NIKŠIĆ Odsjek Za Obrazovanje Sportskih Novinara VASILIJE

UNIVERZITET CRNE GORE

FAKULTET ZA SPORT I FIZIĈKO VASPITANJE – NIKŠIĆ

Odsjek za obrazovanje sportskih novinara

VASILIJE LALOVIĆ

USPJESI KOŠARKAŠKE REPREZENTACIJE JUGOSLAVIJE I DRŢAVA NAKON NJENOG RAZJEDINJENJA

(ZAVRŠNI RAD)

Nikšić,2019. godine

UNIVERSITY OF MONTENEGRO

FACULTY FOR SPORT AND PHYSICAL EDUCATION

NIKŠIĆ

Sports journalism

VASILIJE LALOVIĆ

THE SUCCESS OF THE YUGOSLAVIAN NATIONAL BASKETBALL TEAM AND THE COUNTRIES AFTER ITS BREAKUP

(final work)

Nikšić, 2019.godine

INFORMACIJE O STUDENTU:

Ime i prezime: Vasilije Lalović

Datum i mjesto roĊenja: 12.05.1997. godine u Nikšiću

Studijski program: Obrazovanje sportskih novinara

INFORMACIJE O ZAVRŠNOM RADU:

Studijski program: Obrazovanje sportskih novinara

Naslov: Uspjesi košarkaške reprezentacije Jugoslavije i drţava nakon njenog razjedinjenja

Fakultet: Fakultet za sport i fiziĉko vaspitanje

Datum prijave završnog rada: 17.06.2019.

Datum odbrane završnog rada:

Ĉlanovi komisije:

1. ______- predsjednik

2. Doc. Dr Milovan Ljubojević – mentor

3. ______- ĉlan

iii

SAŢETAK

U bogatoj porodici savremenih sportova košarka predstavlja jedini planetarno popularan i toliko znaĉajan sport, koji ujedno predstavlja originalni ameriĉki proizvod. Košarka je jedinstvena zato što ju je izumio jedan ĉovjek, a nije se razvila iz nekog drugog sporta. Tvorac ovog sporta je Dţejms Nejsmit. Virusu košarke nije odolio ni prostor sadašnje Jugoslavije ili bivša SFR Jugoslavija, iako su istorijske prilike na jugoslovenskom prostoru bile dosta nepovoljne. U radu će se tabelarnim prikazom istaći redosled osvojenih medalja u košarci jugoslovenske reprezentacije, i to na evropskom prvenstvu, svjetskom prvenstvu i Olimpijskim igrama.

Kljuĉne rijeĉi:košarka, uspjesi, SFR Jugoslavija, Svjetsko prvenstvo, Evropsko prvenstvo, Olimpijske igre

ABSTRACT

In the rich family of modern sports, basketball is the only widely popular and so important sport, which at the same time represents the original American product.Basketball is unique because it was invented by one man, but it has not developed from any other sport. The inventor of this sport is James Naismith. The territory of the former SFR Yugoslavia did not resist the virus of the basketball. In the paper, the table will show the sequence of achieved successes of the Yugoslavian national basketball team, at the European Championship, World Championship and Olympic Games.

Keywords: basketball, success, SFR Yugoslavia, World Championship, European Championship, Olympic Games

SADRŢAJ

1. UVOD ...... 1 2. OSNOVNA OBILJEŢJA KOŠARKE ...... 2 3. POSLIJERATNI RAZVOJ JUGOSLOVENSKE KOŠARKE ...... 5 4. USPJESI JUGOSLOVENSKE REPREZENTACIJE ...... 10 4.1. Prve zlatne medalje ...... 10 4.2. Stvaranje prepoznatljive škole košarke ...... 11 5. KOŠARKA NAKON RASPADA SFR JUGOSLAVIJE ...... 14 5.1. Uspjesi klupske košarke u Jugoslaviji i zemljama posle njenog raspada ...... 20 5.2. Jadranska ABA liga ...... 21 6. ZAKLJUĈAK ...... 23 LITERATURA ...... 24 BIOGRAFIJA ...... Error! Bookmark not defined.

1. UVOD

Košarka ima veoma vaţnu ulogu u sistemu fiziĉkog vaspitanja u gotovo svim zemljama. Košarka kao sport je i nastala kao sredstvo fiziĉkog vaspitanja. Ona moţe da se igra u sali i na otvorenim terenima i ne zahtijeva velika materijalna ulaganja. Jasno je da danas ne postoji sala namijenjena za fiziĉko vaspitanje bez koša. Košarka ima velik uticaj na zdravlje svakog ĉovjeka, na organizam djeteta i omladine, zbog ĉega ima ogromnu popularnost u školama i van njih.To je sport koji se u današnjem vremenu, iz velikog broja razloga, najbrţe razvija u svijetu. Prije svega zato što je košarka veoma popularan sport za gledaoce, najprije televizijske, a takoĊe i dinamiĉna priroda košarke utiĉe da se ljudi angaţuju i da dugi niz godina ostanu aktivni uĉesnici ovog sporta. Košarkašku populaciju u sve većem broju ĉine veterani.

PremaJovanović,Ĉobović i Bogdanović(2000),teško da je pred kraj prošlog vijeka profesor Nejsmit mogao i pomisliti da će nova igra kakva je upravo košarka, koja je utemeljena u Sjedinjenim Ameriĉkim Drţavama, naći pasionirane zaljubljenike na Balkanu, a kamoli da će ti isti Balkanci postati vremenom najveći, ako ne i jedini konkurenti ameriĉkom košarkaškom timu u borbama za medalju. Prve table i koševi u Jugoslaviji postavljeni su dvadesetih godina prošlog vijeka. Košarka, prije Drugog svjetskog rata nije probudila neko znaĉajno interesovanje u Jugoslaviji. MeĊutim, da je svaki poĉetak teţak govori i to da je prvo uĉešće košarkaške reprezentacije na jednom zvaniĉnom meĊunarodnom takmiĉenju bilo 1946. godine na Balkanskom prvenstvu, a na Evropskom prvenstvu se prvi put pojavila Jugoslavija 1947. godine u Pragu.

Ono što je karakteristiĉno za ovaj rad, jeste hronološki redosled dogaĊaja koji su obiljeţili jugoslovensku košarku i koji prikazuju uspon na jednom, mnogo većem nivou, koji se graniĉi sa prestiţnim ameriĉkim iskustvom. U prvom dijelu rada akcenat će biti na osnovnim obiljeţjima košarke, u smislu istorijskog nastanka, tehnika i vještina koje mora ispunjavati svaki košarkaš. Definisanjem osnovnih pojmova pribliţiće se teorijsko shvatanje ovog sporta. Drugi dio rada će se koncentrisati na poslijeratnom periodu razvoja košarke na jugoslovenskom podneblju. U trećem dijelu rada će se ukazati na najznaĉajnije jugoslovenske uspjehe košarkaške reprezentacije, dok će ĉetrti dio rada prikazati košarkaške uspjehe zemalja nakon raspada Jugoslavije.

2. OSNOVNA OBILJEŢJA KOŠARKE

U bogatoj porodici savremenih sportova košarka predstavlja planetarno popularan i toliko znaĉajan sport. Košarka je jedinstvena zato što ju je izumio jedan ĉovjek, a nije se razvila iz nekog drugog sporta.Tvorac ovog sporta je Dţejms Nejsmit. Korijeni ovog sporta se javljaju u Masaĉusetsu 1891. godine, kada se javila i dilema kakav to sport treba da bude, a da pritom poveţe razliĉite kulture naroda koji su pristizali na ameriĉko podneblje. U namjeri da se zadovolje odreĊeni uslovi, poput malog i zatvorenog prostora, vještaĉkog svjetla, vremenskih uslova i sliĉno, Nejsmit se ozbiljno dao na rad.

