Inrichtingsplan Peize Herinrichting

dienst landelijkgebied

voor ontwikkeling en beheer

Inrichtingsplan Herinrichting Peize

Groningen, 21 januari 2008

Behoort bij besluit van gedeputeerde staten van Drenthe van L. -rY'Clc,eL 20~nr. 5. ,/1...COf-0\ 302.(;' \.o.~ INHOUD

Voorwoord Samenvattlng 1 INlEIDING ..••••••...•....•••...... •...... •...... •..•.•••••••••••.••.•...... •..•••.•••8 1.1 AANLEIDING ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 8 1.2 DOELSTELLING 8 1.3 VERDERE PROCEDURE 8 1.4 INHOUD VAN HET INRICHTINGSPLAN 8 2 GEBIEDSBESCHRUVING 9 2.1 ALGEMEEN 9 2.2 LANDBOUW 9 2.3 WATER 9 2.4 LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE 10 2.4.1 Aigemeen 10 2.4.2 landschappellJke deelgebleden 10 2.4.3 Cultuurhlstorle en archeologle 11 2.5 NATUUR 11 2.5.1 Aigemeen 11 2.5.2 Flora en vegetatle 11 2.5.3 Fauna 12 2.6 RECREATIE EN VERKEER 12 3 MER WATERBERGING PEIZE 13 3.1 INLEIDING 13 3.2 UITGANGSPUNTEN VOORKEURSALTERNATIEF 13 3.3 BESCHRIJVING VAN HET VOORKEURSALTERNATIEF 14 4 HOOFDDOElEN 16 4.1 LANDBOUW 16 4.1.1 Doeistelllng 16 4.1.2 Herverkavellng 16 4.1.3 Kavelaanvaardlngswerken 16 4.2 NATUUR 17 4.2.1 Doeistelllng 17 4.2.2 Inrlchtlng natuurgebleden 17 4.2.3 Reallsatle robuuste verbindlngszone 18 4.2.4 Reallsatle ecologlsche verblndingszone 18 4.2.5 Beheersgebleden 18 4.3 VEILIGHEID EN WATER 19 4.3.1 Doeistelllng 19 4.3.2 Aanleg waterberglngsgebleden 19 4.3.3 Beperking wateroverlast.. 19 4.3.4 Aanpasslng beken 20 4.3.5 Aanpasslng waterlopen 20 4.4 LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE 21 4.4.1 Doeistelllng 21 4.4.2 Versterking onderscheld landschapstypen 21 4.4.3 Beschermlng veenterpen 21 4.4.4 Behoud cultuurhlstorische, archeologlsche elementen en aardkundlge waarden 21 4.4.5 landschappellJke Inpassing bebouwlng 21 4.4.6 Ondersteunlng particullere inltlatleven 22 4.5 RECREATlE 23 4.5.1 Doeistelllng 23 4.5.2 Recreatleve Inrichtlng natuurgebieden 23

2 4.5.3 Aanleg wandelpaden en mogelijkheid ruiterpad 23 4.5.4 Aanleg fietspaden 23 4.5.5 Aanleg kanovoorzlenlngen 23 4.6 VERKEER 24 4.6.1 Doeistelllng 24 4.6.2 Aanpasslng ontsluitlng 24 4.7 LEEFBAARHEID 25 4.7.1 Beperklng toename van muggenoverlast 25 4.7.2 Behoud ultzlcht 25 4.7.3 Beperklng toename van (grondlwateroverlast 25 4.8 NUTSLEIDINGEN 25 4.8.1 Hoge druk gasleldlng Gasunle 25 4.8.2 Hoogspannlngsleldlng Tennet.. 25 5 MONITORING 27 6 UITVOERING 28 6.1 GRONDVERWERVING 28 6.2 EIGENDOM, BEHEER EN ONDERHOUD 28 6.3 RAMING VAN DE KOSTEN 28 6.4 UITVDERINGSPROGRAMMA 29 7 NADER UIT TE WERKEN 30

L1TERATUURLUST 31 BULAGE 1 SAMENSTELLING BESTUURSCOMMISSIE EN SUBCOMMISSIE GRONDGEBRUIK 32 8ULAGE 2 BEGRIPPENLUST 33

3 VOORWOORD

Aigemeen Voor u IIgt het Ontwerp-Inrlchtlngsplan voor de Herlnrlchtlng Pelze. Het Is opgesteld door de Bestuurscommlssie Herlnrlchtlng Pelze, tot 1 januarl 2007 Landlnrichtlngscommlssle Pelze geheten. In deze commlssle zltten vertegenwoordlgers ult de streek van de landbouw. de natuur, de gemeenten en het waterschap. De Bestuurscommlssle krljgt ambtelijke ondersteunlng van de Provlncle Drenthe, het Kadaster en de Dienst Landelljk Gebled .

Terugbllk 0D voorfase

VelZoek om landlnrlchtlng De NLTO en de Verenlglng Natuurmonumenten hebben In 2000 een verzoek Ingedlend voor een landlnrlchtlngsproject In het gebled Pelze en omstreken. Het verzoek komt voort ult het WCL-project Landbouwperspectlef Pelze en omstreken. WCL staat voor Waardevol Cultuur Landschap. Ult dlt project Is gebleken dat er onder de agrarlsche ondernemers grote behoelte bestaat aan kavelrull. Het doel van kavelruilen Is het verkrljgen van een grotere hulskavel en mlnder veldkavels. Daarnaast kunnen door kavelrull de begrensde reservaats- en natuurontwlkkellngsgebleden sneller worden gereallseerd. Na overleg met de agrarlsche ondernemers ult het gebled Is gekozen voor een landlnrlchtlngsproject In de vorm van een vrljwllIIge kavelrull.

Start werkzaamheden bestuurscomm/ss/e Na een posltlef advles van de Commlssle Landelijk Gebled en de Statencommlssle Milieu, Water en Groen hebben Gedeputeerde Staten van de provlncle Drenthe (GS) op 20 junl 2000 het beslult genomen om voor het gebled Pelze en omstreken het project 'Landlnrlchtlng op vrljwllIlge basis Pelze en omstreken' In ultvoerlng te nemen. Na de Installatle Is de Landlnrlchtlngscommlssle begonnen met haar werkzaamheden voor de kavelruilen In het gebled Pelze. Daarvoor Is het gebled opgedeeld In drle deelgebleden. Vervolgens zljn per deelgebied wenszittlngen gehouden. In de opdracht aan de Landlnrlchtlngscommlssle vanult GS was ook opgenomen dat de werkzaamheden en de behaalde resultaten na anderhalf jaar zouden moeten worden geevalueerd. Op dat moment moest ook worden gekeken of het Instrument Landlnrlchtlng op vrljwililge basis voldoende effectlef was om de gewenste doelen te reallseren.

Evaluat/e en omzettlng naar het Instrument HAK+ Ultelndelljk Is de evaluatle elnd 2002/begln 2003 ultgevoerd. De conclusle van de Landlnrlchtlngscommlssle was dat een aantal concrete resultaten was berelkt, maar dat voor het reallseren van een beter resultaat een meer planmatlge aanpak gewenst was. In overleg met de Initlatlefnemers van destijds, namelljk NLTO en Natuurmonumenten, heelt de Landinrlchtlngscommlssle GS geadvlseerd om over te gaan naar een landlnrlchtlngsproject In de vorm van een Herlnrlchting met een Admlnlstratlef Karakter Plus (HAK+). Daarmee kwam rulmte om rekenlng te houden met de wensen van onder andere gemeente en waterschap. Tevens Is het vrljwillig karakter komen te vervallen. Gedeputeerde Staten heelt daarvoor elnd november 2003 de Landlnrlchtlngscommissie een aangepaste opdracht gegeven. Onderdeel van die opdracht was te onderzoeken of blokultbreidlng In de rlchtlng van Donderen (Bongveen) zlnvol zou zljn. De aanvraag voor deze blokuitbreldlng Is door de afdeling Tynaarlo van de NLTO blj GS Ingedlend. De Landlnrlchtlngscommlssie heelt Ingestemd met deze ultbreidlng met 1.160 hectare, omdat hlervoor landbouwverbeterlngen zijn te reallseren. Ook kan dlt gebled worden gebruikt voor verplaatslng van bedrljven vanult begrensde natuurgebleden.

Toevoeging waterberging In 2004 Is de functle waterberglng toegevoegd aan de landlnrlchtlng. Daarom Is het landlnrichtlngsproject Pelze omgezet In een Herlnrlchtl.ng (met bljzondere doeistelllng). In de Herlnrlchtlng Pelze vlndt een functlewljzlglng plaats van landbouw naar natuur en waterberglng. Dlt Is een verzwarlng van de opdracht. Vanwege deze verzwarlng van de opdracht Is op 10 maart 2005 een nleuwe landlnrlchtlngscommlssle geinstalleerd met bestuurlijke vertegenwoordlgers. Taak van de Landinrlchtlngscommlssle Is het opstellen van het Inrlchtlngsplan Herlnrlchting Pelze, en een Inrlchtlngsplan voor de waterberglng In de Herlnrlchtlng Roden-Norg en een milleueffectrapport voor de functlecomblnatie waterberglng en natuur In de beide Inrlchtlngsplannen. De oude Landlnrlchtlngscommissie Is omgevormd tot een Subcommlssle grondgebrulk. Ole commlssle stelt het Plan van Toedellng op en verwerft de benodigde gronden. De samensteiling van de commlssles staat In bijlage 1.

4 Overgang Landlnrlchtlngswet - Wet Inrlchtlng Landelllk Gebled (WILG) Op 1 januarl 2007 Is het wettelijk kader van de herlnrichtlng Peize overgegaan van de Landlnrichtlngswet In de Wet Inrlchtlng Landelijk Gebied (WILG). Hlervoor heeft GS de Landlnrlchtlngscommlssle opnleuw benoemd als een Bestuurscommlssle In het kader van artikel 81 van de Provlnclewet. Oit Inrlchtlngsplan heeft dan ook de WILG als wettelljk kader.

5 SAMENVATIING

Aigemeen Voor het gebled rond Pelze Is een Inrlchtlngsplan opgesteld. In het gebled worden waterberglngsgebleden aangelegd. Vanwege de grootschallge functleveranderlng Is voor de functlecomblnatle van waterberglng en natuur een Mllleueffectrapport (MER) opgesteld. Op basis van vier alternatleven en een Meest Mllleuvriendelljk Alternatlef heeft de voormallge Landlnrlchtlngscommlssle een voorkeursalternatlef bepaald. Dlt voorkeursalternatlef en de bljbehorende maatregelen zljn vertaald In een voorontwerp Landlnrlchtlngsplan. Het voorontwerp-Landlnrlchtlngsplan heeft samen met het MER In het najaar van 2006 ter vlsle gelegen. Het MER Is door de provlncle Drenthe en de gemeente Noordenveld aanvaard en de Commlssle MER heeft een posltlef oordeel gegeven over het MER. Het Ontwerp Inrlchtlngsplan , dat voortkomt ult het Voorontwerp Landlnrlchtlngsplan, heeft In het najaar van 2007 ter vlsle gelegen. Dlt Inrlchtlngsplan bouwt voort op het Ontwerp Inrlchtlngsplan. De hoofdlljnen van het plan blljven gehandhaafd. De Bestuurscommlssle heeft de zlenswljzen beantwoord. Vooral op het vlak van schouwpaden en recreatle zljn aanpasslngen doorgevoerd In het Inrlchtlngsplan zoals dat ter vaststelllng aan gedeputeerde Staten van Drenthe wordt aangeboden.

Landbouw De voorgestelde maatregelen voor de landbouw rlchten zlch op een verbeterlng van de verkavellng. Door gronden te rullen, wordt de verkavellng verbeterd en worden de benodlgde gronden vrljgemaakt voor de waterberglng / natuurontwlkkellng. Om de toegedeelde kavels gelljkwaardlg te maken aan de Ingebrachte kavels, wordt beperkt geld voor eenvoudlge kavelaanvaardlngswerken beschlkbaar gesteld.

Natuur In het landlnrlchtlngsgebled Is ongeveer 1400 hectare begrensd als natuurgebled dat onderdeel uitmaakt van de Ecologlsche Hoofdstructuur. Deze gebleden vallen grotendeels samen met de waterberglngsgebleden. Voor de Pelzer- en Eeldermaden oost wordt de inrlchtlng afgestemd op de ontwikkellng van een overstromingsmoeras, terwljl In de Pelzer- en Eeldermaden west wordt gestreefd naar natte/vochtlge graslanden. Daarnaast wordt In het Inrlchtlngsplan Invulllng gegeven aan de Robuuste verblndlngszone Leekstermeer ZUldlaardermeer, en wordt afhankelljk van de beschlkbare rulmte de ecologlsche verblndlngszone Zeijen Zeegse-Eelde toedellngstechnisch vrljgemaakt.

Velllgheid en Water Een belangrljk doeI van de Herlnrlchtlng Pelze Is vergroten van de veillgheid door te hoge waterstanden in de boezem te voorkomen. Hlervoor worden In de Pelzer- en Eeldermaden waterbergingsgebieden Ingerlcht. Rond de waterberglngsgebleden worden kades aangelegd. Het Eelderdlep wordt ten zuiden van Pelzermade In verblndlng gebracht met het Pelzerdlep. De waterpellen worden met (brede) stuwen verhoogd. Om wateroverlast voor de blljvende landbouwgronden te voorkomen, wordt het Omgelegde Eelderdlep onder bemallng gebracht. Daarnaast worden maatregelen getroffen om de gasleidlngen en hoogspannlngsleldlng bij calamitelten bereikbaar te houden. In het iandbouwgebied worden langs de waterlopen schouwpaden aangelegd en wordt het waterlopenstelsel beperkt aangepast. Het beekdal van het Eelder- en Pelzerdiep krljgt een natuurlijker inrlchting, waarblj mogelljk oude meanders worden hersteld.

