AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Seda TAN OSMANLI DEVLETİ'nde at YETİŞTİRİCİLİĞİ (1842-1918)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Seda TAN OSMANLI DEVLETİ’NDE AT YETİŞTİRİCİLİĞİ (1842-1918) Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Tezi Antalya, 2015 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Seda TAN OSMANLI DEVLETİ’NDE AT YETİŞTİRİCİLİĞİ (1842-1918) Danışman Prof. Dr. İsrafil KURTCEPHE Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Tezi Antalya, 2015 Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne, Seda TAN'ın bu çalışması, jürimiz tarafından Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Programı tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Dr. İsrafil KURTCEPHE (İmza) Üye (Danışmanı) : Prof. Dr. İsrafil KURTCEPHE (İmza) Üye : Prof. Dr. Ahmet UZUN (İmza) Üye : Yrd. Doç. Dr. Atilla ÖZGÜR (İmza) Üye : Doç. Dr. Raziye Tamay BAŞAĞAÇ GÜL (İmza) Üye : Yrd. Doç. Dr. Güven DİNÇ (İmza) Tez Başlığı: Osmanlı Devleti’nde At Yetiştiriciliği (1842-1918) Onay : Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. Tez Savunma Tarihi : 07/04/2015 Mezuniyet Tarihi : 16/04/2015 Prof. Dr. Zekeriya KARADAVUT Müdür ii İ Ç İ N D E K İ L E R TABLOLAR LİSTESİ ........................................................................................................... vii KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................. viii ÖZET ...................................................................................................................................... xiii SUMMARY ............................................................................................................................ xiv ÖNSÖZ .................................................................................................................................... xv KAYNAKLAR ..................................................................................................................... xviii GİRİŞ ......................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ORDU İÇİN AT YETİŞTİRİCİLİĞİ ve ASKERÎ GİRİŞİM 1.1. II. Meşrutiyet’in İlanına Kadar Osmanlı Devleti’nde At Yetiştiriciliği ............................ 14 1.1.1. Halk Yetiştiriciliği ve 1853-1856 Kırım Savaşı’nın Etkileri ...................................... 15 1.1.1.1. Askerî Çiftliklerin Teşkilatlandırılması ............................................................. 17 1.1.2. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’nın Neden Olduğu Gelişmeler ................................ 20 1.1.2.1. İdare-i Umumiye’nin Kuruluşu ......................................................................... 22 1.1.2.2. Baytar Heyet-i Daimesi’nin Oluşturulması ve Yerli Üretimin Desteklenmesi . 26 1.1.2.3. Adapazarı Tecrübe Uygulaması ........................................................................ 30 1.1.2.3.1. Damızlık Uygulamasının Yaygınlaştırılması ............................................ 32 1.1.2.3.2. Askerî Çiftliklerin Gelişimi ve Damızlık Uygulamasının Askerî Çiftliklerle Desteklenmesi ..........................................................................................................................34 1.1.3. Askerî Komisyon Kararları ve 1897 Reformu ............................................................ 37 1.1.3.1. Vergilendirme Konusundaki Düzenlemeler ...................................................... 37 1.1.3.2. Askerî Çiftlikler Konusundaki Düzenlemeler ................................................... 39 1.1.3.3. Remont Usulünün Kabulü ................................................................................. 44 1.1.3.3.1. Satın Alma (Mübâyaa) Komisyonlarının Oluşturulması ........................... 46 1.2. II. Meşrutiyet’in İlanı Sonrasında Osmanlı Devleti’nde At Yetiştiriciliği ........................ 51 1.2.1. Askerî Çiftlik Arazilerinin Harbiye ve Ziraat Nezaretleri’ne Tahsisi ........................ 51 1.2.2. Tahsis Olunan Arazinin Genişletilmesi ...................................................................... 54 1.2.3. Remont Teşkilatlanması ............................................................................................ 56 1.2.3.1. Remont Talimatnamesi ve Satın Alma Komisyonlarının Yaygınlaştırılması ... 56 iii 1.2.3.3. Remont Teşkilatına Önemli Bir Kaynak: Hayvan Pazar ve Panayırları ........... 58 1.2.3.2. Remont Tay Depolarının Kurulması ................................................................. 61 İKİNCİ BÖLÜM AT YETİŞTİRİCİLİĞİ KONUSUNDA MÜLKİ ALANDA YAŞANAN GELİŞMELER 2.1. Yerli Yetiştiricilik Faaliyetlerinin Canlandırılması Konusundaki İlk Girişimler .............. 64 2.1.1. 1870 Tarihli Talimatname .......................................................................................... 65 2.1.2. 