k , 200 l]. DOPŁYWY RZEKI LUBSZY W tabeli 2 przedstawiono wszystkie dopły wy Lubszy, zarówno pierwszego, jak i dalszego rzędu , ich długości oraz miejsca uj ść. W dalszej części są one opisane. Sienica (Rów Sieniawski) Sienica, zwana również Rowem Sieniawskim, swoje źródła bierze w okolicach wioski Grabi k. Jest to prawy dopływ Lubszy o długości 7,5 km. N ie posiada żadnego większego dopływu , tyl ko szereg dopływaj ącyc h mniejszych cieków, rowów melioracyjnych. P rzepływa przez j edną mi ejscowość Sieni awę Żars k ą na dłu gości około 3,5 km i uchodzi w Lipinkach Łużyckich do Lubszy w jej 54,4 km. Jej spadek podłu żn y wynosi 2,7%o. Koryto przy uj ściu do Lubszy ma szerok ość l ,5 m. Prze pł yw w dniu 14.10.2003 roku wynosił 0,05 7 m:l /s. Zlewnia Sienicy zaj muje powierzchnię o k oło • 356 Artur St.vmmkzyk 1900 ha, z czego 85% powierzchni to łąki i pola uprawne, a pozosta ł e ISo/r to tereny t.abudowane i lasy. Spadek p od łu żny zlewni wynosi 2,2o/oo. W zlewni znajduje się jedna miejscowość Sieniawa Ża rska (1100 mi eszkań ców) oraz za klad produkcji pł yt i wyrobów drewnopodobn ych "Kronopol". Tab. 2. Dopływ y Lubszy Nazwa Długość Miejsce Nazwa Długość Miejsce L. p. d op ł ywu L. p. d opływu dop ływu uj śc ia [km] dopływu ujśc i a [km] [km] [km) l Sicnica 7.5 54.4 6 K. Granica S.8 3 1.5 2 Rów Górecki 6.2 53,1 7 K. Młyński 6,1 28,7 3 Ukle jna 8.5 45.85 s Kurka IS ,5 26.1 4 Makówka IO.S 34.S5 Sa Równi a S.S5 12,0 5 Lu g 22.4 33,3 Sb K. Bło tny S,2 2,5 Sa K. Z abłock i 3.3 10.65 9 Tymnka 29.5 21 .85 Sb Wieprzyk 6.S S,6 lO Strąg 22.2 20.35 5c K. Tucholski 2.9 5.1S IOa Wydzina 13.4 11.0 Sd Widunia 7.S 2.S5 I I Golca 20,S 6,52 5dl Szyszyna 13,7 4.05 l la Rytwina 9,4 15.8 Sd2 Korzenna 8,3 3,9S 12 Wcłmica 19.5 3.75 Sc K. Wicina .,B'' S.3 1.4S Rów Górecki Prawostronny d o pływ Lubszy, pocz ąt e k bierze w okolicach Grabika. Jego długość to 6,2 km. Przeplywa przez wieś Górkę i uchodzi na terenach leśnych w okolicach Lipinek Ł użyckich do Lubszy w jej 53, l km. Nie posiada ża dnego większego dopływu tylko szereg dopływaj ących mn iejszych cieków, rowów melioracyjnych. Prze pływa na przemian przez lasy i kompl eksy łąkowo-polne . Spadek podł użny cieku wynosi 5,4 'Yoo. Sze rokość koryta przy uj śc iu do Lubszy wynosi l ,O m. P rzepływ w dniu 14.10.2003 roku równa ł się 0,0 17 m3/s. Zlewnia zajmuj e powi e rz c hnię o kolo 1300 ha, w tym 60% stanow i ą łąki i pola a 40% lasy. Spadek podlu żny zlewni wynosi 2,2%o. W zlewni znajduje się tylko w i eś Górka ( 130 m i eszkańców) i częściowo zabudowania wsi Grabik. Uklejna (Rów Lubanicki) Uklejna, zwana równi eż Rowem Lubanickim, to prawy doplyw Lubszy o długości 8,5 km. a odcinku 3 km przeplywa przez miejscowość Lubanice, w której to okolicy ma równ i eż swoje ź ród ł a . Uchodzi do Lubszy w 45,85 km jej biegu, na terenach leś nych w okolicy Lipska Ża r s ki ego. W górnym biegu przeplywa przez ł ąk i i tereny za budowane, a w dolnym pośró d terenów l eśnyc h. Spadek p o dlu źn y cieku wynosi 5,5%o. Z Uk l ejną wiąże się kilka mniejszych rowów o dw adniaj ą~.:ych o dużych spadkach, jednak ni e posiada więk s zego dopl ywu. Koryto przy ujściu ma szerokość 3,0 m. P rzep ł yw w dniu 14.10.2003 roku w y nosi ł 0. 1 l 7 m.l/ ·. Zlew nia to rowierzchnia Hyurogralia r'l.~ki Lub:-. ; y 357 o koło 2100 ha, gdzie 70'% to kompleksy łąkowo- polne , a pozostal·e 30% zajmują lasy . Spadek podłużny zlewni wynosi 5,5%o. Na terenie zlewni znajdują się dw ie wioski: Lubanice (620 mi eszka!lców) i Drożków ( 4 70). Makówka (Rów J asiellski) Makówka, zwana również Rowem Jasieński m, to lewostronny dopływ Lubszy. ' Uchodzi do niej 34,85 km biegu. Zródła posiada w okolicach Golina, a jej d ·ługość to 10,5 km. Sieć hydrograficzna tego cieku jest rozgałęziona i posiada szereg dopływających rowów melioracyjnych.