PESACH 2009/5769 9-16 april 2009 • Sederavond: woensdagavond 8 april en donderdagavond 9 april Inhoudsopgave Lessen in mededogen “Je zal het recht niet verbuigen van Broeria en de hangjongeren een arme in zijn rechtszaak” (Sjemot/ In de buurt van Rabbi Meir woonde 2 Voorwoord Exodus 23:6). “Eén recht zal er voor een bende ‘hangjongeren’, die hem e staan weer vlak voor u zijn, zowel voor de vreemdeling het leven erg zuur maakte. Rabbi Meir 4 Instructies voor Pesach Pesach. Wat nemen we er als voor de inwoner” (Wajikra/Leviticus davvende (bad) dat ze zouden ster‑ Wvan mee voor de rest van 24:22). “En wanneer je afmaait van de ven. Zijn vrouw Broeria zei toen tegen 12 Huisdieren het jaar? We hebben turbulente tijden oogst van je land dan zal je niet geheel hem: “Hoe kun je zo davvenen?”. 12 Pesach-maaltijden achter de rug. De Tora benadrukt vaak: afmaaien de hoeken van je veld en het Hij antwoordde: “In Tenach staat “Want jullie waren vreemdelingen in gevallene zal je niet houden; deze zal toch duidelijk dat ‘de zonden zul‑ 12 Verkoop Pesach-artikelen het land Egypte”. Wanneer mensen je overlaten voor de arme en vreemde‑ len ophouden van de aarde’ (Psalmen grote problemen hebben meegemaakt, ling, ik ben uw G‑d.” (Wajikra/Leviticus 104:35). Daar davven ik voor”. Maar 13 Pesach prijslijst Jad Achat kunnen ze zich op twee manieren 23:22). “Je zal een vreemdeling niet Broeria antwoordde hem: “Staat er 21 Kinderpagina ontwikkelen. Sommigen zien alleen onderdrukken aangezien je weet hoe dan zondaren? De pasoek (vers) zegt de negatieve kant van het lijden en het voelt om een vreemdeling te zijn” ‘zonden’. Kijk verder aan het einde 22 Overzicht Pesach-producten ontwikkelen zelfmedelijden, wraakge‑ (Sjemot/Exodus 22:9). van de pasoek: ‘en de slechten zul‑ voelens of zelfs schuldgevoelens over len er niet meer zijn’ (ibid.). Zodra de 24 Birkat hachama – het feit dat zij als slachtoffer over‑ Mogen we wraak nemen? zonden er niet meer zijn, zullen er ook de zegenspreuk over de zon leefd hebben. Wanneer iemand anders “Wanneer uw vijand valt, verheug u geen slechte mensen meer zijn. Zorg 31 Volmacht voor verkoop van getroffen wordt door ellende is zijn niet” (Spreuken 24:17). Rav Jochanan ervoor dat die hangjongeren tesjoeva reactie vaak dat ‘zij het zelf nog veel zei (B.T. Megilla 10b): “G‑d is niet blij zullen doen (tot inkeer zullen komen), chameets erger hebben gehad’. Toch probeert met de val van de slechten. Toen de dan zullen er geen slechte mensen de Tora de positieve kant te bena‑ Engelen G‑d wilden prijzen bij het meer zijn. Rabbi Meir davvende voor drukken. We kunnen eigenschappen klieven van de Jam Soef (Rietzee), legde hen en inderdaad veranderden zij hun als hoop, solidariteit met slachtoffers, G‑d hen het zwijgen op: ‘Mijn schep‑ gedrag” (B.T. Berachot 10a). medelijden met het lijdende deel van selen verdrinken in de zee en jullie “Je zult geen wraak nemen of wraak de mensheid en actief opkomen voor willen een danklied zingen?’”. Volgens koesteren tegen je volk. Je zult je naas‑ Colofon goede doelen bij onszelf ontwikkelen: Rabbi Jitschak Abrabanel (Spanje, 15e te liefhebben als jezelf, Ik ben G‑d” “Want jullie waren vreemdelingen in eeuw) dopen we onze vinger in de wijn (Wajikra/Leviticus 19:18-19). “Iedereen Deze Pesachbrochure is een uitgave van: het land Egypte.” en sprenkelen we enkele druppels op die wraak neemt, vernietigt zijn eigen het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap ons bord om duidelijk te maken dat huis” (B.T. Sanhedrien 102b). “Zeg niet, (NIK) en het Opperrabbinaat voor Nederland De Tora voedt op onze vreugde door de grote mense‑ ik ben vernederd, dus zal mijn naaste De Tora geeft ons vaak lessen in mede‑ lijke verliezen gedempt wordt. Andere Postbus 7967, 1008 AD Amsterdam, ook vernederd worden. Weet, dat het dogen: “Wanneer een vreemdeling in mensen moesten lijden onder onze www.nik.nl beeld van G‑d in je naaste verlaagd uw land verblijft, dan zult u hem niet bevrijding. Wij mogen ons niet ver‑ wordt” (Genesis Rabba 24:7). Onze Vormgeving: verdrukken, als een inwoner zal hij heugen wanneer onze vijanden val‑ wraak is dat alles wat kapot werd Suzan Breedveld zijn en u zult van hem houden als van len. Rabbi Simcha Cohen van Dwinsk gemaakt, herbouwd wordt, en alles uzelf want vreemdelingen zijn jullie meent dat de Tora nooit het begrip Illustraties: wat vernietigd werd, zal herleven. geweest in Egypte”(Wajikra/Leviticus vreugde in verband met Pesach bezigt. Marchien Mayer 19:33-36). Bij de Romeinen was een Het woord simcha staat echter wel bij Chag same’ach en een goede jom tov! Druk: vreemdeling nog een vijand. Onze Sjawoe’ot en Soekot, het Wekenfeest Drukkerij Elgersma, Zevenhuizen (ZH) Tora is haar tijd ver vooruit. en het Loofhuttenfeest. Rabbijn mr. drs. R. Evers