Landschap en cultuurhlstorle De maatregelen voor het landschap zljn gerlcht op behouden en versterken van de kenmerkende struetuur van het landschap. Blj de uitvoerlng van de werkzaamheden wordt deze struetuur zoveel mogelljk ongemoeid gelaten. Speciale aandacht gaat ult naar de veenterpen die binnen het op de plankaart B5 aangegeven gebied de status van Rljksarcheologlsch monument hebben.

Recreatle De In te richten natuurgebieden worden toegankelijk gemaakt voor recreanten. Hlervoor worden aan de randen recreatleve knooppunten gecreeerd. Deze knooppunten zullen zoveel mogelljk aansluiten blj bestaande voorzienlngen. Langs het Omgelegde Eelderdlep wordt een wandelen fletsverbindlng gemaakt en rondom Pelze, Altena, Bunne, Wlnde en Donderen worden oude kerke- en kroegpaden

6 toedelingstechnlsch vrljgemaakt. Tussen de Eekhoornstraat en het Paasveen wordt een fietspad gereallseerd. Langs het Omgelegde Eelderdlep worden voorllenlngen voor kanovaart aangebracht. Ten westen van Pellermade wordt een fiets- en wandelvoorllening gecomblneerd met de nleuwe kade langs de Gouw. En vanaf het Omgelegde Eelderdlep, ter hoogle van de Schelfhorst, wordt een ruiterroute gecomblneerd met een kade en een reeds aanwellge landweg in luidelijke rlchtlng naar de Marsch.

Leefbaarheld Blj de Inrlchtlng van de natuur- en waterberglngsgebleden wordt getracht de toename van overlast van muggen loveel mogelljk te beperken. Daarnaast blljft de hoogle van de aan te leggen kades rond de waterberglngsgebleden beperkt, lodat het ultzlcht van omwonenden nauwelljks wordt belemmerd. Ais ult de monitoring van het grondwater blljkt dat er sprake Is van een toename van de grondwateroverlast In de kernen van Eelde-Paterswolde en Pelle als gevolg van de reallsalle van waterberglng en natuur wordt cunetdralnage toegepast en worden sloten verbreed.

Verkeer De Werlngse Dljk wordt omgevormd tot een fletsverblndlng en geschlkt gemaakt voor beheerverkeer. Hlerdoor wordt de doorgaande noord-luldverblndlng van de Drentse Dljk via Werlngse Dljk naar Pellermade afgesloten voor het doorgaand gemotorlseerd verkeer. De Langmadljk en de Zulddljk worden opgeheven. De overlge verharde wegen worden opgehoogd lodat dele voor aile verkeer toegankelljk blljven.

Ultvoerlng De totale kosten van het plan lljn geraamd op 20.2 mlljoen euro. Het grootste deel daarvan wordt betaald door de belanghebbende Instantles loals provlncle, rljk, waterschap, gemeenten en tereinbeherende Instantles. De partlcullere grondelgenaren lullen 35% van de kavelaanvaardlngswerken opbrengen. Dele kosten worden verdeeld over de Indivlduele elgenaren, afhankelljk van het nut dat llj ervan hebben. In de perlode van 200B tot 2012 wordt alles ultgevoerd in vier uitvoerlngsmodules. Om aile doeisteliingen van het plan volledlg te reallseren Is In totaal 760 hectare grand nodlg. Daarvan Is reeds 397 ha gekocht en er wordt vanult gegaan dat er In de planperlode van de Herlnrlchting 110 ha gekocht wordt. Van de 397 ha. lljn 30B ha. blnnen de functle waterberglng-natuur verworven via het Aankoopstrategleplan (ASP). Nlet aile doeistelllngen kunnen dus worden gereallseerd in de planperiode tot 2012. Van de benodlgde 760 ha wordt 23B ha natuurgebled na 2012, bulten de planperiode verworven. Granden worden op vrijwilllge basis verworven, via aankoop door het Bureau Beheer Landbouwgronden. Daarnaast Is 10 hectare sterk plaatsgebonden (voor verbrede schouwpaden en het toedellngstechnlsch vrlj maken van recreatlepaden rond de dorpen). Dele grond wordt via de kortlng aan de landbouw onttrokken.

7 1 INLEIDING

1.1 Aanleldlng Na de wateroverlast In 1998 hebben de Provlncles Gronlngen en Drenthe en het Waterschap Noorderzljlvest besloten om de wateroverlast In het watersysteem van de Elektraboezem aan te pakken. Zlj willen dlt doen door waterberglng te reallseren. Voor een aantal gebleden, waaronder het gebled Pelze, Is de functle waterberglng vastgelegd In het POP II Drenthe. Het Waterschap Noorderzljlvest, de Provlncle Drenthe en de terrelnbeheerders hebben besloten de waterberglng Pelze te reallseren In landlnrlchtlngsverband, de Herlnrlchtlng Pelze. Daarnaast 1Ig! een deel van de te reallseren waterberglng In de Herlnrlchtlng Roden-Norg.

1.2 Doeistelllng Het doel van de Herlnrlchtlng Pelze is het verbeteren van de landbouwstructuur, gecomblneerd met het versneld aanleggen van natuurgebleden en het verklelnen van de kans op ongewenste overstromlngen. De 8estuurscommlssle heelt de opdracht een Inrlchtlngsplan voor de Herlnrlchtlng Pelze en een Inrlchtlngsplan voor de comblnatle van waterberglng en natuur In de Herlnrlchtlng Roden-Norg te maken. Het waterberglngsgebled moet In 2009 gereed zljn.

1.3 Verdere procedure Het Ontwerp-Inrlchtlngsplan Is In oktober-november 2007 gedurende zes weken ter vlsle gelegd. De Bestuurscommlssle heelt de zlenswljzen beantwoord. Daar waar dlt heelt geleld tot wljzlglngen van het plan zUn deze doorgevoerd In dlt Inrlchtlngsplan. Aangezlen de Herlnrlchtlng Pelze vanaf 1 januarl 2007 on der WllG valt dlende het Ontwerp Inrichtlngsplan Herlnrlchtlng Pelze nogmaals ter vlsle gelegd te worden. Tegelljkertljd doorlopen de benodlgde Ontwerp Bestemmlngsplannen en het art 19 lid 2 vrljstelilngsverzoek de vaststeilings en goedkeurlngsprocedure. De komende periode worden de vervolgstappen - zoals In de tabel weergegeven - gezet:

Wanneer Wat Wle

oktober - november GS leg! plan ter vlsle, formele Inspraakprocedure GS 2007

November - februarl Afhandellng Zlenswijzen en vaststeiling Plan GS 2008 voorjaar 2008 Start van de ultvoerlng van het plan Be

1.4 Inhoud van het Inrlchtlngsplan In hoofdstuk 2 van het IInrichtlngsplan wordt de huldlge situatle van het gebled beschreven. In hoofdstuk 3 wordt het Voorkeursalternatief ult het Milleueffectrapport (MER) toegellcht. In hoofdstuk 4 worden de maatregelen beschreven, op basis van het Ontwerp-Inrichtlngsplan en de beantwoording van de zlenswijzen. Hoofdstuk 5 gaat in op de monitoring en hoofdstuk 6 geelt onder andere een overzlcht van de te verwerven gronden en de kosten van het plan. Tot slot wordt in hoofdstuk 7 aangegeven welke onderwerpen in de komende perlode nog een nadere ultwerklng vergen.

In dlt plan wordt verschillende malen verwezen naar de blJlagen. Deze zljn achter In dlt plan opgenomen. Daarblj zit ook een begrlppenlljst (bijlage 2) waarin de verschillende technische begrlppen worden uitgelegd. Er zijn twee kaarten als bijlage opgenomen. De plankaart is de offlciele plankaart en is als bijlage 3 opgenomen. Bljlage 4 Is een kaart van het waterberglngsgebied met daarop de ult te voeren maatregelen.

8 2 GEBIEDSBESCHRIJVING

2.1 Aigemeen Het landlnrlchtlngsgebled Pelze Is ongeveer 5.200 hectare en Iigt In de Gemeenten Noordenveld en Tynaarlo. In het gebled IIggen, naast de kern Pelze, de dorpen Pelzermade, Altena, Wlnde en Bunne. Het Waterschap Noorderzljlvest Is verantwoordelljk voor het waterbeheer.

2.2 Landbouw Van de totale oppervlakte van het landlnrlchtlngsgebled Pelze wordt ongeveer 3.700 hectare gebrulkt als cUltuurgrond (Iandbouwgrond), vooral door melkveehouderljen. Daarnaast zljn er enkele akkerbouwbedrljven en enkele vleesveehouderijbedrijven. Deze bedrljven gebrulken voor een deel ook de gronden In het natuurgebled Pelzer- en Eeldermaden. Er zljn ongeveer 100 hoofdberoepbedrljven. Naast de hoofdberoepbedrljven zljn er In het gebled veel klelne bedrlJven, die naast de landbouw een andere Inkomstenbron hebben.

Schaalvergrotlng In de landbouwsector, sociaIe en economlsche omstandlgheden hebben het aantal landbouwers fors doen afnemen. In de jaren '60 en '70 van de vorlge eeuw Is In het kader van de rullverkavellngen Pelze-Bunne en Pelzermade de verkavellng verbeterd en zljn bedrljfsgebouwen bulten de dorpskommen geplaatst. Ondanks deze omvangrljke ruilverkavellngen Is In de loop der jaren toch weer versnlpperlng van kavels ontstaan. Dat komt onder andere omdat veel ondernemers zljn gestopt met hun agrarlsche actlvltelten en doordat de vrljgekomen grond Is overgenomen door andere bedrljven. Gemlddeld hebben de bedrljven ongeveer 43% van de bedrljfsoppervlakte blj huls. Daarnaast Iigt de overlge grond In gemlddeld 3,2 veldkavels per bedrljf. Het aantal veldkavels loopt op tot gemlddeld 5,3 per bedrljf voor bedrljven groter dan 40 ha.

De belangrljkste knelpunten voor de landbouw In het gebled zljn: • versnlpperlng van het grondgebrulk; • de gerlnge oppervlakte grond blj de bedrljfsgebouwen; • de plaatselljk gerlnge perceelsgrootte; • onregelmatlge vorm van de percelen; • mogelijke wlJzIglng van de waterhulshoudlng als gevolg van de Inrlchtlng van de Ecologlsche HoofdStructuur (EHS) en de waterberglng.

2.3 Water In het landlnrichtlngsgebled zljn grote hoogteverschillen. Van hogere zandgronden aan de rand van het Drents Plateau loopt het gebled over naar lage veengronden. Rondom Donderen Is de maalveldhoogte + 7.00 m NAP, waarna de maalveldhoogte In noordelijke rlchtlng afneemt tot -0.5 m NAP blj het gemaal van de Pelzer- en Eeldermaden. Het gebled omvat de benedenlopen van de beekdalen van het Pelzerdlep en het Eelderdlep. Het Pelzerdlep wordt gevoed door water ult de twee bovenlopen Groote Dlep en Oostervoortsche Dlep. Het Eelderdlep wordt gevoed door de Eekhoornsche Loop en Runsloot/Oosterloop. De Grote Masloot waterde vroeger af op het Eelderdlep, maar Is nu via een gegraven waterloop gekoppeld aan het Pelzerdlep. De laaggelegen gronden langs het Pelzerdlep en de gronden ten noorden en oosten van Pelze worden bemalen door respectlevelljk het gemaal Weehorst en het gemaal Pelzer- en Eeldermaden. Het Omgelegde Eelderdlep en Pelzerdlep zljn onderdeel van de boezem (boezempeil - 0,93 m). Water wordt aangevoerd vanult het Omgelegde Eelderdlep, maar ook vanult het Noord-Willemskanaal via de Eekhoornsche Loop. De waterbeheerslng Is In het gebled afgestemd op de landbouw. Voor de verbeterlng van de drooglegglng van de landbouw zljn In het verleden de volgende maatregelen genomen: • de benedenlopen van het Eelderdlep en de Gouw zljn onder bemaling gebracht; • de afvoerrlchtlng van de lage gronden, direct ten oosten van het Pelzerdlep, Is verlegd van het Pelzerdlep richtlng de Gouw; • het Omgelegde Eelderdlep Is aangelegd om het overtolllge water ult de bovenstrooms gelegen hogere gronden onder vrije afstromlng af te voeren via de Elektraboezem; • het Pelzerdlep en het Omgelegde Eelderdlep zljn voorzlen van kades; • de koppellng tussen de Masloot en het Eelderdlep bij Wlnde Is verdwenen.

Door deze maatregelen heeft het systeem zljn oorspronkelijke dynamlek verloren.

9 Vooral In de noordelljke veengebleden komt kwel voor (locale en reglonale kwel). Op grond van prognoses van 2005 wordt In het gebled een bodemdallng door gaswlnnlng verwacht van tussen de 10 en 14 cm In 2050. Daarnaast kllnkt de bodem In, vooral In het laagveengebled ten noorden van Pelze.

2.4 landschap en cultuurhlstorle

2.4.1 Aigemeen Het landschap van Pelze kan worden verdeeld In twee deelgebleden: het Drents Plateau en het laagveengebled. Het Drents Plateau Is gevormd tljdens de voorlaatste Ijstljd (Saallen) toen grote oppervlakten kelleem door het landljs zljn afgezet. Blnnen het esdorpenlandschap van het Drents Plateau vormen de beekdalen van het Pelzer- en Eelderdlep de ruggegraat van het landschap. De samenhang tussen de verschlllende delen van het esdorpenlandschap - de essen, beekdalen en de velden - maakt het plangebled waardevol.

Het landschap vertoont een gevarleerd beeld; van een coullssenlandschap tot een meer open landschap. De grondsoort is voornamelljk zand met hler en daar een leemhoudende ondergrond. In de omgevlng van Altena en ten westen van Pelze komen oude klelgronden voor, bestaande ult kelleem of potklel beglnnend blnnen 40 cm beneden maalveld. In de beekdalen en In het noordelljke laagveengebled komen veengronden voor. Naar het noorden toe zljn deze bedekt met kleldek. Tot slot komen In het ulterste noorden van het gebled zeeklelgronden voor.