Dostupno na: https://www.scribd.com/document/384608226/osnove-kosarke-pdf (pristupljeno: 25.06.2019)

Slika 1.Tvorac košarke Dr. James Naismith (1861 - 1939)

Prema Karalejić, M. i Jakovljević, S. (2001), pošto data literatura nije davala velike mogućnosti da smisli neku dobru, a samim tim i ozbiljnu igru, pristupilo se osmišljavanju karakteristika koje bi oblikovale jednu igru sa loptom u dvorani, koja bi bila dinamiĉna i atraktivna.Konaĉno je napravljena platforma kako košarka treba da izgleda i kakve tehnike da obuhvata. Postalo je potpuno jasno da je Nejsmit kreirao igru kojastavlja vještinu iznad snage, spretnost iznad brzine i preciznost iznad grubosti. Nakon prve odigrane utakmice u takozvanom sekretarskom razredu, javlja se veliki interes za ovu vrstu sporta. U prvim godinama igra je postala opšte narodno dobro, ĉak se takvom

2 brzinom razvijala da se nijesu stizala ispratiti pisana pravila igre, pa se u nekim krajevima pojavljuju lokalna pravila igranja košarke. Evropske zemlje lako prihvataju pravila igre.

Košarka je danas prisutna u tri osnovna oblika: kao takmiĉarska košarka (profesionalna i amaterska), kao sredstvo nastave fiziĉkog vaspitanja i kao oblik rekreacije ljudi. U takmiĉarskoj košarci krajnji cilj je ostvariti što bolji rezultat. Sve aktivnosti poĉevši od procesa organizacije pa do sprovoĊenja takmiĉenja podreĊene su tome.

Prema Trunić i Mladenović(2014), programiranje rada u košarci pretpostavlja poznavanje veza sportske djelatnosti i psihosomatskih dimenzija koje utiĉu na taj uspjeh. Rezultat koji postiţe košarkaš u igri zavisi od raznih faktora koji utiĉu na njegovu efikasnost. Uspjeh u košarci zavisi iz nekoliko faktora iz razliĉitih domena, odnosno konstitucionalnih, motoriĉkih, psiho-socijalnih sposobnosti i karakteristike igraĉa. Savremena košarka po prirodi svojih zahtjeva je zapravo visoka selektivna aktivnost i ĉini podruĉje vrhunskog sporta sve manje dostupnim obiĉnoj djeci, a sve više je rezervisana za nadarenu i talentovanu omladinu. Selekcija u košarci je jako vaţno, kada se polazi od nekih najznaĉajnijih elemenata kako bi se odabrali pravi igraĉi, prevashodno se misli na talenat, nasleĊe, biološku starost, ali i praćenje njihovog rada. PredviĊanje razvoja košarke kao sporta i definisanje kriterijuma selekcije, podrazumijeva sve antropološke kategorije: morforloške karakteristike košarkaša, funkcionalne sposobnosti košarkaša, motoriĉke sposobnosti, specifiĉne tehniĉko-taktiĉke sposobnosti i psihološko-sociološke karakteristike svih uĉesnika u košarci.

Prema Karalejić i Jakovljević(2001), košarka je zamišljena kao timska sportska igra, ali ujedno predstavlja i individualnu igru, jer igraĉi predstavljaju jedan tim. Osnovne košarkaške vještine ĉine tehniku košarke. Svaki poĉetnik ove igre treba da nauĉi sve osnovne elemente, dok iskusniji košarkaši ne treba da prestanu sa usavršavanjem, jer tako obogaćuju svoju igru, vještine, spretnost i sposobnost za boljim rezultatima.Prema Karalejić i Jakovljević(2001),pod tehnikom košarke podrazumijeva se racionalno i efikasno izvoĊenje odreĊenih kretanja, bez i sa loptom, koja su u domenu pravila igre, a ĉiji je cilj rješavanje taktiĉkih zadataka u košarkaškoj igri. Svaki element košarkaške tehnike predstavlja specifiĉnu formu kretanja, koja ima svoju kinematiĉku i dinamiĉku strukturu. Kinematiĉka struktura je izraţena u obliku i karakteru kretanja u smislu prostornih i vremenskih pokazatelja. Sa druge strane, dinamiĉka struktura je izraţena brzinom, tempom i ritmom izvoĊenja kretanja. Samo neki od elemenata tehnike košarke su: igra bez lopte, zaustavljanje, skok, šutiranje, voĊenje lopte, zatim skok u odbrani,

3 oduzimanje lopte i sliĉno. Ali glavno je pomenuti, da tehnika zavisi od toga da li je rijeĉ o napadu ili odbrani.

Lopta se vodi odbijanjem o zemlju, pri ĉemu ruka mora biti iznad lopte jer je u protivnom to prekršaj. Ako se s loptom u rukama napravi više od dva koraka, sudija dosuĊuje korake. Kada napad poĉne, igraĉi u ĉijem je posjedu lopta moraju preći na drugu polovinu terena za 8 sekundi. Kada se preĊe polovina terena, lopta se ne smije vratiti u vlastitu polovinu. Tokom igre protivniĉki igraĉ ne smije ostvariti grubi fiziĉki kontakt ili faul. Igraĉu koji poĉini faul dosuĊuje se liĉna greška. Ako se igraĉ koji vodi loptu faulira, igra se prekida i nastavlja izvoĊenjem lopte iz auta, gdje je uĉinjen prekršaj. Nakon uĉinjenih pet liĉnih grešaka igraĉ napušta igru do kraja utakmice. Pored liĉne greške, postoji i tehniĉka greška, koja se sudi ako se igraĉ ili trener ponaša nesportski. Utakmica se igra na ĉetiri ĉevrtine od deset ili 12 minuta(NBA liga).

Koliko je stvar u tehnikama, toliko je stvar u taktikama koje se primjenjuju u ovoj vrsti sporta. Pod taktikom u košarci podrazumijeva se primjena sveukupnih individualnih, grupnih i ekipnih dejstava u postizanju maksimalnog sportskog rezultata. Najvaţnija stvar u taktici je izbor taktike za konkretnu utakmicu ili takmiĉenje. Dva osnovna cilja taktike: dovesti protivniĉku ekipu u inferioran poloţaj i nametnuti protivniĉkoj ekipi sopstvenu superiornost u odreĊenoj situaciji.

Jasno se moţe zakljuĉiti da se tokom vremena, košarka razvila tako da sadrţitehnike šuta, dodavanja i driblinga, kao ipozicije igraĉa i napadaĉke i odbrambene strukture. Visina se smatra kao prednost iako ne predstavlja uslov koji obavezno mora da se ispunjava. Dok se takmiĉarska košarka paţljivo reguliše,varijacije su se razvile zaneobaveznu igru. Brzina i gracioznost igre, kombinavna sa bliskošću navijaĉa, ĉine košarku popularnim sportom, pa većinski posmatrano moţda jednim od najinteresantnijih sportova.

3. POSLIJERATNI RAZVOJ JUGOSLOVENSKE KOŠARKE

Prema Karalejić, M. i Jakovljević, S. (2001), virusu košarke nije odolio ni prostor sadašnje Jugoslavije ili bivša SFRJ, iako su istorijske prilike na jugoslovenskom prostoru bile dosta nepovoljne. MeĊutim, prije osvrta na sami poslijeratni period neophodno je osvrnuti se na onaj period koji najavljuje odreĊene tragove košarke na jugoslovenskom tlu. Na prostoru bivše SFRJ u trenutku nastanka košarke egzistiralo je pet drţava, odnosno Srbija, Crna Gora, Italija, Turska i Austro-Ugarska. Prvo carstvo je pokazivalo velike afinitete na širenje na ovim prostorima na raĉun drugog. MeĊutim, jaĉaju snage druge strane, gdje Srbija i Crna Gora teţe da povrate svoje teritorije na raĉun Turske. Posljedica takvih interesa su Balkanski ratovi i na kraju Prvi svjetski rat koji je definitivno riješio sve dileme o sudbini ovih carstava, ali i Srbije i Crne Gore. Iako se u tom prvom periodu ne pojavljuje košarka na ovom prostoru, vjerovatno se nagovještavaju odreĊeni tragovi koji će kasnije biti jako znaĉajni za razvoj ovog sporta.