2 3 zondag 5 april zondag 5 april

Kasjeren van het gerei Kasjeren van glaswerk

Bij voorkeur gebruiken wij op Pesach (eventueel met een tang) en spoelt ze middel en zet de magnetron aan zodat Als glasproducten voor Pesach geka‑ eetgerei en vaatwerk dat slechts voor met koud water af. de damp vrij kan circuleren. sjerd dienen te worden, is het laatste dit feest bestemd is. Wil men ook de tijdstip om hiermee te beginnen het voorwerpen van ‘door het jaar’ gebrui‑ Vorken, lepels, aluminium borden of Aanrechten, gootstenen, keukentafels begin van zondagmiddag 5 april. ken dan bestaat daartoe in sommige pannen, messen uit één stuk en alle (ook formica) enz. kunnen door het gevallen de mogelijkheid van kasjeren. houten voorwerpen kunnen op deze gieten van kokend heet water over een Glas wordt als volgt gekasjerd: Alle chameets-voorwerpen die niet op wijze worden gekasjerd. Indien de alu‑ gloeiende steen of pook worden gekas‑ Het glas dient minimaal 24 uur zonder Pesach worden gebruikt, moeten goed minium pannen niet uit één stuk zijn jerd. Het is aan te bevelen voor Pesach onderbreking in water ondergedom‑ worden opgeborgen. vervaardigd, kunnen ze worden geka‑ voor een aparte afdekking zorg te dra‑ peld te zijn. Daarna dient het water sjerd, mits de plekken waar de delen gen. Informatie over het kasjeren van verschoond te worden en moet het glas Waar een gemeentelijke gelegenheid zijn vastgeklonken vóór het kasje‑ afwasmachines en plastic voorwerpen opnieuw minimaal 24 uur onder water tot het kasjeren van vaatwerk aanwezig ren met een gas- of steekvlam worden is verkrijgbaar bij het rabbinaat. staan. Daarna dient opnieuw het water is, moet men hier bij grote voorkeur gegloeid. Voorwerpen van aardewerk verschoond te worden en het glas moet gebruik van maken. Kan dit niet, dan (en ook porselein) en hoorn kunnen voor een derde keer 24 uur onder water volgen hier de belangrijkste bepalingen. niet worden gekasjerd en dus niet tij‑ Voor het kasjeren van uw vaatwerk staan. dens Pesach worden gebruikt. en het touwelen­­ in het mikwe kunt De te kasjeren voorwerpen moeten de u op de volgende plaatsen terecht: Voorwerpen van Pyrex, Duralex enz. laatste 24 uur voor het kasjeren geheel Glaswerk wordt gedurende drie dagen kunnen niet worden gekasjerd. schoon en ongebruikt hebben gestaan. in dagelijks ververst water onderge‑ • Amsterdam : op zondag 5 april Een chameets pan waarin men kas‑ dompeld (zie pag. 5). van 10.00 tot 16.00 uur in jert, moet eerst zelf worden gekasjerd. het JCC aan de Van der Daartoe wordt de pan tot de rand met Fornuizen, gastoestellen, e.d. moeten Boe­chorststraat 26. water gevuld en opgezet tot het water worden gegloeid. Elektrische kook‑ kookt. Dan werpt men er een steen in platen dienen een tijd lang hoog te • Den Haag: op zondag 5 april of houdt er een pook in, die eerst op branden nadat ze goed zijn gereinigd. van 15.00 tot 17.00 uur in de het vuur tot gloeien is gebracht, zodat Daarna gloeit men ze van buiten met Cornelis Houtmanstraat 11. het kokende water over de rand loopt. een steekvlam, indien het niet mogelijk Daarna dompelt men de te reinigen is ze met aluminiumfolie te bedekken. voorwerpen eenmaal (met behulp van Ovens moeten goed worden gereinigd, een net of mandje) in de pan, zodat de bijvoorbeeld met een ovenreiniger. voorwerpen geheel worden omgeven Hierna kasjert men met een steekvlam. door het water, dat voortdurend op Losse delen worden met aluminiumfo‑ kookhitte wordt gehouden. Hiervoor lie bedekt. De wanden van magnetrons houdt men tegelijkertijd met de te worden niet warm, zoals de andere kasjeren voorwerpen een gloeiende typen ovens. Reinig de oven zorgvul‑ pook of steen in het kokende water. dig, plaats er een open glazen bak in Men neemt ze er dan dadelijk weer uit met water met een beetje schoonmaak‑

4 5 dinsdag 7 april dinsdag 7 april

Bestek en vaatwerk Bedikat Chameets

Gebruik van bestek en vaatwerk dat Het chameets-onderzoek is dit jaar op Wanneer verschillende mensen samen Eigenlijk is het enige dat je nodig hebt gekasjerd moet worden, moet uiter‑ dinsdagavond 7 april na zonsonder‑ bedikat chameets doen, moeten allen een zaklantaarn, of een kaars die je lijk op dinsdag 7 april worden gestopt gang (vanaf 21.10 uur). aanwezig zijn bij het uitspreken van de omwikkelt met een handvat van alu‑ omdat te kasjeren bestek en vaatwerk beracha die meestal wordt uitgespro‑ miniumfolie. Sommigen nemen een 24 uur van tevoren niet meer mag Al het chameets-voedsel, dat men op ken door de ba’al habajit (de heer des veer, een houten lepel en een zakje om worden gebruikt. Alle artikelen moeten vrijdag en sjabbatochtend wil eten, huizes). het gevonden chameets in te depone‑ voor het kasjeren intensief en aanslag‑ dient op een aparte plaats bewaard te ren. Wanneer men chameets aantreft, vrij zijn gereinigd. worden. Ingaande de zoekavond moet Indien men zelf niet in de gelegenheid moet men het goed opbergen om het בָּרוּ אַתָּה .verbranden ה' te אֱקֵינוּ ochtend מֶלvolgende ֶהָעוֹלָם het huis al helemaal klaar zijn voor is om chameets te zoeken, mag men de אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ ‑Pesach. een sjaliach (vertegenwoordiger) aan is, zegt עַל onderzocht בִּעוּר goed חָמֵץ. stellen. Wanneer de sjaliach de bedi‑ Na­dat alles Voordat het onderzoek begint zegt men kat chameets alleen doet, zegt hij de men de volgen­ ­de verklaring: een beracha: beracha. Uw vertrouwde Haggada כָּל חֲמִי�א וַחֲמִיעָא דִאִכָּא בִּ�שׁוּתִי Bewerkt en toegelicht door Tussen de beracha aan het begin van דִּלָא חֲמִתֵּהּ וְדִלָא בַעֲ�תֵּהּ לִבְטִיל het onderzoek en de verklaring van בָּרוּ אַתָּה ה' אֱקֵינוּ מֶלֶ הָעוֹלָם D. Hausdorff וְלֶהֱוֵי הֶפְקֵר כְּעַפְ�א דְּאַ�עָא. ‑nietigheid van chameets na het onder אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ zoek mag er niet gesproken worden, tenzij de interruptie te maken heeft עַל בִּעוּר חָמֵץ. met het zoeken en wegruimen van Al het chameets en het gerezene dat zich כָּל niet gezien חֲמִי�אdat ik וַחֲמִיעָא bevindt דִאִכָּא mijn gebied בִּ�שׁוּתִי Geprezen bent U, o G‑d, Koning van chameets. in met heb en niet ver­nietigd heb en waarvan כָּל heeft חֲמִי�א geheiligd וַחֲמִיעָא Die ons דִאִכָּא ,wereld בִּ�שׁוּתִי de דִּחֲמִיתֵּהּ וּדִלָא חֲמִיתֵּהּ דִּבַעֲ�תֵּהּ heeft het bestaan mij niet bekend is, verklaar דִּלָא dra­ ­genחֲמִתֵּהּ opge וְדִלָאen ons בַעֲ�תֵּהּ geboden לִבְטִיל Zijn וְדִלָא .aar­de בַעֲ�תֵּהּ stof der לִבְטִיל het וְלֶהֱוֵי zoals הֶפְקֵרchameets te verwijderen. ik nietig וְלֶהֱוֵי הֶפְקֵר כְּעַפְ�א דְּאַ�עָא. כְּעַפְ�א דְאַ�עָא.

handige checklist voor het zoeken naar chameetS כָּל חֲמִי�א וַחֲמִיעָא דִאִכָּא בִּ�שׁוּתִי zolder, kelder, kantoor £ tuin en veranda £ boeken £ דִּחֲמִיתֵּהּ וּדִלָא חֲמִיתֵּהּ דִּבַעֲ�תֵּהּ in en om grote £ meubilair, kinderstoelen £ kasten en laden £ וְדִלָא בַעֲ�תֵּהּ לִבְטִיל וְלֶהֱוֵי הֶפְקֵר apparaten ,medicijnkastjes en £ vuilnisbakken £ כְּעַפְ�א דְאַ�עָא. o.a. bij Jad Achat te koop £ dierenhokken, aquarium ‑dozen stofzuigerzakken 6 11,50 £ (school-)tassen, koffers £ zakken en omslag van £ school- en sjoelkluisjes/ kleding ‑kastjes £ toilettafel/-kast Leden van Joodse Gemeenten ontvangen 7% £ kinderwagen, bakfiets £ toetsenbord computer korting bij bestellingen via www.jadachat.nl £ garage en auto(’s)