De grondwaterstanden waren In het gebled relatlef hoog door de wateraanvoer vanaf het Drents Plateau. Het zandgebled waterde oorspronkelljk af via de stroompjes In de beekdalen zoals het Pelzerdlep, het Eelderdlep en de Drentsche Aa. De beekdalen stonden 's winters kortere of langere tljd over grote oppervlakten onder water. Door de aanvoer van sediment stagneerde de afvoer van de beken en waterlopen en trad er moerasvormlng en de ontwlkkellng van laagveen op.

Vanaf 1100 werd het gebled ontwaterd en ontgonnen. Vooral na de rullverkavellngen In de jaren '60 en '70 Is het hoolland verder ontwaterd en omgezet naar Intensief gebrulk van weiland. Het huidlge landschap is Ingerlcht en aangepast aan de elsen van de moderne landbouw. Verkavellngpatronen zljn aangepast, boerderijen verplaatst en landschapselementen opgeruimd en nleuw aangelegd. Dorpen zlJn gegroeld en nleuwe wegen zljn aangelegd.

2.4.2 landschappelljke deelgebleden Beekdalen Het karakter van de beekdalen in het plangebled varleert van de brede lopen van het Eelder- en Peizerdlep tot de vlaktes van het laagveengebied. De overheersende vorm van grondgebrulk In de beekdalen Is grasland.

De meest gave waterlopen van het stroomgebled van het Eelderdlep zljn de Runsloot en de Eekhoornscheloop. Deze klelne beekdalen, waarvan een deel al verworven Is door de Stlchtlng Het Drentse landschap, gaan In de benedenloop via het Eelderdlep over in het ultgestrekte laagveengebled van de Pelzer- en Eeldermaden.

Essen De Drentse essen IIggen van nature op de hoger gelegen gronden en bestaan ult een complex van bouwlanden In de dlrecte omgevlng van het dorp. De gewelfde vorm en de open rulmte worden vaak langs de randen begrensd door bosjes en houtwallen. Dlt Is vooral het geval rlchtlng Eelde en Paterswolde. Een escomplex In deze gave karakterlstleke vorm Is het complex van Bunne. De andere essen blj Wlnde, Pelze en De Pol zijn mlnder herkenbaar. Oorspronkelljke kenmerken zljn grotendeels verloren gegaan.

Veldontglnnlngen De ontglnning van helde gebeurde aanvankelijk op klelne schaal. Deze oude ontglnnlngen lagen In de dlrecte omgevlng van de dorpen. later werd de heide grootschalig ontgonnen. De maat van het landschap neemt toe door de ontglnnlngswljze vanult de dorpen: van klelnschallg nablj de esdorpen en kampen naar grootschallg In de jonge recente heldeontglnnlngen.

10 Hoogyeenontglnnlngen Een klein deel van het plangebled bestaat ult oorspronkelljke hoogvenen. Het Bunnerveen Is eerst klelnschallg afgegraven en later ontgonnen. De Identltelt van het Bunnerveen IIjkt meer op de recente jongere heldeontglnnlngen. Een klein deel Is als hoogveenrestant bewaard gebleven. Bljzonder Is bovendlen de ratlonele blokverkavellng en begeleldende houtwalstructuren van het Klunderveen.

Laagyeengebled Het laagveengebled heeft een zeer open karakter. Hler komt grasland het meest voor. De benedenlopen van de beekdalen zljn aileen herkenbaar door de aanwezlgheld van de beekloop In comblnatle met een afwljkend verkavellngspatroon.

2.4.3 Cultuurhlstorle en archeologle Er zljn vljftlen vlndplaatsen bekend van vroege bewonlng, van kampementen van jagers/verzamelaars ult het Paleollthlcum en Mesollthlcum (300.000 - ca. 5.000 voor Chr.). Deze vlndplaatsen IIggen op hoger gelegen zandgronden In het veen. Vanaf 3.500 voor Chr. Is sprake van permanente bewonlng. Ult deze perlode zljn vljf vlndplaatsen ten noorden van Pelze bekend. In het gebled tussen het Pelzerdlep en het Eelderdlep IIggen ongeveer 50 veenterpen In een groep blj elkaar. Deze veenterpen dateren ult de perlode tussen de 12' eeuw en de 14' eeuw. De aanwljzlng tot Rljks Archeologlsch monument wordt voorbereld. Tot slot komen In het gebled enkele opgehoogde, permanent begaanbare wegen voor. Deze worden dljken genoemd en stammen ult de late Mlddeleeuwen.

2.5 Natuur

2.5.1 Aigemeen Het plangebied heeft belangrljke waarden voor flora en fauna, duldend op hoge potentles. Zo zijn de beekloopjes ecologlsch belangrljk. Daar komen nalte, moerasachtlge graslandpercelen en elzenwallen voor. Op de hoger gelegen gronden zljn vooral de heIde- en hoogveenrestanten als waardevolle natuurgebleden te beschouwen. De natuurkwailtelt van de beekjes Is In de huidlge sltuatle beperkt. De samenhang van het systeem Is In de ablotlek en geomorfologle aanwezlg, maar rUlmtelljk en ecologlsch is het gebled meer versnlpperd en gedegradeerd. Lokaal zljn rUlmtelljk en ecologlsch samenhangende gebleden met een kenmerkende identltelt aanwezlg, bljvoorbeeld de oorsprong van de Runsloot, de Hondstongen en de oorsprong van de Eekhoornscheloop, het Hooge Veen. In het beeksysteem Is sprake van een lage stroomsnelheld en daardoor een gerlnge varlatle in de habltatfactoren. Knelpunten zljn de Inrlchtlng van de beken (bljvoorbeeld de aanwezlge stuwen en het huidlg proflel) en het huldlge vegetatlebeheer (dat sterk gerlcht Is op optlmallserlng van de doorstroming In het Eelderdlep en het Omgelegde Eelderdlep).

2.5.2 Flora en vegetatle In het laagveengebled komen In de Pelzer· en Eeldermaden verspreid grote oppervlakten extenslef beheerde Witbolhoollanden voor. In enkele bermen zljn nog lokaal schraallandsoorten aanwezlg, waaronder Blauwe knoop en verder Incidentele soorten als Schedegeelster (Het Beeld) en Vrouwenmantelsoorten (Stenhorsten). Daarnaast zljn er vrlj goed ontwikkelde elzenbroekbosjes met kenmerkende soorten als Moerasvaren, Plulmzegge, Gele 115 en Zwarte bes. Het Eelderdlep en het Omgelegde Eelderdiep worden gekenmerkt door water· en oevervegetatles van matlg tot zeer voedselrljke omstandlgheden. In het hele gebled komen waardevolle sloot· en oevervegetatles voor, veelal met plantensoorten die aangeven dat er kwel aanwezlg Is. Kwelsoorten als Watervioller, Holpljp, L1dsteng en soorten van het Dotterverbond komen vrlj algemeen voor. Op de hoger gelegen gronden komen plaatseiljk plantensoorten voor, die kenmerkend zljn voor oude bosgroelplaatsen, zoals de Bosanemoon. Deze soorten staan vooral In de bermen ten noorden en oosten van Peize. Verder zljn er meerdere concentratlegebleden met waardevolle petgaten met moerasvegetatles. Deze vegetaties worden gerekend tot het Verbond van Grote zeggen en de Klasse der Kleine zeggen. In deze petgaten komt een grote verscheidenheld aan verlandlngsstadla en vegetatletypen voor. In het gebied Broekenweerlng, De Marsen en het gebled Beelestukken aan de Noorddljk staan klelne oppervlakten waardevolle Elzenbroekbossen. Deze bossen worden veelal omgeven door schraalgraslanden met stukjes blauwgrasland en trllveen. Hler Is regenwaterinvloed en matlge tot sterke kweilnvloed. Deze invloeden blljken ult het voorkomen van verschillende vegetatletypen.

11 Ten noorden van de Zanddljk IIgt een perceel met een van de meest gave schraallanden waar vele zeggensoorten voorkomen. In het zUldelljke deeI van het gebled zijn waardevolle complexen met petgaten, vroeger ultgeveende delen waar verlanding met planten heeft plaatsgevonden.

2.5.3 Fauna De grootschallge open gebleden zljn belangrijk voor primalre en secundalre weldevogels en overwlnterende vogels. De weldevogels prefereren vochtlge, matlg Intenslef beheerde graslandpercelen en zlj broeden vooral In min of meer aaneengesloten open gebleden. De soorten die voorkomen zljn Kievit, Grutto, Tureluur, Veldleeuwerlk, Watersnlp, 510beend en Zomertallng. De broedvogels onderhouden relatles tussen de broedplek en het foerageergebled. Deze relatles vallen overwegend blnnen het plangebled. De Pelzer- en Eeldermaden zljn bovendlen erg belangrljk voor plelsterende en/of doortrekkende vogels, zoals Koigans, Smlent en Brandgans. De plaatselljk voorkomende Elzenbroekbosjes bleden een broedplaats aan meerdere vogelsoorten, waaronder een aantal soorten roofvogels (Torenvalk en Bulzerd). Ook komen vooralln rulgtebegroeling de Bosrietzanger, Roodborsttapult, Nachtegaal, Geelgors en Braamslulter voor. Verder zljn de natuurgebleden en rletoevers belangrljk voor rletvogels, bljvoorbeeld de Wilde eend en Rletgors. Ook de Rode L1jstsoorten Blauwborst en Kwartelkonlng zljn aangetroffen. De Sprlnkhaanzanger en Grauwe Klauwler komen er ook voor.

In het gebled worden diverse soorten dagvllnders aangetroffen. Bljzonder Is het voorkomen van de Brulne vuurvllnder (Rode IIjst soort bedrelgde vllnders) In de natuurgebleden Broekenweerlng en Beelestukken. Ult onderzoek naar de verspreldlng van vlssen In het Pelzerdlep blijkt dat er zowel soorten voorkomen die wljzen op een lage stroomsnelheld als soorten die aangeven dat er potentles zljn voor visgemeenschappen van stromende wateren, zoals Beekprlk, Bermpje, Rlvlerdonderpad en Wlnde. In het gebled Eelder- en Pelzermaden Is ook de Kleine modderkrulper (Rode L1jstsoort) aangetroffen. Ais Rode L1jstsoort van met krabbescheer begroelde sloten en petgaten komt de Groene glazenmaker voor. In het faunaonderzoek van 2005 zijn zeven soorten amflbleen waargenomen, waaronder de zeldzame soorten Helkikker, Poelklkker en Rugstreeppad.

2.6 Recreatle en verkeer Het landlnrichtlngsgebled fungeert als uitloopgebied vanult de stad Gronlngen en de dorpen Pelze, Roden, Leek, Eelde en Hoogkerk. Via diverse fletsen wandelpaden is het gebled toegankelijk voor recreanten. Het accent ligt hlerblj op dagrecreatle, bestaande ult wandelen, fletsen, paardrljden, vlssen en varen. In Pelze en de klelnere dorpen Pelzermade, Altena, Winde en Bunne wonen ongeveer 6.500 Inwoners. Veel inwoners hebben hun werk of opleidlng In de stad Groningen, Assen, Roden of Eelde-Paterswolde. Dlt leidt dagelljks tot grote verkeerstromen. De N372 vanaf de A7 blj Pelzermade via Pelze naar Roden Is een drukke doorgaande weg door het gebled. Andere belangrijke doorgaande wegen zljn de N386 (Peize Donderen) en N858 (Norgerweg). Ten oosten van het Omgelegde Eelderdiep wordt de nleuwbouwwljk Ter Borch gereallseerd. Daarnaast wordt ten zulden van de A7 bij Pelzermade een transferium aangelegd. Dit Transferium is naar verwachting in 2010 klaar.

12 3 MER Waterberging Peize

3.1 Inleldlng Voor de Waterberglng Herlnrlchtlng Pelze Is een milleueffectrapport (MER) opgesteld. In dlt milleueffectrapport zljn verschillende alternatleven voor de herlnrlchtlng beschreven en beoordeeld op hun milleueffecten. De te reallseren waterberglng en natuur IIggen voor een deel In de Herlnrlchtlng Pelze en vormen een samenhangend systeem met gebleden In Herlnrlchtlng Roden-Norg (ten westen van Herlnrlchtlng Pelze). Het MER Is opgesteld voor twee beslulten: het Landlnrlchtlngsplan Pelze en het Bestemmlngsplan Bultengebled voor de waterberglng Roden-Norg. In het Voorontwerp-Landlnrlchtlngsplan zljn de vier alternatleven en het Meest Milleuvrlendelljke Alternatlef (MMA) met de bljbehorende effecten kort omschreven. Op basis hlervan is een Voorkeursalternatlef gekozen dat de basis was voor het Voorontwerp Landlnrlchtlngsplan, het Ontwerp Inrlchtlngsplan en ultelndelljk dlt Inrlchtlngsplan. Voor de volledlgheld Is hleronder het Voorkeursalternatlef beschreven.

3.2 Ultgangspunten Voorkeursalternatlef Het Voorkeursalternatlef (VKA) Is tot stand gekomen in discussles In de toenmallge Landlnrlchtlngscommlssle Pelze. Basis voor die dlscussles zljn de ultwerklngen van de vier alternatleven en het MMA. De Bestuurscommlssie heeft gezocht naar een Inrlchtlng van het gebled die zoveel mogelljk voldoet aan de wensen en ultgangspunten van aile betrokkenen. Daarblj Is ook van belang dat de overlast door de nleuwe Inrlchtlng zoveel mogelljk wordt beperkt.

Belangrljke uitgangspunten voor het voorkeursalternatlef waren: • een effectleve waterberglng; • een robuust watersysteem; • geen vermaasde benedenloop van het Eelder- en Pelzerdlep; • een verbeterlng van de waterkwalltelt; • een optlmale natte natuurontwlkkellng; • het behoud van bestaande natuurwaarden; • de ontwikkeilng van een interessant landschap en behoud van karakterlstleke waarden; • geen of zeer beperkt schade voor de landbouw; • geen grondwateroverlast in de bebouwlng; • geen kades hoger dan 1,5 m boven maalveld.