Košarka se prvi put pojavljuje u ljubljanskom listu „Sport“ 1920. godine, kada seobjavljuje da su u Amerikanci u Splitu osnovali posebnu organizaciju za košarku. 1923. godine sa košarkom se upoznaje Beograd, kada je jedan ameriĉki profesor odrţao predavanje na tu temu nastavnicima i uĉenicima na jednom kursu što je izazvalo veliko oduševljenje slušaoca. U Zagrebu je košarka imala najbolji prijem zbog tadašnjih uslova, gdje je bila smještena i najveća sportska dvorana tadašnje Jugoslavije. Prva zvaniĉna košarkaška utakmica je odrţana u Zagrebu 1929. godine, a kasnije se košarka igra i u ostalim glavnim gradovima nekadašnjih drţava bivše SFR Jugoslavije.

MJESTO GODINA PLASMAN RIM 1960 6 TOKIO 1964 7 MEKSIKO 1968 2 MINHEN 1972 5 MONTREAL 1976 2 MOSKVA 1980 1 LOS ANĐELES 1984 3 SEUL 1988 2 Slika 2. Olimpijske igre

MJESTO GODINA PLASMAN BUENOS AJRES 1950 10 RIO DE ŢANEIRO 1954 11 SANTJAGO DE ĈILE 1959 - RIO DE ŢANEIRO 1963 2 MONTEVIDEO 1967 2 LJUBLJANA 1970 1 SAN HUAN 1974 2 MANILA 1978 1 KALI 1982 3 MADRID 1986 3 BUENOS AJRES 1990 1 Slika 3. Svjetska prvenstva

MJESTO GODINA PLASMAN PRAG 1947 13 KAIRO 1949 - PARIZ 1951 - MOSKVA 1953 6 BUDIMPEŠTA 1955 8 SOFIJA 1957 6 ISTANBUL 1959 9 BEOGRAD 1961 2 VROCLAV 1963 3 MOSKVA 1965 2 HELSINKI 1967 9 NAPULJ 1969 2 ESEN 1971 2 BARSELONA 1973 1 BEOGRAD 1975 1 LIJEŢ 1977 1 TORINO 1979 3 PRAG 1981 2 NANT 1983 7 ŠTUTGART 1985 7 ATINA 1987 3 ZAGREB 1989 1 RIM 1991 1 Slika 4. Evropska prvenstva

Kao što se vidi iz slike 2,reprezentacija SFR Jugoslavije je uĉestvovala osam puta na Olimpijskim igrama.Na svakom takmiĉenju imala je zapaţenu ulogu,osvojivši pet

6 medalja:jednu zlatnu,tri srebrne i jednu bronzanu.Na slici broj 3 su prikazani rezultati ostvareni na prvenstvima svijeta,gdje je plasman Jugoslavije zaista impresivan.Izuzimajući prva dva prvenstva 1950. i 1954. gdje nije ostvaren veliki uspjeh,u periodu od 1963. pa sve do 1990. nacionalni tim Jugoslavije je u nizu osvojio 8 medalja:tri zlatne,tri srebrne i tri bronzane.Slika broj 4 prikazuje uĉešće Jugoslavije na prvenstvima Evrope.Od 1947. do 1991. naša reprezentacija je uĉestvovala na dvadeset tri prvenstva Starog kontinenta,pet puta se okitili najsjajnijom medaljom,isto toliko puta srebrnom i tri puta bronzanom.Poslije prvog Evropskog prvenstva 1947. godine na kojem Jugoslavija zauzima skromno trinaesto mjesto, na naredna dva prvenstva nije ni uĉestvovala. Krajem 1948. godine osniva se Košarkaški savez Jugoslavije, što predstavlja veliku prekretnicu u razvoju košarke na prostoru Jugoslavije, a samim tim pokreće se ĉasopis Košarka. Nakon kvalifikacija u Nici, uĉestvujemo na prvom Svjetskom prvenstvu u Buenos Airesu 1950. godine.

Dostupno na: http://www.kss.rs/istorijat/istorija-kosarke/istorija-kosarke-2/?langcir=lat (pristupljeno: 28.06.2019.)

Prema Jovanović,Ĉobović i Bogdanović (2000), 1949. godine dolazi do ligaškog sistema. MeĊutim, pojavljuje se prvi put na Svjetskom prvenstvu 1950. godine. MeĊu deset zemalja tadašnjih uĉesnika, našla se i reprezentacija Jugoslavije sastavljena od velikih entuzijasta i pionira igre pod obruĉima. Tada se košarka uĉila od Bugara, MaĊara i Ĉeha, odnosno njihovi treneri su obuĉavali igraĉe jugoslovenske reprezentacije. Rezultati na prvom Svjetskom prvenstvu za današnje kriterijume nijesu bili posebni, jer je Jugoslavija završila na desetom mjestu.

Na Evropskom šampionatu u Parizu Jugoslavija nije uĉestvovala, ali je osvajanjem šestog mjesta u Moskvi 1953. godine obezbijedila plasman na drugo Svjetsko prvenstvo. Tada je na prvenstvu 1954. godine osvojila jedanaesto mjesto u Brazilu, gdje je doţivjela poraz od strane Urugvaja, Francuske, Ĉilea i Paragvaja, a pobijedila samo Peru. Na tom prvenstvu Jugoslaviju je sa klupe predvodio Aleksandar Aca Nikolić koji će se u narednom periodu ispostaviti kao otac jugoslovenske košarke. Vodio je reprezentaciju Jugoslavije punih ĉetrnaest godina.

Naredne godine, u Budimpešti na Evropskom prvenstvu 1955. godine, Jugoslavija je osvojila osmo mjesto, a dvije godine kasnije šesto mjesto. Za naredno Svjetsko prvenstvo 1959. godine Jugoslavija nije uspjela da se kvalifikuje. U meĊuvremenu, Aleksandar

Nikolić zapoĉinje ozbiljan rad i moţe se istaći da postavlja temelje moderne jugoslovenske košarke. U tišini sprovodi smjenu generacija i uspostavlja kontakt sa kolijevkom košarke, Amerikom.

Već na Evropskom šampionatu, u Istanbulu 1959. godine Jugoslavija ostvaruje sedam pobjeda i samo jedan poraz, iako krajnji plasman ne oslikava takav uĉinak jer je prvenstvo završeno na devetom mjestu.

1960. godine u Rimu jugoslovenski košarkaški tim prvi put uĉestvuje u Olimpijskim igrama.Olimpijske igre osvaja ameriĉka reprezentacija, dok jugoslovenska reprezentacija završava na šestom mjestu, što dalje znaĉi da je uspjeh zapoĉeo. Prva medalja dolazi već iduće godine na Evropskom prvenstvu koje se odrţava u Beogradu 1961. godine. Na tom prvenstvu Jugoslavija ima samo dva poraza od SSSR-a i time se potvrĊuje plasman na naredno Svjetsko prvenstvo. Na Evropskom prvenstvu u Poljskoj 1963. godine dolazi još jedna medalja,bronzana koja se osvaja iza SSSR-a i Poljske.

Prema Jovanović M. et al. (2000),svjetski šampionat u Riju je iskoristio Brazil koji je osvojio zlatnu medalju, a Jugoslavija se po prvi put domogla pobjedniĉkog postolja na svjetskoj smotri košarke. Osvojena je srebrna medalja, a Jugoslavija je po prvi put uspjela da pobijedi Sovjetski Savez na jednom od zvaniĉnih takmiĉenja. Ipak da je put i dalje bio trnovit pokazuju Olimpijske igre u Tokiju naredne godine na kojim Jugoslavija zauzima tek sedmo mjesto. MeĊutim, jugoslovenska košarkaška reprezentacija je već tada bila ozbiljna ekipa i to se ponovo pokazuje na Evropskom prvenstvu 1965. godine u Moskvi. Osvaja se srebrna medalja iza Sovjetskog Saveza. Poslije toga slijedi smjena i na kormilu reprezentacije, to jeste odlazi Aleksandar Nikolić, a voĊstvo preuzima Ranko Ţeravica. Kuriozitet tadašnjeg sistema takmiĉenja je to da se nije igralo finale, već se u finalnoj grupi igralo po jednostrukom bod sistemu.

