Zarządzanie I Współpraca W Miejskich Obszarach Funkcjonalnych Raport O Stanie Polskich Miast Zarządzanie I Współpraca W Miejskich Obszarach Funkcjonalnych
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Raport o stanie polskich miast Raport o stanie polskich miast Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach Redakcja: Karol Janas funkcjonalnych Wojciech Jarczewski Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych Raport o stanie polskich miast Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych Redakcja: Karol Janas, Wojciech Jarczewski Instytut Rozwoju Miast – Kraków 2017 Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o stanie polskich miast, redakcja Karol Janas, Wojciech Jarczewski, Instytut Rozwoju Miast, Kraków 2017 Licencja Creative Commons – Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska ISBN 978-83-65105-11-0 Autorzy raportu: Michał Chlebicki („Badanie opinii na temat dotychczasowej współpracy…”) Agnieszka Gajda („Transport”) Jan Herbst („Funkcjonowanie partnerstw terytorialnych…”) dr Karol Janas („Wnioski i rekomendacje”, „Współpraca formalna…”, „Zintegrowane inwestycje terytorialne”, „Analiza przestrzenna”) Anna Kudra („Omówienie uwarunkowań prawnych…”) Julita Łukomska („Skłonność do współpracy gmin…”) Patryk Olesiński („Współpraca formalna…”, „Zintegrowane inwestycje terytorialne”) Piotr Salata-Kochanowski („Transport”) Łukasz Sykała („Analiza produktowa”) Katarzyna Szmigiel-Rawska („Skłonność do współpracy gmin…”) Gromadzenie danych: Magdalena Bień, Maciej Czerski, Gabriela Dąbek, Mateusz Durka, Maciej Filiks, Anna Kwiatek, Jan Leja, Katarzyna Łuszczek, Jakub Majnusz, Patryk Olesiński, Karolina Piech, Maciej Siwka, Grzegorz Spytkowski, Wiktor Stręk, Renata Wójcik Opracowanie kartograficzne:Agnieszka Gajda Recenzja: prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek Redakcja, korekta, projekt typograficzny, skład i łamanie:By Mouse | www.bymouse.pl Instytut Rozwoju Miast 30-015 Kraków, ul. Cieszyńska 2 www.irm.krakow.pl Obserwatorium Polityki Miejskiej IRM www.obserwatorium.miasta.pl © Copyright by INSTYTUT ROZWOJU MIAST, Kraków 2017 Przy powoływaniu się na wyniki badań przedstawione w raporcie oraz wykorzystując i upowszechniając dane w nim zawarte, prosimy o każdorazowe cytowanie publikacji: Janas K., Jarczewski W. (red.), 2017, Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o stanie polskich miast, Obserwatorium Polityki Miejskiej IRM, Kraków. 4 Wykaz najważniejszych skrótów 5 Obserwatorium Polityki Miejskiej IRM – idea i założenia 7 Zarządzanie miejskimi obszarami funkcjonalnymi – cele i zakres raportu 13 1. Wnioski i rekomendacje 16 Wnioski dla samorządów 19 Rekomendacje dla samorządów 21 Wnioski dla krajowej polityki miejskiej 25 Rekomendacje dla krajowej polityki miejskiej 27 Wnioski dla ekspertów i naukowców 28 Rekomendacje dla ekspertów i naukowców 31 2. Monitoring 33 Wprowadzenie i omówienie struktury monitoringu 34 Współpraca 50 Transport 64 Zintegrowane inwestycje terytorialne 77 3. Spojrzenie w głąb 79 Funkcjonowanie partnerstw terytorialnych budowanych wokół środków zewnętrznych 98 Badanie opinii na temat dotychczasowej współpracy, możliwości jej kontynuacji, oczekiwań różnego rodzaju instrumentów oraz zmian prawnych wspierających współpracę międzysamorządową 123 Analiza przestrzenna 134 Analiza produktowa 156 Omówienie uwarunkowań prawnych współpracy międzysamorządowej 173 Literatura 177 Aneks metodologiczny 197 Indeks nazw geograficznych Wykaz najważniejszych skrótów BIP – Biuletyn informacji publicznej CAWI – Wywiad wspomagany komputerowo (ang. computer-assisted web interview) EOG – Europejski Obszar Gospodarczy – konkurs „Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatel- skiego”, dofinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) 2009 – 2014: Fundusze na rozwój miast i regionów GZM – Górnośląski Związek Metropolitalny IDI – Indywidualne wywiady pogłębione (ang. individual in-depth interview) JST – Jednostka samorządu terytorialnego JUP – Jakość usług publicznych – konkurs dla jednostek samorządu terytorialnego oraz zrzeszeń jednostek samorządu terytorialnego na działania wspierające podnoszenie dostępności, jakości i efektywności usług publicznych, realizowany w ramach programu operacyjnego „Pomoc techniczna 2007 – 2013” KPM – Krajowa Polityka Miejska 2023 KPZK – Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 LGD – Lokalna grupa działania LSR – Lokalna strategia rozwoju MOF – Miejski obszar funkcjonalny MOF I – Konkurs dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy w miejskich obszarach funkcjonalnych (edycja I) w ramach programu operacyjnego „Pomoc tech- niczna 2007 – 2013” MOF II – Konkurs dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania współpracy w