6 7 woensdag 8 april woensdag 8 april woensdag 8 april

Ta’anit Bechorim Verbranden van chameets Eroev tavsjilien

De vastendag voor de eerstgebore‑ Al het chameets, behalve het chameets Dit jaar, 5769/2009, valt jomtov op op Jomtov zelf voor Sjabbat te koken, nen valt dit jaar op woensdag 8 april. dat door middel van een volmacht via donderdag 9 en vrijdag 10 april en sei‑ omdat we dan het koken voor Sjabbat De vastendag begint om 05.09 uur ’s het rabbinaat aan een niet-Jood is deravond op woensdagavond­ 8 april. waarmee we op erev Jomtov waren ochtends. In diverse synagogen vindt verkocht, en het chameets dat nog Omdat de jomtov naadloos overgaat in begonnen, voltooien. na het einde van de ochtenddienst opgegeten moet worden, dient op de sjabbat, moeten wij woensdagmid‑ een siejoem (het beëindigen van een woensdag 8 april te worden verbrand, dag een eroev tavsjilien maken. Door een eroev te maken ‘vermengen’ Talmoed­traktaat)­ plaats, gevolgd door bij voorkeur voor 12.10 uur. we symbo­lisch het koken voor Sjabbat een se’oedat mitswa (een feestelijke met dat voor Jomtov. Hiermee wordt Wat is eroev tavsjilien? maaltijd). Deelnemers hieraan hoeven­­ het tot een eenheid gemaakt. Voorts de rest van de dag niet te vasten. Eroev tavsjilien (vermenging van spij‑ laten we zien, dat er sprake is van een zen) betekent, dat we twee voedsel‑ uitzondering. Eroev tavsjilien is boven‑ soorten op erev Jomtov (de dag voor dien een herinnering, dat we in andere Begin van sjachariet: Pesach) apart zetten. Hiermee wordt gevallen op Jomtov geen voorbereidin‑ Amsterdam: het dan mogelijk dat men op Jomtov gen mogen treffen voor de volgende RAS en Lekstraat: 06.30 uur mag koken en voorbereidingen mag dag. En verder zorgt de eroev ervoor G. van der Veenstraat: 06.35 uur treffen voor Sjabbat. dat de mensen er aan denken voor Buitenveldert: 06.35 uur Jomtov voldoende in te kopen ten Amstelveen: 06.30 uur behoeve van Sjabbat. Wanneer moeten we eroev tavsjilien maken? Waarmee moeten we de eroev De eroev is nodig als Jomtov op erev maken? Sjabbat (vrijdag) valt. Dit kan gebeuren voor Pesach, Sjawoe’ot, Rosj Hasjana of De eroev bestaat uit een gekookt of een Soekot, wanneer deze vallen op vrijdag gebakken gerecht. Elke soort gekookt en/of donderdag (Pesach, Rosj Hasjana voedsel van tenminste de hoeveelheid en Soekot kunnen nooit op donderdag‑ van een kezajiet (een half ei) mag wor‑ avond beginnen). den gebruikt (bijv. een gekookt ei). Dit nemen we samen met een matze (of als het geen Pesach is een challe) ten‑ Waarom hebben we een eroev minste ter grootte van een ei. Als we nodig? vergeten zijn de matze of het brood te Normaal gesproken mogen we op nemen, maar wel het gekookte voedsel Jomtov niet koken en geen voorberei‑ hebben gebruikt, dan is de eroev toch dingen treffen voor de volgende dag. geldig, want het gekookte voedsel is Als we nu op erev Jomtov wat eten het belangrijkste. koken voor de Sjabbat die direct valt na de Jomtov, is het toegestaan om ook

8 9 Hoe maken we de eroev? (Deze Aramese tekst stamt uit de tijd Wanneer er meer personen zijn die op Jomtov toch koken voor Sjabbat, dat de Joden in ballingschap leefden zich bij een eroev willen voegen, kun‑ omdat men zich dan kan verlaten op Het hoofd van het gezin neemt een in Babylonië; het Aramees was daar de nen zij één van hen autoriseren de de rabbijn van de stad die een eroev bord of een schaal met het gekook‑ spreektaal). schaal op te tillen; zodoende behoeven heeft gemaakt voor de gehele stad. te voedsel en de matze of challe in zij niet allemaal de schaal op te tillen. zijn rechterhand en zegt de volgende Deze persoon mag niet iemand zijn die Beracha: Voor wie geldt de eroev? Als er geen eroev is gemaakt? al lid is van het gezin. Voor iedereen die tot het gezin behoort, Als men vergeten heeft een eroev te is één eroev voldoende, d.w.z. voor de maken, dan mag men op Jomtov toch Wanneer wordt de eroev gemaakt? man, de vrouw, de kinderen, alsmede koken voor Sjabbat, omdat men zich ּבָרּוְך אַּתָהה' אֱֹלקֵינּו מֶלְֶך הָעֹולָם voor diegenen die bij dit gezin verblij‑ Op ieder moment op erev Jomtov kan dan kan verlaten op de rabbijn van אֲׁשֶרקִּדְׁשָנּו ּבְמִצְ�ֹותָיו וְצִּוָנּו ven (eten en slapen). de eroev worden gemaakt. de stad, die een eroev maakt voor עַל מִצְוַת עֵרּוב. de gehele stad. Hetzelfde geldt voor Iemand die slechts een korte tijd bij Wanneer Jomtov op donderdag en vrij‑ iemand die niet weet hoe hij een eroev Geprezen, U, Eeuwige, onze G‑d, Koning een gezin ver­blijft, moet een rabbijn dag valt en er is geen eroev gemaakt moet maken. van de wereld die ons met Zijn geboden vragen of hij zelf een eroev moet op erev Jomtov, moet men een rabbijn een bijzondere taak heeft opgelegd en ons maken of niet. vragen hoe men op donderdag een Wanneer mag je voor Sjabbat het voorschrift van de eroev heeft opge- eroev ‘onder voorwaarden’ kan maken. voorbereiden? dragen. Iemand die steeds bij een gezin eet, Deze speciale eroev kan nooit op Rosj maar in zijn eigen huis slaapt, wordt Hasjana worden gemaakt. De voorbereidingen voor Sjabbat moe‑ Daarna zegt men (in het Aramees): gerekend tot het huishouden bij wie ten op tijd beginnen, zodat het eten hij eet. klaar is en het water kookt voordat Wat gebeurt er met de eroev? Sjabbat begint. Wanneer Jomtov op Iemand die geen eigen eroev kan De eroev wordt opgeborgen (opdat het donderdag en vrijdag valt, mag men ּבְדֵיןעֵרּובָא יְהֵאׁשְֵרא לָנָא לְמֵיפֵא maken, mag zich voegen bij de eroev niet per ongeluk voor Sjabbat wordt niet op donderdag voor Sjabbat gaan van een ander. Dit gebeurt door de opgegeten) en op Sjabbat opgegeten, koken. De reden hiervoor is dat de ּולְבַּׁשָלָא ולְאַטְמָנָא ּולְאַדְלָקָאׁשְָרגָא voedselsoorten van de eroev op te til‑ bij voorkeur bij de derde maaltijd. essentie van de Jomtov op deze dag ּולְמֶעְּבַד ּכָל צְָרּכָנָא מִּיֹומָא טָבָא .len (ca. 10 cm) met de gedachte deel te valt לְׁשַּבְתָאלָנּו ּולְכָל–הַּדִָרים ּבָעִיר הַּזֹואת. hebben aan de eroev. Vanzelfsprekend Als de eroev reeds is opgegeten of moet dit geschieden met toestemming Het bedekken van het fornuis voor is verdwe­nen? Door deze eroev wordt het ons geoorloofd van de eigenaar van de eroev en dit Sjabbat gebeurt op de normale manier. te bakken, te koken, spijzen warm te hou- moet gebeuren voordat de Beracha en Men mag alleen maar koken en Sjabbat Hierbij moet wel bedacht worden dat den, licht te ontsteken en alles wat nodig de toegevoegde verklaring worden uit‑ voor­bereidingen doen met de eroev als men het gas niet lager mag draaien. is voor de Sjabbat op Jomtov te doen. Dit gesproken. basis, wanneer de eroev (of tenminste Het spreekt voor zich dat men ook geldt zowel voor ons als voor alle bewoners een kezajiet (olijfgrootte=een half ei een elektrische plaat nooit lager mag van deze stad. De eigenaar moet vervolgens de­ze per‑ ervan) nog bestaat. Als de eroev is zetten. soon in zijn verklaring betrekken. opgegeten of is verdwenen, mag men