Pod voĊstvom Ranka Ţeravice, reprezentacija nastavlja sa uspjesima. Ţeravica je ostavio neizbrisiv trag u košarci na prostoru stare Jugoslavije, ali i Španiji, gde je vodio Barselonu i Saragosu.U Ĉileu je 1966. godine odrţan nezvaniĉni šampionat svijeta na kojem se Jugoslavija popela na najviše postolje poslije devet odrţanih utakmica i osam pobjeda. Iza su ostale reprezentacije Sjedinjenih Ameriĉkih Drţava i Sovjetskog Saveza. Naredne godine se odrţava zvaniĉni svjetski kup u Montevideu. Šampionat je igran na otvorenom i to poĉetkom zime, što je dodatno oteţavalo igru. Poslije jedinog poraza u predtakmiĉenju od Amerikanaca uslijedilo je razigravanje za plasman od prvog do

8 sedmog mjesta. U kljuĉnoj utakmici je pobijeĊen Brazil, a na terenu je nastala prava euforija, jer je veliki protivnik poraţen, te na teren utrĉava publika. U finalu je, po navici, Sovjetski Savez bio bolji i tako osvaja titulu. Poslije ovog uspjeha, nije zadrţan kontinuitet i na narednom Evropskom prvenstvu na kojem je jugoslovenska reprezentacija završila na devetom mjestu.

Dostupno na: http://www.rtvbn.com/mobile/vijest/363205/Zeravica-je-promijenio- mentalitet-kosarke (pristupljeno: 27.06.2019.)

1968. godine, na Olimpijskim igrama u Meksiku u polufinalu je konaĉno pobijeĊen Sovjetski Savez jednim košem razlike. Okršaj sa Sovjetskim Savezom predstavljao je neviĊeni spektakl u Meksiko Sitiju. Pred 22.000 navijaĉa, koji su listom navijali za plave, ostvarena je istorijska pobjeda i plasman u finale Olimpijskih igara. Kljuĉni dogaĊaj desio se nekoliko sekundi prije kraja. U jednom momentu fauliran je Cvetković, te je pobjeda bila u njegovim rukama.Nije iznevjerio svoj tim ni svoju zemlju,pogodio je oba slobodna bacanja.

Dostupno na: http://kosmagazin.com/nasa-prva-olimpijska-medalja/ (pristupljeno: 28.06.2019.)

U finalu se poslije poraza od Amerikanaca osvaja olimpijsko srebro. Već u Napulju 1969. godine potvrĊuje se drugo mjesto i na Evropskom prvenstvu i za standarno dobrog Sovjetskog Saveza.

Dostupno na: https://narod.hr/sport/povijest-olimpijskih-igara-1956-do-1972-godine (pristupljeno: 28.06.2019.)

Slika 5.Prva olimpijska medalja

4. USPJESI JUGOSLOVENSKE REPREZENTACIJE

U poslijeratnom periodu kvalitetnim i predanim radom profesora Aleksandra Nikolića i kasnije njegovog nasljednika Ranka Ţeravice,Jugoslavija prelazi put od obiĉnog uĉesnika velikih takmiĉenja do ozbiljne i kvalitetne ekipe koja poĉinje da osvaja medalje. Ipak, na najsnajnije odliĉje se ĉekalo dvije i po decenije. Nikolić je uz veliki broj medalja koje je osvojio u karijeri prvi jugoslovenski trener koji je sa reprezentacijom zabiljeţio pobjedu protiv SAD-a i SSSR-a. Bio je trener OKK Beograda, Crvene Zvezde, Partizana itd. U Italiji je osvojio sve klupske titule u Evropi i svijetu koje su se tada mogle osvojiti. Ĉak i danas kada se kaţe jugloslovenska košarka, neizbjeţna je asocijacija Aleksandar Nikolić. Ono što je svakako vaţno, jeste da je jugoslovenska reprezentacija stajala rame uz rame sa velikim protivnicima koji su, po svim prilikama, bili neustrašivi na košarkaškom tlu.

Slika 6.Aleksandar Nikolić: „Otac jugoslovenske košarke“

4.1. Prve zlatne medalje

Svoj vrhunac u košarci, Jugoslavija dostiţe na šestom prvenstvu svijeta u Ljubljani 1970. godine. Po prvi put trinaest reprezentacija sa svih kontinenata sastalo se izvan Latinske Amerike. Na ovom prvenstvu košarka doţivljava i pravu medijsku afirmaciju jer su sve utakmice po prvi put prenošene na televiziji.

Dostupno na: http://www.strategija.org/kosarkaska-prvenstva-jugoslavije-1945-91-peti- deo/ (pristupljeno: 29.06.2019.)

I pored jednog poraza od Sovjeta Jugoslavija uspijeva da se domogne najsjajnijeg odliĉja i po prvi put postaje šampion svijeta. Prema Jovanović, M. et al. (2000), od ovog prvenstva poĉinje novi period u istoriji svjetske košarke. Od tada, pa do poĉetka 21. vijeka na svjetskom vrhu će se smjenjivati tri reprezentacije: Jugoslavija, SSSR i SAD.

Nevjerovatni uspjesi košarkaša obiljeleţili su poslednje dvije decenije SFR Jugoslavije. U deceniji koja je prethodila Svjetskom prvenstvu 1970. godine SFRJ se probila u svjetski vrh, osvojila šezdesetih šest puta srebro i jednu bronzu na Evropskom prvenstvu, ali je u Ljubljani napravljen konaĉni korak koji je jugoslovensko podneblje u sferi košarke postavio u isti rang sa Sovjetima i Amerikancima.Titula vicešampiona Evrope potvrĊena je 1971. godine, dok je SSSR opet zauzeo prvo mjesto.

Olimpijske igre, 1972. godine ostaće upamćene ne samo po teroristiĉkim napadima na izraelske sportiste, već i po doping aferi na košarkaškom turniru koja je bez mnogo buke zataškana. Naţalost, jugoslovenska reprezentacija je bila ţrtva, jer je upredtakmiĉenju izgubila od Portorika. Poslije utakmice je ustanovljeno da je jedan Portorikanac bio dopingovan, ali rezultat utakmice nije poništen. To je loše uticalo na atmosferu u timu, pa se jedan od najpouzdanijih igraĉa vratio u Beograd, jer nije ţelio da prihvati odluku rukovodstva reprezentacije da se ipak nastavi takmiĉenje. U utakmici za peto mjesto savladan je upravo Portoriko. Prvo zlato na Evropskom šampionatu uslijedilo je 1973. godine u Barseloni. Tada su za reprezentaciju prvi put zaigrali Dalipagić, Kićanović i Slavnić, a ulogu trenera preuzeo je Mirko Novosel. Novosel je ostao zapamćen kao trener koji je od 1971. do 1973. godine osvojio uzastopno kadetsko, juniorsko i seniorsko Evropsko prvenstvo.

Dostupno na: http://crosarka.com/crosarka-news/mirko-novosel-covjek-ispred-svog- vremena-135940 (pristupljeno: 29.06.2019.)

4.2. Stvaranje prepoznatljive škole košarke

Svjetsko prvenstvo 1974. bilo je sedmo po redu, a odrţano je u Portoriku. Sovjetski Savez je osvojio zlatnu medalju, a u finalu je bio bolji od Jugoslavije koja je upisala još jednu srebrnu medalju,dok je iza ostala selekcija Sjedinjenih Ameriĉkih Drţava sa bronzom. Evropsko prvenstvo 1975. godine je organizovano u Jugoslaviji. Gradovi domaćini bili su Beograd, Split, Karlovac i Rijeka. Reprezentacija Jugoslavije je osvojila drugu zlatnu

11 medalju na Evropskim prvenstvima i nastavila trofejni niz. Krešimir Ćosiĉ je izabran za najboljeg igraĉa.

