1 jaarverslag 2018

2 3 Inhoud

Voorwoord

1 Educatie en publieksbegeleiding 6

2 Collectie en onderzoek 20 Aanwinsten 32

3 Presentaties 44

4 Relatiebeheer en filantropie 62

5 Huisstichtingen 76

6 Marketing en communicatie 80

7 Conservatoren en uitgeverij 88

8 Bedrijfsvoering 92

9 Financieel verslag 98

10 Raad van Toezicht 110

11 English Foreword 114 Facts & Figures 116

Bijlagen

A Educatieve activiteiten en evenementen B Aanwinsten en uitgaande bruiklenen C Bibliotheek D Presentaties E Publicaties F Externe activiteiten en nevenfuncties ­afdelingshoofden en wetenschappelijke staf G Personeel en organisatie Voorwoord

Het museum gaat zeven jaar op slot voor kiezen, begrijpen en afwijzen. Dat kan renovatie en vernieuwing. De gemeenteraad individueel en groepsgewijs, als stads­ stelde in december 2018 met maar liefst 38:7 bewoner en toerist. Maar dat je in een meerderheid een investeringsbedrag van museum opgroeit en herdenkt, met het 223,5 miljoen euro ter beschikking. Wat dit museum leeft en sterft, is andere koek. betekent voor onze bezoekers blijkt uit twee We danken iedereen die zich, soms reacties. Een week na het bekend worden generaties lang, een weg heeft gebaand van de bouwtijd kwam plotsklaps een door ons geliefde instituut. moeder binnen door de draaideur; met boodschappen nog in de hand galmde ze In 2019 zijn we er nog tot 26 mei met drie door de entreehal: ‘hoe kunnen jullie nu tentoonstellingen. Daarna houden tijdelijke zeven jaar dicht? Mijn kinderen groeien hier programma’s het museum zichtbaar in op!’ En weg was ze weer. Een compliment en Rotterdam en in de wereld: Boijmans in een verwijt ineen. De tweede reactie kwam de Klas, Boijmans bij de Buren, Boijmans niet veel later van een Rotterdamse familie op Zuid en Boijmans in het Buitenland. die ons benaderde met de vraag of moeder, Samen met de gemeente schrijven we die 89 geworden was, vanuit het museum een programma van eisen en selecteren naar haar laatste rustplaats op Crooswijk de architect voor de renovatie van het mocht worden gebracht. Een afscheid vanuit museumgebouw. We zoeken naar teams de plek in Rotterdam waar zij het liefste die kunnen restaureren, tuinen een nieuwe kwam. Haar witte kist werd vanuit het toekomst geven, en als architect de leidende museum door de tuin langs de schroef van gedachte uitwerken dat het Boijmans Van Claes Oldenburg gedragen. Beuningen van de toekomst geen klont is, maar een museum dat je van alle kanten Door de jaren heen krijg je veel respons. kunt benaderen, dat een netwerk vormt, ‘Dat Kunst4Kids was leuk, maar waarom met functies die samen het museum zijn. was de voorraad na een week op?’ ‘Zeg, Een museum dat ademt. Met de prachtige dat restaurant is dat niet tot 17.00 uur open?’ bouwdelen van Van der Steur en Bodon in ‘Waarom lenen jullie uitgerekend dat ere hersteld. Natuurlijk is zeven jaar veel te schilderij uit (of niet uit), meneer Ex!?’ lang, maar het depot opent over twee jaar. Zo verwerken we jaarlijks honderden En daar is alle ruimte om collectiebeheer en vragen en opmerkingen van bezoekers. tentoonstellingen te combineren. Uw en Bovengenoemde twee zijn van een wat ons gemis van Museum Boijmans Van ander kaliber. Ze raken aan wat de essentie Beuningen, dat als een feniks uit de as zal van een museum is. Een kunstmuseum herrijzen, wordt aldus een beetje dragelijk zoekt verbinding met kunstenaars en gemaakt. kunstgeschiedenis, een blik in de eeuwig­ heid om – met ingetogen enthousiasme – Tentoonstelling Bertjan Pot – Hot Glue, foto Aad Hoogendoorn te delen met het publiek. Jong en oud leert Sjarel Ex hoe te zien en herkennen, onderscheiden en Directeur 4 5 sterk is veranderd. Educatie en publieks­- Educatie en begeleiding richt zich erop om de vragen te stellen die op zo’n moment relevant zijn (wat, publieks­ wie, hoe, waarom, voor wie) en de bezoeker zo te ondersteunen bij het kijkproces, met als begeleiding doel: verdieping, inspiratie, bewustwording en plezier. Hoofd: Catrien Schreuder (tot 1 november 2018) Dit gebeurt al jaren voor uiteenlopende leeftijden en niveaus en op tal van manieren, • Ruim 49.000 kinderen en jongeren van zaalteksten tot rondleidingen en van bezoeken het museum websites met video’s tot familiedagen. Maar de afgelopen jaren heeft de afdeling zich • Op 15 mei worden de rondleidingen meer nog dan eerst gericht op inclusiviteit, ‘Ongehoord Boijmans’ en ‘Ongezien dat wil zeggen: toegankelijkheid. In 2016 zijn Boijmans’ gelanceerd door de Verenigde Naties de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen geformuleerd • 6.858 bezoekers van Pure Rubens waarin ook staat dat ongelijkheid moet hebben via 360° foto’s in de multimedia­ worden verminderd; elk individu heeft recht tour het door Rubens beschilderde op volledige maatschappelijke participatie, plafond van het Banqueting House in wat inhoudt dat openbare instellingen Londen bekeken verplicht zijn belemmeringen tot participatie weg te nemen. Ook zonder deze verplichting • Het tien jaar geleden door de afdeling ziet de afdeling de kansen die verschillen Educatie en publieksbegeleiding tussen mensen bieden. In 2018 zijn nieuwe opgezette videoplatform ARTtube middelen en programma’s ontwikkeld voor houdt op te bestaan groepen die nog geen band met het museum hebben, met als doel dat iedereen zich • 100% van de educatieve activiteiten in welkom voelt. het museum wordt mogelijk gemaakt Samenwerking is een sleutelwoord. Het door opbrengsten uit eigen activiteiten en museum vervult een brugfunctie en werkt dankzij giften van fondsen, particulieren nauw samen met het onderwijs, cultureel- en bedrijven maatschappelijke organisaties en met andere musea. In 2018 zijn de kosten van het educatieve aanbod bij collectie en tentoon­ Kunst spreekt voor zichzelf en in Museum stellingen 819.000 euro, waarvan 62% is Boijmans Van Beuningen kunnen bezoekers gefinancierd uit bezoekersinkomsten en sinds jaar en dag een directe dialoog opbrengsten uit educatieve activiteiten en aangaan met een keur van kunstwerken uit 38% extern is geworven bij particulieren, diverse landen en tijden. Maar soms wordt sponsoren en fondsen. de dialoog belemmerd, bijvoorbeeld doordat de vormentaal van een kunstwerk niet De afdeling bestaat uit acht medewerkers in aansluit bij wat de bezoeker kent of – dit is vaste dienst (op samen 5 fte), twee tijdelijke bij oude kunst vaak het geval – doordat de projectmedewerkers en een freelance context waarin het werk ontstond inmiddels projectmedewerker. Hoofd van de afdeling 6 7 Catrien Schreuder vertrekt per 1 november Boijmans Museumbus en Cathy Jacob, tevens hoofd Presentaties, Dankzij de Stichting Groenendijk-Clemens, neemt haar taken waar. Gedurende het de voormalige Stichting Swart-van Essen, jaar wordt de afdeling versterkt door tien Stichting Boschuysen en enkele particuliere stagiaires. Onder de afdeling vallen donateurs kan er ook dit jaar gratis bus­ daarnaast 27 freelance rondleiders en vervoer worden aangeboden aan basis­ museumdocenten, waarvan twee rond­leiders scholen in Rotterdam en omgeving. De in gebarentaal en vier cultuurcoaches, Boijmans Museumbus vervoert in 2018 ruim tweeëntwintig vrijwilligers, waarvan achttien 7.900 leerlingen, waarvan circa 55% uit de van de informatiebalie, vijf voor de projecten stad Rotterdam, circa 30% uit de directe ‘Onvergetelijk Boijmans’ en ‘Ongezien omgeving en circa 15% van buiten de regio. Boijmans’ en vier die voor beide inzetbaar Allemaal bezoeken ze het museum met zijn. In 2018 installeert het museum het een lesprogramma onder begeleiding van derde Boijmans kinderbestuur, bestaande een museumdocent. Zonder gratis vervoer uit acht kinderen in de leeftijd van 8-12 jaar zouden de scholen het museum minder uit Rotterdam. makkelijk bezoeken.

Cultuurcoaches Onderwijs Dankzij subsidie van de gemeente Rotterdam heeft het museum voor het tiende Het totale aantal leerlingen dat als onderdeel opeenvolgende jaar een bijzondere band Papegaai Paulo neemt kleuters tijdens een rondleiding mee langs zijn favoriete werken, foto Fred Ernst van het lesprogramma het museum bezoekt met de Mariaschool in Spangen en de is 31.991 in 2018. Dit is lager dan in 2017, Openbare Montessori Basisschool De toen de tentoonstellingen veel leerlingen uit Clipper in Feyenoord, waar alle leerlingen het voortgezet onderwijs trokken, maar meer wekelijks les krijgen van speciale museum­ dan in 2016 (2016: 28.712 en 2017: 37.883). docenten, de cultuurcoaches. Zo raken ze De rondleiders en museumdocenten bieden vertrouwd met kunst in het algemeen en het elke groep het gewenste op niveau en leeftijd museum in het bijzonder. De Mariaschool toegesneden lesprogramma aan dat door het heeft in 2017-2018 het zogenaamde UNIT- museum is ontwikkeld. onderwijs ingevoerd dat is ingericht naar de ontwikkelingsbehoeften van een kind, dat eigenaar wordt van zijn eigen leerproces. Primair onderwijs In de ochtend krijgen de kinderen taal, rekenen en lezen, in de middag gaan ze Na jaren van forse stijging stabiliseert het thematisch en vakoverstijgend aan de aantal leerlingen uit het primair onderwijs: slag. In deze nieuw vorm van onderwijs 12.636. Het meest populaire lesprogramma hebben de cultuurcoaches een belangrijke van 2018 is ‘Kunstmaten’, waarbij leerlingen verbindende rol. van groep 3 en 4 tijdens een rondleiding door het museum terloops meetkundige Meetkunst begrippen en vaardigheden krijgen Sinds 2015 wordt samen met de Universiteit aangeboden. Dit programma valt Utrecht, de iPabo, de Hogeschool Rotterdam, deels binnen het Cultuurtraject van het OBS de Taaltuin en de Fridjof Nansenschool Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam. onderzocht hoe rekenen in een informele In de tentoonstelling Kunst4Kids kunnen kinderen hun eerste kunstwerk aanschaffen, foto Fred Ernst 8 9 buitenschoolse setting het reguliere Voortgezet onderwijs rekenonderwijs op school kan versterken en kan bijdragen aan het probleemoplossend In het voortgezet onderwijs is een daling vermogen van leerlingen uit groep 6, 7 te zien in het aantal leerlingen dat het en 8. Naast literatuuronderzoek is praktijk­ museum bezoekt ten opzichte van 2017. onderzoek gedaan met behulp van een De grote tentoonstellingen van 2018 (BABEL, lessenserie waarin meetkunde is verbonden GELATIN, Kunst van formaat en Pure met kunst en creativiteit. Bij zowel leer­ Rubens) blijken minder in trek bij het voort­ krachten als leerlingen zijn de effecten gezet onderwijs dan de tentoon­stellingen in gemeten. In het najaar van 2018 wordt het 2017. Door de stijging van het aantal scholen onderzoek afgerond met een serie positieve dat de cultuurkaart afneemt ten behoeve van conclusies. Behalve dat de lessen door een goede invulling van het vak ckv, is het beide partijen worden gewaardeerd, kennen aantal toch 1.000 hoger dan in 2016: 15.043. leerlingen meer meetkundige begrippen, De tentoonstelling van de Weense die ze actiever gebruiken. Ze zijn creatiever kunstenaars Gelatin wordt opgenomen in bij het oplossen van een probleem en ‘Kunstonderdompeling’, een lesprogramma herkennen de eventuele meetkundige basis waarbij leerlingen in aanraking komen met van een kunstwerk. Bovendien zijn zowel de kunst die niet voldoet aan het traditionele leerlingen als de leerkrachten aanzienlijk idee van een schilderij aan de muur. Mbo-studenten nemen deel aan de interactieve museumles ‘Van KIJKEN naar ZIEN’, foto Fred Ernst vaardiger geworden in het kijken naar kunst. Leerlingen van het Olympia College praten een middag in het museum aan de hand Boijmans in de klas van kunstwerken die getuigen van een Onder de noemer ‘Boijmans in de klas’ biedt wisselwerking tussen culturen. Na afloop het museum lessenseries aan bestaande maken zij een tentoonstelling van door uit zes lessen, waarvan twee in het museum henzelf meegebrachte voorwerpen op de en vier op school. In 2018 heeft dit traject binnenplaats. Het project komt tot stand in 170 leerlingen vertrouwd gemaakt met kunst samenwerking met Verhalenhuis Belvedère. én met het museum: de kleutergroepen van de Openbare Montessori Basisschool De Ook bij het voortgezet onderwijs komt de Clipper in Feyenoord, groep 3 van de Oscar toekomstige renovatie van het museum ter Romeroschool in Crooswijk en de leerlingen sprake. In september krijgen leerlingen uit van groep 1 t/m 5 van Het Mozaïek in klas 2 technasium van het Libanon Lyceum Krimpen aan de IJssel. twee vragen: Wat is een museum zonder In verband met de naderende museum­ gebouw? Hoe kunnen kwetsbare collectie­ renovatie wordt onderzocht hoe ‘Boijmans stukken veilig mee naar scholen worden in de klas’ een museumbezoek kan genomen? Twee maanden later over­ vervangen. Docenten worden geraadpleegd handigen zij hun onderzoeksrapporten. In en er worden diverse pilots op scholen december geeft het museum een pilotles uitgevoerd. De ambitie is om vanaf de over minimale en conceptuele kunst bij tweede helft van 2019 ruim zestig scholen het Leidsche Rijn College in Utrecht, met in dit programma op te nemen. onder andere de Pindakaasvloer van Wim T. Schippers, 28 Rubber Rod Run van Carl Leerlingen van het Olympia College maken een tentoonstelling op het binnenplein met door hen zelf meegebrachte Andre en Bruce Nauman’s video Dance or voorwerpen, foto Joop Reijngoud Exercise on the Perimeter of a Square. 10 11 Mbo, hbo en wo mbo-studenten het museum in hun stad bezoeken en hun visie geven op een Ruim 850 studenten volgen dit jaar ‘De werk dat hen aanspreekt. kunst van het kijken’. De les is ontwikkeld in samenwerking met de Erasmus Universiteit en sinds 2015 onderdeel van het curriculum Activiteiten van tweedejaars geneeskundestudenten,­ die getraind worden in het stellen van Het activiteitenprogramma is breed en medische diagnoses. Het programma gevarieerd, zodat iedereen wel iets van zijn wordt ook geboekt door de opleiding gading kan vinden, geïnteresseerde leken Klinische technologie en de Willem de evengoed als experts, peuters evengoed Kooning academie. Tijdens een speciale als jongeren en volwassenen. Terugkerende middag in september kijken kunststudenten activiteiten zijn onder meer ‘Pak een stoeltje en medici in spe gezamenlijk naar kunst: met’, ‘Boijmans Backstage’, ‘Mindful in ‘The Art of Seeing’. In december ontvangt Boijmans’. Daarnaast worden geregeld het museum 170 studenten van de opleiding peuterrondleidingen, maandelijks Boijmans Ad Ondernemen van de Hogeschool Club-kinderworkshops en familiedagen Rotterdam die zichzelf middels een kunst­ georganiseerd. Bij elke tijdelijke tentoon­ werk aan hun klas zullen presenteren. stelling wordt een passend activiteiten­ programma ontwikkeld. Dit jaar nemen ‘Van KIJKEN naar ZIEN’, het programma 25.611 mensen deel aan een van de Danser Connor Schumacher tijdens een performance in de tentoonstelling Pure Rubens, foto Aad Hoogendoorn voor het mbo waarmee in 2017 in samen­ educatieve activiteiten, evenementen en werking met uitgever Codename Future rondleidingen. een begin is gemaakt, wordt doorontwikkeld. In 2018 ontvangt het museum 1.240 Cross-over studenten voor dit programma, waarin De kruisbestuiving met andere kunst­ kritisch kijken en denken centraal staat. disciplines (muziek, dans, theater, literatuur) Tijdens een miniconferentie die het laat zien dat bestaande kunst nieuwe ideeën museum organiseert in samenwerking genereert waarvan de reikwijdte heel wat met Expertise­centrum Kritisch Denken groter is dan alleen de museumzaal. In ROC Midden Nederland, Netwerk februari nemen dansstudenten van Codarts Burgerschap en LKCA voor mbo-docenten de zalen over, tot grote verrassing van de op 16 mei wordt onderzocht hoe kritische onvoorbereide bezoekers. 2018 kent een denkvaardigheid in het mbo kan worden nieuwe editie van Art Rocks, de landelijke onderwezen en welke rol het museum muziekcompetitie waarbij muzikanten daarbij kan spelen. Nadat het Centraal worden uitgedaagd een nummer te maken Museum Utrecht, het Fries Museum in dat is geïnspireerd op een kunstwerk uit een Leeuwarden en het Van Abbemuseum van de zeven aangesloten Nederlandse in Eindhoven zich hebben aangesloten, musea. Op 25 november spelen acht halve vindt op 22 november in Utrecht een finalisten live in het museum. Sofia Dragt landelijke trainingsdag ‘Van KIJKEN brengt het nummer Blameless bij Meisje met naar ZIEN’ plaats. Ook wordt een begin haar in het water van Co Westerik en gaat gemaakt met de gezamenlijke video­- naar de finale in poptempel Paradiso. Ook serie Nieuwe perspectieven, waarin het cross-overprogramma bij Pure Rubens Violiste Kristie Su treedt op in de tentoonstelling Pure Rubens, foto Aad Hoogendoorn 12 13 zorgt voor magische momenten, bijvoor­ In 2018 continueert het museum de beeld wanneer de dansers Sedrig Verwoert instaprondleidingen en rondleidingen op en Christiaan den Donder een ode brengen verzoek voor mensen met dementie en hun aan de tragische schoonheid van de dode mantelzorgers: ‘Onvergetelijk Boijmans’. zwaan op Rubens’ De herkenning van Ruim tweehonderd mensen nemen hieraan Philopoemen. deel. Het museum werkt samen met Stichting Zonnebloem om toegankelijker Rondleidingen te worden voor mensen met mobiliteits­ In 2018 bezoeken 9.083 volwassenen het problemen. Met steun van de BankGiro museum in groepsverband onder begeleiding Loterij kan de Museumplusbus 1.250 van een van de dertig freelance rondleiders senioren van en naar het verzorgingshuis die door de afdeling en de conservatoren vervoeren. zijn geïnformeerd over tentoon­gestelde kunstwerken, actueel wetenschappelijk Kinderen en gezinnen onderzoek en achtergronden. Ook buiten schooltijd wordt het museum door kinderen en jongeren tot 19 jaar Ongehoord en Ongezien bezocht; in 2018 zijn het er 18.003. Ongeveer Het museum lanceert dit jaar twee 1.913 kinderen en hun ouders schrijven bijzondere rondleidingen die de toegankelijk­ zich in voor het familieaanbod binnen heid vergroten voor specifieke doelgroepen: het activiteiten­programma. Aan het vaste ‘Ongehoord Boijmans’ voor dove en slecht­ aanbod – twee familiedagen, familie-, ‘Ongehoord Boijmans’, een rondleiding voor dove en slechthorende bezoekers, foto Aad Hoogendoorn horende bezoekers en ‘Ongezien Boijmans’ peuter- en kleuterrondleidingen en Boijmans voor blinden en slechtzienden. Voor het Club workshops – is dit jaar de ‘Papegaai programma ‘Ongehoord Boijmans’ breidt Paulo’-rondleiding toegevoegd. Van de het museum haar rondleidersgroep uit speurtocht bij De collectie als tijdmachine met twee dove rondleiders die gebarentaal wordt dit jaar 342 keer gebruik gemaakt. als moedertaal hebben. Door Musea in Ruim 900 Rotterdamse kinderen nemen Gebaren, een initiatief van FOAM en samen met hun ouders deel aan het Wat Telt!, worden zij als gids opgeleid. Jeugdvakantiepaspoort. Voor het eerst is Voor het programma ‘Ongezien Boijmans’ Kunst4Kids helemaal uitverkocht, zodat krijgen zeven freelance rondleiders een deze succesvolle kunstverkoop-tentoon­ speciale training. Sinds de lancering op stelling voor kinderen nog vóór de einddatum 15 mei hebben 183 mensen een van deze moet sluiten. Net zoals vorig jaar wordt in programma’s gevolgd. ‘Ongezien Boijmans’ december op de binnenplaats Rondom heeft het museum samen met Elvera van de Boom georganiseerd, in samenwerking Leeuwen van Mikxs kunnen ontwikkelen met basisschool De Provenier, Geluks­ dankzij de in 2017 aan het museum wandelingen, Pauluskerk Rotterdam en de toe­gekende RAAK-stimuleringsprijs en Wereldvrouwen. Ditmaal met gratis soep en een bijdrage van de Stichting Mevrouw warme drankjes in een bijzondere kerststal K. Hooykaas-la Lau Fonds. Voor ‘Ongehoord van Sander Bokkinga. Boijmans’ is samenwerking gezocht met Musea in Gebaren. Zie voor een volledig overzicht van de activiteiten bijlage A.