10 11 Huisdieren Maaltijden

Het verbod om tijdens Pesach cha‑ Bent u om wat voor reden dan ook heeft een gevarieerd assortiment Pesach-materialen meets in huis te hebben kan ook gevol‑ niet in staat om zelf uw maaltijden en is geopend maandag t/m donderdag van 9.00 - 13.00 uur. gen hebben voor uw huisdieren. Veel tijdens Pesach te verzor­ ­gen, Kijk ook op onze webwinkel www.jadachat.nl soorten dierenvoeding bevatten name‑ informeert u dan hier: lijk granen die men niet in huis mag Den Haag e.o. Pesach boeken 5] Voor de sedertafel 5 hebben. Daarnaast wordt er vaak soja, fonetische haggada Ned./Heb. 12,50 disposables zilver/goud rijst of maïs aan toegevoegd, die uw Mr L.E. Visserhuis, haggada met Nederlandse vertaling 12 servetten chag sameach 3,50 viervoeter, vogel of vis, in tegenstel‑ 070-358 63 63 (Hausdorff) 11,50 12 servetten (klein) mozaïek 2,95 ling tot uzelf, wel mag eten. Omdat de Mediene haggada met Engelse vertaling 12,50 8 borden – diverse maten, vanaf 3,50 meeste honden en katten geen liefheb‑ machzor (per deel) 20,00 8 bekertjes – diverse soorten, vanaf 3,50 bers van matzes zijn, geven we hier een Buiten Amsterdam, Den Haag per set (2 delen) 40,00 tafelloper (organza) 12,50 paar algemene tips. en Rotterdam ko­mt het IPOR u Pesach kinderboekje 5,00 handdoekje 4,95 graag te hulp. Inlichtingen bij Sederbereiding kinderboekje 5,50 handdoekjes, set 12,50 Geef het dier zoveel mogelijk vers voer: Opperrabbijn Binyomin Jacobs kookboek: ACTIEPRIJS! vis, hart, pens enzovoorts. Koop het 033-479 92 47, of Afikoman cadeautjes 5] Seders Made Simple – nu voor 9,50 voor Pesach en vries het in kleine dag‑ 020-301 84 95 matzemandje (textiel) 9,50 porties in. [email protected] Pesach memory spel 9,50 magen david bellenblazen 1,00 afikoman- en matzezak vanaf 8,50 placemats van papier (rol 20 st.) 4,95 U kunt er eventueel wat in bouillon pesachstickers 2,50 seiderschotel melamine 8,50 verkruimelde matze doorheen doen. Verkoop Pesach-artikelen vingerpoppetjes tien plagen (per set van 10) 14,50 seiderschotel verfbaar 12,50 Amsterdam: seiderschotel glas 29,50 Blikvoer dat geen granen bevat is even‑ Pesach kwartet 5,95 - Hachalavit, Kastelenstraat 114 seiderschotel verzilverd 35,00 eens toegestaan. CD Pesach kinderliedjes 12,50 020-646 10 02 Walking matzebal 3,50 seiderschotel glas op draaiplateau 49,95 - Laromme, Kastelenstraat 69 seiderschotel voor kinderen 5,95 Voor vragen omtrent overige diersoor‑ Pesach brainteasers 2,95 020-644 75 67 Maak je eigen Afikoman zak, kit 7,50 ten en hun voeding op Pesach kunt Meer seiderschotels in de winkel - Slagerij Marcus, Waalstraat 17 u contact opnemen met de ressortale Pesach flip kikkers 3,50 020-662 43 02 (open: zo - wo) rabbinaten of het Opperrabbinaat voor Pesach tien plagen set 12,50 - Mouwes Kosjer Centrum Nederland. Pesach kwakende kikkers 7,50 Kastelenstraat 261 Pesach foam activiteit set 3,95 020-661 01 80 Let op: sommige dieren kunnen bij een Jongleer matzeballen (set van 3) 4,95 Leden van Joodse Gemeenten ontvangen 7% plotselinge verandering van voeding Den Haag: Tien plagen maskers (set van 10) 9,50 korting bij bestellingen via www.jadachat.nl erg ziek worden. Raadpleeg hiervoor Laromme, Spaarwaterstraat 200 uw dierenarts. SPECIALE OPENING JAD ACHAT OP ZONDAG 5 APRIL van 13.30 tot 15.30 uur Nijmegen: Pasternak Kosjere Producten Van der Boechorststraat 26 tel. 020-301 84 94 06-2467 93 54 1081 BT Amsterdam e-mail: [email protected] 084-741 96 15

12 13 Seidercursus bij u in de buurt Vragen aan de rabbijn

Alkmaar Enschede Na afloop van de hiernaast ge­noemde • Gerrit vd Veenstraat 26: voor­­drach­ten met praktische­­­ Pesach- Huiskamerbijeenkomst: 18 maart maandag 23 maart, 20.30-22.00 uur rabbijn Philipson geeft een adviezen is er de mo­ge­lijk­heid tot om 20.00 uur o.l.v. rabbijn S.Spiero o.l.v. rabbijn R. Evers. sedercursus op woensdag 1 april het stellen van vragen. Toch kan [email protected] om 20.00. Gaarne opgeven bij: het na­tuurlijk voorkomen dat u nog [email protected] Amstelveen vragen heeft. Neemt u dan contact of 053-432 34 79. Almere op met een rabbijn in uw regio. Snoge Texelstraat 82: Dinsdagavond 24 maart om dinsdag 17 en dinsdag 24 maart Groningen Landelijk: 20:30 uur door rabbijn M. Stiefel. om 20.00 uur o.l.v. Dayan Toledano • Opperrabbinaat, rabbijn over hilchot Pesach. Rabbinaatshuis van de NIG Aanmelden: 036 - 530 35 26, E.M. Maarsen: 020-301 84 90 Groningen: 25 maart om 19.00 uur [email protected] • NIK- Rabbijn R. Evers o.l.v. rabbijn S. Spiero. Arnhem 020-676 13 78 / 06-553 752 11 Onderwerp: o.a Birkat Hachama, [email protected] de beracha van de zon. Sjoel Arnhem: Amsterdam: woensdag 1 april, 20.00 uur Den Haag • R abbinaat: 020-646 00 46 o.l.v. Opperrabbijn Jacobs. Amsterdam • R abbijn E. Wolff privé: Corn. Houtmanstraat 06-472 845 63 • Joods Cultureel Centrum: 29 maart, 19.30 uur Breda o.l.v. rabbijn S. Katzman Drie dinsdagavonden van Den Haag: Donderdag 26 maart om 19:00 uur Onderwerp: o.a. Birkat Hachama, 20.00-22.00 o.l.v. rabbijn Z. Spiero: • R abbijn S. Katzman: o.l.v. rabbijn M. Stiefel. de beracha van de zon. 070-347 02 22, of 17 maart: Joodse wetten m.b.t. de Aanmelden via dhr. Phillip Soesan 070-350 76 21 Seider. (0164 – 237 702). Haarlem 24 maart: Begin seider tot aan de Rotterdam: Onderwerp: o.a. Birkat Hachama, Gebouw van de Joodse Gemeente maaltijd. • R abbijn R. Evers: de beracha van de zon 30 maart, 20.00 uur, o.l.v. rabbijn 020-676 13 78 / 06-553 752 11 31 maart: Vanaf de maaltijd tot S. Spiero ([email protected]) einde van de seider. Mediene: [email protected] Rotterdam • IPO R, Opperrabbijn B. Jacobs: 020-646 00 46 of 06-523 280 65 kantoor: 020-301 84 95 Dinsdagavond 24 en 31 maart om privé: 033-479 92 47 20.30 uur ten huize van rabbijn • Nieuwe Kerkstraat 149: Jehoeda Vorst. 16 en 30 maart o.l.v. aanmelden: 010-265 55 30 rabbijn S. Katz.