Košarkaški turnir na Olimpijskim igrama 1976. odrţan je u Montrealu, Kanada. Turnir se igrao po jednostrukom sistemu, reprezentacija koja je osvojila najviše bodova je ujedno postala i olimpijski šampion. Muški tim Sovjetskog Saveza, koji je bio šampion u igrama u Minhenu ĉetiri godine ranije, nije ponovio uspjeh, u polufinalu je izgubio protiv Jugoslavije. Sjedinjene Drţave su iskoristili ove igre da nastave seriju uspjeha na igrama pobjedom nad Jugoslavijom, u finalu, su povratili titulu olimpijskog šampiona.

Na narednom Evropskom prvenstvu 1977.godine, Jugoslavija je odbranila titulu i ponovo osvojila zlato. U finalu je pao Sovjetski Savez,a najbolji igraĉ turnira bio je Draţen Dalipagić.Osmo Svjetsko prvenstvo je odrţano u Manili, 1978. godine. Filipini su trebali da imaju domaćinstvo još 1962. ali im ga je FIBA oduzela jer nisu htjeli da izdaju ulazne vize reprezentacijama iz socijalistiĉkih zemalja. Od ovog prvenstva promijenjen je sistem takmiĉenja, tako što je umjesto dotadašnjeg turnirskog gdje je pobjednik bila ekipa koja je osvojila najviše bodova uveden kup sistem, pa su igrane utakmice za zlato, као i za bronzanu medalju. Jugoslavija je u fantastiĉnom finalu savladala selekciju SSSR i osvojila zlatnu medalju.

Evropsko prvenstvo 1979. godine je odrţano u Italiji. Zlatnu medalju je osvojila SSSR, srebrnu Izrael, dok je bronzanu medalju osvojila Jugoslavija. Utakmice su igrane u ĉetiri grada : Torinu, Mestreu, Sijeni i Gorici.Košarkaški turnir na Olimpijskim igrama odrţanim 1980. godine je deseti po redu zvaniĉni košarkaški turnir na Olimpijskim igrama. Turnir je odrţan u Moskvi. Jugoslavija je igrala u predtakmiĉenju u B grupi gdje je ostvarila sve tri pobjede. U finalnoj fazi,Jugoslavija je odigrala pet utakmica i svih pet utakmica je pobijedila i prvi put u istoriji osvojila olimpijsko zlato. Jedna od utakmica za pamćenje je bila pobjeda protiv reprezentacije SSSR, koja je bila vladajući svjetski prvak i domaćin igara, u produţetku. Kićanović i Slavnić su ĉak imali vremena da igraju i odbojku i ta scena je dugo ponavljana u tadašnjem televizijskom sportskom pregledu.

Reprezentacija Jugoslavije je na devet utakmica ostvarila devet pobjeda. Jugoslovenski reprezentativci su na devet utakmica postigli 920 koševa, a primili 768. Prosjek postignutih koševa Jugoslavije je bio 102,22 po utakmici prema 85,33 primljenih i ukupna pozitivna koš razlika od 134 koševa.

Godine 1981. Jugoslavija osvaja srebro na Evropskom prvenstvu. Godinu kasnije na Svjetskom prvenstvu osvaja bronzu i nastavlja niz medalja. Na OI 1984. u Los AnĊelesu, Jugoslavija završava na trećem mjestu i osvaja bronzu. Naredno Svjetsko prvenstvo 1986. se takoĊe osvaja bronzana medalja, kao i na Evropskom prvenstvu 1987.godine. 1988. godine na Olimpijske igre dolaze tri favorita: SAD, SSSR i Jugoslavija. Upravo izmeĊu ove tri reprezentacije su se i podijelile medalje, a Jugoslavija je u finalu poraţena od SSSR-a i osvojila je srebrnu medalju.

Evropsko prvenstvo 1989.godine se organizuje u Zagrebu i Jugoslavija osvaja zlato. Kruna ove generacije predstavlja osvajanje svjetskog zlata godinu dana kasnije u Buenos Ajresu. Svjetsko prvenstvo u košarci 1990. bilo je jedanaesto po redu, a odrţano je u Argentini. Na ovom prvenstvu je smanjen broj uĉesnika sa ranijih 24 na 16 uĉesnika. Jugoslavija je osvojila zlatnu medalju, Sovjetski Savez srebrnu, dok su SAD osvojile bronzanu medalju. Najbolji igraĉ turnira je bio Toni Kukoĉ.

Evropsko prvenstvo u košarci 1991. je odrţano u hali PalaLotomatika u Rimu, Italija. Zlatnu medalju je osvojila Jugoslavija, srebrnu Italija, dok je bronzanu medalju osvojila Španija. Jugoslovenski reprezentativac Toni Kukoĉ je bio najkorisniji igraĉ turnira (MVP). Ovo je ujedno bilo i poslednje takmiĉenje na kojem je nastupila SFR Jugoslavija.

Slika 7.Poslednja medalja SFRJ 1991. godine

5. KOŠARKA NAKON RASPADA SFR JUGOSLAVIJE

U svih pet ekipnih igara sa loptom, za koje se smatra da su najpopularniji sportovi na ovim prostorima, Jugoslavija je u periodu izmeĊu 1945. i 1991. godine ostvarivala vrhunske rezultate. Njene reprezentacije u fudbalu, košarci, odbojci, vaterpolu i rukometu u obje konkurencije osvojile su ukupno 83 medalje na najvećim meĊunarodnim takmiĉenjima.Onda je došlo novo doba, odnosno vrijeme novih drţava nastalih na tlu Jugoslavije.

Dostupno na: http://www.strategija.org/osamdeset-tri-medalje-jugoslavije/ (pristupljeno: 30.06.2019.)

A kako je košarka dalje ĉistila put na prostorima bivše Jugoslavije ostaje da se vidi u nastavku rada.

MJESTO DRŢAVA GODINA PLASMAN BARSELONA HRVATSKA 1992 2 ATLANTA SR JUGOSLAVIJA 1996 2 RIO SRBIJA 2016 2 Slika 8. Olimpijske igre

MJESTO DRŢAVA GODINA PLASMAN NJEMAČKA HRVATSKA 1993 3 ATINA SR JUGOSLAVIJA 1995 1 ATINA HRVATSKA 1995 3 ŠPANIJA SR JUGOSLAVIJA 1997 1 FRANCUSKA SR JUGOSLAVIJA 1999 3 TURSKA SR JUGOSLAVIJA 2001 1 POLJSKA SRBIJA 2009 2 FIBA SLOVENIJA 2017 1 Slika 9. Evropska prvenstva

MJESTO DRŢAVA GODINA PLASMAN TORONTO HRVATSKA 1994 3 ATINA SR JUGOSLAVIJA 1998 1 INDIANOPOLIS SR JUGOSLAVIJA 2002 1 ŠPANIJA SRBIJA 2014 2 Slika 10. Svjetska prvenstva

Na slikama 8,9 i 10 su prikazani najveći uspjesi zemalja nakon razjedinjenja nekadašnje SFRJ na najprestiţnijim takmiĉenjima kao što su Olimpijske igre,Evropsko prvenstvo i Svjetsko prvenstvo.Medalje su osvajali:SR Jugoslavija(7),Hrvatska(4),Srbija(3) i Slovenija(1). Poslije raspada SFR Jugoslavije, prvo zvaniĉno takmiĉenje na kojem su neke od zemalja imale uĉešĉe je Olimpijski turnir u Barseloni 1992. godine. Na igrama je došao i dan danas najĉuveniji ameriĉki drim tim ikada, kojem na ţalost, nije na crtu mogao izaći vjerovatno najjaĉi jugoslovenski tim ikada. Na Olimpijskim igrama u Barseloni je uĉestvovala samo Hrvatska, jer je SR Jugoslaviji bilo onemogućeno da uĉestvuje zbog politiĉkih sankcija. Hrvatska je na ovom takmiĉenju ostvarila najveći uspjeh u istoriji košarke nezavisne drţave,predvoĊena Draţenom Petrovićem osvojila je srebrnu medalju. U finalu su poraţeni od reprezentacije SAD. Do danas ostaje da se analizira i raspravlja u košarkaškim krugovima, da li bi se zajedniĉki jugoslovenski tim mogao suprostaviti najstrašnijem ameriĉkom timu u istoriji košarke.

Naredne godine, odrţavalo se Evropsko prvenstvo u Njemaĉkoj. Njemaĉka je kao domaćin osvojila zlatnu medalju, dok je Hrvatska osvojila bronzanu medalju. Bosanskohercegovaĉki reprezentativac Sabahudin Bilalović je proglašen za najboljeg strijelca prvenstva. Reprezentaciji SR Jugoslavije je ponovo bilo zabranjeno uĉešće zbog sankcija. Ujedno, ovo je bilo i prvo uĉešĉe Bosne i Hercegovine koja je završila na osmom mjestu i Slovenije koja je bila ĉetrnaesta.

Svjetsko prvenstvo 1994. godine je trebalo da bude odrţano u Jugoslaviji, kojim povodom je zapoĉeta izgradnja najveće košarkaške dvorane na prostoru bivše drţave (beogradska Arena), meĊutim, usled sankcija to je onemogućeno i organizacija je sa Beograda prešla na Toronto. TakoĊe, vaţno je istaći da je Hrvatska osvojila bronzanu medalju pobjedom protiv Grĉke.

1995. godine na Evropskom prvenstvu u Atini, SR Jugoslavija (reprezentativci iz Srbije i Crne Gore) dobija konaĉno pravo uĉešća. Iako je SR Jugoslavija prošla kroz dodatni krug kvalifikacija, na prvenstvu je odigrala odliĉno i osvojila zlatnu medalju pod voĊstvom Dušana Ivkovića. U fenomenalnom finalu protiv Litvanije ostvarena je jedna od najvrijednijih pobjeda jugoslovenske košarke. Reprezentacija Hrvatske završava takmiĉenje na trećem mjestu. U toku ceremonije dodjela medalja, reprezentativci Hrvatske silaze sa postolja u trenutku izvoĊenja himne SR Jugoslavije i to ujedno biva i poslednja medalja za Hrvatsku do danas. Slovenija je takoĊe uĉestvovala na prvenstvu, meĊutim, bez znaĉajnijeg rezultata.

Slika 11.Reprezentacija SR Jugoslavije – Šampion Evrope 1995. godine

Naredne Olimpijske igre su odrţane u Atlanti, SAD. Po prvi put, na igrama se pojavljuje SR Jugoslavija. Ujedno dolazi i srebrna medalja pošto u finalu bivaju poraţeni od domaćina turnira, selekcije SAD. Selekcija Hrvatske je u ĉetvrtfinalu poraţena od Australije.

Evropsko prvenstvo 1997. godine je odrţano u španskim gradovima Barselona i Đirona. SR Jugoslavija je ponovo osvojila zlatnu medalju, a selektor ekipe je bio danas već najtrofejniji evropski trener, Ţeljko Obradović.

Dostupno na: http://mondo.rs/a927134/Liste/Sport/Kosarka-Sve-nase-medalje-na- Olimpijskim-igrama-od-Meksiko-Sitija-do-Atlante.html (pristupljeno: 30.06.2019.)

Došlo je i do prvog susreta izmeĊu SR Jugoslavije i Hrvatske u grupnoj fazi, koju je riješio Aleksandar ĐorĊević trojkom u poslednjoj sekundi. Hrvatska je prvenstvo završila na 11. mjestu, Slovenija na 14. a Bosna i Hecregovina na 15. mjestu.

Prema Jovanović,Ĉobović i Bogdanović(2000), SR Jugoslavija zlatni niz nastavlja na idućem Svjetskom prvenstvu 1998. godine. Rijeĉ je o podmlaĊenom timu, u kojme su se vršile raznorazne provjere što je ĉak dovodilo do preispitivanja povjerenja u tim damoţe da ostvari rezultate.Pod voĊstvom Ţeljka Obradovića, plavi su u finalu savladali Rusiju i dodali 4. svjetsko zlato, posle 1970. 1978. i 1990. Godine. Za najboljeg igraĉa turnira je proglašen Dejan Bodiroga.

Sledeće godine odrţava se Evropsko prvenstvo u Francuskoj. SR Jugoslavija osvaja bronzanu medalju, Hrvatska završava na devetom, a Slovenija na desetom mjestu. Bosna i Hercegovina zauzima petnaestomjesto. Ovo je prvo takmiĉenje na kojem se pojavljuje i Makedonija,koja je bila ĉetrnaesta od ukupno šesnaest ekipa na takmiĉenju.

Na Olimpijskim igrama u Sidneju 2000. godine od ekipa iz nekadašnje velike Jugoslavije, pojavljuje se samo ekipa SR Jugoslavija i završava takmiĉenje na šestom mjestu. Jugoslavija je u ĉetvrtfinalu poraţena od Litvanije.

Prema Radoiĉić(2016), u Turskoj se 2001. odrţava Evropsko prvenstvo na kojem zlatnu medalju ponovo osvaja reprezentacija SR Jugoslavije. Jugoslavija bez ikakvih problema pobjeĊuje u svim utakmicama na prvenstvu i u finalu pobjeĊuje domaćina Tursku. Predrag Stojaković je proglašen za najboljeg igraĉa turnira. Hrvatska je osvojila sedmo mjesto,dok su Slovenija i Bosna i Hercegovina završile takmiĉenje plasmanom izmeĊu trinaestog i šesnaestog mjesta. Svjetsko prvenstvo u košarci 2002. godine je odrţano u Indijanapolisu, Sjedinjenim Ameriĉkim Drţavama. SR Jugoslavija je osvojila zlatnu medalju, a njemaĉki reprezentativac Dirk Novicki je proglašen za najboljeg igraĉa prvenstva. Uprkos organizovanju takmiĉenja, favorizovani ameriĉki tim je uspio da osvoji tek šesto mesto. Na klupi SRJ je bio Svetislav Kari Pešić, a ekipu je na terenu predvodio kapiten Dejan Bodiroga.

Slika 12.Reprezentacija SR Jugoslavije – Šampion svijeta 2002. godine

Selekcija SRJ nije blistala na prvenstvu, ali je u najvaţnijem dijelu takmiĉenja bila besprekorna. U ĉetvrtfinalu je savladana selekcija SAD, a u finalu je u neizvjesnom meĉu sa produţetkom pobijeĊena Argentina.Ovaj trofej predstavlja vjerovatno najveći uspjeh

17 jugoslovenske košarke u periodu posle raspada drţave. Ujedno, ovo je i poslednje takmiĉenje na kojem se pojavljuje košarkaška ekipa pod imenom Jugoslavija. Predstavlja i kraj cijele epohe zlatnih medalja i osvojenih takmiĉenja.

U Švedskoj se 2003. organizuje Evropsko prvenstvo. Na njemu se po prvi put pojavljuje reprezentacija sa imenom Srbija i Crna Gora,predvoĊena Duškom Vujoševićem sa klupe i osvaja 6. mjesto. Slovenija i Hrvatska su plasirane na pozicijama od 9. do 12. mjesta, a Bosna i Hercegovina od 13. do 16.Na Olimpijskim igrama 2004. godine nastavlja se pad reprezentacije SCG i ona završava takmiĉenje na 11. mjestu od ukupno 12 uĉesnika. Ostale ex-yu drţave nisu uĉestvovale.

2005. godine, organizaciju Evropskog prvenstva dobijaju 4 grada u Srbiji i Crnoj Gori. Beograd, Novi Sad, Podgorica i Vršac su ugostili najbolje evropske ekipe. Reprezentacija SCG je na prvenstvo došla kao glavni favorit, sa velikim oĉekivanjima,ali je napravila veoma loš rezultat. Iskusni Ţeljko Obradović sa klupe nije uspio da naĊe pobjedniĉki ritam i ekipa je takmiĉenje završila na pozicijama 9-12. Slovenija je bila šesta, Hrvatska sedma, dok je Bosna i Hercegovinazavršila na pozicijama 13-16.

Svjetsko prvenstvo 2006. godine je prvo takmiĉenje na kojem uĉestvuju 24 ekipe. SCG nastavlja seriju loših rezultata i ne uspijeva proći grupnu fazu. Sliĉno prolazi i Slovenija, dok ostale reprezentacije bivše Jugoslavije nisu uĉestvovale.

Na Evropskom šampionatu 2007. godine Hrvatska i Slovenija zauzimaju šestu i sedmu poziciju. Srbija po prvi put uĉestvuje samostalno, ali sa veoma lošim rezultatom. Na Olimpijskim igrama sledeće godine uĉestvuje samo Hrvatska i zauzima šesto mjesto.

2009. godine na Evropskom prvenstvu, Srbija osvaja srebrnu medalju i najavljuje bolje rezultate. U finalu je bolja Španija. Ekipu je predvodioiskusni Dušan Duda Ivković, a na terenu fantastiĉni Miloš Teodosić. Slovenija ostvaruje najbolji plasman od kada samostalno uĉestvuje na takmiĉenjima i završava na ĉetvrtoj poziciji. Hrvtaska je šesta, a Makedonija deveta, odnosno deseta. Na Svjetskom prvenstvu 2010. godine, Srbija se zaustavlja na ĉetvrtoj poziciji, Slovenija na šestoj,a Hrvatska na ĉetrnaestoj.

Naredno Evropsko prvenstvo 2011.godine ostaje upamćeno kao veliki uspjeh Makedonije. Pojaĉani ameriĉkim plejmejkerom Bo Mekejlebom, Makedonija završava na ĉetvrtom mjestu što predstavlja fantastiĉan uspjeh za jednu od najmanjih zemalja uĉesnica. Kuriozitet je da je uĉešće imalo svih šest nekadašnjih jugoslovenskih republika.

Slovenija je na 8. poziciji, Srbija na 9. Bosna i Hercegovina, Hrvatska i Crna Gora ne ostvaruju znaĉajniji uspjeh na prvenstvu.

Olimpijske igre 2012. protiĉu bez ex-jugoslovenskih republika. Slovenija organizuje sledeće Evropsko prvenstvo 2013. godine i ostvaruje solidan uspjeh i petu poziciju. Bolje plasirana je bila Hrvatska reprezentacija na ĉetvrtom mjestu. Srbija je sedma, dok Bosna i Hercegovina i Crna Gora ne ostvaruju znaĉajniju poziciju.

Svjetsko prvenstvo 2014. godine u Španiji predstavlja povratak reprezentacije Srbije na veliku scenu, kao ekipe koja je u najvećoj mjeri preuzela jugoslovensku košarkašku genetiku. U finalu je bolja bila ekipa SAD, tako da Srbija osvaja svjetsko srebro. Hrvatska završava takmiĉenje na 10. poziciji, dok ostale ekipe nisu uĉestvovale.

Na narednom Evropskom prvenstvu 2015. godine, Srbija zauzima ĉetvrtu poziciju, Hrvatska devetu, a Slovenija zauzima dvanaesto mjesto. Na takmiĉenju uĉestvuju još i Makedonija i Bosna i Hercegovina, bez velikog uspjeha. Olimpijske igre u Riju 2016. godine donose preslikano finale poslednjeg Svjetskog prvenstva. U finalu SAD pobjeĊuje Srbiju, tako da reprezentacija Srbije svjetskom i evropskom dodaje i olimpijsko srebro. Hrvatska završava takmiĉenje na dobrom petom mjestu.

Slika 13.Duel u finalu OI 2016 – Kevin Durant i Bogdan Bogdanović

Evropsko prvensvo 2017. godine predstavlja vjerovatno najuspješnije evropsko takmiĉenje posle raspada Jugoslavije. U finalu su se sastale dvije bivše republike, Slovenija i Srbija,a Slovenija osvaja zlato predvoĊena Lukom Donĉićem i Goranom Dragićem.Hrvatska i Crna Gora završavaju na desetoj, odnosno trinaestoj poziciji.Ove

19 godine nas oĉekuje Svjetsko prvenstvo u Kini,na kojem će izmeĊu ostalih svoje debitantsko uĉešće imati i Crna Gora,koja je fenomenalnim partijama u kvalifikacijama ostvarila istorijski uspjeh.

Danas se meĊu najznaĉajnijim imenima iz Crne Gore, kako igraĉa, tako i trenera izdvajaju sledeći: Ţarko Paspalj, Bogdan Tanjević, Duško Ivanović, Rajko Ţiţić, Predrag Drobnjak,Dejan Radonjić,Nikola Vuĉević,Bojan Dubljević,Vlado Šćepanović, Nikola Bulatović, Duško Vujošević, Luka Pavićević, Zdravko Radulović, Ţarko Varajić, Boro Vuĉević.

Slika 14.Reprezentacija Slovenije – Šampion Evrope 2017. godine

5.1. Uspjesi klupske košarke u Jugoslaviji i zemljama posle njenog raspada

Prva liga Jugoslavije u košarci je bila najviša košarkaška liga u SFR Jugoslaviji. Liga je formirana 1945. i odigrano je ukupno 47 sezona prije nego što je rasformirana 1991. zbog raspada SFRJ.

Najuspješnija ekipa u ovom periodu je bila Crvena Zvezda sa 12 šampionskih titula,zatim Olimpija, Zadar i Split (Jugoplastika) sa po 6 titula. Crvena Zvezda je takoĊe jedini klub

20 koji je odigrao sve sezone u prvoj ligi i nikada nije ispadao u niţi rang, ne raĉunajući prvu sezonu kad nisu uĉestvovali klubovi.

Klubovi iz bivše Jugoslavije sakupili su sedam trofeja u tadašnjem Kupu evropskih šampiona, najviše splitska Jugoplastika - tri, 1989, 1990. i 1991. godine. Cibona je bila prvak 1985. i 1986, Bosna 1979, a Partizan 1992. godine trijumfom na turniru u Istanbulu.

KK Partizan je ĉetiri puta bio uĉesnik završnog "Final Four" turnira Eurolige (1988., 1992., 1998. i 2010.) i jedini je klub sa prostora bivše Jugoslavije koji je uĉestvovao u završnici najjaĉeg evropskog takmiĉenja posle raspada zajedniĉke lige.

Slika 15.Trojka Saše Đorđevića kojom je Partizan postao šampion Evrope 1992

5.2. Jadranska ABA liga

2001. predstavnici KK Bosne, KK Budućnosti, KK Cibone i KK Olimpije osnivaju Jadransku ligu u koju se ukljuĉuju i drugi predstavnici iz BiH, Hrvatske i Slovenije. Liga se danas igra pod nazivom ABA liga i predstavlja najjaĉe košarkaško takmiĉenje na ovim prostorima.Jadranska liga predstavlja ligu u kojoj se takmiĉe klubovi iz bivših republika SFRJ, s tim što nije iskljuĉeno uĉešće ostalih evropskih klubova.