Rondom de Boom 2019 – Sander Bokkinga ‘Merry Christmas to All 2.0’, foto Jet Siemons

14 15 Boijmans kinderbestuur geëxperimenteerd. De tentoonstelling BABEL – Oude meesters terug uit Japan Gedurende het schooljaar 2017-1018 komen heeft touchscreens, waarmee bezoekers eens per maand acht Rotterdamse kinderen kunnen inzoomen op details van kunst­ samen om poolshoogte te nemen in het werken, en tekenplaten, waarop deze details museum. Dit tweede kinderbestuur ontmoet kunnen worden ingetekend. De schermen kunstenaars en museummedewerkers worden zeer gewaardeerd. Ook de bouw­ die om advies vragen. De bijeenkomsten hoek waar bezoekers zelf een toren kunnen resulteren in een jaarrapport voor het bouwen (en omgooien!) is populair. Bij Hella managementteam, waarin wordt uiteengezet Jongerius – Breathing Colour hebben de wat anders moet en beter kan. Het tweede reguliere zaalteksten plaatsgemaakt voor Boijmans kinderbestuur adviseert om persoonlijke, associatieve citaten van de het samen ontdekken te stimuleren en kunstenaar en conservator. Bij ANIMA uitdagende robots in te zetten. Het derde MUNDI is gekozen voor korte poëtische Boijmans Kinderbestuur, dat in oktober teksten. De tentoonstelling GELATIN Vorm wordt geïnstalleerd, mag dit laatste advies – Fellows – Attitude krijgt een bijzondere verwezenlijken, zodat het museum vanaf vorm van publieksbegeleiding met een door februari 2019 twee robothondjes heeft, Kate de kunstenaars geschreven zaaltekst en een en Buddy, die helpen om de kunstcollectie ‘gelatinesque’ video. Veel aandacht gaat uit op een geheel nieuwe manier te beleven. naar Pure Rubens, waarvoor naast zaal­ Het kinderbestuur is mogelijk gemaakt teksten en een introductievideo ook twee Het Boijmans Kinderbestuur: v.l.n.r. Gabriella, Wessel, Hannah, Mette, Jet, Noura, Romaysa; Louk ontbreekt. dankzij een bijdrage van PwC. muurschilderingen worden gerealiseerd over Foto Aad Hoogendoorn Rubens’ werkwijze en verhalende technieken. Zo leert de bezoeker hem niet alleen kennen Publieksbegeleiding als een virtuoos kunstenaar maar ook als een begenadigd verteller van universele Tentoonstellingen verhalen. Van de multimediatour bij Pure Voor elke tentoonstelling is publieks­ Rubens, met 360° foto’s die belangrijke begeleiding op maat ontwikkeld. Zaalteksten werken op locatie ontsluiten, hebben 6.858 geven informatie over de tentoongestelde bezoekers gebruik gemaakt. Bij Boijmans werken. Video’s, multimedia- of audiotours in de oorlog. Kunst in de verwoeste stad en podcasts bieden context en verdieping. wordt samengewerkt met Verhalenhuis Om nog beter in te kunnen spelen op de Belvedère, dat de persoonlijke herinneringen wensen van het publiek laat het museum van twaalf mensen aan het museum in bij meerdere tentoonstellingen en projecten oorlogstijd vastlegt. een publieksonderzoek uitvoeren. In 2018 krijgen enkele tentoonstellingen Publieksbegeleiding in Depot Boijmans bijzondere aandacht. In het pop-up Van Beuningen restauratieatelier in de Kunst Studio kan Het onderzoek naar eigentijdse vormen de verhuizing van het prentenkabinet van publieksbegeleiding en routebepaling worden gevolgd, waarbij een geïllustreerde in het toekomstige depot vordert. Er wordt tijdlijn uitleg geeft. Het is een voorbeeld van een projectgroep aangesteld en de eerste een ‘verhaal achter de schermen’ waar – ideeën worden door middel van een enquête vooruitlopend op het depot – mee wordt getoetst bij dagjesmensen. Twee studenten Twee muurschilderingen geven inzicht in Rubens’ werkwijze in de tentoonstelling Pure Rubens, foto Ernst Moritz 16 17 van de Erasmus Universiteit inventariseren gezette kunstvideokanaal; begonnen • iPabo, Amsterdam • Stichting ARTmatch de mogelijkheden om nieuw publiek te als project van Museum Boijmans Van • Willem de Kooning Academie • Printroom werven. Op basis van hun bevindingen, Beuningen en op het hoogtepunt een eigen • Kenniscentrum Cultuureducatie • Popsport literatuuronderzoek, een inventarisatie van stichting en samenwerking met 41 kunst­ Rotterdam • Stichting Kunstzinnige Vorming ‘best cases’ en meerdere brainstormsessies, instellingen. Tijdens een bijeenkomst over • Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam worden meerdere modellen uitgedacht. de toekomst van ARTtube is een financieel Rotterdam realistisch scenario ontwikkeld met een • Kunsthal Publieksbegeleiding Boijmans digitaal beperkte kostenstijging voor elke deelnemer, • Het Nieuwe Instituut • ARTtube (Stichting ARTmatch) Behalve aan digitale tools bij tentoon­ waarvoor uiteindelijk slechts zeven van de • Scapino ballet Rotterdam • Design Museum, Londen stellingen, werkt de afdeling verder aan de zevenendertig deelnemende musea zich • Rotterdams Philharmonisch Orkest • Erasmus Universiteit Rotterdam online toegankelijkheid van het museum. sterk wilden maken. Musea hebben zich • Uitgeverij Codename Future • Hogeschool Rotterdam Zestig studenten van de Hogeschool de afgelopen jaren geprofessionaliseerd in • EUR Wetenschapsknooppunt • Hogeschool West-Vlaanderen Rotterdam en de Hogeschool West- het maken van educatieve videocontent, • ARTtube (Stichting ARTmatch) • Tokyo University of the Arts Vlaanderen ontwikkelen ideeën voor digitale ARTtube was daarin een belangrijke • CJP • Verhalenhuis Belvedère collectiepresentaties. De oude website van aanjager. Geleidelijk is de nadruk op de • Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie de online collectie wordt opgeheven en alle eigen kanalen komen te liggen en is het en Amateurkunst informatie verhuist naar nieuwe collectie­ ondersteunen van een platform buiten de • Albeda College pagina’s op boijmans.nl. De nieuwe pagina’s eigen organisatie niet langer gewenst. Er • Zadkine zijn overzichtelijker en, doordat zij onderdeel wordt gewerkt aan de overdracht van de • Kennispunt Burgerschap zijn van dezelfde website, makkelijker te videoverzameling naar Beeld en Geluid, (voorheen netwerk burgerschap) vinden. Ook zijn aan boijmans.nl speciale dat de archivering, toegankelijkheid en • Expertisecentrum Kritisch Denken, onderzoekspagina’s toegevoegd met distributie van de video’s zal verzorgen. ROC Midden Nederland documenten en achtergrondinformatie De Boekmanstichting maakt een afsluitende • Centraal Museum Utrecht over Boijmans in de oorlog. online publicatie en de musea zijn gekoppeld • Van Abbemuseum De online collectie is in 2018 227.000 keer aan andere partijen die educatieve content • Fries Museum bezocht. Met name populair zijn de pagina’s op een vernieuwende manier in de klas • Vreugde Tours met verdiepende informatie over kunst uit de kunnen brengen. Gouden Eeuw. Via de Vraagbaak zijn 462 Activiteitenprogramma vragen gesteld én beantwoord. Op het edu­ • Mikxs catieblog zijn vierentwintig nieuwe artikelen Samenwerkingen • Wat Telt! gepubliceerd die door 4.580 mensen zijn • Musea in Gebaren gelezen. De educatieve programma’s en initiatieven • Dedicon Voor het eerst brengt het museum podcasts komen inhoudelijk tot stand in samenwerking • Codarts uit, bij Change the System, ANIMA MUNDI met de volgende partners: • Scapino Ballet en Boijmans in de oorlog. Een podcast leent • Theater Rotterdam zich uitstekend voor achtergrondinformatie Onderwijs • Laurensberaad en verdere verdieping voor of na het • Mariaschool, Rotterdam • Stichting Museumplusbus museum­bezoek. De podcastseries worden • Openbare Montessori basisschool De • Dansateliers goed ontvangen. Clipper, Rotterdam • Wereldvrouwen Er zijn dit jaar veertien video’s geproduceerd • Universiteit Utrecht / Freudental Instituut • Pauluskerk Rotterdam en op ARTtube gepubliceerd, waarvan De • De Taaltuin Schiedam • Basisschool De Provenier toren van Babel – Terug uit Japan het best • GBS Het Mozaïek Krimpen aan den IJssel • Gelukswandelingen is bekeken. 2018 betekent de afsluiting van • Erasmus MC, opleiding geneeskunde • Scapino Ballet Rotterdam het tien jaar geleden door deze afdeling op­ • Hogeschool Rotterdam • Rotterdam Philharmonisch Orkest 18 19 Informatie wordt verstrekt via de museum­ Collectie en bibliotheek en via collectie-informatie­ systemen (analoog en digitaal). De registrars onderzoek organiseren de bruikleenverstrekking aan derden en behandelen alle interne verzoeken Hoofd: Sandra Kisters over de collectie. Daarnaast doen zij object­ inventarisaties en begeleiden collectie­ • Het museum verstrekt internationaal 293 gerelateerde (onderzoeks)projecten. en nationaal 90 bruiklenen Sinds 2016 valt BVB Collections ook onder de sector Collectie en onderzoek. • Er worden 202 kunstwerken geschonken, Dit projectbureau initieert reizende collectie­ 104 aangekocht en 34 kunstwerken in tentoonstellingen naar het buitenland. langdurig bruikleen ontvangen Veel van het werk dat de sector verricht is in het museum niet direct zichtbaar: het • 21 kunstwerken worden gerestaureerd en vindt ofwel achter de schermen plaats (in 497 kunstwerken geconserveerd depots, restauratieateliers en op kantoren) of buiten de deur, vaak in het buitenland. • Er worden 292 beeldbestellingen Met de komst van Depot Boijmans Van geplaatst Beuningen zal deze zichtbaarheid ingrijpend veranderen. • Het herkomstonderzoek wordt afgerond; 6.000 kunstwerken zijn onderzocht De sector heeft 26 medewerkers op 20,56 fte. Daarnaast zijn er vrijwilligers en stagiaires • De herijking wordt afgerond, waarmee werkzaam ter ondersteuning van de van 65.000 objecten de registratiegraad collectie­registratie, het herkomstonderzoek, is verbeterd de bibliotheek en depotbeheer en tijdelijke medewerkers voor het herijkingsproject. Alle middelen die nodig zijn voor onderzoek, Collectie en onderzoek zorgt voor het restauratie, aankopen et cetera worden uit behoud en beheer van de objecten in de bezoekersinkomsten en bijdragen van derden museumverzameling. Binnen de sector is gegenereerd. In 2018 wordt 2,6 miljoen euro de afdeling Conservering en restauratie door derden beschikbaar gesteld. verantwoordelijk voor onder andere passieve en actieve conservering, depotbeheer en restauratie. Het papierrestauratie-atelier Depot Boijmans Van Beuningen houdt zich bezig met het presentabel en reisklaar maken van werken op papier De voorbereidingen voor het eerste en met restauraties. De afdeling volledig publiek toegankelijke kunstdepot Documentatie, informatie en registratie ter wereld worden steeds concreter. Dit jaar (kortweg: Documentatiecentrum) richt is het ontwerp voor de depotinrichting door zich op het verzamelen en ontsluiten van Bruynzeel Storage Systems, specialist in informatie over de objecten en op het opslagsystemen voor musea, afgerond, documenteren van de geschiedenis van inclusief de inrichting van een prenten- en Museum Boijmans Van Beuningen. tekeningendepot op de vijfde etage. Door 20 21 de aanstaande renovatie van het museum­ • 273 films zijn gecontroleerd en Herijking van de collectie Het eerste ontzameltraject dat 447 gebouw moet ook dit depot een ander onder­ herpakt door Filmatelier Den Haag ter Het museum bezit een rijke en gevarieerde objecten omvat, is eind 2018 volgens de komen vinden. Vanaf de opening zal daarom voorbereiding op de digitalisering van collectie beeldende en toegepaste kunst LAMO procedure afgerond. Het grootste de gehele collectie van het museum in het de film- en videocollectie. vanaf de vijftiende eeuw tot aan het heden. deel daarvan, een collectie van ruim 400 depot zichtbaar zijn. Er is daarnaast gewerkt • Circa 15.000 objecten krijgen een De verzameling is zowel nationaal als bodemfragmenten uit Noord-Holland, aan het ontwerp van de inrichting van de vier kleurcode op compartimentniveau en internationaal georiënteerd en kent naast wordt overgedragen­ aan de archeologische nieuwe professionele restauratieateliers, een standplaats op objectniveau voor het enkele kerncollecties ook veel losse groepen dienst van de gemeente Zaanstad. Over fotostudio, art handlingruimtes en nieuwe depot. Met name het plaatsen werken en individuele kunstwerken. de andere collectieonderdelen wordt nog werkplaatsen in het depot. van de glas- en keramiekcollectie blijkt Het brede profiel van het museum maakt het gesproken met gegadigden. De herijking een omvangrijke klus. lastiger om objecten van het collectieprofiel wordt in de zomer formeel afgerond, aan De Europese aanbesteding voor een raam­ • 1.816 kunstwerken zijn bekeken, uit te sluiten dan om ze daarbinnen een het waarderingsproces zal komend jaar contract van de kunsttransporten is gegund 972 objecten schoongemaakt, 876 plaats te geven. Desondanks vormen de nog worden gewerkt. aan drie partijen. De eerste opdrachten die verpakkingen vervangen en 650 objecten kosten voor het beheer en behoud van worden uitgezet zijn de uithuizing van het in nieuwe kratten geplaatst. de almaar groeiende museumcollectie, prenten- en tekeningendepot en de verhui­ • 3.300 objecten zijn professioneel het aanscherpen van de verzamelcriteria Aanwinsten zing van de collectie op zaal naar externe gefotografeerd. en de verhuizing naar het depot (naar depotlocaties in de eerste helft van 2019. • De ruim 70.000 werken op papier zijn verwachting in 2020) belangrijke redenen Het museum verwerft in 2018 in totaal gecontroleerd, waarna circa 15.000 om de verzameling in zijn geheel kritisch 340 kunstwerken en objecten (waarvan Dit jaar is hard gewerkt aan een aantal werken zijn herpakt in transportmappen onder de loep te nemen. 305 in volledig eigendom en 1 werk in omvangrijke projecten ter voorbereiding op of speciale passe-partouts. Begin 2019 Hiervoor is in 2014 het herijkingsproject gedeeld eigendom) de verhuizing van de gehele collectie vanaf worden alle dozen waarin deze verpakt voor de collectie ingezet, wat inhoudt vijf externe locaties naar het depot in 2020: zitten verzegeld voor de uithuizing. dat circa 65.000 objecten in de interne en Waarvan: externe depots opnieuw fysiek bekeken • 104 aankopen worden (het prentenkabinet valt vooralsnog • 202 schenkingen buiten dit project). Tijdens deze herijking • 34 langdurig bruiklenen worden de objecten gecontroleerd op standplaats, compleetheid en conditie. Het bescheiden eigen budget voor Gegevens over het object worden aangevuld aan­kopen (50.000 euro) wordt in 2018 in het collectieregistratiesysteem TMS in belangrijke mate aangevuld met gelden (The Museum System) en, indien niet van huisstichtingen en derden, waar­- aanwezig, wordt er een nieuwe registratie­ onder Stichting Museum Boijmans Van foto gemaakt. Dit alles gebeurt door Beuningen, Stichting Fonds Willem van herijkingsteams in de depots. Rede, Stichting Lucas van Leyden, BankGiro Loterij, Vereniging Rembrandt, Tegelijkertijd met de herijking is het Mondriaan Fonds, Stichting Bevordering museum begonnen met het waarderen van Volkskracht, Prins Bernhard Cultuur­ van de collectie. Aan de hand van fonds, Stichting Van Achterbergh-Domhof, het Collectie­beleidsplan besluiten het bestemmingfonds Sonnenberg, de conservatoren in overleg met de directeur vrienden van het museum en enkele en het hoofd Collectie en onderzoek of een particulieren. In totaal is voor 3,3 miljoen object nog in de collectie past of elders beter euro gekocht. Een groot deel van de tot zijn recht kan komen en dus ontzameld aankopen is eigendom geworden van dient te worden. Hierbij wordt, indien nodig, de gemeente Rotterdam. 70.000 werken op papier worden voorbereid op een veilige verhuizing naar het depot, foto Aad Hoogendoorn ook de expertise van externen ingewonnen. 22 23 Bruiklenen aan derden Ook gaan werken van Dolf Henkes naar een uniek project op Curaçao. Titus aan Bruikleenstop de lezenaar en Man met de rode muts Vanwege de voorbereidende werkzaam­ van Rembrandt reizen naar de Scottish heden voor de renovatie en het depot – National Gallery in Edinburgh voor met name een aantal zeer omvangrijke Rembrandt. Britain’s Discovery of the collectieverhuizingen – heeft het museum Master. Vooraf­gaand aan onze eigen Pure per 1 september 2017 een bruikleenstop Rubens tentoonstelling reist een grote ingesteld. Reeds aangevraagde werken selectie werken van de Vlaamse meester zijn nog in behandeling genomen en reeds naar het Prado in Madrid voor Rubens. toegezegde bruiklenen vinden nog door­ Painter of Sketches. Verder reizen werken gang. Een uitzondering wordt gemaakt voor van Breitner, Basquiat, Delacroix, Van het project Boijmans bij de Buren, dat van Dongen, Dürer, Miró, Tintoretto en vele 2019-2021 de collectie zichtbaar houdt in anderen naar tentoonstellingen in het acht collega-instellingen in Rotterdam, en buitenland. Belangrijkste bruikleen is De toren het project Boijmans in de Klas. Hierbij zijn van Babel voor de grootschalige overzichts­ meer dan 500 kunstwerken betrokken. Vanaf tentoonstelling in het Kunst­historisches het moment dat de collectie in zijn geheel Museum in Wenen. Er zijn dit jaar wederom is verhuisd naar het depot, vermoedelijk bijzondere bruik­lenen vanuit het prenten­ begin 2021, worden aanvragen weer in kabinet, waaronder de tekening Leda en behandeling genomen. de zwaan van Leonardo da Vinci en drie De collectie als tijdmachine met links de aanwinst van Eileen Agar, Seated Figure, foto Ernst Moritz navolgers naar Teylers Museum in Haarlem Ten behoeve van tentoonstellingen elders en 46 fotografische werken van Medardo Het museum is verheugd dit jaar enkele De meest bijzondere aankoop van dit jaar worden 383 objecten uitgeleend aan instel­ Rosso voor een overzichtstentoonstelling in werken van Eileen Agar te kunnen is wel het drieluik van de Meester van de lingen over de hele wereld. Topstukken uit het Museum voor Schone Kunsten in Gent. verwerven. Het surrealisme is een belangrijk Heilige Veronica dat onverwacht op de de museumcollectie zijn dit jaar te zien op zwaartepunt, maar vrouwelijke surrealisten markt komt. tentoonstellingen in binnen- en buitenland: zijn ondervertegenwoordigd. De collectie werken van onder meer Johan Polet, Floris

