Program Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023
Tarczyn 2016
Opracowanie:
Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER www.deltapartner.org.pl
Spis treści
I. Wprowadzenie ...... 5 1.1 Wstęp ...... 5 1.2 Zakres pojęciowy ...... 5 II. Zgodność z dokumentami planistycznymi i strategicznymi gminy Tarczyn ...... 8 III. Ogólna charakterystyka gminy Tarczyn ...... 11 3.1 Sfera funkcjonalno-przestrzenna ...... 11 3.2 Sfera społeczna ...... 18 3.2.1 Bezrobocie ...... 22 3.2.2 Ubóstwo i pomoc społeczna ...... 23 3.2.3 Przemoc i bezpieczeństwo publiczne ...... 25 3.2.4 Aktywność społeczna ...... 25 3.2.5 Edukacja ...... 25 3.3 Sfera gospodarcza ...... 26 3.4 Sfera techniczna ...... 28 3.5 Sfera środowiskowa ...... 32 IV. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego w gminie Tarczyn ...... 36 4.1 Jednostki statystyczne ...... 36 4.2 Dobór kryteriów delimitacji obszarów zdegradowanych ...... 40 4.3 Sfera społeczna ...... 42 4.4 Pozostałe sfery rozwojowe ...... 54 4.5 Podsumowanie analizy – sfera społeczna ...... 64 4.6 Podsumowanie analizy – pozostałe sfery rozwojowe ...... 68 V. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego ...... 72 VI. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji ...... 77 VII. Pogłębiona analiza obszaru rewitalizacji ...... 81 7.1 Bystrzanów ...... 81 7.1.1 Charakterystyka podobszaru ...... 81 7.1.2 Sfera społeczna ...... 81 7.1.3 Sfera gospodarcza ...... 83 7.1.4 Sfera funkcjonalno-przestrzenna ...... 83 7.1.5 Sfera techniczna ...... 84 7.1.6 Sfera środowiskowa ...... 84 7.1.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Bystrzanów ...... 85 7.2 Jeżewice ...... 86 7.2.1 Charakterystyka podobszaru ...... 86 7.2.2 Sfera społeczna ...... 86 7.2.3 Sfera gospodarcza ...... 87 7.2.4 Sfera funkcjonalno-przestrzenna ...... 88 7.2.5 Sfera techniczna ...... 89
Strona 3
7.2.6 Sfera środowiskowa ...... 89 7.2.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Jeżewice ...... 89 7.3 Many ...... 91 7.3.1 Charakterystyka podobszaru ...... 91 7.3.2 Sfera społeczna ...... 91 7.3.3 Sfera gospodarcza ...... 92 7.3.4 Sfera funkcjonalno-przestrzenna ...... 93 7.3.5 Sfera techniczna ...... 93 7.3.6 Sfera środowiskowa ...... 94 7.3.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Many ...... 94 7.4 Suchostruga ...... 96 7.4.1 Charakterystyka podobszaru ...... 96 7.4.2 Sfera społeczna ...... 96 7.4.3 Sfera funkcjonalno-przestrzenna ...... 98 7.4.4 Sfera techniczna ...... 98 7.4.5 Sfera środowiskowa ...... 99 7.4.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Suchostruga ...... 99 VIII. Identyfikacja barier i potrzeb rewitalizacyjnych ...... 101 IX. Analiza SWOT ...... 103 X. Wizja obszaru rewitalizacji ...... 105 XI. Cele rewitalizacji ...... 106 XII. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 109 12.1 Przedsięwzięcia podstawowe ...... 109 12.2 Przedsięwzięcia uzupełniające ...... 118 XIII. Komplementarność i mechanizmy integrowania działań rewitalizacyjnych...... 120 13.1 Komplementarność przestrzenna ...... 120 13.2 Komplementarność problemowa ...... 120 13.3 Komplementarność międzyokresowa ...... 121 13.4 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna ...... 122 13.5 Komplementarność źródeł finansowania ...... 122 XIV. Ramy finansowe i harmonogram realizacji przedsięwzięć ...... 123 XV. Proces partycypacji społecznej ...... 124 15.1 Partycypacja społeczna na etapie przygotowania Programu ...... 124 15.2 Diagnoza problemów w gminie na podstawie badań ankietowych mieszkańców ...... 126 15.3 Partycypacja społeczna na etapie realizacji Programu ...... 130 15.4 Partycypacja społeczna na etapie oceny i monitoringu Programu ...... 131 XVI. System zarządzania realizacją programu rewitalizacji ...... 132 XVII. System monitorowania i oceny programu rewitalizacji ...... 136 XVIII. Ocena oddziaływania na środowisko ...... 140 Spis grafik, tabel i wykresów ...... 141
Strona 4
I. Wprowadzenie
1.1 Wstęp Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat ukazały niekorzystne zjawiska i procesy na obszarach przede wszystkim miejskich, ale również wiejskich. Jednymi z obserwowanych procesów demograficznych i przestrzennych jest niekontrolowane rozpraszanie zabudowy miejskiej czy wzrost indywidualnego transportu samochodowego. Dlatego zgodnie z tendencjami europejskimi promuje się powrót do miast – niskoemisyjnych i przyjaznych. Sprzyja temu wzmacnianie funkcji mieszkaniowych, gospodarczych i kulturalnych. W ostatnich latach przykłada się większe znaczenie rewitalizacji - jest ona uwzględniana w dokumentach rządowych wyznaczających kierunki rozwoju kraju, a mianowicie w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 czy Strategii Rozwoju Kraju. Narodowy Plan Rewitalizacji wymaga podejścia kompleksowego do wyprowadzania danego obszaru ze stanu kryzysowego poprzez działania w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i kulturowej. Program jest opracowywany i uchwalany przez Radę Miejską w Tarczynie, na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 16 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2016 nr 0 poz. 446) oraz na podstawie Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (Warszawa, 2 sierpnia 2015 r.). Gminy które go uchwalą mają możliwość ubiegania się o wsparcie działań związanych z rewitalizacją. Środki można pozyskać z programów operacyjnych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020.
1.2 Zakres pojęciowy Rewitalizacja – to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej, etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością. Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone są w sposób spójny: wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportową, energetyczną, celami i kierunkami wynikającymi z dokumentów strategicznych i planistycznych).
Strona 5
Stan kryzysowy – stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: a) gospodarczej (w szczególności w zakresie niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw), b) środowiskowej (w szczególności w zakresie przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, ludzi bądź stanu środowiska), c) przestrzenno-funkcjonalnej (w szczególności w zakresie niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych), d) technicznej (w szczególności w zakresie degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska). Skalę negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do wartości dla całej gminy. Obszar zdegradowany – obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. Dotyczy to najczęściej obszarów miejskich, ale także wiejskich. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów. Obszar rewitalizacji - obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechującego się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym, z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. W skład obszaru rewitalizacji mogą wejść obszary występowania problemów przestrzennych, takich jak tereny poprzemysłowe (w tym poportowe i powydobywcze), powojskowe lub pokolejowe, wyłącznie w przypadku, gdy przewidziane dla nich działania są ściśle powiązane z celami rewitalizacji dla danego obszaru rewitalizacji.
Strona 6
Program rewitalizacji - inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę miejską, wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, Projekt rewitalizacyjny - projekt wynikający z programu rewitalizacji, tj. zaplanowany w programie rewitalizacji i ukierunkowany na osiągnięcie jego celów albo logicznie powiązany z treścią i celami programu rewitalizacji, zgłoszony do objęcia albo objęty współfinansowaniem UE z jednego z funduszy strukturalnych albo Funduszu Spójności w ramach programu operacyjnego. Wynikanie projektu rewitalizacyjnego z programu rewitalizacji oznacza zatem albo wskazanie (wymienienie) go wprost w programie rewitalizacji albo określenie go w ogólnym (zbiorczym) opisie innych, uzupełniających rodzajów działań rewitalizacyjnych.
Strona 7
II. Zgodność z dokumentami planistycznymi i strategicznymi gminy Tarczyn
Niniejszy dokument tworzy płaszczyznę zgodności pomiędzy poszczególnymi dokumentami z różnych dziedzin funkcjonowania społeczności lokalnej i samorządu. Wzajemna komplementarność Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi podniesie efektywność podejmowanych działań oraz prawdopodobieństwo realizacji. Tabela 1 Zgodność z dokumentami na poziomie gminnym
Zapisy dokumentów na poziomie gminnym Opis powiązań z dokumentami na poziomie gminnym
Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Tarczyn na lata 2016 - 2025 Przedmiotowe opracowanie jest zgodne w zakresie Opracowany dla gminy Tarczyn PR, w którym wskazano cele następujących celów strategicznych i operacyjnych: strategiczne i operacyjne oraz skonkretyzowano działania Cel ogólny I. Gmina Tarczyn – gminą przyjazną dla skierowane na wyznaczony do rewitalizacji obszar realizuje mieszkańców. założenia Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Tarczyn na Cel szczegółowy I.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa. lata 2016 2025 wyrażone w wymienionych celach Cel szczegółowy I.4. Poprawa stanu infrastruktury strategicznych. PR jest przygotowany konsekwentnie, społecznej. zgodnie z założeniami rozwojowymi gminy opracowanymi Cel ogólny II. Gmina Tarczyn – gminą przyjazną dla w ramach Strategii Rozwoju. W szczególności PR wpisuje się przedsiębiorców. w założenia Strategii dotyczące poprawy stanu Cel szczegółowy II.1 Wspieranie Sektora MŚP (II.1.2 bezpieczeństwa, co w ramach Strategii zakłada tworzenie Pobudzenie aktywności mieszkańców; II.1.3 Wspieranie warunków młodzieży na rynku pracy). zagospodarowania wolnego czasu, w oparciu o bazę Cel ogólny IV. Gmina Tarczyn – gminą przyjazną sportową i kulturalną, co wprost wskazuje na potrzeby środowisku. rewitalizacyjne w gminie Tarczyn w kontekście społecznym. Cel szczegółowy IV.1 Poprawa stanu środowiska.(IV.1.2 Kierunki działań opracowane w ramach PR sprzyjają Podnoszenia świadomości ekologicznej w gminie). realizacji tego celu, poprzez organizację wydarzeń o charakterze sportowym, edukacyjnym, dla lokalnej społeczności i organizację spotkań/warsztatów dotyczących różnych sfer życia codziennego i podnoszących kompetencje społeczne mieszkańców. PR sprzyja także poprawie stanu infrastruktury społecznej (co w ramach Strategii oznacza rozwój oświaty, kultury oraz rozwój bazy sportowo – rekreacyjnej) poprzez utworzenie terenu sportowo-rekreacyjnego w Suchostrudze (plac zabaw, boisko do piłki nożnej i siatkówki). PR realizuje także założenia Strategii z zakresu rozwoju gospodarczego (II.1.2 Pobudzenie aktywności mieszkańców; II.1.3 Wspieranie młodzieży na rynku pracy) poprzez kształtowanie postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji wspieranie aktywizacji zawodowej. W ramach kierunków działań określonych w PR istotna jest edukacja proekologiczna mieszkańców gminy będąca elementem spotkań/warsztatów dotyczących różnych sfer życia codziennego i podnoszących kompetencje społeczne mieszkańców oraz spotkań wspierających zdrowy i aktywny (także intelektualnie) tryb życia, zaplanowanych w ramach konkretnych działań wskazanych w PR. Tym samym
Strona 8
sprzyjają one poprawie stanu środowiska i podnoszeniu świadomości ekologicznej w gminie (IV.1.2) Skoordynowane działania rewitalizacyjne zakładają efekt, który może być czynnikiem wspierającym realizację celów Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Tarczyn na lata 2016-2020 Przedmiotowy dokument jest komplementarny z Celem Opracowany PR, w którym wskazano cele strategiczne i głównym SRPS: Stworzenie zintegrowanego i operacyjne oraz skonkretyzowano działania skierowane interdyscyplinarnego systemu międzyinstytucjonalnego na wyznaczony do rewitalizacji obszar jest skorelowany z wsparcia dla osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem lub założeniami Strategii Rozwiązywania Problemów marginalizacją społeczną. Społecznych w Gminie Tarczyn na lata 2016-2020. Obszar: Poprawa jakości życia mieszkańców: Cel szczegółowy SRPS: Wspieranie rodzin w trudnych Cel szczegółowy II: Wspieranie rodzin w trudnych sytuacjach życiowych i przeciwdziałanie kryzysowi rodziny, sytuacjach życiowych i przeciwdziałanie kryzysowi rodziny. jest konsekwencją zdiagnozowanych potrzeb w zakresie Obszar: Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego: kondycji społecznej w gminie Tarczyn, co ukazuje potrzeby Cel szczegółowy II: Aktywizacja osób niepełnosprawnych i rewitalizacyjne w wymiarze społecznym. W ramach PR starszych. wskazany cel realizowany jest poprzez działania skierowane Cel szczegółowy III: Budowanie partnerstwa społecznego. na niwelowanie zjawiska wykluczenia społecznego poprzez Cel szczegółowy IV: Integracja zawodowa osób wzmocnienie aktywności społecznej mieszkańców, a także bezrobotnych, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja kształtowanie postaw przedsiębiorczych wśród lokalnego rynku pracy. mieszkańców obszaru rewitalizacji i wspieranie aktywizacji zawodowej, co sprzyjać ma zmniejszeniu bezrobocia leżącego często u podstaw kryzysu w rodzinie. Opracowany PR sprzyja także rozwojowi kapitału ludzkiego i społecznego realizując cel II (poprzez organizację spotkań dla osób starszych i niepełnosprawnych wspierających zdrowy i aktywny (także intelektualnie) tryb życia), cel III (poprzez działania ukierunkowane na wzrost integracji i aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji) oraz cel IV (poprzez ukierunkowanie działań na wzmocnienie aktywności zawodowej i gospodarczej mieszkańców) Studium kierunków i zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Przedmiotowy dokument jest komplementarny z Celami LPR opracowany dla Gminy uwzględnia wskazania Studium głównymi: kierunków i zagospodarowania przestrzennego Gminy 1. Wspieranie i rozwój przedsiębiorczości, w szczególności Tarczyn sformułowane w celach głównych. Działania w poprzez aktywizację lokalnych zasobów, ramach PR ukierunkowane na kształtowanie postaw 2. Poprawa warunków życia mieszkańców poprzez ochronę przedsiębiorczych wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, i tworzenie warunków dla godzenia pracy z rodziną, a także socjalnego, edukację i oświatę oraz tworzenie korzystnych promowanie wśród kobiet powrotu na rynek pracy warunków mieszkaniowych, sprzyjają wspieraniu i rozwojowi przedsiębiorczości. Cel 2: 3. Ochrona środowiska przyrodniczego i kształtowanie ładu Poprawa warunków życia mieszkańców poprzez ochronę przestrzennego, zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, 4. Ochrona środowiska, pielęgnacja kultury i dziedzictwa socjalnego, edukację i oświatę znajduje realizację w PR historycznego oraz rozwój sportu i rekreacji. poprzez działania skierowane na tworzenie warunków dla Koncepcja zawarta w „Studium uwarunkowań i kierunków godzenia pracy z rodziną, organizacja pikników/warsztatów zagospodarowania przestrzennego gminy Tarczyn” umożliwiających kształtowanie postaw przedsiębiorczych wskazuje na wzrost aktywności gospodarczej, wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji, organizację dostosowanej do zmiennych uwarunkowań i potrzeb, a spotkań wspierających zdrowy i aktywny (także jednocześnie chroni i rozwija istniejące walory intelektualnie) tryb życia i organizację wydarzeń o przyrodniczo-kulturowe i wskazuje możliwość polepszenia charakterze sportowym, edukacyjnym, dla lokalnej warunków życia jej mieszkańców oraz podnoszenia rangi społeczności. gminy w strukturze województwa. PR realizuje także cel 3 sformułowany w Studium. W PR w zakresie ochrony środowiska w ramach kierunków działań o
Strona 9
W oparciu o uwarunkowania obejmujące zakres charakterze edukacyjnym uwzględniona jest edukacja przestrzenno-historyczny, z uwzględnieniem cech proekologiczna mieszkańców będąca elementem szczególnych miejsca i jego tożsamości, przyrodniczo- spotkań/warsztatów dotyczących różnych sfer życia ekologicznych, komunikacyjnych (układ lokalny i sieć codziennego i podnoszących kompetencje społeczne powiązań zewnętrznych), infrastruktury technicznej, mieszkańców oraz spotkań wspierających zdrowy i aktywny infrastruktury społeczno-gospodarczej, a także według (także intelektualnie) tryb życia. Edukacja ekologiczna zamierzeń organów nadrzędnych oraz wskazań władz sprzyja ochronie środowiska przyrodniczego. samorządu lokalnego zaproponowano koncepcję rozwoju Cel 4 Studium zakłada rozwój sportu i rekreacji, co w gminy. Określa ona cele społeczne, kulturowe, ekologiczne i ramach PR realizowane jest poprzez Utworzenie terenu ekonomiczne, wskazuje kierunki rozwoju gminy na czas sportowo-rekreacyjnego w Suchostrudze (plac zabaw, najbliższy i dla dalszej perspektywy czasowej. Za zasadę boisko do piłki nożnej i siatkówki) i organizację wydarzeń o przyjmuje się rozwój i intensyfikację zmian zachodzących charakterze sportowym i edukacyjnym dla lokalnej gminie przy jednoczesnej ochronie istniejących walorów. społeczności. Jako wartości rozwojowe wprowadza się: stopniowe przekształcanie rozproszonej zabudowy, różne formy aktywności gospodarczej wspomagające rozwój społeczno- gospodarczy oraz uaktywnienie gospodarcze wyznaczonych terenów usługowych i przemysłowych. W zakresie infrastruktury społecznej i rozwoju przestrzeni publicznych Studium wskazuje że przestrzeń publiczna to obszar mający szczególne znaczenie dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno- przestrzenne. Wspólnie użytkowana i kształtowana przestrzeń przez lokalną społeczność jest podstawą jej istnienia, integracji oraz rozwoju sąsiadujących z nią terenów. Dlatego istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego ma budowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej (w tym: sal gimnastycznych i boisk przy szkołach podstawowych). Źródło: opracowanie własne
Strona 10
III. Ogólna charakterystyka gminy Tarczyn
3.1 Sfera funkcjonalno-przestrzenna Położenie Gmina Tarczyn jest zlokalizowana w południowej części województwa mazowieckiego na obszarze powiatu piaseczyńskiego (rysunek 2). Sąsiaduje z następującymi gminami: Żabia Wola, Nadarzyn, Lesznowola, Piaseczno, Prażmów, Pniewy oraz Grójec. Według danych GUS powierzchnia gminy to 114 km2. Natomiast liczba ludności wynosi 11278 mieszkańców (dane na 31.12.2014). Przez obszar gminy przepływa rzeka Tarczynka. Gmina składa się z 40 miejscowości oraz 35 sołectw. Siedzibą gminy jest Tarczyn. Teren gminy leży na pograniczu Równiny Łowicko – Błońskiej, Równiny Warszawskiej i Wysoczyzny Rawskiej. Część obszaru gminy znajduje się na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz Chojnowskiego Parku Krajobrazowego.
Grafika 1 Położenie Gminy Tarczyn na tle powiatu piaseczyńskiego
Źródło: http://piaseczynski.e-mapa.net
Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 7 łącząca Warszawę z Krakowem oraz dwutorowa linia kolejowa łącząca Skierniewice z Łukowem.
Strona 11
Grafika 2 Układ komunikacyjny gminy Tarczyn
Źródło: googlemaps.pl
Poniższa tabela zestawia powierzchnię, liczbę ludności i gęstość zaludnienia w poszczególnych sołectwach gminy Tarczyn
Tabela 2 Powierzchnia, liczba ludności i gęstość zaludnienia w 2015 r. według sołectw w gminie Tarczyn Sołectwa Liczba ludności (os.) Powierzchnia (km2) Gęstość zaludnienia (os./km2) Borowiec 49 2,69 18,24 Bystrzanów 101 4,15 24,33 Gąski 68 2,18 31,26 Gładków 74 0,99 74,94 Grzędy 283 3,52 80,44 Janówek 422 1,33 318,49 Jeziorzany 130 1,82 71,51 Jeżewice 190 4,62 41,15 Józefowice 152 1,25 121,70 Kawęczyn 176 3,73 47,24 Komorniki 302 3,93 76,79 Kopana 419 3,39 123,45 Korzeniówka 110 1,37 80,47 Kotorydz 539 5,37 100,35 Księżak 56 0,78 72,22 Księżowola 173 1,99 86,98 Many 82 3,59 22,83
Strona 12
Marianka 236 6,33 37,30 Marylka 185 1,78 103,70 Nosy 77 1,36 56,74 Nowe Racibory 255 3,94 64,74 Prace Duże 502 7,63 65,78 Pawłowice 306 3,47 88,21 Prace Małe 228 1,78 128,09 Przypki 270 5,93 45,51 Racibory 35 0,53 66,33 Rembertów 256 5,40 47,37 Ruda 264 2,06 128,28 Stefanowka 134 1,89 70,75 Suchodół 295 6,56 44,96 Suchostruga 37 0,84 43,91 Świętochów 159 3,41 46,63 Werdun 79 1,09 72,74 Wola Przypkowska 264 3,55 74,28 Wylezin 112 1,28 87,71 Wólka Jeżewska 197 3,38 58,28 Tarczyn 4052 5,22 776,14 suma 11 269 114,11 98,76 Źródło: dane UM w Tarczynie
Struktura użytkowania Użytkowanie gruntów gminy Tarczyn przedstawia poniższe zestawienie: Powierzchnia gminy – 11427 ha Użytki rolne – 76% powierzchni (w tym grunty orne to 5579 ha), Grunty leśne - 17,3% Zarówno grunty orne jak i trwałe użytki zielone w większości należą do dobrych klas bonitacyjnych (grunty klas III i IV stanowią 49%, a grunty klas V i VI – 41% powierzchni użytków rolnych). Gmina Tarczyn ma charakter rolniczy o dominującej specjalizacji owocowo-warzywnej. Charakterystyka zagospodarowania obszaru znajduje się w tabeli poniżej
Strona 13
Tabela 3 Użytkowanie terenu na obszarze gminy Tarczyn (stan na 31.XII.2014r.) Powierzchnia geodezyjna według kierunków wykorzystania gruntów powierzchnia ogółem ha 11427 powierzchnia lądowa ha 11408 grunty pod wodami razem ha 19 grunty pod wodami - powierzchniowymi płynącymi ha 10 grunty pod wodami – powierzchniowymi stojącymi ha 9 użytki rolne razem ha 8710 użytki rolne - grunty orne ha 5579 użytki rolne - sady ha 1604 użytki rolne - łąki trwałe ha 360 użytki rolne - pastwiska trwałe ha 756 użytki rolne - grunty rolne zabudowane ha 297 użytki rolne - grunty pod stawami ha 65 użytki rolne - grunty pod rowami ha 49 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ha 1978 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy ha 1700 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty zadrzewione i zakrzewione ha 278 grunty zabudowane i zurbanizowane razem ha 633 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe ha 161 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny przemysłowe ha 53 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne zabudowane ha 53 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny zurbanizowane niezabudowane ha 1 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji i wypoczynku ha 1 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - drogi ha 294 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - kolejowe ha 70 nieużytki ha 86 tereny różne ha 1 Źródło: dane GUS
Na podstawie wykresu 1 można stwierdzić, największa powierzchnię zajmują użytki rolne, które stanowią 76,22% ogólnej powierzchni całej gminy Tarczyn. Grunty leśne oraz zakrzewione szacuje się na poziomie 17,31% całej powierzchni. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią 5,54% powierzchni ogólnej.
Strona 14
Wykres 1 Struktura użytkowania terenu na obszarze gminy Tarczyn
grunty pod wodami
0,1731 użytki rolne
grunty leśne oraz zadrzewione i 0,0554 0,0075 zakrzewione 0,0001 grunty zabudowane i 0,0017 zurbanizowane 0,7622 nieużytki
tereny różne
Źródło: dane GUS
Struktura funkcjonalno-przestrzenna Tarczyn jest Gmina rolniczą o dominującej specjalizacji owocowo-warzywnej połączonej z zakładami przetwórstwa rolno-spożywczego. Tereny rolne przeważają w zachodniej, środkowej i południowej części gminy. Obszar gminy jest atrakcyjny dla rozwoju funkcji mieszkaniowej, przemysłowej, usługowej ze względu na korzystne położenie komunikacyjne i bliskie sąsiedztwo Warszawy. Jednorodzinna zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana jest głównie w Tarczynie. W środkowej części miasta występuje zabudowa zwarta i w miarę oddalania się od centrum przekształca się w zabudowę rozproszoną. Większe obszary zabudowy znajdują się także w miejscowościach takich jak Prace Duże, Prace Małe, Korzeniówka i Przypki. Pozostałe miejscowości charakteryzują się zabudową typową dla obszarów wiejskich, zlokalizowaną wzdłuż tras komunikacyjnych oraz wśród pól i łąk. Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna w postaci osiedli występuje w środkowej i południowej miasta, natomiast w formie pojedynczych budynków wielorodzinnych występuje w zachodniej części Tarczyna oraz we wsiach Janówek, Wola Przypkowska, Pawłowice, Księżowola i Racibory. Tereny zabudowy usługowej zlokalizowane są przede wszystkim w mieście Tarczyn, gdzie skupiają się instytucje publiczne gminy. Głównym miejscem rozmieszczenia usług i handlu jest centrum miasta. Funkcja usługowa w innych miejscowościach zlokalizowana jest przede wszystkim wzdłuż drogi krajowej w miejscowościach Kopana i Grzędy oraz drogi wojewódzkiej w miejscowościach Józefowice, Ruda, Prace Małe i Prace Duże. Zakłady produkcyjne i magazynowe zlokalizowane są w południowej części Tarczyna, przy linii kolejowej, w Rembertowie, Kotorydzu oraz Grzędach w sąsiedztwie drogi krajowej.
Strona 15
Przestrzeń publiczna Przestrzenie publiczne tworzą wizytówkę jakikolwiek miast czy regionów. Ich utrzymanie i zagospodarowanie jest oznaką skuteczności zarządzania budżetem przez władze lokalne. Właściwe zagospodarowanie tych obszarów wpływa korzystnie na jakość życia codziennego mieszkańców, zwiększa uwagę turystów, a także potrafi przyciągnąć ewentualnych inwestorów. Na obszarze gminy przestrzeń publiczna obejmuje centrum Tarczyna, a miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ochrania przed przypadkowym i niewłaściwym jej zagospodarowaniem. Analizując przestrzenie publiczne w Tarczynie wolno stwierdzić, że gmina efektywnie dba o ich jakość. Do najważniejszych inwestycji można zaliczyć: Rewitalizacja wnętrza zabytkowego kościoła Św. Mikołaja w Tarczynie (2012 r.), Budowa zespołu boisk Orlik w miejscowości Tarczyn (2011 r.) Otwarcie nowej siedziby Gminnego Ośrodka Kultury (2014 r.) Otwarcie nowej siedziby Biblioteki Publicznej oraz czytelni multimedialnej (2014 r.) Budowa zespołu boisk Orlik w miejscowości Pamiątka (2013 r.) Budowa PSZOK w Tarczynie (2014 r.) Modernizacja targowiska w miejscowości Tarczyn (2011 r.) Otwarcie nowej siedziby Urzędu Miejskiego w Tarczynie (2014 r.) Informatyzacja SPZOZ w Tarczynie (2014 r.) Modernizacja i rozbudowa SP ZOZ w miejscowości Tarczyn (2010 r.) Budowa nowoczesnego placu zabaw w miejscowości Pawłowice (2013 r.) Budowa placu zabaw w Werdunie (2014 r.) Budowa kompleksu sportowo-rekreacyjnego w miejscowości Drozdy – I etap. (2014 r.) Budowa gminnego placu zabaw na osiedlu Ustronie w Tarczynie (2014 r.) Budowa lodowiska sezonowego „Biały Orlik” w miejscowości Tarczyn (2012 r.) Budowa siłowni napowietrznej w miejscowości Tarczyn (2012 r.) Budowa Placu Zabaw w miejscowości Tarczyn (2012 r.) Budowa nowoczesnego placu zabaw w miejscowości Grzędy (2013 r.) Liczne remonty i przebudowy dróg na ternie całej gminy.
Obiekty i granice strefy konserwatorskiej Zgodnie z Rejestrem zabytków Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ochronie podlegają: Zespół dworski z 1901 w miejscowości Kopana;
Strona 16
Dworzec kolejowy w miejscowości Kopana; Park z aleją dojazdową w miejscowości Księżowola; Zespół dworski, 1928 r. w miejscowości Many; Zespół dworski z XIX w. w miejscowości Prace Duże; Kościół p. w, św. Jana Chrzciciela, drewniany, XVI, XIX; dzwonnica drewniana w miejscowości Rembertów; Kościół par. p.w. św. Mikołaja, XV, w miejscowości Tarczyn; Dzwonnica, XVIII, w miejscowości Tarczyn; Zajazd, XIX, w miejscowości Tarczyn ul. Warszawska 1; zespół dworca kolejowego w miejscowości Tarczyn.
Komunikacja publiczna Sieć dróg komunikacyjnych gminy tworzą droga krajowa Warszawa – Kraków, drogi wojewódzkie Tarczyn – Łoś i Tarczyn – Many, drogi powiatowe oraz drogi gminne i lokalne. Drogi gminne: Bystrzanów-Werdun - 5,150 km, Tarczyn-Książek – 4,626 km, Suchostruga-Jeżewice - 6,680 km, Suchodół-Bystrzanów – 7,208 km, Suchodół-Marianka-Nosy - 11,200 km, Tarczyn-Jeziorzany-Suchodół – 8,616 Księżak-Janówek - 5,50km, km, Przypki-WolaPrzypkowska - 11,00 km, Gąski-Prace Duże – 3,132 km, Kotorydz-Marylka-Korzeniówka - Stefanówka-Racibory – 4,802 km, 23,300 km, Prace Małe-Kopana – 10,275 km, Prace Duże-Prace Małe-Ruda - 25,00 Kotorydz-Grzędy-Janówek – 7,621 km, km, Stefanówka – Rembertów – 7,501 km. Gąski-Gładków-Racibory-Wylezin- Stefanówka - 28,00 km, Pawłowiec-Kopana-Pamiatka - 20,00 km, Komorniki-Rembertów-Pamiątka - 18,50 km) Drogi powiatowe Tarczyn (dawna droga Warszawa- Kraków) – 2,026 km,
Strona 17
Grafika 3 Rozkład dróg w gminie Tarczyn
Źródło: www.gis.tarczyn.pl
3.2 Sfera społeczna Demografia Na dzień 31.12.2015 roku Gminę Tarczyn zamieszkiwało 11 269 osób, z czego większość (64,04% - 7 217 osób) osiadała się na terenach wiejskich. Pozostała część mieszkańców zamieszkiwała teren miasta Tarczyn. Liczba mieszkańców Gminy od 2010 roku minimalnie wzrasta, choć w 2015 roku nieznacznie spadła. Wzrost ilości mieszkańców zauważalny jest również na obszarach wiejskich. Także na terenie miasta Tarczyn ilość mieszkańców systematycznie się zwiększała (2010-2013), lecz od 2014 roku odnotowany został spadek liczby mieszkańców. Gęstość zaludnienia w Gminie w 2015 wynosiła 99 osób/km2 i od 2010 roku utrzymuje się na podobnym poziome. W porównaniu do średniej gęstości zaludnienia w woj. mazowieckim, średnia gęstość zaludnienia Gminy w analizowanym okresie czasu była znacznie niższa. Na terenach wiejskich Gminy, gęstość zaludnienia była niższa niż w Gminie i woj. mazowieckim, jednakże obszar miasta Tarczyn charakteryzuje bardzo wysoki stopień zagęszczenia ludności (Tab.4).
Strona 18
Tabela 4 Ludność w gminie Tarczyn w latach 2010-2014 (stan na 31.XII.2014r.) Ilość mieszkańców oraz gęstość zaludnienia Jednostka 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ilość mieszkańców 6984 7038 7084 7136 7189 7217 obszar wiejski Gminy Tarczyn ludność na 1 km2 64 65 65 65 66 66
ilość mieszkańców 4065 4091 4121 4127 4089 4052 obszar miejski Gminy Tarczyn ludność na 1 km2 777 782 788 789 782 776
ilość mieszkańców 11049 11129 11205 11263 11278 11269 Gmina Tarczyn ludność na 1 km2 97 97 98 99 99 99 ludność na 1 km2 148 149 149 150 150 150 (woj. mazowieckie) Źródło: UG Tarczyn - dane z 2015 roku W 2015 roku w Gminie Tarczyn największą grupę stanowiła ludność w wieku produkcyjnym. Ilość ludności w wieku produkcyjnym od 2012 roku systematycznie maleje. Drugą, pod względem liczebności grupą wiekową w Gminie w 2015 była ludność w wieku przedprodukcyjnym. Ilość ludności w tym wieku, zarówno na terenie wiejskim Gminy, jak i na terenie miasta utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie. Grupa ludności w wieku poprodukcyjnym jest jedyną, której liczebność od 2012 roku stale wzrasta, zarówno na obszarze wiejskim Gminy, jak i na terenie miasta Tarczyn (Tab. 5).
Tabela 5 Liczba ludności według podziału na ekonomiczne grupy wieku w latach 2012-2014 Liczba ludności według grup wieku w latach 2010-2014 Jednostka 2012 2013 2014 2015 Wiek przedprodukcyjny - 17 lat i mniej ogółem w Gminie 2258 2250 2219 2242 obszar wiejski 1462 1450 1433 1460 obszar miejski 796 800 786 782 Wiek produkcyjny: 18-59 lat kobiety, 18-64 lata mężczyźni ogółem w Gminie 7032 7021 7009 6968 obszar wiejski 4454 4472 4509 4500 obszar miejski 2578 2549 2500 2468 Wiek poprodukcyjny ogółem w Gminie 1915 1992 2050 2093 obszar wiejski 1168 1214 1247 1286 obszar miejski 747 778 803 807 Źródło: dane GUS Wartość wskaźnika obciążenia demograficznego w Gminie, czyli ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnych stale rosła od 2012 roku, a w 2015 roku osiągnął on wartość 30,0 osób. Mimo to, wartość wskaźnika w analizowanym okresie czasu była niższa niż na Mazowszu. Na obszarze miejskim Gminy ilość osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca
Strona 19
na 1000 osób w wieku produkcyjnym była wyższa niż na terenach wiejskich (Tab. 6). Wzrost wskaźników obciążenia demograficznego w Gminie wpisuje się w trend obserwowany w kraju, wynikający z postępującego procesu starzenia się społeczeństwa.
Tabela 6 Wskaźnik obciążenia demograficznego w latach 2012-2014 - ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 1000 osób w wieku produkcyjnym Wskaźnik obciążenia demograficznego Jednostka 2012 2013 2014 2015 Gmina Tarczyn 272 284 292 300 obszar miejski gminy 290 305 321 327 Tarczyn obszar wiejski gminy 262 271 277 286 Tarczyn woj. mazowieckie 295 305 315 327 Źródło: dane GUS W Gminie Tarczyn sołectwami o najwyższych wartościach wskaźnika obciążenia demograficznego są: obszar I miasta Tarczyn, Księżak, Suchostruga, zaś o najniższych: obszar II miasta Tarczyn, Janówek (Rys. 4
Strona 20
Wykres 2 Wskaźnik obciążenia demograficznego w sołectwach Gminy Tarczyn - ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 1000 osób w wieku produkcyjnym
625,00 666,67
600,00
470,59
419,35
383,56
375,00
349,21
340,91
339,26
322,58
321,43
316,67
313,14
311,93
309,39
306,25
296,51
293,33
288,89
281,25
274,81
272,73
271,60
268,82
263,16
260,27
250,00
243,90
240,00
238,94
224,78
224,49
204,82
188,68
178,57
171,43
165,29
141,79
118,28
Nosy
Ruda
Gąski
Many
Grzędy
Przypki
Księżak
Kopana
Wylezin
Marylka
Werdun
Janówek
Racibory
Gładków
Jeżewice
Kotorydz
Suchodół
Borowiec
Marianka
Kawęczyn
Komorniki
Jeziorzany
Pawłowice
Józefowice
Księżowola
PraceDuże
Prace Małe
Bystrzanów
Stefanowka
Rembertów
Świętochów
Suchostruga
Korzeniówka
NoweRacibory
WólkaJeżewska
MiastoTarczyn -… MiastoTarczyn -…
WolaPrzypkowska
MiastoTarczyn - III MiastoTarczyn - IV
Źródło: UM w Tarczynie
Strona 21
O kryzysie w sferze demograficznej Gminy świadczy również bardzo niski przyrost naturalny (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców: 2,48). Sołectwami, w których przyrost naturalny (na 1000 mieszk.) w 2015 roku był najniższy są: Suchostruga i Borowiec, zaś najwyższy: Werdun i Racibory.
Tabela 7 Przyrost naturalny w Gminie Tarczyn w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Przyrost naturalny w Gminie Tarczyn (na 1000 mieszk.) Borowiec -40,82 Nowe Racibory 11,76 Bystrzanów -19,80 Prace Duże 1,99 Gąski 0,00 Pawłowice 13,07 Gładków 0,00 Prace Małe 4,39 Grzędy 14,13 Przypki 11,11 Janówek 9,48 Racibory 28,57 Jeziorzany -15,38 Rembertów 15,63 Jeżewice 5,26 Ruda 3,79 Józefowice 13,16 Stefanowka -7,46 Kawęczyn 0,00 Suchodół -3,39 Komorniki 0,00 Suchostruga -54,05 Kopana -4,77 Świętochów -12,58 Korzeniówka 9,09 Werdun 25,32 Kotorydz 7,42 Wola Przypkowska 0,00 Księżak -17,86 Wylezin 8,93 Księżowola -23,12 Wólka Jeżewska 5,08 Many 0,00 OBSZAR I 0,00 Marianka -12,71 OBSZAR II 13,33 Marylka 16,22 OBSZAR III 0,00 Nosy -12,99 OBSZAR IV 7,85 Źródło: UM w Tarczynie
3.2.1 Bezrobocie W Gminie Tarczyn ilość osób bezrobotnych od 2013 roku zmalała. Wskaźnik bezrobocia dla Gminy Tarczyn, jakim jest udział osób bez pracy w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił w 2015 roku 5,2% (najniższa wartość od 2012 roku) i jest niższy niż w woj. mazowieckim (Tab. 8)
Tabela 8 Problem bezrobocia w Gminie Tarczyn Problem bezrobocia w Gminie Tarczyn w odniesieniu do woj. mazowieckiego 2012 2013 2014 2015 Ilość osób bezrobotnych w Gminie 407 433 386 364 Tarczyn Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym [%] 5,8 6,2 5,5 5,2 w Gminie Tarczyn Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym [%] 8,2 8,5 7,6 6,6 w woj. mazowieckim Źródło: dane GUS
Strona 22
3.2.2 Ubóstwo i pomoc społeczna W Gminie Tarczyn ze środowiskowej pomocy społecznej w 2015 roku skorzystało 180 gospodarstw domowych (0,14% wszystkich gospodarstw w woj. mazowieckim), co w porównaniu do 2014 roku, kiedy z tego rodzaju pomocy skorzystało najmniej gospodarstw domowych, daje różnicę 24 gospodarstw
Tabela 9 Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego 2012 2013 2014 2015 Gmina Tarczyn 176 160 156 180 woj. mazowieckie 138 731 142 069 135 621 130 310 Źródło: dane GUS
W 2015 roku 220 osób skorzystało z pomocy społecznej. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców, wskaźnik ten przyjmuje średnią wartość w Gminie 28,38 osób korzystających z pomocy społecznej. Spośród wszystkich sołectw w Gminie Tarczyn największa ilość osób korzystających z tego typu świadczeń (na 1000 os.) zamieszkuje sołectwa: Racibory, Suchostruga, Kawęczyn, zaś najmniejsza sołectwa: Gładków, Grzędy, Józefowice, obszar I i II miasta Tarczyn (Rys. 5)
Strona 23
Wykres 3 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w Gminie Tarczyn na 1000 mieszkańców
200,00
135,14
107,95
67,16
37,97
36,59
35,71 35,71
31,58
30,77
30,51
29,68
26,49
25,97
25,42
23,44
20,61
20,41
19,80
18,87
17,34
15,69
15,15
15,09
14,71
13,16
13,07
11,93
11,36
11,11
9,48
9,09
7,97
5,41
5,08
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Nosy
Ruda
Wola…
Gąski
Many
Grzędy
Przypki
Księżak
Kopana
Wylezin
Marylka
Werdun
Janówek
Racibory
Gładków
Jeżewice
Kotorydz
OBSZARI
Suchodół
Borowiec
Marianka
OBSZARII
Kawęczyn
Komorniki
Jeziorzany
OBSZARIII
OBSZARIV
Pawłowice
Józefowice
Księżowola
PraceDuże
Prace Małe
Bystrzanów
Stefanowka
Rembertów
Świętochów
Suchostruga
Korzeniówka
NoweRacibory WólkaJeżewska
Źródło: opracowanie własne
Strona 24
Spośród wszystkich osób korzystających z pomocy społecznej w Gminie Tarczyn w 2015 roku, aż 132 osoby dotknięte były ubóstwem i potrzebowało z tego tytułu wsparcia.
3.2.3 Przemoc i bezpieczeństwo publiczne W 2015 r. wg danych z Komisariatu Policji w Tarczynie zanotowano 244 przestępstw. Liczba wykroczeń w 2015 r. wyniosła 176 zdarzeń
3.2.4 Aktywność społeczna Kultura w gminie rozwija się głownie dzięki prężenie działającemu Gminnemu Ośrodkowi Kultury w Tarczynie. W 2014 roku otwarto jego nową siedzibę, nowoczesny, budynek w dużym stopniu poprawia warunki pracy GOK-u, jego możliwości, atrakcyjność i jakość zajęć tam prowadzonych. GOK rozwija się w wielu kierunkach prowadzone są zajęcia: muzyczne, plastyczne, taneczne, fotograficzne, teatralne, sportowe, zajęcia w klubie seniora oraz prowadzony jest Uniwersytet III wieku Organizowane są także liczne konkursy i przeglądy mobilizujące młodzież do twórczego działania. GOK jest organizatorem licznych imprez plenerowych, które przyciągając publiczność z całek Polski promują gminę a w szczególności lokalnych artystów. GOK wydaje miesięcznik społeczno kulturalny – „Wiadomości Tarczyńskie”. Ponad to w gminie Tarczyn działają 4 kluby sportowe oraz 2 biblioteki, w których zarejestrowano 25158 czytelników w ciągu roku 2014.
3.2.5 Edukacja Na terenie gminy Tarczyn działają 2 przedszkola do których uczęszcza 276 dzieci, 4 odziały przedszkolne do których uczęszcza 127 dzieci, 4 szkoły podstawowe do których uczęszcza 761 uczniów, 2 gimnazja, do których uczęszcza 280 uczniów, 2 licea ogólnokształcące do których uczęszcza 169 uczniów (na rok 2014). Liczba uczniów przypadająca na 1 oddział w szkołach podstawowych wynosi 20, natomiast w gimnazjach 25.
Tabela 10 Nauczyciele pełnozatrudnieni i niepełnozatrudnieni w przeliczeniu na etaty)
Nauczyciele pełnozatrudnieni 2011 2012 2013 2014 i niepełnozatrudnieni w przeliczeniu na etaty
szkoły podstawowe 46,00 44,92 47,85 47,98
gimnazja 23,83 20,40 20,40 21,70
licea ogólnokształcące 14,72 14,56 9,28 14,41
licea profilowane 5,49 3,67 0,08 - Źródło: dane GUS
Strona 25
3.3 Sfera gospodarcza Struktura działalności gospodarczej
Tabela 11 Podmioty gospodarcze wg sektorów własnościowych w latach 2010-2014
Podmioty wg sektorów własnościowych 2010 2011 2012 2013 2014
podmioty gospodarki narodowej ogółem 1248 1256 1262 1292 1291 sektor publiczny - ogółem 21 21 24 23 22 sektor publiczny - państwowe i samorządowe 18 18 21 19 18 jednostki prawa budżetowego sektor prywatny - ogółem 1227 1235 1238 1269 1269 sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące 1003 1002 1003 1027 1014 działalność gospodarczą sektor prywatny - spółki handlowe 75 83 79 86 95 sektor prywatny - spółki handlowe z udziałem 20 24 21 21 19 kapitału zagranicznego sektor prywatny - spółdzielnie 10 10 10 11 11 sektor prywatny - fundacje 1 1 1 2 3 sektor prywatny - stowarzyszenia i organizacje 22 24 26 26 26 społeczne Źródło: dane GUS
W powyższej tabeli widać jak zmieniała się liczba podmiotów gospodarczych w przeciągu 5 lat w sektorze prywatnym i publicznym. Zauważalny jest wzrost liczby podmiotów gospodarki w sektorze prywatnym, a szczególnie wzrost liczby spółek handlowych. Sektor publiczny utrzymuje się na tym samym poziomie z niewielkim wzrostem podmiotów co do 2010 roku.
Tabela 12 Podmioty gospodarcze w gminie Tarczyn wg sekcji i działów PKD w 2014 r. Podmioty wg sekcji i 2014 Podmioty wg sekcji i działów PKD 2014 działów PKD
Sekcja A 16 Sekcja K 25 Sekcja B 6 Sekcja L 36 Sekcja C 79 Sekcja M 104 Sekcja D 1 Sekcja N 33 Sekcja E 3 Sekcja O 7 Sekcja F 131 Sekcja P 42 Sekcja G 439 Sekcja Q 24 Sekcja H 171 Sekcja R 16 Sekcja I 45 Sekcje S i T 82 Sekcja J 31 ogółem 1291 Źródło: dane GUS
W gminie Tarczyn na 1000 mieszkańców pracuje 131 osób. Kobiety stanowią 50,1 %, natomiast mężczyźni 49,9 % wszystkich pracujących.
Strona 26
Bezrobocie na 2014 rok wyniosło 7,7 %, 7,8 % wśród kobiet i 7,7% wśród mężczyzn. W sektorze rolniczym pracuje 11,4%, w przemyśle i budownictwie 25,5%, w sektorze usługowym 34,2%, w sektorze finansowym 4,3%.
W 2014 roku najwięcej podmiotów znajdowało się w sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle.
Najwięksi przedsiębiorcy w gminie Tarczyn
Almaster – drukarnia wielkoformatowa, Andal - Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, Atman – transport krajowy i międzynarodowy, - Doehler Sp. z o.o.– dostawca i producent napojów, Centrobud – sprzedaż materiałów budowlanych, Coldor Sp. z o.o. – komory chłodnicze i mroźni cze, - Rancho Pod Bocianem - hotel - TDM Electronics S.A.– recykling, militaria, FOMIB - przedsiębiorstwo produkcyjne Melba – skup owoców Okręgowa Stacja Kontroli Pojazdów PHU Fenix – klimatyzacja i wentylacja, Pietrzak - Gospodarstwo Ogrodnicze, Plandeki Raszyn – produkcja plandek PPH "POMTECH"- producent kostki brukowej, Przedsiębiorstwo Produkcji Urządzeń Chłodniczych Sp. z o.o., Trans-Auto – serwis i naprawa autotransporterów.
Analiza możliwości budżetowych dotyczących realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych W roku 2014 wszystkie wydatki z budżetu gminy Tarczyn równały się 44,4 mln złotych, co w przeliczeniu daje 3,9 tys. złotych na jednego mieszkańca. Nastąpił spadek wydatków o 2,8% w porównaniu z rokiem 2013. Znaczna część budżetu gminy Tarczyn – 30,4% została przeznaczona na oświatę i wychowanie. 20,1% wydatków przeznaczona została na administrację publiczną, zaś na gospodarkę komunalna i ochronę środowiska 11%. Wydatki inwestycyjne wynosiły 8,1 mln złotych, co daje 18,3% wydatków ogółem. Na rok 2014 suma dochodów w gminie Tarczyn równała się 45,4 mln złotych, co daje 4,0 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Dochody wzrosły o 3,5% w porównaniu do roku 2013. Prawie
Strona 27
połowa profitów pochodzi z dochodów od osób prawnych, fizycznych i od innych jednostek – 46,3%. Duża część dochodów pochodzi z różnych rozliczeń – 22,3%. Wpływy z bezpieczeństwa publicznego i ochrony przeciwpożarowej wynosi 12,6%. Podatek dochodowy od osób fizycznych wzbogacił budżet gminy o 676 złotych na mieszkańca (16,8%), zaś dochód z tytułu podatków dochodowych od osób prawnych stanowił 11,6 złotych na mieszkańca (0,3%). Identyfikacja problemów w sferze gospodarczej spadek liczby zatrudnionych kobiet w 2014 roku w stosunku do lat poprzednich, liczba osób przyjeżdżających do pracy na 1 osobę wyjeżdżającą do pracy poza teren gminy: 0,40, odpływ osób z wyższymi kwalifikacjami do większych ośrodków miejskich, ograniczone możliwości budżetu gminy, duże rozdrobnienie agrarne, nieopłacalność rolnictwa niskotowarowego, brak gruntów ornych klasy I i II.
3.4 Sfera techniczna Infrastruktura techniczna Według danych zaczerpniętych z GUS aktualny stan długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej przedstawiają poniższe tabele
Tabela.3. Sieć kanalizacyjna w mieście i gminie Tarczyn Urządzenia sieciowe-kanalizacja Jednostka miary Stan na 2014 r. długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 25,6 długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w zarządzie km 25,6 bądź administracji gminy przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 885 zbiorowego zamieszkania ścieki odprowadzone dam3 309,0 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach osoba 3912 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 7116 Źródło: dane GUS
Na terenie gminy Tarczyn funkcjonuje oczyszczalnia ścieków mechaniczno-biologiczna., o wydajności 7500 m3/db. Ścieki wstępnie oczyszczane są w urządzeniach mechanicznych, jak kraty sita, płaskowniki, zbiorniki wstępnego oczyszczania o pojemności ok. 500 m3/db. Następnie ścieki doprowadzone są do zbiorników uśredniająco-napowietrzanych, komór czynnego osadu, pól filtracyjnych i napowietrzanych stawów fakultatywnych. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Tarczynka i stawy rybne.
Strona 28
Tabela 13 Sieć wodociągowa w mieście i gminie Tarczyn (BDL, dane za 2014 r.) Urządzenia sieciowe - wodociągi Jednostka miary Stan na 2014 r.
długość czynnej sieci rozdzielczej km 230,7 długość czynnej sieci rozdzielczej będącej w zarządzie bądź km 230,7 administracji gminy przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 3480 zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 460,0
ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach osoba 4040
ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 11217 zużycie wody w gospodarstwach domowych w miastach na m3 85,6 1 mieszkańca zużycie wody w gospodarstwach domowych na wsi na 1 m3 15,3 mieszkańca zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 m3 40,8 mieszkańca Źródło: dane GUS
Strona 29
Grafika 4 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna w gminie i mieście Tarczyn.
Źródło: www.gis.tarczyn.pl
Gmina Tarczyn zasilana jest energią elektryczną ze stacji energetycznej 110/15 kV „Tarczyn" poprzez napowietrzna sieć SN-15 kV, stację transformatorową 15/0,4 kV oraz sieć rozdzielczą nn - 380/220V. Przez teren gminy przebiega linia elektroenergetyczna 220kV Kozienice – Mory, Kozienice – Piaseczno oraz napowietrzna linia wysokiego napięcia110kV Grójec – Piaseczno. Na terenie gminy Tarczyn system cieplny oparty jest na indywidualnych źródłach ciepła (kotłownie). Głównym paliwem wykorzystywanym do ogrzewania jest węgiel, ale wykorzystuje się również gaz ziemny, olej opałowy oraz gaz płynny.
Tabela 14 Sieć gazowa w gminie Tarczyn sieć gazowa jednostka miary 2014 r. długość czynnej sieci ogółem w m m 73796 długość czynnej sieci przesyłowej w m m 12205 długość czynnej sieci rozdzielczej w m m 61591 czynne przyłącza do budynków ogółem (mieszkalnych i szt. 956 niemieszkalnych) czynne przyłącza do budynków mieszkalnych szt. 875 odbiorcy gazu gosp. 2571 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp. 1465 odbiorcy gazu w miastach gosp. 1615
Strona 30
zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 2465,6 zużycie gazu w MWh MWh 27051,9 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 tys.m3 2060,3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w MWh MWh 22605,4 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 6189 Źródło: dane GUS
Grafika 5 Położenie gazociągu w gminie Tarczyn
Źródło: www.gis.tarczyn.pl
Tabela 15 Zasoby mieszkaniowe w gminie Tarczyn Zasoby mieszkaniowe gmin (komunalne)
mieszkania socjalne mieszkania - 13 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 466 Zasoby mieszkaniowe ogółem mieszkania - 4750 izby - 18249 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 388610 w miastach mieszkania - 1736 izby - 5952
Strona 31
powierzchnia użytkowa mieszkań m2 108941 na wsi mieszkania - 3014 izby - 12297 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 279669 Budynki mieszkalne w gminie ogółem - 3185 Źródło: www.gis.tarczyn.pl
3.5 Sfera środowiskowa Obszary chronione Część ternu gminy należy do strefy ochronnej Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Został on utworzony 1 czerwca 1993 roku w celu chronienia kompleksu Lasów Chojnowskich, doliny rzeki Jeziorki i doliny Wisły. Park chroniony jest ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Istotne fragmenty lasów zostały objęte ochroną rezerwatową, a najstarsze drzewa uznano za pomniki przyrody. Zespoły leśne są urozmaicane obszarami torfowiskowymi z charakterystyczną florą. Charakterystyczna cechą przyrodniczą torfowisk są tzw. turzycowiska. Ważnymi elementami krajobrazu tego terenu jest dolina rzeki Jeziorki wraz z dopływami: rzeką Zieloną i Tarczynką. Zanikają bagienne jeziorka, które urozmaicały krajobraz przyrodniczy. Nad rzeką Jeziorką można spotkać polujące zimorodki oraz wydrę. W wodach Jeziorki znajduje się około 20 gatunków ryb, a m.in. pstrąg potokowy i miętus. Na obszarze Parku Krajobrazowego znajduje się około 100 gatunków ptaków. Wyznaczono siedem znakowanych szlaków turystycznych oraz sześć ścieżek dydaktycznych pieszych i rowerowych.
Grafika 6 Gmina Tarczyn na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego
Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/
Strona 32
Chojnowski Park Krajobrazowy z Mazowieckim Parkiem Krajobrazowym i Kampinoskim Parkiem Narodowym pełni ważną funkcję klimatotwórczą dla Warszawy. Te cenne, biologicznie czynne tereny stanowią przeciwwagę dla zurbanizowanej aglomeracji warszawskiej. Na terenie gminy Tarczyn lasy zajmują powierzchnię 1700 ha. Należą do Nadleśnictwa Chojnów. Nadleśnictwo Chojnów jest jednym z ok. 430 nadleśnictw Państwowego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Państwowe. Działa w ramach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie. Sąsiaduje z następującymi nadleśnictwami: Celestynów, Drewnica, Jabłonna(RDLP Warszawa), Radziwiłłów(RDLP Łódź) oraz Grójec (RDLP Radom). Poza tym graniczy od południa z Kampinoskim Parkiem Narodowym.
Grafika 7 Lokalizacja Form Ochrony Przyrody w gminie Tarczyn
Źródło: www.gis.tarczyn.pl
Stan środowiska W związku z obowiązkiem utrzymania czystości i porządku gmina jest zobowiązana zorganizować odbiór odpadów komunalnych od mieszkańców gminy. Mieszkańcy zaś mają obowiązek uiszczania opłaty za tego typu usługę. Na trenie gminy Tarczyn występuje podział selektywnej zbiórki odpadów. Odpady zbierane są w pojemnikach lub workach dostarczonych przez firmę realizującą odbiór odpadów. Segregacja odpadów opiera się na systemie workowym zgodnie z poniższym opisem. worki niebieskie i żółte – na papier i tekturę, tworzywa sztuczne, metale, tekstylia, opakowania wielomateriałowe; kolor biały – szkło bezbarwne i kolorowe, w tym opakowania szklane; kolor zielony – odpady zielone.
Strona 33
Przeterminowane leki można składować w aptekach oraz w punkcie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK), zużyte baterie w Urzędzie Miasta i Gminy oraz w PSZOK. Zgodnie z treścią uchwały podjętej dnia 22 października 2012 r. przez Sejmik Województwa Mazowieckiego Nr 211/12 w sprawie uchwalenia Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023 Tarczyn należy do radomskiego regionu gospodarki odpadami. Wszystkie odpady komunalne nie segregowane oraz odpady zielone trafiają do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów w Radomiu. Odpady ulegające biodegradacji trafiają do Kompostowni odpadów zielonych zarządzanej przez Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych „Radkom” Sp. z o.o. w Radomiu. Na obszarze województwa dokonano klasyfikacji w 4 strefach: aglomeracji warszawskiej, mieście Płock, mieście Radom i w strefie mazowieckiej. Gmina Tarczyn należy do strefy aglomeracja warszawska.
Tabela 16 Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych pod kątem ochrony zdrowia Symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Nazwa Kod strefy strefy 1) 2) 3) 3) 3) 3) 3) 3) 4) SO2 NO2 CO C6H6 PM10 PM2,5 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P O3 O3
A C A A C A C1 A A A A C A D2
aglomeracja aglomeracja warszawska PL1401 1) wg poziomu dopuszczalnego faza I, 2) wg poziomu dopuszczalnego faza II, 3) wg poziomu docelowego, 4) wg poziomu celu długoterminowego, Źródło: www.wios.warszawa.pl
Z tabeli wynika, że poziomy następujących zanieczyszczeń nie znajdowały się na poziomie dopuszczalnym lub krytycznego. Były to zanieczyszczenia:NO2, PM10, PM2,5,B(a)P, O3. Aby utrzymać dobrą jakość powietrza, czy też poprawę jego jakości można uzyskać przez: ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla budowy sieci gazowej w gminie, likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla np. na gaz), poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnic Klimat akustyczny to sumaryczny poziom hałasu danego terenu. Zależy on od jego urbanizacji oraz źródła emitowanego hałasu, tj.:
Strona 34
hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na oddalone tereny ze względu na obszerność źródeł hałasu przemysłowego obejmujący najbliższe sąsiedztwo hałasu komunalnego powstający przy obiektach sportu, rekreacji i rozrywki Hałas jest niedogodnością postrzeganą częściej niż degradacja innych części środowiska. Oddziaływanie to, nie powoduje nieuchronnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele problemów i pociąga za sobą koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 2014, poz. 112). Dokument ten określa rodzaje terenów, dla których ustala się dozwolone poziomy dźwięku w przestrzeni, w zależności od przeznaczenia obszaru. Zróżnicowany są także wartości dozwolone poziomu dźwięku w stosunek do hałasów przemysłowych, komunikacyjnych (drogowe, kolejowe i tramwajowe), lotniczych oraz od linii elektroenergetycznych. Subiektywna wrażliwość na hałas, jest czynnikiem, który wpływa na relacje między warunkami akustycznymi a człowiekiem. Dotyczy ona fizjologicznych predyspozycji odebrania dźwięku, reakcji uczuciowych jak i subiektywnych odczuć. Wśród ludzi pojawiają się ogromne różnice indywidualne dlatego też ocena hałasu zależy od: wieku, wrażliwości, stanu zdrowia, odporności psychicznej i chwilowego nastroju człowieka.
Strona 35
IV. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego w gminie Tarczyn
Główne cele Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn powstały dzięki wyznaczeniu i opisaniu terenów dysfunkcyjnych zlokalizowanych w Tarczynie i obszarach wiejskich należących do gminy. Analiza wskaźnikowa jest strategicznym narzędziem umożliwiającym rozgraniczenie obszarów dysfunkcyjnych. Pierwszym krokiem umożliwiającym jej wykonanie jest zbiór danych liczbowych dla całej gminy, oraz ich podział na wskaźniki przynależące do sfery: społecznej gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej, środowiskowej. W celu wyboru obszaru zdegradowanego zastosowano metodę analizy wskaźnikowej. Analiza ta została przeprowadzona w oparciu o kryteria umożliwiające identyfikację analizy zróżnicowania zjawisk i procesów zachodzących w gminie oraz identyfikacji problemów.
4.1 Jednostki statystyczne Pierwszym krokiem był podział gminy na jednostki pomocnicze, dla których zebranie danych będzie możliwe. Następnie zebrano i poddano analizie dane statystyczne, które były niezbędne do wyznaczenia wartości wskaźników syntetycznych w poszczególnych sferach. Na potrzeby przeprowadzenia analizy wskaźnikowej wykorzystano pomocniczy podział administracyjny gminy Tarczyn na sołectwa - obszary wiejskie oraz obszary pomocnicze (obszar I, II, III, IV) na terenie miasta Tarczyn. Miasto zostało podzielone w celu ujęcia zróżnicowania zjawisk na jego terenie, gdzie kumulacja ludności jest największa. W związku z tym obszar miasta Tarczyn został podzielony na 4 obszary, a obszary wiejskie gminy zostały podzielone według sołectw.
Strona 36
Grafika 8 Podział gminy na sołectwa.
Źródło: Internetowy Portal Mapowy UM w Tarczynie
Strona 37
Grafika 9 Podział miasta Tarczyn na obszary
Źródło: Opracowanie własne na podstawie OpenStreetMaps.pl
Strona 38
Szczegółowy podział na jednostki statystyczne w Gminie Tarczyn przedstawia się następująco:
Tabela 17 Jednostki statystyczne w gminie Tarczyn L.p Nazwa Nazwa 1. Borowiec 21. Nowe Racibory 2. Bystrzanów 22. Prace Duże 3. Gąski 23. Pawłowice 4. Gładków 24. Prace Małe 5. Grzędy 25. Przypki 6. Janówek 26. Racibory 7. Jeziorzany 27. Rembertów 8. Jeżewice 28. Ruda 9. Józefowice 29. Stefanowka 10. Kawęczyn 30. Suchodół 11. Komorniki 31. Suchostruga 12. Kopana 32. Świętochów 13. Korzeniówka 33. Werdun 14. Kotorydz 34. Wola Przypkowska 15. Księżak 35. Wylezin 16. Księżowola 36. Wólka Jeżewska 17. Many 37. Obszar I (w mieście Tarczyn) 18. Marianka 38. Obszar II (w mieście Tarczyn) 19. Marylka 39. Obszar III (w mieście Tarczyn) 20. Nosy 40. Obszar IV (w mieście Tarczyn) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UM w Tarczynie
Strona 39
4.2 Dobór kryteriów delimitacji obszarów zdegradowanych Dla prawidłowego przeprowadzenia delimitacji analizowanych obszarów konieczny był wybór odpowiednich zmiennych, które je w sposób istotny statystycznie różnicują. Ze względu na charakter gminy i występujące tutaj zjawiska społeczne i demograficzne, jak również środowiskowe, przestrzenne i techniczne, konieczne było zbadanie szeregu zmiennych i wypracowanie katalogu umożliwiającego analizę na każdym ze wskazanych w ustawie o rewitalizacji poziomie. Przeprowadzone prace umożliwiły wypracowanie zbioru zmiennych zaprezentowanych w poniższej tabeli.
Tabela 18 Kryteria delimitacji
Kategoria Zmienna Opis zmiennej
Wskaźnik obrazujący kondycję demograficzną gminy w kontekście różnicy pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. Zmienna Przyrost naturalny prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło: UM w Tarczynie Wskaźnik obrazujący kondycję demograficzno-społeczną gminy w kontekście zapotrzebowania na infrastrukturę społeczną Liczba dzieci w wieku 3-5 lat (przedszkola, szkoły). Zmienna prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło: UM w Tarczynie Wskaźnik obrazujący kondycję demograficzną gminy w kontekście Liczba ludności w wieku obciążenia demograficznego. Zmienna prezentowana w formie poprodukcyjnym w liczbie udziału osób w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności w wieku ludności w wieku produkcyjnym w przeliczeniu na 1000 osób. produkcyjnym Źródło: UM w Tarczynie Wskaźnik skupiający się na ocenie sytuacji społeczności obszaru na lokalnym rynku pracy. Zmienna prezentowana w formie Liczba bezrobotnych przeliczeniowej pokazującej liczbę zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców. Źródło danych: PUP w Piasecznie Udział bezrobotnych w liczbie Sfera społeczna ludności w wieku Źródło: PUP w Piasecznie produkcyjnym Wskaźnik obrazujący potrzeby lokalnej społeczności w zakresie Liczba osób korzystających ze zinstytucjonalizowanej pomocy społecznej. Zmienna świadczeń GOPS prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 mieszkańców. Źródło danych: GOPS w Tarczynie. Wskaźnik prezentujący potrzeby lokalnej społeczności w zakresie Liczba osób korzystających zinstytucjonalizowanej pomocy społecznej z uwzględnieniem z pomocy społecznej z powodu skonkretyzowanej konieczności. Zmienna prezentowana w formie ubóstwa przeliczeniowej na 1000 mieszkańców. Źródło danych: GOPS w Tarczynie Wskaźnik opisujący poziom dysfunkcyjności rodzin na danym obszarze, w kontekście kondycji społecznej, skupia się na Liczba wszczętych procedur prezentacji danych dotyczących ofiar przemocy rodzinnej. Zmienna „Niebieska Karta prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: KPP w Piasecznie oraz GOPS w Tarczynie Wskaźnik obrazujący aktywność społeczną w kontekście udziału w wyborach o zasięgu ponadlokalnym. Zmienna prezentowana w Frekwencja w wyborach formie udziału osób aktywnych w 100% uprawnionych do prezydenckich – 2015 r. głosowania. Źródło danych: PKW
Strona 40
Wskaźnik obrazujący aktywność społeczną w kontekście udziału w Frekwencja w wyborach na wyborach o zasięgu lokalnym. Zmienna prezentowana w formie Burmistrza – 2015 r. udziału osób aktywnych w 100% uprawnionych do głosowania. Wskaźnik prezentujący aktywność społeczną mieszkańców w kontekście zawiązywania organizacji pozarządowych. Zmienna Liczba organizacji prezentowana jest w formie przeliczeniowej na 1000 pozarządowych mieszkańców. Źródło: UM w Tarczynie Wskaźnik pokazujący kondycję i efektywność nauczania. Zmienna Jakość usług edukacyjnych prezentowana w postaci średnich wyników sprawdzianu 6-klasisty. Źródło danych: UM w Tarczynie Wskaźnik obrazujący poziom rozwoju przedsiębiorczości Liczba zarejestrowanych w poszczególnych obszarach, prezentowany w formie działalności gospodarczych przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: CEIDG. Wskaźnik obrazujący dynamikę przedsiębiorczości w Sfera Liczba nowo zarejestrowanych poszczególnych obszarach. Zmienna prezentowana w formie gospodarcza podmiotów gospodarczych przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: CEIDG. Wskaźnik obrazujący kondycję lokalnej gospodarki i zdolności Liczba wyrejestrowanych utrzymana się na rynku w poszczególnych obszarach. Zmienna podmiotów gospodarczych prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: CEIDG. Wskaźnik obrazujący kondycję funkcjonalną poszczególnych obszarów w kontekście zaspokajania potrzeb społecznych. Liczba miejsc w przedszkolach Zmienna prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie Wskaźnik obrazujący poziom dostępności komunikacji publicznej w Liczba przystanków poszczególnych obszarach. Zmienna prezentowana w formie komunikacji publicznej przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie
Sfera Wskaźnik prezentujący zasoby gminne w kontekście powierzchni funkcjonalno- Średnia powierzchnia mieszkań socjalnych i komunalnych łącznie. Zmienna przestrzenna użytkowa mieszkań prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie
Wskaźnik obrazujący rozwój budownictwa komunalnego w gminie. Liczba budynków komunalnych Zmienna prezentowana w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie
Wskaźnik obrazujący rozwój budownictwa o charakterze socjalnym w gminie. Zmienna prezentowana w formie przeliczeniowej na Liczba budynków socjalnych 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie Wskaźnik prezentujący rozwój infrastruktury technicznej w Liczba budynków poszczególnych obszarach w kontekście wybranej infrastruktury Sfera techniczna przyłączonych do sieci sieciowej. Zmienna prezentowana w formie przeliczeniowej na kanalizacyjnej 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie Wskaźnik prezentujący uwarunkowania środowiskowe poszczególnych obszarów w kontekście powierzchni w m2 Sfera Powierzchnia budynków budynków pokrytych azbestem. Zmienna prezentowana w formie środowiskowa pokrytych azbestem przeliczeniowej na 1000 osób. Źródło danych: UM w Tarczynie
Źródło: opracowanie własne
41
Dane opisujące powyższe wskaźniki pochodzą ze statystyki publicznej, danych Urzędu Miejskiego w Tarczynie oraz badań społecznych i eksperckich prowadzonych przez opracowujących PR. Na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego dokonano analizy przestrzennej, zaprezentowanej na kartogramach, które adekwatnie skomentowano. W komentarzach, ze względu na kontekst dokumentu jakim jest program rewitalizacji, celowo wskazano jedynie obszary, gdzie definiuje się zjawiska kryzysowe.
4.3 Sfera społeczna W ramach sfery społecznej dokonano analizy jedenastu wskaźników opisujących różne dziedziny życia społecznego mieszkańców. Analiza obejmuje czynniki społeczne, związane z demografią, bezrobociem, ubóstwem i koniecznością korzystania z pomocy społecznej, bezpieczeństwem, aktywnością społeczna i poziomem edukacji oraz wymiarem niepożądanych zjawisk społecznych. Analizy w zakresie sfery społecznej przeprowadzone dla gminy Tarczyn pokazują, że gmina dotknięta jest problemami demograficznymi. Obserwuje się tutaj niski wskaźnik przyrostu naturalnego. Wskazanie zmiennej przyrostu naturalnego obliczonego na 1000 osób dla całej gminy Tarczyn wynosi 2,48. Poniższa grafika prezentuje analizowany wskaźnik na terenie gminy Tarczyn. Szczególnie negatywna sytuacja w tym aspekcie, występuje w jednostkach: Suchostruga (-54,05), Borowiec (-40,82). Za niekorzystną należy uznać również sytuację w jednostkach: Księżowola (-23,12), Bystrzanów (-19,80), Księżak (-17,86) i Jeziorzany (-15,38).
Strona 42
Grafika 10 Przyrost naturalny na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Drugim wskaźnikiem z zakresu sfery społecznej jest liczba dzieci w wieku 3-5 lat w przeliczeniu na 1000 osób. Wskazanie dla gminy Tarczyn wynosi 30,79, a poniższa grafika prezentuje rozkład przestrzenny wskaźnika. Wyjątkowo niekorzystne wartości odnotowano w jednostkach: Suchostruga (0,00), Wólka Jeżewska (5,08), Stefanówka (7,46), Kawęczyn (11,36), Werdun (12,66), Józefowice (13,16), Gładków (13,51), Gąski (14,71), Księżowola (17,34), Korzeniówka (18,18). W kontekście ogólnego kryzysu demograficznego w gminie, można uznać, że liczba dzieci we wskazanym przedziale wiekowym jest niska także w jednostkach: Obszar II (20,00), Suchodół (20,34), Borowiec (20,41), Marylka (21,62), Jeziorzany (23,08), Many (24,39).
43
Grafika 11 Liczba dzieci w wieku 3-5 lat na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Kolejnym wskaźnikiem obrazującym kondycję poszczególnych obszarów pod względem społecznym jest liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w przeliczeniu na 1000 osób. Wartość wskaźnika dla gminy Tarczyn wynosi 3,06. Jednak analiza wartości wskaźników dla poszczególnych jednostek statystycznych, co przedstawia poniższa grafika, ujawnia, że niektóre obszary dotknięte są silnie, a inne zagrożone zjawiskiem „starzenia się społeczeństwa”. Szczególnie krytyczna sytuacja w tym aspekcie ma miejsce w jednostkach: Obszar I (20,20), Suchostruga (16,22), Racibory (13,45), Księżak (11,16), Borowiec (5,74), Nosy (3,75), Wylezin (3,74). Niekorzystnie sytuacja przedstawia się także w jednostkach: Gąski (3,59), Werdun (3,45), Bystrzanów (3,14).
Strona 44
Grafika 12 Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w przeliczeniu na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne W oparciu o dane Powiatowego Urzędu Pracy w Piasecznie dokonano analizy bezrobocia w poszczególnych jednostkach gminy Tarczyn. Wskaźnik opisujący zjawisko bezrobocia to liczba osób bezrobotnych ogółem w przeliczeniu na 1000 osób. Wskazanie dla całej gminy Tarczyn wynosi 16,42. Szczególnie negatywna sytuacja w tym aspekcie diagnozowana jest w jednostkach: Gąski (73,53), Kawęczyn (51,14), Stefanówka (44,78), Gładków (40,54), Księżowola (34,68), Racibory (28,57), Marylka (27,03), Suchostruga (27,03), Pawłowice (26,14), Prace Małe (21,93), Jeżewice (21,05), Suchodół (20,34). Za niekorzystną należy także uznać sytuację w jednostkach: Obszar IV (19,63), Ruda (18,94), Świętochów (18,87), Kotorydz (18,55), Korzeniówka (18,18), Księżak (17,86).
45
Grafika 13 Liczba osób bezrobotnych na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym to kolejny wskaźnik za pomocą którego dokonano analizy zjawiska bezrobocia na terenie gminy Tarczyn. Należy podkreślić, że zjawisko to nie ma charakteru jednorodnego i różni się pomiędzy poszczególnymi jednostkami statystycznymi. Wartość wskaźnika dla gminy wynosi 0,27. Najwięcej osób bezrobotnych w tej grupie diagnozuje się w jednostkach: Gąski (1,79), Racibory (1,68), Suchostruga (1,35), Gładków (0,76), Księżak (0,74), Stefanówka (0,61), Kawęczyn (0,45) Uwagę w kontekście negatywnego występowania zjawiska zwracają także jednostki: Korzeniówka (0,29), Księżowola (0,29), Nosy (0,29).
Strona 46
Grafika 14 Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie Tarczyn realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Z punktu widzenia działań rewitalizacyjnych, które powinny mieć głównie wymiar społeczny, za kluczową uznaje się grupę osób korzystającą ze świadczeń Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Wymiar tej grupy poddano analizie poprzez wskazanie liczby osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców. Wartość wskaźnika dla całej gminy wynosi 19,52. Zdecydowanie niekorzystna sytuacja w kontekście omawianego wskaźnika ma miejsce w jednostkach: Racibory (200,00), Suchostruga (135,14), Kawęczyn (107,95), Stefanówka (67,16), Werdun (37,97), Many (36,59), Księżak (35,71), Wylezin (35,71), Jeżewice (31,58), Jeziorzany (30,77), Suchodół (30,51), Kotorydz (29,68), Komorniki (26,49), Nosy (25,97), Marianka (25,42), Rembertów (23,44). Za niepokojącą można również uznać sytuację panującą pod tym względem w jednostkach: Obszar IV (20,61), Borowiec (20,41), Bystrzanów (19,80). Uwagę zwraca duża liczba jednostek wyróżnionych jako te, gdzie w kontekście omawianego wskaźnika sytuacja ma znaczący wymiar.
47
Grafika 15 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Istotne są powody korzystania z pomocy społecznej. Dlatego zdecydowano o doborze kolejnego wskaźnika jakim jest liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 osób. Analiza danych wskazuje na istnienie tego zjawiska w gminie Tarczyn. Wartość wskaźnika na poziomie gminy wynosi 11,71. Wśród wyróżnionych jednostek, gdzie odnotowano kryzysową sytuację w tym zakresie znalazły się: Kawęczyn (90,91), Suchostruga (81,08), Racibory (57,14), Stefanówka (44,78), Wylezin (26,79), Werdun (25,32), Suchodół (23,73), Marianka (21,19), Borowiec (20,41), Komorniki (16,56), Jeziorzany (15,38), Kotorydz (14,84), Obszar IV (14,72). Niekorzystna kondycja w tym aspekcie dotyczy także jednostek: Nosy (12,99) i Świętochów (12,58).
Strona 48
Grafika 16 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Jednym z narzędzi walki ze zjawiskiem przemocy jest „Niebieska Karta”. Niebieska Karta jest to procedura, która może zostać zainicjowana przez Policję, Ośrodek Pomocy Społecznej lub Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Dotyczy ona członków rodzin dotkniętych problemem przemocy w rodzinie. Założenie Niebieskiej Karty jest informacją dla służb i opieki społecznej, że w danej rodzinie dochodzi do aktów przemocy, założenie Niebieskiej Karty nie jest równoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Procedurę „Niebieskie Karty” oraz wzory formularzy „Niebieska Karta” określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” i wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz. U. Nr 209, poz. 1245), wydane na podstawie art. 9d ust.5 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.). Według danych Policji oraz Zespołu Dyscyplinarnego w gminie Tarczyn dochodzi do aktów przemocy i wykorzystywana jest procedura „Niebieskiej Karty”. Dlatego dla zobrazowania kondycji społecznej na analizowanym terenie przyjęto wskaźnik: liczba wydanych Niebieskich Kart na 1000 osób. W oparciu o dane Powiatowej Komendy Policji w Piasecznie i Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tarczynie dokonano analizy tego zjawiska w poszczególnych jednostkach wyróżnionych w gminie Tarczyn. Wskazanie wartości wskaźnika dla gminy Tarczyn wynosi 1,51. Pod względem analizowanego wskaźnika
49
poszczególne jednostki są skrajnie zróżnicowane. Bardzo niekorzystnie sytuacja przedstawia się w jednostkach: Marylka (10,81), Bystrzanów (19,80), Stefanówka (7,46), Kopana (7,16), Księżowola (5,78), Nowe Racibory (3,92), Kotorydz (3,71), Suchodół (3,39), Obszar IV (1,96).
Grafika 17 Liczba wydanych Niebieskich Kart na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Miernikiem aktywności społecznej może być udział w wyborach najwyższego urzędu. Dlatego dla zbadania poziomu zaangażowania społecznego wykorzystano frekwencję w wyborach na urząd prezydenta RP, które odbyły się w 2015 r. Poniższa grafika przedstawia rozkład przestrzenny wskaźnika: frekwencja w wyborach na prezydenta - 2015 r. Wskazanie dla gminy Tarczyn wynosi 52,34. Frekwencja w poszczególnych jednostkach utrzymała się na poziomie średnim i nie odnotowano jednostki, gdzie wskazanie byłoby niższe. Średni poziom frekwencji wyborczej, nieco niższy od wskazania dla gminy, uzyskały jednostki:: Borowiec (51,98), Bystrzanów (51,98), Jeżewice (51,98), Many (51,98), Suchostruga (51,98), Werdun (51,98), Wólka Jeżewska (51,98), Grzędy (50,67), Kotorydz (50,67), Księżak (46,92), Marianka (46,92), Nosy (46,92), Suchodół (46,92), Kawęczyn (46,51), Kopana (46,51), Księżowola (46,51), Nowe Racibory (46,51), Pawłowice (46,51), Racibory (46,51), Rembertów (46,51), Stefanówka (46,51), Wylezin (46,51), Gąski (46,21),.
Strona 50
Należy podkreślić, że wartości omawianego wskaźnika dla wymienionych jednostek mieszcząc się w granicach średniej nie odbiegają znacząco od wskazania dla gminy.
Grafika 18 Frekwencja w wyborach na prezydenta, 2015 r.
Źródło: opracowanie własne Udział w wyborach lokalnych stanowi także o wymiarze aktywności społecznej na badanym terenie. Dlatego analizie poddano frekwencję w wyborach na urząd Burmistrza Tarczyna w 2015 r. Wskazanie dla gminy Tarczyn w omawianym aspekcie wynosi 55,34. Podobnie jak w przypadku wyżej omawianego wskaźnika frekwencja wyborcza w poszczególnych jednostkach w najgorszym wypadku mieściła się w granicach średniej i dotyczyła jednostek: Gąski (52,73), Kawęczyn (52,73), Kopana (52,73), Księżowola (52,73), Racibory (52,73), Księżak (52,03), Marianka (52,03), Nosy (52,03), Nowe Racibory (52,73), Pawłowice (52,73), Rembertów (52,73), Wylezin (52,73), Gładków (51,20), Korzeniówka (51,20), Marylka (51,20), Prace Duże (51,20), Prace Małe (51,20).
51
Grafika 19 Frekwencja w wyborach na Burmistrza, 2014 r.
Źródło: opracowanie własne W kontekście planowanych działań rewitalizacyjnych istotne znaczenie ma funkcjonowanie organizacji pozarządowych na analizowanym terenie. Organizacje pozarządowe sprzyjają włączeniu w życie społeczne osób lub grup zagrożonych marginalizacją, np. długotrwale bezrobotnych czy niepełnosprawnych. W ten sposób sprzyjają rozwojowi ich zaufania do instytucji demokratycznych i uczą współpracy. Organizacje podejmują również działania, które zmierzają do podnoszenia standardu życia grup o niskim statusie ekonomicznym lub społecznym. Dzięki temu ludzie mało zarabiający mają dostęp do dóbr i usług, które inaczej byłyby poza ich zasięgiem. Dlatego dla zbadania sfery społecznej w poszczególnych jednostkach statystycznych gminy Tarczyn jako kolejny wskaźnik wybrano: liczba organizacji pozarządowych na 1000 osób. Aktywność mieszkańców gminy pod tym względem nie jest zadowalająca. Wskazanie omawianego wskaźnika dla całej gminy Tarczyn wynosi 2,75. Organizacji III sektora nie odnotowano, tym samym wartość wskaźnika wynosi 0,00, w jednostkach: Bystrzanów, Gąski, Gładków, Janówek, Jeziorzany, Jeżewice, Kawęczyn, Komorniki, Księżak, Księżowola, Many, Marylka, Nosy, Nowe Racibory, Pawłowice, Przypki, Racibory, Ruda, Werdun, Wola Przypkowska, Wylezin, Wólka Jeżewska, Obszar I, Obszar II.
Strona 52
Grafika 20 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 osób Źródło: opracowanie własne
Źródło: opracowanie własne Ostatnią prezentowaną zmienną z zakresu sfery społecznej jest jakość edukacji prezentowana w oparciu o wyniki sprawdzianu szóstoklasisty w poszczególnych szkołach na terenie gminy Tarczyn. Wyniki uczniów obrazują jakość kształcenia na poziomie podstawowym w porównywanych jednostkach, która w znacznym stopniu kształtuje przyszłe losy absolwentów i możliwości osiągania określonego statusu społecznego, zawodowego czy ekonomicznego. Średnia dla gminy Tarczyn wynosi 73,55. W żadnej z jednostek nie odnotowano wyników poniżej przedziału średniej. W zestawieniu jednostek statystycznych wyniki mieszczące się w granicach średniej osiągnęli uczniowie z jednostek: Borowiec (72,02), Bystrzanów (72,02), Jeżewice (72,02), Many (72,02), Suchostruga (72,02), Kawęczyn (70,52), Kopana (70,52), Księżowola (70,52), Nowe Racibory (70,52), Pawłowice (70,52), Racibory (70,52), Rembertów (70,52), Stefanówka (70,52), Wylezin (70,52), Werdun (72,02), Wólka Jeżewska (72,02).
53
Grafika 21 Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty, 2015 r.
Źródło: opracowanie własne
4.4 Pozostałe sfery rozwojowe Sfera gospodarcza W ramach sfery gospodarczej zobrazowano liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych prezentowanych w formie przeliczeniowej na 1000 osób. Dla analizy wykorzystane zostały dane Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Krajowego Rejestru Sądowego przedsiębiorców. Ujęto zatem w analizie wszystkie podmioty gospodarcze aktywnie działające w gminie Tarczyn. Rozkład zmiennej podlega dużemu wpływowi struktury osiedleńczej, a wskazanie dla całej gminy Tarczyn wynosi 64,07. Najgorsza kondycję w omawianym aspekcie prezentują jednostki: Wólka Jeżewska (5,08), Bystrzanów (9,90), Księżowola (17,34), Stefanówka (22,39), Wylezin (26,79), Gładków (27,03), Marianka (29,66), Werdun (37,97). Ponadto za niedostateczna można uznać sytuację w jednostkach: Komorniki (39,74), Kawęczyn (39,77), Kopana (47,73), Przypki (48,15), Pawłowice (49,02), Kotorydz (50,09).
Strona 54
Grafika 22 Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne O dynamice lokalnej gospodarki może świadczyć wskaźnik: liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 osób. Wartość zmiennej dla gminy wynosi 2,66, a przestrzenny rozkład zmiennej prezentuje poniższa grafika. W omawianym aspekcie poszczególne jednostki są skrajnie zróżnicowane. Zerowe wartości wskaźnika (0,00) zdiagnozowano w jednostkach: Borowiec, Bystrzanów, Gładków, Grzędy, Jeziorzany, Józefowice, Kawęczyn, Korzeniówka, Kotorydz, Księżak, Marylka, Nosy, Racibory, Rembertów, Ruda, Stefanówka, Suchodół, Suchostruga, Świętochów, Werdun, Wylezin, Obszar I, Obszar II. Sytuację również uważa się za niekorzystną w Obszarze IV (0,98), a także w Pracach Dużych (1,99). Tak niskie wskaźniki w omawianym aspekcie świadczą o niskim poziomie przedsiębiorczości mieszkańców wymienionych jednostek.
55
Grafika 23 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 osób.
Źródło: opracowanie własne Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 osób także obrazuje kondycję gospodarki lokalnej i zdolności utrzymania się na rynku. Wartość wskaźnika dla gminy Tarczyn wynosi 1,24, co oznacza, że w gminie powstaje więcej podmiotów niż się likwiduje. Jednak rozkład przestrzenny zmiennej ujawnia, że poszczególne jednostki charakteryzują odmienne tendencje. Najwięcej podmiotów gospodarczych uległo wyrejestrowaniu w jednostkach: Jeziorzany (7,69), Ruda (7,58), Obszar II (6,67), Kawęczyn (5,68), Jeżewice (5,26), Wólka Jeżewska (5,08), Wola Przypkowska (3,79), Przypki (3,70), Obszar III (1,75).
Strona 56
Grafika 24 Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Sfera funkcjonalno-przestrzenna Słabą stroną w zagospodarowaniu przestrzennym gminy Tarczyn jest brak czytelnych struktur przestrzennych wsi, duże zróżnicowanie form zabudowy oraz duże nagromadzenie nośników reklamowych różnego rodzaju i gabarytów. Część zachodnia gminy pozostaje z deficytami w infrastrukturze technicznej i społecznej. Istotnym czynnikiem funkcjonalnym dla mieszkańców jest możliwość przemieszczania się środkami komunikacji publicznej. Dla zobrazowania tego aspektu wykorzystano wskaźnik: liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób. Wskazanie dla gminy Tarczyn ma wartość 5,24. Za krytyczną pod tym względem należy uznać sytuację panującą w jednostkach, gdzie wskaźnik ma wartość 0,00: Borowiec, Bystrzanów, Korzeniówka, Księżowola, Marylka, Nowe Racibory, Świętochów, Werdun, Obszar II. Niedostateczne możliwości z korzystania z komunikacji publicznej maja także mieszkańcy jednostek: Obszar III (1,75), Obszar IV (1,96), Przypki (3,70), Rembertów (3,91), Ruda (3,79).
57
Grafika 25 Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób.
Źródło: opracowanie własne Dla prezentacji aspektu funkcjonalno-przestrzennego wykorzystano także wskaźnik: liczba miejsc w przedszkolach na 1000 mieszkańców. Wskazanie dla całej gminy ma wartość 27,69. Zdecydowana większość jednostek w obszarze gminy Tarczyn nie posiada placówek przedszkolnych, dlatego wartość wskaźnika 0,00 dotyczy aż 38 jednostek (poza Przypkami (277,78) i Obszarem IV (232,58), w których wartość wskaźnika jest wysoka).
Strona 58
Grafika 26 Liczba miejsc w przedszkolach na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne W gminie Tarczyn najszybciej rozwija się segment budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego w środkowej i wschodniej części gminy. Główny wpływ na to ma przebieg najważniejszego ciągu komunikacyjnego – drogi krajowej Nr 7 oraz, w przypadku wschodniej części gminy, sąsiedztwo zainwestowanych terenów gminy Piaseczno. Pokrycie blisko 99% powierzchni gminy planem miejscowym, dzięki jasno określonym terenom inwestycyjnym oraz wskazaniem kierunku rozwoju zabudowy, pozwoliło na uniknięcie procesu niekontrolowanej urbanizacji terenów wiejskich, do którego dochodzi przy braku planu miejscowego. Mieszkaniowe zasoby gminne zostały zanalizowane za pomocą wskaźnika: średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób. Wskazanie dla gminy wynosi 81,13. Na 40 jednostek wyróżnionych w gminie Tarczyn, aż 27 charakteryzuje wartość wskaźnika 0,00. Należą do nich: Borowiec, Bystrzanów, Gąski, Gładków, Grzędy, Janówek, Jeziorzany, Jeżewice, Józefowice, Kawęczyn Kopana, Korzeniówka, Księżak, Księżowola, Many, Marylka, Nosy, Nowe Racibory, Pawłowice, Prace Duże, Przypki, Racibory, Ruda, Werdun, Wylezin, Wólka Jeżewska, Obszar I, Obszar II. Wskazuje to na duże braki w infrastrukturze mieszkaniowej w gminie Tarczyn.
59
Grafika 27 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Kolejnym wskaźnikiem charakteryzującym sferę funkcjonalno-przestrzenną poszczególnych jednostek w gminie Tarczyn jest liczba budynków komunalnych na 1000 osób. Konsekwentnie w stosunku do poprzedniego wskaźnika, duża liczba jednostek, bo aż 28 uzyskała wartość wskaźnika 0,00 przy wskazaniu dla gminy 2,48. Do jednostek tych należą: Borowiec, Bystrzanów, Gąski, Gładków, Grzędy, Janówek, Jeziorzany, Jeżewice, Józefowice, Kawęczyn Kopana, Korzeniówka, Księżak, Księżowola, Many, Marylka, Nosy, Nowe Racibory, Pawłowice, Prace Duże, Przypki, Racibory, Ruda, Werdun, Wylezin, Wólka Jeżewska, Obszar I, Obszar II.
Strona 60
Grafika 28 Liczba budynków komunalnych na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Jedyny budynek socjalny w gminie Tarczyn zlokalizowany jest w sołectwie Kawęczyn (5,68). Dla pozostałych jednostek wartość wskaźnika liczba budynków socjalnych na 1000 osób wynosi 0,00 przy wskazaniu dla gminy 0,09.
61
Grafika 29 Liczba budynków socjalnych na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne Sfera techniczna poszczególnych jednostek została scharakteryzowana za pomocą wskaźnika: liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej. Gminę Tarczyn cechują deficyty w tym zakresie. Wskazanie dla gminy wynosi 112,34. Znaczna część obszaru gminy jest nieskanalizowana, dlatego wartość wskaźnika wynosi 0,00. Ten poważny deficyt dotyczy jednostek: Borowiec, Bystrzanów, Gąski, Gładków, Grzędy, Jeżewice, Józefowice, Kawęczyn, Komorniki, Kopana, Korzeniówka, Kotorydz, Księżak, Księżowola, Many, Marianka, Marylka, Nosy, Nowe Racibory, Prace Duże, Prace Małe, Racibory, Rembertów, Ruda, Stefanowka, Suchodół, Suchostruga, Świętochów, Werdun, Wola Przypkowska, Wylezin, Wólka Jeżewska.
Strona 62
Grafika 30 Liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej
Źródło: opracowanie własne Gmina Tarczyn znajduje się w zasięgu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, co oznacza, że wyróżnia się pod względem krajobrazowym i ekosystemu, które są cenne ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub stanowiących istniejące albo odtwarzane korytarze i ciągi ekologiczne. Na mocy Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31), wyroby zawierające azbest mogą być wykorzystywane w sposób niestwarzający zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska w terminie do dnia 31 grudnia 2032 r. Proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony do końca 2032 r. Przyjęto harmonogram zgodny z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 oraz Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023 w podziale na zadania organizacyjne, edukacyjne, informacyjne i inwestycyjne. Z tego względu dla analizy sfery środowiskowej wykorzystano wskaźnik powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób. Gmina Tarczyn posiada opracowany Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Tarczyn na lata 2015-2032, w ramach którego przeprowadzona
63
została inwentaryzacja obiektów budowlanych, w których są wykorzystywane wyroby azbestowo- cementowe. Na terenie wszystkich miejscowości znajduje się 2 311 obiektów budowlanych, których pokrycia dachowe zostały wykonane z użyciem wyrobów zawierających azbest. Wartość omawianego wskaźnika dla gminy Tarczyn wynosi 35407,93. Najgorszą kondycją w tym względzie, co determinuje jakość sfery środowiskowej, charakteryzują się jednostki: Obszar I (128030,30), Borowiec (124163,27), Bystrzanów (122792,08), Suchostruga (107378,38), Many (106865,85), Gładków (90675,68), Gąski (85014,71), Marianka (82262,71), Wola Przypkowska (81829,55), Nosy (81701,30), Kawęczyn (80818,18), Nowe Racibory (77349,02), Komorniki (74099,34), Racibory (73600,00), Przypki (71596,30), Jeżewice (69684,21), Józefowice (65888,16), Grzędy (63219,08), Suchodół (61074,58), Świętochów (60635,22), Rembertów (60085,94), Werdun (54873,42), Wylezin (53705,36), Jeziorzany (49661,54), Stefanówka (49126,87), Prace Małe (47811,40), Kotorydz (47189,24), Obszar II (42506,67).
Grafika 31 Powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób
Źródło: opracowanie własne
4.5 Podsumowanie analizy – sfera społeczna Powyżej zaprezentowane obszary zostały podsumowane w formie zbiorczej tabeli obrazującej poziom natężenia negatywnych zjawisk w gminie Tarczyn. Każdą analizowaną zmienną skategoryzowano według gradacji punktowej (1 – bardzo wysokie natężenie zjawiska kryzysowego, 2 – wysokie natężenie zjawiska
Strona 64
kryzysowego, 3 – przeciętne natężenie zjawiska kryzysowego, 4 – niskie natężenie zjawiska kryzysowego, 5 – bardzo niskie natężenie zjawiska kryzysowego). Skala punktowa odpowiada skali prezentowanej we wcześniejszych rozdziałach, gdzie przedział oznaczony kolorem czerwonym odpowiada przedziałowi obejmującemu wartości najmniej korzystne z punktu widzenia rozwoju gminy (na skali punktowej to wartość 1 czyli bardzo wysokie natężenie zjawiska kryzysowego) i analogicznie kolor zielony odpowiada wartości 5 – bardzo niskie natężenie zjawiska kryzysowego (wartości pomiędzy zgodnie ze wskazana regułą). Przyjęta forma prezentacji danych umożliwia ich łatwe porównanie i analizę bazującą na wartościach znormalizowanych. W związku z powyższym, obliczono średnią dla każdej z wyróżnionych jednostek statystycznych, a uzyskane wyniki stanowiły podstawę do wyłonienia obszaru zdegradowanego, która w wypadku czynników społecznych była odniesiona do wartości referencyjnej (średniej wartości dla gminy). Załączona poniżej tabela obrazuje natężenie negatywnych zjawisk i ich punktową ocenę w ramach sfery społecznej. W związku z obowiązującą definicją rewitalizacji wskazaną w ustawie, podczas analizy skupiono się na wskaźnikach obrazujących zjawiska związane z demografia, pomocą społeczną, sytuacją na rynku pracy (bezrobocie), jakością edukacji, aktywnością społeczną. Za wartość referencyjną, czyli w tym wypadku taką która pozwala na wyznaczenie granicy, w którym natężenie ma znamiona kryzysu społecznego, przyjęto wartość średnią syntetycznego wskaźnika obliczonego dla całej gminy (wartość średnia wszystkich wyłonionych jednostek analizy). W związku z powyższym obszary, które charakteryzuje gorsze wartości wskaźnika syntetycznego uznano za obciążone kryzysem społecznym. Analiza wskaźnikowa dowiodła, że najwyższe natężenie negatywnych zjawisk społecznych występuje w jednostkach: Stefanowka, Suchostruga, Kawęczyn, Księżowola, Racibory, Księżak, Nosy, Bystrzanów, Gąski, Suchodół, Gładków, Werdun, Wylezin, Borowiec, Many, Jeziorzany, Jeżewice, Marylka, Obszar IV, Kotorydz, Komorniki, co zostało oznaczone kolorem w tabeli.
65
Tabela 19 Natężenie zjawisk społecznych w poszczególnych jednostkach gminy Tarczyn Stosunek Udział liczby osób Liczba osób bezrobo- Liczba osób w wieku korzysta- Liczba tnych w korzysta- Wydana frekwencja Liczba wyniki Przyrost poproduk- Liczba osób jących z Frekwencja dzieci w liczbie jących z liczba w wyborach organizacja sprawdzia- naturalny cyjnym do bezrobo- pomocy – Wybory Jednostka wieku 3-5 ludności w pomocy Niebieskich na pozarzą- nu Średnia na 1000 liczby osób tnych na społecznej z Burmistrza lat na 1000 wieku społecznej Kart na prezydenta dowych na szóstoklasis osób w wieku 1000 osób powodu 2014 osób produ- na 1000 1000 osób 2015r. 1000 osób ty 2015 produk- ubóstwa na kcyjnym na osób cyjnym na 1000 osób 1000 osób 1000 osób Borowiec 1 2 1 5 5 2 1 5 3 4 5 3 3,08 Bystrzanów 2 3 2 4 5 2 3 1 3 4 1 3 2,75 Gąski 3 1 2 1 1 4 5 5 3 3 1 4 2,75 Gładków 3 1 3 1 1 5 5 5 4 3 1 4 3,00 Grzędy 4 3 5 5 5 5 5 5 3 4 5 4 4,42 Janówek 4 4 5 4 5 5 4 5 4 4 1 4 4,08 Jeziorzany 2 2 4 5 5 1 1 5 4 4 1 4 3,17 Jeżewice 4 4 5 1 4 1 3 5 3 4 1 3 3,17 Józefowice 4 1 4 3 5 5 5 5 4 4 5 4 4,08 Kawęczyn 3 1 5 1 1 1 1 5 3 3 1 3 2,33 Komorniki 3 4 5 3 5 1 1 5 4 4 1 4 3,33 Kopana 3 3 5 5 5 4 4 1 3 3 5 3 3,67 Korzeniówka 4 1 3 2 2 5 5 5 4 3 5 4 3,58 Kotorydz 4 4 5 2 5 1 1 1 3 4 5 4 3,25 Księżak 2 4 1 2 1 1 5 5 3 3 1 4 2,67 Księżowola 2 1 5 1 2 3 3 1 3 3 1 3 2,33 Many 3 2 3 4 3 1 5 5 3 4 1 3 3,08 Marianka 3 3 5 5 5 1 1 5 3 3 5 4 3,58
Strona 66
Marylka 4 2 5 1 3 5 5 1 4 3 1 4 3,17 Nosy 3 3 1 4 2 1 2 5 3 3 1 4 2,67 Nowe Racibory 4 4 5 4 5 3 5 1 3 3 1 3 3,42 Pawłowice 4 5 5 1 5 4 5 5 3 3 1 3 3,67 Prace Duże 3 5 5 4 5 5 5 5 4 3 5 4 4,42 Prace Małe 4 5 5 1 5 4 4 5 4 3 5 4 4,08 Przypki 4 5 5 2 5 5 4 5 4 4 1 4 4,00 Racibory 5 5 1 1 1 1 1 5 3 3 1 3 2,50 Rembertów 4 3 5 5 5 1 3 5 3 3 5 3 3,75 Ruda 4 4 5 2 5 4 5 5 4 4 1 4 3,92 Stefanowka 3 1 3 1 1 1 1 1 3 3 5 3 2,17 Suchodół 3 2 5 1 5 1 1 1 3 3 5 4 2,83 Suchostruga 1 1 1 1 1 1 1 5 3 4 5 3 2,25 Świętochów 3 4 5 2 4 3 2 5 4 4 5 4 3,75 Werdun 5 1 2 5 5 1 1 5 3 4 1 3 3,00 Wola Przypkowska 3 5 5 5 5 5 4 5 4 4 1 4 4,17 Wylezin 4 4 1 5 5 1 1 5 3 3 1 3 3,00 Wólka Jeżewska 4 1 4 5 5 5 5 5 3 4 1 3 3,75 OBSZAR I 3 5 1 5 5 5 5 5 4 4 1 4 3,92 OBSZAR II 4 2 5 5 5 5 5 5 4 4 1 4 4,08 OBSZAR III 3 4 5 3 5 4 3 5 4 4 4 4 4,00 OBSZAR IV 4 4 5 2 5 2 1 1 4 4 2 4 3,17 Wartość referencyjna 3,35 Źródło: opracowanie własne
67
4.6 Podsumowanie analizy – pozostałe sfery rozwojowe Poszczególne jednostki statystyczne zostały podsumowane poniżej w formie zbiorczej tabeli obrazującej poziom natężenia negatywnych zjawisk w zakresie sfery gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej, technicznej i środowiskowej. Każdą analizowaną zmienną skategoryzowano według gradacji punktowej (1 – bardzo wysokie natężenie zjawiska kryzysowego, 2 – wysokie natężenie zjawiska kryzysowego, 3 – przeciętne natężenie zjawiska kryzysowego, 4 – niskie natężenie zjawiska kryzysowego, 5 – bardzo niskie natężenie zjawiska kryzysowego). Skala punktowa odpowiada skali prezentowanej we wcześniejszych rozdziałach, gdzie przedział oznaczony kolorem czerwonym odpowiada przedziałowi obejmującemu wartości najmniej korzystne z punktu widzenia rozwoju gminy (na skali punktowej to wartość 1 czyli bardzo wysokie natężenie zjawiska kryzysowego) i analogicznie kolor zielony odpowiada wartości 5 – bardzo niskie natężenie zjawiska kryzysowego (wartości pomiędzy zgodnie ze wskazana regułą). Przyjęta forma prezentacji danych umożliwia ich łatwe porównanie i analizę bazującą na wartościach znormalizowanych.
Strona 68
Tabela 20 Natężenie zjawisk pozaspołecznych w poszczególnych jednostkach w gminie Tarczyn Liczba Liczba nowo- Liczba miejsc w Liczba Liczba zarejestrowa wyrejestro- liczba liczba Pow. (m2) Liczba przedszko- Średnia pow. budynków podmiotów nych wanych budynków budynków budynków przystanków lach użytkowa przyłączo- Jednostka gospoda- podmiotów podmiotów komuna- socjalnych pokrytych na 1000 publicznych i mieszkań na nych do sieci rczych na gospodarczy gospodarczy lnych na na 1000 azbestem na osób niepubliczny 1000 osób kanaliz. na 1000 osób ch na 1000 ch na 1000 1000 osób osób 1000 osób ch na 1000 1000 osób osób osób osób Borowiec 3 1 5 1 1 1 1 1 1 1 Bystrzanów 1 1 5 1 1 1 1 1 1 1 Gąski 3 5 5 5 1 1 1 1 1 1 Gładków 1 1 5 5 1 1 1 1 1 1 Grzędy 4 1 5 5 1 1 1 1 1 1 Janówek 3 5 5 5 1 1 1 1 5 4 Jeziorzany 4 1 1 5 1 1 1 1 5 1 Jeżewice 3 5 1 4 1 1 1 1 1 1 Józefowice 5 1 5 5 1 1 1 1 1 1 Kawęczyn 2 1 1 4 1 5 1 5 1 1 Komorniki 2 5 5 5 1 5 5 1 1 1 Kopana 2 5 5 3 1 1 1 1 1 4 Korzeniówka 5 1 5 1 1 1 1 1 1 5 Kotorydz 2 1 5 4 1 3 5 1 1 1 Księżak 3 1 5 5 1 1 1 1 1 4 Księżowola 1 5 5 1 1 1 1 1 1 5 Many 3 5 5 5 1 1 1 1 1 1 Marianka 1 5 5 5 1 5 5 1 1 1
69
Marylka 3 1 5 1 1 1 1 1 1 4 Nosy 5 1 5 5 1 1 1 1 1 1 Nowe Racibory 4 5 5 1 1 1 1 1 1 1 Pawłowice 2 5 5 5 1 1 1 1 2 5 Prace Duże 5 2 5 4 1 1 1 1 1 2 Prace Małe 3 5 5 3 1 5 5 1 1 1 Przypki 2 5 1 2 5 1 1 1 4 1 Racibory 5 1 5 5 1 1 1 1 1 1 Rembertów 5 1 5 2 1 5 5 1 1 1 Ruda 3 1 1 2 1 1 1 1 1 3 Stefanówka 1 1 5 5 1 5 5 1 1 1 Suchodół 3 1 5 5 1 5 5 1 1 1 Suchostruga 5 1 5 5 1 5 5 1 1 1 Świętochów 3 1 5 1 1 5 5 1 1 1 Werdun 1 1 5 1 1 1 1 1 1 1 Wola Przypkowska 5 5 1 5 1 5 5 1 1 1 Wylezin 1 1 5 5 1 1 1 1 1 1 Wólka Jeżewska 1 5 1 3 1 1 1 1 1 5 OBSZAR I 5 1 5 5 1 1 1 1 5 1 OBSZAR II 5 1 1 1 1 1 1 1 5 1 OBSZAR III 4 5 1 1 1 1 5 1 5 5 OBSZAR IV 4 1 5 1 5 1 1 1 4 5 Źródło: opracowanie własne
Strona 70
Następnie wyprowadzono wartość syntetyczną wskaźnika w ramach każdej sfery, co umożliwiło zdiagnozowanie kryzysu w poszczególnych sferach dla poszczególnych jednostek. Z punktu widzenia konieczności wyłonienia obszaru zdegradowanego istotna jest tutaj degradacja obszarów w co najmniej jednej sferze pozaspołecznej, dla których wykazano wcześniej degradację w ramach sfery społecznej. Połączenie kryzysu społecznego i kryzysu w co najmniej jednej pozostałej sferze występuje w 21 jednostkach zaznaczonych kolorem.
Tabela 21 Wskaźnik syntetyczny w poszczególnych sferach Sfera Sfera Sfera Sfera Jednostka Sfera społeczna funkcjonalno- gospodarcza techniczna środowiskowa przestrzenna Borowiec 3,08 3,00 1,00 1,00 1,00 Bystrzanów 2,75 2,33 1,00 1,00 1,00 Gąski 2,75 4,33 1,80 1,00 1,00 Gładków 3,00 2,33 1,80 1,00 1,00 Grzędy 4,42 3,33 1,80 1,00 1,00 Janówek 4,08 4,33 1,80 5,00 4,00 Jeziorzany 3,17 2,00 1,80 5,00 1,00 Jeżewice 3,17 3,00 1,60 1,00 1,00 Józefowice 4,08 3,67 1,80 1,00 1,00 Kawęczyn 2,33 1,33 3,20 1,00 1,00 Komorniki 3,33 4,00 3,40 1,00 1,00 Kopana 3,67 4,00 1,40 1,00 4,00 Korzeniówka 3,58 3,67 1,00 1,00 5,00 Kotorydz 3,25 2,67 2,80 1,00 1,00 Księżak 2,67 3,00 1,80 1,00 4,00 Księżowola 2,33 3,67 1,00 1,00 5,00 Many 3,08 4,33 1,80 1,00 1,00 Marianka 3,58 3,67 3,40 1,00 1,00 Marylka 3,17 3,00 1,00 1,00 4,00 Nosy 2,67 3,67 1,80 1,00 1,00 Nowe Racibory 3,42 4,67 1,00 1,00 1,00 Pawłowice 3,67 4,00 1,80 2,00 5,00 Prace Duże 4,42 4,00 1,60 1,00 2,00 Prace Małe 4,08 4,33 3,00 1,00 1,00 Przypki 4,00 2,67 2,00 4,00 1,00 Racibory 2,50 3,67 1,80 1,00 1,00 Rembertów 3,75 3,67 2,80 1,00 1,00 Ruda 3,92 1,67 1,20 1,00 3,00 Stefanówka 2,17 2,33 3,40 1,00 1,00 Suchodół 2,83 3,00 3,40 1,00 1,00 Suchostruga 2,25 3,67 3,40 1,00 1,00 Świętochów 3,75 3,00 2,60 1,00 1,00 Werdun 3,00 2,33 1,00 1,00 1,00 Wola Przypkowska 4,17 3,67 3,40 1,00 1,00 Wylezin 3,00 2,33 1,80 1,00 1,00 Wólka Jeżewska 3,75 2,33 1,40 1,00 5,00 OBSZAR I 3,92 3,67 1,80 5,00 1,00 OBSZAR II 4,08 2,33 1,00 5,00 1,00 OBSZAR III 4,00 3,33 1,80 5,00 5,00 OBSZAR IV 3,17 3,33 1,80 4,00 5,00 Gmina Tarczyn 3,35 3,23 1,98 1,68 1.98 Źródło: opracowanie własne
71
V. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego
Zgodnie z Art. 9. 1. Ustawy o rewitalizacji obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: 1) gospodarczych – w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub 2) środowiskowych – w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub 3) przestrzenno-funkcjonalnych – w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 4) technicznych – w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Z powyższych analiz wynika, że na 40 wyróżnionych jednostek statystycznych w gminie Tarczyn 21 cechuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych oraz obecność negatywnych zjawisk w co najmniej jednej z pozostałych sfer, tj. gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej, technicznej lub środowiskowej. Poniżej zestawiono jednostki spełniające kryteria i stanowią one obszar zdegradowany w gminie Tarczyn.
Tabela 22 Obszar zdegradowany w gminie Tarczyn Udział w liczbie Udział w powierzchni Liczba mieszkańców Jednostka Powierzchnia [km2] mieszkańców gminy gminy [%] [os.] [%] Borowiec 2,69 2,35 49 0,43 Bystrzanów 4,15 3,64 101 0,90 Gąski 2,18 1,91 68 0,60 Gładków 0,99 0,87 74 0,66 Jeziorzany 1,82 1,59 130 1,15 Jeżewice 4,62 4,05 190 1,69 Kawęczyn 3,73 3,27 176 1,56 Komorniki 3,93 3,45 302 2,68 Kotorydz 5,37 4,71 539 4,78 Księżak 0,78 0,68 56 0,50 Księżowola 1,99 1,74 173 1,54
Strona 72
Many 3,59 3,15 82 0,73 Marylka 1,78 1,56 185 1,64 Nosy 1,36 1,19 77 0,68 Racibory 0,53 0,46 35 0,31 Stefanówka 1,89 1,66 134 1,19 Suchodół 6,56 5,75 295 2,62 Suchostruga 0,84 0,74 37 0,33 Werdun 1,09 0,95 79 0,70 Wylezin 1,28 1,12 112 0,99 Obszar IV 0,99 0,87 1019 9,04 Obszar zdegradowany 52,16 45,71 3913 34,72 łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UM w Tarczynie Na poniższe grafice przedstawiono zasięg terytorialny obszaru zdegradowanego w gminie Tarczyn.
Grafika 32 Obszar zdegradowany w gminie Tarczyn
Źródło: opracowanie własne Problemy, które bezpośrednio stanowią o kondycji obszaru zdegradowanego w sferze społecznej i pozostałych sferach rozwojowych to przede wszystkim: Problemy o charakterze demograficznym. Skutkami utrzymywania się negatywnej tendencji w zakresie ujemnego przyrostu naturalnego mogą być: systematycznie zmniejszająca się liczba mieszkańców danego obszaru, niekorzystna zmiana proporcji między osobami w wieku produkcyjnym a nieprodukcyjnym (coraz większe obciążenie osób pracujących), w dalszej perspektywie spadek liczby osób w wieku produkcyjnym może grozić kryzysem
73
gospodarki (zahamowanie tempa rozwoju), pośrednią konsekwencją tego będzie konieczność sprowadzania "siły roboczej" z zagranicy, a to z kolei grozi zmianami w strukturze narodowościowej lub wydłużanie wieku przejścia na emeryturę. Także liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności w wieku produkcyjnym stanowi o kondycji demograficznej obszaru. W tym aspekcie również zauważono niepokojące tendencje. Niewłaściwe proporcje w tym zakresie powodują skutki ekonomiczne i utrwalanie się procesu „starzenia się społeczeństwa”. Kondycja demograficzna poszczególnych jednostek jest jedną ze składowych kondycji społecznej i może mieć zasadniczy wpływ na degradację społeczną obszaru. Ujemny przyrost naturalny pośrednio wpływa na zmiany struktury zatrudnienia (spadek zatrudnienia w przedszkolach, szkołach). Jego konsekwencją są także licznie odnotowane w poszczególnych jednostkach gminy Tarczyn wskaźniki liczby dzieci w wieku 3-5 lat. Często niski przyrost naturalny jest konsekwencją decyzji o nieposiadaniu dzieci ze względu na utrudnienia wynikające z łączenia funkcji rodzica i pracownika. Dlatego istotne są działania zmierzające do możliwości łączenia tych ról, a to oznacza funkcjonowanie placówek opieki nad małymi dziećmi. Problemy dotyczące zjawiska bezrobocia. Do głównych przyczyn zjawiska bezrobocia na wyznaczonym obszarze zdegradowanym można zaliczyć: stan świadomości społecznej, przejawiający się w trudnościach w przystosowaniu się do zmian, dominujące wykształcenie, czyli zasadnicze zawodowe i podstawowe, obniżające elastyczność w przystosowaniu się do nowych warunków pracy, brak zróżnicowanych, nowych, alternatywnych i aktywnych dziedzin gospodarki. Utrzymujące się bezrobocie, często przekształca się w bezrobocie długotrwałe i oznacza zwiększone ryzyko wystąpienia patologii społecznych, takich jak stosowanie przemocy czy działalność przestępcza. Długotrwałe bycie bezrobotnym często popycha ludzi do sięgnięcia po łatwiejsze metody zarobienia pieniędzy, np. kradzieże, nielegalny handel. Z drugiej strony rodzi również patologie społeczne, m.in. akty agresji – długotrwale pozbawiony pracy żywiciel rodziny może zacząć rozładowywać własną frustrację poprzez stosowanie przemocy domowej. Dlatego na wskazanym terenie potrzebne są działania aktywizujące osoby bezrobotne, aby mogły z powodzeniem powrócić na rynek pracy. Problemy związane z koniecznością korzystania z pomocy społecznej. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej jest bezpośrednią konsekwencją bezrobocia. Bierność społeczna obywateli oraz umacniające się postawy roszczeniowe związane z dziedziczeniem biedy powodują zagrożenie wykluczeniem społecznym. Takie zjawiska determinują zagrożenia: starzenie się społeczeństwa lokalnego powodujące wzrost nakładów na cele społeczne, wysoki poziom bezrobocia w gminie oraz postępującą pauperyzację lokalnej społeczności. Do korzystania z pomocy społecznej zmuszają problemy o wysokim stopniu dolegliwości, takie jak: ubóstwo, niepełnosprawność,
Strona 74
bezrobocie, wielodzietność rodzin, samotne wychowanie dzieci, bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i domowych, starość, długotrwała choroba, przemoc w rodzinie, uzależnienie od alkoholu. Władze samorządowe widzą konieczność wzmocnienia roli aktywnej polityki społecznej tak, aby zmniejszać skalę zagrożeń wynikających ze zdiagnozowanych problemów i przeciwdziałać rozwojowi negatywnych zjawisk społecznych. Kluczowe są działania pozytywnie integrujące społeczność, dzięki czemu nie kieruje ona swojej aktywności w stronę niepożądanych zachowań. Problemy związane z dysfunkcyjnością rodzin Przykładem często notowanym na terenie obszaru, świadczącym o dysfunkcyjności rodzin jest zjawisko przemocy domowej, często notowane przez Policję i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, o czym świadczą dane dotyczące stosowania procedury „Niebieskiej Karty”. Często u podłoża dysfunkcyjności leżą bezrobocie, ubóstwo, niezaradność życiowa. Rodziny dysfunkcyjne wymagają działań naprawczych, wystarczy niekiedy konkretne wsparcie duchowe, prosta pomoc informacyjna lub finansowa, czy też zainteresowanie pracownika socjalnego, aby rodzina nieporadna, zagubiona emocjonalnie, będąca w kryzysie mogła stanąć o własnych siłach. Problemy związane z niską aktywnością społeczną w zakresie zawiązywania organizacji pozarządowych. Skala tego problemu jest wysoka, bo na wyznaczonym obszarze zdegradowanym występuje całkowity brak organizacji pozarządowych. Sektor NGO to przede wszystkim dobrowolne zrzeszenia osób, przybierające różnorodną formę: stowarzyszeń, fundacji, związku zawodowego, organizacji sportowej, parafii, kółka rolniczego, itp. Organizacje pozarządowe z jednej strony są ważnym elementem wpływającym na rozwój lokalny, z drugiej są w stanie świadczyć profesjonalne usługi publiczne dla społeczności lokalnej, zwłaszcza w dziedzinie sportu, pomocy społecznej, edukacji, kultury i działalności na rzecz osób niepełnosprawnych i bezrobotnych. Uważa się, że ten typ organizacji wypełnia często lukę pomiędzy potrzebami społeczności lokalnej a możliwością ich zaspokojenia przez sektor publiczny. Dlatego istotne są działania, które stymulowałyby społeczność wyznaczonego obszaru do zrzeszania się. Problemy związane z przedsiębiorczością mieszkańców. Na obszarze zdegradowanym diagnozuje się niekorzystne wskaźniki wykorzystane do analizy sfery gospodarczej. Przedsiębiorczość mieszkańców nie jest wysoka, na terenie obszaru powstaje zbyt mało nowych działalności gospodarczych. Liczba wyrejestrowanych działalności gospodarczych jest stosunkowo wysoka. Obszar potrzebuje odpowiednio ukierunkowanej stymulacji z wykorzystaniem możliwości jakimi dysponuje, szczególnie ze posiada perspektywy dla rozwoju ruchu turystycznego, dogodne położenie na mapie województwa, potencjał przyrodniczy i kulturowy. Istotne jest zwiększenie atrakcyjności obszaru dla inwestorów lokalnych i zagranicznych.
75
Problemy o charakterze funkcjonalno-przestrzennym. Pomimo zmian w sposobie użytkowania, dominującą funkcją na obszarze zdegradowanym pozostaje rolnictwo. Słabą stroną w zagospodarowaniu przestrzennym jest brak czytelnych struktur przestrzennych wsi, duże zróżnicowanie form zabudowy oraz duże nagromadzenie nośników reklamowych różnego rodzaju i gabarytów. W przyszłych planach miejscowych wskazane byłoby wyznaczanie na nowych osiedlach lokalnych centrów z funkcjami usługowymi pełniących funkcję przestrzeni publicznych. Wskazane byłoby uzupełnienie oraz stworzenie bardziej zwartych terenów zabudowy, umożliwiających zaprojektowanie bezpiecznego i wygodnego układu komunikacyjnego, wytworzenie lokalnych centrów wzbogaconych o funkcje usługowe, podnosząc dodatkowo atrakcyjność wskazanych terenów. Obszar cechuje utrudniony dostęp do miasta Tarczyn i innych części gminy, ze względu na ograniczenia w komunikacji publicznej. Infrastruktura publiczna również jest ograniczona, diagnozuje się niedostatecznie zaspokojone potrzeby w ilości placówek przedszkolnych. Obszar charakteryzują również deficyty jeśli chodzi o mieszkania komunalne i socjalne. Problemy w zakresie infrastruktury technicznej. Obszar zdegradowany ma poważne braki w infrastrukturze technicznej. Poza jednostką Jeziorzany pozostaje całkowicie nieskanalizowany. Ścieki bytowo-gospodarcze z budynków indywidualnych odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe lub przydomowych oczyszczalni ścieków. Podstawową potrzebą techniczną jest rozwój systemu kanalizacji sanitarnej, a w miejscach, gdzie budowa zbiorczych systemów będzie technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, realizacja szczelnych zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe bądź przydomowych oczyszczalni ścieków, co także wpłynie na poprawę środowiska naturalnego. Problemy w sferze środowiskowej Niektóre jednostki cechuje niższy od średniej dla gminy wskaźnik powierzchni terenów zielonych. Dla ochrony środowiska konieczne jest utrzymanie ciągłości korytarzy ekologicznych oraz ochrona bioróżnorodności terenów czynnych przyrodniczo i odznaczających się wysokimi walorami krajobrazowymi. Główne źródła zagrożenia środowiska są spowodowane jego zanieczyszczeniem (czyli wprowadzeniem do powietrza, wody, ziemi, substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim składzie, który może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę lub spowodować inne zmiany w środowisku, w tym również kulturowym). Powstają one w wyniku postępującego procesu urbanizacji, który przekłada się na rozwój transportu, gospodarki komunalnej itp. Występujące na terenie obszaru zdegradowanego zagrożenia to przede wszystkim: zagrożenia atmosfery, zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych, przekształcenia rzeźby terenu oraz pokrywy glebowej, zagrożenia środowiska powodowane przez hałas, zagrożenia powodowane oddziaływaniem elektromagnetycznym, naturalne zagrożenia środowiska.
Strona 76
VI. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji
Zgodnie z Ustawą o rewitalizacji oraz Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, obszar rewitalizacji to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechującego się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym, z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Negatywne zjawiska warunkujące konieczność rewitalizacji obejmują przede wszystkim sferę społeczną (bezrobocie, ubóstwo, przemoc rodzinna, uzależnienia, itp.), sferę gospodarczą (aktywność gospodarcza), sferę funkcjonalno- przestrzenną (dostępność komunikacyjna, dostępność usług, warunki mieszkaniowe, itp.), sferę techniczną (dostęp do infrastruktury sieciowej, itp.), sferę środowiskową (tereny zielone, itp.) Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. Przeprowadzona delimitacja stanowiła podstawę do wyznaczenia obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Tarczyn. Jednostki funkcjonalne cechujące się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, przede wszystkim społecznych, stanowią 34,72% powierzchni Gminy i skupiają 55,16% liczby ludności. W związku z powyższym należało wybrać część obszaru zdegradowanego, gdzie występuje koncentracja stanu kryzysowego w sferze społecznej i co najmniej jednej z pozostałych sfer oraz gdzie ze wzglądu na potencjał obszaru, działania rewitalizacyjne mają szansę zniwelować zdiagnozowane problemy. Innymi słowy, w związku z tym, że obszar zdegradowany przekracza obligatoryjne wskaźniki, koniecznym było podjęcie prac związanych z jego zawężeniem i wyznaczeniem obszaru rewitalizacji. Na tym etapie kluczowe znaczenie miał proces partycypacji społecznej, którego istotę i znaczenie na każdym etapie wyraźnie określa zarówno Ustawa o rewitalizacji jak i Wytyczne w zakresie rewitalizacji. Znaczącą rolę w procesie wyboru obszaru rewitalizacji odegrały uwagi i opinie mieszkańców gminy oraz liderów poszczególnych jednostek, zebrane podczas spotkań otwartych oraz za pomocą kwestionariusza ankietowego. W spotkaniach uczestniczyli: pracownicy Urzędu Miejskiego Tarczyn, pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, przedstawiciele Rady Gminy, Sołtysi i członkowie Rad Sołeckich, przedstawiciele stowarzyszeń działających na terenie gminy, lokalni przedsiębiorcy oraz mieszkańcy obszaru rewitalizacji i całej gminy. Udział mieszkańców poszczególnych jednostek stanowił ważne odniesienie mówiące o zaangażowaniu społeczności w rozwój miejsca, które zamieszkują. Mieszkańcy i liderzy szeroko wypowiadali się na temat potrzeb rewitalizacyjnych ich miejscowości. Uwagę zwracały szczególnie wypowiedzi ustne i zebrane z wykorzystaniem kwestionariusza ankietowego mieszkańców i liderów jednostek: Bystrzanów, Jeżewice, Many i Suchostruga. Społeczność wykazywała zaangażowanie i niepokój o losy ich sołectw, wyrażała potrzeby rewitalizacyjne i gotowość
77
zaangażowania się w ten proces. Społeczne zaangażowanie jest ogromnym potencjałem ponieważ znacząco wpływają na powodzenie procesu rewitalizacji i jego utrwalenie. Dlatego zorganizowane były jeszcze spotkania konsultacyjne dla mieszkańców tych jednostek, w celu bardziej szczegółowego poznania opinii mieszkańców tego terenu na temat ich potrzeb. Szczegółowe i szeroko omówione informacje dotyczące procesu partycypacji społecznej zamieszczono w rozdziale XIII niniejszego dokumentu. Zdiagnozowana sytuacja kryzysowa w zakresie sfery społecznej w jednostkach: Bystrzanów, Jeżewice, Many i Suchostruga oraz ogromne zaangażowanie społeczne mieszkańców i liderów stały się podstawą dla wstępnego traktowania tych jednostek jako obszaru rewitalizacji. Wiążąca jest także kondycja tych terenów w pozostałych sferach. Analiza wskaźnikowa wykazała, ze sytuacja zdiagnozowana w pozostałych sferach, tj. gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej, technicznej i środowiskowej, również kwalifikuje je do objęcia rewitalizacją. Jednostka Bystrzanów wykazuje kryzys w sferze gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej i technicznej, jednostka Jeżewice – w sferze funkcjonalno-przestrzennej i technicznej, jednostka Many – w sferze funkcjonalno-przestrzennej i technicznej, jednostka Suchostruga – w sferze technicznej i środowiskowej. Istotną kwestią z punktu widzenia rewitalizacji, a także zasadnego dysponowania środkami, jest prowadzenie działań skorelowanych z ogólnymi kierunkami rozwoju. Wzajemna komplementarność Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi ma ogromny wpływ na efektywność podejmowanych działań oraz prawdopodobieństwo ich realizacji. Zaproponowane dla jednostek: Bystrzanów, Jeżewice, Many i Suchostruga rozwiązania rewitalizacyjne, będące odpowiedzią na zdiagnozowane tam problemy są uwzględnione w innych dokumentach o charakterze strategicznym i planistycznym gminy Tarczyn. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Tarczyn na lata 2016-2025 zakłada Cel ogólny I. Gmina Tarczyn – gminą przyjazną dla mieszkańców oraz Cel ogólny IV. Gmina Tarczyn – gminą przyjazną środowisku. Opracowane działania rewitalizacyjne będą spójne z wyznaczonymi w Strategii celami. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Tarczyn definiuje główne cele stojące przed gminą Tarczyn: wspieranie i rozwój przedsiębiorczości, w szczególności poprzez aktywizację lokalnych zasobów; poprawa warunków życia mieszkańców poprzez ochronę zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, socjalnego, edukację i oświatę oraz tworzenie korzystnych warunków mieszkaniowych; ochrona środowiska przyrodniczego i kształtowanie ładu przestrzennego; ochrona środowiska, pielęgnacja kultury i dziedzictwa historycznego oraz rozwój sportu i rekreacji. Natomiast Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Tarczyn na lata 2016-2020 zakłada prowadzenie polityki społecznej zmierzającej do poprawy standardu życia: dostępności do infrastruktury, zmniejszeniu występowania niekorzystnych zjawisk społecznych, poprawie bezpieczeństwa, aktywizacji mieszkańców. Działania te oparte są na
Strona 78
zasadach zrównoważonego rozwoju gminy. Diagnoza przestrzenna, społeczna, gospodarcza, techniczna i środowiskowa, przeprowadzona na poziomie ilościowym i jakościowym dla jednostek Bystrzanów, Jeżewice, Many i Suchostruga oraz planowane tam przedsięwzięcia zmierzające do rozwiązania zidentyfikowanych problemów, wynikają ze strategii rozwoju gminy, studium oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także Strategii rozwiązywania problemów społecznych. Po całościowym zapoznaniu się z otrzymanymi wynikami z przeprowadzonych analiz ilościowych i jakościowych sytuacji w gminie Tarczyn, a także oczekiwaniami i potrzebami społeczności, wybrano obszar rewitalizacji na terenie gminy, na który występowały negatywne zjawiska i problemy, a jednocześnie podjęte tam działania przyczynią się do poprawy warunków życia w całej gminie oraz będzie można dotrzeć do największej grupy odbiorców. W związku z powyżej przedstawionymi uwarunkowaniami na obszar rewitalizacji w gminie Tarczyn wskazano jednostki terytorialne: Bystrzanów, Jeżewice, Many i Suchostruga, Wskazany obszar rewitalizacji zajmuje 11,57% powierzchni gminy i jest zamieszkiwany przez 3,64% mieszkańców.
2 Powierzchnia obszaru rewitalizacji = 13,2 km = 11,57% < 20% Liczba ludności = 410 osób = 3,64% < 30%
Tabela 23 Obszar rewitalizacji w gminie Tarczyn Odsetek Powierzchnia obszaru Odsetek powierzchni Obszar Liczba ludności [os.] mieszkańców [%] [km2] [%] Bystrzanów 101 0,90 4,151 3,63 Jeżewice 190 1,69 4,617 4,04 Many 82 0,73 3,592 3,15 Suchostruga 37 0,33 0,843 0,74 Łącznie 410 3,64 13,20 11,57 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UM w Tarczynie Zasięg przestrzenny obszaru rewitalizacji w gminie Tarczyn przedstawiono poniżej:
79
Grafika 33 Obszar rewitalizacji na terenie Gminy Tarczyn
Źródło: opracowanie własne
Strona 80
VII. Pogłębiona analiza obszaru rewitalizacji
7.1 Bystrzanów
7.1.1 Charakterystyka podobszaru Podobszar Bystrzanów położony jest w kierunku południowo-zachodnim od miasta Tarczyn i zamieszkiwany jest przez 101 mieszkańców i zajmuje powierzchnię 4,15 km2. Podobszar ten został wybrany do rewitalizacji ze względu na występowanie kryzysu w sferze społecznej, a także gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej i technicznej. Analiza wskaźnikowa wykazała, że problemy jakimi dotknięty jest omawiany obszar to przede wszystkim: niski przyrost naturalny, wysoka liczba wydanych Niebieskich Kart, brak organizacji pozarządowych, mała dostępność komunikacyjna, niska średnia powierzchnia użytkowa mieszkań, brak budynków komunalnych, niska aktywność gospodarcza, oraz braki infrastrukturalne: brak sieci kanalizacyjnej.
7.1.2 Sfera społeczna Polityka publiczna w pierwszej kolejności prowadzona jest dla mieszkańców i dla ich komfortu życia, dlatego problemy społeczne zostały uznane za najważniejsze w procesie rewitalizacji. W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery społecznej dla podobszaru Bystrzanów i porównawczo dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników od wartości wskazanych dla całej gminy.
Tabela 24 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla obszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn Wskaźniki Bystrzanów Gmina Tarczyn
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców -19,80 2,48 Liczba dzieci w wieku od 3 do 5 lat na 1000 mieszkańców 29,70 30,79 Stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku 3,13 3,06 produkcyjnym na 1000 mieszkańców Liczba osób bezrobotnych na 1000 mieszkańców 9,90 16,42 Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na 1000 0,17 0,27 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców 19,80 19,52 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 9,90 11,71 mieszkańców Wydana liczba Niebieskich Kart na 1000 osób 19,80 1,51 Frekwencja w wyborach na prezydenta, 2015 r. 51,98 52,34 Frekwencja w wyborach na Burmistrza, 2014 r. 57,77 55,34 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców 0,00 2,75 Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty, 2015 r. 72,02 73,55 Źródło: dane UM w Tarczynie Według danych Urzędu Miejskiego w Tarczynie podobszar Bystrzanów liczy 101 mieszkańców i cechuje go bardzo niski wskaźnik przyrostu naturalnego, jego wartość radykalnie odbiega od wartości wskazanej
81
dla całej gminy Tarczyn. Ponadto stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym (również wartość wskaźnika jest wyższa) ma niekorzystne znaczenie dla kondycji społeczno-gospodarczej obszaru, gdyż oznacza utrwalanie się procesu „starzenia się społeczeństwa”, szczególnie w kontekście niewielkiej liczby mieszkańców. Niepokojąca jest wysoka wartość wskaźnika obrazującego liczbę wydawanych Niebieskich Kart (wartość wskaźnika najwyższa spośród wszystkich jednostek statystycznych w gminie). Wśród przyczyn kwalifikujących do korzystania z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej na obszarze rewitalizacji najczęściej wymienia się takie jak nadużywanie alkoholu oraz przemoc w rodzinie. Potwierdza to koncentrację problemów i potrzeb na wybranym do rewitalizacji obszarze, a objęcie wsparciem zamieszkujących tam osób i rodzin dotkniętych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym jest sprawą priorytetową, aby możliwe było ograniczenie zjawiska marginalizacji i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie tych osób. Właśnie tę grupę uznaję się za kluczową z punktu widzenia rewitalizacji, która ma mieć głównie wymiar społeczny. Istnieniu wskazanych problemów i ich rozwojowi sprzyja także całkowity brak organizacji pozarządowych w podobszarze Bystrzanów. Funkcjonowanie organizacji wspiera aktywność społeczną i kontakty międzyludzkie. Społeczność pozbawiona tej formy aktywności ma prawo czuć się pozostawiona sama sobie, co generuje rozwój zachowań niepożądanych społecznie, dlatego niebagatelne znaczenie ma poziom aktywności organizacji pozarządowych na danym terenie. Podobszar Bystrzanów w sferze społecznej wykazuje wyraźne dysfunkcje. Zamieszkiwany przez stosunkowo niewielka liczbę mieszkańców charakteryzuje się niekorzystnymi tendencjami demograficznymi, społeczeństwo starzeje się, a zatrważająco niski wskaźnik przyrostu naturalnego nie buduje potencjału tego terenu. Duża liczba osób, które korzystają z pomocy społecznej robi to dlatego, że ich rodziny dotknięte są alkoholizmem i przemocą, co dodatkowo potwierdza liczba wydawanych Niebieskich kart na tym terenie. Takie zjawisko zawsze zagrożone jest dziedziczeniem. Dodatkowo o niskiej kondycji społecznej tego obszaru świadczy brak aktywności społecznej, nie funkcjonują tutaj organizacje samorządowe. Władze samorządowe widzą konieczność wzmocnienia roli aktywnej polityki społecznej tak, aby zmniejszać skalę zagrożeń wynikających ze zdiagnozowanych problemów i przeciwdziałać rozwojowi negatywnych zjawisk społecznych w podobszarze Bystrzanów. Szansą na realizację takich działań i długotrwałe efekty zdecydowanie niesie opracowanie Programu Rewitalizacji, skoncentrowanego właśnie na czynnikach społecznych, aktywizacji społeczności lokalnej, a w szczególności aktywizacji grup zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Strona 82
7.1.3 Sfera gospodarcza Wskaźniki wykorzystane dla zaprezentowania zagadnień sfery gospodarczej podobszaru Bystrzanów zestawiono w poniższej tabeli i porównano z wartościami wskazanymi dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe od wartości charakteryzujących całą gminę.
Tabela 25 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn Wskaźniki Bystrzanów Gmina Tarczyn
Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 osób 9,90 64,07 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 0,00 2,66 Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 0,00 1,24 Źródło: dane UM w Tarczynie Kształtowanie sfery gospodarczej ma wpływ na potencjał społeczno-ekonomiczny. Często niewielkie zmiany ekonomiczne mogą mieć istotny wpływ na kierunek i dynamikę procesów w pozostałych sferach, determinuje miejscowy rynek pracy, a co za tym idzie – sytuację ekonomiczną mieszkańców. Jednak w podobszarze Bystrzanów nie obserwuje się dynamicznych zmian w kondycji gospodarczej. Wskaźnik obrazujący liczbę podmiotów gospodarczych jest znacząco niższy od wskazania dla gminy, nie odnotowano również nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Przeprowadzona analiza wskaźnikowa dla tej jednostki wykazała sytuację kryzysową w sferze gospodarczej.
7.1.4 Sfera funkcjonalno-przestrzenna Poniżej zestawiono wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej obrazujące kondycję podobszaru Bystrzanów w tym zakresie. Porównawczo zaprezentowano wskazania dla gminy Tarczyn.
Tabela 26 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn Wskaźniki Bystrzanów Gmina Tarczyn
Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób 0,00 5,24 Liczba miejsc w przedszkolach publicznych i niepublicznych na 1000 osób 0,00 27,69 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób 0,00 81,13 Liczba budynków komunalnych na 1000 osób 0,00 2,48 Liczba budynków socjalnych na 1000 osób 0,00 0,09 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar Bystrzanów zlokalizowany jest w zachodniej części gminy Tarczyn, która w porównaniu z jej wschodnią częścią charakteryzuje się słabszą kondycją ogólną, pozostaje niedoinwestowana, występują braki w infrastrukturze technicznej i społecznej. Dominującą funkcją jest tutaj sadownictwo. Budynki mieszkalne występują przede wszystkim w zabudowie zagrodowej w gospodarstwach rolnych, często rozproszone wśród pól i łąk w postaci pojedynczych zagród. Nieliczne obiekty zabytkowe widniejące w Gminnej Ewidencji Zabytków to: kapliczka ze św. Rochem z 1930 r. oraz krzyż z 1925 r.
83
Podobszar cechuje zdecydowanie degradacja funkcjonalno-przestrzenna. Pomimo wysokiego wskaźnika prezentującego liczbę dzieci w wieku od 3 do 5 lat na 1000 mieszkańców (wykazanego w ramach analizy sfery społecznej) podobszar nie dysponuje placówką przedszkolną. Dostępność usług jest zatem na niskim poziomie, nie dociera tutaj komunikacja zorganizowana. Niska dostępność komunikacyjna przekłada się na niższą dostępność do usług kulturalnych, edukacyjnych czy opiekuńczych i tym samym wpływa niekorzystnie na kształtowanie się sfery społecznej. Ponadto na terenie podobszaru Bystrzanów nie ma budynków z przeznaczeniem na mieszkania socjalne dla mieszkańców gminy Tarczyn. Podobszar charakteryzują duże potrzeby rozwojowe w zakresie przestrzenno-funkcjonalnym. Na terenie podobszaru brakuje placówki, która mogłyby stymulować ożywienie pod względem kulturalnym, rekreacyjnym, społecznym, gospodarczym, edukacyjnych, sportowym, turystycznym).
7.1.5 Sfera techniczna W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Bystrzanów oraz całej gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników w porównaniu z wartościami dla gminy.
Tabela 27 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn Wskaźniki Bystrzanów Gmina Tarczyn
Liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej na 1000 osób 0,00 112,34 Źródło: dane UM w Tarczynie Analizy sfery technicznej dokonano w oparciu o liczbę budynków przyłączonych do sieci w przeliczeniu na 1000 osób. Wskaźnik odbiega od wartości wskazanej dla całej gminy Tarczyn, przy czym istotne jest, że podobszar Bystrzanów nie jest skanalizowany. Analiza wskaźnikowa wykazała degradację sfery technicznej tego podobszaru.
7.1.6 Sfera środowiskowa Wskaźniki wykorzystane dla zaprezentowania zagadnień sfery środowiskowej podobszaru Bystrzanów zestawiono w poniższej tabeli i porównano z wartościami wskazanymi dla gminy Tarczyn
Tabela 28 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn Wskaźniki Bystrzanów Gmina Tarczyn
Powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób 122 792,08 35 407,93 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar Bystrzanów znajduje się w zasięgu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, co oznacza, że wyróżnia się pod względem krajobrazowym i ekosystemu, które są cenne ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub stanowiących istniejące albo odtwarzane korytarze i ciągi ekologiczne.
Strona 84
Wartość omawianego w ramach sfery środowiskowej wskaźnika: powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób, dla podobszaru Bystrzanów kilkukrotnie przewyższa wskazanie dla gminy. W sołectwie znajduje się 87 obiektów, w których wykorzystane jest 12 402 m2 płyt azbestowo- cementowych o łącznej masie 136 Mg. Bystrzanów lokuje się na trzecim miejscu wśród jednostek gminy Tarczyn pod względem ilości materiałów zawierających szkodliwy dla człowieka i środowiska azbest.
7.1.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Bystrzanów Ważnym uzupełnieniem analizy pogłębionej obszaru rewitalizacji jest analiza potencjałów, które w perspektywie wdrażania zaplanowanego procesu rewitalizacji umożliwią rzeczywistą zmianę na terenie podobszaru, na którym odnotowano stan kryzysowy. Przeprowadzona diagnoza wskazuje na występowanie licznych problemów społecznych na omawianym obszarze, które istotnie wpływają na atrakcyjność oraz jakość życia na podobszarze rewitalizacji: niski przyrost naturalny, wysoka liczba wydanych Niebieskich Kart, brak organizacji pozarządowych. Dodatkowo zdiagnozowano kryzys w sferze gospodarczej (niska aktywność gospodarcza), funkcjonalno- przestrzennej (mała dostępność komunikacyjna, niska średnia powierzchnia użytkowa mieszkań, brak budynków komunalnych) i technicznej (brak sieci kanalizacyjnej). Jednak podobszar dysponuje określonymi potencjałami, które dają szansę na realną i trwałą zmianę dzięki procesowi rewitalizacji. Jednym z podstawowych zasobów stanowiących argument za przeprowadzeniem rewitalizacji jest kapitał społeczny, którego przejawem było aktywne zaangażowanie na etapie konsultowania diagnozy i tworzenia przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Aktywność obywatelska potwierdziła zaangażowanie społeczności lokalnej oraz jednocześnie wskazała na rzeczywistą szansę na korzystną zmianę. Konsensus interesariuszy w zakresie dostrzeganej konieczności podjęcia działań rewitalizacyjnych stanowi potencjał o charakterze społecznym. Zgodność co do wyboru obszaru sprzyja spójnemu przeprowadzaniu procesów rewitalizacyjnych w wymiarze społecznym i technicznym. Podobszar dysponuje potencjałem do tworzenie miejsc o charakterze przestrzeni publicznej, mogący także sprzyjać wzmacnianiu lokalnego kapitału społecznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym. Można to uczynić poprzez nadanie nowych funkcji społeczno-gospodarczych temu terenowi m.in. poprzez utworzenie atrakcji turystycznej o zasięgu ponadlokalnym (muzeum plenerowe), stymulację gospodarki tej miejscowości i nadanie jej nowych zadań. Celem jest także wykorzystanie walorów już istniejących, w tym wytworzenie skojarzenia pobliskiej miejscowości Werdun z Verdun i branding nazwy „Polskie Verdun”, które upamiętniałoby miejsce bitwy z I wojny światowej. Rolniczy i ekologiczny charakter podobszaru stanowi potencjał do rozwijania przedsiębiorczości w oparciu o produkty lokalne.
85
7.2 Jeżewice
7.2.1 Charakterystyka podobszaru Podobszar Jeżewice zlokalizowany jest w kierunku południowo-zachodnim od Tarczyna, zamieszkiwany jest przez 190 mieszkańców i zajmuje powierzchnię 4,61 km2. Podobszar ten został wybrany do rewitalizacji ze względu na występowanie kryzysu w sferze społecznej, a także funkcjonalno- przestrzennej i technicznej. Analiza wskaźnikowa wykazała, że problemy jakimi dotknięty jest omawiany obszar to przede wszystkim: wysoka liczba bezrobotnych, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, brak organizacji pozarządowych, mała dostępność komunikacyjna, niska średnia powierzchnia użytkowa mieszkań, brak budynków komunalnych, brak sieci kanalizacyjnej.
7.2.2 Sfera społeczna W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery społecznej dla podobszaru Jeżewice oraz całej gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników w porównaniu z wartościami dla gminy.
Tabela 29 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla obszaru Jeżewice i gminy Tarczyn Wskaźniki Jeżewice Gmina Tarczyn
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców 5,26 2,48 Liczba dzieci w wieku od lat 3 do 5 na 1000 mieszkańców 31,58 30,79 Stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku 1,64 3,06 produkcyjnym na 1000 mieszkańców Liczba osób bezrobotnych na 1000 mieszkańców 21,05 16,42 Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na 1000 0,19 0,27 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców 31,58 19,52 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 10,53 11,71 mieszkańców Wydana liczba Niebieskich Kart na 1000 osób 0,00 1,51 Frekwencja w wyborach na prezydenta, 2015 r. 51,98 52,34 Frekwencja w wyborach na Burmistrza, 2014 r. 57,77 55,34 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców 0,00 2,75 Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty, 2015 r. 72,02 73,55 Źródło: dane UM w Tarczynie Szczegółowa analiza sfery społecznej podobszaru Jeżewice pokazuje, że sytuacja demograficzna obszaru nie jest zagrożona, jednak występują tutaj niepożądane zjawiska społeczne, które zagrażają jego kondycji społecznej. Podobszar dotknięty jest problemem bezrobocia. Wskaźnik obrazujący tę sytuację jest znacznie wyższy od wartości wskazanej dla gminy Tarczyn. Osoby bezrobotne często prezentują postawy społeczne przejawiające się zniechęceniem i brakiem konstruktywnych działań, które mogłyby
Strona 86
zmienić ich sytuację. Dlatego konieczne jest ich wsparcie, aby powstrzymać zjawiska niepożądanych zachowań społecznych i ich ewentualnego dziedziczenia. Konsekwencją wysokiego wskaźnika bezrobocia, jest wysoki wskaźnik liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 1000 osób, który w przypadku obszaru Jeżewice wynosi ponad 31,5. Ponieważ bezrobocie jest najczęstszym powodem objęcia pomocą społeczną, można przypuszczać, że liczba osób czy rodzin z niej korzystających będzie się zmieniać adekwatnie do liczby osób bezrobotnych. Problemy o wysokim stopniu dolegliwości, jakie diagnozuje się na tym obszarze to: ubóstwo (około 1/3 osób korzystających z pomocy społecznej czyni to właśnie z tego powodu), niepełnosprawność, bezrobocie, wielodzietność rodzin, samotne wychowanie dzieci, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i domowych, starość, długotrwała choroba, przemoc w rodzinie, uzależnienie (alkohol). Tego rodzaju problemy wymagają podejmowania wszechstronnych działań, mających na celu przeciwdziałanie sytuacjom krytycznym w życiu tych jednostek oraz zbiorowości, poprawy ich warunków bytowych oraz wyrównywania różnic socjalnych w podstawowych obszarach aktywności społecznej. Najbardziej niepokojące są zjawiska sięgania po alkohol przez młodzież gimnazjalną i ponadgimnazjalną. Wśród osób dorosłych problem nadużywania alkoholu powtarza się w tych samych środowiskach (np. wśród rodzin ubogich czy dysfunkcyjnych). Najczęściej takie osoby nie szukają pomocy w celu terapii uzależnienia. Skala zjawiska rośnie i oceniana jest jako duża. Mieszkańców tego podobszaru charakteryzuje także niski poziom aktywności społecznej, wyrażający się w aktywności wyborczej i braku zaangażowania na gruncie organizacji pozarządowych. Wobec wskazanych problemów podobszaru, jakimi są: wysoka liczba bezrobotnych, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, brak organizacji pozarządowych, obszar rewitalizacji Jeżewice wymaga działań nakierowanych na ograniczanie lub zapobieganie zdiagnozowanym problemom społecznym, których istnienie prowadziło będzie do ich dalszej eskalacji i prawdopodobnego rozszerzania się na pozostałe tereny gminy.
7.2.3 Sfera gospodarcza Tabela poniżej obrazuje kondycję sfery gospodarczej podobszaru Jeżewice w porównaniu z gminą Tarczyn przy wykorzystaniu wskaźników adekwatnych dla zagadnienia. Kolorem oznaczono wartości niższe wskaźnika obliczonego dla podobszaru w stosunku do wartości wskaźników wskazanych dla gminy.
87
Tabela 30 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn Wskaźniki Jeżewice Gmina Tarczyn
Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 osób 52,63 64,07 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 10,53 2,66 Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 5,26 1,24 Źródło: dane UM w Tarczynie Kondycja gospodarcza podobszaru Jeżewice stanowi o jego potencjale i przedsiębiorczości jego mieszkańców. Liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na 1000 mieszkańców jest wprawdzie niższa niż wskazanie dla gminy Tarczyn, jednak pozostaje stosunkowo wysoka. Na terenie podobszaru rejestruje się więcej nowych podmiotów gospodarczych niż ulega likwidacji, co też jest zjawiskiem pozytywnym.
7.2.4 Sfera funkcjonalno-przestrzenna Wskaźniki wykorzystane dla zaprezentowania zagadnień sfery funkcjonalno-przestrzennej podobszaru Jeżewice zestawiono w poniższej tabeli i porównano z wartościami wskazanymi dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe od wartości charakteryzujących całą gminę.
Tabela 31 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn Wskaźniki Jeżewice Gmina Tarczyn
Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób 5,26 5,24 Liczba miejsc w przedszkolach publicznych i niepublicznych na 1000 osób 0,00 27,69 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób 0,00 81,13 Liczba budynków komunalnych na 1000 osób 0,00 2,48 Liczba budynków socjalnych na 1000 osób 0,00 0,09 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar Jeżewice posiada strukturę typowo wiejską, z zabudową zagrodową, często rozproszoną. Największy udział w powierzchni gruntów rolnych mają sady. Połączenia komunikacyjne są obsługiwane przez zewnętrzną sieć linii autobusowych PKS (na terenie podobszaru zlokalizowany jest 1 przystanek). Na terenie podobszaru nie ma budynków z przeznaczeniem na mieszkania socjalne dla mieszkańców gminy Tarczyn. Analiza wskaźnikowa ujawniła wysoką degradację o charakterze przestrzenno- funkcjonalnym, co w połączeniu z kryzysem o charakterze społecznym determinuje potrzeby rewitalizacyjne. Obiekty zabytkowe widniejące w Gminnej Ewidencji Zabytków to: dwór (koniec XIX w.), park (koniec XIX w.), obora (XIX/XX w.), spichlerz (XIX/XX w.), kapliczka (1949 r.). Dbałość o sferę funkcjonalno- przestrzenną mogłaby podnieść atrakcyjność turystyczną podobszaru. Na terenie podobszaru brakuje miejsca zorganizowanego wypoczynku, rekreacji i spotkań społecznych, co deklarowane było w procesie partycypacji społecznej w ramach prac nad programem rewitalizacji.
Strona 88
7.2.5 Sfera techniczna Poniżej zestawiono wskaźniki z zakresu sfery technicznej obrazujące kondycję podobszaru Jeżewice w tym zakresie. Porównawczo zaprezentowano wskazania dla gminy Tarczyn.
Tabela 32 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn Wskaźniki Jeżewice Gmina Tarczyn
Liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej na 1000 osób 0,00 112,34 Źródło: dane UM w Tarczynie Analizy sfery technicznej dokonano w oparciu o liczbę budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w przeliczeniu na 1000 osób. Istotne jest, ze podobszar całkowicie nie jest skanalizowany, co decyduje o degradacji jego sfery technicznej.
7.2.6 Sfera środowiskowa Tabela poniżej obrazuje kondycję sfery środowiskowej podobszaru Jeżewice w porównaniu z gminą Tarczyn przy wykorzystaniu wskaźników adekwatnych dla zagadnienia.
Tabela 33 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn Wskaźniki Jeżewice Gmina Tarczyn
Powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób 69 684,21 35 407,93 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar Jeżewice zlokalizowany jest w granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obejmującego też obszary pomników przyrody, zabytkowych parków podworskich, a także zorganizowanych terenów wypoczynkowych, zabudowy letniskowej i podmiejskich ogródków działkowych. Tereny zielone zajmują 141,4 ha, na których znajdują się pomniki przyrody: buk zwyczajny na terenie zabytkowego parku oraz dąb szypułkowy. Wartość wskaźnika obrazującego kondycję środowiskową jest wyższa w stosunku do wartości wskazanej dla gminy. W Jeżewicach znajdują się 64 obiekty z w których wykorzystywane są płyty azbestowo- cementowe jako pokrycia dachowe o powierzchni 13 240 m2 i masie 146 Mg.
7.2.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Jeżewice Ważnym uzupełnieniem analizy pogłębionej obszaru rewitalizacji jest analiza potencjałów, które w perspektywie wdrażania zaplanowanego procesu rewitalizacji umożliwią rzeczywistą zmianę na terenie podobszaru, na którym odnotowano stan kryzysowy. Przeprowadzona diagnoza wskazuje na występowanie licznych problemów społecznych na omawianym obszarze, które istotnie wpływają na atrakcyjność oraz jakość życia na podobszaru rewitalizacji: wysoka liczba bezrobotnych, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, brak organizacji pozarządowych. Obszar zdecydowanie wymaga działań wspierających integrację społeczną. Ponadto analiza wykazała problemy w sferze
89
funkcjonalno-przestrzennej (mała dostępność komunikacyjna, niska średnia powierzchnia użytkowa mieszkań, brak budynków komunalnych) i technicznej (brak kanalizacji). Jednak podobszar dysponuje określonymi potencjałami, które dają szansę na realną i trwałą zmianę dzięki procesowi rewitalizacji. Podstawowym potencjałem stanowiących argument za przeprowadzeniem rewitalizacji jest kapitał społeczny, którego przejawem było aktywne zaangażowanie na etapie konsultowania diagnozy i tworzenia przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Aktywność obywatelska potwierdziła zaangażowanie społeczności lokalnej oraz jednocześnie wskazała na rzeczywistą szansę na korzystną zmianę. Istotnym zasobem jest konsensus interesariuszy w zakresie dostrzeganej konieczności podjęcia działań rewitalizacyjnych, który stanowi potencjał o charakterze społecznym. Zgodność co do wyboru obszaru sprzyja spójnemu przeprowadzaniu procesów rewitalizacyjnych w wymiarze społecznym i technicznym. Podobszar posiada zasoby do tworzenie miejsc o charakterze przestrzeni publicznych, mogący także sprzyjać wzmacnianiu lokalnego kapitału społecznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym. Celem rewitalizacji na tym terenie jest budowa kąpieliska, które służyć będzie nie tylko okolicznym mieszkańcom, ale także może wprowadzić ożywienie do strefy gospodarczej tej miejscowości. Celem jest również stworzenie marki rozpoznawalnej w regionie jako „Kąpielisko Kubusia Puchatka”, które będzie stanowiło alternatywę dla kąpielisk „dzikich”. Innym celem jest przyciągnięcie potencjalnych turystów z aglomeracji warszawskiej i spełnienie jednego z punktów Strategii Gminy, w którym Gmina Tarczyn ma stanowić zaplecze m.in. rekreacyjne właśnie dla aglomeracji warszawskiej. Zalew stanie się miejscem, gdzie mieszkańcy gminy, okolic, czy osoby z aglomeracji warszawskiej będą mogły aktywnie spędzać wolny czas. Będzie to miejsce relaksu na łonie natury, gdzie bezpiecznie będzie można uprawiać sporty wodne. Przyczyni się to do ożywienia okolicy i możliwej stymulacji gospodarczej terenu, zwłaszcza w handlu i usługach. Ważnym zasobem obszaru jest przedsiębiorczość jego mieszkańców. Już istniejące podmioty gospodarcze oraz potencjał w postaci przedsiębiorczości mogą stać się bazą do niwelowania negatywnych zjawisk społecznych.
Strona 90
7.3 Many
7.3.1 Charakterystyka podobszaru Podobszar Many położony jest na wschodnim krańcu gminy Tarczyn, zamieszkiwany jest przez 82 mieszkańców i zajmuje powierzchnię 3,59 km2. Podobszar ten został wybrany do rewitalizacji ze względu na występowanie kryzysu w sferze społecznej, a także funkcjonalno-przestrzennej i technicznej. Analiza wskaźnikowa wykazała, że problemy jakimi dotknięty jest omawiany obszar to przede wszystkim wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, brak organizacji pozarządowych, niska średnia powierzchnia użytkowa mieszkań, brak budynków komunalnych, niska aktywność gospodarcza, brak sieci kanalizacyjnej.
7.3.2 Sfera społeczna Wskaźniki wykorzystane dla zaprezentowania zagadnień sfery społecznej podobszaru Many zestawiono w poniższej tabeli i porównano z wartościami wskazanymi dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe od wartości charakteryzujących całą gminę.
Tabela 34 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn Wskaźniki Many Gmina Tarczyn
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców 0,00 2,48 Liczba dzieci w wieku od 3 do 5 lat na 1000 mieszkańców 24,39 30,79 Stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku 2,73 3,06 produkcyjnym na 1000 mieszkańców Liczba osób bezrobotnych na 1000 mieszkańców 12,20 16,42 Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na 1000 0,25 0,27 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców 36,59 19,52 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 0,00 11,71 mieszkańców Wydana liczba Niebieskich Kart na 1000 osób 0,00 1,51 Frekwencja w wyborach na prezydenta, 2015 r. 51,98 52,34 Frekwencja w wyborach na Burmistrza, 2014 r. 57,77 55,34 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców 0,00 2,75 Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty, 2015 r. 72,02 73,55 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar wyróżnia się wysokim wskaźnikiem osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców. Zgodnie z danymi Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tarczynie konieczność tej pomocy wynika zazwyczaj z takich problemów społecznych jak: nadużywanie alkoholu lub niezaradność życiowa. W rodzinach świadczeniobiorców widać również zaniedbania obowiązków rodzicielskich, marazm, brak chęci do poprawy sytuacji materialnej swojej rodziny. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych rodzin może wynikać z różnych sytuacji społecznych, jej przyczyną nie jest jedynie brak środków na życie. Często w rodzinach niewydolnych wychowawczo występują również inne
91
dysfunkcje: niepełnosprawność umysłowa rodziców, uzależnienie, występowanie przemocy domowej, problemy w pełnieniu ról rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych, niezaradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego, problemy wychowawcze dzieci występujące w domu i w szkole. Rodzina dysfunkcyjna nie jest w stanie spełnić swoich podstawowych zadań: realizacji funkcji opiekuńczo- wychowawczych, zaspokajania potrzeb materialnych i duchowych, przekazywania właściwych społecznie wzorów postępowania. Podobnie jak w dotychczas omawianych podobszarach rewitalizacji, również w podobszarze Many nie funkcjonują organizacje pozarządowe, społeczność nie jest zaktywizowana. Niski poziom aktywności przejawia się także we frekwencji wyborczej, która jest niższa niż wskazanie w tym zakresie dla gminy Tarczyn. Brak aktywności społecznej to problem który niekoniecznie wymaga wsparcia finansowego skierowanego do konkretnych osób czy rodzin, ale często podjęcia działań organizacyjnych. Działania te to np.: udostępnienia młodzieży sal szkolnych po zajęciach, zorganizowanie klubów, świetlic i organizowanie w nich spotkań dla poszczególnych grup wiekowych. Zadania te powinny być organizowane w taki sposób, aby zachęcić potencjalnych odbiorców i wymóc na nich aktywność.
7.3.3 Sfera gospodarcza W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Many i porównawczo dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników od wartości wskazanych dla całej gminy.
Tabela 35 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn Wskaźniki Many Gmina Tarczyn
Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 osób 60,98 64,07 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 12,20 2,66 Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 0,00 1,24 Źródło: dane UM w Tarczynie Kondycja gospodarcza podobszaru stanowi o jego potencjale i przedsiębiorczości jego mieszkańców. Liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na 1000 mieszkańców jest tutaj nieznacznie niższa niż wskazanie dla gminy Tarczyn. Natomiast liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób znacznie przewyższa wartość wskaźnika dla gminy, co przy braku wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych jest zjawiskiem bardzo korzystnym. Sytuacja taka determinuje miejscowy rynek pracy, a co za tym idzie może mieć wpływ na sytuację ekonomiczną mieszkańców.
Strona 92
7.3.4 Sfera funkcjonalno-przestrzenna W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Many oraz całej gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników w porównaniu z wartościami dla gminy.
Tabela 36 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn Wskaźniki Many Gmina Tarczyn
Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób 12,20 5,24 Liczba miejsc w przedszkolach publicznych i niepublicznych na 1000 osób 0,00 27,69 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób 0,00 81,13 Liczba budynków komunalnych na 1000 osób 0,00 2,48 Liczba budynków socjalnych na 1000 osób 0,00 0,09 Źródło: dane UM w Tarczynie Analiza wskaźnikowa ujawniła degradację funkcjonalno-przestrzenną podobszaru Many, który osiada cechy w tym zakresie podobne do wcześniej omawianych podobszarów. Zlokalizowany jest w zachodniej części gminy Tarczyn, w rejonie o słabszej kondycji, gdzie działają gospodarstwa rolne często niedofinansowane i borykające się z wieloma problemami. Część zachodnia gminy nie jest też doinwestowana – występują braki w infrastrukturze technicznej i społecznej. Jedyny wskaźnik o wartościach dodatnich na tym obszarze to liczba przystanków komunikacji miejskiej na 1000 osób. Mieszkańcy korzystają tutaj z jednego przystanku komunikacji zorganizowanej. Potencjałem tego obszaru są jego zasoby kulturowe. Prawną formą ochrony objęte zostały obszary i obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz strefy ochrony konserwatorskiej, dla których ustalenia ochrony określone zostały w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Należą do nich: zespół dworski – dwór (początek XIX w. / 1923 r. / 2006 r., Nr 1450-A, 5.12.1990 r.); zespół dworski – oficyna (1923 r., Nr 1450-A, 5.12.1990 r.), zespół dworski – budynek gospodarczy, stajnia (lata 20-te XX w., Nr 1450-A, 5.12.1990 r.), zespół dworski – budynek gospodarczy II, spichlerz (lata 20-te XX w., Nr 1450-A, 5.12.1990 r., zespół dworski – park (XIX/XX w., Nr 1450-A, 5.12.1990 r.). Zespół dworski zdecydowanie wymaga modernizacji, ze względu na jego stan techniczny. Podniosłoby to atrakcyjność turystyczną tego podobszaru, co wpłynęłoby na jakość życia jego mieszkańców. Ponadto mógłby być wykorzystany na cele edukacyjno-kulturalne, gdyż na terenie podobszaru brakuje placówki, która mogłyby stymulować ożywienie rewitalizowanego obszaru pod względem kulturalnym, rekreacyjnym, społecznym, gospodarczym, edukacyjnych, sportowym, turystycznym).
7.3.5 Sfera techniczna Wskaźniki wykorzystane dla zaprezentowania zagadnień sfery technicznej podobszaru Many zestawiono w poniższej tabeli i porównano z wartościami wskazanymi dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe od wartości charakteryzujących całą gminę.
93
Tabela 37 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn Wskaźniki Many Gmina Tarczyn
Liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej na 1000 osób 0,00 112,34 Źródło: dane UM w Tarczynie Analizy sfery technicznej dokonano w oparciu o liczbę budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w przeliczeniu na 1000 osób. Całkowity brak kanalizacji na terenie podobszaru Many decyduje o jego złej kondycji technicznej.
7.3.6 Sfera środowiskowa W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Many i porównawczo dla gminy Tarczyn.
Tabela 38 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn Wskaźniki Many Gmina Tarczyn
Powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób 106 865,85 35 407,93 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobnie jak wcześniej omawiane tereny, podobszar Many także leży w granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego. Powierzchnia terenów zielonych stanowi 82,5 ha, zlokalizowany jest tutaj pomnik przyrody, dąb szypułkowy. Wartość wskaźnika obrazującego kondycję środowiskową podobszaru znacznie przewyższa wskazanie dla gminy Tarczyn. W podobszarze Many znajduje się 65 budynków, w których wykorzystywane są płyty azbestowo-cementowe jako pokrycia dachowe. Ich powierzchnia wynosi 8 463 m2, a masa 93 Mg.
7.3.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Many Ważnym uzupełnieniem analizy pogłębionej obszaru rewitalizacji jest analiza potencjałów, które w perspektywie wdrażania zaplanowanego procesu rewitalizacji umożliwią rzeczywistą zmianę na terenie podobszaru, na którym odnotowano stan kryzysowy. Przeprowadzona diagnoza wskazuje na występowanie licznych problemów społecznych na omawianym obszarze, które istotnie wpływają na atrakcyjność oraz jakość życia na podobszarze rewitalizacji: wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, brak organizacji pozarządowych. Zdiagnozowano również problemy w sferze gospodarczej (niska aktywność gospodarcza), funkcjonalno-przestrzennej (niska średnia powierzchnia użytkowa mieszkań, brak budynków komunalnych) i technicznej (brak sieci kanalizacyjnej). Jednak podobszar Many dysponuje określonymi potencjałami, które dają szansę na realną i trwałą zmianę dzięki procesowi rewitalizacji. Jednym z podstawowych zasobów stanowiących argument za przeprowadzeniem rewitalizacji jest kapitał społeczny, którego przejawem było aktywne zaangażowanie na etapie konsultowania diagnozy i tworzenia przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Aktywność obywatelska potwierdziła zaangażowanie
Strona 94
społeczności lokalnej oraz jednocześnie wskazała na rzeczywistą szansę na korzystną zmianę. Celem rewitalizacji na tym terenie jest aktywizacja społeczna mieszkańców, zwłaszcza seniorów. Planuje się również stworzenia miejsca spotkań i odpoczynku, czy piknikowania dla wszystkich zainteresowanych, świetlica dla młodzieży. Konsensus interesariuszy w zakresie dostrzeganej konieczności podjęcia działań rewitalizacyjnych stanowi potencjał o charakterze społecznym. Zgodność co do wyboru obszaru sprzyja spójnemu przeprowadzaniu procesów rewitalizacyjnych w wymiarze społecznym i technicznym. Kolejnym potencjałem, który można wykorzystać do działań rewitalizacyjnych jest zespół dworsko- parkowy "Dom Wiejski". Kompleks dworsko-parkowy po rewitalizacji stanie się centrum miejscowości. Okoliczni mieszkańcy, również spoza tej miejscowości będą mieli miejsce rekreacyjnego spędzania czasu wolnego. W tym miejscu będzie można organizować imprezy okolicznościowe np. Dni Gminy Tarczyn, Dzień Kobiet. Możliwa będzie również organizacja zajęć sportowych np. rytmiki dla najmłodszych, fitness, tanecznych. Dodatkowo zainteresowani będą mogli tutaj skorzystać z dostępu do komputera i Internetu. Podobszar Many dysponuje potencjałem do tworzenie miejsc o charakterze przestrzeni publicznych, mogący także sprzyjać wzmacnianiu lokalnego kapitału społecznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym.
95
7.4 Suchostruga
7.4.1 Charakterystyka podobszaru Podobszar Suchostruga położony jest w zachodniej części gminy Tarczyn, zajmuje powierzchnię 0,84 km2 i liczy 37 mieszkańców. Jest to najmniejszy pod względem liczby mieszkańców oraz powierzchni podobszar ze wskazanych do rewitalizacji w gminie Tarczyn. Podobszar ten został przeznaczony do rewitalizacji ze względu na występowanie kryzysu w sferze społecznej, a także technicznej i środowiskowej. Kryteria warunkujące konieczność rewitalizacji na tym terenie to: niski przyrost naturalny, niska liczba dzieci w wieku 3-5 lat, wysoki stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym na 1000 mieszkańców, wysoka liczba bezrobotnych, wysoki udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, brak sieci kanalizacyjnej.
7.4.2 Sfera społeczna Tabela poniżej obrazuje kondycję sfery społecznej podobszaru Suchostruga w porównaniu z gminą Tarczyn przy wykorzystaniu wskaźników adekwatnych dla zagadnienia. Kolorem oznaczono wartości niższe wskaźnika obliczonego dla podobszaru w stosunku do wartości wskaźników wskazanych dla gminy.
Tabela 39 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn Wskaźniki Suchostruga Gmina Tarczyn
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców -54,05 2,48 Liczba dzieci w wieku od 3 do 5 lat na 1000 mieszkańców 0,00 30,79 Stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku 16,21 3,06 produkcyjnym na 1000 mieszkańców Liczba osób bezrobotnych na 1000 mieszkańców 27,03 16,42 Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na 1000 1,35 0,27 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców 135,14 19,52 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 81,08 11,71 mieszkańców Wydana liczba Niebieskich Kart na 1000 osób 0,00 1,51 Frekwencja w wyborach na prezydenta, 2015 r. 51,98 52,34 Frekwencja w wyborach na Burmistrza, 2014 r. 57,77 55,34 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców 27,03 2,75 Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty, 2015 r. 72,02 73,55 Źródło: dane UM w Tarczynie W przypadku podobszaru Suchostruga uwagę zwraca fakt, że większość wskaźników z zakresu sfery społecznej osiąga wartości niekorzystne w stosunku do wartości wskaźników prezentowanych dla całej
Strona 96
gminy. Kondycja społeczna podobszaru jest bardzo niepokojąca, począwszy od sytuacji demograficznej, która ujawnia bardzo niski przyrost naturalny i utrwalone już zjawisko „starzenia się społeczeństwa”. Problemami dominującymi są tutaj bezrobocie i konieczność korzystania z pomocy społecznej. Wskaźniki obrazujące liczbę osób bezrobotnych na 1000 mieszkańców oraz liczbę osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców, również z powodu ubóstwa, są tutaj najwyższe spośród wszystkich podobszarów wskazanych do rewitalizacji i kilkukrotnie przekraczają wartości wskazane dla gminy Tarczyn. Bezrobocie poprzez zubożenie materialne wywołuje wiele negatywnych zjawisk społecznych, którymi zagrożeni są mieszkańcy podobszaru Suchostruga. Skutkami bezrobocia są: ryzyko wykluczenia społecznego spowodowane zmianą sytuacji rodziny, dezintegracja rodziny – zmiana jej sytuacji emocjonalnej (osłabienie autorytetu rodziców, zakłócenie socjalizacji ról, frustracja, zmniejszenie wsparcia emocjonalnego i solidarności wewnątrzrodzinnej), zwiększenie możliwości wystąpienia patologii życia rodzinnego (przypadki przemocy, sięganie po alkohol i inne), izolacja społeczna (ograniczenie kontaktów ze znajomymi i dalszą rodziną), zasadnicza zmiana poziomu życia, standardu materialnego rodziny, co jest powodem konieczności korzystania z pomocy społecznej. Zdecydowana większość osób bezrobotnych nie posiada prawa do zasiłku, czyli jest długotrwale bezrobotna. Najwięcej osób bezrobotnych notuje się w przedziale wiekowym 45-54 lata. Zubożenie materialne prowadzi do ubóstwa, a ono z kolei generuje kolejne skutki. Jednym z najważniejszych skutków ubóstwa jest fakt jego samodzielnej reprodukcji – ubodzy rodzą dzieci skazane na pozostawanie w tej sferze. Dlatego też forma pomocy dla osób ubogich powinna z jednej strony zabezpieczać ich byt, a z drugiej motywować ich do podjęcia starań zmiany swego życia. Mieszkańcy podobszaru Suchostruga dotknięci są zatem szerokim spektrum problemów społecznych, które pozostawione bez rozwiązania grożą ich utrwalaniem się. Swoisty potencjał może stanowić obecność organizacji pozarządowej na tym terenie (klub sportowy). Podobszar Suchostruga jest jedynym spośród wskazanych do rewitalizacji, gdzie odnotowano dodatnie wartości wskaźnika obrazującego liczbę organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców. Sfera gospodarcza W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Suchostruga i porównawczo dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników od wartości wskazanych dla całej gminy.
97
Tabela 40 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn Wskaźniki Suchostruga Gmina Tarczyn
Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 osób 108,11 64,07 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 0,00 2,66 Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 osób 0,00 1,24 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar Suchostruga jest jedynym spośród podobszarów wskazanych do rewitalizacji, gdzie wskaźnik obrazujący liczbę podmiotów gospodarczych na 1000 osób przewyższa wskazanie dla gminy. Jednak nie odnotowano tutaj nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych ani podmiotów zlikwidowanych. W liczbach bezwzględnych oznacza to, ze na terenie obszaru funkcjonują 4 podmioty gospodarcze.
7.4.3 Sfera funkcjonalno-przestrzenna Tabela poniżej obrazuje kondycję sfery funkcjonalno-przestrzennej podobszaru Suchostruga w porównaniu z gminą Tarczyn przy wykorzystaniu wskaźników adekwatnych dla zagadnienia. Kolorem oznaczono wartości niższe wskaźnika obliczonego dla podobszaru w stosunku do wartości wskaźników wskazanych dla gminy.
Tabela 41 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn Wskaźniki Suchostruga Gmina Tarczyn
Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób 27,03 5,24 Liczba miejsc w przedszkolach publicznych i niepublicznych na 1000 osób 0,00 27,69 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób 1459,46 81,13 Liczba budynków komunalnych na 1000 osób 27,03 2,48 Liczba budynków socjalnych na 1000 osób 0,00 0,09 Źródło: dane UM w Tarczynie Podobszar Suchostruga wykazuje najkorzystniejszą sytuację spośród czterech wskazanych do rewitalizacji podobszarów. Pomimo tego, że umiejscowiony jest w tej samej, zachodniej części gminy Tarczyn, nie wykazano tutaj w analizie wskaźnikowej degradacji funkcjonalno-przestrzennej. Jest jedynym podobszarem rewitalizacji, gdzie zlokalizowany jest 1 budynek komunalny. Połączenia komunikacyjne są obsługiwane przez zewnętrzną sieć linii autobusowych PKS (na terenie podobszaru zlokalizowany jest 1 przystanek). Natomiast bardzo ograniczone są możliwości spędzania wolnego czasu i integracji społecznej, ze względu na brak stosownych miejsc takich jak siłownie zewnętrzne, obiekty sportowe czy miejsca gdzie można organizować lokalne imprezy kulturalno-rozrywkowe.
7.4.4 Sfera techniczna W poniższej tabeli zestawiono wartości wskaźników z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Suchostruga i porównawczo dla gminy Tarczyn. Kolorem zaznaczono wartości niższe wskaźników od wartości wskazanych dla całej gminy.
Strona 98
Tabela 42 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn Wskaźniki Suchostruga Gmina Tarczyn
Liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej na 1000 osób 0,00 112,34 Źródło: dane UM w Tarczynie Analizy sfery technicznej dokonano w oparciu o liczbę budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w przeliczeniu na 1000 osób. O degradacji technicznej decyduje jednak brak sieci kanalizacyjnej, co determinuje jakość życia mieszkańców i wpływa na kondycję podobszaru.
7.4.5 Sfera środowiskowa Wskaźniki wykorzystane dla zaprezentowania zagadnień sfery środowiskowej podobszaru Suchostruga zestawiono w poniższej tabeli i porównano z wartościami wskazanymi dla gminy Tarczyn.
Tabela 43 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn Wskaźniki Suchostruga Gmina Tarczyn
Powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób 107 378,38 35 407,93 Źródło: dane UM w Tarczynie W podobszarze Suchostruga znajduje się 35 budynków mieszkalnych i gospodarczych w których wykorzystywane są płyty azbestowo-cementowe jako pokrycia dachowe. Ich powierzchnia stanowi 3 803 m2, a łączna masa 42 Mg. Wartość wskaźnika dla podobszaru przewyższa wskazanie dla gminy Tarczyn.
7.4.7 Potencjały podobszaru rewitalizacji Suchostruga Ważnym uzupełnieniem analizy pogłębionej obszaru rewitalizacji jest analiza potencjałów, które w perspektywie wdrażania zaplanowanego procesu rewitalizacji umożliwią rzeczywistą zmianę na terenie podobszaru, na którym odnotowano stan kryzysowy. Przeprowadzona diagnoza wskazuje na występowanie licznych problemów społecznych na omawianym obszarze, które istotnie wpływają na atrakcyjność oraz jakość życia na podobszaru rewitalizacji: niski przyrost naturalny, niska liczba dzieci w wieku 3-5 lat, wysoki stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym na 1000 mieszkańców, wysoka liczba bezrobotnych, wysoki udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej, wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa. Ponadto zdiagnozowano sytuację kryzysową w sferze technicznej (brak sieci kanalizacyjnej) i środowiskowej (powierzchnia terenów zielonych niższa niż wskazanie dla gminy). Jednym z podstawowych zasobów stanowiących argument za przeprowadzeniem rewitalizacji jest kapitał społeczny, którego przejawem było aktywne zaangażowanie na etapie konsultowania diagnozy i tworzenia przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Aktywność obywatelska potwierdziła zaangażowanie społeczności lokalnej oraz jednocześnie wskazała na rzeczywistą szansę na korzystną zmianę.
99
Warto wskazać na identyfikowany podmiot trzeciego sektora mogąc w sposób trwały włączyć się w działania na rzecz odnowy podobszaru rewitalizacji Podobszar dysponuje potencjałem do tworzenie miejsc o charakterze przestrzeni publicznej, mogący także sprzyjać wzmacnianiu lokalnego kapitału społecznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym. Wśród potencjałów podobszaru wskazać można także występowanie obiektów i instytucji użyteczności publicznej, które po przeprowadzeniu niezbędnych inwestycji, sprzyjać mogą rzeczywistemu ożywieniu podobszaru oraz ograniczeniu zdiagnozowanych zjawisk kryzysowych. Korzystnym pomysłem jest budowa centrum sportowego na terenie Szkoły Podstawowej im. Józefa Chełmońskiego w Suchostrudze. Celem jest stworzenie miejsca, w którym każdy będzie mógł czynnie uprawiać sport również poza godzinami pracy szkoły. Ma na celu dbanie o zdrowie i kondycje fizyczną dzieci i młodzieży uczęszczającej do pobliskiej szkoły, ale także dla okolicznych mieszkańców w tym seniorów. Dodatkowo takie miejsce spotkań mieszkańców ma na celu zwiększenie integracji i zacieśnienie więzów społeczności lokalnej. Z siłowni na powietrzu korzystać będą okoliczni mieszkańcy w tym seniorzy. Będzie to miejsce, gdzie będzie można podnosić swoja sprawność fizyczną i dbać o zdrowie. Miejsce to jest również reakcją na rosnący problem otyłości, zwłaszcza wśród młodzieży. Odbywać się tutaj będą mogły również zawody sportowe np. Dzień Sportu lub Puchar Sołtysa. Obiekt ten powinien się przyczynić do aktywizacji seniorów i promowania zdrowego trybu życia.
Strona 100
VIII. Identyfikacja barier i potrzeb rewitalizacyjnych
Zidentyfikowane problemy na obszarach kryzysowych mają dwupłaszczyznowy charakter, wynikający ze specyfiki procesów rewitalizacyjnych w perspektywie do roku 2020. Pierwszym z nich jest wymiar społeczny polegający na identyfikacji zjawisk o charakterze patologicznym, wpływających na marginalizację obszaru – jego mieszkańców oraz osób z niego korzystających. W kontekście zdefiniowanych projektów rewitalizacyjnych czynnik społeczny ma charakter wiodący. Drugim elementem są kwestie inwestycyjne, związane z koniecznością modernizacji infrastruktury (rewitalizacja techniczna, przestrzenna, środowiskowa i ekonomiczna). Wskazana struktura wynikająca z definicji rewitalizacji znalazła odzwierciedlenie w diagnozie ukierunkowanej na poszczególne dziedziny tematyczne, analizę porównawczą oraz badanie jakościowe. Na podstawie przeprowadzonych prac diagnostycznych ustala się, iż problemem kluczowym dla wskazanego obszaru rewitalizacji jest: Degradacja kapitału ludzkiego i społecznego na zdefiniowanych obszarach kryzysowych w gminie Tarczyn, co blokuje rozwój tych obszarów i wpływa na wizerunek tych terenów oraz całej gminy. Poszczególne zjawiska i procesy problemowe zostały skategoryzowane w trzech grupach: w wymiarze społecznym, ekonomicznym i przestrzenno-funkcjonalnym 1. W wymiarze społecznym kluczowym zagadnieniem jest: Rosnące zagrożenie wykluczeniem społecznym części mieszkańców zamieszkujących obszary wskazane do rewitalizacji. Źródłem tego stanu rzeczy są m.in. bezrobocie, niedostateczna oferta skierowana do osób starszych oraz niepełnosprawnych, a także wzrost liczby osób wymagających wsparcia instytucjonalnego i niski poziom aktywności i integracji społecznej. 2. W wymiarze ekonomicznym kluczowym zagadnieniem jest: Słaby potencjał gospodarczy oraz niska aktywność zawodowa mieszkańców. Źródłem tego stanu rzeczy są m.in. ograniczone możliwości w znalezieniu zatrudnienia, brak warunków do łączenia opieki nad dziećmi i pracy zawodowej. 3. W sferze przestrzenno-technicznej kluczowym zagadnieniem jest: Dewaloryzacja obszarów zdegradowanych. Źródłem takiego stanu rzeczy są m.in. utrata wartości użytkowych i ekspozycyjnych obszarów zdegradowanych, niedostateczna jakość infrastruktury technicznej i niedostosowanie jej do potrzeb mieszkańców. Biorąc pod uwagę wymienione problemy w poszczególnych obszarach, wśród skutków determinujących założenia planistyczne Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023 należy wymienić: 1. Wysoką liczbę osób potrzebujących wsparcia w wymiarze socjalnym. 2. Niską aktywność mieszkańców pod względem gospodarczym
101
3. Niską jakość obszarów zdegradowanych jako stref zamieszkania.
Strona 102
IX. Analiza SWOT
Analiza SWOT służy określeniu kluczowych czynników zewnętrznych i wewnętrznych, które mają wpływ na rozwój społeczno – gospodarczy gminy. Umożliwia ona wyeksponowanie lokalnych potencjałów, a także zjawisk kryzysowych. W analizie uwzględniono czynniki, które związane są z procesem rewitalizacji.
Tabela 44 Analiza SWOT obszaru rewitalizacji Analiza SWOT Mocne strony Słabe strony – walory środowiska przyrodniczego, – relatywnie wysoka liczba osób bezrobotnych (w – atrakcyjność turystyczna, tym długotrwale bezrobotnych), – selektywna zbiórka odpadów, – niska aktywność zawodowa mieszkańców, – poczucie bezpieczeństwa w okolicy – inercja osób bezrobotnych i uzależnienie od zamieszkania, pomocy instytucjonalnej, – atrakcyjne tereny pod inwestycje i – koncentracja niepożądanych zachowań budownictwo, społecznych wynikająca z bezrobocia i braku – aktywnie działający GOK, aktywnych form spędzania czasu wolnego, – postępujący rozwój ekonomiczno- – niedostateczna ilość placówek opieki nad gospodarczy gminy, dziećmi, – wysoki poziom sadownictwa i ogrodnictwa, – niski poziom integracji i aktywności społecznej, – atrakcyjne tereny dla turystyki w – brak promowania pozytywnych wzorców szczególnie dla mieszkańców Warszawy zachowań, – doświadczenie w pozyskiwaniu funduszy – niedostateczna ilość skutecznych programów unijnych, profilaktycznych kierowanych do dzieci i młodzieży, – brak systemowych rozwiązań w zakresie zapobiegania kryzysom w rodzinie – brak zaangażowania mieszkańców na rzecz rozwiązywania problemów społecznych (np. grupy samopomocowe) – słabo rozwinięta infrastruktura placówek wsparcia dla dzieci i młodzieży z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym, – narastanie zjawiska „wyuczonej bezradności” i wzrost roszczeniowości klientów pomocy społecznej, – starzenie się społeczeństwa –wzrost liczby osób wymagających opieki, niepełnosprawnych, – niepełne wykorzystanie walorów turystycznych gminy, – emigracja młodych i wykształconych osób z gminy, – duże rozdrobnienie agrarne, – niska dochodowość małych gospodarstw rolnych, – występowanie obszarów ubóstwa, – niewystarczająca ilość mieszkań w zasobach komunalnych, – brak inicjatyw probiznesowych.
103
– brak inicjatyw rozwojowych dla ludzi młodych, – niewykorzystany potencjał gminy do umiejscawiania stref aktywności gospodarczej np. parki technologiczne. – niewykorzystany potencjał dla działalności gospodarczej, w tym działalności agroturystycznej, – niski poziom skanalizowania – nadmierne obciążenie ruchem samochodowym, – zły stan klimatu akustycznego spowodowany hałasem komunikacyjnym, – niewielka liczba miejsc noclegowych
Szanse Zagrożenia – stworzenie warunków dla lokalizacji wydarzeń – drenaż mieszkańców i rozszerzanie się zjawiska kulturalnych i aktywności społecznej starzenia się społeczeństwa wspierających integrację społeczną, – wzrost liczby osób bezrobotnych i osób – rozwój agroturystyki korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, – zwiększenie atrakcyjności przestrzeni publicznej – narastające problemy społeczne i rosnące dla mieszkańców, zagrożenie wykluczeniem społecznym, – możliwość pozyskiwania środków bezzwrotnych – niedostateczna liczba środków finansowych na realizację celów rewitalizacyjnych, na realizację działań rewitalizacyjnych, – zmniejszenie ruchu dzięki odpowiednim – bariery finansowe ograniczające działania i rozwiązaniom komunikacyjnym, rozwój nowych form wspierania rodziny w – poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez kryzysie, konsekwentną realizację Programu usuwania – odpływ ludzi wykształconych ze względu na brak azbestu atrakcyjnych ofert pracy, – poprawa w sferze funkcjonalno-przestrzennej. – skomplikowane procedury uzyskania dotacji zewnętrznych na poprawę stanu technicznego zasobów komunalnych – bariery dla przedsiębiorców, – niska aktywność społeczna ludzi młodych. Źródło: opracowanie własne
Strona 104
X. Wizja obszaru rewitalizacji
Przedstawiona poniżej wizja to punkt wyjścia do wypracowania celów i kierunków działań. Część planistyczna programu rewitalizacji jest odpowiedzią na wyniki przeprowadzonej diagnozy, która została zaprezentowana w formie syntezy wyników analizy porównawczej, analizy pogłębionej obszaru rewitalizacji oraz podsumowania wypracowanego z wykorzystaniem analizy SWOT. Warto podkreślić, że część postulatywna nie jest bierną odpowiedzią na zidentyfikowane problemy obszaru. W wielu aspektach nie ogranicza się ona do tego, co automatycznie wynika z diagnozy, lecz równocześnie wychodzi naprzeciw wyzwaniom, podejmując przedsięwzięcia prewencyjne i wyprzedzając powstawanie problemów możliwych do przewidzenia w przyszłości. Wizja rozwoju obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji to oczekiwany stan docelowy uwzględniający oczekiwania grup docelowych. Wizja pomaga ukierunkować działanie strategiczne. Przypomina o wiodącej potrzebie zmian oraz warunkuje ducha przemian. Wypracowana w procesie uspołecznienia wizja charakteryzuje się następującymi cechami: – ukierunkowaniem – umożliwiającym weryfikację zgodności bieżących działań z długofalowymi zamierzeniami i wartościami, – zintegrowaniem – stanowiącym wartość, wokół której ogniskują się emocje i wartości, – inspirowaniem – zachęcającym do innowacji zmierzających do szybszego, lepszego, tańszego wcielenia w życie zamierzeń zawartych w wizji. Biorąc pod uwagę cele rewitalizacyjne wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji została określona następująco:
Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji w gminie Tarczyn
Wyprowadzony z kryzysu obszar rewitalizacji będzie tworzył przestrzeń do aktywności publicznej, społecznej i gospodarczej nie tylko dla mieszkańców obszaru zdegradowanego, ale i całej gminy, podnosząc jej atrakcyjność oraz jakość życia jej mieszkańców. Obszar staje się przyjazny mieszkańcom, w pełni wykorzystuje walory przyrodnicze, kulturalne i społeczne, dając możliwość podniesienia standardu życia mieszkańcom, oraz rozwoju społeczno-gospodarczego.
105
XI. Cele rewitalizacji
Rewitalizacja musi przede wszystkim pobudzać aktywność środowisk lokalnych i stymulować współpracę na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego, a także przeciwdziałać zjawisku wykluczenia w obszarach zagrożonych patologiami społecznymi. Podejmowane inicjatywy powinny prowadzić do polepszenia jakości życia mieszkańców, w tym zwiększenia ich szans na zatrudnienie. Ponadto powinny pozwolić na trwałą odnowę rewitalizowanego obszaru, poprawę ładu przestrzennego, stanu środowiska i zabudowy, poprzez zastosowanie wysokiej jakości rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych. Działania te w efekcie powinny przyczynić się do ożywienia rewitalizowanych obszarów, nadania im nowych funkcji, podniesienia ich atrakcyjności, co w konsekwencji wiązać się będzie ze zwiększeniem zainteresowania tym obszarem mieszkańców a także turystów i inwestorów . Rewitalizację należy rozumieć, jako kompleksowy program odnowy obejmujący działania społeczne, wspierane działaniami inwestycyjnymi, remontami czy modernizacjami zabudowy i przestrzeni publicznych, to połączenie działań technicznych - takich jak remonty – z programami ożywienia gospodarczego i przedsięwzięciami na rzecz rozwiązania problemów społecznych, występujących na tych obszarach: braku równowagi demograficznej, bezrobocia, dysfunkcyjności rodzin, rozpadu więzi społecznych, itp. Ich zakładanym skutkiem jest odbudowa właściwej kondycji społecznej na obszarach problemowych i przywrócenia ładu przestrzennego. Tym samym celem nadrzędnym rewitalizacji jest dobrostan mieszkańców oraz rozwiązywanie istniejących problemów społecznych na obszarze cechującym się kryzysem. Zgodnie z wytycznymi zdefiniowane obszary problemowe powinny być rewitalizowane z uwzględnieniem kryteriów społecznych ekonomicznych, przestrzennych, środowiskowych i technicznych. Szczególny nacisk należy kierunkować na stopień nasilenia problemów społecznych na danym obszarze – głównie w zakresie marginalizacji materialnej i społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji. Proces rewitalizacji tworzy zatem szansę zwiększenia poczucia bezpieczeństwa społecznego i przełamania impasu powodującego wykluczenie społeczne. Nadrzędnym celem podejmowanych działań, jakie zaplanowano dla obszaru rewitalizacji w gminie Tarczyn – w perspektywie kilku najbliższych lat – jest poprawa, jakości życia jego mieszkańców i powstrzymanie dalszej degradacji Będzie się to odbywać poprzez szereg mniejszych i większych projektów, realizowanych w równej mierze przez samorząd i instytucje publiczne, jak i przez organizacje pozarządowe. Nadrzędną ideą przyświecającą tym działaniom i organizującym aktywność lokalnej społeczności jest wyprowadzenie wskazanych obszarów ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały ich degradację.
Strona 106
Cele, kierunki interwencji oraz konkretne zadania rewitalizacyjne mają doprowadzić do przemiany zdegradowanych terenów. W tym świetle dla osiągnięcia nadrzędnego celu procesu rewitalizacji w gminie Tarczyn jest poprawa jakości życia mieszkańców zdegradowanych obszarów gminy poprzez ograniczenie koncentracji problemów społecznych, gospodarczych i przestrzenno-funkcjonalnych. W oparciu o przeprowadzone analizy sytuacji społeczno-gospodarczej i przestrzenno-funkcjonalnej gminy Tarczyn, które przedstawiono w poprzednich rozdziałach, a także przy uwzględnieniu zapisów dokumentów strategicznych sporządzonych na wyższych szczeblach (krajowym i wojewódzkim) sformułowane zostały cele rewitalizacji gminy Tarczyn. Zgodnie z logiką główne cele rewitalizacji odnoszą się do zidentyfikowanych obszarów problemowych, wyznaczonych na podstawie analizy wskaźnikowej oraz konsultacji społecznych. Interwencja nakierowana jest na 4 podobszary rewitalizacji obejmujące sołectwa: Bystrzanów, Jeżewice, Many, Suchostruga. Koncepcja strategiczna obejmuje trzy zasadnicze cele strategiczne rewitalizacji, które są względem siebie komplementarne i stanowią odpowiedź na zdiagnozowane deficyty i problemy zidentyfikowane na obszarze rewitalizacji. Każdy z celów strategicznych jest dopełniany przez dedykowane kierunki działań. Założenia interwencji rewitalizacyjnej zaprezentowano na poniższym schemacie.
Tabela 45 Układ celów strategicznych i kierunków działań
Cele strategiczne Cele operacyjne Kierunki działań
- Organizacja pikników/warsztatów 1.1 Kształtowanie postaw umożliwiających kształtowanie postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców przedsiębiorczych wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji 1.Wzmocnienie aktywności obszaru rewitalizacji; zawodowej i gospodarczej - Tworzenie warunków dla godzenia mieszkańców pracy z rodziną (miejsce opieki 1.2 Wspieranie aktywizacji zawodowej dla dzieci najmłodszych); kobiet - Promowanie wśród kobiet powrotu na rynek pracy (Kongres Kobiet) - Organizacja spotkań/warsztatów 2.1 Niwelowanie zjawiska wykluczenia dotyczących różnych sfer życia społecznego poprzez wzmocnienie codziennego (w tym edukacja 2. Wzrost integracji i aktywności aktywności społecznej mieszkańców ekologiczna) i podnoszących społecznej mieszkańców obszaru kompetencje społeczne mieszkańców rewitalizacji - Organizacja spotkań wspierających 2.2 Aktywizacja seniorów i osób zdrowy i aktywny (także niepełnosprawnych intelektualnie) tryb życia z uwzględnieniem edukacji ekologicznej - Utworzenie terenu sportowo- 3.1 Zagospodarowanie przestrzeni rekreacyjnego w Suchostrudze (plac publicznej na cele rekreacyjno- 3.Rozwój przestrzeni o charakterze zabaw, boisko do piłki nożnej sportowe rekreacyjno-sportowym na obszarze i siatkówki) rewitalizacji 3.2 Podniesienie jakości życia - Organizacja wydarzeń o charakterze mieszkańców poprzez aktywizację sportowym, edukacyjnym, dla lokalnej rekreacyjno-sportową społeczności Źródło: opracowanie własne
107
Pierwszy z celów strategicznych rewitalizacji - Wzmocnienie aktywności zawodowej i gospodarczej mieszkańców - odnosi się do sfery społecznej, która z punktu widzenia definiowania rewitalizacji w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 ma nadrzędny charakter. Brak zatrudnienia, niskie perspektywy rozwoju zawodowego i słaba przedsiębiorczość mieszkańców także leżą u podstaw zagrożenia marginalizacją. Zaproponowane kierunki działań, takie jak wsparcie integracji, wzmacnianie aktywności zawodowej i przedsiębiorczości Stanowią odpowiedź na zdiagnozowane problemy. Drugi cel strategiczny - Wzrost integracji i aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji - zakłada rozwój oferty rekreacyjnej i aktywności społecznej, w celu niwelowania zjawiska wykluczenia społecznego i podniesienia kompetencji społecznych osób z obszaru rewitalizacji. Istotne jest tutaj wzmacnianie postaw prospołecznych i budowanie tożsamości społeczności lokalnej, co może wpływać na ogólny wizerunek obszarów i potencjał jego mieszkańców. Brak uwarunkowań dla integracji społecznej osób w różnym wieku generuje niską aktywność społeczną i wyłączenie niektórych grup społeczności lokalnej z życia społecznego. Dodatkowo potrzeba integracji społecznej została wprost wyartykułowana przez mieszkańców w przeprowadzonych badaniach ankietowych. Trzeci cel strategiczny - Rozwój przestrzeni o charakterze rekreacyjno-sportowym na obszarze rewitalizacji – zakłada podniesienie jakości życia mieszkańców poprzez udostępnienie im możliwości dla aktywności sportowej i rekreacyjnej. W tym kontekście niezbędne są zabiegi infrastrukturalne, które umożliwią realizację działań skierowanych do społeczności lokalnej i podniosą walory funkcjonalno- przestrzenne rewitalizowanych terenów. Opracowane kierunki działań służą eliminowaniu zdiagnozowanych problemów związanych z ograniczonym dostępem do usług społecznych, dysfunkcyjnością rodzin, często wynikająca z brakiem możliwości rozwoju poprzez właściwie ukierunkowaną aktywność. Ce ten ma wymiar przestrzenno- funkcjonalny oraz techniczny, jednak wpisuje się w zagadnienia społeczne oraz gospodarcze artykułowane w obrębie pierwszego celu rewitalizacji, stanowi narzędzie do zmian społeczno- gospodarczych. Podstawową przesłanką wymagającą podjęcia działań jest aktywizacja i ożywienie społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji. Wybrane cele rewitalizacji oraz dedykowane im działania stanowią podstawę, na bazie której dokonano naboru i selekcji projektów/przedsięwzięć/zadań rewitalizacyjnych (uwzględniających wytyczne i uwarunkowania prawne w tym zakresie).
Strona 108
XII. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne
Działania rewitalizacyjne przede wszystkim powinny być ukierunkowane na aktywizację i integrację społeczno-zawodową mieszkańców obszaru wyznaczonego do rewitalizacji. Inwestycje w infrastrukturę powinny mieć charakter narzędzia do zmian społeczno-gospodarczych na obszarach rewitalizowanych, a nie stanowić ich celu głównego. Warunkiem osiągnięcia trwałych rezultatów rewitalizacji jest koordynacja podejmowanych działań i współpraca różnych instytucji oraz partycypacja społeczna.
12.1 Przedsięwzięcia podstawowe Poniżej zestawiono podstawowe projekty rewitalizacyjne, które stanowią efekt prac diagnostycznych i konsultacyjnych prowadzonych w trakcie prac nad dokumentem. Znaczna część koncepcji projektowych to efekt pomysłów zgłaszanych w trakcie spotkań i wizyty studyjnej przez mieszkańców, przedstawicieli lokalnych organizacji, przedsiębiorców oraz władz i instytucji samorządowych. Pomysły te zostały w trakcie kolejnych działań zebrane oraz opracowane w spójną i logiczną całość. Odpowiadają one zatem rzeczywistym potrzebom zgłaszanym przez realnych użytkowników danych podobszarów.
Tabela 46 Lista projektów podstawowych w ramach PR Gminy Tarczyn na lata 2016-2023 Tytuł projektu Podmioty realizujące Zaopiekujemy się Twoim dzieckiem w naszym 1 Fundacja Pomocy Bezrobotnym i Bezdomnym „Domus et Labor” żłobku, a Ty podejmiesz pracę! Stowarzyszenie Perły Mazowsza – Lokalna Grupa Działania, 2 Mobilny Rynek Pracy Powiatowy Urząd Pracy w Piasecznie, Gmina Tarczyn, lokalni przedsiębiorcy Stowarzyszenie Perły Mazowsza – Lokalna Grupa Działania, 3 Kongres Kobiet Powiatowy Urząd Pracy w Piasecznie, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Dwór Many, Gmina Tarczyn. Stowarzyszenie Perły Mazowsza – Lokalna Grupa Działania, 4 Aktywni - zadowoleni Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarczynie, Gmina Tarczyn, Gminny Ośrodek Kultury w Tarczynie, Szkoła Podstawowa 5 Aktywny senior w Suchostrudze, Tarczyńska Grupa Plastyków „KreoArt” UKS Akrobata Tarczyn, Uczniowski Klub Sportowy Tarczyn, Gmina 6 Sport na zdrowie! Tarczyn, Lokalni Animatorzy Sportu Zagospodarowanie przestrzeni publicznej 7 pod teren sportowo-rekreacyjny Gmina Tarczyn w Suchostrudze Źródło: dane UM w Tarczynie
Szczegółowy opis poszczególnych projektów rewitalizacyjnych, dotyczących obszaru zdegradowanego, które będą realizowane w ramach programu rewitalizacji zamieszczono poniżej.
109
Tabela 47 Karta projektu nr 1: Zaopiekujemy się Twoim dzieckiem w naszym żłobku, a Ty podejmiesz pracę!
1. Zaopiekujemy się Twoim dzieckiem w naszym żłobku, a Ty podejmiesz pracę!
Podmiot realizujący Fundacja Pomocy Bezrobotnym i Bezdomnym „Domus et Labor” Lokalizacja (miejsce Tarczyn przeprowadzenia danego projektu) Celem głównym projektu jest wsparcie 30 rodziców/ opiekunów dzieci do lat 3, będących osobami bezrobotnymi/biernymi zawodowo/na urlopie macierzyńskim /rodzicielskim, zamieszkałymi w gminie Tarczyn, w wejściu/powrocie na rynek pracy poprzez stworzenie warunków umożliwiających godzenie życia zawodowego i rodzinnego, w okresie I 2018 - XII 2019. Cel główny zostanie zrealizowany poprzez realizację celów szczegółowych: 1. Umożliwienie podjęcia pracy przez 30 rodziców/ opiekunów dzieci do lat 3 poprzez zapewnienie całodziennej opieki ich dziecku/dzieciom w żłobku założonym i prowadzonym w ramach projektu w Tarczynie. 2. 2. Zwiększenie poziomu wiedzy 30 rodziców/opiekunów dzieci do lat 3 na temat równości szans kobiet i mężczyzn, poprzez uczestnictwo w warsztatach, podnoszącego ich zdolność do godzenia spraw zawodowych i życia rodzinnego. Cele projektu 3. Rozpropagowanie idei żłobka "rodzinnego" wśród społeczności lokalnej, jako rozwiązania umożliwiającego godzenie życia zawodowego i rodzinnego przez rodziców/ opiekunów dzieci w wieku do lat 3, poprzez wdrożenie innowacyjnej metody angażowania do współuczestnictwa w wychowaniu i opiece żłobkowej rodziców/opiekunów dzieci oraz seniorów - w formie wolontariatu. Osiągnięcie celu głównego projektu przyczyni się bezpośrednio do osiągnięcia celu szczegółowego RPO WM. Dodatkowo realizacja projektu wpłynie pozytywnie na świadomość mieszkańców ościennych gmin poprzez promocję projektu, pozytywnych wzorców i standardów nowoczesnej opieki nad dziećmi do lat 3, a przede wszystkim wsparciu aktywizacji na rynku pracy oraz form wspierania godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Także pozytywnie wpłynie na kondycję rynku pracy na innych obszarach, na których opiekunowie prawni dzieci pozostawionych pod opieką w żłobku mogą podejmować zatrudnienie. 1. Utworzony zostanie żłobek, prowadzony w Tarczynie/ najbliższej okolicy w wynajętym lokalu/budynku z ogródkiem/terenem zielonym. Będzie dysponował 20 miejscami dla dzieci podzielonych na 3 grupy: dzieci w wieku do roku, 1-2 lata, 2-3 lata. Przewidziane jest przyjęcie dzieci z niepełnosprawnościami (min.10% miejsc). W pierwszej kolejności przyjmowane będą dzieci z terenów objętych rewitalizacją w gminie Tarczyn. Opis przedsięwzięcia 2. W żłobku, poza standardową opieką, prowadzone będą zajęcia rehabilitacyjne, logopedyczne i oligofrenopedagogiczne oraz wsparcie psychologa, dostępnego także dla rodziców/ opiekunów. 3. Będzie miał profil żłobka muzycznego o charakterze "rodzinnym", co oznacza realizację edukacji muzycznej oraz angażowanie do współpracy rodziców/opiekunów i seniorów - jako wolontariuszy.
Strona 110
▪ Edukacja muzyczna: praktyczne nauczanie muzyki wg metody C. Orffa, która prowadzi u dzieci do lat 3 do rozwoju wyobraźni muzycznej i inwencji twórczej, kształcenia koncentracji uwagi i zdyscyplinowania. ▪ Rodzice/opiekunowie będą zobligowani do współuczestnictwa w pracy żłobka przez 2 pełne dni podczas całego pobytu dziecka w żłobku poznając praktyczne zabawy i działania odpow. dla wieku rozwojowego swego dziecka i zasad opieki nad dzieckiem. ▪ Seniorzy, w roli "babć i dziadków" będą czytać dzieciom książki, opowiadać bajki (w częstotliwości zależnej od pozyskania seniorów o odpowiednich predyspozycjach). 4. Dla rodziców/opiekunów przeprowadzony będzie warsztat nt. równości szans kobiet i mężczyzn w życiu zawodowym i rodzinnym. Po zakończeniu projektu działalność żłobka będzie kontynuowana przez min.2 lata, z opłatami wg. cen rynkowych. Powiązanie z problemami - znaczny poziom bezrobocia i ubóstwa części mieszkańców zidentyfikowanymi na etapie - brak placówek przeznaczonych do opieki nad małymi dziećmi diagnozy Szacowana wartość 1 250 000,00 zł projektu/przedsięwzięcia
rewitalizacyjnego Źródła finansowania Europejski Fundusz Społeczny Szacunkowy czas realizacji projektu 2017 –2019 Prognozowane produkty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w Liczba powstałych placówek opieki nad dziećmi do lat 3 – 1 szt. odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w Liczba dzieci do lat 3 objętych opieką: min. 30 osób odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
111
Tabela 48 Karta projektu nr 2: Mobilny Rynek Pracy
2. Mobilny Rynek Pracy
Stowarzyszenie Perły Mazowsza – Lokalna Grupa Działania, Powiatowy Podmiot realizujący Urząd Pracy w Piasecznie, Gmina Tarczyn, lokalni przedsiębiorcy Lokalizacja (miejsce przeprowadzenia danego Many, Bystrzanów/Werdun, Suchostruga, Jeżewice projektu) Integracja oraz rozwój życia społeczno-kulturalnego mieszkańców gminy Tarczyn Cele projektu Poprawa jakości życia na terenie gminy Tarczyn poprzez wdrażanie innowacyjnych rozwiązań przy wykorzystaniu aktywności społecznej mieszkańców. Projekt realizowany będzie w ramach pikników rodzinnych i innego rodzaju lokalnych imprez (łącznie odbędą się 4 wydarzenia) zorganizowanych na obszarze rewitalizacji, co sprzyjać będzie integracji i rozwojowi wielu grup społecznych, od najmłodszych po najstarszych mieszkańców. Projekt skierowany będzie głównie do grup defaworyzowanych. W ramach imprez będzie można odbyć konsultacje dotyczące uruchomienia działalności Opis przedsięwzięcia gospodarczej i możliwości uzyskania w tym zakresie dofinansowania, konsultacje dotyczące ofert zatrudnienia na lokalnym rynku pracy, jak również porozmawiać z innymi mieszkańcami, w tym przedsiębiorcami, integrując się oraz szukając różnego rodzaju form rozwoju zawodowego. Wymienione elementy zwiększą szanse grup defaworyzowanych/ wykluczonych na powrót na rynek pracy, a tym samym rozwój osobisty i wyjście z apatii, marazmu. Powiązanie z problemami - znaczny poziom bezrobocia i ubóstwa części mieszkańców zidentyfikowanymi na etapie - niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji diagnozy Szacowana wartość projektu/przedsięwzięcia 60 000,00 zł rewitalizacyjnego EFS, LGD Perły Mazowsza, Powiatowy Urząd Pracy, budżet Gminy, inne Źródła finansowania źródła Szacunkowy czas realizacji 2018 - 2023 projektu Prognozowane produkty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba organizowanych wydarzeń – 4 szt. zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba osób uczestniczących w wydarzeniach – min. 250 os. zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
Strona 112
Tabela 49 Karta projektu nr 3: Kongres Kobiet
3. Kongres Kobiet
Stowarzyszenie Perły Mazowsza – Lokalna Grupa Działania, Powiatowy Podmiot realizujący Urząd Pracy w Piasecznie, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Dwór Many, Gmina Tarczyn. Lokalizacja (miejsce przeprowadzenia danego Many projektu) Przeciwdziałanie bezrobociu, integracja oraz rozwój życia społeczno- kulturalnego mieszkańców gminy Tarczyn. Cele projektu Poprawa jakości życia na terenie gminy Tarczyn poprzez wdrażanie innowacyjnych rozwiązań przy wykorzystaniu aktywności społecznej mieszkańców. Projekt adresowany do wykluczonych społecznie i na rynku pracy kobiet, w tym kobiet z terenów wiejskich objętych rewitalizacją, kobiet biernych zawodowo i obecnie pozostających na bezrobociu, powracających z urlopów, rodzicielskich, tzw. Młodych bezrobotnych (kobiet bezrobotnych do 25 roku życia) i kobiet powyżej 50 roku życia zagrożonych wykluczeniem społecznym. Podczas Kongresu promowane będą również usługi i produkty z rynku Opis przedsięwzięcia lokalnego jako przykład aktywności zawodowej i społecznej kobiet – kongres przeprowadzony zostanie w formie wystawienniczej, gdzie zaprezentowane zostaną produkty i usługi lokalne. Zaproszeni zostaną również wystawcy z innych terenów wiejskich oraz doradcy zawodowi, aby pokazać mieszkańcom naszego terenu możliwości różnorodnego rozwoju i przedsiębiorczości. - bezrobocie kobiet Powiązanie z problemami - niska dostępność i jakość oferty kulturalnej zidentyfikowanymi na etapie - niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu diagnozy - niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji - niska aktywność kulturalna i społeczna mieszkańców Szacowana wartość projektu/przedsięwzięcia 35 000,00 rewitalizacyjnego LGD Perły Mazowsza, Powiatowy Urząd Pracy, Mazowiecki Ośrodek Źródła finansowania Doradztwa Rolniczego, budżet Gminy Tarczyn, inne źródła Szacunkowy czas realizacji 2018 - 2019 projektu Prognozowane produkty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba organizowanych wydarzeń – 1 szt. zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba osób uczestniczących w wydarzeniu – min. 50 osób zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
113
Tabela 50 Karta projektu nr 4: Aktywni - zadowoleni
4. Aktywni - zadowoleni
Stowarzyszenie Perły Mazowsza – Lokalna Grupa Działania, Gminny Ośrodek Podmiot realizujący Pomocy Społecznej w Tarczynie, Gmina Tarczyn Lokalizacja (miejsce przeprowadzenia danego Suchostruga projektu) Celem projektu będzie rozwój inicjatyw społecznych w środowisku lokalnym, rozwój przedsiębiorczości i aktywności organizacyjnej, nauka zdrowego Cele projektu odżywiania i przeciwdziałania marnotrawieniu żywności oraz ograniczenie liczby ludzi ubogich i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Projekt skierowany będzie do różnych grup wiekowych. Przedsięwzięcie obejmować będzie działania o charakterze „miękkim” (integracyjne, edukacyjne, kulturalne, itp.), a także wsparcie służące ograniczaniu negatywnych skutków wykluczenia (w szczególności osób niepełnosprawnych) kierowanych przede wszystkim do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z obszaru rewitalizacji. W ramach realizacji działania planuje się organizację zajęć i warsztatów dotyczących różnych sfer życia codziennego, aktywizujących lokalną społeczność, takich jak: Opis przedsięwzięcia - warsztaty kulinarne dla różnych grup wiekowych, mające na celu edukację społeczności na temat zdrowego żywienia, maksymalne wykorzystanie produktów spożywczych oraz integrację lokalnej społeczności, - warsztaty szycia na maszynie- skierowane głównie do kobiet, będą miały na celu aktywizację przedsiębiorczości wśród lokalnych mieszkańców oraz pobudzenie aktywności zawodowej, - spotkanie z Doradcą Zawodowym, który wskaże mieszkańcom ich potencjalne ścieżki rozwoju. - niska dostępność i jakość oferty kulturalnej Powiązanie z problemami - niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu zidentyfikowanymi na etapie - niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji diagnozy - niska aktywność kulturalna i społeczna mieszkańców - bezrobocie Szacowana wartość projektu/przedsięwzięcia 15 000,00 zł rewitalizacyjnego Źródła finansowania EFS, środki własne gminy, inne źródła Szacunkowy czas realizacji 2018-2019 projektu Prognozowane produkty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba organizowanych warsztatów/szkoleń – 3 szt. zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba osób uczestniczących w warsztatach/szkoleniach: min 30 osób zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
Strona 114
Tabela 51 Karta projektu nr 5: Aktywny senior
5. Aktywny senior
Gminny Ośrodek Kultury w Tarczynie, Szkoła Podstawowa w Suchostrudze, Podmiot realizujący Tarczyńska Grupa Plastyków „KreoArt” Lokalizacja (miejsce przeprowadzenia danego Suchostruga projektu) Integracja oraz rozwój życia społeczno-kulturalnego mieszkańców gminy Tarczyn. Cele projektu Poprawa jakości życia na terenie gminy Tarczyn poprzez wdrażanie innowacyjnych rozwiązań przy wykorzystaniu aktywności społecznej mieszkańców. Projekt realizowany będzie w ramach tarczyńskiego Uniwersytetu III Wieku. Główną osią projektu będzie promocja różnego rodzaju aktywności lokalnych, w tym np. rękodzieła, wytwarzania różnego rodzaju produktów lokalnych, jak również zachęcenie seniorów do przyłączania się do tarczyńskiego Klubu Seniora oraz Uniwersytetu III Wieku, w ramach których odbywają się ciekawe zajęcia o charakterze edukacyjnym (wykłady), kulinarnym, czy też sportowo- ruchowym. Prezentowane będą przykłady seniorów, którzy angażując się w lokalne życie Opis przedsięwzięcia społeczno-kulturalne osiągnęli już swoje pierwsze sukcesy, poprawili swój stan zdrowia i samopoczucie. W ramach projektu odbędą się także prowadzone przez fachowców wykłady na temat wpływu dostosowanej do wieku aktywności fizycznej oraz sposobu odżywiania na zdrowie. W ramach projektu odbędą się ponadto warsztaty z zakresu dostępu do edukacji, dóbr kultury i sztuki (projekcje filmowe) oraz warsztaty komputerowo-internetowe. - niska dostępność i jakość oferty kulturalnej Powiązanie z problemami - niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu zidentyfikowanymi na etapie - niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji diagnozy - niska aktywność kulturalna i społeczna mieszkańców Szacowana wartość projektu/przedsięwzięcia 15 000 zł rewitalizacyjnego Źródła finansowania Gminny Ośrodek Kultury w Tarczynie Szacunkowy czas realizacji 2018 - 2019 projektu Prognozowane produkty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba organizowanych warsztatów – 3 szt. zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba osób uczestniczących w warsztatach: min. 30 osób zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
115
Tabela 52 Karta projektu nr 6: Sport na zdrowie!
6. Sport na zdrowie!
UKS Akrobata Tarczyn, Uczniowski Klub Sportowy Tarczyn, Gmina Tarczyn, Podmiot realizujący Lokalni Animatorzy Sportu Lokalizacja (miejsce przeprowadzenia danego Suchostruga projektu) Realizacja projektu ma na celu wzmocnienie integracji i aktywności fizycznej osób wykluczonych społecznie poprzez uczestnictwo w cyklicznych zajęciach sportowych. Grupą docelową projektu będą głównie dzieci i młodzież z rodzin dysfunkcyjnych. Celem prowadzącym do aktywizacji jest zwiększenie aktywności fizycznej dzieci i młodzieży poprzez rozwój ich zainteresowań Cele projektu i uzdolnień oraz uczestnictwo w różnorodnych formach sportu. Wszystko to ma wpływać pozytywnie na stymulację rozwoju społecznego i gospodarczego. Poprzez organizowanie różnego rodzaju zajęć będziemy promować aktywną formę spędzania czasu i uczyć samodyscypliny przez podejmowanie nowych wyzwań i pokonywanie własnych słabości. Przedsięwzięcie obejmować będzie działania o charakterze „miękkim” (sportowe, integracyjne, edukacyjne), a także wsparcie służące ograniczaniu negatywnych skutków wykluczenia kierowane przede wszystkim do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z obszaru rewitalizacji. W ramach Opis przedsięwzięcia realizacji działania planuje się: etap przygotowawczy, tj. organizację cyklicznych zajęć z trenerem sportowym (piłka nożna, siatkówka) oraz organizację turnieju sportowego angażującego lokalną społeczność. Przedsięwzięcie zlokalizowane będzie na terenie nowopowstałego boiska przy Szkole Podstawowej w Suchostrudze. Powiązanie z problemami - niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji zidentyfikowanymi na etapie - niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu diagnozy Szacowana wartość projektu/przedsięwzięcia 30 000,00 zł rewitalizacyjnego Źródła finansowania Środki własne gminy Tarczyn Szacunkowy czas realizacji 2018-2023 projektu Prognozowane produkty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba organizowanych zajęć z trenerem – 4 szt. zmierzenia w odniesieniu do Liczba organizowanych turniejów sportowych – 1 szt. celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba osób uczestniczących w zajęciach z trenerem – 25 osób zmierzenia w odniesieniu do Liczba osób uczestniczących w turnieju sportowym: min. 60 osób celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
Strona 116
Tabela 53 Karta projektu nr 7: Zagospodarowanie przestrzeni publicznej pod teren sportowo-rekreacyjny w Suchostrudze
7. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej pod teren sportowo-rekreacyjny w Suchostrudze
Podmiot realizujący Gmina Tarczyn Lokalizacja (miejsce przeprowadzenia danego Suchostruga projektu) Realizacja projektu podniesie niedostateczną obecnie aktywność w sferze społecznej. Realizacja projektu stworzy warunki dla rozwoju sportowo - rekreacyjnego miejscowości Suchostruga i aktywizacji jego mieszkańców. Cele projektu Inwestycja ma na celu wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej oraz poprawę jakości życia mieszkańców Suchostrugi poprzez podniesienie walorów funkcjonalno-przestrzennych rewitalizowanych terenów. Projekt obejmuje poniższe zadania: - Budowa placu zabaw, dostępnego także poza godzinami pracy szkoły - Budowa boiska szkolnego do gry w piłkę nożną i siatkówkę dostępnego także poza godzinami pracy szkoły Opis przedsięwzięcia - Budowa piłkochwytów - Montaż obiektów małej architektury – kosze, ławki - Projekt jest adresowany do dzieci i młodzieży szkolnej, jak również osób dorosłych. Powiązanie z problemami - deficyty w dostępie do infrastruktury rekreacyjno-sportowej zidentyfikowanymi na etapie - niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji diagnozy - niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu Szacowana wartość projektu/przedsięwzięcia 150 000,00 zł rewitalizacyjnego Źródła finansowania Środki własne gminy Tarczyn Szacunkowy czas realizacji 2016-2017 projektu Prognozowane produkty wraz Powierzchnia placu zabaw – 120 m2 ze sposobem ich oceny i Powierzchnia nowo powstałego boiska szkolnego – 1860 m2 zmierzenia w odniesieniu do Liczba obiektów małej architektury - 3 szt. celów rewitalizacji Prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i Liczba dzieci korzystających z placu zabaw - 200 os./rok zmierzenia w odniesieniu do Liczba osób korzystających z boiska sportowego – 300 os./rok celów rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UM w Tarczynie
117
12.2 Przedsięwzięcia uzupełniające Przedsięwzięcia uzupełniające to takie, które ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno zidentyfikować indywidualnie, a są oczekiwane ze względu na realizację celów programu rewitalizacji1. Należy mieć na uwadze, że na chwilę obecną trudno jest zidentyfikować jednoznacznie wszystkie potrzeby mieszkańców oraz podmiotów funkcjonujących na terenie zdegradowanym. Mogą się one zmieniać w kolejnych latach funkcjonowania Programu, także ze względu na realizację wpisanych do dokumentu działań. Aby Program Rewitalizacji był elastyczny i mógł reagować na zmieniające się potrzeby mieszkańców, poniżej zaprezentowano zakres tematyczny projektów, które będą mogły być podejmowane w ramach PR: wyrównywanie szans społecznych i zawodowych osób wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym; rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzmocnienie kwalifikacji i umiejętności mieszkańców; przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców; promowanie przedsiębiorczości, podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego, w tym podejmowanie działań sprzyjających tworzeniu nowych firm i rozwoju kompetencji przedsiębiorczości mieszkańców; wspieranie przedsiębiorczości poprzez tworzenie mechanizmów wspierających działalność inwestycyjną; wsparcie przedsiębiorczości społecznej; rozbudowa infrastruktury społecznej, turystycznej i okołoturystycznej; poprawa efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej; poprawa stanu zagospodarowania oraz jakości przestrzeni publicznych i półpublicznych; zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego; integracja i aktywizacja mieszkańców oraz zwiększenie stopnia ich udziału w życiu publicznym; rozwój nowych przestrzeni publicznych służących zaspokajaniu różnych potrzeb społecznych; ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego i ich udostępnianie na cele społeczne i gospodarcze; ochrona środowiska przyrodniczego (zwłaszcza powietrza atmosferycznego); poprawa stanu technicznego obiektów użyteczności publicznej oraz zasobów mieszkaniowych;
1 Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie, Warszawa 2016
Strona 118
poprawa jakości i dostępności do infrastruktury społecznej i zdrowotnej dla mieszkańców terenów zdegradowanych. Działania z powyższego zakresu tematycznego wpisują się w zapisy Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023 ze względu na realizację celów i poszczególnych kierunków, przyczyniają się do eliminacji lub ograniczenia negatywnych zjawisk występujących na wskazanych do rewitalizacji terenach oraz zachowują efekt synergii poprzez wzmocnienie wzajemnych efektów celu ich maksymalizacji.
119
XIII. Komplementarność i mechanizmy integrowania działań rewitalizacyjnych
Komplementarność obok szczegółowej diagnozy oraz możliwie szerokiej partycypacji społecznej stanowi ważny aspekt Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Tarczyn na lata 2016-2024. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkować będzie efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Komplementarność rozpatrywana jest na poziomie pięciu aspektów: przestrzennego, problemowego, proceduralno-instytucjonalnego, międzyokresowego i źródeł finansowania.
13.1 Komplementarność przestrzenna Komplementarność przestrzenna w Programie Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2024 została zapewniona dzięki skupieniu projektów wybranych do realizacji na jednym wyznaczonym i zdelimitowanym obszarze rewitalizacji składającym się z czterech podobszarów bazujących na granicach poszczególnych sołectw. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji w gminie został wyznaczony po przeprowadzeniu dogłębnej analizy wskaźnikowej przy zasięgnięciu opinii przedstawicieli zainteresowanych środowisk oraz samych mieszkańców. Wszystkie podstawowe projekty rewitalizacyjne skupiają się na obszarze rewitalizacji i są z nim ściśle powiązane. Są odpowiedzią na główne problemy występujące na tym terenie. Dzięki ich realizacji pozytywne skutki widoczne będą na całym obszarze, ich realizacja będzie zapobiegać rozlewaniu się problemów społecznych, gospodarczych i środowiskowych na dalsze obszary gminy, a także poprawi dostępność do usług publicznych wszystkich mieszkańców.
13.2 Komplementarność problemowa W Programie Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2024 zapewniona została także komplementarność problemowa. Wybrane do realizacji przedsięwzięcia rewitalizacyjne są ze sobą wzajemnie powiązane, a także wzajemnie się dopełniają. Dominują zadania o charakterze społecznym, będące odpowiedzią na zdiagnozowane problemy w sferze społecznej: znaczny poziom bezrobocia i ubóstwa części mieszkańców, brak placówek przeznaczonych do opieki nad małymi dziećmi, niska integracja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji, niska dostępność i jakość oferty kulturalnej, niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu, niska aktywność kulturalna i społeczna mieszkańców. Zadanie infrastrukturalne odpowiadające na zdiagnozowane deficyty w dostępie do infrastruktury rekreacyjno-sportowe, zakłada prowadzenie działań o charakterze społecznym (integracyjnym, aktywizującym mieszkańców, sportowym, rekreacyjnym, kulturalnym). Warunkiem osiągnięcia trwałych rezultatów rewitalizacji jest koordynacja podejmowanych działań, także w stosunku do tych, które podejmowane były w poprzedniej perspektywie finansowej
Strona 120
i współpraca różnych instytucji oraz partycypacja społeczna. Poniżej zestawiono projekty realizowane w perspektywie finansowej 2007-2013, z którymi obecnie planowane przedsięwzięcia są komplementarne.
Tabela 54 Projekty komplementarne realizowane w ramach perspektywy 2007-2013
Tytuł projektu Źródło finansowania
1 Aktywność młodzieży gwarancją rozwoju społecznego Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2 Budowa lodowiska, tzw. Białego Orlika, w Tarczynie Ministerstwo Sportu Budowa przedszkolnego placu zabaw oraz doposażenie 3 Marszałek Województwa Mazowieckiego SP Tarczyn Ministerstwo Sportu, Program Rozwoju Obszarów 4 Budowa zespołu boisk Orlik w Pamiątce Wiejskich Ministerstwo Sportu, Marszałek Województwa 5 Budowa zespołu boisk Orlik w Tarczynie Mazowieckiego Dziecięca akademia przyszłości (dla uczniów klas IV-VI 6 Program Operacyjny Kapitał Ludzki gminnych szkół podstawowych) 7 Elastyczne Przedszkole Program Operacyjny Kapitał Ludzki 8 Internet szansą na lepszą przyszłość Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 9 Język obcy to mój atut (SP Suchostruga i SP Prace Małe) Program Operacyjny Kapitał Ludzki 10 Jutro zaczyna się już dziś Program Operacyjny Kapitał Ludzki 11 Kulinarna integracja Program Operacyjny Kapitał Ludzki 12 Najpewniejsza inwestycja w trudne czasy edukacja Program Operacyjny Kapitał Ludzki 13 Nowy zawód lepsze jutro Program Operacyjny Kapitał Ludzki Podnosimy wiedzę i umiejętności uczniów Zespołu Szkół 14 Program Operacyjny Kapitał Ludzki w Tarczynie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki 15 Projekty szkoleniowe proekologiczne Wodnej 16 Przedszkole naturalnie atrakcyjne (zajęcia weekendowe) Program Operacyjny Kapitał Ludzki 17 Z myślą o przyszłości Program Operacyjny Kapitał Ludzki 18 Zagrajmy o sukces Program Operacyjny Kapitał Ludzki Źródło: dane UM w Tarczynie
13.3 Komplementarność międzyokresowa Dokonując przeglądu pod kątem okresu finansowania, dużą uwagę zwraca się na ciągłość programową (polegającą na kontynuacji lub rozwijaniu wsparcia z polityki spójności 2007-2013). Jest to ważny aspekt, ze względu na to iż wnioski ewaluacji mogą posłużyć jako sygnalizacja kierunku zmian do wprowadzenia przy projektach programowanych na lata 2014- 2020. Na wsparcie przewidzianych projektów w obecnej perspektywie finansowej ma wpływ doświadczenie z poprzednich okresów. Obecna perspektywa finansowa daje możliwość wzmocnienia i rozwoju przedsięwzięć o charakterze rewitalizacyjnym, a także podejmowaniu działań na znacznie większą skalę. Zgodnie z logiką interwencji społecznej, inwestycyjnej i infrastrukturalnej przedmiotowe opracowanie stanowi kompleksowy program dotyczący wszystkich sfer życia społecznego.
121
13.4 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna Rolę operatora rewitalizacji pełnić będzie Urząd Miejski w Tarczynie. Takie rozwiązanie w ramach istniejących obecnie struktur zapewni skuteczne zarządzanie programem oraz pozwoli na kontynuację i uzupełnienie działań podejmowanych w ramach realizacji polityk publicznych. Określenie odpowiednich instrumentów zarządzania i wdrażania opisane zostało w kolejnych rozdziałach. Operator rewitalizacji będzie pełnił rolę wykonawczą i zarządczą programu, jednak w celu zapewnienia jak największej efektywności działań realizacja zadań zlecana będzie odpowiednim jednostkom i podmiotom, które posiadają ku temu odpowiednie uprawnienia i kompetencje.
13.5 Komplementarność źródeł finansowania Projekty, które zostały zapisane w Programie Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2024 mogą być finansowane z różnych źródeł, które wzajemnie się uzupełniają i łączą. Kluczowe znaczenie z punktu widzenia skutecznej realizacji założeń rewitalizacyjnych są środki Europejskiego Funduszu Społecznego. Na realizację wkładów zabezpieczono środki własne. Ponadto projekty zapisane w dokumencie dają także możliwość włączenia środków prywatnych w finansowanie procesów rewitalizacji. Montaż finansowy został rozpisany w rozdziale XIV. W kontekście komplementarności całego Programu, celowości i logiki skonstruowanej interwencji, warto podkreślić, że osiągnięcie zakładanych celów rewitalizacji jest bezpośrednio związane i warunkowane wykorzystaniem środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (głównie w odniesieniu do infrastruktury i projektów inwestycyjnych) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (działania miękkie, społeczne). Znaczącą rolę ma także zaangażowanie środków prywatnych: organizacji pozarządowych.. Pozwolą one na zwiększenie efektywności zaangażowanych środków publicznych, przekładając się na stopień osiągnięcia celów PR.
Strona 122
XIV. Ramy finansowe i harmonogram realizacji przedsięwzięć
Przedsięwzięcia rewitalizacyjne, uwzględnione w Programie Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016- 2024, obejmują zadania o zróżnicowanym charakterze, których realizacja uzależniona została przede wszystkim od możliwości finansowych gminy oraz stopnia efektywności pozyskiwania środków na realizację poszczególnych projektów. W tym kontekście przedmiotowy plan finansowy ma charakter indykatywny i obejmuje wszystkie zidentyfikowane projekty. W rozdziale VIII.1 przedstawiono zaplanowane wydatki dla poszczególnych projektów. Wskazano jednocześnie podmioty, które wnioskowały o uwzględnienie działań w niniejszym dokumencie. W związku z czym w przedmiotowym rozdziale zaprezentowano łączny budżet zaplanowanych przedsięwzięć, dodatkowo wskazując poziom wydatków dla poszczególnych grup projektów Łączna wartość projektów zaplanowanych w ramach PR zamyka się kwotą 1 555 000,00 zł. W ramach poszczególnych grup projektów wydatki kształtują się na poziomie przedstawionym w poniższej tabeli.
Tabela 55 Ramy finansowe PR Gminy Tarczyn na lata 2016-2024 Nr Wartość Nazwa projektu Potencjalne źródło finansowania Okres realizacji projektu projektu [zł] Zaopiekujemy się Twoim 1 dzieckiem w naszym żłobku, a Ty Europejski Fundusz Społeczny 1 250 000,00 2017 - 2019 podejmiesz pracę! Europejski Fundusz Społeczny, LGD 2 Mobilny Rynek Pracy Perły Mazowsza, Powiatowy Urząd 60 000,00 2018 - 2023 Pracy, budżet gminy, inne źródła LGD Perły Mazowsza, Powiatowy Urząd Pracy, Mazowiecki Ośrodek 3 Kongres Kobiet 35 000,00 2018 - 2019 Doradztwa Rolniczego, budżet gminy Tarczyn, inne źródła Europejski Fundusz Społeczny, 4 Aktywni - zadowoleni 15 000,00 2018 - 2019 środki własne gminy, inne źródła Gminny Ośrodek Kultury 5 Aktywny senior 15 000,00 2018 - 2019 w Tarczynie 6 Sport na zdrowie! środki własne gminy Tarczyn 30 000,00 2018 - 2023 Zagospodarowanie przestrzeni 7 publicznej pod teren sportowo- środki własne gminy Tarczyn 150 000,00 2016 -2017 rekreacyjny w Suchostrudze Łącznie 1 555 000,00 Źródło: opracowanie własne
123
XV. Proces partycypacji społecznej
15.1 Partycypacja społeczna na etapie przygotowania Programu Wytyczne w zakresie rewitalizacji wskazują potrzebę uwzględniania partycypacji społecznej na czterech etapach: diagnozowania, programowania, wdrażania oraz monitorowania Programu Rewitalizacji. W niniejszym opracowaniu uwzględniono partycypację społeczną na wszystkich wymaganych etapach rewitalizacji. Oznacza to, że dokument na każdym etapie jego tworzenia został przedyskutowany i skonsultowany z poszczególnymi stronami biorącymi udział w procesie odnowy. Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzenia ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki. Interesariuszami rewitalizacji są w szczególności: 1. mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego, 2. mieszkańcy gminy inni niż wymienieni w pkt. 1, 3. podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze Gminy działalność gospodarczą, 4. podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze Gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne 5. jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, 6. organy władzy publicznej, 7. podmioty, inne niż wymienione w pkt. 6, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa. Do głównych grup faktycznie uczestniczących uczestniczących w procesie tworzenia dokumentu, jakim jest Program Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2024, należą: mieszkańcy gminy Tarczyn, władze samorządowe i urzędnicy UM w Tarczynie, pracownicy gminnych jednostek organizacyjnych, przedstawiciele organizacji społecznych zainteresowanych działaniami na obszarze rewitalizacji. Przygotowanie Programu objęło dwa etapy: diagnozowanie oraz programowanie rewitalizacji. Konsultacje społeczne przeprowadzone zostały od dnia 18.07.2016 r. do 30.09.2016 r. w następujących formach: 1. Zbieranie opinii w formie papierowej oraz elektronicznej z wykorzystaniem kwestionariusza ankietowego. Wypełnione czytelnie ankiety można było dostarczyć:
Strona 124
drogą elektroniczną poprzez wypełnienie ankiety dostępnej pod adresem: http://www.eko-precyzja.eu/tarczyn_mieszkancow, osobiście w Punkcie Obsługi Mieszkańca w Urzędzie Miejskim w Tarczynie, ul. Stępkowskiego 17 drogą korespondencyjną na adres: Urząd Miejski w Tarczynie, ul. Stępkowskiego 17, 05- 555 Tarczyn, 2. Spotkania otwarte z interesariuszami rewitalizacji, umożliwiające przedstawienie zgłaszanych uwag, opinii i propozycji przedsięwzięć wprowadzonych do dokumentu. I spotkanie 02.09.2016 r. godzina 14:30 w Urzędzie Miejskim w Tarczynie, ul. J. Stępkowskiego 17, II spotkanie 11.09.2016 r. godzina 14:00 na Rynku w Tarczynie, III spotkanie 24.09.2016 r. godzina 10:00 Dwór Many. 3. Zbieranie propozycji przedsięwzięć (nabór projektów): w czasie trwania spotkań konsultacyjnych, osobiście w Punkcie Obsługi Mieszkańca w Urzędzie Miejskim w Tarczynie, ul. Stępkowskiego 17. Celem poznania opinii mieszkańców na temat występujących problemów i związanych z tym potrzeb, zorganizowano spotkania informacyjno-konsultacyjne w trzech terminach. Przedstawiono przy pomocy prezentacji multimedialnej: zagadnienia dotyczące programu rewitalizacji, które wprowadzają Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, opracowane przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju (MR/H 2014-2020/20(2)08/2016) w sierpniu 2016 r., metodologię wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, wskaźniki uwzględnione w delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, wstępnie wyznaczony obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji. W spotkaniach uczestniczyli: pracownicy Urzędu Miejskiego Tarczyn, pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, przedstawiciele Rady Gminy, Sołtysi i członkowie Rad Sołeckich, przedstawiciele stowarzyszeń działających na terenie gminy, lokalni przedsiębiorcy oraz mieszkańcy obszaru rewitalizacji i całej gminy. Spotkania informacyjne z mieszkańcami miały na celu diagnozę potrzeb oraz możliwości uczestnictwa w procesie rewitalizacyjnym gminy. Omówione zostały również problemy występujące na obszarze całej Gminy, możliwe szanse ich rozwiązania oraz przedsięwzięcia, które w tym celu należy zaplanować.
125
Spotkanie konsultacyjne odbyło się również na obszarze rewitalizacji w celu omówienia i konsultacji zaplanowanych działań. W ramach wyżej wymienionych form partycypacji konsultowane były kwestie, które zadecydowały o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji gminy Tarczyn. Zgłoszone w trakcie konsultacji uwagi i opinie zostały uwzględnione. Na etapie programowania niniejszego dokumentu istotnym mechanizmem włączenia interesariuszy rewitalizacji była możliwość wniesienia własnej propozycji przedsięwzięcia rewitalizacyjnego. Powstający dokument był konsultowany z przedstawicielami Urzędu Miejskiego Tarczyn oraz z mieszkańcami gminy i interesariuszami rewitalizacji. Wspólnie opracowano listę priorytetowych działań i przedsięwzięć rewitalizacyjnych.
15.2 Diagnoza problemów w gminie na podstawie badań ankietowych mieszkańców W celu zapewnienia aktywnego udziału społeczeństwa w opracowywaniu Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023, przeprowadzono badanie ankietowe mieszkańców gminy Tarczyn. Ankiety zostały udostępnione 18.07.2016 r. na stronie internetowej gminy Tarczyn pod adresem: http://www.tarczyn.pl/527-Prezentacjanewsa-73489.htm. Formularz należało wypełnić w formie elektronicznej bądź papierowej do 30.09.2016 r. Z przeprowadzonego badania otrzymano 34 wypełnione ankiety. Ankietyzacja miała na celu poznanie, z punktu widzenia mieszkańców: Czy gmina wymaga rewitalizacji, Jakie obszary powinny zostać poddane rewitalizacji, Dlaczego te obszary są zdegradowane, Jakie problemy społeczne występują na tych obszarach, Zadowolenie z aktualnych warunków miejsca zamieszkania.
Strona 126
Wykres 4 Opinia ankietowanych osób co do obszaru który powinien zostać poddany rewitalizacji
Drogi, chodniki 2
Miejscowość Kotorydz 1
Dawny zajazd pocztowy 5
Dworzec PKP 2
Cmentarz parafilany 2
Cmentarz Żydowski 1
Stawy 1
Dawna gmina 1
Plac zabaw przy szkole podstawowej w Pracach Małych 2
Stara karczma 2
Wola Przypkowska, Przypki 1
Oczyszczlnia ścieków w Tarczynie 1
Kamienice w Rynku 8
Rynek miasta Tarczyn 8
Źródło: opracowanie własne
Z osób ankietowanych największa ilość uważa, że modernizacji i naprawy wymaga Rynek miasta Tarczyn oraz kamienice wokół rynku. Stosunkowo duża część ankietowanych do programu rewitalizacji wyznaczyła dawny zajazd pocztowy z początku XIX wieku. Mieszkańcy mieli wiele propozycji, co do obszarów, które powinny zostać objęte rewitalizacją. W ankietach powtarzały się propozycje takich miejsc jak: dworzec PKP, cmentarz parafialny, plac zabaw przy Szkole Podstawowej w Pracach Małych, stara karczma oraz drogi i chodniki w całej gminie.
127
Wykres 5 Opinia ankietowanych osób co do obszaru który powinien zostać poddany rewitalizacji.
13 8 Zanieczyszczenie środowiska 8 4 11 5 Stan zabytków 9 7 7 11 Niedostateczna liczba miejsc parkingowych 8 7 15 2 Słaba komunikacja 8 7 5 7 Zdewastowane i opuszczone tereny 7 4 9 12 Brak ścieżek rowerowych 5 6 4 8 Brak terenów zielonych i spacerowych 14 6 3 7 Małe zasoby mieszkaniowe 13 8 13 6 Stan dróg i chodników 5 7 13 5 Brak boisk, placów zabaw 8 7 18 6 Zdewastowane i opuszczone tereny 4 5 19 6 Zły stan techniczny obiektów 4 4 9 14 Brak infrastruktury technicznej 4 5
Wysokie zagrożenie Średnie żagrożenie Niskie zagrożenie Brak problemu
Źródło: opracowanie własne
Ankietowani uważają, że najistotniejszą przyczyną degradacji obszarów jest zły stan techniczny danych obiektów oraz opuszczone i zdegradowane tereny(wykres 7). Wysokie zagrożenie degradacją terenu gminy niosą takie problemy jak słaba komunikacja, stan dróg i chodników oraz brak boisk czy placów zabaw. Ankietowani uznali iż średnie zagrożenie niesie brak infrastruktury technicznej oraz brak ścieżek rowerowych, a także niedostateczna liczba miejsc parkingowych.
Strona 128
Wykres 6 Opinia ankietowanych osób co do problemów społecznych które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji
Bieda
Słaba komunikacja
Emigracja z miasta młodych
Brak dostępu do nowoczesnej technologii
Utrudniony dostęp do dobrych szkół
Bezdomność
Chuligaństwo, wandalizm, przestępczość
współpraca instustucji publicznych i mieszkańców
Słaba integracja lokalnej społeczności
Uciążliwe sąsiedztwo
Patologie społeczne
Wysokie zagrożenie Średnie żagrożenie Niskie zagrożenie Brak problemu
Źródło: opracowanie własne
Wśród problemów społecznych, które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji ankietowani wymieniają głównie utrudniony dostęp do dobrych szkół, słabą komunikację, współpracę instytucji publicznych i mieszkańców oraz uciążliwe sąsiedztwo (wykres 8). Wskazano również problemy z chuligaństwem, wandalizmem oraz przestępczością, a co za tym idzie słaba integracją lokalnej społeczności i patologiami społecznymi. Ponadto osoby ankietowane również przedstawiały własne propozycje dotyczące inwestycji i projektów, które należałoby zrealizować w ramach programu rewitalizacji. Obiekty, które wymagają rewitalizacji wskazane przez mieszkańców to: stare kamienice, budynki na ulicy Rynek, stary zajazd pocztowy, oczyszczalnia ścieków w mieście, drogi, chodniki,
129
miejsca do zabaw dla dzieci, szkoła podstawowa, stawy, cmentarz Żydowski w Tarczynie przy ulicy Długiej, nagrobki na cmentarzu parafialnym, dom mieszkalny Stępowskiego 28, duża część kamienic stojących przy Rynku, oraz jego okolicy m.in. przy Grójeckiej, Mszczonowskiej, Niecałej, Komornickiej, Ustronie, Błońskiej, Zatylnej, Warszawskiej, Oszkiela, plac zabaw przy szkole podstawowej w Pracach Małych, instalacja gazowa w miejscowości Ruda i sąsiednich wsiach, dworzec PKP.
15.3 Partycypacja społeczna na etapie realizacji Programu Proces realizacji Programu Rewitalizacji będzie miał charakter partycypacyjny ze względu na możliwość zgłaszania uwag przez mieszkańców Gminy Tarczyn. Uwagi te mają posłużyć lepszej organizacji systemu wdrażania rewitalizacji. Coroczne sprawozdania z realizacji procesu traktować należy jako plany opracowane w formule współdecydowania. Włączanie mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces wdrażania i zarządzania będzie zapewnione poprzez: realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych przez sektor społeczny i/lub gospodarczy, organizację konsultacji społecznych w formie spotkań, w kwestiach dotyczących wdrażania Programu, prowadzenie aktywnej polityki informacyjnej o prowadzonych przedsięwzięciach ujętych w Programie oraz efektach podejmowanych działań rewitalizacyjnych. W trakcie realizacji Programu będzie możliwość zgłaszania nowych propozycji zadań przez mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz Partnerów Programu. Propozycję nowego przedsięwzięcia może zgłosić instytucja pożytku publicznego lub mieszkańcy obszaru rewitalizacji. Propozycje zadań zbierane będą raz w roku i muszą zostać złożone do Urzędu Miejskiego w wyznaczonym terminie. Urząd Miejski opiniuje propozycje zadań rewitalizacyjnych dla danego obszaru oraz zgłasza własne zadania. Urzędnicy miejscy przedstawiają zatwierdzone przedsięwzięcia i poddają pod głosowanie Rady Miejskiej. W trakcie realizacji Programu będzie możliwość zgłoszenia propozycji zmian w Programie Rewitalizacji Gminy Tarczyn. Propozycję zmian do Programu wraz z uzasadnieniem może zgłosić instytucja pożytku publicznego lub mieszkańcy obszaru rewitalizacji. Propozycje zmian zbierane będą raz w roku i muszą zostać złożone do Urzędu Miejskiego w wyznaczonym terminie. Urząd Miejski opiniuje propozycje zmian
Strona 130
dotyczących obszaru rewitalizacji, przedstawia propozycje zatwierdzonych zmian i poddaje je pod głosowanie Radzie Miejskiej.
15.4 Partycypacja społeczna na etapie oceny i monitoringu Programu Niezbędnym elementem zarządzania procesem rewitalizacji jest uwzględnianie w nim udziału społecznego na etapie monitorowania Programu Rewitalizacji. Ocena Programu powinna obejmować diagnozę czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych obszaru rewitalizacji, opartą na wskaźnikach oraz opinii mieszkańców. Partycypacja społeczna na etapie oceny rewitalizacji uwzględnia aktywny udział mieszkańców w szerokich konsultacjach społecznych. Formy i narzędzia aktywnego włączenia mieszkańców w ocenę efektów Programu Rewitalizacji wykorzystywane na końcowym etapie to badania sondażowe na temat procesu rewitalizacji, debata z władzami publicznymi na temat rewitalizacji, analiza opinii mieszkańców obszaru rewitalizacji na temat działań rewitalizacyjnych. Opisywane instrumenty powinny każdorazowo być dostosowane do lokalnych warunków oraz możliwości działania.
131
XVI. System zarządzania realizacją programu rewitalizacji
Jednostką koordynującą proces rewitalizacji na terenie gminy, w tym przygotowanie i wdrożenie Programu Rewitalizacji jest Gmina Tarczyn. System zarządzania realizacją programu jest ściśle powiązany ze strukturą organizacyjną Urzędu Miejskiego Gminy Tarczyn. Realizację Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023, powierza się Burmistrzowi Gminy poprzez działania wspomagające Rady i Urzędu Gminy, w ramach którego powołano Zespół Projektowy ds. rewitalizacji. Zespół ten powołano Zarządzeniem nr 28A/2016 Burmistrza Tarczyna z dnia 07 kwietnia 2016 r., w jego skład wchodzi pięć osób: Burmistrz Tarczyna, Kierownik Projektu pt. „Opracowanie programu rewitalizacji dla Gminy Tarczyn”, Inspektor ds. pozyskiwania bezzwrotnych źródeł finansowania, Kierownik Referatu Planowania Przestrzennego i Inwestycji, Inspektor w Referacie Budżetowo- Finansowym. Zakres zadań Zespołu Projektowego obejmuje nadzór nad prawidłową realizacją projektu, w tym m.in.: organizację konsultacji społecznych, promocję działań, gromadzenie dokumentacji, zawieranie umów i bieżące kontakty z wykonawcami poszczególnych usług, rozliczenie projektów. Obsługę finansową zapewnia specjalista zatrudniony w referacie księgowości Urzędu Miasta w Tarczynie. Jego obowiązki to sprawdzenie zgodności wydatków z zaplanowanym budżetem, wykonywanie przelewów, pomoc w przygotowaniu rozliczenia. Do zespołu należą również Burmistrz Tarczyna jako osoba posiadająca doświadczenie i bogatą wiedzę na temat specyfiki gminy oraz jej potrzeb i potencjału oraz osoby zatrudnione w samorządzie gminnym zajmujące się pozyskiwaniem funduszy UE, inwestycjami i planowaniem przestrzennym. Pozostałe osoby, oprócz kierownika, z kadry zarządzającej zespołu projektowego stanowić będą wsparcie merytoryczne dla Kierownika projektu w ramach swoich obowiązków zawodowych. W proces wdrażania założeń Lokalnego Programu Rewitalizacji zaangażowane będą także następujące podmioty: mieszkańcy obszaru rewitalizacji i całej Gminy, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe i stowarzyszenia. Kompetencje poszczególnych jednostek: Burmistrz Tarczyna: prowadzenie ogólnej koordynacji nad wdrażaniem PR, uwzględnienie w planach budżetowych finansowania zadań ujętych w Programie, podejmowanie decyzji o potrzebie weryfikacji Programu, Rady Miejska Tarczyna: uchwalenie Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn,
Strona 132
opiniowanie i uchwalanie zmian i aktualizacji Programu. Zespół Projektowy ds. Rewitalizacji: organ konsultacyjny Burmistrza Tarczyna, prowadzenie prac nad PR, bieżący kontakt z zewnętrznymi ekspertami oraz czuwanie nad prawidłowością działań związanych z opracowywaniem PR, współpraca ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym w szczególności ze społecznością obszaru rewitalizacji. priorytetyzacja problemów dotykających obszar rewitalizacji, koordynowanie wdrażania przedsięwzięć ujętych w PR, stały monitoring realizacji przedsięwzięć, składanie wniosków i pozyskiwanie środków zewnętrznych oraz zapewnienie środków w budżecie gminy na realizację zaplanowanych przedsięwzięć, prowadzenie monitoringu zewnętrznych źródeł finansowania rewitalizacji, koordynacja działań promujących rewitalizację, wdrażanie mechanizmów włączania mieszkańców i innych podmiotów w proces rewitalizacji, sporządzanie rocznych sprawozdań z realizacji PR. Zasady przepływu informacji w Urzędzie Gminy, zakres odpowiedzialności i kompetencji poszczególnych jednostek Urzędu, a także środki finansowe pozostające w dyspozycji gminy uregulowane są w oparciu o Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 roku w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych (Dz.U. 2011 nr 14, poz. 67). Obieg informacji zostanie zapewniony również poza strukturą Urzędu Gminy, za sprawa organizacji spotkań dla przyszłych partnerów, a także interesariuszy i beneficjentów rewitalizacji. Celem spotkań będzie przekazanie informacji na temat bieżącego postępu prac nad Programem, kwestią uzyskania funduszy i realizacją planowanych przedsięwzięć. Ponadto informacja ta oraz roczne sprawozdania z postępu realizacji PR będzie dostępna na stronie internetowej Gminy Tarczyn. Niezbędnym elementem zarządzania procesem rewitalizacji jest uwzględnianie w nim udziału społecznego nie tylko na etapie planowania i wdrażania, ale także na etapie monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji. Ocena Programu powinna obejmować diagnozę czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno- funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych obszaru rewitalizacji, opartą na wskaźnikach oraz opinie
133
mieszkańców. Partycypacja społeczna na etapie oceny rewitalizacji uwzględnia aktywny udział mieszkańców w szerokich konsultacjach społecznych. Formy i narzędzia aktywnego włączenia mieszkańców w ocenę efektów Gminnego Programu Rewitalizacji wykorzystywane na końcowym etapie: badania sondażowe i ankiety na temat oceny procesów rewitalizacji, debata z władzami publicznymi na temat rewitalizacji, analiza postrzegania zmian przez mieszkańców na obszarze rewitalizacji, warsztaty sektorowe, festyny, święta miejscowości połączone z prezentacją efektów rewitalizacji, spacery rewitalizacyjne, warsztaty z mieszkańcami. Opisywane instrumenty powinny każdorazowo być dostosowane do lokalnych warunków oraz możliwości działania. W ramach promocji i działań informacyjnych podejmowane będą w szczególności takie działania jak: umieszczenie na stronie internetowej, Gminy Tarczyn Programu Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023 (www.tarczyn.pl), wzbogacanie serwisu internetowego na podanej wyżej stronie internetowej o nowo realizowane zadania w ramach PR, współpracę z prasą lokalną mająca na celu informowanie opinii publicznej o przebiegu realizacji i monitorowania PR. Działania informacyjne będą prowadzone w sposób ciągły, tak aby w każdym momencie zainteresowane podmioty, interesariusze procesu mieli możliwość zaczerpnięcia wiedzy na temat poczynionych postępów realizacji programu oraz mogli zgłaszać swoje uwagi i pomysły na realizację. Proces informacyjny jest jednak jedynie podstawą do prowadzenia działań, mających na celu uspołecznienie procesu rewitalizacji. Kolejnym ważnym elementem uspołecznienia procesu rewitalizacji będzie prowadzenie działań edukacyjno-szkoleniowych na temat przebiegu całego procesu. Działania szkoleniowe będą prowadzone w taki sposób, aby potencjalni interesariusze procesu rewitalizacji mieli możliwość pogłębienia wiedzy na temat procesu rewitalizacji i możliwości, które niesie on za sobą dla poszczególnych grup społecznych. Równolegle do działań edukacyjnych prowadzone będą działania skierowane na pozyskanie aktywnych partnerów do realizacji działań międzysektorowych. Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi: opracowanie i realizacja ankiety internetowej skierowanej do mieszkańców, podmiotów gospodarczych i innych interesariuszy, dotyczącej oceny Programu Rewitalizacji,
Strona 134
organizowanie wspólnych spotkań (debat) w trakcie, których będzie możliwe ustalenie propozycji nowych zadań do wprowadzenia ich do Programu Rewitalizacji. Tak szeroko zakrojone działania zapewnią upowszechnienie i upublicznienie tego dokumentu, a tym samym uzyskanie akceptacji społecznej dla jego realizacji poprzez zapobieganie potencjalnym konfliktom interesów. Dzięki tym działaniom zapewniona zostanie również komplementarność na każdym etapie opracowywania niniejszego dokumentu od programowania, poprzez jego wdrażanie, a następnie monitoring ewaluacyjny. Program Rewitalizacji jest opracowywany do 2023 roku, gdyż jest to okres przejściowy. Od 2023 roku Programy Rewitalizacyjne będą opracowywane zgodnie z ustawą o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777, z późn. zm.).
135
XVII. System monitorowania i oceny programu rewitalizacji
Celem procesu monitorowania i ewaluacji Programu jest poprawa wdrażania i bieżącej jakości, wzmocnienie poczucia partnerstwa i współwłasności, a także rozliczenie i wzmocnienie odpowiedzialności. Zaplanowane elementy systemu monitorowania składają się z: stałego procesu monitorowania; raportu z monitoringu; ewaluacji końcowej. Monitoring polegać będzie na gromadzeniu i analizowaniu informacji o realizacji przyjętych przedsięwzięć. Wykrycie możliwych niezgodności umożliwi analiza danych ilościowych i jakościowych. Formy monitorowania jakie zostaną zastosowane: bieżąca inspekcja wykonywanych inwestycji, gromadzenie danych dotyczących postępów w realizacji, a także zapewnienie zgodności z założeniami i harmonogramem Programu Rewitalizacji, kontrola finansowania projektów oraz trwałości planowanych rezultatów. Do instytucji i podmiotów biorących udział w monitoringu Programu Rewitalizacji zaliczyć należy w szczególności: Radę Miejską Tarczyna; Burmistrza Gminy Tarczyn; Zespół Projektowy ds. rewitalizacji, Przyszłych projektodawców przedsięwzięć uwzględnionych w PR; Beneficjentów Programu Rewitalizacji. Dla osiągania wskaźników Programu Rewitalizacji, szczególna rola w procesie monitoringu przypada beneficjentom, którzy mają obowiązek monitorowania wdrażania poszczególnych, ujętych w nim projektów. Zespół Projektowy ds. rewitalizacji będzie przeprowadzać ocenę rewitalizacji, pośredniczyć w kontaktach interesariuszy z organami gminy. Zespół ds. rewitalizacji będzie mieć za zadanie ocenę stopnia realizacji poszczególnych projektów, a także rocznego podsumowania z realizacji założeń Programu Rewitalizacji. Na zakończenie planowanego terminu realizacji programu, konieczne będzie przeprowadzenie szczegółowej oceny zrealizowania założeń, a także porównania osiągniętych rezultatów z sytuacją z przed realizacji programu. Poszczególne przedsięwzięcia będą objęte jednakowym systemem ewaluacji, za które odpowiedzialny będzie Zespół Projektowy ds. rewitalizacji. W przypadku stwierdzenia, że Program wymaga aktualizacji ze względu na informację zawarte w sprawozdaniach z monitoringu, Burmistrz Tarczyna wystąpi do Rady
Strona 136
Miejskiej z wnioskiem o jego zmianę dołączając opinię Zespołu Projektowego. Zmiana programu rewitalizacji nastąpi w trybie w jakim został on uchwalony. Po zakończeniu realizacji Programu Rewitalizacji zostanie przeprowadzone rozliczenie wyników prac związanych z programem będące kompleksową oceną efektów realizacji opartej na wypełnionej karcie oceny realizacji przedsięwzięcia. Nastąpi porównanie osiągniętych wskaźników produktu i rezultatu z prognozowanymi, a także zostaną podjęte kroki w celu wyznaczenia kierunków rewitalizacji na następne lata. W wyniku oceny zostanie sporządzony raport końcowy z realizacji programu, który zostanie zamieszczony na stronie internetowej Gminy i Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Tarczyn. Ewaluacja uwzględniała będzie następujące kryteria oceny:
Tabela 56 Karta oceny realizacji przedsięwzięcia Ocena przedsięwzięcia Tak Nie Trafność interwencji – czy cele interwencji były zgodne ze zidentyfikowanymi
problemami i potrzebami? Skuteczność – czy efekt, który osiągnięto jest tym, który planowano osiągnąć Uzyskania wskaźników – czy uzyskano planowane wskaźniki rewitalizacji: ● czy planowane wskaźniki korelują ze stwierdzonymi problemami
na obszarze rewitalizacji ● czy uzyskano planowane produkty danego przedsięwzięcia ● czy uzyskano planowane rezultaty danego przedsięwzięcia ● czy planowane wskaźniki odzwierciedlają poprawę stwierdzonej
sytuacji kryzysowej na obszarze rewitalizacji Użyteczność – czy interwencja spełniła oczekiwania adresatów Trwałość – czy osiągnięte efekty przedsięwzięcia mają trwały charakter Źródło: opracowanie własne Monitoring oraz ocena wykonania Programu nastąpi na podstawie wartości wskaźników produktu i rezultatu oraz wskaźników realizacji całości Programu. Zestaw wskaźników oceniających stanowi ważny element wzmacniający realizację PR. Produkt to materialny i mierzalny efekt podejmowanych działań w ramach projektu (np. budynek, szkolenie, kampania społeczna). Wskaźniki produktu to wielkości, którymi można zmierzyć osiągnięty efekt (np. długość, liczba sztuk, powierzchnia). Rezultaty to bezpośrednie materialne i niematerialny efekty powstania produktu (np. oszczędność czasu przejazdu, nowe przyłącza kanalizacyjne, udostępnienie budynku, osoby korzystające ze szkoleń). Wskaźniki rezultatu to wielkości, którymi można mierzyć osiągnięty efekt (np. zł/rok, liczba sztuk, liczba osób, itp.). Dane zostaną pozyskane od wnioskodawców przedsięwzięcia, a przede wszystkim z Urzędu Miejskiego Tarczyn, gdzie wyznaczeni pracownicy będą corocznie pozyskiwać i gromadzić dane. Źródłem pozyskania danych będą jednostki Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Policji, Referatu Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska, a także Referat Ewidencji Ludności i Referat Budżetowo-Finansowy. Źródło danych dla działań inwestycyjnych stanowić będzie protokół
137
końcowego odbioru robót budowlanych, natomiast działań społecznych - listy obecności prowadzone podczas organizowanych spotkań i warsztatów. Ocena wskaźników będzie polegać na porównaniu wartości przed przeprowadzeniem procesu rewitalizacji oraz uzyskanych po jego zakończeniu. Sprawozdania będą sporządzane corocznie, a po zakończeniu procesu rewitalizacji zostanie sporządzony raport końcowy. Poniżej zestawiono wskaźniki realizacji poszczególnych przedsięwzięć w ramach Programu Rewitalizacji.
Tabela 57. Zestawienie wskaźników produktu i rezultatu realizacji PR Jednostka Wartość Wartość Projekt Wskaźniki miary bazowa docelowa Wskaźnik produktu:
Zaopiekujemy się Twoim dzieckiem Liczba powstałych placówek szt. 0 1 w naszym żłobku, a Ty podejmiesz opieki nad dziećmi do lat 1 pracę! Wskaźnik rezultatu:
Mobilny Rynek Pracy Liczba dzieci do lat 3 objętych os. 0 30 opieką Wskaźnik produktu:
Liczba organizowanych szt. 0 4 wydarzeń 2 Mobilny Rynek Pracy Wskaźnik rezultatu:
Liczba osób uczestniczących w os. 0 250 wydarzeniach Wskaźnik produktu:
Liczba organizowanych szt. 0 1 wydarzeń 3 Kongres Kobiet Wskaźnik rezultatu:
Liczba osób uczestniczących w os. 0 50 wydarzeniu Wskaźnik produktu:
Liczba organizowanych szt. 0 3 warsztatów/szkoleń 4 Aktywni - zadowoleni Wskaźnik rezultatu:
Liczba osób uczestniczących w os. 0 30 warsztatach/szkoleniach Wskaźnik produktu:
Liczba organizowanych szt. 0 3 warsztatów 5 Aktywny senior Wskaźnik rezultatu:
Liczba osób uczestniczących w os. 0 30 warsztatach Wskaźnik produktu:
Liczba organizowanych zajęć z szt. 0 4 trenerem
Liczba organizowanych szt. 0 1 turniejów sportowych Wskaźnik rezultatu: 6 Sport na zdrowie! Liczba osób uczestniczących w zajęciach z trenerem, Liczba osób uczestniczących w os. 0 25 turnieju sportowym: min. 60 osób os. 0 60
Zagospodarowanie przestrzeni Wskaźnik produktu: 7 publicznej pod teren sportowo- m2 0 100 Powierzchnia placu zabaw, rekreacyjny w Suchostrudze m2 0 800
Strona 138
Powierzchnia nowo powstałego boiska szkolnego szt. 0 3 Liczba obiektów małej architektury Wskaźnik rezultatu:
Liczba dzieci korzystających z os./rok 0 200 placu zabaw,
Liczba osób korzystających z os./rok 0 300 boiska sportowego Źródło: opracowanie własne Ponieważ interwencja w ramach rewitalizacji, jako procesu całościowego, nie jest prostą sumą realizowanych projektów, a ma na celu osiągnięcie zmiany we wskazanych obszarach poddanych rewitalizacji, zdecydowano także o doborze wskaźników monitorujących całościowo efekty podjętej interwencji rewitalizacyjnej na wybranym obszarze w gminie Tarczyn. Ocena wskaźników tutaj także będzie polegać na porównaniu wartości przed przeprowadzeniem procesu rewitalizacji oraz uzyskanych po jego zakończeniu.
Tabela 58 Zestawienie wskaźników realizacji PR na poziomie celów strategicznych Wartość docelowa Cel Wskaźnik Wartość wskaźnika Źródło danych wskaźnika
CEL STRATEGICZNY 1. WZMOCNIENIE AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ I GOSPODARCZEJ MIESZKAŃCÓW
Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy Gminny Ośrodek 39,02 31,71 społecznej w przeliczeniu na 1000 osób Pomocy Społecznej Urząd Miejski Liczba osób bezrobotnych na 1000 mieszkańców 17,07 12,20 w Tarczynie Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych 48,78 Rejestr REGON 56,10 w rejestrze REGON w przeliczeniu na 1000 osób
CEL STRATEGICZNY 2. WZROST INTEGRACJI I AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ MIESZKAŃCÓW OBSZARU REWITALIZACJI
Urząd Miejski Liczba organizacji pozarządowych na 1000 osób 2,44 4,88 w Tarczynie Liczba organizowanych Urząd Miejski wydarzeń/szkoleń/warsztatów integracyjnych i 0,00 39,02 w Tarczynie aktywizujących na 1000 osób
CEL STRATEGICZNY 3. ROZWÓJ PRZESTRZENI O CHARAKTERZE REKREACYJNO-SPORTOWYM NA OBSZARZE REWITALIZACJI
Liczba osób korzystających z przestrzeni Urząd Miejski publicznych o charakterze rekreacyjno-sportowym 2 926,83 7 317,07 w Tarczynie na 1000 osób Powierzchnia przestrzeni o charakterze Urząd Miejski 195,12 m2 4 829,27m2 rekreacyjno-sportowym na 1000 osób w Tarczynie Źródło: opracowanie własne
139
XVIII. Ocena oddziaływania na środowisko
Zgodnie z zasadami zawartymi w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko projekt niniejszego dokumentu został przedłożony Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska w Warszawie w sprawie uzgodnienia konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz określenia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko w przypadku konieczności jej opracowania. W piśmie otrzymanym od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie stwierdzono, że Program Rewitalizacji Gminy Tarczyn na lata 2016-2023 nie jest dokumentem, dla którego wymagane jest przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
Strona 140
Spis grafik, tabel i wykresów
Grafika 1 Położenie Gminy Tarczyn na tle powiatu piaseczyńskiego ...... 11 Grafika 2 Układ komunikacyjny gminy Tarczyn ...... 12 Grafika 3 Rozkład dróg w gminie Tarczyn ...... 18 Grafika 4 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna w gminie i mieście Tarczyn...... 30 Grafika 5 Położenie gazociągu w gminie Tarczyn ...... 31 Grafika 6 Gmina Tarczyn na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego ...... 32 Grafika 7 Lokalizacja Form Ochrony Przyrody w gminie Tarczyn...... 33 Grafika 8 Podział gminy na sołectwa...... 37 Grafika 9 Podział miasta Tarczyn na obszary ...... 38 Grafika 10 Przyrost naturalny na 1000 osób ...... 43 Grafika 11 Liczba dzieci w wieku 3-5 lat na 1000 osób ...... 44 Grafika 12 Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w przeliczeniu na 1000 osób .. 45 Grafika 13 Liczba osób bezrobotnych na 1000 osób ...... 46 Grafika 14 Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na 1000 osób...... 47 Grafika 15 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 osób ...... 48 Grafika 16 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1000 osób ...... 49 Grafika 17 Liczba wydanych Niebieskich Kart na 1000 osób ...... 50 Grafika 18 Frekwencja w wyborach na prezydenta, 2015 r...... 51 Grafika 19 Frekwencja w wyborach na Burmistrza, 2014 r...... 52 Grafika 20 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 osób Źródło: opracowanie własne ...... 53 Grafika 21 Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty, 2015 r...... 54 Grafika 22 Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych na 1000 osób ...... 55 Grafika 23 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 osób...... 56 Grafika 24 Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 osób ...... 57 Grafika 25 Liczba przystanków komunikacji publicznej na 1000 osób...... 58 Grafika 26 Liczba miejsc w przedszkolach na 1000 osób ...... 59 Grafika 27 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań na 1000 osób ...... 60 Grafika 28 Liczba budynków komunalnych na 1000 osób ...... 61 Grafika 29 Liczba budynków socjalnych na 1000 osób ...... 62 Grafika 30 Liczba budynków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej ...... 63 Grafika 31 Powierzchnia (m2) budynków pokrytych azbestem na 1000 osób ...... 64 Grafika 32 Obszar zdegradowany w gminie Tarczyn ...... 73 Grafika 33 Obszar rewitalizacji na terenie Gminy Tarczyn ...... 80
Tabela 1 Zgodność z dokumentami na poziomie gminnym ...... 8 Tabela 2 Powierzchnia, liczba ludności i gęstość zaludnienia w 2015 r. według sołectw w gminie Tarczyn ...... 12 Tabela 3 Użytkowanie terenu na obszarze gminy Tarczyn (stan na 31.XII.2014r.) ...... 14 Tabela 4 Ludność w gminie Tarczyn w latach 2010-2014 (stan na 31.XII.2014r.) ...... 19 Tabela 5 Liczba ludności według podziału na ekonomiczne grupy wieku w latach 2012-2014 ...... 19 Tabela 6 Wskaźnik obciążenia demograficznego w latach 2012-2014 - ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 1000 osób w wieku produkcyjnym ...... 20 Tabela 7 Przyrost naturalny w Gminie Tarczyn w przeliczeniu na 1000 mieszkańców ...... 22 Tabela 8 Problem bezrobocia w Gminie Tarczyn ...... 22
141
Tabela 9 Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego ...... 23 Tabela 10 Nauczyciele pełnozatrudnieni i niepełnozatrudnieni w przeliczeniu na etaty) ...... 25 Tabela 11 Podmioty gospodarcze wg sektorów własnościowych w latach 2010-2014 ...... 26 Tabela 12 Podmioty gospodarcze w gminie Tarczyn wg sekcji i działów PKD w 2014 r...... 26 Tabela 13 Sieć wodociągowa w mieście i gminie Tarczyn (BDL, dane za 2014 r.) ...... 29 Tabela 14 Sieć gazowa w gminie Tarczyn ...... 30 Tabela 15 Zasoby mieszkaniowe w gminie Tarczyn ...... 31 Tabela 16 Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych pod kątem ochrony zdrowia ...... 34 Tabela 17 Jednostki statystyczne w gminie Tarczyn ...... 39 Tabela 18 Kryteria delimitacji ...... 40 Tabela 19 Natężenie zjawisk społecznych w poszczególnych jednostkach gminy Tarczyn ...... 66 Tabela 20 Natężenie zjawisk pozaspołecznych w poszczególnych jednostkach w gminie Tarczyn...... 69 Tabela 21 Wskaźnik syntetyczny w poszczególnych sferach ...... 71 Tabela 22 Obszar zdegradowany w gminie Tarczyn ...... 72 Tabela 23 Obszar rewitalizacji w gminie Tarczyn ...... 79 Tabela 24 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla obszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn ...... 81 Tabela 25 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn ...... 83 Tabela 26 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn ...... 83 Tabela 27 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn...... 84 Tabela 28 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Bystrzanów i gminy Tarczyn ...... 84 Tabela 29 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla obszaru Jeżewice i gminy Tarczyn ...... 86 Tabela 30 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn ...... 88 Tabela 31 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn ...... 88 Tabela 32 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn ...... 89 Tabela 33 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Jeżewice i gminy Tarczyn ...... 89 Tabela 34 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn ...... 91 Tabela 35 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn ...... 92 Tabela 36 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn ...... 93 Tabela 37 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn ...... 94 Tabela 38 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Many i gminy Tarczyn ...... 94 Tabela 39 Wskaźniki z zakresu sfery społecznej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn...... 96 Tabela 40 Wskaźniki z zakresu sfery gospodarczej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn ...... 98 Tabela 41 Wskaźniki z zakresu sfery funkcjonalno-przestrzennej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn ...... 98 Tabela 42 Wskaźniki z zakresu sfery technicznej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn ...... 99 Tabela 43 Wskaźniki z zakresu sfery środowiskowej dla podobszaru Suchostruga i gminy Tarczyn ...... 99 Tabela 44 Analiza SWOT obszaru rewitalizacji ...... 103 Tabela 45 Układ celów strategicznych i kierunków działań ...... 107 Tabela 46 Lista projektów podstawowych w ramach PR Gminy Tarczyn na lata 2016-2023 ...... 109 Tabela 47 Karta projektu nr 1: Zaopiekujemy się Twoim dzieckiem w naszym żłobku, a Ty podejmiesz pracę! ...... 110 Tabela 48 Karta projektu nr 2: Mobilny Rynek Pracy ...... 112 Tabela 49 Karta projektu nr 3: Kongres Kobiet ...... 113 Tabela 50 Karta projektu nr 4: Aktywni - zadowoleni ...... 114 Tabela 51 Karta projektu nr 5: Aktywny senior ...... 115 Tabela 52 Karta projektu nr 6: Sport na zdrowie! ...... 116 Tabela 53 Karta projektu nr 7: Zagospodarowanie przestrzeni publicznej pod teren sportowo-rekreacyjny w Suchostrudze .. 117 Tabela 54 Projekty komplementarne realizowane w ramach perspektywy 2007-2013 ...... 121
Strona 142
Tabela 55 Ramy finansowe PR Gminy Tarczyn na lata 2016-2024...... 123 Tabela 56 Karta oceny realizacji przedsięwzięcia ...... 137 Tabela 57. Zestawienie wskaźników produktu i rezultatu realizacji PR ...... 138 Tabela 58 Zestawienie wskaźników realizacji PR na poziomie celów strategicznych ...... 139
Wykres 1 Struktura użytkowania terenu na obszarze gminy Tarczyn ...... 15 Wykres 2 Wskaźnik obciążenia demograficznego w sołectwach Gminy Tarczyn - ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 1000 osób w wieku produkcyjnym ...... 21 Wykres 3 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w Gminie Tarczyn na 1000 mieszkańców ...... 24 Wykres 4 Opinia ankietowanych osób co do obszaru który powinien zostać poddany rewitalizacji ...... 127 Wykres 5 Opinia ankietowanych osób co do obszaru który powinien zostać poddany rewitalizacji...... 128 Wykres 6 Opinia ankietowanych osób co do problemów społecznych które należy rozwiązać w procesie rewitalizacji ...... 129
143