Budućnost je u premijernoj sezoni regionalnog takmiĉenja osvojila deveto mjesto, dok u naredna dva nije uĉestvovala. Nakon šestog mjesta 2008. i 2009. godine i petog mjesta 2009. i 2010. godine uslijedile su dvije odliĉne sezone za tim iz Podgorice. Godinu dana

21 kasnije osvajanje ĉetvrtog mjesta donijelo je plasman na finalni turnir u Ljubljani.U sezoni 2012-2013. godine Budućnost takmiĉenje završava sa 16 pobjeda i 10 poraza, dok je identiĉan uĉinak imao Partizan koji je zahvaljujući boljem meĊusobnom skoru ipak izborio plasman na finalni turnir, te u konkurenciji sa Crvenom Zvezdom, Igokeom i Radniĉkim osvaja trofej kao pobjednik regionalnog takmiĉenja.2014. godine osvajaĉ ABA lige bila je Cibona,koja je na iznenaĊenje mnogih bila ispred Crvene Zvezde i Partizana na završnom turniru koji se igrao u Beogradu.Naredne tri godine Crvena Zvezda je dominirala,da bi taj niz 2018. prekinula podgoriĉka Budućnost,koja kao prvak ABA lige opet nastupa u Evroligi posle dugo godina.Ipak,u tek završenoj sezoni 2018- 2019 Crvena Zvezda je u finalu bila bolja upravo od Budućnosti.

U ABA ligi Partizan kao prvak obiljeţava sljedeće godine: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 i 2013. Crvena zvezda ostvaruje uspjehe 2015, 2016, 2017 i 2019. godine. FMP obiljeţava 2004 i 2006. godinu. Cibona je bila prvak ABA lige 2014. godine, Olimpija Ljubljana 2002. godine, Vršac 2005, Makabi Tel Aviv 2012, Zadar 2003. godine i Budućnost 2018. godine završava kao prvak ABA lige.

6. ZAKLJUČAK

U radu su prikazani najveći uspjesi jugoslovenske reprezentacije u košarci, odnosno za period SFR Jugoslavije i drţava nakon njenog razjedinjenja. Košarka je nastala 1891. godine, meĊunarodna košarkaška federacija FIBA osnovana je 1932. godine. Ova vrsta sporta se na Olimpijskim igrama prvi put pojavila 1936. godine u Berlinu,dok je prvi put demonstrirana 1904. godine na Olimpijskim igrama u Sent Luisu. Na jugolsovenskom tlu košarka je prihvaćena pozitivno, sa velikim trudom, zalaganjima i postavljenim ciljevima. Moţda u tadašnjem vremenu, prilike u Jugoslaviji nijesu bile najpovoljnije, ali rezultati su zaista nevjerovatni. Iz rada se moţe zakljuĉiti koliki je napredak jedne drţave bio u tom smislu, jer košarka nije samo igra, već disciplina koja mora da se uĉi, savlada i usavršava. Nije dovoljno samo jednom nauĉiti pokrete, odreĊene vještine, tehniku i savladati taktike koje su jako bitne u košarci, već se neprestano mora raditi na usavršavanju istih, vjeţbati i postavljati još veće ciljeve.

Svaki uspjeh i podvig jugoslovenske reprezentacije u periodu od 1947. godine do 1991. godine je veliko ostvarenje za Jugoslaviju, koja se u jednom momentu postavila rame uz rame sa Amerikancima i Sovjetima, te pokazala koliko jaka moţe biti. U tom vremenu, snaga Jugoslavije, odnosno jugoslovenske reprezentacije nije se samo mjerila u košarci pa da na tome ostane, već je to premašivalo granice sporta, to je bila ujedno snaga i veliĉina ove drţave koja je spremna, koja ulaţe, koja nije samo zemlja na Balkanu.

MeĊutim, u svom usponu, zbog raznih situacija, prvenstveno politiĉkih koje su diktirane od strane velikih sila, dolazi do raspada ove sjajne i naizgled obećavajuće drţave. I danas se posmatra kao jedna savršena prilika, ne za osvajanje svijeta, već za ĉvrsto stajanje pred njim. Drţave, pojedinaĉno, nijesu odustajale od ovog sporta, nastavile su sa svojim uspjesima, svaka za sebe. Ali ono što se ĉini jeste to da se zaboravilo radovati pobjedi one zemlje, danas susjedne, a juĉe bratske. Izgubio se osjećaj solidarnosti i podrške, zavladala je neka veća sila koja se umiješala u sportska dešavanja, promijenila koncept euforije, prvenstveno navijaĉke i zamrsila dobre stare jugoslovenske obiĉaje.

LITERATURA

1. Jovanović M., Ĉobović Z., Bogdanović M.: „YU Košarka – Povratak šampiona“, EVRO, Košarkaški savez Jugoslavije, Beograd, 2000.

2. Karalejić M., Jakovljević S.: „Osnove košarke“, Fakultet sporta i fiziĉkog obrazovanja, Beograd, 2001.

3. „Naših 60 godina 1955-2015“, Košarkaški savez Crne Gore, Podgorica, 2015.

4. Radoiĉić G.: „Razvoj košarke u Crnoj Gori“, završni rad, Fakultet za sport i fiziĉko vaspitanje, Nikšić, 2016.

5. Trunić N., Mladenović M.: „Značaj selekcije u košarci“, Struĉni ĉlanak, Fakultet za fiziĉku kulturu i menadţment u sportu Univerziteta Singidunum, Beograd, 2014.

Sajtovi sa kojih su preuzeti tekstovi: http://crosarka.com/crosarka-news/mirko-novosel-covjek-ispred-svog-vremena-135940 http://mondo.rs/a927134/Liste/Sport/Kosarka-Sve-nase-medalje-na-Olimpijskim-igrama- od-Meksiko-Sitija-do-Atlante.html http://www.kss.rs/istorijat/istorija-kosarke/istorija-kosarke-2/?langcir=lat http://www.rtvbn.com/mobile/vijest/363205/Zeravica-je-promijenio-mentalitet-kosarke http://www.strategija.org/kosarkaska-prvenstva-jugoslavije-1945-91-peti-deo/ http://www.strategija.org/osamdeset-tri-medalje-jugoslavije/ https://narod.hr/sport/povijest-olimpijskih-igara-1956-do-1972- godinehttp://kosmagazin.com/nasa-prva-olimpijska-medalja/ https://www.scribd.com/document/384608226/osnove-kosarke-pdf

Sajtovi sa kojih su preuzete slike:

Slika br. 1. https://www.kshs.org/kansapedia/james-naismith/12154 (prstupljeno: 25.06.2019.);

Slika br. 5. http://kosmagazin.com/nasa-prva-olimpijska-medalja/ (pristupljeno: 28.06.2019.);

Slika br. 6. https://www.kurir.rs/sport/kosarka/1203949/ (pristupljeno: 29.06.2019.);

Slika br. 7. http://kosmagazin.com/daba-poslednji-kosarkaski-tango-u-pioniru/ (pristupljeno: 30.06.2019.);

Slika br. 11. https://5na5.rs/prvenstva/evropsko-prvenstvo-atina-1995/ (pristupljeno: 30.06.2019.);

Slika br. 12. https://www.mozzartsport.com/kosarka/vesti/poslednje-zlatno-secanje- indijanapolis-2002-video/270713/ (pristupljeno: 30.06.2019.);

Slika br. 13. https://novi.ba/clanak/87015/12 (pristupljeno: 01.07.2019.);

Slika br. 14.https://www.b92.net/sport/eurobasket2017/vesti.php?yyyy=2017&mm=09&dd=17&n av_id=1304687(pristupljeno: 01.07.2019.);

Slika br. 15. http://rs.n1info.com/Sport-Klub/Kosarka/a152420/Danas-je-taj-dan- Djordjevic-trojka-Partizan-je-prvak-Evrope.html (pristupljeno: 01.07.2019);

BIOGRAFIJA

Vasilije Lalović je roĊen 12.05.1997. godine u Nikšiću.Osnovnu školu „Braća Ribar“ završio je u Nikšiću.Nakon završetka nikšićke Gimnazije „Stojan Cerović“ 2016. se upisuje na Fakultet za sport i fiziĉko vaspitanje u Nikšiću,na Odsjeku za sportsko novinarstvo.