moderne en hedendaagse kunst wordt Dit jaar ontvangt het museum wederom Verster en Ossip Zadkine worden getoond Nationaal Internationaal Totaal verrijkt met kunstwerken van onder anderen veel schenkingen en nalatenschappen, op tentoonstellingen in Nederland. Een Moderne kunst 25 129 154 Hans Bellmer, Hilla von Rebay, Minoru waaronder werk van Rinus van den Bosch, groot bruikleen van Kees Timmer reist naar Onoda, Jim Shaw, Iris van Herpen en Mark Her de Vries, de 19-delige fotoserie A Prior Museum More in Gorssel voor de postume Prenten en tekeningen 27 42 69

Manders. Tijdens de voorbereiding van de van Daan van Golden, de bijzondere en eerste overzichtstentoonstelling van zijn Oude kunst 6 32 38 Bauhaustentoonstelling in 2019 worden Cadaver Table van Matthew Day Jackson, oeuvre. Een ander omvangrijk bruikleen gaat Kunstnijverheid en design 27 29 56 diverse objecten aan de collectie toe­ maar ook een vierdelig Maasvlakte glas­ naar Als kunst je lief is, een samenwerking gevoegd, waaronder de Rückenlehnstuhl servies van Atelier NL en een zeer fraaie tussen het Kröller-Müller Museum en Bibliotheek 0 59 59

Model ti 1a uit 1923 van Marcel Breuer. zeventiende-eeuwse Japanse (Arita) koffie­ Vereniging Rembrandt. De bruikleen van Stadscollectie 5 2 7 Na afloop van de tentoonstellingen van kan. Van het echtpaar Laurens van Krevelen zes ontwerpen van Viktor & Rolf aan de Totaal 90 293 383 Gelatin en Bertjan Pot worden eveneens en Frida de Jong krijgt het museum een Kunsthal resulteert in een schenking door werken aangekocht. Voor de collectie prent- substantiële schenking van voornamelijk mecenas Han Nefkens. Interieur met vrouw In 2018 gaat het schilderij Kipkarretjes van en tekenkunst worden werken verworven van Nederlandse surrealisten. aan het virginaal van Emanuel de Witte Jan Sluijters in langdurig bruikleen naar het onder anderen Adriaen Collaert, Antonio en drie objecten uit de verzameling vorm­ Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Fantuzzi, Hans Holbein, Peter Ilsted, Max Zie voor een volledig overzicht van de aanwinsten bijlage B. geving zijn te zien op de veelgeprezen Zie voor een volledig overzicht van de bruiklenen aan Klinger, David Oyens en Jacobus van Looy. Kwab tentoonstelling in het Rijksmuseum. derden bijlage B. 24 25 BVB Collections Verscheidene schilderijen- en lijsten­ Op 26 oktober opent in het Italiaanse restauratoren hebben gewerkt aan het Alba de tentoonstelling Dal Nulla al Sogno. opnieuw inlijsten van schilderijen, mede om Dada e Surrealismo dalla Collezione del risico’s tijdens de aankomende verhuizing te Museo Boijmans Van Beuningen. De minimaliseren. tentoonstelling is een samenwerking met de Fondazione Ferrero, een sociale Een vergelijkbaar project is uitgevoerd in stichting gelieerd aan het inter­nationale het prentenkabinet. Circa 70.000 werken voedingsbedrijf Ferrero. Er worden 149 op papier zijn zodanig voorbereid dat een topstukken getoond uit de dadaïstische en verhuizing veilig en efficiënt kan verlopen. surrealistische collectie van het museum. Hiervoor hebben de medewerkers van het Het is voor het eerst dat deze deelcollectie prentenkabinet intensief samengewerkt zo uitgebreid in het buitenland te zien met een team van freelancers. is. De tentoonstelling loopt tot en met 25 februari 2019. Ter verdere voorbereiding op de verhuizing laat het museum een survey uitvoeren op Met het oog op de sluiting van het museum­ een deel van de fotografische collectie door gebouw in 2019 en de lange periode van twee post-master studenten fotorestauratie renovatie, wordt een aantal nieuwe tentoon­ aan de UvA en hoofddocent en fotorestaura­ stellingen voor het reizend programma van tor Clara von Waldthausen. Deze survey Tentoonstelling Bruegel in het Kunsthistorisches Museum in Wenen, © KHM-Museumsverband, foto Daniel Auer BVB Collections ontwikkeld. Daarnaast geeft meer inzicht in de conserverings­ wordt een begin gemaakt met het uitdenken problematiek binnen de collectie fotografie van een tentoonstelling met hoogtepunten en specifieke behoeften op het gebied van uit de collectie onder de titel The Best of berging in het nieuwe depot. Dit project is Boijmans, die de komende jaren kan reizen mogelijk gemaakt door het Familie De Heus langs een aantal toonaangevende en goed­ Restauratiefonds. Een tweede survey bezochte buitenlandse musea, zoals de heeft het museum dankzij bijdragen National Gallery Londen. De inzet is om van Nedspice Restauratiefonds en een parti­ hiermee de naamsbekendheid van het culiere schenker kunnen laten uitvoeren op museum en de collectie te vergroten. meer dan 50 middeleeuwse houten beelden in de collectie. Ook hier was het doel meer inzicht te krijgen in de staat van de objecten. Conservering en restauratie Om de kennis over kunststoffen binnen de Een speciaal projectteam werkt dit jaar museale wereld te vergroten en daarmee zorgvuldig en gestaag aan het verhuisklaar meer inzicht te krijgen in de conditie en maken van de collectie. Oude verpakkingen conserveringsbehoeften van het materiaal die niet meer voldoen worden vervangen kunststof is het museum vanaf de start door kratten die transporten kunnen vereen­ enthousiast deelnemer aan het SBMK- voudigen. Stoffige objecten worden schoon­ project Plastics. Dit jaar volgen circa gemaakt. Specialisten worden waar nodig 20 medewerkers intern studiedagen met ingeschakeld als adviseur of als uitvoerder de specialisten van UvA en RCE om te Tentoonstelling Dal Nulla al Sogno. Dada e Surrealismo dalla Collezione del Museo Boijmans Van Beuningen in Fondazione van intensievere behandelingen. leren werken met de door hen ontwikkelde Ferrero in Alba, foto Fondazione Ferrero Kunststof-identificatiemethode. 26 27 Naast bovengenoemde projecten worden die het museum registreert en doordat gege­ museale kunsthistorische bibliotheken van anderen W. Donker, dhr. Frenkel, J. Giltaij, kunstobjecten ter voorbereiding op interne vens uit een aantal grote projecten direct in ons land. In 2018 functioneert de bibliotheek dhr. G. de Goede, K. Logger & I. Stadler, en externe tentoonstellingen gecontroleerd het systeem worden verwerkt, met name de anders dan voorheen. Een groot deel van C. Schimmelpenninck van der Oije. en indien nodig geconserveerd. Grote informatie uit de herijking en het herkomst- de bibliotheekcollectie staat dit jaar op een projecten zijn de restauratie van het gestolen onderzoek. Ook worden in 2018 tentoon­ externe locatie, het Stadsarchief Rotterdam, Zie voor bezoekersaantallen en andere kengetallen bijlage C. en na 68 jaar teruggevonden paneel met de stellingsgegevens en inkomende bruiklenen waar twee keer per week boeken gehaald voorstelling van De geboorte van Maria en in het systeem verwerkt. Het Documentatie­ en gebracht kunnen worden. Het aantal op­ de restauratie van de sculptuur Untitled centrum besteedt ook dit jaar extra aandacht vragingen is in vergelijking met voorgaande Onderzoek van Robert Gober dat in 2016 op zaal ernstig aan auteursrecht. Er vindt afstemming plaats jaren teruggelopen. De samenwerking beschadigd raakte. tussen de verschillende afdelingen die te met de medewerkers van het Stadsarchief Herkomstonderzoek Het schilderij Le miroir vivant van René maken hebben met beeldrecht en twee verloopt uitstekend. Rondleidingen door In 2018 wordt na jarenlang onderzoek Magritte krijgt een randbedoeking om te stagiaires gaan aan de slag met het rechten­ de bibliotheek worden dit jaar gegeven het landelijke onderzoeksproject Museale kunnen worden uitgeleend aan de tentoon­ vrij maken van afbeeldingen van werken uit voor studenten van de Rijksuniversiteit Verwervingen vanaf 1933 afgerond, waar stelling Als Kunst je lief is onder auspiciën de collectie. Er zijn 285 licenties geregeld Groningen. het museum sinds 2009 bij betrokken is. van de Vereniging Rembrandt in het Kröller- en daarmee 5.122 objecten extra publiek Eind 2018 verhuizen vrijwel alle oude Doel van dit project is om na te gaan of er Müller Museum. Voor de reizende tentoon­ toegankelijk via de website. drukken uit de bibliotheek naar ZB – vanaf 1933 aanwinsten in Nederlandse stelling naar Alba wordt een groot deel van Bibliotheek van Zeeland in Middelburg, museumcollecties terecht zijn gekomen de selectie surrealistische kunstwerken De afdeling start een ‘opruim- en archiveer­ waar ze vanaf januari 2019 zullen worden waarvan de herkomst vragen oproept met geconserveerd om veilig te kunnen reizen. project’ in aanloop naar de sluiting van het gerestaureerd dankzij een subsidie van betrekking tot de Tweede Wereldoorlog. In museum inclusief de kantoren in 2019. Stichting Boek & Wurm. totaal zijn er, na een voorselectie op basis Naast conserveringen en restauraties Iedere medewerker wordt geacht kritisch Publicaties uit de bibliotheek zijn in 2018 te van objectieve gegevens, gedurende verricht het papierrestauratieatelier dit naar zijn eigen werkarchief en inhoud van de zien op de tentoonstellingen in het museum het project 6.000 objecten onderzocht. jaar 137 inlijstingen, geeft het 203 bruik­ werkplek te kijken om zodoende zo efficiënt Babel Bookspace door PrintRoom, Kunst 30 objecten hebben mogelijk een problema­­ leenadviezen, maakt 74 conditierapporten mogelijk te kunnen verhuizen. Sinds de aan­ van formaat. De collectie XL vanaf de tische herkomst. Deze kunstwerken staan en doet 102 conditiechecks. vang van het project is al 33 meter archief jaren vijftig en ANIMA MUNDI. Op de online op de landelijke database museale overgedragen. Het opruimen heeft tot nu toe tentoonstelling­ Boijmans in de oorlog. verwervingen en op de website van het

