Rocznik 2007 (Numer 1-2)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
BIBLIOGRAFIA DOKUMENTÓW KARTOGRAFICZNYCH Zakład Zbiorów Kartograficznych Skład komputerowy w systemie TEX: Zakład Technologii Informatycznych BN ISSN 2081–1357 Wydawca Biblioteka Narodowa, 02-086 Warszawa, al. Niepodległości 213 Redakcja Zakład Zbiorów Kartograficznych tel. +48 022 608 27 16, e-mail: [email protected] WSTĘP „Bibliografia Dokumentów Kartograficznych = Bibliography of Cartographic Materials” (BDK) jest częścią polskiej bieżącej bibliografii narodowej i od 2005 roku ukazuje się jako odrębny półrocznik opracowywany w Zakładzie Zbiorów Kartograficznych Biblioteki Narodowej. Do 2001 roku polskie dokumenty kartograficzne były opraco- wywane jedynie w Instytucie Bibliograficznym i rejestrowane wraz z innymi dokumentami w „Przewodniku Bibliograficznym”. W kolejnym numerze BDK 1-2/2007 znalazły się przede wszystkim opisy bibliograficzne dokumentów opubliko- wanych w 2007 roku. Dołączono również wydane w latach 2002 – 2006 mapy i atlasy,które nie zostały zarejestrowane w poprzednich numerach. BDK rejestruje wszystkie typy dokumentów kartograficznych (mapy, atlasy, globusy) na podstawie egzemplarzy obowiązkowych dostarczanych przez wydawców do Biblioteki Narodowej. Bibliografia nie zawiera opisów doku- mentów kartograficznych w formie elektronicznej, ponieważ są one rejestrowane wraz z innymi dokumentami elektronicznymi w „Bibliografii Dokumentów Elektronicznych”. Uwzględnione są natomiast dokumenty elektro- niczne towarzyszące drukowanym dokumentom kartograficznym. Wszystkie opisy bibliograficzne są udostępnione w opartym na formacie MARC 21, zarządzanym w systemie INNOPAC katalogu głównym Biblioteki Narodowej i stanowią część rekordów zasobu Zakładu Zbiorów Kar- tograficznych. Jednostka opisu bibliograficznego reprezentuje samoistnie wydany dokument kartograficzny, co najczęściej jest sygnalizowane uzyskanym przez wydawcę numerem ISBN. Dokumenty opisuje się na tzw. jednym poziomie opisu, stąd w niniejszej bibliografii nie występują serie map oraz mapy wieloarkuszowe jako całość, lecz ich arkusze posiadające własny tytuł. Od bieżącego numeru Biblioteka Narodowa zaprzestała publikowania BDK w formie drukowanej. W zamian całość zarejestrowanego materiału od numeru BDK 1-2/2007 jest udostępniana w postaci elektronicznej w pliku pdf. Po raz pierwszy wprowadzono nowy układ opisów bibliograficznych, według działów Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej. Jedynym źródłem użytych w bibliografii symboli są tablice Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej: publikacja nr UDC-PO58 autoryzowana przez Konsorcjum UKD nr licencji UDC-2005/06. Wydanie skrócone dla bieżącej bibliografii narodowej i bibliotek publicznych. Zastosowany uproszczony wykaz symboli UKD i ich odpowiedników słownych stanowi WYKAZ DZIAŁÓW niniejszej bibliografii i został umieszczony po części wstępnej. Opis bibliograficzny Opisy bibliograficzne sporządza się z autopsji zgodnie z postanowieniami Polskiej Normy PN-N-01152-5 Opis bibliograficzny. Dokumenty kartograficzne, ogłoszonej 7 marca 2001 roku z uwzględnieniem szczegółowych rozwiązań zawartych w przepisach Anglo-American Cataloguing Rules. Second Edition, 1988, rozdział 3 Cartographic Materials, a także objaśnień i przykładów zapisanych w Handbook for AACR 2 Explaining and Illustrating Anglo-American Cataloguing Rules. Second Edition. American Library Association, 1988. W konkretnych przypadkach brane są także pod uwagę międzynarodowe przepisy opracowane i publikowane od 2004 roku na witrynie internetowej IFLA, jako ISBD(CM) International Standard Bibliographic Description for Cartographic Materials. 200x Revision. Przy sporządzaniu opisów bibliograficznych atlasów wykorzystuje się również normę PN-91-N-01152-8 Opis bibliograficzny. Stare druki, wydaną w 1994 r. Stosowane skróty są zgodne z Polską Normą PN-85/N-01158 Skróty wyrazów i wyrażeń w opisie bibliograficznym, obo- wiązującą od 1987 roku. Norma ta nie zawiera niektórych często stosowanych przez polskich współwykonawców map i atlasów określeń prac występujących przy produkcji dokumentów kartograficznych oraz słów bezpośrednio związanych z ich treścią merytoryczną, a więc wprowadzono na potrzeby opisu bibliograficznego dokumentów 5 kartograficznych następujące skróty: aktualizacja – aktual., długość geograficzna – dł. geogr., dystrybucja – dystr., geograficzna – geogr., hydrograficzna – hydrogr., kartograficzna – kartogr., krajoznawcza – krajozn., szerokość geograficzna – szer. geogr., techniczna – tech., topograficzna – topogr.; turystyczna – turyst., wielobarwny – kolor., zdjęcie terenowe – zdj. terenowe. Konsekwentnie użyto skrótów łacińskich, np. „ca” oraz „et al.”