miejskich obszarach funkcjonalnych (edycja II) w ramach programu operacyjnego „Pomoc tech- niczna 2007 – 2013” MRR – Ministerstwo Rozwoju Regionalnego NGO – Organizacja pozarządowa (ang. non-governmental organization) NUTS – Klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych POPT – Program operacyjny „Pomoc techniczna” PPP – Partnerstwo publiczno-prywatne RPO – Regionalny program operacyjny SMP – Stowarzyszenie Metropolia Poznań SOMG-G-S – Stowarzyszenie Obszaru Metropolitalnego Gdańsk – Gdynia – Sopot ZIT – Zintegrowane inwestycje terytorialne ZMP – Związek Miast Polskich 5 Obserwatorium Polityki Miejskiej obszarów tematycznych polityki miejskiej. Planujemy IRM – idea i założenia opracowanie raportów obejmujących wszystkie obsza- ry wyszczególnione w KPM. bserwatorium Polityki Miejskiej to przedsięwzię- Jednym z nich jest właśnie raport o zarządzaniu cie realizowane przez Instytut Rozwoju Miast i współpracy w miejskich obszarach funkcjonalnych O(IRM), którego celem jest wsparcie samorządów (MOF-ach). W świetle ciągłego braku systemowych roz- oraz władz regionalnych i krajowych w procesie za- wiązań, które umożliwiłyby zarządzanie tymi obszara- rządzania miastami i ich obszarami funkcjonalnymi. mi, przedmiotem badań przedstawionych w niniejszym Impulsem do powołania do życia Obserwatorium było opracowaniu jest jednak w większym stopniu zjawisko przyjęcie przez Rząd RP w 2015 roku długo oczekiwane- współpracy między jednostkami administracji samo- go dokumentu strategicznego Krajowa Polityka Miejska rządowej tworzącymi MOF-y ośrodków wojewódzkich 2023 (2015; dalej KPM). Mimo iż dokument ten jest jesz- niż zarządzanie jako takie. Owa dobrowolna współpraca cze daleki od ideału, jego niewątpliwą zaletą jest próba jest obecnie głównym narzędziem rozwiązywania prob- spojrzenia na rozwój miast jako kompleksowe zagad- lemów w MOF-ach. Raport ukazuje się jako trzeci z se- nienie, wymykające się podziałom resortowym i wyma- rii planowanych raportów Obserwatorium, ponieważ gające zintegrowanego podejścia systemowego. Chcie- problemy związane z niedostatkiem rozwiązań umoż- libyśmy, aby nasze Obserwatorium stało się inicjatywą liwiających efektywne zarządzanie MOF-ami miast są promującą tego typu podejście; miejscem integrującym dziś szczególnie aktualne. Zwłaszcza w przypadku du- liczne wątki tematyczne z zakresu wiedzy o rozwoju żych ośrodków miejskich, które najsilniej oddziałują na miast, ale przede wszystkim miejscem, w którym wiedza swoje otoczenie – brak zintegrowanego systemu trans- ta będzie wytwarzana. portu publicznego, trudności w dostępie do różnorod- Dostarczając merytorycznych podstaw i narzędzi nych usług publicznych lub ich dublowanie, brak spój- do optymalizacji polityki miejskiej, będziemy aktyw- ności w planowaniu rozwoju terytorialnego oraz trud- nie wspierać rozwój polskich miast i regionów. Naszym ności dotyczące wielu innych zagadnień wymagających najważniejszym zadaniem jest dostarczanie wysokiej koordynacji i współpracy ponad podziałami administra- jakości wiedzy o miastach i ich rozwoju, niezbędnej do cyjnymi obniżają jakość życia mieszkańców tych obsza- programowania, implementowania oraz monitorowania rów, ale także zmniejszają potencjał rozwojowy i kon- polityki miejskiej na wszystkich szczeblach – tak aby kurencyjność MOF-ów. W świecie zglobalizowanej go- działania te mogły być oparte na solidnych podstawach spodarki łączenie sił i współpraca, np. w kreowaniu sku- merytorycznych (ang. evidence-based policy). tecznej polityki proinwestycyjnej, wydają się koniecz- Chcemy także, aby wytwarzana przez nas wiedza ne, jeśli marzy się nam dalszy szybki wzrost konkuren- i systematyczny monitoring procesów rozwojowych słu- cyjności, innowacyjności i potencjału naszych miast żyły również innym podmiotom zaangażowanym w roz- i regionów. wój i kształtowanie obszarów miejskich, w szczególno- ści organizacjom pozarządowym, ruchom społecznym, Karol Janas ale także biznesowi i organizacjom sektora prywatne- kierownik Obserwatorium Polityki Miejskiej IRM go. Jednym z głównych produktów, a zarazem narzędzi, poprzez które Obserwatorium chce osiągać swoje cele, Wojciech Jarczewski są raporty o stanie rozwoju miast dotyczące różnych dyrektor IRM 7 Zarządzanie miejskimi rytorialnego zakresu współdziałania w ramach zin- obszarami funkcjonalnymi – tegrowanych inwestycji terytorialnych (ZIT) w od- niesieniu do faktycznych powiązań funkcjonalnych, cele i zakres raportu jak i z perspektywy struktury tematycznej projek- tów, które zostały wstępnie zaplanowane do reali- zacji w ramach projektów strategii ZIT; Cele raportu – rozpoznanie szerszych uwarunkowań współpracy międzysamorządowej w MOF-ach, poznanie me- arządzanie obszarami miejskimi, ze szczególnym chanizmów sprzyjających jej