Conserveringen Restauraties geleid tot het afvoeren van 122 verhuisdozen Kunst in de verwoeste stad zijn affiches en museum met de oproep aan wie meer papier, het overdragen van 70 catalogi aan documentatiemateriaal uit de bibliotheek te informatie heeft over de herkomst van Oude kunst 100 5 het Maritiem Museum en een doubletten­ zien. Als onderdeel van de tentoonstelling deze kunstwerken zich te melden. Uit het Moderne kunst 92 14 verkoop van tientallen publicaties. Dal Nulla al Sogno. Dada e Surrealismo herkomstonderzoek zijn enkele kunstwerken

Toegepaste kunst 13 2 dalla Collezione del Museo Boijmans Van naar voren gekomen waar het museum extra Enkele cijfers uit TMS Beuningen in Alba, is een selectie van aandacht aan besteedt en de eigenaars Werken op papier 292 Aantal objectverplaatsingen: 53.689 meer dan 40 surrealismepublicaties uit van zoekt. Deze komen in aanmerking om Aantal mutaties in objectrecords: 171.726 Totaal 497 21 Aantal nieuwe objectrecords: 2.608 de bibliotheek opgenomen. te worden voorgelegd aan de Restitutie­ Aantal gevalideerde objecten (‘BoijmansBasis’): 1.281 Voor de door Carel Blotkamp ingerichte commissie. Twee zaken zijn in 2017

Cijfers beeldmateriaal tentoonstelling Kunst van formaat kon voorgelegd aan de Restitutiecommissie, Aantal digitale aanvraagformulieren: 292 de bibliotheek een origineel exemplaar het bindend advies wordt in de loop van Aantal in TMS gekoppelde foto’s: 6.137 Registratie en documentatie aanschaffen van het kunstenaarsboekje 2019 verwacht. Roodborst territorium (1970) van Jan In 2018 zijn er opnieuw enorm veel gegevens Bibliotheek Dibbets. Op de najaarsveiling bij Bubb De wens om de resultaten van het onderzoek verwerkt in de digitale collectie-informatie­ Met bijna 140.000 titels – 3 strekkende kilo­ Kuyper in Haarlem wordt onder andere een met een breed publiek te delen, is de aan­ systemen: The Museum System (TMS) en meter aan boeken – waaronder een unieke surrealistisch pamflet uit 1937 aangekocht, leiding voor het schrijven van een Boijmans Adlib. Wat TMS betreft komt dat door de vele collectie bronnen over het surrealisme, Affichez vos poemes – affichez vos images. Studie over het museum in de Tweede nieuwe aanwinsten en uitgaande bruiklenen behoort de bibliotheek tot de best gesorteerde Schenkingen worden ontvangen van onder Wereldoorlog, evenals de tentoonstelling 28 29 Boijmans in de oorlog. Kunst in de verwoeste Daarnaast verleent het museum mede­ stad. Hierin is een zaal gewijd aan het werking aan diverse onderzoeks­projecten herkomstonderzoek. Er worden kunstwerken van derden, waaronder het Bruegel Project getoond die in een eerdere fase van het (onderzoek voor de tentoonstelling in project geretourneerd zijn aan de recht­ het Kunsthistorisches Museum in Wenen, matige erven, werken die het museum in 2018-2019), het KIEM-project (Creatieve samenspraak met de erven wil voorleggen Industrie – Kennis Innovatie Mapping), aan de Restitutiecommissie en kunstwerken gefinancierd door NWO, naar ‘De docu­ die aanvankelijk een verdachte herkomst mentatie van tentoonstellings­praktijken in leken te hebben, maar die na onderzoek een Nederlandse kunstmusea (1945 tot heden)’, sluitende rechtmatige herkomst hebben. het Drawing out Rembrandt NICAS project naar Rembrandts inkt­tekeningen, het Overige onderzoeksprojecten Marks on Art project, naar meestertekens Met steun van de nalatenschap van de op Middel­eeuwse beelden en het door heer en mevrouw Schoufour-Martin (die Interreg gefinancierde project Smart*Light: wordt beheerd door VZW Natuurbehoud de ont­wikkeling van een tafelmodel Pater David) en in samenwerking met het synchrotron. in Leuven gevestigde Illuminare, Studie­ centrum voor Middeleeuwse Kunst is het vooronderzoek voortgezet voor de tentoon­ Publicaties Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. Kunst in de verwoeste stad, foto Lotte Stekelenburg stelling over beeldhouwkunst in de Lage Landen (gepland 2022), uitgevoerd door In 2018 verschijnt de Boijmans Studie Bieke van der Mark. Hiervoor is tevens een Omstreden Verleden. Museum Boijmans Van wetenschappelijke onderzoekscommissie Beuningen en de Tweede Wereldoorlog, van ingesteld met experts uit andere Nederlandse Ariëtte Dekker, aangevuld met een hoofdstuk en Belgische musea onder leiding van over het herkomstonderzoek door medewer­ conservator Friso Lammertse. kers van het museum. De Boijmans Studie over de Amerikaanse kunstenaar James Lee Dankzij een genereuze beurs van de Getty Byars door Els Hoek zal in 2019 verschijnen. Foundation kan dit jaar worden gestart met Dit jaar is ook gestart met de voorbereiding een meerjarig onderzoek (2018-2021) onder van een Boijmans Studie over Nederlandse leiding van senior conservator Albert Elen surrealisten, te verschijnen in 2020. Deze pu­ naar de veertiende- en vijftiende-eeuwse blicaties worden mogelijk gemaakt door het Italiaanse tekeningen, dat zal resulteren in Fonds Westerhuis. een wetenschappelijke bestandscatalogus. Hieraan werken achtereenvolgens drie jonge afgestudeerde kunsthistorici elk gedurende een jaar mee als ‘Boijmans-Getty Paper Project Research Fellow for Italian Drawings’, evenals een onderzoeksassistent. De catalogus zal in eerste instantie digitaal gepubliceerd worden op de website van Het herkomstonderzoek tentoongesteld in Boijmans in de oorlog. Kunst in de verwoeste stad, foto Lotte Stekelenburg het museum.

30 31 Aanwinsten Foto Studio Rotterdam Tromp,

Foto Studio Rotterdam Tromp, Meester van de Heilige nationale gotiek. Uit deze zeldzame periode Veronica bezat het museum al twee belangrijke Hans Bellmer Bellmer staat bekend om zijn fascinatie Drieluik met Madonna te drieluiken, het Norfolk-triptiek dat in Luik of Désarticulation sur voor het vrouwelijk lichaam. Na een start midden van heiligen, circa 1410 Maastricht werd gemaakt en het Zalvings- fond rayé, 1958 als typograaf en schilder, fabriceert hij rond olieverf op paneel triptiek dat vermoedelijk in Brugge ontstond. olieverf, pen, zwarte inkt, potlood, doek 1933 een tweetal poppen, bijna levensecht, middenpaneel: 70 × 32,5 cm, Met het verwerven van het drieluik van de 65,3 × 65,3 cm die in erotische poses en in absurdistische zijpanelen: 70 × 16 cm Meester van de Heilige Veronica is daar aankoop Le Claire Kunst Hamburg, scènes worden gefotografeerd. Foto’s die, aankoop Sotheby’s Londen, met steun van nu een derde bijgekomen. Hierdoor is een met steun van de BankGiro Loterij ingekleurd en wel, de aandacht trekken de Vereniging Rembrandt, mede dankzij ensemble van drieluiken ontstaan dat in de van André Breton, die met zijn kring de haar Fonds voor Klassieke Beeldende museumwereld uniek is. Het museum verwierf op Frieze Masters een krochten van de menselijke geest exploreert Kunst, haar Themafonds Middeleeuwen en De kunstenaar, die zijn noodnaam dankt aan bijzonder en op het eerste gezicht lichtvoetig en experimenteert met muzes en paspoppen. Renaissance en de jaarlijkse bijdrage van een paneel in München, was de belangrijkste schilderij van Hans Bellmer. Zacht van kleur, Bellmer verruilt in 1938 zijn woonplaats het Prins Bernhard Cultuurfonds, het schilder in Keulen aan het begin van de licht van toon, opgezet als lijntekening, met Berlijn voor Parijs, ontsnapt aldus aan de Mondriaan Fonds, de BankGiro Loterij, vijftiende eeuw. Op het middenpaneel witte en gelige tinten en een vrolijk rood-wit nazi’s en wijdt zich de rest van zijn leven Stichting Bevordering van Volkskracht, het schilderde hij vier vrouwelijke heiligen die gestreepte borstwering zoals van een bal­ met artistiek succes aan het bedwingen van Prins Bernhard Cultuurfonds (mede dankzij zich in een bloemenweide rond Maria en kon. Maar daar klautert over de afscheiding het beest in de eigen geest. Een aanwinst het Breeman Talle Fonds), Stichting Museum haar kind hebben neergevlijd. De liefelijkheid een merkwaardig organisme omhoog. Die die het al aanwezige bezit van zes werken Boijmans Van Beuningen waaronder gelden van de voorstelling contrasteert sterk met pitten als ogen, zijn dat gewrichten mis­ en fotoseries van Bellmer mooi aanvult en uit een anonieme nalatenschap, de heer het lijden van een eenzame Christus die zijn schien, daar in het midden, is dat een navel? de collectie surrealisme, een speerpunt van prof. dr. H.W. van Os en particuliere kruis draagt op de buitenzijden van de luiken. Als je langer kijkt wordt het kwabbige wezen het museum, verder verdiept. schenkers die anoniem wensen te blijven een compositie van ledematen en intieme lichaamsdelen. Geen monster dat ontsnapte Rond 1400 waait er een zwierige artistieke uit het Isenheimer Altar van Matthias wind door Europa. Van Italië tot Duitsland Friso Lammertse Grünewald, maar aan het brein van de Sjarel Ex worden kunstenaars beroerd door de conservator oude schilder- en toen 47-jarige Bellmer. directeur ele­gante en verfijnde stijl van de inter­- beeldhouwkunst 32 33 Foto Studio Rotterdam Tromp, Foto Christie’s Parijs Christie’s Foto

Yves Tanguy surrealisten van het eerste uur onderstreept. David Oyens onlangs in De verbeelder verbeeld[t] (2017) Le tabernacle, 1928 Een aantal van deze tijdschriften en Pijprokende man, voor 1888 dat veel van Davids schilderijen die lange tijd hout, keramiek, bont, glas publicaties is ondergebracht in de bibliofiele houtskool, gedoezeld doorgingen voor anonieme mansportretten 64,5 × 59 × 31,5 cm collectie van Museum Boijmans Van 231 × 204 mm feitelijk zelfportretten of portretten van zijn aankoop Christie’s, Parijs met steun van Beuningen. Behalve het eerdergenoemde aankoop Kunsthandel Pygmalion, Maarssen broer zijn. Hoewel identieke tweelingen, was de BankGiro Loterij tijdschrift bezit het museum ook een met steun van de BankGiro Loterij er een specifieke gelaatstrek waardoor zij exemplaar van de Dictionnaire abrégé du van elkaar waren te onderscheiden: hun In 1936 organiseerde André Breton de surréalisme (1938) waarin een afbeelding De tweeling David en Pieter Oyens, neuzen verschilden. Daar hebben wij bij eerste expositie die was gewijd aan het van Le tabernacle is te zien. In 2017 heeft geboren in 1842 als zoons van een deze tekening weinig aan want het gezicht surrealistisch object in de Parijse galerie het museum de bestandscatalogus Een Amsterdamse bankier, waren beiden is grotendeels in de donkere schaduw Charles Ratton. Tot de geëxposeerde droomcollectie. Surrealisme in Museum kunstenaar. Zij volgden hun opleiding aan onder de hoed verborgen, zelfs de snor is objecten behoorde Yves Tanguy’s Le Boijmans Van Beuningen uitgegeven, waarin de kunstacademie in Brussel en bleven onzichtbaar, enkel de kin en het topje van tabernacle: een huiveringwekkend en met de surrealismecollectie wordt ontsloten de rest van hun levens in de Belgische de neus vangen een glimp licht. De tekening bont bekleed houten kastje dat eruitziet in woord en beeld. Zo ook Tanguy’s hoofdstad. De broers waren onafscheidelijk sluit mooi aan bij zijn twee geschilderde en als een harig beest met talloze priemende fabelachtige geschilderde ‘droomlandschap’ en exposeerden meestal samen. Hun werk getekende – onverhulde – portretten glazen ogen, een mond vol scherpe tanden Paysage avec nuages roses (1928). Behalve is vaak moeilijk te onderscheiden, omdat van Pieter uit 1879 en 1885 in de en armen in de vorm van kandelaren. Een dit schilderij – het enige van Tanguy in de veelal met alleen de achternaam werd museumcollectie. paar jaar eerder, in juni 1929, stond het Collectie Nederland – bezit het museum gesigneerd. Deze mede met initiaal object op het omslag van het surrealistische nu ook een bijzonder object van zijn hand. ondertekende voorstelling was als ‘De roker’ tijdschrift Variétès. Daarna werd het werk opgenomen in de verkooptentoonstelling nog een aantal keer in toonaangevende Kunstwerken van levende meesters in Albert Elen surrealistische uitgaven gepubliceerd, Saskia van Kampen-Prein oktober 1888 bij Arti et Amicitiae in senior conservator tekeningen wat het belang van het object voor de conservator moderne en hedendaagse kunst Amsterdam. Fred Hendriks betoogde en prenten 34 35 Foto Studio Rotterdam Tromp,