In fasen Is gewerkt aan het ulteindelljke Voorkeursalternatlef. Het ultelndelljke Voorkeursalternatlef Is voorafgegaan door twee ultgewerkte (voorkeurs) alternatleven. De afmetlngen die In de teksten staan zljn voor de modelberekenlngen gebrulkt. Deze zljn aileen rlchtinggevend voor de uitelndelljke ultvoerlng.

• VKA-Ideaal: In dlt alternatlef Is ultgegaan van het voiledlg verwerven van aile gronden en een optlmale Inrlchtlng van het gebled. In een groot deeI van het gebled wordt Ingezet op moerasontwikkellng. Het water In het gebled rondom het Leekstermeer beweegt mee met de boezem (meebewegende berglng). Het gebled tussen het Peizerdlepdal en het Leekstermeer wordt gestuwd achter brede drempels. Hlerdoor kan het gebled meebewegen als de waterstanden op de boezem tot boven de drempel stljgen. Het grootste deel van het water van het Pelzer- en Eelderdlep wordt afgeleld via twee nleuwe waterlopen rlchtlng het Leekstermeer. Het water ult het Eelderdlep wordt geborgen achter twee smalle stuwen. Hierdoor ontstaat een grotere waterstandsdynamlek In het gebled.

13 • VKA-reeel: Blj dlt alternatlef Is ultgegaan van reallstlsche aannames voor de grondverwervlng en de Inrlchtlng van het gebled. Oat betekent dat een aantal zones niet wordt Ingerlcht als natuurgebled of waterberglngsgebled, maar landbouwgebled blljft. De Robuuste ecologlsche verblndlngszone voigt In dlt alternatlef de loop van het Eelderdlep, maar bulgt ten zulden van Pelzermade naar het westen af. De waterstanden In dlt alternatlef zljn lets lager dan In het hlervoor beschreven VKA Ideaal. Dlt Is gedaan om de toename van grondwateroverlast blj bebouwlng In Pelze en Eelde-Paterswolde en op de omliggende landbouwgronden zo veel mogelijk te beperken. Het gebled Pelzer- en Eeldermaden west krljgt geen waterberglngsfunctle. Dlt Is gedaan om optimaIe vegetatleontwlkkeling mogelijk te maken.

De leden van de toenmalige Landlnrlchtlngscommlssle hebben op 19 junl 2006 het ultelndelijke voorkeursalternatlef (VKA) vastgesteld. De basis van dlt voorkeursalternatlef Is het VKA-reeel met als aanvulllng dat het gebled Pelzer- en Eeldermaden west wei een waterbergende functle krljgt. Dlt alternatlef Is aangevuld met maatregelen om de grondwateroverlast blj bebouwlng en landbouwschade te voorkomen. Verder zljn maatregelen toegevoegd om de waterkwalitelt van het Leekstermeer te verbeteren. In het voorkeursalternatlef kan In de Pelzer- en Eeldermaden west water ult het Pelzerdlep worden geborgen.

3.3 i -, (.,~_/~ .1.;-

Sandebuur noord en zuld, De Bolmert, De Jarrens en Mlddelvennen De gebleden Sandebuur noord en zuld, De Bolmert, De Jarrens en Mlddelvennen maken onderdeel ult van de waterberglng In Roden-Norg. Het water beweegt hler mee met de boezem op een pell van NAP -0,93 m. Het meebewegen met de boezem zorgt voor goede hydrologlsche randvoorwaarden In dlt gebled. Deze randvoorwaarden zljn nodlg voor het realiseren van de natuurdoeltypen. Door de open verblndlng met het Leekstermeer Is vlsmlgratle mogelljk en is het gebled belangrljk als paalplek. Tussen het Leeksterhoofddlep en het Leekstermeer komt een doorvaarbare afscheldlng. Door die afscheldlng wordt het voedselrljke water van het Leeksterhoofddlep afgeleld naar het Lettelberterdlep.

14 De natuurdoeltypen waarnaar hler wordt gestreefd zljn jonge verlandlngs- en watergemeenschappen waaronder: rlet- en grote zeggenvegetatles; en - vochtlg schraalgrasland en bloemrljk grasland op de lets hogere delen .

Pelzerdlepdal, Vogeltjesland en Polder Matsloot - Roderwolde Het Vogeltjesland, de polder Matsloot-Roderwolde en het gebled ten westen van het Pelzerdlep maken deel ult van de waterberglng In Roden-Norg. Het Pelzerdlepdal ten oosten van het Pelzerdlep valt In het plangebled van Pelze. De genoemde gebleden worden Ingerlcht als getrapte, meebewegende berglng met een wlnterpell van -0,83 m NAP. Het water van het Pelzerdlep wordt via twee waterlopen door het Vogeltjesland en de Polder Matsloot-Roderwolde afgeleld naar het Leekstermeer. De zuldelljke waterloop loopt vanaf Roderwolde via de laagste delen van Vogeltjesland en Polder Matsloot-Roderwolde naar de zuldzljde van het Leekstermeer. De noordelljke waterloop beglnt op het punt waar het Omgelegde Eelderdlep In het Pelzerdlep stroomt. Vervolgens slult deze waterloop aan op de Matsloot rlchtlng het Leekstermeer. Via brede stuwen (25 en 50 meter) monden deze waterlopen ult In het Leekstermeer (boezempell -0,93 m NAP) en via een beweegbare stuw In het Konlngsdlep. Om terugstromlng vanult de Elektraboezem naar het berglngsgebled te voorkomen, wordt In het Konlngsdlep een eenzljdlg kerende stuw aangelegd. Het natuurdoeltype waarnaar hler wordt gestreefd Is: • moeras met jonge verlandlngsgemeenschappen, waaronder rlet- en grote zeggenvegetatles; • vochtlg schraalgrasland en bloemrljk grasland op de lets hogere delen.

Pelzer- en Eeldermaden Het gebled Pelzer- en Eeldermaden oost (Eelderdlep) wordt ingerlcht voor gestuwde berglng en krljgt een gemlddelde wlnterwaterstand -0,50 m NAP. Voor de ontwikkellng van de gewenste natuurwaarde Is een grote waterstandsdynamlek gewenst. Een grote waterstandsdynamlek houdt In dat er regelmatig wljzlglngen zljn In de grondwaterstand. Daarvoor wordt de waterstand In dlt gebled geregeld met een getrapte stuw. Deze Is tot een hoogte van -0,30 m NAP drle meter breed. Daarboven wordt de krulnbreedte 25 meter. Daardoor worden de waterstanden In het Eelderdlep afgetopt. Normaal gesproken Is het verschll tussen zomer- en wlnterwaterstand ongeveer 0,40 - a0,45 meter. Het gebled Pelzer- en Eeldermaden west krljgt een gemlddelde wlnterwaterstand van -0,70 m NAP. Het gebled wordt met een brede drempel (25 meter) In de Gouw verbonden met het Pelzerdlep. Daardoor kan water vanult het Pelzerdlep worden geborgen. Door de brede drempel Is er sprake van een getrapt meebewegend systeem. Ter hoogte van de Werlngse Dljk (ten zulden van Pelzermade) wordt het Eelderdlep naar het westen geleld. Daarblj wordt het water ult de Gouw (Pelzer- en Eeldermaden west) opgenomen In het Eelderdlep. Vervolgens mondt deze waterloop ult In het Pelzerdlep. De robuuste verblndlngszone tussen het Eelderdlep en het Pelzerdlep Is ook gekoppeld aan deze waterverblndlng. Deze zone wordt Ingerlcht als een nalte zone met open water.

Verlandlng sloten In het gehele gebled met de functlecombinatle van waterberglng en natuur blijven de sloten gehandhaafd. Vanult de sloten kunnen nalte vegetatles het gebled ko'onlseren. Op termljn groelen de sloten geheel of gedeeltelljk dlcht. In de landbouwgebleden blljven de hUldlge sloten gehandhaafd. Het geheel wordt In stappen gerealiseerd. De waterstand wordt geleldelljk verhoogd voor een optlmale ontwlkkellng van de vegetatles. In de eerste stap wordt de waterstand zo snel mogelljk verhoogd, totdat plasdras-omstandlgheden ontstaan. Hlerdoor kan de bestaande vegetatle wennen aan de naltere omstandlgheden. Bovendlen kunnen de nalte soorlen zlch vanult de slootkanten versprelden over het gebled. Na deze periode wordt de waterstand verhoogd totdat de gewenste waterstanden van het VKA zljn berelkt. De ontwlkkellng dlent zoveel mogelijk plaats te vlnden blnnen de uitvoerlngsperlode. Voor de Herinrlchting Pelze Is dat ongeveer 6-8 jaar (tot elnd 2012). In deze perlode worden de ontwlkkellng van de vegetatles, waterkwallteit, waterstanden en grondwaterstanden gevolgd.

Broekstukken, De Marsen, Achter de Esch en Roderwolde In deze gebleden wordt het huidlge (Iandbouwkundlge) pell gehandhaafd. De landbouw blljft gehandhaafd. In de gebleden Broekstukken en De Marsen Is het beheerslandbouw.

15 4 Hoofddoelen 4.1 Landbouw

4.1.1 Doeisteiling Voor de landbouw wordt gestreefd naar een verbetering van de landbouwstructuur. Hierbij wordt gedacht aan: • concentreren van de landbouwgronden blj de bedrijfsgebouwen; • vergroten van de hulskavels, zodat de koelen het gehele selzoen rond de bedrijfsgebouwen kunnen worden geweld; • verplaatsen van versnlpperde bedrljven naar goed verkavelde bedrljven van 'stoppers' en verplaatslng naar nleuw te stlchten bedrljven. Een belangrljke nevendoelsteiling is vrljmaken van de natuur-jwaterberglngsgebleden van landbouwkundlg gebruik.

4.1.2 Herverkavellng De verkavellng wordt verbeterd door gronden te rullen. Hiervoor worden de gronden op basis van bodemgeschlktheld Ingedeeld in rullklassen. Grond wordt geruild op basis van oppervlakte, waarblj rekenlng wordt gehouden met de rullklassen. De grondruillngen worden verwerkt In een zogenoemd Ruilplan( was In de Landinrichtlngswet het Plan van toedeling). Het streven Is om zoveel mogelljk gronden blj de bedrljfsgebouwen te krijgen. De nlet blj huls toe te delen granden worden zoveel mogelljk samengevoegd en toegedeeld tot een veldkavel. Deze veldkavels moeten via een openbare weg bereikbaar zijn. Het Ruilplan wordt opgesteld aan de hand van de wensen, die tljdens de wenszittlng door de eigenaren en gebrulkers worden ultgebracht. Om elementen van algemeen belang te reallseren wordt een kortlng op ieders inbreng van circa 0,3% toegepast. De grond die vrljkomt door de korting wordt gebruikt voor het reallseren van schouwpaden en recreatleve paden rond dorpen. Het Bureau Beheer Landbouwgronden koopt grond aan om deze kortlng te compenseren. Wanneer men wil en als er voldoende grand Is verworven, kan de korting In grond worden gecompenseerd. Blj de ruiling van gronden worden de elementen van de plankaart, zoals wegen en waterlopen, als randvoorwaarde gehanteerd. Deze elementen worden op grond van het Inrlchtlngsplan in elgendom, beheer en onderhoud toegewezen aan openbare IIchamen. Het streven Is de nleuwe kavelgrenzen zoveel mogelijk te laten samenvaiien met bestaande topografische grenzen, zoals wegen, waterlopen en beplantlngen. Hiervoor wordt door Bureau Beheer Landbouwgronden extra grond aangekocht. Deze extra grand kan dienen als extra toedellng (de zogenaamde landmetershectares). De overbedellng wordt In het Ruilplan opgenomen en moet door de betrakkene worden betaald. Het Ruiiplan wordt tezamen met de Lijst van Rechthebbenden ter vlsie gelegd. Daaraan Is een bezwarenprocedure verbonden.

4.1.3 Kavelaanvaardlngswerken Door de nleuwe toedellng ontstaan kavels met percelen die in grootte, vorm en IIgglng niet altljd vergelljkbaar zljn met wat Is ingebracht. Om de toegedeelde kavels qua oppervlakte en gebruiksmogelljkheden geiijkwaardlg te maken aan de ingebrachte kavels worden In het landbouwgebied in beperkte mate kavelaanvaardlngswerkzaamheden uitgevoerd. Daarblj kan worden gedacht aan de aanleg van dammen en dulkers. Incidenteel kunnen sloten worden gegraven of gedempt. Eventueel vervaiien verlaagde schouwpaden worden opgehoogd. De kavelaanvaardlngswerken worden door de Bestuurscommissle in het kader van een bestek uitgevoerd.

16 4.2 Natuur

4.2.1 Doeistelllng In het project Peize zljn de versnelde reallsatle van de begrensde natuurgebleden, de Robuuste Verbindlng en lien ecologische verblndlngszone, de te reallseren doelen.

4.2.2 Inrlchtlng natuurgebleden In de Peizer- en Eeldermaden Is ongeveer 1.400 ha begrensd als natuurgebled als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De begrensde natuurgebleden vallen grotendeels samen met de waterberglngsgebieden. Een ultzonderlng hlerop zijn enkele natuurgebleden in het Pelzerdlepdal (Stenhorsten, Koolkampen en De Weehorst). Daarnaast zljn enkele losse natuurgebledjes begrensd In het zuldelljke deel van het landlnrichtlngsgebled (rond het Bongeveen en blj het Langaarveen). Via rechtstreekse aankoop of ultrull worden de landbouwpercelen verworven en overgedragen aan een natuurlnstantle (Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer). ravens wordt partlculleren de mogelljkheld voor partlculler natuurbeheer geboden via de SUbsldleregeling Natuurbeheer (SN). In de Wet ammonlak en veehouderlj (2002) Is aangegeven dat natuur en landschapselementen die na :1 mel 1988 zljn aangelegd of begrensd, nlet als voor verzurlng gevoellg gebled worden aangemerkt. Ze vormen daardoor geen belemmerlng voor de ontwlkkellng van bestaande veehouderljbedrljven.

Pelzer- en Eeldermaden Oost Voor de laaggelegen delen van de Eeldermaden (Pelzer- en Eeldermaden oost) wordt gestreefd naar de ontwlkkellng van een robuust beekdal met een overstromlngsmoeras. Hlerblj Is sprake van overstromlng van het beekdal gedurende de wlntermaanden met aanslultend nalte perioden In het voor- en najaar. Om dlt te berelken wordt In de Pelzerweerlng lokaal het maaiveld door afplaggen verlaagd. Daarmee worden laagten geaccentueerd en open water gecreeerd. ravens wordt hlermee de voedselrljke bovengrond ve rwljde rd. Daardoor kunnen waardevollere natuurtypen tot ontwikkellng komen. Blj het plaggen wordt rekenlng gehouden met het Koardlekle, een cultuurhlstorlch element dat In stand wordt gehouden. Om een toename van overlast van muggen te voorkomen, wordt voldoende afstand gehouden tot de bebouwlng. Door jarenlang onderhoud zljn de oevers langs het Eelderdlep klelne ruggen geworden. Deze oeverstroken worden gedeeltelljk afgegraven (daar waar het maalveld lager gelegen Is) om de moerasontwlkkellng te bevorderen en de overgang water/land geleidelljker te maken. De aanwezige dulkers worden waar wenselljk verwijderd. De kades langs het zuldelljk deel van het Eelderdlep worden verwljderd en herkenbare voormallge meanders worden ultgegraven, waardoor het water langer wordt vastgehouden en waardoor waardevolle, permanent nalte elementen ontstaan. De sloten In de laagste delen van het gebled worden nlet meer onderhouden en verlanden op termljn. De sloten van de hoger gelegen delen en een smalle zone langs de oostzljde van de Drentse Dljk worden zoveel mogelijk gedempt, waardoor het gewenste begrazlngsbeheer langs de flanken van het overstromlngsmoeras mogelijk wordt.

Pelzer- en Eeldermaden West In de Pelzer- en Eeldermaden west komen kwel en waardevolle schraallandvegetatles voor. Hler wordt gestreefd naar verschillende typen nalte/vochtlge graslanden; op de wat hogere delen ook bloemrijke graslanden. In laagtes Is rulmte voor verlandlng met open water, moeras-, struweel- en broekbosontwlkkellng. In de omgevlng van de Noorddljk en Zulddljk worden enkele petgaten gegraven. Het onderhoud aan de Gouw wordt gemlnlmallseerd om verlandlng te stlmuleren. Daarmee wordt de atvoer vertraagd. In de Weerlngsbroeken blljft het slotenpatroon gehandhaafd en zodanlg verbeterd/aangepast dat overstromlngs- en regenwater gemakkelijk kan afstromen via open verblndlngen naar de Gouw. ravens worden hler petgaten gegraven. in het kwelgebied tussen de Groningervveg (N372) en de Zanddijk (Broekenweering) worden maatregelen genomen am de kwelinvioed te versterken: slaten in de hager gelegen delen worden gedempt of verondiept en ondiepe begreppeling in de lager gelegen delen wordt hersteld am regenwater af te voeren. Oak worden hier enkele nieuwe petgaten gegraven. De Nieuwe sloat wordt verondiept en versmald.ln het gebled zijn enkele percelen die met klel zljn opgehoogd. Deze kleilaag wordt verwljderd.

Pelzerdlep De kades langs het Peizerdlep worden verwljderd of doorgraven. Het onderhoud aan de sloten In het gebled wordt gestopt waardoor de sloten zullen verlanden. De aanwezige natuurlijke laagte In het noordelijke deeI van het gebled (omgevlng Langmadijk) wordt uitgegraven, zodat hier permanent water

17 komt te staan. Deze waterpartij kan mogelijk dienen als slibvang voor terugstromend water uit het leekstermeergebled.

Overlge gebleden Het vrljmaken van gronden is In de eerste plaats gericht op de comblnatle waterberglng en natuur. Pas als ook In de overige natuurgebleden de Stenhorsten en de Weehorsten voldoende gronden zijn verworven kan de inrlchtlng hler plaats vinden. Daarom wordt er vooralsnog vanult gegaan dat de Inrlchtlng voor de belde hlerna beschreven gebieden buiten landlnrlchtlng na 2012 wordt ultgevoerd. Tevens zal voorafgaand aan de ultvoerlng bepaald moeten zijn of ten gevolge van de voorgenomen inrlchtlngsmaatregelen er geen sprake Is van ongewenste stapellng van grondwatereffecten.

Stenhorsten Het gebled Stenhorsten Is een stukje oud, klelnschalig cUltuurlandschap op de rand van het beekdal van het Pelzerdiep. Voor dlt gebled heeft Natuurmonumenten een Inrlchtlngsplan gemaakt. In het plan worden de kades van het Pelzerdlep verlegd, de Interne waterhulshoudlng aangepakt en worden de aanwezige landschapselementen als singeIs, poelen, bos en akkers hersteld. In het kader van de Herinrlchtlng Pelze wordt het gebled zoveel mogelljk toedellngstechnlsch vrljgemaakt. De inrlchtlng vindt In een later stadium buiten de planperlode van de Herlnrichting Pelze plaats.

Weehorsten Voor het gebied de Weehorsten heeft Staatsbosbeheer de Inrlchtlngsvlsle Zaagblad ontwikkeld. Door dlt gebled stroomt van zuid naar noord het Oude Dlep. Indeze vlsie wordt voorgesteld om de afvoersloten, die het water van de hogere delen naar het Oude Diep afvoeren, te dempen. Daarmee wordt regenwaterlnfiltratle gestlmuleerd. Het Oude Dlep wordt ondleper gemaakt, evenals de sloot ten oosten van het Weehorstbos en enkele andere diepe sloten. Op langere termijn wordt gestreefd naar hermeanderlng van het Oude Dlep en het verbinden van het lieverensche diep met het Oude Dlep. In het kader van de Herinrichting Peize wordt het gebled zoveel mogelljk toedeilngstechnlsch vrij gemaakt. De inrichting vindt in een later stadium buiten de planperiode van de Herinrichting Peize plaats.

4.2.3 Reallsatle robuuste verblndlngszone Door het gebied van de Herlnrichting Peize loopt van het leekstermeer naar het Zuldlaardermeer de Robuuste Verblnding, de 'Natte As Noord'. Deze verblndlng zal bestaan ult bloemrijk grasland, schraalland, rletland en rulgle, struweel en zoetwatergemeenschappen. Ten zulden van Pelzermade kruist de verblnding de Gronlngerweg (N372). Daar wordt een faunapassage aangelegd. In de N372 wordt hiervoor door de provincie een viaduct gereallseerd over de Robuuste Verbindlng. Nablj Eelderwoide sluit de robuuste verbindlngszone aan op de aan te leggen ecozone in de nieuwbouwwijk Ter Borch. Daarmee wordt een verblndlng met het Paterswoldsemeer gerealiseerd.

4.2.4 Reallsatle ecologlsche verblndlngszone In het Herinrichtlngsgebied Peize wordt toedelingstechnisch invulllng gegeven aan de ecologlsche verbindlng Zeijen-Zeegse-Eelde. Het trace van de verbindlngszone Is indlcatlef aangegeven en wordt daar waar mogelijk In het Plan van Toedellng vrijgemaakt. De verbindlngszone dlent ter verbinding van verspreid IIggende hoogveenrestanten en bestaat uit een strook ter breedte van maxlmaal 30 meter. De ecologlsche verbindlngszone maakt onderdeel uit van de EHS. Hiervan gaat geen schaduwwerklng uit voor de omilggende agrarische bedrijven aangezlen het nleuwe, aan te leggen natuur betreft, die nlet als Verzuringsgevoelig door het Rljk Is aangemeld in het kader van het Ammoniakbeleld.

4.2.5 Beheersgebleden Ais laatste categorle staan op het landlnrlchtlngsplan langs Eelde, rond Bunne en langs de Grote Masloot beheersgebleden aangegeven. In deze gebleden wordt agrarlers de mogelljkheid geboden om beheersovereenkomsten af te sluiten. Een deel van deze gebleden Is begrensd als rulme jas. Dlt zijn zoekgebieden waarblnnen voor klelnere oppervlakten vrljwilllg overeenkomsten kunnen worden afgesloten. Beheersovereenkomsten leiden nlet tot een wljziglng van de bestemming.

18 4.3 Velllgheid en Water

4.3.1 Doeisteiling Hoofddoeistelllng Is het reallseren van waterberglngsgebleden voor het vergroten van de velllgheid voor Inundatles vanult de Elektraboezem.

4.3.2 Aanleg waterberglngsgebleden In de Pelzer- en Eeldermaden worden waterberglngsgebleden Ingerlcht om overtolllg water blj extreme neerslag te kunnen bergen. Deze waterberglngsgebleden worden vrljgemaakt van landbouwgronden. Hlervoor hebben Gedeputeerde Staten van Drenthe en het Dagelljks Bestuur van het Waterschap Noorderzljlvest een Aankoop Strategleplan (ASP) vastgesteld. Dlt betekent dat grondelgenaren In deze gebleden blj verkoop een toeslag hebben ontvangen bovenop de agrarlsche waarde. Dlt ASP was tot 1 januarl 2007 van kracht. De overlge landbouwgronden worden voor zover mogelljk via het Rullplan ult het waterberglngsgebled gerulld.

Rond de waterberglngsgebleden worden kades aangelegd. Ook moeten bestaande kades worden opgehoogd. De kades krlJgen een ultelndelljke hoogte van 0,50 meter boven de berekende maxlmale waterstand. Aangezlen door de slappe ondergrond zeltlngen optreden, zal de aanleghoogte In het begin hoger zljn. Het kadetraject langs de Gouw ten noorden van de N372 zal speclflek onderzocht worden In samenhang met voldoende velligheldsgaranties voor Pelzermade. Daarblj wordt meegenomen of het intact houden van de Pelzerdlepkade oostelljker hlerln een rol kan spelen. Om de verschillende waterpellen in de waterberglngsgebleden In stand te houden, worden stuwen geplaatst In het Eelderdlep, de Gouw en het Peizerdlep/Konlngsdlep. Deze stuwen worden voorzlen van vlspassages.

Voor de afvoer van het water wordt vanaf het Eelderdlep ten zulden van Pelzermade een nleuwe waterloop gegraven naar het Pelzerdlep. Blj de aanleg van deze verblndlng worden de ter plaalse aanwezige veenterpen zoveel mogelljk In stand gehouden.

De westrand van de stad Gronlngen wordt In de huldige sltuatle In droge sltuatles vanult het Omgelegde Eelderdiep via een dulker onder de A7 van water voorzlen. Ook In de toekomstige situatle zal het water vanult het Pelzerdlep komend door het oostwestgerlchte deel van het Omgelegde Eelderdlep naar de stad stromen.

4.3.3 Beperklng wateroverlast Langs de randen van het waterbergingsgebled blijven landbouwgronden blnnen de EHS IIggen. Deze gronden kunnen naar verwachtlng niet verworven worden. Om te voorkomen dat deze landbouwgronden vernaltlngsschade ondervlnden, wordt eventueel drainage aangelegd en worden langs de kades kwelsloten gegraven. Eventueel wordt het pell aangepast. Hlerblj worden negatleve effecten op het naastgelegen natuurgebied zoveel mogelijk voorkomen. De afwaterlng van de landbouwpercelen aan de oostzljde van het waterberglngsgebled wordt verzorgd door het Omgelegde Eelderdlep. Hlervoor wordt het Omgelegde Eelderdlep onder bemallng van het gemaal Pelzer- en Eeldermaden gebracht In comblnatle met een pellverlaglng naar -1,10 m / -0.95 m NAP. Ook een deel van de bebouwlng van Eelde-Paterswolde wordt gekoppeld aan het Omgelegde Eelderdlep. Ter hoogte van Pelzermade wordt een koppellng gemaakt tussen het Omgelegde Eelderdlep en het huldlge bemallngsgebled Pelzer- en Eeldermaden. Het landbouwgebled aan de westzljde van de waterberglng (Achterste Wold te Pelze) wordt een bemalen gebled. Het gebled grofweg ten zulden van de Woudrustlaan wordt bemalen met een nleuw gemaal dat ter hoogte van de Broekstukken afwatert op de waterberglng. Het gebled grofweg ten noorden van de Woudrustlaan kan via een nleuwe waterloop langs de kade en de Gronlngerweg (N372) onder bemaling gebracht worden van het gemaal Pelzer- en Eeldermaden of krljgt een elgen bemaling. Deze gebleden houden het huldlge pell. De nleuwe waterloop wordt langs de achterzljde van de landbouwpercelen aan het Achterste Wold gelegd. De exacte IIgglng Is afhankelljk van het Ruilplan. De waterloop wordt zo aangelegd, dat de kwelstromlngen In de natuurgebieden zoveel mogelljk In stand blljven.

19 Rond enkele verspreid IIggende wonlngen en aehter de wonlngen aan de Groningerweg (N372) worden kades aangelegd. De bebouwlng aan de Zanddljk wordt tevens voorzien van een onderbemallng. Ook wordt plaatsellJk drainage aangelegd. Daarnaast IIggen In het waterberglngsgebied twee gastransportleidlngen en een hoogspannlngsleldlng. De gasleldlngen IIggen tussen 60 en 100 em beneden maaiveld. Om te voorkomen dat de gasleldlngen door de verhoglng van de waterstand gaan opdrljven, wordt op het leldlngtraee een grondllehaam aangebraeht. De hoogte wordt nader bepaald op basis van aanvullende berekenlngen. Blj de kruislngen van gasleldlngen met nleuwe kades zljn extra aanpasslngen aan de gasleldlng nodlg. Voorafgaand aan de Inrlehtlngswerkzaamheden worden, Indlen nodlg, de bulzen voorzlen van een nleuwe onderhoudsvrlje bekledlng. De hoogspannlngsmasten worden ten zulden van de Wolddljk door kades bulten de waterberglng gehouden, zodat de masten berelkbaar blljven. Ten noorden van de WolddlJk worden Insteekwegen naar de Indlvlduele masten verhoogd aangelegd. Rond de masten komt een verhoogd plateau te IIggen. De tweede mast ten noorden van de Zanddljk wordt reehtstreeks vanaf de N372 met een Insteekweg ontsloten.

4.3.4 Aanpasslng beken De hoofdstromen In het gebled (Eelderdlep en Pelzerdlep) blljven grotendeels In de huldlge vorm gehandhaafd. Verder worden de kades langs het Pelzerdlep en het zuldelljke deel van het Eelderdlep doorgraven of verwljderd. In het zuldelljk deel van het waterberglngsgebled worden de oude meanders hersteld en de huldlge loop bulten werking gesteld. De Bestuurseommlssle streett naar het koppelen van de Grote Masloot aan de bovenloop van het Eelderdlep. Dlt Is In teehnlsehe zln op versehillende manleren mogelljk. De exaete Invulling Is afhankelljk van het Ruilplan. De koppellng wordt gereallseerd onder de voorwaarde dat er geen aanvuilende negatleve Invloeden op de grondwaterstanden zljn ten opzlehte van de effeeten zoals bepaald In het MER. Het water In de vljvers van Splerveen wordt beinvloed door overstorten ult het rlool. Oat water wordt geloosd op het Eelderdlep, bovenstrooms van de waterberglng, en beinvloedt daarmee de waterkwalltelt van de waterberglng. De gemeente pakt In samenhang met de plannen voor de waterberglng de overstorten van Splerveen aan. Zlj levert daarmee een bljdrage aan de kwalltelt van het gebled.

4.3.5 Aanpasslng waterlopen Ultslultend hoofdwaterlopen met een afvoereapaeltelt van meer dan 50 liter per seeonde worden In eigendom, beheer en onderhoud toegewezen aan het Watersehap Noorderzljlvest. Hlerdoor komen enkele bestaande hoofdwaterlopen te vervallen en worden enkele nleuwe toegevoegd. Het vervallen van een waterloop betekent hierblj dat deze nlet meer in elgendom, beheer enl of onderhoud meer is bij het Watersehap. Op de te vervallen waterlopen Is de sehouwplleht van toepassing. Langs de hoofdwaterlopen van het Watersehap Noorderzijlvest worden eenzljdlg onderhoudspaden van 4 meter breed aangelegd. Ais de bovenbreedte van de waterloop meer dan 8 meter bedraagt (gemeten van Insteek tot Insteek), worden aan belde zijden onderhoudspaden van 4 meter aangelegd. In de huldige sltuatle Is er sprake van tweezljdlge vrijllggende sehouwpaden met een breedte van 1,5 meter. Langs waterlopen in natuurgebleden worden geen onderhoudspaden aangelegd. Via het Ruilplan worden de benodlgde gronden voor de waterlopen vrljgemaakt. De onderhoudspaden worden via de kortlng gereallseerd. Het watersehap is zelf verantwoordeiljk voor de aanleg en beheer van de sehouwpaden.

20 4.4 landschap en cultuurhlstorle

4.4.1 Doeistelllng Voor het gebled Pelze wordt gestreefd naar: handhaven en versterken van de gebledskenmerken van het laagveengebled (openheld, grasland en sloten); handhaven of versterken van de herkenbaarheld van ontglnnlngspatronen; behouden van archeologlsche waarden.

4.4.2 Versterklng onderscheld landschapstypen In het landlnrlchtlngsgebled Is het onderscheld tussen de hogere gronden (het plateau) en de laagten (maden en moeras) belangrljk. Het plateau wordt versterkt door loedellngstechnlsch rulmte te maken voor het reallseren van landschapselementen (bossen, lanen). Hlerblj moeten de essen als open rulmte gespaard blljven. Voor de maden wordt gestreefd naar Instandhouden van het open grasland door een beheer van maalen en afvoeren. Voor de laagste delen (moeras) moet het beheer mlnlmaal zljn, zodat zlch een moerasachtlge vegetatle met wilg. rlet, zegges en plaatselljk open waler kan ontwlkkelen. Voor de landgoederenzone wordt gestreefd naar verslerklng van hel huldlge beeld met lanen en bossen, afgewlsseld met open rulmtes. De Herlnrlchtlng faclllteert dlt door evenlueel daarvoor benodlgde gronden toedellngslechnlsch vrlj te maken. Hel kenmerkende slolenpatroon In de Pelzer- en Eeldermaden blljlt gehandhaafd, doordat blj de Inrlchtlng ervoor is gekozen de slolen langzaam te laten verlanden In plaals van te dempen. Hlerdoor blljlt het slotenpatroon nog lang zlchtbaar In de vegetatle.

4.4.3 Beschermlng veenterpen De veenterpen moeten als archeologlsch monument worden behouden. Door wandelpaden aan Ie leggen en Informatleborden te plaalsen, worden de veenterpen beter zlchtbaar gemaakt voor recreanten. Ook kunnen veenterpen met vrljkomende grond worden opgewaardeerd. Door de hogere grondwaterstanden In het waterberglngsgebled worden de archeologlsche waarden beter geconserveerd.

4.4.4 Behoud culluurhlstorlsche, archeologlsche elementen en aardkundlge waarden. Een deel van het gebled Is op kaart 9 In hel Provlnciaal Omgevlngs Plan als een gebled mel belangrljke bodemgradlenlen. Het provlnclaal beleld Is er op gerlcht deze bodemelgen waarden te behouden en waar mogelljk Ie herstellen. Blj de ultvoerlng van het plan zal met deze waarden zo veel mogelljk rekenlng worden gehouden. De In cultuurhlstorlsch opzlcht belangrljke punt-, IIjn- en vlakelementen en de samenhang daartussen worden waar mogelljk gehandhaafd en versterkt. In dll kader wordt de Amerlkaanse windmolen aan de Gouw ten noorden van de Noorddljk hersteld. De oude verblndlng lussen Donderen naar Roden via lieveren is gedeeltelljk In hel terreln Ie herkennen (onder andere tussen de langaarse Weg en de Bongveenweg). Een deel hlervan wordt hersteld als fletspad. Verder wordt gestreefd naar herstel van hel hlstorlsche voetpad lussen Ter Hansouwe (De Horst) en het landgoed De Marsch via het zuldelljke deel van de Eelder- en Pelzermaden. De archeologlsche gebledjes blljven intact en worden beschermd. Eventuele maalregelen In de archeologlsche meldlngsgebleden worden pas uitgevoerd na overleg met de provinciaIe archeoloog. In hel noordelijke deel van het gebled IIgt langs het Eelderdlep een oud pad, het Koardlekle. Bij het plaggen wordl dll hlslorlsche element gespaard, waardoor het weer beter zlchlbaar wordt In het landschap.

4.4.5 landschappelljke Inpasslng bebouwlng langs de randen van de Pelzer- en Eeldermaden IIggen de dorpen Peize en Eelde-Paterswolde en de stadsrand van Groningen en de Tynaarlose wljk Ter Borch.

21 Ter versterklng van de groene structuren op de hogere gronden kunnen langs de dorpsranden beplantlngselementen aangelegd worden. Voor de nleuwbouwwljk Ter Borch wordt de overgang van de stad naar het natuurgebled langs het Omgelegde Eelerdlep In de planperlode verder ultgewerkt. Hetzelfde geldt voor de noordzljde van Pelze langs de rondweg.

4.4.6 Ondersteunlng partlcullere Inltlatleven De Gemeenten Tynaarlo en Noordenveld hebben een vlsle opgesteld voor nleuwe landgoederen. De Bestuurscommlssle ondersteunt partlcullere Inltlatleven, voor zover deze Inltlatleven passen blnnen de doeistelllngen van het Inrlchtlngsplan. Vooral In het zuldelljke deel bij Altena en Pelze zljn daarvoor mogelljkheden. Indlen mogelljk wordt hlermee In het Rullplan rekenlng gehouden. Daarnaast Is op Initlatlef van de Gemeente Noordenveld begonnen met het project 'Revitalisering bultengebied Klunderveen'. In dlt cultuurhlstorlsch waardevol klelnschallg gebled rond Altena is het hlstorlsch kavelpatroon nog goed herkenbaar. Doel Is het landschap te herstellen op basis van vrljwllllgheid. De werkzaamheden worden geflnanclerd door de Provlncle Drenthe en de Gemeente Noordenveld. In overleg met de Inltlatlefnemers onderzoekt de Bestuurscommlssle In hoeverre deze plannen zljn In te passen In het op te stellen Rullplan.

22 4.5 Reerealle

4.5.1 Doeisteiling Doells het waarborgen en bevorderen van de reerealleve toegankelljkheid van het gebled.

4.5.2 Reereatleve Inrlehtlng natuurgebleden Voor de natuurgebleden In de Pelzer- en Eeldermaden wordt gestreefd naar extenslef reereatlef medegebrulk. Langs de randen worden natuurbeleefpunten geereeerd, van waarult enkele wandelroutes worden aangelegd. Gedaeht wordt aan het natuurbeleefpunt Ter Borgh, het blologlsch rundveebedrljf annex beheerboerderlj van Natuurmonumenten 't Hooge Veld, het dorpsbos ten oosten van Pelze, de Stenhorsten ten noorden van Pelze en de op de kade langs de westzljde van de Gouw. De huldlge wegen In het waterberglngsgebled worden autoluw gemaakt en krljgen een funetle voor recreatlef autoverkeer en reereatief/utllltair fletsverkeer.

4.5.3 Aanleg wandelpaden en mogelljkheld rulterpad In de planperlode wordt gekeken of op de oostelljke kade van het Omgelegde Eelderdlep tussen het Stadspark en de Schelfhorst een wandelen fletsverblndlng kan worden gemaakt, als uilioopgebled vanult Eelde/Paterswolde en Ter Borch/Gronlngen. Vanult de Verenlglng Dorpsbelangen Pelze zljn Inltlatleven ontploold voor de aanleg van reereatleve uilioopmogelljkheden rondom Pelze (kerke- en kroegpaden). Samen met Dorpsbelangen worden hlervoor routes ontwlkkeld. Daarnaast worden andere oude IIjnen In het landschap als oude dljken en kades loveel mogelljk benut als wandelroutes. Via het RUliplan wordt de ondergrond hlervoor vrljgemaakt en toegedeeld aan de gemeente. In overleg met het watersehap moeten afspraken worden gemaakt over het (mede-)gebruik, door wandelaars, van de te reallseren sehouwpaden. In het plan wordt een speelfleke rulterpad aangegeven en waar nodlg daarop Ingerlehl. In het plangebled blljven mogelljkheden voor ruiterverkeer bestaan op de route Zanddljk, Drentse Dljk via de de Noorddljk en de brug over het Eelderdlep. Het medegebrulk als Rulterpad op de overige kades Is nadrukkelljk nlet aan de orde.

4.5.4 Aanleg f1etspaden De bestaande f1etsroute vanuit het Stadspark, via de Langmadljk naar de Roderwolderdljk, vormt een aantrekkelljke route vanult Gronlngen naar de nleuwe natuur aan het Leekstermeer. Tevens voigt dit trace een hlstorlsehe verbindlng. Deze fletsverblndlng wordt verbeterd en het noordelljke deel van de Langmadljk, gelegen In waterberglngsgebled, wordt opgehoogd. Op de oostelljke kade van het Omgelegde Eelderdlep wordt een verhard fletspad aangelegd In noordelljke riehtlng tot aan de Madljk. Tussen de Eekhoornstraat en het Paasveen wordt de grond vrljgemaakt voor een fletsverbindlng. De gemeente Tynaarlo lorgt voor de aanleg van het fietspad.

4.5.5 Aanleg kanovoorzlenlngan Het Omgelegde Eelderdlep wordt gesehikt gemaakt voor kanovaart vanult de nleuwbouwwljk Ter Boreh. Hlervoor worden enkele In- en uitstapvoorzleningen aangelegd. De loeatie wordt nog nader bepaald.

23 4.6 Verkeer

4.6.1 Doeistelllng Een van de doelen van de Herlnrlchtlng Pelze Is het zorgen voor een goede ontslultlng van percelen en wonlngen blnnen en bulten het waterberglngsgebled.

4.6.2 Aanpasslng ontslultlng Door de Inrlchtlng van de waterberglngsgebleden moet de wegenstructuur worden aangepast. Op de plankaart Is aangegeven van welke wegen de openbaarheld verandert. Het zuldelljke deel van de Langmadljk komt te vervallen. De asfaltverhardlng wordt verwljderd. Het noordelljke deeI van deze weg behoudt een functle voor fletsverkeer rlchtlng de fletsbrug over het Pelzerdlep. De betonconstructle van het fletspad wordt doorgetrokken.

De overlge wegen In het waterberglngsgebled (Drentse Dljk, Zanddljk, Woudrustlaan en Noorddljk) worden autoluw gemaakt door knlppen aan te brengen voor het doorgaande gemotorlseerde verkeer. Wei houden deze wegen een ontslultlngsfunctle voor recreatlef (gemotorlseerd) verkeer en voor het beheer van de natuurgebleden. Wegen op kades en toegangswegen naar wonlngen krljgen een waakhoogte van 0,50 meter boven de maxlmaal verwachte waterstand die gemlddeld eens In de honderd jaar voorkomt. In de Gronlngerweg (N372) en de Werlngsedljk worden nleuwe bruggen aangelegd ter plaatse van de krulslng met de nleuwe koppellng tussen het Eelderdlep en het Pelzerdlep. De brug In de Werlngsedljk wordt ultgevoerd als fletsbrug, dlt Is tevens de plek waar deze weg autoluw gemaakt wordt.

De openbaar toegankelljke (zand)wegen In het gebled, veelal In comblnatle met wandelen fletspaden, worden vrijwel allemaal gehandhaafd. Het gebrulk van deze wegen als sluiproute voor het doorgaand gemotoriseerd verkeer wordt teruggedrongen.

24 4.7 leefbaarheld

4.7.1 Beperklng toename van muggenoverlast Overlast van muggen wordt voornamelljk veroorzaakt door geisoleerde wateren In voedselrljke verstoorde systemen waar geen vljanden van muggenlarven kunnen komen. Om de toename van de overlast door de ontwlkkellng van natte natuurgebleden te beperken, dlenen geisoleerde laagtes te worden voorkomen. Door de pellen per selzoen volgens een natuurlljk patroon te laten fluctueren, wordt een explosleve ultbreldlng van steekmuggen voorkomen. Nablj bebouwlng wordt In het natuurgebled een voldoende brede droge bufferzone aangehouden. Daarmee wordt toename van de muggenoverlast beperkt. Dlt wordt Ingevuld In comblnatle met de ultbreldlng van de woonwljk Ter Borgh. Om Inzlcht te krljgen In de huldlge sltuatle van de muggen Is In het jaar 2007 een muggentelllng ultgevoerd. Daarmee Is de nulsltuatle vastgelegd. Dlt Is de sltuatle zander de maatregelen voor natuur en waterberglng. Tevens wordt In 2008 nogmaals een meting van de huldlge sltuatle verrlcht.

4.7.2 Behoud ultzlcht langs de grens van de waterberglngsgebleden worden kades aangelegd. De ultelndelljke hoogte van de aan te leggen kades komt bljna nergens hoger dan 1,00 a 1,25 meter boven maalveld. Kades tot 1,25 meter boven maalveld zullen het ultzlcht nlet of nauwelljks belemmeren. Om de gewenste ultelndelljke aanleghoogte te kunnen berelken na zettlng, zal de aanleghoogte In het begin hoger zljn.

Door de Commlssle Is nogmaals het velllgheldsaspect In de extreme sltuatle bekeken. Daarblj Is speclflek gerekend aan het effect van opstuwlng ten gevolge van wind. Ult deze nadere analyse Is gebleken dat, In samenhang met de Inrlchtlngsmaatregelen, de maxlmale extra kadehoogte 0,25 meter bedraagt en varleert van 0,05 tot 0,25 meter.

4.7.3 Beperklng toename van (grond)wateroverlast Door de hogere waterstanden In de natuur-/waterberglngsgebleden wordt een toename van de grondwateroverlast verwacht In de kernen van Eelde-Paterswolde en Pelze. De huldlge situatle wordt vastgelegd In een nulmetlng. Daarnaast worden na reallsatie de veranderingen In de grondwaterstand bijgehouden (monitoring). Hiervoor zljn in het gebled enkele dlepe en ondlepe pellbulzen geplaatst In de bebouwlng van Pelze en Eelder-Paterswolde, de versprelde losse bebouwlng In het waterberglngsgebled en de landbouwgebleden random het gebled. Wordt een toename van de wateroverlast geconstateerd dan kan deze door de aanleg van cunetdralnage en/of het verdlepen en verbreden van bermsloten worden weggenomen.

4.8 Nutsleldlngen

In het gebled IIggen verschillende nutsvoorzleningen. In overleg met de betrokken organlsatles worden de benodlgde aanvullende maatregelen bepaald. Vanwege het belang wordt hler nader ingegaan op twee van die leldlngnetwerken, het hoge druk gasleldlngnet van Gasunie en de hoogspannlngsleldlng van Tennet.

4.8.1 Hoge druk gasleldlng Gasunle In het plangebled IIggen verschillende hoge druk gasleldlngen van Gasunle. Deze leldingen moeten aan bepaalde normen voldoen. Hlervoor zljn op plaatsen waar de leldlng bestaande of nleuwe kades krulst extra beschermende maatregelen voorzlen of wordt de kade of de leldlng aangepast zodat deze elkaar nlet negatlef beinvloeden. Op enkele plaatsen Iigt de leldlng nlet diep genoeg en wordt de grondlaag boven de leldlng op de julste dlkte gebracht.

4.8.2 Hoogspannlngsleldlng Tennet Door het gebled loopt een hoogspannlngsleiding van Tennet. De masten van deze leldlng dlenen ten allen tljde berelkbaar te zljn. Dlt betekent dat naar de masten die In de waterberglng Iiggen zandwegen worden aangelegd naar de masten op een hoogte gelljk aan de kades en wegen In de omgevlng. De wegen worden zo aangelegd dat deze zoveel mogellJk de bestaande verkaveling volgen en zo dat de bestaande waarden zoveel mogelljk worden ontzlen.

25 Tevens wordt rand de masten een plateau van 30 bij 30 m aangelegd op dezelfde hoogte als de wegen en de kades. De mast blJ de ZanddiJk heeft een extra functle als trekmast. Dit betekent dat hler een plateau van 50 blJ 50 m rand de mast wordt aangelegd.

26 5 Monitoring Om de effecten van het plan te kunnen zlen en volgen Is besloten om een grondwatermonltorlngsmeetnet op te zetten. Het meetnet wordt ontworpen door het Waterschap Noorderzljlvest en de Dienst Landelijk Gebled In samenwerklng met de overlge partljen. Hlerover Is een een aparte notltle verschenen. In deze notltle Is ook stllgestaan blj de volgende onderdelen: 1. Grondwaterkwantltelt 2. Oppervlaktewaterkwantltelt en kwalitelt 3. Bodemkwalitelt 4. Zettlngen wegen, kades en leldlngen 5. Vegetatle 6. Fauna 7. Archeologle 8. Muggen 9. Bouwkundlge staat van wonlngen

Deze onderdelen worden nlet allemaal ultgewerkt In de notltle. De Bestuurscommlssle werkt de genoemde onderdelen ult In een totaal monltorlngsplan. Daarblj behoeven nlet aile onderdelen door de Bestuurscommlssle zelf ultgevoerd te worden.

Het belangrljkste onderdeel op korte termljn Is de grondwatersltuatle In verband met de mogelijke wateroverlast blj bebouwlng en landbouwschade. Voorultlopend op de vaststelllng van het plan Is een grondwatermeetnet geinstalleerd om de nulsltuatle vast te leggen. Hetzelfde geldt voor de mogelijke overlast van muggen.

Het meetnet vraagt Investerlngen maar vooral ook een beheerslnspannlng voor het onderhoud van de pellbulzen, voor het opnemen en archlveren van de meetgegevens en voor het vastleggen van waterhulshoudkundlge veranderlngen In de waarnemlngsperlode. Ongeveer 5 jaar na het begin van de metlngen wordt een (tussen)evaluatle gemaakt van de effecten van het plan. Mocht het plan onverhoopt toch schade veroorzaken voor de bebouwlng of voor landbouwgronden, dan kunnen er aanvuliende maatregelen worden getroffen. De Bestuurscommlssle Is gedurende de planperlode verantwoordelijk voor de monitoring. Nadat de planperlode Is afgerond en de Bestuurscommlssle ontbonden worden die onderdelen die dan nog aan de orde zljn overgedragen aan de meest geelgende Instantles.

27 6 Uitvoering

6.:1. Grondverwervlng Om de doeisteliingen voor de Herlnrlchtlng Pelze volledlg te kunnen reallseren Is 760 hectare grond nodlg. Deels zl]n deze gronden Inmlddels verworven door het Bureau Beheer landbouwgronden (BBl). De gronden blnnen de waterberglngsgebleden (308 hectare) zl]n verworven In het kader van het Aankoop Strategle Plan (ASP). Blnnen de looptl]d van de herlnrlchtlng kan naar verwachtlng slechts een deel van het begrensde natuurgebled worden verworven (ongeveer 64 hectare). Het resterende deel (:1.46 hectare) wordt na afrondlng van de herlnrlchtlng via rechtstreekse aankoop of partlculler natuurbeheer gereallseerd. Daarnaast zl]n gronden nodlg voor de herverkavellng (Iandmetershectares), onderhoudspaden en recreatleve verblndlngen. De totale hoeveelheld te verwerven gronden voor de Herlnrlchtlng Pelze bedraagt :1.99 hectare. Op dlt moment heeft BBl ongeveer 89 hectare rullgrond aangekocht In de Herlnrlchtlng Pelze. Oat betekent dat er van de :1.99 hectare nog 110 hectare taakstelllng resteert. Deze gronden wordt op vrl]wllllge basis verworven door het Bureau Beheer landbouwgronden. Dlt worden de zogenaamde taakstelllngshectares genoemd. Via het RUliplan worden de verworven gronden op de ]ulste plaats gelegd. Daarnaast zl]n er gronden nodlg voor voorzlenlngen waarvan de locatle vastllgt. Dlt betreft de te reallseren onderhoudspaden langs de waterlopen en enkele recreatleve verblndlngen. Hlervoor wordt de kortlng op grond van artlkel 56 van de WllG toegepast. De kortlng wordt In beglnsel verrekend In geld. Compensatle In grond kan ook als er voldoende grond wordt verworven. In de volgende tabel Is aangegeven op welke wljze de benodlgde gronden worden verworven.

Doeistelllng Taakstelllng Kortlng ASP reeds Rechtstreekse verworven aankoop na 2012 Water Waterberglng blnnen EHS 469 95 298 76 Waterberglng bulten EHS/ 26 10 16 Robuuste verblndlngszone Onderhoudspaden 10 10 Natuur EHS zonder waterberglng 210 64 1146 Ecol.verbindingszone (3ha/km) \10 \10 I I landbouw landmetershectares 30 30 Recreatle Recreatleve verblndlngen 15 5 Totaal 1760 199 115 308 238

6.2 Eigendom, beheer en onderhoud De waterlopen met bl]behorende schouwpad(en), kunstwerken en de kades komen In elgendom, beheer en onderhoud blj het Waterschap Noorderzl]lvest. Ultzonderlng hlerop zl]n de waterlopen In natuurgebleden. Hler komt aileen de waterloop zelf In elgendom bl] het waterschap. De nleuwe natuurgebleden/waterberglngsgebleden komen grotendeels In elgendom, beheer en onderhoud bl] Natuurmonumenten. Een ultzonderlng hlerop zl]n de nleuwe natuurgebleden In de Koolkampen en de Weehorst die In elgendom, beheer en onderhoud naar Staatsbosbeheer gaan, alsmede de losse gebledjes bl] het Bongeveen en langaarveen die in elgendom, beheer en onderhoud naar het Drents landschap gaan. De provinciaIe wegen (N372 en N386) zl]n en bll]ven in elgendom, beheer en onderhoud bl] de Provlncle Drenthe. De overige te handhaven openbare wegen komen In elgendom, beheer en onderhoud bl] de Gemeente Tynaarlo of de Gemeente Noordenveld.

6.3 Ramlng van de kosten In onderstaand overzlcht zi]n de Investerlngen opgenomen die samengaan met de uitvoerlng van dlt plan. De bedragen zl]n bepaald aan de hand van een ramlng. Dlt betekent dat de uiteindell]ke kosten hoger of lager ult kunnen vallen.

28 Maatregelen Kosten (in miljoen €) A Bestaande kades ophogen 0,1 B Nieuwe kades maken 7,3 C Wegen ophogen 2,5 D Gas bereikbaarheid 2,1 Electriciteit omlegging en bereikbaarheid 1,4 E F Maatregelen waterinlaten en kanouitstapplaatsen 0,1 G Robuuste verbinding 2,5 H Stuwen passeerbaar maken, gemalen 0,1 I Mitigerende maatregelen 1,6 J Landbouwdrainage 0,5 Totaal plan waterberging 18,2

Proceskosten en overige werkzaamheden 2 Totaal 20,2

De Investerlngen worden gedaan door verschillende partljen: het Rljk/ Provlncle Drenthe,Waterschap Noorderzljlvest, de gemeenten Noordenveld en Tynaarlo, de Terrelnbeherende Instantles) en de belanghebbenden. Een van de onderdelen ult de begrotlng Is de algemene kosten. Hlerult wordt de Bestuurscommlssle betaald. Deze kosten bestaan onder andere ult vergaderkosten, voorilchtingskosten en de kosten voor het Inhuren van personeel. Nlet gesubsldleerde kosten worden door belanghebbenden en Instantles contant afgerekend op basis van werkeiljk gemaakte kosten. Voorzlenlngen bulten de waterberglng die hlermee nlet direct verband houden moeten door derden worden geflnanclerd.

6.4 Ultvoerlngsprogramma Aan de hand van ultvoerlngsmodules gaat de Provlncle flnancliHe verpilchtlngen aan voor de ultvoerlng. Modules kunnen op elk moment worden Ingedlend blj het provlnclaal bestuur. Afhankelijk van de beschlkbare verpilchtlngenrulmte en andere Ingedlende modules wordt via een prloriteltssteliing wei of (voorlopig) nlet beschlkt. Voorwaarde hierblj is dat de gronden die nodig zijn voor de uitvoerlng van de opgenomen maatregelen, nagenoeg geheel verworven zljn en dat de ult te voeren maatregelen nagenoeg obstakelvrlj zljn. Ook moeten de maatregelen In de modules op zlch zelf staande werken zijn. Voorloplg wordt ultgegaan van een ultvoerlng In vlermodules, namelljk een module herverkaveling, een procesmodule en tweemodules Inrlchtlng waterberglng. De ultvoerlngstermljn Is gepland van 2008-2012. Tijdens de planvoorbereldlng zljn de ruilklassen opgesteld en ondertussen omgezet naar een Bodemgeschlktheldskaart op basis van de WILG, zljn offlcleuze wenszlttlngen gehouden en Is een offlcleus Schetsplan van Toedeling opgesteld. Na de vaststelling van het Inrlchtlngsplan begin 2008 zullen achtereenvolgens de pacht worden geregistreerd, de wenszlttlngen worden gehouden en het concept Rullplan worden gemaakt. Elnd 2008 wordt het concept RUilplan ter vlsle gelegd. Het rullproces wordt volgens de huldlge planning elnd 2010 afgerond.

6.5 Overgangsbeheer

Natuurmonumenten heelt om een gefaseerde vernattlng gevraagd, zodat met een verschrailngsbeheer van maalen en afvoeren een zo goed mogeiljke ultgangssltuatle voor natuurontwlkkeling kan worden gecreeerd. Een geleldeiljke vernattlng Is ook wezeniljk voor de gewenste ontwlkkeilng van rletzones. Tenslotte wordt met de stapsgewljze vernattlng al een deel van het gemobillseerde fosfaat afgevoerd. In overleg met Waterschap en Natuurmonumenten Is een overgangsscenarlo ultgewerkt voor de ultvoerlngsperlode van het project.

29 7 Nader uit te werken Voor een aantal onderwerpen geldt dat ze al wei bekend zljn maar dat nog nlet concreet is hoe ze uitgewerkt gaan worden. Het betreft de volgende punten.

7.1 Recreatle Voor de overgangszone woonwljk Ter 80rgh - en de waterberglng, de natuurbeleefpunten en toegankelljkheld vanult de stad Gronlngen - zal nog een andere ultwerklng door de Commlssle worden gemaakt. Dlt gebeurt mede In het kader van een mogelljk nleuw Europees Programma ·Waterllne Economy" In samenhang met de Reglovlsle en de overlge betrokken partljen.

7.2 Effecten waterberglng - landbouw ten zulden van de Horst Voor een beperkt gebled, zle detallkaart 87, wordt een Inventarlserend onderzoek verrlcht naar de huldlge situatle van de hoofdwaterlopen van het Waterschap Noorderzljlvest. Op basis van deze Inventarlsatle wordt bepaald of in samenhang met de MER-5tudle er aanvullende matergelen nodig zljn om ongewenste peileffecten voor de landbouw te voorkomen.

7.3 Koppellng Grote Masloot-Eelderdlep Op paglna 22 van het Inrichtlngsplan staat beschreven onder welke voorwaarden een eventuele koppellng van de Grote Masloot en het Eelderdlep lOU kunnen worden gereallseerd. Op plankaart 85 Is het zoekgebled daarvoor aangegeven. Indlen er voldoende grond kan worden vrljgemaakt, zal de Commlssle een keuze maken aan de hand van een effectberekenlng op basis van het MER-rapport. Via het RUliplan zal vervolgens Inzlchtelljk worden gemaakt hoe de koppellng mogelljk zou kunnen worden gereallseerd.

7.4 Landschapsherstel ten noorden Pelze In het gebled ten noorden van Pelze, in de Stenhorsten, gaat de bestuurscommissle de mogelljkheld onderzoeken om tot landschapsherstel te komen. Achtergrond hlervan Is, los van het landschapsherstel op zlch, het verzoek om de IIchtwerklng van het Industrleterreln Pelze Noord weg te nemen.

7.5 Landgoedontwlkkellng nablj Donderen De bestuurscommissie heeft de Inspanningsverpllchtlng van gedeputeerde staten gekregen om In toedellngstechnische zln de ontwikkellng van een landgoed daar mogelljk te maken.

30 Literatuurlijst • ProYlncie Drenthe. december 2004. Startnotitie Herlnrichtlng met Bljzondere Doeistelllng (HBD) Pelze • Staatsbosbeheer. mel 2004. Potentieanalyse en InrlchtingsYoorstellen project Zaagblad • Natuurmonumenten. januarl 2004. Zlchtbaar landschap Stenhorsten • Bosgroep Noordoost Nederland. 2006. ReYltaliserlng buitengebled Klundel"leen In opdracht van Gemeente NoordenYeld. • Nederlandse Aardollemaatschapplj. december 2005. Bodemdallng door aardgaswlnnlng. • Werkgroep recreatle. december 2005. Notltle recreatie. Beleld. wensen en aanbeYellngen op het gebled van recreatle In de Herlnrlchting Pelze • Alterra, 2006. Bodemkundlg-hydrologlsch onderzoek In het landlnrlchtlngsgebied Pelze • Royal Haskonlng. jull 2006. MER Waterberglng Herinrlchting Pelze • Royal Haskonlng, jull 2006. Kostenramlng Yoorkeursalternatlef deflnltief MER Pelze • Bosch Slabbers landschapsarchltecten. junl 2006. Waterberglng en cultuurhlstorle In de Pelzer- en Eeldermaden. • Bura Bakker, 2005. Faunaonderzoek Pelze • Projectbureau Herlnrlchting Pelze. april 2006. Cultuurhlstorlsche InYentarlsatle ten behoeYe van de Herlnrlchtlng Pelze • Grontmlj, mel 2003. Eelderdlep. Natuurontwlkkellng mlddenloop. Grontmlj In opdracht van Verenlglng Natuurmonumenten

31 Bijlage 1 Samenstelling Bestuurscommissie en Subcommissie grondgebruik

Bestuurscommlssle J. van Dljk onafhankelijk voorzllter J.L. Stel namens de landbouw H.L. Smeenge namens de landbouw S. Weijs namens de bewoners B. BUljs (adv. lid) namens de Provlncle J. Kemkers namens de Gemeente Noordenveld H.H. Assles namens de Gemeente Tynaarlo H.J.J. Sips namens het Waterschap Noorderzljlvest A. Brouwer namens Mllleufederatie Drenthe en de erkende terrelnbeherende organlsatles N. F. Altena namens Mllieufederatle Drenthe en de erkende terrelnbeherende organlsatles A. van Guldener secretarls, namens Dienst Landelljk Gebled G. Meijer namens het Kadaster

Subcommlssle grondgebrulk S. Weljs onafhankelljk voorzltter J. Westerhof namens de landbouw W.A. Kievit namens de landbouw J. Brink namens de landbouw D. Dreljer namens Mllleufederatie Drenthe en de erkende terrelnbeherende organlsatles Mevr. M. Berends-van Es namens de Provlncle G. Zeemans namens het Waterschap Noorderzljlvest A. van Guldener secretarls, namens Dienst Landelijk Gebled G. Meijer namens het Kadaster

32 r

Bijlage 2 Begrippenlijst Ablotlsch Nlet levend ASP Aankoop Strategle Plan Archeologle De leer, die zlch bezlghoudt met oudheldkundlge zaken Autonome Ontwlkkellng (AO) De toekomstlge ontwlkkellng zonder ultvoerlng van het Landlnrlchtlngsplan BBL (Bureau Beheer Rechtspersoon en onderdeel van Dienst LandellJk Gebled die Landbouwgronden) landbouwgrond koopt In opdracht van verschlllende overheden. De grond wordt gekocht In daarvoor aangewezen aankoopgebleden. Beheersgebled Gebled waar het beheer van natuur- en landschapswaarden wordt gecomblneerd met het agrarlsch beheer. Op vrljwlIIlge basis kan een beheersovereenkomst worden afgesloten. Benedenloop Elnd /Iaatste gedeelte van een beek Berglng Het (benedenstrooms) opvangen van water ter voorkomlng van wateroverlast. Hlerblj wordt onderscheld gemaakt In: • Meebewegende berglng: de berglngsgebleden staan In open verblndlng met de boezem. • Incldentele berglng: de berglngsgebleden worden aileen Ingezet blj hoge waterstanden op de boezem (gemlddeld 1 maal per 30 jaar). • Gestuwde berglng: door het aanbrengen van stuwen wordt het water opgestuwd en wordt de afvoer geknepen. Blotoop Een dUldeliJk herkenbaar onderdeel van het landschap met een karakteristleke levensgemeenschap van planten en/of dleren Bovenloop Begin / eerste gedeelte van een beek Coullssenlandschap Landschap met een zekere dleptewerklng door beplantlng Cultuurhlstorle De wetenschap die zlch bezlghoudt met de ontstaansgeschledenls van het landschap Cunetdralnage Drainage In het cuneI. Het cunet Is het zandllchaam van een weg. Detallontwaterlng Stelsel van sloten, greppels en drains dat voor de ontwaterlng van de percelen zorgt Drooglegglng Het hoogteverschll tussen het waterpell in een sloot en het maalveld Duurzaam Van lange duur, blljvend. Het voorzlene gebrulk geeft geen belem- merlngen voor het gebrulk door een toekomstlge generatle. Ecologlsch Verband tussen dleren en planten en hun omgevlng Ecologlsche verblndlngszone Zone waarlangs dleren en planten zlch 'vellig' van het ene naar het andere gebled kunnen verplaatsen. Hlerdoor raken populatles ult hun isolement, waardoor de kans op uitsterven wordt verklelnd. EHS (Ecologlsche Hoofdstructuur) Een samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwlkkelen belangrljke natuurgebleden op natlonaal nlveau Effluent Gezulverd afvalwater Eutroof Voedselrljk Fauna De totalltelt van de dlersoorten van een bepaald gebled Faunapassage Voorzieningen waardoor dleren veillg kunnen oversteken Flora De totalltelt van de plantensoorten van een bepaald gebied Geomorfologle Wetenschap die de vormen van de aardoppervlakte bestudeert Gradient Geleldelljke overgang van een rUlmtelljke eenheld, bijvoorbeeld van nat naar droog, van hoog naar laag of van voedselrljk naar voedselarm Hydrologlsch systeem Het systeem van gronden oppervlaktewater Inflltratle Neerwaartse grondwaterstroming Integrale inrichtlng Inrlchtlng waarblj de verschillende sectoren/belangen In samenhang betrokken worden Kavelaanvaardlngswerken Inrichtlngswerken blj herverkavellng na rUlling van percelen om de 1

percelen 'gelijkwaardlg' aan de inbreng te maken Korting Het verwerven van gronden door ten opzlchte van de inbreng een klelnere oppervlakte toe te delen Kwel Opwaarts gerlchte grondwaterstromlng; kan uitstromen uit het maalveld / grondoppervlak en/of in sloten Landmetershectares Hectares, die de Bestuurscommissle extra inbrengt in het Plan van Toedellng om de toedellng binnen bestaande terrelngrenzen passend te maken Meanderen Het natuurlijk kronkelen van een beek of rivler MER Het Mllleueffectrapport; dlt Is een openbaar document, waarin een voorgenomen actlvltelt (Iandlnrlchtlng) en de mogelljke alternatleven en de te verwachten gevolgen voor het milieu op systematlsche wljze worden beschreven. De Bestuurscommlssle stelt een MER op voor besluiten, die over de desbetreffende actlvltelt moeten worden genomen. MMA Meest Mllleuvriendelljk Alternatlef NGE Nederlandse Grootte-Eenheld. Dlt Is een rekeneenheld, waarmee de economlsche betekenls van een bedrljf wordt aangegeven. De omvang voor circa een volwaardlge arbeldskracht Is ca. 40 tot 50 NGE. Module Een aantal maatregelen ult het Ultwerklngsplan samengevoegd die blnnen een termljn van 4 jaar worden ultgevoerd. De module wordt door GS vastgesteld. Ontsluitlng De toegankelljkheld van gronden en gebouwen; de wegen en paden en de openbaarheld daarvan Overstort Nooduitlaat van de rlolering blj piekafvoer Petgat Door vervenlng ontstaan, meestal langwerpig, met water gevuld gat Partlculler Natuurbeheer ZleSN PEHS Provlnclale Ecologlsche Hoofdstructuur. Zle EHS Retentle van water Het zo lang mogelljk vasthouden van water In het gebled Robuust systeem Een robuust systeem Is een systeem dat tegen een stootje kan. Er hoeft nlet te worden Ingegrepen of bijgestuurd als het natter of droger wordt. Het regelt zlch op een natuurlljke manler. Het gebled past zlch aan de omstandlgheden aan, bljvoorbeeld als er In een bepaalde reglo extreme neerslag valt. SAN Beheer van landbouwgronden afgestemd op voorkomende natuurwaarden/gewenste natuurwaarden. Dit op basis van een langjarlge overeenkomst met vergoedlng. Eigendom blljft bij partlculler. SN Vorm van beheer van natuurgebleden door particulleren (geen partlcullere natuurbeschermlngsorganlsatles). Met de overheld wordt een langdurlg contract afgesloten. De grond blijft eigendom van de partlculler. Taakstelllng Hectares grond die verworven moeten worden om het Landlnrlchtlngsplan te kunnen ultvoeren. Verwervlng gebeurt door Bureau Beheer Landbouwgronden. Utllltair fletspad Vrljllggend fletspad langs een drukke weg, het gehele jaar begaanbaar Vegetatie Het rulmtelljk voorkomen van planten In samenhang met de plaats waar zlj groelen en In de rangschikklng, die zlj spontaan hebben aangenomen Verdroglng De negatleve effecten van wljzlglngen van de ontwaterlng en afwaterlng. Verdroglng komt tot uitlng In dalende grondwaterstanden, veranderde samenstelllng van het water en de effecten daarvan op vegetatles. VKA Voorkeursalternatlef Waterlopen Watergangen In elgendom, beheer en onderhoud blj het waterschap. WILG Wet Inrlchtlng Landelljk Gebled

34 ~ .r ...,,,.:.

Onderzoekgebied Herinrichting Peize Kaartbijlage B7 datum: 28 februari 2008 ",~\. 'l', schaal: 1:20.000 "1', . _. ~r·L ~. ~ ,~;.~ \ "~," 'r~ '~1 \ III I . ,.".1" \ I \ , 'J,' -•. .r Hoofdwatergang -,• Waterbergingsgebied f< - o Gebied waar nader onderzoek .. wordt uitgevoerd ., , 1."\" =. \\

< '. -- :i 'J / -'k ':},I. t,' '! 'I i'·'" c" ," -.- _ -liIf'; ....' .,- .' .' .::~ " .' ..c' . '.~ 0' P'=-~ .:- ~ , ,,, .\- /' /'" ~;;;~ , " .\ .. "_;C~ " Luchte(lburg ;..;,--.;...:v- .' "," _,.,'-,':. ' .. " .. ~- j}.~ ..., ·"r .. Ol.G Ilcnlo Noord ~ ':-",. ~" <.. " .." ',. ;..1 .•" - .. - Bunne dienst landelljk gebied .' .I < .' , ••r " ,;""'1, - WOO' onlwl'••11"9 en It. h••, ~....- " .,1 ,~l '! II OLGNN2Q08MH-Q036 BrOIVlltn: CDe auleufsrechlen en databankfachlen: Topograrisctle Olell$l Kllda$181'. E~. 2004