Vergeet vooral niet uw eigen haggada mee te nemen naar de Seidercursus!

14 15 De 10 meest gestelde vragen op Pesach

1. Wat is beter voor Pesach: hand- gedeelte van de haggada, dat na de na- • karpas (er is een meningsverschil of 5. Waarom is het de minhag op of machinegebakken mat­zes? beracha over de wijn tot het einde van men hier verplicht is te leunen). sederavond geen geroosterd vlees de seder gezegd wordt, m.n. Adier Hoe te eten? Sommigen prefereren handgebakken tot en met Chad Gadja (pag. 94 tot en Vergeten te leunen? matzes omdat zij menen dat de Reden voor dit gebruik is dat men met 100) kan men voor nacht behan‑ •  De eerste beker wijn moet men niet ma­chines nooit volledig schoon te niet per ongeluk zal menen dat men delen. Alle andere gedeelten mogen pas opnieuw drinken (omdat men anders maken zijn (zodat er kans bestaat het vlees van het Pesach offer na nacht worden uitgesproken. opnieuw een beracha zou moeten dat achtergebleven deeg gaat rijzen); eet. Onder deze minhag valt ook kip‑ uitspreken en dit zou lijken alsof er bovendien kan men via de machine penvlees of alle andere zaken die een vijfde beker toe wordt gevoegd minder intentie om de matzes voor 3. Wanneer mag het afikoman voor geslacht moeten worden om kosjer te aan de verplichte vier). de mitswa te bakken overbrengen. het laatst worden gegeten? zijn. Geroosterde eieren of vissoorten •  Bij karpas moet men niet opnieuw Anderen prefereren machine-matzes mogen gegeten worden. Volgens de Het afikoman moet voor middernacht een radijsje of peterselie eten. omdat de huidige matzebakkerijen minhag mag men ook vlees dat in een gegeten worden, omdat het afikoman •  Bij de tweede beker wijn (vlak voor de machines volledig schoon kunnen braadpan is klaargemaakt niet eten, aan het Korban Pesach – het Pesachoffer de maaltijd) moet men opnieuw een krijgen en de mitswa-intentie via een behalve in geval van ziekte. Wanneer – herinnert, dat voor middernacht gege‑ beker wijn drinken zonder beracha druk op de knop gerealiseerd wordt. vlees eerst geroosterd was en daarna ten moest worden. Als het niet gelukt is uit te spreken. Iedereen volge zijn eigen minhag. In gekookt werd, is het toegestaan. om het afikoman voor middernacht •  Bij het eten van de matze moet men Nederland is het bij velen gebruikelijk te eten, moet het niettemin gegeten opnieuw een kezaijiet (een olijfgroot‑ om gedurende de hele Pesach, inclusief worden. Middernacht is het volgens te) matze leunend eten. 6. Hoeveel wijn moet ik drinken? de sederavonden, machine-matzes te de halacha om 1.39 uur. Tijdens de •  Bij koreech (de sandwich) moet men gebruiken. Hierover bestaan veel meningsverschil‑ na-seder kan men nog zeer lang door‑ niet opnieuw een combinatie van Voor de sederavonden koopt men spe‑ len. De Hebreeuwse maat aan wijn die vertellen over de uittocht. matze en maror eten. ciale matzes, zgn. sjemoere-matzes. men in ieder van de vier bekers telkens • Bij afikoman: indien er nog niet ge­- moet drinken, heet een rewi’iet. bensjt is of nog geen begin gemaakt 4. Bij welke onderdelen van de Een rewi’iet is volgens de lichtste 2. Welk gedeelte van de haggada is met birkat haziemoen moet een seder moet ik leu­nen en wat moet mening 86 cc, volgens de zwaarste en sederavond zou men al voor ander afikoman gegeten worden als ik doen als ik dat vergeten ben? mening 150 cc en volgens Rabbi nacht* mogen doen in noodgeval dit niet te moeilijk is. Indien men Moshe Feinstein 97,95 cc. Men mag – zoals met kleine kinderen of Het is het beste om gedurende de hele reeds gebensjt heeft of een begin zelf kiezen welke mening men volgt. anderen die niet lang kunnen sederavond te leunen, als teken van gemaakt heeft met birkat haziemoen De beker moet het liefst helemaal leeg‑ opblijven? vrijheid. We leunen op een kussen of of majiem acharoniem heeft gewassen gedronken worden, maar als dat niet doek op de linkerhand. mag men afikoman niet opnieuw In noodgeval mag men de gedeelten mogelijk is kan men volstaan met het eten. vanaf Ma’asé beRabbi Eliezer, zie de NIK- drinken van het grootste gedeelte van We moeten leunen bij: • De derde beker hoeft men niet op­­ Haggada (Hausdorff) pag. 27 onderaan de inhoud van de beker. • het matze eten; nieuw te drinken. tot en met pag. 55 – met uitzondering • het drinken van de vier bekers wijn • De vierde beker hoeft men niet op-­ van Rabban Gamliëel (pag. 51 midden • koreech (de sandwich = matze + nieuw te drinken. tot en met einde pag. 53). Ook het maror samen);

*dit jaar op de eerste avond: 21.06-21.12 uur; tweede avond: 21.08-21.14 uur.

16 17 7. Mag ik ook druivensap of cola 9. Hoe maak ik op sederavond De onderste matze die losgelaten werd drinken uit de vier bekers? motsie? bij de beracha al achilat matza moet worden gebruikt bij koreech (de ‘sand‑ De volgorde van de te preferen dran‑ Na het handenwassen en de beracha wich’ van Hilleel). ken is: al netielat jadajiem zeggen we de ber‑ 1. pure wijn; acha: hamotsie – over alle drie matzes Gezien de beperkte hoeveelheid matze 2. wijn vermengd met druivensap; (de sederleider houdt de bovenste hele die in onze matzes aanwezig is, is het 3. wijn vermengd met water; matze, de middelste gebroken en de duidelijk dat alleen de sederleider een 4. druivensap; onderste hele matze in beide handen kezajiet kan eten van beide matzes, de 5. druivensap vermengd met water; vast). bovenste en de middelste. De verplich‑ 6. rozijnenwijn of chamar medina ting om van beide matzes een kezajiet (drank die je voorzet aan een niet- Daarna laat hij de onderste hele matze te eten is dus tot hem beperkt. MISJNA SEDER MO’EED dorstige gast: een alcoholische drank, los en zegt de beracha: al achilat matza De overige deelnemers aan de seder koffie, cola... (dus geen water)) – over de bovenste hele en de middel‑ O.a. met het onderdeel Pesachiem, hoeven alleen maar één kezajiet te eten ste gebroken matze. Bij het uitspreken over Pesach in de tijd van de Misjna en die kezajiet kan samengesteld zijn Normaal gesproken neemt men wijn; van de beracha al achilat matze moet en de oorsprong van de huidige uit stukjes van meer dan één matze. als men niet tegen wijn kan of niet men niet alleen denken aan de matze Pesachtradities en gebruiken. Seder gewend is zoveel wijn te drinken en die nu gegeten wordt maar ook aan Mo’eed is het tweede deel van de daardoor de sederavond niet voor de de koreech-matze, de ‘sandwich’ van 10. Ik krijg maagklachten van Misjna, de Mondelinge Leer die volle honderd procent mee kan maken, Hilleel en de afikoman-matze. Koreech matzes. Moet ik de hele week met de woorden van de Tora – de kan men overwegen om nummer 2 te en afi­koman vallen namelijk ook onder matzes eten of hoeft het alleen Schriftelijke Leer – een onverbrekelijke drinken. Als dat ook niet kan, dan kan het gebod om matze te eten. maar gedurende de beide band vormt. men nummer 3 nemen, etc. sederavonden? De uitgave met vertaling en commen­­ Pas na de beide berachot breekt men de Men moet matzes eten gedurende de taar van de hand van Maggied bovenste twee matzes af en men begint 8. Wat is te prefereren, rode of sederavonden. Voor zieken en men‑ S. Hammelburg handelt over zaken te eten. Men doopt de matzes niet in witte wijn? sen met maagklachten gelden lichtere die relatief dicht bij het dagelijks zout. Men moet bij voorkeur van ieder maatstaven. Overleg dit met uw rabbi‑ leven staan: sjabbat en jomtov. Het liefst drinken we rode wijn want van beide bovenste matzes een kezajiet naat. Op sjabbat en jomtov moet men Hierdoor kent dit deel van de Misjna dat is van goede kwaliteit en het is (olijfgrootte) eten, liefst tegelijkertijd. bij de verplichte maaltijden altijd mot‑ een grotere toegankelijkheid voor het een herinnering aan het bloed van de Men breekt dus van beide bovenste sie maken over twee matzes en daarvan grote publiek dan de overige delen. Joodse kinderen, dat in Egypte vergo‑ matzes een kezajiet af en eet die tegelij‑ een behoorlijk stuk eten. ten werd. kertijd. Lukt dit niet, dan eet men eerst Prijs 6 40,- excl. portokosten te Voor de overige maaltijden hoeft men een kezajiet van de bovenste hele matze bestellen via: [email protected] of geen matzes te eten, alhoewel de Gaon en daarna een kezajiet van de middelste 020-301 8486. van Wilna dit wel aanbeval. gebroken matze. Tevens verkrijgbaar bij Jad Achat, www.jadachat.nl

18 19 Verkopen van chameets Kinderpagina

Zoek deze Pesach-woorden in de puzzel:

Het op de laatste binnenpagina van het rabbi­ ­naat, een echte mitswa is die beentje kaars matzes radijsje de­ze brochure gedrukte formulier voor behoort bij de voorbereidingen van charoset kidoesj matzebal sederschotel het verkopen van cha­meets dient Pesach. ei lente mierik veer volledig ingevuld door het (opper) De verkoop van chameets op de manier hagada leunen nijl vier rabbinaat te zijn ontvangen. zoals men dit in het algemeen doet, is haleel lied pesach wijn Op een veelverbreid misverstand wil­ toegestaan als men zijn chameets niet len wij hier wij­zen. Men meent vaak wil vernietigen. Opgemerkt wordt dat jomtov manisjtanna peterselie zoutwater dat het rechtstreeks aan een niet-Jood het een mitswa is alle chameets in Joods verkopen van cha­meets of het verkopen bezit, ongeacht waar zich dit bevindt, te van chameets via een volmacht aan verwijderen vóór Pesach. O A N N A T J S I N A M L I E D V O T M O J D A

Amsterdam Den Haag P L E U N e n A F R A T Opperrabbinaat voor Nederland Joodse Gemeente E A J P E S A C H E G Z Tot dinsdag 7 april, 16.00 uur Tot dinsdag 7 april, 12.00 uur Van der Boechorststraat 26, Cornelis Houtmanstraat 11 T E S O R A H C K T A E 1081 BT Amsterdam 2593 RD Den Haag 020-301 84 90 070-347 02 22 E M J B N L e E L a H B R I I E I M N J I W R A Rabbinaat Joodse Gemeente Rotterdam Tot dinsdag 7 april, 16.00 uur S E D E R S C H O T E L Van der Boechorststraat 26, Joodse Gemeente 1081 BT Amsterdam Tot donderdag 2 april E R A N L E N T E U i I 020-646 00 46 A.B.N. Davidsplein 4 L I R T S R A A K O V E 3039 KA Rotterdam Portugees Israëlietische Gemeente Tot dinsdag 7 april, 14.00 uur I K L J I N M A T Z E S Mr. Visserplein 3 Mediene E V E E R K I D O E s J 1011 RD Amsterdam Interprovinciaal Opperrabbinaat 020-624 53 51 Tot dinsdag 7 april, 13.00 uur 020-625 46 80 Van der Boechorststraat 26 Schrijf de letters die over blijven in de vakjes: [email protected] (volmacht 020-301 84 95 inscannen) 033-479 92 48 Betaling voor terugkoop storten (Opperrabbijn B. Jacobs) op rek. 69.73.22.777 t.n.v. Van de letters kun je een woord maken dat met matzes te maken heeft. Welk? PIG Amsterdam

Voor meer leuke puzzels: kijk op www.jeled.net 20 21 D. Babyvoeding Let op 1: Artikelen die voor gebruik Artikelen die op Pesach op Pesach verboden zijn te gebruiken zijn De volgende producten mogen wel­ Alle artikelen die voor het gebruik op iswaar door baby’s genuttigd worden, Pesach geoor­loofd zijn zonder onder doch niet in aanraking komen met rabbinaal toezicht Kasjeer-le-Pesach te Artikelen die op Pesach niet in ons A. Onder Rabbinaal Toezicht bereide het Pesach­vaatwerk. Pannen, borden zijn bereid, dient men vóór Pesach te bezit mogen zijn: artikelen etc. die­nen apart gehouden te worden kopen. en apart te worden afgewassen. Alcoholhoudende dranken zonder Pe­­­­sach­­zegel, beschuit,­ bier, biscuits, B. Artikelen bereid onder toezicht van - Nutricia: alle melkproducten Let op 2: bouillonblokjes, brood, cornflakes,­ het Opper­rabbinaat voor Nederland: - Nutricia Olvarit: groenten en fruit crackers, custardpudding en vlapoeder,­­ Er zijn meerdere artikelen uit Israël, matzes, matzemeel, kaas, haring, ge­­ met in de serie 4m: 00, 01, 02, 11, drop, essences, gebak, gort, gries, Frankrijk en andere landen verkrijgbaar rookte zalm, advocaat en likeur. Deze 12, 50, 51, 52, 71, 72 en verder de havermout, koekjes, macaroni, matzes met een zegel of opdruk ORT Kasjer le producten dienen voorzien te zijn van nummers 183, 184, 186, 361, 362, zonder Pesachzegel, medicijnen­ *, meel Pesach, die volgens de Asjke­ ­nazische het Pesachzegel. 671, 675, 676, 677, 678, 679, 2630, (paneer-, zelfrijzend en andere soorten traditie des­ondanks ongeoorloofd zijn 2631, 2632, 2633, 2660, 2662, 2664, meel), ontbijtkoek, vermicelli en alle omdat zij kitniot (peul­vruchten) bevat‑ 2665, 2667, 2689 ove­rige producten die één of meer van ten. Lees goed op de ver­pak­king en bij C. Artikelen die geoorloofd zijn voor - Frisolac-Antivorm de vijf graan­soorten bevatten (tarwe, twijfel raadplege men zijn rabbinaat.­ gebruik op Pesach, zonder speciaal - Glutenex (Liga) rogge, gerst, haver en spelt). voor Pesach te zijn ver­vaardigd: - Rijstebloem (Molenaars) - Roosvicee (Recter) - synthetische afwasmiddelen zoals Inlichtingen - Karvan Cevitam: alle smaken Artikelen die opgeborgen mogen Dreft, Dubro, Lux en (Zwaardemaker) Inlichtingen over artikelen waarover worden: - schoonmaakmiddelen zoals Cif, Vim - Similac-Isomil twijfel be­staat kan men – mits tij‑ - toiletzeep (niet voor vaatwerk) Balletjes of zuurtjes, bessensap, boter, - Enfamil dig aangevraagd – ver­krijgen bij het - poetsmiddelen: Haggerty en Silvo citroen- en tomatensap, chocolade - Enfamil Prosobee Opperrabbinaat voor Nederland, Van - bruine suiker, basterd- en kristalsuiker in alle vormen, gember, honing, jam, - Nutramigen 1 en 2 der Boechorststraat 26 te Amsterdam, - cacaopoeder kokosmeel, maïzena, mayonaise, mos­ [email protected], tele­foon 020-301 84 90, - koffie en thee zonder toevoegingen terd, peulvruchten, pindakaas, rijst, fax 020-301 84 91 of bij de ressortale (Douwe Eg­berts en Van Nelle), rijst­vlokken, kindermeel (voorzover het E. OU-hechsjer rabbinaten. oploskoffie (Douwe Egberts) een rijstproduct is), siropen, specerijen, - fruit (vers) Jaarlijks wordt op de website www. poeder- en vanillesuiker, tandpasta,­­ - groenten (vers, geen peulvruchten, oukosher.org een lijst gepubliceerd van zuur, eau de cologne en parfums. Geneesmiddelen sperziebo­nen of snijbonen) het OU-hechsjer (een O met een U - Spa Rood, Blauw, Groen erin) dragende producten die het hele Over het gebruik van geneesmiddelen­ *zie ‘geneesmiddelen’ – pag. 23 - vis (uitsluitend vers) jaar kosjer voor Pesach zijn, zonder dat op Pesach raad­plege men het Op­per­ - zoetstof Natrena (vloeibaar en in ze de P van Pesach in het hechsjer heb‑ rabbinaat voor Ne­der­land of het res‑ poedervorm) ben staan. sortale rabbinaat. Adressen en tele­­ - zout foon­nummers vindt u op pagina 15. - zonnebloemolie (Reddy) London Beth Din Hechsjer: Verander geen enkel medicijn zonder - ongepelde amandelen www.kosher.org.uk eerst uw arts te raadplegen.­ - ongepelde hazelnoten

22 23 Er is een meningsverschil over het stellen dat de beracha wordt gezegd Birkat hachama laatste tijdstip dat deze beracha gezegd over het fenomeen en niet over het De zegenspreuk over de zon kan worden. Sommigen zeggen tot zien van de zon. De autoriteiten die het einde van het derde uur, ande‑ het niet toestaan om Birkat hachama ren menen dat de beracha tot chatsot te zeggen als de zon niet zichtbaar is, ens in de 28 jaar staat de zon op moment dat Hasjeem het concept van (midden op de dag, dwz. 13.42 u.) stellen dat alleen als de zon zichtbaar precies dezelfde positie als op het de Schepping had “bedacht” (Tisjri). gezegd kan worden. Na de middag is achter de wolken, de beracha volle‑ moment dat zij aan het begin E zegt men geen Godsnamen meer in dig gezegd mag worden. Is dit niet het van de vierde dag van de Schepping Complex de beracha. geval, dan wacht men tot het bijna werd gecreëerd. Dit valt daarom altijd Onze kalender wordt berekend volgens chatsot (midden op de dag) is of tot op een dinsdagavond om 18 uur, bij de methode van Mar Sjemoe’eel (3e Dreigende verdwijning men zeker weet dat de bewolking zal het begin van de Joodse vierde dag eeuw), die een jaar rekent als 365.25 Wanneer de zon achter de wolken aanhouden tot chatsot. Dan zegt men (woensdag). dagen, wat uitkomt op 52 weken en dreigt te verdwijnen mag de beracha de beracha zonder de Godsnamen. 1.25 dag. Daarom verschuift de equi‑ direct gezegd worden, ook vóór het In de praktijk volgt men de mening, In de Talmoed staat, dat iedereen die de nox ieder jaar 1.25 dag en duurt het ochtendgebed en zelfs zonder minjan. die stelt, dat alleen wanneer de con‑ zon “in haar wending” ziet: “Baroech 28 jaar voordat de zon weer op dins‑ Als de zon zelf niet zichtbaar is maar touren van de zon herkenbaar zijn ose ma’ase bereesjiet - Gezegend is Hij dag om 18 uur op diezelfde plaats de contouren van de zon wel herken‑ vanachter de wolken er een beracha Die de Schepping heeft gemaakt” zegt, staat. baar zijn vanachter de wolken zegt met Godsnamen gezegd mag worden. en dat dit eens in de 28 jaar voorkomt men de beracha met de Godsnamen. Deze mitswa geldt voor zowel man‑ (B.T. Berachot 59b). De eerste maand Omdat de berekening van Mar Wanneer de zon totaal onzichtbaar is, nen als voor vrouwen. van de Hebreeuwse kalender – Niesan Sjemoe’eel alleen gebruikt wordt voor staan sommige autoriteiten niettemin – valt aan het begin van de lente equi‑ Birkat hachama en het gebed voor toe om de beracha te zeggen omdat zij Rabbijn mr. drs. R. Evers nox. God bevestigde de zon aan het dauw en regen (Tal oeMatar), en voor firmament tijdens de lente de rest van de kalender de berekening (het moment waarop de duur van de van Rav Adda bar Ahava wordt gebruikt dag en nacht aan elkaar gelijk zijn) waarbij een jaar slechts 365.24682 aan het begin van de vierde schep‑ dagen duurt, valt Birkat hachama niet pingsdag. Dit jaar valt deze “wending” altijd op dezelfde Joodse datum. op woensdag 8 april (14 Niesan – erev Pesach), de ochtend voor de eerste Aankondiging Seideravond. Op de dinsdagavond dat de zon op haar oorspronkelijke plaats staat, Niesan of Tisjri? wordt in sjoel aangekondigd dat de Waarom wordt deze beracha over de volgende ochtend Birkat hachama schepping van de zon in Niesan gezegd, gezegd zal worden. In sommige sjoels terwijl we in Tisjri het Joods nieuwjaar wordt om 6.35 uur het ochtendgebed Rosj Hasjana vieren als begin van de uitgesproken en om 6.58 u. gezamen‑ Schepping? Dit heeft te maken met lijk birkat hachama. In anders sjoels een meningsverschil in de Talmoed wordt de birkat hachama na het regu‑ over de vraag of er geteld wordt vanaf liere ochtendgebed gezegd. Men zegt het moment dat de wereld feitelijk de beracha staand, en bij voorkeur in werd geschapen (Niesan) of vanaf het aanwezigheid van een minjan.

24 25 TOV TAAM GRANOT brengt de goede smaak bij u thuis Slagerij Marcus o.r.t.

DE BESTE KOSJERE PRODUKTEN IN TWEE STAPPEN BIJ U VANDAAN Ook dit jaar besteden wij weer de meeste zorg aan uw Officiële importeur in Nederland van Osem, Telma, Elite, Achva, etc. pesachbestelling C1000 SLOT & TOV TAAM GRANOT ONZE WINKEL IN DE WAALSTRAAT 17 IS VOOR PESACH GEOPEND OP:

WENSEN U ZONDAG 5 APRIL VAN 10.00 TOT 14.00 UUR PESACH KASJER & SAMEACH MAANDAG 6 EN DINSDAG 7 APRIL VAN 8.30 TOT 17.00 UUR WOENSDAG 8 APRIL VAN 8.30 TOT 13.00 UUR Adres: Aartseveen 88 · 3755 VE Eemnes Tel: 035-5389228 · Fax: 035-5380669 Mob: 06-14375569 · e-mail: [email protected] Let op onze vaste lage prijs: BRAADKIP per kilo [95.98 vraag naar onze nog lagere prijs bij afname van 10 kippen Pesach, de seder... ze vormen ons geestelijk erfgoed.

Ooit er aan gedacht wat u zou willen dat er met uw stoffelijk erfgoed Onze extra Pesach-aanbiedingen: zou kunnen gebeuren? Over 120 jaar... Directie en personeel van Het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap geeft, jaar in jaar uit, deze Slagerij Marcus wensen u LAMSKOTELETTEN een kosjere Pesach publicatie uit en doet nog veel meer. Op het gebied van onderwijs, of jeugd- en jongerenwerk, boekpublicaties, het beheer van oude begraafplaatsen en de behartigng van joodse belangen. RUNDERSUKADELAPPEN [9 Misschien wilt u er ook aan bijdragen? Over 120 jaar? per kilo 16.98

Overweeg dan te legateren aan het NIK, door de Belastingdienst en natuurlijk uw adres voor de beste matzes voor een beste prijs aangemerkt als een Algemeen Nut Beogende Instelling. Bij iedere Pesach-bestelling gratis een heerlijke attentie! Meer informatie bij NIK-secretaris Ruben Vis, [email protected], Voorkom teleurstelling en bestel op tijd: tel. 020-671 98 81 tel. 020-301 84 84; Postbus 7967, 1008 AD Amsterdam. Deze aanbieding is geldig van 23 maart t/m 16 april 2009

26 27 O.R.T. O.R.T.O.R.T. H’BaronH’Baron H’BaronH’BaronH’BaronH’BaronLunch en Diner LunchLunch en en Diner Diner

Waar: Waar:Waar: In restaurant H’ Baron InIn restaurant restaurant H’ H’ Baron Baron Wat: Wat:Wat: Speciaal kosher sushi menu SpeciaalSpeciaal kosher kosher sushi sushi menu menu Wanneer: Wanneer:Wanneer: Elke donderdag na pessach ElkeElke donderdag donderdag na na pessach pessach Reserveren: Reserveren:Reserveren: Voor woensdag avond (verplicht) VoorVoor woensdag woensdag avond avond (verplicht) (verplicht)

RestaurantRestaurant H’ H’ Baron Baron TT: : 020-6424555 020-6424555 KastelentstraatKastelentstraat 110 110 MM: : 06 06 - -27440838 27440838 10821082 EJ EJ Amsterdam Amsterdam WW: : www.h-baron.nl www.h-baron.nl OpenOpen vanaf vanaf 12:00 12:00 tot tot 22:00h 22:00h Wij wensen u een jne pesach toe en hopen u hierna (weer) te mogen verwelkomen. WijWij wensen wensen u u een een jne jne pesach pesach toe toe en en hopen hopen u u hierna hierna (weer) (weer) te te mogen mogen verwelkomen. verwelkomen.

28 29 Volmacht voor het verkopen van Chameets

Hierdoor bevestig ik, dat ik, ondergetekende, aan het (opper-)rabbinaat te volmacht verleen om in mijn plaats te handelen en namens mij al het chameets (w.o. zuiver chameets, twijfelachtig chameets en alle soorten chameets-mengsel) dat – mij bekend of onbekend – in mijn bezit is te verkopen overeenkomstig de voorschriften van de Tora en Rabbijnse wetten en zoals gespe­cificeerd in het uitvoerige autorisatiecontract, dat een deel vormt van deze volmacht, geldig voor ieder opdrachtgever. Tevens geef ik aan het (opper‑) rabbinaat te volmacht te verhuren alle mij toebehorende ruimte(n) waar dit chameets gevonden zou kunnen worden.

Het (opper-)rabbinaat te heeft het volle recht te verkopen en te verhuren door transacties,­ zoals hij geschikt en juist oordeelt en voor de tijd, die hij noodzakelijk acht in overeenstemming met alle gedetailleerde voorwaarden, als voorkomende in bovengenoemd uitvoerig autorisatiecontract. De door mij gegeven volmacht is in overeenstemming met alle regels van de Tora en de Rabbijnse wetten.­

1. Adres(sen) van de plaats(en) waar chameets zich bevindt: Ook dit jaar weer volop 2. De geschatte waarde van chameets: Pesach-artikelen! (Het is beter om de waarde van de chameets lager te schatten)

3. Mijn adres is: (Indien hetzelfde als boven, schrijf “zie boven”)

Mouwes Kosjer Centrum 4. Naam: 5. Handtekening: 6. Datum: (in hoofdletters) Kastelenstraat 261 1082 EG Amsterdam tel. 020-661 01 80 Bij voorkeur het type chameets vermelden. (bv. brood, pasta, whisky etc.), waar fax 020-641 83 45 het chameets zich precies bevindt (bv. kelder etc.) en waar evt. de sleutels zijn. [email protected]

Voor administratiekosten wordt 2 3,- in rekening gebracht. Betaling volgens instructie van het rabbinaat waar dit formulier wordt ingeleverd. Uiterlijk in te leveren: zie pag. 20.

30 VOORV PESACH HEEFTH JAD ACHAT taltal vanvan leukeleuke aartikelenr zoals: r%JWFSTFBSUJLFMFO  WPPSLJOEFSFO r"SUJLFMFOWPPSEFTGFFS  JOIVJT r)BHHBEPU r4FJEFSTDIPUFMT r&OOPHWFFMNFFS

Van der Boechorststraat 26, ,PNHF[FMMJHMBOHTPG Amsterdam-Buitenveldert. CF[PFLPO[FXFCTJUF Tel. 020-301 84 94 www.jadachat.nl e-mail: [email protected] 7JBEFTJUFLVOUVPPLVX open: ma – do 9.00 – 13.00 uur CFTUFMMJOHEPPSHFWFO

Speciaal voor Pesachzijn wij zondag 5 april a.s. open van 13.30 tot 15.30 uur