1877 Tarihli Talimatname .......................................................................................... 68 2.2. 1877-1878 Osmanlı Rus-Savaşı Sonrası Gelişmeleri ve Ticaret ve Ziraat Nezareti ......... 70 2.3. 1889 Tarihli Muhtıra ve Komisyon-ı Âlî’nin Oluşturulması ............................................ 73 2.4. Damızlık Depolarının Kurulması ...................................................................................... 78 2.5. Damızlık Depolarının Yaygınlaştırılması: Vilayet Özel İdarelerince Açılan Damızlık Depoları .................................................................................................................................... 82 2.5.1. Suriye Vilayeti; Suriye Damızlık Deposu .................................................................. 82 2.5.2. Halep Vilayeti; Urfa Aygır Deposu ............................................................................ 83 2.5.3. Kastamonu Vilayeti; Kastamonu Damızlık Deposu ................................................... 83 2.5.4. Sivas Vilayeti; Uzunyayla Damızlık Deposu ............................................................. 84 2.5.5. Hüdavendigar Vilayeti; Bursa ve Karahisar Aygır Depoları ...................................... 85 2.5.6. Bitlis Vilayeti; Siirt ve Muş Damızlık Depoları ......................................................... 86 2.5.7. Ankara Vilayeti; Yozgat Damızlık Deposu ................................................................ 86 2.5.8. İstanbul (Dersaadet) Damızlık Deposu ....................................................................... 87 2.5.9. Bolu Sancağı; Devrek ve Düzce Damızlık Depoları .................................................. 88 2.5.10. Kala-i Sultaniye Sancağı; Biga Damızlık Deposu .................................................... 89 2.5.11. Diğer Depolar ........................................................................................................... 90 2.6. Islah ve Üretim Etkinliklerinin Düzenlenmesine Yönelik Diğer Gelişmeler .................... 91 2.6.1. Ticaret ve Ziraat Nezareti’nin Damızlık Depolarını Denetimine Alma Girişimi ....... 91 2.6.2. Dâhiliye Nezareti’ne Bağlı Bir Hayvan Islah ve Sağlığı Müdüriyeti’nin (Islah ve Teksir ve Sıhhiyye-i Hayvanât Müdîriyyet-i Umûmiyyesi) Kurulması Girişimi ................................ 92 2.6.3. İthal Damızlıklara Gümrük Resminden Muafiyet Getirilmesi ................................... 93 2.6.4. Damızlık Temininde Ziraat Bankası’ndan Kredi Desteği .......................................... 94 2.7. Teşvik Uygulamaları ......................................................................................................... 95 2.7.1. Sergiler ...................................................................................................................... 96 2.7.1.1. Osmanlı Devleti’nin Katıldığı Uluslararası Sergiler ve Hayvan Teşhiri ........... 97 2.7.1.2. Osmanlı Devleti Tarafından Düzenlenen Uluslararası Sergiler ve Hayvan Teşhiri ................................................................................................................................................ 101 iv 2.7.1.2.1. 1863 İstanbul Sergisi (Sergi-i Umûmi-i Osmanî).................................... 102 2.7.1.2.2. 1893 Dersaadet Ziraat ve Sanayi Sergi-i Umumisi Projesi ve Hayvan Teşhiri ................................................................................................................................................ 103 2.7.1.3. Osmanlı Devleti Tarafından Düzenlenen Ulusal Sergiler ve At Teşhiri ......... 109 2.7.1.4. Osmanlı Devleti’nin Islah ve Üretim Faaliyetlerinin Gelişimi İçin Katıldığı Diğer Uluslararası Organizasyonlar ................................................................................................. 110 2.7.1.4.1. 1892 Uluslararası Moskova Bilim Kongresi (İlm-i Asar-ı Atika-i Kable’t- Tarih ve İlm-i Beşer) ve Burada Düzenlenen Coğrafya ve Hayvanat Sergisi ........................ 110 2.7.1.4.2. Paris Tıbb-ı Baytarî Kongresi ve Beyne’l-Milel Müsabaka-i Hayliyye .. 111 2.7.1.4.3. 1910 Brüksel Sergisi ................................................................................ 112 2.7.2. At Yarışları ............................................................................................................... 113 2.7.2.1. Osmanlı Devleti’nde İlk Modern Yarış Organizasyonu: 1856 İzmir Yarışları ................................................................................................................................................ 114 2.7.2.2. İstanbul At Yarışları ........................................................................................ 116 2.7.2.2.1. Kağıthane Yarışları .................................................................................. 116 2.7.2.2.2. Islah-ı Nesl-i Feres Cemiyeti ve Yarışların Yeni Odağı; Veliefendi......