. Dodatkowo, w strefie danych matematycznych, zastosowano międzynarodowe skróty kierunków świata – N, S, W, E – prak- tyczne do użycia w formacie MARC 21. W BDK zastosowano zasady transliteracji zgodne z postanowieniami normy PN-ISO 9 Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie – języki słowiańskie i niesłowiańskie. W opisie bibliograficznym zastosowano trzeci stopień szczegółowości, obejmujący wszystkie elementy uwzględnione w normie oraz odpowiadające im znaki umowne. Pełny opis dokumentu kartograficznego zawiera następujące elementy: Hasło – nazwa geograficzna. Oznaczenie skali Tytuł właściwy : dodatek do tytułu = tytuł równoległy / pierw- sze oznaczenie odpowiedzialności ; kolejne oznaczenie odpowie- dzialności. – Strefa wydania / pierwsze oznaczenie odpowiedzial- ności. – Skala ; odwzorowanie (zasięg mapy). – Miejsce wydania : wydawca, rok wydania. – Określenie postaci fizycznej dokumentu i objętości : inne cechy fizyczne ; format + określenie postaci fi- zycznej dokumentu towarzyszącego. (Tytuł serii ; numer w serii). Uwagi, każda oprócz pierwszej oddzielona znakiem „ . – ” Numer ISBN Hasła przedmiotowe Symbole UKD Numer systemowy rekordu bibliograficznego w Katalogu Głównym BN Numer opisu w bibliografii A. Hasło Pierwsza część hasła umieszczonego nad opisem bibliograficznym jest tworzona z pierwszego wystąpienia pola 651 Hasła przedmiotowego nazwy geograficznej, które najprecyzyjniej określa zasięg całości opisywanego dokumentu. Druga część hasła to oznaczenie skali dominującej części dokumentu lub skal zapisanych we wszystkich wystąpie- niach w strefie danych matematycznych (pole 255). Nieliczbowe oznaczenie skali („[Skala nieokreślona]” „[Skala nieobliczona]”) w haśle zastąpiono znakiem długiej kreski, ale „[Skale różne]” zapisano jak w polu 255. B. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności Przy wyborze tytułu właściwego, przejmowanego z dokumentu, kierowano się czytelnością jego zapisu oraz przydatnością do wyszukiwania w indeksie alfabetycznym. W porządkowaniu oznaczeń odpowiedzialności sto- sowano przede wszystkim kryterium kolejności zapisu lub wyróżnienia graficznego dokonanego przez wydawcę, a w przypadku niemożności zastosowania tego kryterium kierowano się kolejnością prac w procesie produkcji mapy. Z występujących na dokumencie zapisów nazw instytucji sprawczych wybierano ich najpełniejsze wer- sje. Funkcje skracano według Polskiej Normy PN-85/N-01158 Skróty wyrazów i wyrażeń w opisie bibliograficznym oraz podanego powyżej uzupełnienia. Skróty użyte przez wydawcę pozostawiano bez zmiany. C. Strefa wydania Oznaczenie wydania przejmowano w formie zapisanej w dokumencie z zastosowaniem ogólnie przyjętych skrótów. Stan aktualizacji danych, dotyczących treści mapy w wydaniu pierwszym, podawano jako jedną z funkcji w oznaczeniu odpowiedzialności. W każdym kolejnym wydaniu stan aktualizacji, będący cechą konkretnego wydania, zapisywano w strefie wydania. D. Strefa danych matematycznych Oznaczenie skali przejmowano z dokumentu wraz z towarzyszącymi jej określeniami. W przypadku dokumentu składającego się z dwóch lub trzech map głównych, skale były zapisywane w kolejnych wystąpieniach pola 255 (jeśli zachodziła taka konieczność, wraz z pozostałymi elementami strefy). Oznaczenia nieliczbowe skali liniowej zapisywano: „[Skale różne]”; „[Skala nieokreślona]” oraz „[Skala nieobliczona]”. Nie uwzględniano zapisu skali mianowanej oraz podziałek liniowych. Oznaczenie odwzorowania cytowano jedynie w przypadku, gdy zapisane było na mapie, nie dokonując żadnych zmian ani skrótów. Opisanie zasięgu mapy poprzez oznaczenie współrzęd- nych geograficznych, odczytywane w jej narożnikach od lewego górnego po prawy dolny z dokładnością do jednej sekundy, stosowano do wszystkich arkuszy map wielosekcyjnych. E. Strefa adresu wydawniczego Nazwę wydawnictwa będącego jednocześnie instytucją sprawczą, zapisaną w strefie tytułu i oznaczenia od- powiedzialności, podano w wersji skróconej używanej przez wydawcę. Określenie „nakł.” lub „dystr.” zapisano 6 po nazwie wydawcy. Data wydania zapisana jedynie w CIP (Cataloguing in Publication) była przejmowana bez kwadratowego nawiasu, ale fakt ten odnotowano w uwagach. Miejsce druku i nazwę drukarni podano zawsze, rok druku zaś tylko w przypadkach, gdy był odmienny od roku wydania lub stanowi źródło określenia daty wydania. F. Strefa opisu fizycznego W przykładach wymienionych w normie Opis bibliograficzny. Dokumenty kartograficzne przytoczono większość użytych w bibliografii sposobów zapisu w strefie fizycznej. Jako podstawowy wymiar mapy podano jej długość × szerokość (podstawę) mierzoną między zewnętrznymi brzegami ramki. Tylko w trzech przypadkach zastosowano zapis wariantowy, mianowicie: w opisie objętości w normie nie przewidziano atlasu, w którym poszczególne strony lub karty głównego zrębu publikacji zawierają teksty i różne sposoby prezentacji, a w bibliografii zapisano, np.: „1 atlas (160 s) ; mapy, il., fot.”; w formacie MARC 21 w podpolu „b”