Iris van Herpen kinderparapluutjes verwerkt. Van Herpen Jan Schlechter Duvall van de ratio de innerlijke wereld weer te Chemical Crows Dress, 2008 creëerde hiermee een serie jurken met Dreams of Freedom, 1968 geven. Volgens Laurens van Krevelen, metalen paraplu-ribben, leer vleugelachtige details. Als een eigentijdse olieverf op board vriend van Schlechter Duvall, ervoer de 80 × 62 × 75 cm alchemist transformeert ze het materiaal 46 × 625 × 2 cm kunstenaar het creëren van kunst als een aankoop kunstenaar met steun van het en toont een onverwachte schoonheid. schenking Laurens van Krevelen en magische bezigheid, waarbij het ging om het Mondriaan Fonds en de BankGiro Loterij Deze manier van omgaan met de material Frida de Jong onverwachte en absurde. Dit jaar heeft Van resources, oftewel onze materiële middelen, Krevelen samen met zijn vrouw Frida de Bij de presentatie van haar eerste collectie was het uitgangspunt om haar uit te nodigen ‘Ik teken als een vrij mens, een vrije geest, Jong werken van een aantal bekende en Chemical Crows, in 2008 tijdens de voor de tentoonstelling Change the System zonder het storende gevoel van grenzen’, minder bekende, tweede en derde generatie Amsterdam Fashion Week, toonde Iris van (oktober 2017 – januari 2018). Na afloop van schreef de surrealistische kunstenaar Jan surrealisten aan het museum geschonken, Herpen direct haar magische hand. Als de tentoonstelling heeft het museum de jurk Schlechter Duvall in zijn in eigen beheer waaronder Schlechter Duvall’s Dreams of ontwerper is zij uniek in het samenstellen aangekocht. Het is niet alleen een aanvulling uitgegeven publicatie ‘De marginale mens’ Freedom. Uit een donkere achtergrond van een eigen vormentaal met vrijzinnig voor de modecollectie, maar voegt zich als (1992). In 1945 verruilde hij zijn geboorteland doemen kleurrijke vormen op, zoals bovenin materiaalgebruik, iets wat lang niet meer object ook moeiteloos in de eigentijdse Indonesië voor Nederland, waar hij aan de een hoofd dat gedeeltelijk is weergegeven was gebeurd in de mode. Ze ontwikkelt vormgevingscollectie. De jurk verbeeldt de Kunstnijverheidsschool in Amsterdam en als een raam waarin vulkanen zichtbaar zijn. haar collecties door te pionieren met ideeën van de nieuwe generatie createurs de Koninklijke Academie in Den Haag heeft Van Krevelen en conservator Saskia van geavanceerde productietechnieken of die anders omgaan met materiaal en gestudeerd. Zijn surrealistische oeuvre Kampen-Prein schrijven een Boijmans door onverwachte materialen juist op energie. kwam tot bloei in de Verenigde Staten, Studie over deze schenking, die waar­ ambachtelijk wijze te verwerken in haar waar hij vanaf 1962 woonde. Hij raakte schijnlijk in 2020 wordt gepubliceerd. kledingstukken. Innovatie en traditie brengt gefascineerd door het ‘automatisme’, een Van Herpen vanzelfsprekend bij elkaar. werkwijze kenmerkend voor surrealisten Lindsay van Rijn In de collectie Chemical Crows zijn Annemartine van Kesteren zoals Max Ernst en André Masson. conservator in opleiding moderne honderden goudkleurige spaken van conservator design Gestreefd werd om zonder tussenkomst en hedendaagse kunst 36 37 Foto Ernst Moritz Ernst Foto Foto Studio Rotterdam Tromp,

Gelatin het eigen lichaam, dat al improviserend Sander Breure & verworden tot levende sculpturen, figureren Goedele, 2011 dienst doet als sculpturaal werk. Witte van Hulzen de sculpturen juist als stille acteurs in een meubel, tennisracket, 49 × 55 × 65 cm Deze groep werken is oorspronkelijk Rosa, 2018 theater van het alledaagse. Vanuit het bijeengebracht voor de tentoonstelling gips, staal, styrofoam, textiel, keramiek idee dat identiteit altijd in verandering is, A Bout de Soufflé, 2014 Vorm – Fellows – Attitude. De zelfgemaakte 187 × 60 × 60 cm zijn hun menssculpturen assemblages hout, tapijt, schapenvacht, 151 × 72 × 82 cm kruk, bank, spiegels en kledingrekken aankoop Galerie Tegenboschvanvreden, van verschillende materialen en bestaande vormen het decor van een kleedkamer, Amsterdam met steun van de BankGiro attributen, alsof zij naar behoefte ingewisseld Tartangnion, 2018 evenals de 101 ‘blootpakken’, waarvan Loterij zouden kunnen worden. Elke sculptuur hout, spiegel, 100 × 63 × 8 cm negen zijn aangekocht, die het publiek kon is voorzien van een keramisch hoofd, aantrekken. Ze zijn er in alle huidskleuren en Ondanks het rauwe materiaal vertoont dat pas achteraf een passend lichaam Englischer Garten, 2018 genders, als een lofzang op diversiteit en deze driepotige dame met haar nonchalant toe­gewezen krijgt. textiel, spiegel, wiel, hout, glas inclusiviteit. Bezoekers die besloten zo’n pak omgeknoopte T-shirt een lichtvoetige Rosa kwam afgelopen zomer tot stand diverse afmetingen te dragen werden onderdeel van de tentoon­ elegantie. Het kunstenaarsduo Sander tijdens een residentie in Dordtyart en is aankoop kunstenaars met steun van het stelling en zorgden voor een vrolijke, on­ Breure en Witte van Hulzen is gefascineerd de eerste sculptuur uit hun oeuvre die is Mondriaan Fonds en de BankGiro Loterij schuldige en tegelijk provocerende noot. In door de sociale codes in het menselijke ge­ opgenomen in een museale collectie. In de museumcollectie en het tentoonstellings­ drag en de verschillende rollen die we in ons het najaar was Rosa te zien in de collectie­ Gelatin werkt op het snijvlak van beeld­ programma staat vaak de mens centraal, in dagelijks leven aannemen. In performances, presentatie The Shape We’re In, waar zij houwkunst, schilderkunst en popmuziek, al haar verschijningsvormen. Gelatin past in films en installaties onderzoeken zij hoe we naadloos aansloot bij andere hedendaagse architectuur en sport, performance en mode. deze traditie: lol, spel, plezier en vermaak via lichaamstaal communiceren wie we sculpturen van mensfiguren in de Het Weense collectief (Wolfgang Ganter, zijn zowel kenmerkend voor hun taal als zijn. Sinds enkele jaren hebben zij hun multi­ museumcollectie. Ali Janka, Florian Reither en Tobias Urban) voor hun wereld waarin kunst en leven disciplinaire praktijk uitgebreid naar sculp­ maakt interactieve, site specific installaties. onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. tuur, na een residentie aan de Rijksakademie Tussen geënsceneerde happening en van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Esmee Postma spontane discussie zet Gelatin de bezoekers Francesco Stocchi Terwijl de acteurs in hun performances samensteller The Shape We’re In aan tot zelfreflectie en bewustwording van conservator moderne en hedendaagse kunst 38 39 Foto Aad Hoogendoorn Aad Foto

Sven Markelius, uitvoering Bauhaus worden ontwikkeld. In 1952 werkt Anoniem (voorheen toe­ jaar veilig terugkeren naar het museum. Ljungberg’s Textile AB voor hij samen met onder anderen Le Corbusier geschreven aan Jan Provoost) Het werk behoort tot de collectie van D.G. Knoll’s Associates, 1952 en Oscar Niemeijer mee aan het ontwerp De geboorte van Maria, van Beuningen die in 1958 door de gemeen­ bedrukt linnen ‘Pythagoras’ van het gebouw van de Verenigde Naties in circa 1485-1495 te Rotterdam werd verworven. Het paneel is 200 × 121 × 2 cm New York. Dit textielontwerp met de naam olieverf op paneel onderdeel van een groter altaarstuk dat heeft bruikleen Stichting Museum Boijmans Pythagoras is bestemd voor een van de grote 33 x 17 cm bestaan uit minstens vijf andere voorstellin­ Van Beuningen (uit de nalatenschap van vergaderzalen. Voor het bijzonder complexe verworven met de verzameling van gen. De geschilderde zuilen en architraaf in Cor de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) en moeilijk te drukken patroon zijn in totaal D.G. van Beuningen, 1958 zwart en goud komen eveneens voor op een achttien zeefdrukramen nodig. Het werd in viertal andere panelen. Na de diefstal werd Begin 2018 ontvangt het museum uit de eerste instantie op fluweel gedrukt. Nadien Het komt zelden voor dat een kunstwerk een daarvan, met de voorstelling van de nalatenschap van Cor de Wit en Sjoukje werd het patroon jarenlang gedrukt op linnen wordt gestolen uit een museum, maar het Annunciatie, aangekocht. Na terugkeer van de Wit-Jelsma dit bijzondere stuk bedrukt voor de firma Knoll in de VS. komt nog veel minder vaak voor dat het ook De geboorte van Maria waren beide werken textiel, een icoon van de Zweedse vorm­ Hoewel textiel geen focus is binnen het terugkeert. In 1960 werd in Museum voor het eerst herenigd te zien op de tentoon­ geving. Eerder verwierf het museum uit hun verzamelbeleid van het museum, hebben Boijmans Van Beuningen op klaarlichte dag stelling BABEL – oude meesters terug uit bezit een grote collectie Scandinavisch we nadat Cor de Wit op 12 januari 2018 een vijftiende-eeuws paneeltje uit zijn lijst Japan. Door de slechte bewaaromstandig­ glaswerk. De lap textiel is bedrukt met een overleed, de kans dit icoon van de Zweedse gelicht en meegenomen. Pas in 2017 dook heden was het gestolen paneel echter ontwerp van Sven Markelius uit 1952. vormgeving te verwerven met beide handen het weer op. Een alerte kunstverzamelaar beschadigd. Momenteel wordt het gerestau­ Markelius is een van de meest prominente aangegrepen. attendeerde het museum op een Duitse vei­ reerd, zodat het in de toekomst in volle glorie architecten uit Zweden en al actief vanaf ling waar het werd aangeboden. Na een lang naast zijn evenknie kan worden getoond. 1915. Eind jaren twintig laat hij zijn land­ en ingewikkeld proces met het Duitse veiling­ genoten kennismaken met de ideeën van het Mienke Simon Thomas huis, de Nederlandse en Duitse politie en het Sandra Kisters internationale modernisme en met de nieuwe senior conservator toegepaste kunst openbaar ministerie, kon het paneel begin dit hoofd Collectie en onderzoek vormgevings­principes die aan het Duitse en vormgeving 40 41 Foto Studio Rotterdam Tromp,

Leonhard Beck Habsburgse huis. Hij had liefst 123 hout­ Anoniem die door Japanse pottenbakkers als De heilige Amalberga, sneden nodig om ze allemaal in beeld Koffiekan, 1680-1700 voorbeeld werden gebruikt voor het produ­ circa 1516-1519 te brengen. Een van de mooiste uit de reeks porselein, geelkoper ceren van ‘Chinees’ serviesgoed voor de houtsnede, 236 x 213 mm toont Amalberga van Temse, een Vlaamse 30 × 25 × 15 cm Hollandse markt. In Nederland werd aan de aankoop veiling Bassenge, Berlijn, heilige uit de achtste eeuw. De schoonheid schenking Willem de Hoog onderrand van deze Japanse koffiekan een met steun van Stichting Lucas van Leyden van deze edelvrouw had het hoofd op geelkoperen tapkraan bevestigd van waaruit hol gebracht van koningen, maar hun In 2018 ontving het museum een zeventiende- de koffie in de kopjes kon worden getapt. De Habsburgse keizer Maximiliaan I aanzoeken waren vergeefs want Amalberga eeuwse koffiekan als schenking uit particu­ Naast het inmiddels ingeburgerde drinken spaarde kosten noch moeite om zijn eigen beminde alleen Christus, wiens beeld ze lier bezit. De kan werd tussen 1680-1700 van thee afkomstig uit China deden ook leven en de geschiedenis van zijn familie hier in een spiegel ziet. vervaardigd in Japan (Arita). Japanse koffie- en chocoladedranken hun intrede in te visualiseren. Waar andere vorsten Het beeldprogramma dat Beck en zijn pottenbakkers vervaardigden aan het eind Nederland, afkomstig uit Afrika (koffie) en genoegen namen met wat stambomen collega’s rond Maximiliaan ontwierpen van de zeventiende eeuw blauwwit porselein Zuid-Amerika (chocola). Deze koffiekan, en familie­portretten, zette Maximiliaan was ongeëvenaard in omvang en ambitie. in navolging van Chinese voorbeelden, ook wel kraantjeskan genoemd, vormt begin zestiende eeuw een grootscheepse Vanwege het overlijden van de keizer in 1519 die door Hollandse handelaren in Japan een mooie aanvulling op de aanwezige illustratie­campagne op met medewerking bleef het onvoltooid. De heiligenreeks zou waren geïntroduceerd, in een periode toen collectie van Japans, Chinees en Europees van de beste Duitse kunstenaars van zijn tijd, pas in 1799 voor het eerst in zijn geheel de internationale handel in Chinees porse­ porseleinen serviesgoed, waarvan de onder wie Albrecht Dürer, Albrecht Altdorfer worden gepubliceerd. Eigentijdse afdrukken lein stagneerde door interne oorlogen in Aziatische voorwerpen te danken zijn aan en Hans Burgkmair. De Augsburgse schilder van de prenten, zoals deze van Amalberga, China. Nederlandse handelaren van de de globalisering van de handel in porselein Leonhard Beck (ca. 1480-1542) was verant­ zijn extreem zeldzaam. Vereenigde Oostindische Compagnie waren in de zeventiende eeuw. woordelijk voor een speciaal deelproject bovendien de enige Europeanen die handel over de heiligen die op de een of andere Peter van der Coelen mochten drijven met Japan. Ze leverden Alexandra van Dongen manier waren verbonden met het conservator prenten en tekeningen houten serviesmodellen en prototypes aan, conservator pre-industriële vormgeving 42 43 bruiklenen, gezamenlijke producties en Presentaties overname van tentoonstellingen.

Hoofd: Cathy Jacob De sector Presentaties bestaat uit vier vaste projectleiders, een tijdelijke projectleider, • Het museum heeft in totaal 31.081 m2 een technische dienst met vijf vaste mede­ oppervlakte, waarvan circa 11.694 m2 werkers, een assistent en een hoofd (9,73 tentoonstellingsruimte fte). Door het jaar heen wordt de sector ondersteund door vier stagiaires, afkomstig • In de museumzalen hangen 750 van verscheidene universiteiten, voor Boijmans spots en 500 tl-lampen perioden van vijf tot zes maanden. Tijdens de op- en afbouw van tentoonstellingen • Het museum presenteert permanent wordt de technische dienst versterkt met 4.030 stukken uit de eigen collectie en freelance art handlers en tentoonstellings­ in 2018 441 bruiklenen van derden in bouwers uit de flexibele schil rondom het tentoonstellingen museum, in drukke periodes loopt dit op tot wel 25 extra krachten. Alle middelen • Het museum werft 955.000 euro van om de presentaties te maken zijn afkomstig derden voor tentoonstellingen uit bijdragen van derden, sponsoring, bezoekersinkomsten en buitenlandse • Het museum heeft met zeven andere tentoonstellingsovernames. musea in Rotterdam plannen gemaakt voor Boijmans bij de Buren In 2018 zijn in het museum 21 grote en kleine tentoonstellingen te zien en in de zogenaamde wisselzalen van de vaste Presentaties ontwikkelt en organiseert collectiepresentatie De collectie als tijd­ het tentoonstellingsprogramma van het machine wordt 12 keer een zaal gewisseld. museum. Dit programma bestaat uit tentoon­ Rondom de tentoonstellingen vinden activi­ stellingen met onderwerpen die uiteenlopen teitenprogramma’s plaats. De presentaties van oude tot hedendaagse kunst en van gaan in de meeste gevallen van start tijdens pre-industriële vormgeving tot design, met geclusterde openingen, die bestaan uit een als doel het bereiken van een gevarieerd en feestelijk programma waarbij de directeur breed publiek. Het meerjarenbeleidsplan of een conservator de tentoonstellingen vormt hierbij het uitgangspunt, waarbij het toelicht met regelmatig een bijzondere toegankelijk presenteren van de kunst grote gastspreker en openbare interviews met aandacht heeft. In nauwe samenwerking de kunstenaars. De voorjaars- en zomer­ met collega’s van andere afdelingen worden openingen zijn feestelijke aangelegenheden, de creatieve processen in projectgroepen de kunstenaars en ontwerpers van wie werk begeleid en aangestuurd, van concept naar in de tentoonstellingen is te zien zijn aan­ uitvoering tot aan de evaluatie. Belangrijk wezig en stellen zich beschikbaar voor is de (inter)nationale zichtbaarheid en openbare vraaggesprekken en ontmoetingen waardering van de presentaties, waarbij met bezoekers. Bij de opening van GELATIN wordt gestreefd naar samenwerking Vorm – Fellows – Attitude verzorgen de op het gebied van ideeënuitwisseling, Oostenrijkse kunstenaars de invulling van 44 45 het programma zelf. Dit resulteert in een deze is in 2017 opnieuw ingericht door kunst­ feestelijk en surrealistisch dansfeest historicus en kunstenaar Carel Blotkamp die met door de internationale galeries die hiervoor als gastconservator is uitgenodigd. Gelatin vertegenwoordigen meegebrachte Hij heeft de chronologie in het parcours los- specialiteiten; wijn uit Frankrijk, taart uit gelaten; clusters van zalen met oude kunst Oostenrijk en worst uit Italië. De tentoon­ worden afgewisseld met clusters van zalen stelling Pure Rubens opent in september met moderne en hedendaagse kunst. De met een bijzondere toespraak van de opstelling, met als titel De collectie als Belgische politicus en ex-voorzitter van tijdmachine, is een hink-stap-sprong door de Europese Raad Herman van Rompuy, de collectie die zorgt voor een frisse blik waarin hij zijn gevoel van verwantschap op de kunstgeschiedenis. met de zeventiende-eeuwse schilder onder woorden brengt: hun Vlaamse wortels, de Wisselzalen liefde voor de klassieken en de vertegen­ In het parcours van De collectie als woordiging van het Europese burgerschap. tijdmachine is ook een aantal wisselzalen De opkomst voor deze openingsavond is opgenomen waar kleine solopresentaties overweldigend, het is een voorbode voor en andere verdiepende presentaties worden wat er tijdens de tentoonstellingsperiode ingericht, altijd passend in de betreffende aan bezoek verwacht kan worden. De laatste tijdsblokken. Op deze manier is de vaste opening van het jaar is in oktober, met de collectie allesbehalve een statische opstel­ tentoonstelling Boijmans in de oorlog. Kunst ling; iedere paar maanden zijn er nieuw in de verwoeste stad, Marten Hendriks – ingerichte zalen te zien, inspelend op de Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. Kunst in de verwoeste stad, foto Lotte Stekelenburg Time Slip en de vijftiende en afsluitende actualiteit. Zo wordt naar aanleiding van een editie in de serie Sensory Spaces. schenking vanuit de Motesiczky Charitable Trust een zaal met werk van Marie-Louise von Motesiczky ingericht, naar aanleiding Collectiepresentaties van de verwerving van Seated Figure van Eileen Agar een zaal met surrealistische Het museum toont de collectie in het Van der aanwinsten ingericht en wordt het verworven Steur-gebouw (1935) en in het Paviljoen Van schilderij Largo van Hilla von Rebay getoond Beuningen-de Vriese (1991). De wisselende in combinatie met werken van Kandinsky. De tentoonstellingen zijn voornamelijk te zien kleine solopresentaties zijn onder anderen in de vleugel gebouwd door architect van Jan Toorop, Co Westerik, Jacoba van Alexander Bodon (1972) en architecten Heemskerck en Daan van Golden. Robbrecht en Daem (2003). Collectiepresentaties worden om de paar Inrichting jaar gewisseld. Op de begane grond wordt Sinds 2010 wordt gewerkt met het De collectie vormgeving getoond en in het kleuren­palet van Peter Struycken. De 22 Paviljoen Van Beuningen-de Vriese muur­kleuren die hij voor de zalen van het Studiecollectie 2, waarin de toepassing van Van der Steurgebouw heeft ontwikkeld het materiaal metaal van de middeleeuwen blijven een onuitputtelijke bron van mogelijk­ tot aan de dag van vandaag centraal staat. heden bieden. Terwijl bij vorige collectie­ De eerste verdieping is vooral bestemd voor presentaties iedere zaal een andere kleur de schilderijencollectie van het museum, kreeg, heeft Carel Blotkamp ervoor gekozen Tentoonstelling Marten Hendriks – Time Slip, foto Ernst Moritz 46 47 ieder cluster van zalen behorende bij een Restauratie Studio gebouwd, zodat installatie voor de veertiende editie van de tentoonstelling met jonge dichters, tijdvak aan te duiden met één kleur. De zalen bepaalde restauraties publiek te volgen zijn. Sensory Spaces en maakt kunstenaar Hans dansers en andere performers geeft het met oude kunst krijgen donkere wanden, de van der Ham een tentoonstelling over de onderwerp een hedendaagse connectie. zalen met moderne en hedendaagse kunst Voorjaar bezieling van kunstwerken, getiteld ANIMA Het verwachte hoge aantal bezoekers wordt krijgen lichte wanden. Ook de manier van Het tentoonstellingsjaar begint met veel MUNDI. Voor deze tentoonstelling zijn gerealiseerd en de publiekswaardering is hangen verschilt per cluster: de oude kunst eigen collectie. BABEL – Oude meesters werken samengebracht uit de museum­ hoog. Ook Boijmans in de oorlog. Kunst hangt klassiek op gemiddelde ooghoogte, de terug uit Japan was in 2017 als reizende collectie en andere (museale) collecties, in de verwoeste stad is een belangrijke moderne en hedendaagse werken hangen tentoonstelling in Japan te zien, en bleek westers en etnografisch, oud en heden­ tentoonstelling, waarin het museum zijn en staan speels en brutaal op onverwachte zo succesvol dat we de tentoonstelling ook daags. De nieuwe aanwinst Dry Clay Head eigen geschiedenis tijdens en rondom de hoogtes en plekken. Het geheel straalt in Rotterdam willen laten zien. De Japanse on Concrete Floor van Mark Manders krijgt Tweede Wereldoorlog voor het publiek levendigheid uit en maakt een bezoek manier van kijken is inspirerend en leerzaam een prominente plek in het entreegebied. ontsluit. De afronding van het jarenlange letterlijk en figuurlijk tot een avontuur door geweest en resulteerde in een ander soort herkomstonderzoek van werken in de de kunstgeschiedenis. publieksbegeleiding, waar we het Najaar collectie vormt de aanleiding voor de Nederlandse publiek graag mee laten In het najaar voert Pure Rubens de boven­ tentoonstelling. Hoe verhield het museum Het licht in de zalen behoudt onze kennismaken. De tentoonstelling Kunst van toon, ingezet als de publiekstrekker van het zich tot de stad, hoe verhield de directeur aandacht. De nieuwe LED spot met 5700 formaat. De collectie XL vanaf de jaren vijftig jaar. De tentoonstelling is in samenwerking zich tot de Duitse bezetter, hoe verhielden Calvin waarde, die met Philips en Peter is een idee van Carel Blotkamp om parallel met Museo Nacional del Prado in Madrid de kunstenaars zich tot het museum en Struycken als adviseur speciaal voor aan De collectie als tijdmachine een selectie ontwikkeld, waar deze in het voorjaar te zien de stad? Alle posities zijn onderzocht en Museum Boijmans Van Beuningen is groot formaat werken die niet in het Van der was alvorens in Rotterdam te openen. De worden toegelicht. Ook zeven casussen ontwikkeld, zorgt sinds 2017 in combinatie Steurgebouw passen te laten zien in de tentoonstellingsvormgeving verwijst naar de die uit het herkomstonderzoek zijn voort­ met bestaande TL verlichting voor zalen met Bodonzalen. Verder te zien in het voorjaar klassieke Romeinse en Griekse architectuur gekomen worden gepresenteerd, waaronder een daglichtkwaliteit, waardoor de kleuren zijn Geert Lap – Perfecte eenvoud, Joost en de cross-over programmering gedurende enkele voorbeelden van restitutie. op de schilderijen zo goed mogelijk tot hun Conijn – Good evening to the people living recht komen. in the camp, Sensory Spaces 13 – Anne Hardy, Tomas Rajlich en Babel Bookspace door PrintRoom. Tentoonstellingen Zomer De tentoonstellingen vinden vooral plaats De zomer staat in het teken van hedendaagse in het gedeelte van het gebouw dat in kunst en vormgeving. Allereerst met de 1972 door Alexander Bodon en in 2003 Weense kunstenaars Gelatin, die op vrolijke door Robbrecht en Daem is gebouwd. Deze wijze sociale conventies doorbreken; de moderne vleugel is anders van karakter bezoeker kan gekleed in een blootpak door en sfeer: hier heerst de dynamiek van de Bodonzalen wandelen tussen ter plekke wisselingen, groepsbezoek en commerciële gemaakte sculpturen, lijkend op grote functies. Het entreegebied is het middelpunt drollen, die tot aan het plafond reiken. In van dit deel van het museum en een Hella Jongerius – Breathing Colour brengt multifunctionele en bezienswaardige Jongerius haar kleuronderzoek samen ontmoetingsplek. In dit gratis toegankelijke met werken uit de museumcollectie en in gedeelte bevinden zich de informatiebalie, Bertjan Pot – Hot Glue laat Pot het resultaat de Espressobar, de museumwinkel, de Kunst zien van een jaar lang vorm- en materiaal­ Studio, twee tentoonstellingszalen, het onderzoek. Verder wordt de reeks etsen De prentenkabinet en de bibliotheek. In de verschrikkingen van de oorlog van Francisco Kunst Studio is in 2016 ook een tijdelijke Goya getoond, creëert Latifa Echakhch een Tentoonstelling Geert Lap – Perfecte eenvoud, foto Lotte Stekelenburg 48 49 Andere tentoonstellingen in deze periode Voorbereiding op de renovatie zijn Kunst4Kids, gravures van Marcantonio Raimondi en zijn school onder de titel De Omdat het museumgebouw 26 mei 2019 goden van Rafaël, Sensory Spaces 15 – zal sluiten voor een langdurige periode van Sol Calero en Marten Hendriks – Time Slip. renovatie wordt een aantal voorbereidingen Op verschillende plekken in het museum getroffen voor programma’s buiten de muren zijn heden­daagse werken geplaatst van van het gebouw. De programmalijnen die Tomas Saraceno, Raphael Hefti en Matthew vanuit verschillende afdelingen worden Day Jackson. ingezet zijn Boijmans bij de Buren, Boijmans 2018 wordt afgesloten met het project Rondom in de Klas, Boijmans op Zuid en een de Boom op de binnenplaats: dit jaar een programma met reizende tentoonstellingen. buitenaardse kerststal van vormgever en Boijmans bij de Buren wordt als eerste architect Sander Bokkinga, met een perfor­ stevig in de steigers gezet. Het is een manceavond, gratis soep en warme drankjes. samenwerking met zeven buurmusea en het Erasmus MC, mogelijk gemaakt door Afsluiting Sensory Spaces Stichting Droom en Daad. De opzet is dat de Van 2013 tot begin 2019 vond in het entree­ instellingen de handen ineenslaan om in de gebied van het museum, in de Willem van periode tijdens de renovatie van het museum der Vorm Galerij, de tentoonstellingsreeks tot aan de opening van Depot Boijmans Van Sensory Spaces plaats. Vijftien inter­ Beuningen de collectie in beheer van het nationale kunstenaars werden opeenvolgend museum zichtbaar te houden voor het brede Tentoonstelling Bertjan Pot – Hot Glue, foto Lotte Stekelenburg uitgenodigd een werk te maken waarbij de publiek. De deelnemende instellingen zijn beleving van de ruimte centraal stond. Bij Kunsthal, Stedelijk Museum Schiedam, elke editie verscheen een filmportret van Chabot Museum, Belasting & Douane de kunstenaar en een verdiepende publieks­ Museum, Wereldmuseum, Museum brochure. Als afsluiting van deze bijzondere Rotterdam, Maritiem Museum en Erasmus reeks is een publicatie gemaakt, vormgege­ MC. De musea hebben elk een eigen ven door Peter van den Hoogen (COUP), tentoonstellingsplan ontwikkeld om bekende waarin alle brochureteksten en tentoonstel­ en minder bekende stukken uit de collectie lingsfoto’s gemaakt door Hans Wilschut zijn te presenteren. Hierdoor zal niet alleen de gebundeld. De publicatie is een naslagwerk collectie zichtbaar blijven voor het publiek, over een project waarbij te zien is hoe het maar zullen de werken ook vanuit nieuwe museum kunstenaars de ruimte geeft een invalshoeken worden gepresenteerd en stap te zetten in hun ontwikkeling door ze worden verbanden gelegd met de collecties binnen het kader van de gegeven ruimte van de deelnemende musea. een vrij werk te laten maken. Het project is financieel mogelijk gemaakt door Ammodo. Zie voor een volledig overzicht van de presentaties bijlage D. De deelnemende kunstenaars waren achter­ eenvolgens Oscar Tuazon, Sabine Hornig, Elad Lassry, Liu Wei, Siobhán Hapaska, Sara VanDerBeek, Aleksandra Domanovic,´ Mike Nelson, Beni Bischof, Olaf Nicolai, Raphael Hefti, Abraham Cruzvillegas, Anne Hardy, Latifa Echakhch en Sol Calero. Tentoonstelling Hella Jongerius – Breathing Colour, foto Ernst Moritz 50 51 Tentoonstelling Kunst van formaat. De collectie XL vanaf de jaren vijftig, foto Lotte Stekelenburg

52 53 Tentoonstelling GELATIN Vorm – Fellows – Attitude, foto Ernst Moritz

54 55 Tentoonstelling Pure Rubens, foto Ernst Moritz

56 57 Tentoonstelling Sensory Spaces 13 – Anne Hardy, foto Studio Hans Wilschut Tentoonstelling Sensory Spaces 15 – Sol Calero, foto Studio Hans Wilschut

Tentoonstelling Sensory Spaces 14 – Latifa Echakhch, foto Studio Hans Wilschut Tentoonstelling The Shape We’re In, foto Lotte Stekelenburg

58 59 Tentoonstelling BABEL – Oude meesters terug uit Japan, foto’s Lotte Stekelenburg (links), Ernst Moritz (rechts) Tentoonstelling Tomas Rajlich, foto Ernst Moritz

Tentoonstelling BABEL – Oude meesters terug uit Japan, foto Aad Hoogendoorn Tentoonstelling ANIMA MUNDI, foto Lotte Stekelenburg

60 61 van nieuwe contacten. De afdeling bestaat Relatiebeheer uit een hoofd, een medewerker particuliere schenkers, een medewerker fondsen, een en filantropie medewerker voor de relaties met bedrijven, een medewerker ontvangsten/commerciële Hoofd: Minke van Hooff verhuur, een medewerker vrienden en een ondersteunende medewerker (5,78 fte). Acht • 1.364 mensen zijn Boijmans Vriend ambassadeurs ondersteunen de afdeling als lid van de Fundraising Board en als • 74 jonge kunstliefhebbers zijn lid ambassadeur bedrijven met hun kennis, van @Boijmans tijd en netwerk, evenals achttien notarissen, fiscalisten, advocaten en accountants van • 132 particulieren zijn lid van de het Boijmans Genootschap. Het museum is Gezelschappen (waarvan 106 lid alle partners en begunstigers zeer dankbaar zijn van de Kring Van Eyck) voor hun inzet, steun en betrokkenheid.

• 14 bedrijven zijn lid van de Boijmans Business Club Hoogtepunten

• 44 bedrijven zijn aangesloten bij het Het jaar begint heel speciaal. In 2017 was de museum als Boijmans Corporate Member reizende tentoonstelling Babel. Collection of Museum Boijmans Van Beuningen Bruegel’s • 334 particulieren zijn lid van de “The Tower of Babel” and Great 16th Century Zodiaque Kring Masters te zien in Tokio en Osaka. Een tentoonstelling die niet mogelijk zou zijn • 35 fondsen en stichtingen dragen bij geweest zonder samenwerking met The aan projecten Asahi Shimbun. Om de samenwerking te markeren krijgt het entreegebied van het • 91 bijeenkomsten worden door relaties museum een nieuwe naam: The Asahi in het museum georganiseerd Shimbun entree. Gedurende het jaar zijn er speciale Vriendenactiviteiten, zoals de concerten in samenwerking met het Museum Boijmans Van Beuningen wordt Rotterdams Philharmonisch Orkest en de door vele handen gedragen. Dankzij de Vriendenpreview bij Pure Rubens. Een steun van begunstigers kan het museum hoogtepunt is de jaarlijkse Vriendendag, die bezoekers inspireren, door middel van voor het eerst plaatsvindt in samenwerking tentoonstellingen, educatieve projecten, met de andere musea aan het Museumpark: nieuwe aanwinsten en restauraties. In 2018 Chabot Museum, Kunsthal, Het Natuur­ zijn het de in dit hoofdstuk genoemde historisch en Het Nieuwe Instituut. Tijdens particulieren, bedrijven en fondsen die deze drukbezochte Museumpark Vrienden­ dit mogelijk maken. dag houden alle musea open huis voor Relatiebeheer en filantropie richt zich op iedereen die als Vriend betrokken is. Er het optimaal onderhouden van de goede is van alles te zien, doen en beleven. De contacten van het museum en het leggen bijdrage van de Vrienden wordt ingezet om 62 63 gedroomde aankopen te realiseren en zo In 2018 vinden twee kunstreizen plaats in Partners • Aankoop Anoniem, Jezus verdrijft de de collectie nog sterker door te geven aan het teken van Peter Paul Rubens. In maart demonen / Het laatste avondmaal volgende generaties. Dit jaar wordt het reizen Gezelschapsleden naar Antwerpen Gemeente Rotterdam • Aankoop Hans Bellmer, Désarticulation schilderij Largo van Hilla von Rebay aan­ om onder leiding van conservator Friso Museum Boijmans Van Beuningen is een sur fond rayé gekocht, een prachtige aankoop die aansluit Lammertse in de sporen van Rubens te zelfstandige organisatie die mede wordt • Aankoop Marinus Boezem, 3-delige bij de werken van Kandinsky in de collectie. treden. In juni reizen begunstigers van gefinancierd door de gemeente Rotterdam. fotoserie Signing the sky above the port @Boijmans bestaat uit jonge professionals de Kring Van Eyck en de Gezelschappen Daarnaast steunt de gemeente educatieve of Amsterdam by an aeroplane en (kunst)liefhebbers die tijdens vier naar Madrid, op het programma staat onder projecten, waardoor jaarlijks vele kinderen • Aankoop Marcel Breuer, buisstoel B 34 exclusieve avonden per jaar nauw worden andere een bezoek aan het Prado, waar de intensief in aanraking komen met kunst. en bijzettafel B 27 betrokken achter de museale schermen. tentoonstelling onder de titel Rubens: Painter • Aankoop Sander Breure en De leden van @Boijmans maken dit jaar of Sketches op dat moment te zien is, en een In 2018 draagt de gemeente Rotterdam in Witte van Hulzen, Rosa met hun gift de aankoop mogelijk van de film ontvangst op de Nederlandse ambassade. het bijzonder bij aan: • Aankoop Daalderop, 5-delig theeservies Nightfall van Jeroen Eisinga. Dit nieuwe werk De Kring Van Eyck draagt bij aan de • Educatief project Cultuurcoach 2018 • Aankoop Erich Dieckmann, kinderstoel kan worden opgevat als een pendant van realisatie van de tentoonstelling Pure • Aankoop Gelatin, Goedele, A Bout de Eisinga’s iconische filmSpringtime , die zich Rubens. Tijdens het Kring Van Eyck Feest BankGiro Loterij Soufflé, Tartangnion en Englischer reeds in de museumcollectie bevindt. op 2 november geeft conservator Friso Sinds 2006 wordt het museum gesteund Garten Lammertse een schetsworkshop die duidelijk door de BankGiro Loterij. Dit stelt het • Aankoop Iris van Herpen, Chemical De bijdrage van de Boijmans Business maakt hoe groot de virtuositeit van Rubens museum onder andere in staat om kunst­ Crows Dress Club en Corporate Members wordt in 2018 is. We verwelkomen nieuwe leden en acht werken voor de collectie te verwerven • Aankoop Johannes Itten, Mannelijke aangewend voor de tentoonstelling Pure leden verlengen hun periodieke schenking en grootschalige tentoonstellingen te figuur Rubens. In april organiseert het museum met vijf jaar. realiseren. Tijdens het GoedGeldGala op • Aankoop Herman Kruyder, Landschap het jaarlijkse Business Club Diner, waarbij 20 februari in het Singer Laren krijgt het met regenboog aandacht is voor het educatieve programma De verkooptentoonstelling Kunst4Kids museum van de BankGiro Loterij een cheque • Aankoop Jacobus van Looy, De Kalver­ waarmee het museum inclusiviteit nastreeft. is mede mogelijk gemaakt door fondsen, uitgereikt van 1,5 miljoen euro ten behoeve straat met vlaggen, de Munttoren in de In 2018 worden alle bedrijfsleden uit­ Gezelschapsleden en een groep particulie­ van Depot Boijmans Van Beuningen – een achtergrond genodigd voor vijf bijeenkomsten ‘Business ren en bedrijven die het museum eenmalig geweldige steun voor dit bijzondere bouw­ • Aankoop Meester van de Heilige behind the scenes’, waarvan een op locatie steunen voor dit programma. Tijdens de project. Als dank voor de steun zal het Veronica, Drieluik met Madonna te bij een van de leden. Er is onder meer een openingsdag van Kunst4Kids op 13 oktober centrale trappenhuis in het depot naar de midden van heiligen lezing over de voorbereidingen om de is er voor het eerst een Familiedag voor BankGiro Loterij vernoemd worden. Dankzij • Aankoop Willem van Mieris, Perseus 151.000 kunstwerken een plek te geven begunstigers, die druk bezocht wordt. In de deelnemers van de BankGiro Loterij en Andromeda in Depot Boijmans Van Beuningen, een november worden alle fondsen en stichtingen vervoert de Museumplusbus elke dag een • Aankoop Minoru Onoda, SAKUHIN 62-R presentatie over de Boijmans Studie die het museum in 2018 steunen uitgenodigd groep senioren naar musea, waaronder ook • Aankoop David Oyens, Pijprokende man Omstreden verleden en een meet-and-greet voor een speciale bijeenkomst met een naar Museum Boijmans Van Beuningen. • Aankoop Sef Peeters, NYDfence met kunstenaars. Het jaarlijkse Boijmans exclusief bezoek aan de actuele tentoon­ Dankzij de jaarlijkse bijdrage van de • Aankoop Bertjan Pot, 5 handschoenen Diner voor de leden van de Gezelschappen stellingen. Een absoluut hoogtepunt is BankGiro Loterij kan het museum in 2018 • Aankoop Jim Shaw, Crowd, House, Web vindt plaats op 17 mei. Dit jaar geeft de de aankoop van de sculptuur Dry Clay 37 werken aankopen, waaronder het Drieluik • Aankoop Mart Stam, buisstoel B 262 avond een inkijkje in het zorgen voor de Head on Concrete Floor van Mark Manders, met Madonna te midden van heiligen van de • Aankoop Yves Tanguy, Le tabernacle kunst. Alle gasten worden als kunstwerk mogelijk gemaakt door de schenking van Meester van de Heilige Veronica uit 1410. behandeld; zij komen binnen via het een particulier via Stichting Endowment museumdepot en worden door ‘art handlers’ Museum Boijmans Van Beuningen. In 2018 draagt de BankGiro Loterij bij aan: Particulieren verzorgd. In 2018 verwelkomen we twee • Tentoonstelling Pure Rubens nieuwe Gezelschapsleden en verlengen • Aankoop Eileen Agar, 4 tekeningen We danken iedereen die het museum in twee Gezelschapsleden hun periodieke Silver Bird, Untitled, Untitled (Sea object) 2018 met een gift ondersteunt. De steun die schenking met vijf jaar. en Untitled we van een groeiende groep begunstigers 64 65 ontvangen en ervaren is voor het museum KRING VAN EYCK van grote waarde. Particulieren die het Carel Blotkamp museum steunen met een gift vanaf 1.000 Margriet de Boer en Dirk de Frenne euro worden uitgenodigd om als begunstiger Frits en Jacqueline Breeman-Koolen toe te treden tot de Kring Van Eyck, die elk Frits en Tessa Bruijn jaar een tentoonstelling adopteert. Voor Trudy van Bueren particulieren die meer willen doen, heeft Eline van Burken en Remco van der Kuijp het museum de Gezelschappen opgericht. Hans en Marianne ten Cate-van Rietschoten Leden van de Gezelschappen kunnen Robert en Annemijn Crince le Roy-van zelf mede bepalen hoe hun schenking Munster van Heuven wordt aangewend, zij zorgen voor dat Emie Dekker wat het museum éxtra doet; van kostbare Alda en Henk Dijkgraaf restauraties tot onderwijsprogramma’s en Eric-Paul Dijkhuizen en Willemien wetenschappelijk onderzoek. In 2018 wordt Dijkhuizen-Nauta met steun van het Nedspice Restauratie­ Annie Doeksen Stichting fonds en een particuliere schenker aan­ Job Dura en Susi Zijderveld gevangen met een conditiecheck en onder­ Lisa Couwenbergh en Sjarel Ex zoek naar meer dan vijftig middeleeuwse De heer G. van Eijl houten sculpturen in de collectie. Dankzij Caroline Fronik en Gerard van den Ende dit onderzoek en de hieruit voortvloeiende Mr. J.P. Eschauzier restauraties zal deze deelcollectie behouden De heer F. van Gageldonk Onthulling nieuwe naam van het entreegebied door Sjarel Ex en Reiko Horikoshi, directeur van The Asahi Shimbun, blijven voor de toekomst en tevens getoond Jacob en Janine van der Goot-Nauta foto Aad Hoogendoorn kunnen worden op een grote overzichts- Frans Gosses tentoonstelling over beeldhouwkunst in de De heer M. de Groene Lage Landen (gepland 2022). Met steun van In4Art het Familie De Heus Restauratiefonds wordt Tom en Anita van der Heijden onder leiding van fotorestaurator Clara von De heer en mevrouw Hessels-de Bruin Waldthausen een survey uitgevoerd op een JoAnn Gonzalez Hickey deel van de collectie fotografie. Dit levert De heer en mevrouw Hilders waardevolle inzichten op wat betreft de Rogier Hintzen conserveringsproblematiek en specifieke Ingrid en Bert Huisman-Van Baaren behoeften in de speciale fotografiedepots De heer A.G. Jacobs en mevrouw C.M.M. in Depot Boijmans Van Beuningen. Jacobs Godelieve Janssen Begin 2018 hebben wij onverwacht afscheid Eveline Jurry en John Fiszbajn genomen van de heer J.J.C.M. van Mariëlle Koppenol-Laforce Dooremalen die jaarlijks een restauratie- JK Stichting project van het museum steunde. Wij zijn Maria Kuster hem dankbaar voor zijn jarenlange trouwe De heer A. Lampe en de heer A. Plompen steun en betrokkenheid. Renate en Pepijn de Lange Rick en Bernadette Linck-Derks In 2018 zijn deze particulieren, naast zij die Hein en Barbara van der Loo onvermeld wensen te blijven, lid van de Jolande en Harald van Loon Kring Van Eyck of de Gezelschappen: Annemarie Lütjens De uitreiking van de bijdrage van de BankGiro Loterij, foto Roy Beusker 66 67 Jaap en Andrea van Manen Houtgroep Van Drimmelen Het museum ontvangt een nalatenschap van Drs. C.A.O. baron Schimmelpenninck van Albert Meuter De heer en mevrouw Krikke Elselien Suvée. Mevrouw Suvée was zeer der Oije De heer J. Nauta Joke en Steven Lamberts maatschappelijk en cultureel geëngageerd, Theo Schols en Bert Kreuk Jan en Liesbeth van Nieuwenhuizen-van Niels Peteri en Kirsten van den Berg zij geloofde sterk in de rijkdom die kunst Xavier Toubes Wessum R.T. Holding BV mensen biedt en zag kunst als katalysator Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek Rob en Josien Nijman-de Neef Hester en Dick Verbeek voor maatschappelijke ontwikkeling. Zij Her de Vries De heer en mevrouw H.R. Okkens Robert en Marijcke Willink bezocht het museum graag, zowel voor Dré Wapenaar Leo Oosterveer lezingen als voor de collectie. Het museum Potterij Zaalberg De heer en mevrouw Overdevest GEZELSCHAP SALVADOR DALÍ zoekt een invulling voor haar nalatenschap Karina Zwetsloot Onno en Willeke Paymans Albert en Catherine de Kreij die past bij haar wens om zoveel mogelijk Dirk Jan Postel Nedspice Restauratiefonds mensen in aanraking te brengen met kunst. Evenals de 26 kunstenaars die een werk Frank en Tjapke Rademaker hebben gemaakt in opdracht van het Familie Roos-Hesselink GEZELSCHAP PAUL CÉZANNE museum voor de tentoonstelling Kunst4Kids: Matja en Frans Rosendaal Diederik van Dommelen en Brigit van Elk Schenkingen van kunst Bas en Suzan Scheurwater-van de Bilt Familie De Heus Restauratiefonds Gam Bodenhausen Albert en Martine Schuitemaker-Schuur Stichting Saphir Particulieren die een kunstwerk schenken Mynke Buskens Jan Dirk en Patricia Smit of in langdurig bruikleen geven aan het Kari Cholnoky Stichting Dorodarte GEZELSCHAP JHERONIMUS BOSCH museum worden uitgenodigd toe te treden Gelatin Jan en Henny Strooij-Sterken Piet van der Slikke en Sandra Swelheim tot de Zodiaque Kring. Dit gezelschap is Babs Haenen Jan en Andrea Teunissen-Oprea Han Nefkens Fashion on the Edge vernoemd naar een groep mecenassen C.J.M. van Herwaarden De heer en mevrouw Tiedemann die indertijd Salvador Dalí ondersteunde. Seet van Hout Bastiaan Vaandrager In 2018 komt de Zodiaque Kring voor de Wouter Klein Velderman Jan en Penelope Valkier Nalatenschappen vijfde keer bij elkaar. Klaas Kloosterboer Mevrouw P. Veder Onderstaande particulieren en instellingen Maartje Korstanje Jos van der Velde en Rianne Versluis Op 12 januari 2018 overlijdt Cor de Wit. schenken of laten na in 2018, naast zij die Oscar Camilo de Las Flores Bart en Liesbeth de Ven-Buitenhuis De heer De Wit was opgeleid als architect onvermeld wensen te blijven: Alexandre Leger De heer en mevrouw Voûte aan de TU Delft en daarnaast zijn leven lang Mark Manders Mevrouw M. de Vroede bijzonder geïnteresseerd in de geschiedenis Atelier NL Bridget Mullen Mevrouw R. van der Waals van zijn vak. Als redacteur van het tijdschrift Hans Beckman Serge Onnen De heer en mevrouw Weisz Goed Wonen, voorzitter van de BNA, docent Collectie Heijlond van ’t Hul Jet van Oosten Mevrouw A. van Wensveen-Kolff en en publicist kende hij veel bekende vertegen­ Rudi Fuchs Helma Pantus De heer D.M.N. van Wensveen woordigers van de moderne beweging Galerie Ulrich Fiedler Tal R Mark en Roel von Weiler persoonlijk. Nadat de door hem en zijn Han Nefkens Fashion on the Edge Marisa Rappard Martin L.M. Witjens vrouw Sjoukje opgebouwde collectie Familie Van Golden Klaas Rommelaere Olo en Tineke de Witt Wijnen-Jansen Scandinavisch glas aan het museum was Olivier van Herpt Jacobien de Rooij Schoonhoven overgedragen, leidde de goede band met Willem de Hoog Maria Roosen het museum ertoe dat Cor – nadat Sjoukje Folkert de Jong Ben Sleeuwenhoek GEZELSCHAP BAS JAN ADER al was overleden – besloot om het museum Annemartine van Kesteren Celina Teague Leendert Bikker en Janneke Vrij als zijn enige erfgenaam aan te wijzen. De Klaas Kloosterboer Sigrid van Woudenberg Eelco en Annemarie Blok-Weverling tentoonstelling nederland ⇋ bauhaus – A.E.G.M. Krekel-Aalberse Ronald Zuurmond Ron en Correlien Bosch pioniers van een nieuwe wereld in het Laurens van Krevelen en Frida de Jong Simone en Allard Castelein-Van den Akker voorjaar van 2019 wordt mede mogelijk Kunstmagazijn Nijmegen De heer J. Drost en mevrouw K. de Regt gemaakt dankzij de nalatenschap van H. Louwrink Joost en Hermien Goderie-Plomp Cor de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma. Bertjan Pot 68 69 Langdurig bruiklenen K.F. Hein Fonds Phileas – a fund for contemporary art Stichting Bevordering van Volkskracht • Tentoonstelling Pure Rubens • Tentoonstelling GELATIN Vorm – • Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. Deze particulieren, stichtingen en bedrijven Fellows – Attitude Kunst in de verwoeste stad geven, naast zij die onvermeld wensen te M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting • Depot Boijmans Van Beuningen blijven, kunstwerken in langdurig bruikleen: • Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. Pieter de Joode Stichting • Aankoop Meester van de Heilige Kunst in de verwoeste stad • Educatief project Kunst4Kids Veronica, Drieluik met Madonna • Stichting Museum Boijmans te midden van heiligen Van Beuningen Ministerie van Economische Zaken Prins Bernhard Cultuurfonds • Educatief project Boijmans Museumbus • G.H. ART • Onderzoeksproject Smart*Light (mede dankzij het Breeman Talle Fonds) (via de voormalige Stichting Swart-van • Tentoonstelling Pure Rubens Essen) Mondriaan Fonds • Aankoop Meester van de Heilige Fondsen en huisstichtingen • Tentoonstelling Pure Rubens Veronica, Drieluik met Madonna Stichting Boek & Wurm • Aankoop Meester van de Heilige te midden van heiligen • Restauratieproject Fondsen van particulieren, overheden en Veronica, Drieluik met Madonna te Eerstelijnsconservering van 336 bedrijven zijn belangrijke steunpilaren van midden van heiligen Prins Bernhard Cultuurfonds Zuid-Holland historische boekbanden het museum. Daarnaast heeft het museum • Aankoop Jurgen Bey en Jan Konigs, • Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. eigen huisstichtingen die ondersteuning Folding Bookcase Kunst in de verwoeste stad Stichting Boschuysen bieden bij de belangrijkste taken: beheren, • Aankoop Cees Braakman, • Educatief project Boijmans Museumbus verwerven, presenteren en onderwijzen. In fauteuil Model FB03 Stichting Ammodo 2018 dragen deze fondsen en stichtingen, • Aankoop Allard Budding, Zonder titel • Serie tentoonstellingen Sensory Spaces Stichting ‘de Leeuwenberg’ naast zij die onvermeld wensen te blijven, • Aankoop Kari Cholnoky, Stink Bomb Sensory Spaces 13 – Anne Hardy • Publicatie Omstreden verleden. Museum bij aan de volgende projecten: • Aankoop Joost Conijn, Good evening Sensory Spaces 14 – Latifa Echakhch Boijmans Van Beuningen en de Tweede welcome to the people living in the camp Sensory Spaces 15 – Sol Calero Wereldoorlog Ars Donandi • Aankoop Jeroen Eisinga, Nightfall • Publicatie Sensory Spaces 2013-2019 • Educatief project Van KIJKEN naar ZIEN • Aankoop Gelatin, Goedele, A Bout de Soufflé, Tartangnion en Englischer Blockbusterfonds Garten • Tentoonstelling Pure Rubens • Aankoop Iris van Herpen, Chemical Crows Dress Erasmusstichting • Aankoop Olivier van Herpt, vazen Pebble • Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. en Curves Kunst in de verwoeste stad • Aankoop Johan Niegeman, vloerlamp • Depot Boijmans Van Beuningen ST 84 • Aankoop Rob Parry, maquette van Hunter Fonds 21 Douglas Engineering • Tentoonstelling Pure Rubens • Aankoop Benno Premsela, spiegel • Educatief project Van KIJKEN naar ZIEN • Aankoop Hilla von Rebay, Largo • Aankoop Wim Rietveld, kast Model 663 The Getty Foundation • Aankoop Jim Shaw, Crowd, House, Web • Onderzoeksproject Boijmans-Getty • Aankoop Emo Verkerk, Paul Beckman Paper Project for Italian Drawings • Aankoop Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek, 001 Gabbers – Rotterdam 1994 Interreg Vlaanderen-Nederland • Aankoop Dré Wapenaar, Wallbirds • Onderzoeksproject Smart*Light Hella Jongerius geeft een toelichting op haar werk tijdens Business Behind the Scenes, foto Aad Hoogendoorn 70 71 • Aankoop Anoniem, Medaillon met de Stichting Museum Boijmans Van Beuningen Vereniging Rembrandt Gregoriusmis • Aankoop Meester van de Heilige • Aankoop Meester van de Heilige • Aankoop Leonhard Beck, Heilige Veronica, Drieluik met Madonna te Veronica, Drieluik met Madonna te Amalberga midden van heiligen midden van heiligen • Aankoop Henri Castel en Madame • Aankoop Eileen Agar, Seated Figure Benoist, Portretbuste van Napoléon VSBfonds • Aankoop Henri Castel en Madame Stichting Museum Boijmans Van Beuningen • Tentoonstelling Pure Rubens Benoist, Portretbuste van Marie Louise, met gelden uit een anonieme nalatenschap Keizerin van Frankrijk • Aankoop Meester van de Heilige • Aankoop Adriaen Collaert, 3 ontwerpen Veronica, Drieluik met Madonna te Bedrijven voor ronde schalen met zeegoden midden van heiligen • Aankoop Erling Eckersberg, Zittend De Boijmans Corporate Members en de mannelijk naakt Stichting Pieter Haverkorn van Rijsewijk leden van de Boijmans Business Club • Aankoop Antonio Fantuzzi, • Publicatie Omstreden verleden. Museum maken gezamenlijk een garantiefonds De grootmoedigheid van Scipio Boijmans Van Beuningen en de Tweede mogelijk voor grote tentoonstellingen. In • Aankoop Pieter Jalhea Furnius, De Wereldoorlog 2018 ging de bijdrage naar de tentoon­- geschiedenis van de Trojaanse Oorlog stelling Pure Rubens. Ambassadeur • Aankoop Giorgio Ghisi, Danaë in een Stichting Stad Rotterdam anno 1720 van de bedrijfslidmaatschappen van het Mark Manders, Dry Clay Head on Concrete Floor, boot, haar zoon Perseus in de armen • Tentoonstelling Boijmans in de oorlog. museum is Magchelina Möller van Möller foto Aad Hoogendoorn van een man Kunst in de verwoeste stad Autoschade Groep. • Aankoop Jacopo Guarana, Hercules Stichting Endowment Museum Boijmans doodt Nessus terwijl hij probeert Stichting STOER 14 Boijmans Business Clubleden: Van Beuningen Deianeira te ontvoeren • Educatief project Kunst4Kids Asahi Shimbun Company • Aankoop Mark Manders, Dry Clay Head • Aankoop Christian August Gunther, Die Brunel International N.V. on Concrete Floor door een particulier Jägerin Migul auf dem Felsensitz am Stichting Van Achterbergh-Domhof Deerns Nederland B.V. via de stichting Strome Lubar • Aankoop Frank Bruggeman, drie Dura Vermeer Groep N.V. • Aankoop Jacob van der Heyden, Vijf vazen Marja, Madeleine en Elvire Havenbedrijf Rotterdam Stichting Fonds Willem van Rede zintuigen IMCD Group B.V. • Aankoop Marcel Breuer, • Aankoop Hans Holbein, Portret van Stichting Verzameling Van Koninklijke De Heus B.V. Rückenlehnstuhl Model ti 1a Johannes Stöffler Wijngaarden-Boot Ploum • Aankoop Peter Vilhelm Ilsted, Eetkamer • Tentoonstelling Pure Rubens ProDelta Holding B.V. Stichting dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch van Slot Liselund PwC Fonds • Aankoop Gerard de Jode, De vijf Stimuleringsfonds Creatieve Industrie Signify Netherlands B.V. • Publicatie Omstreden verleden. Museum zintuigen • Tentoonstelling Hella Jongerius – Rabobank Rotterdam Boijmans Van Beuningen en de Tweede • Aankoop Max Klinger, Prometheus bevrijd Breathing Colour Rotterdam Harbour Holding B.V. Wereldoorlog door Heracles SV Interieurgroep B.V. • Aankoop Jean Mignon, Herme met Turing Foundation Stichting Groenendijk-Clemens Hercules • Tentoonstelling Pure Rubens 44 Boijmans Corporate Members: • Educatief project Boijmans Museumbus • Aankoop Richard Müller, Das große Tier A. de Jong Groep • Aankoop Giovanni Battista Pittoni, Van der Mandele Stichting ABN AMRO Bank N.V. Stichting Lucas van Leyden Standbeelden van Castor en Pollux in een • Educatief project Kunst4Kids AKD • Aankoop Anoniem, Souvenir van landschap met antieke ruïnes AM Bad Soden am Taunus, in de vorm • Aankoop Wolfgang Traut, Christus neemt Van Leeuwen Van Lignac Stichting Anthony Veder Groep N.V. van een roos afscheid van zijn moeder • Educatief Project Van KIJKEN naar ZIEN Aon Groep Nederland 72 73 Auto Hoogenboom B.V. maakt mogelijk dat in het schooljaar 2017- betrokkenheid. Joke Ellenkamp en Bart Dura DRV Accountants & Adviseurs Bakker Barendrecht B.V. 2018 acht kinderen in de vorm van het ontvangen de Gouden B als dank voor hun • De heer mr. H. Treure Bilderberg Parkhotel Rotterdam Boijmans kinderbestuur actief kunnen inzet als bestuurslid van Stichting Museum Breeman Automotive B.V. meedenken over het reilen en zeilen van Boijmans Van Beuningen. Erasmus Universiteit Rotterdam Buitenlandsche Zaken het museum. Om de verkooptentoonstelling • Mevrouw R. Buijze MA Cordeel Nederland NV Kunst4Kids mogelijk te maken hebben naast • Mevrouw prof. dr. S.J.C. Hemels Corthaus Beheer B.V. particulieren ook de volgende bedrijven Fundraising Board D. Berghout B.V. bijgedragen: Carreau B.B., B&S Group S.A., EY DCS Drecht Coating Services B.V. ADTS Projects B.V., Van Nieuwpoort Groep, Sinds 2014 wordt het museum bijgestaan • De heer mr. T.A. Huiskes DrukDomstad B.V./Quantes Breeman Zuid B.V., Lambin B.V. door de Fundraising Board. De board Eversheds Sutherland B.V. bestaat uit de volgende ambassadeurs: Kooijman Lambert Notarissen F. Van Lanschot Bankiers N.V. • De heer mr. A. Autar Friends in Business Zaalverhuur Simone Castelein-van den Akker Gemeente Rotterdam Annemijn Crince le Roy-van Munster KPMG Meijburg & Co HAL Investments B.V. In 2018 worden de sfeervolle zalen in de van Heuven • De heer drs. J.A. Stigter Handelsbanken algemene publieke ruimte van het museum Eric-Paul Dijkhuizen Hilton Hotel 91 keer ingezet voor bijeenkomsten van leden Christine Doeksen-van Galen Last Loyens & Loeff HJF Advocaten van de Boijmans Business Club, Corporate Hein van der Loo • Mevrouw mr. P. Kouwenhoven Hotel Bazar Members en andere bedrijven en instellingen Sandra Swelheim • De heer F. van der Leije Houthoff uit de omgeving Rotterdam. De opbrengsten Patricia Smit-Kramers • De heer P. van Onzenoort ING Bank Rotterdam van bijzondere ontvangsten komen direct Joost Goderie (per september 2018) IMAP Netherlands ten goede aan aankopen, restauraties, Kees Krikke (per november 2018) Ploum KoenVisser Group tentoonstellingen en educatieve projecten. • Mevrouw mr. J. van Loon KPN Per 1 januari 2019 neemt het museum Looije Properties afscheid van Fundraising Board-leden PwC Middelland Beheer B.V. Onderscheidingen na een bestuurstermijn van vier jaar: • Mevrouw drs. R. de Lange-Snijders MKB Rotterdam Rijnmond Simone Castelein-van den Akker, (tot medio 2018) Mommers Schoonmaak De in 2008 door Ted Noten ontworpen Patricia Smit-Kramers en Christine • Mevrouw mr. C.A.W. Zandvoort-Gerritsen Möller Autoschade Groep broche, de Gouden B, wordt uitgereikt aan Doeksen-van Galen Last. (per medio 2018) Peterson Rotterdam B.V. personen die zich op uitzonderlijke wijze OGER hebben ingezet voor het museum. Dit jaar Roosje & Van Der Laarse Schouten Zekerheid reiken we de Gouden B uit aan mevrouw Boijmans Genootschap • De heer mr. S.C. Roosje STOER Reiko Horikoshi, directeur van The Asahi TBI Holdings B.V. Shimbun, en de manga-kunstenaar Het Boijmans Genootschap is opgericht SmeetsGijbels Van Beuningen & Partners Katsuhiro Otomo. Ook Simone Castelein- in 2013 en bestaat uit 18 leden: fiscalisten, • Mevrouw mr. C.L.M. Smeets Van Steenderen MainportLawyers van den Akker, Patricia Smit-Kramers en accountants, notarissen en advocaten. Vismans Deurwaarders & Incasso Christine Doeksen-van Galen Last ontvan­ De leden delen hun kennis en expertise Verhees Notarissen Wybenga Advocaten gen de broche als dank voor het enthousias­ met Museum Boijmans Van Beuningen. • Mevrouw prof. mr. T. Mellema me waarmee zij zich de afgelopen vier jaar hebben ingezet als lid van de Fundraising BDO Accountants & Adviseurs Weerts Advocaten Bedrijfssponsoring Board. Daarnaast reiken we de Gouden B • De heer C. Alblas • