Asparagus Acutifolius L.) POPÜLASYONLARININ MORFOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
i T.C. ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ BAHÇE BĠTKĠLERĠ ANABĠLĠM DALI 2016-YL-041 AYDIN ĠLĠ KOÇARLI ĠLÇESĠNDE BULUNAN YABANĠ KUġKONMAZ (Asparagus acutifolius L.) POPÜLASYONLARININ MORFOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ Reyhan AKAY Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Özlem AKAN AYDIN iii T.C. ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans programı öğrencisi Reyhan AKAY tarafından hazırlanan „‟Aydın İli Koçarlı İlçesinde bulunan yabani kuşkonmaz (Asparagus acutifolius L.) popülasyonlarının morfolojik özelliklerinin belirlenmesi‟‟ başlıklı tez, 19.07.2016 tarihinde yapılan savunma sonucunda aşağıda belirtilen jüri üyelerince kabul edilmiştir. Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu Yüksek Lisans tezi, Enstitü yönetim kurulunun ……… sayılı kararıyla …………. tarihinde onaylanmıştır. Prof. Dr. Aydın ÜNAY Enstitü Müdürü v T.C. ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Bu tezde sunulan tüm bilgi ve sonuçların, bilimsel yöntemlerle yürütülen gerçek deney ve gözlemler çerçevesinde tarafımdan elde edildiğini, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, sonuç ve bilgilere bilimsel etik kuralların gereği olarak eksiksiz şekilde uygun atıf yaptığımı ve kaynak göstererek belirttiğimi beyan ederim. 19/07/2016 Reyhan AKAY vii ÖZET AYDIN ĠLĠ KOÇARLI ĠLÇESĠNDE BULUNAN YABANĠ KUġKONMAZ (Asparagus acutifolius L.) POPÜLASYONLARININ MORFOLOJĠK ÖZELLĠKLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ Reyhan AKAY Yüksek Lisans Tezi, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Özlem AKAN 2016, 100 sayfa Bu araştırma, Koçarlı yöresindeki yabani kuşkonmaz (Asparagus acutifolius L.) türünün morfolojik ve bazı fenolojik özelliklerini belirlemek amacıyla farklı yüksekliklerde bulunan dört köyde (Çakmar, Güdüşlü, Çulhalar, Mersinbeleni) yürütülmüştür. Yabani kuşkonmazın bazı bitkisel özellikleri, tüketilen sürgünlerin yapısı ve tohum özellikleri hakkında veriler alınmıştır. Çiçeklenme periyodunun ağustos sonundan ekim ayına kadar devam ettiği ve meyvelerin olgunlaşma zamanının ocak ayının son dönemlerine kadar sürdüğü gözlemlenmiştir. Tüketilen kısmı olan sürgünlerinin şubat ayının ilk haftasından itibaren, ilk olarak Güdüşlü köyünde çıkış gösterdiği kaydedilmiştir. Veriler tartılı derecelendirme yöntemine göre analiz edilmiştir. Analiz sonucu; sürgün değerleri ve önemli bitki özellikleri bakımından en iyi genotip Çakmar köyünde yer alırken, meyve ve tohum verileri bakımından en iyi genotip Çulhalar köyünde gözlemlenmiştir. Anahtar sözcükler: Yabani kuşkonmaz, Asparagus acutifolius L., morfoloji, Koçarlı ix ABSTRACT DETERMINATION OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF WILD ASPARAGUS (Asparagus acutifolius L.) POPULATIONS LOCATED IN KOÇARLI VICINITY IN AYDIN PROVINCE Reyhan AKAY Master Thesis, Department of Horticulture Supervisor: Assist Professor Özlem AKAN 2016, 100 pages This research was cunducted to determinate morphological and phenological properties of wild asparagus specie (Asparagus acutifolius L.) at different altitude of choosen four villages (Çakmar, Güdüşlü, Çulhalar, Mersinbeleni) in Koçarlı region. There were given about some botanical properties of wild asparagus, structure of consumable part of spears and seed properties. Flowering period was observed from end of august to october, and ripening fruit continued until the end of January. Edible spears were seen beginning from first week of February, which was firstly in Güdüşlü village. As a result of weighted-ranking analysis, while the best genotype in respect to spears values and important plant properties were observed in Çakmar village, the best fruit and seed data were in Çulhalar village. Key words: Wild asparagus, Asparagus acutifolius L, morphological, Koçarlı xi ÖNSÖZ „‟Aydın İli Koçarlı İlçesinde Bulunan Yabani Kuşkonmaz (Asparagus acutifolius L.) Popülasyonlarının Morfolojik Özelliklerinin Belirlenmesi‟‟ konulu bu çalışma Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmıştır. Bu çalışma Ege ve Akdeniz bölgesinde halk tarafından sevilerek tüketilen yabani kuşkonmazın (Asparagus acutifolius L.) morfolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla bölgede yapılan ilk çalışma olmasından dolayı önem taşımaktadır. Yabani bir bitkinin sebze olarak değerlendirilmesi için yapılacak olan karakterizasyon ve ıslah çalışmalarına bir alt yapı oluşturacağı düşünülmektedir. Tez çalışmalarımda desteğini esirgemeyen danışmanım Yrd. Doç. Dr. Özlem AKAN‟a, sonuçların değerlendirilmesinde destek veren Prof. Dr. Engin Ertan hocama, Yrd. Doç. Dr. Mustafa Çelik hocama, çalışmanın yürütüldüğü köylerde yardımcı olan çiftçi büyüklerimize, ölçümler konusunda özveriyle çalışan bahçe bitkileri 3. sınıf öğrencilerimize ve her zaman yanımda olan öncelikle babacığım ve anneciğim olmak üzere değerli aileme çok teşekkür ederim. Reyhan AKAY . xiii ĠÇĠNDEKĠLER KABUL ONAY SAYFASI .................................................................................... iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI .............................................................. v ÖZET .....................................................................................................................vii ABSTRACT ............................................................................................................ ix ÖNSÖZ ................................................................................................................... xi ŞEKİLLER DİZİNİ ..............................................................................................xvii ÇİZELGELER DİZİNİ ......................................................................................... xxi 1.GİRİŞ .................................................................................................................... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ...................................................................................... 11 3. MATERYAL VE YÖNTEM ............................................................................. 17 3.1. Materyal .......................................................................................................... 17 3.2. Yöntem ............................................................................................................ 18 3.2.1. Arazi Özellikleri ve Yapılan Gözlemler ....................................................... 22 3.2.2. Bitki Karakterlerine İlişkin Fenolojik Gözlem ve Morfolojik Ölçümler ..... 22 3.2.3. Sürgün Karakterlerine İlişkin Fenolojik Gözlemler Ve Ölçümler ............... 25 3.2.4. Veri Analizi .................................................................................................. 28 4. BULGULAR ...................................................................................................... 33 4.1. Arazi Özellikleri ve Yapılan Gözlemler .......................................................... 33 4.2. Bitki Karakterlerine İlişkin Fenolojik Gözlem ve Morfolojik Ölçümler ........ 39 4.2.1. Çiçeklenme Zamanı ..................................................................................... 39 4.2.2. Bitki Boyu (Gövde Uzunluğu) (cm)............................................................. 41 4.2.3. İlk Dallanmaya Kadar Olan Gövde Uzunluğu ............................................ 43 4.2.4. Bitkinin Gövde Çapı .................................................................................... 44 4.2.5. Kardeşlenme Sayısı ...................................................................................... 46 4.2.6. Yaprak (Kladot) Boyu .................................................................................. 47 4.2.7. Meyve Tutumu ve Olgunlaşma Zamanı ....................................................... 49 4.2.8 . Birim Alandaki Dişi-Erkek Bitki Oranı ...................................................... 50 4.2.9 . Her Genotipteki Meyve Sayısı (adet), Tohum Sayısı (adet), Tohum Ağırlığı (g), Tohum Hacmi (cm³), Bin Tohum Ağırlığı (g), Bin Tohum Hacmi (cm³) ...... 51 4.2.9.1. Meyve sayısı.............................................................................................. 51 xiv 4.2.9.2. Tohum sayısı ............................................................................................ 52 4.2.9.3. Tohum ağırlığı .......................................................................................... 53 4.2.9.4. Tohum hacmi ............................................................................................ 55 4.2.9.5. Bin tohum ağırlığı ..................................................................................... 56 4.2.9.6. Bin tohum hacmi ..................................................................................... 57 4.3. Sürgün Karakterlerine İlişkin Fenolojik Gözlemler ve Ölçümler .................. 58 4.3.1. Sürgün Çıkış Zamanı ................................................................................... 58 4.3.2. Sürgün Boyu ................................................................................................ 66 4.3.3. Sürgün Ağırlığı ............................................................................................ 68 4.3.4. Yenilebilir Sürgün Boyu .............................................................................. 69 4.3.5. Yenilebilir Sürgün Ağırlığı .......................................................................... 71 4.3.6. Sürgün Çapı ................................................................................................. 72 4.3.7. Sürgün Ucu Şekli ........................................................................................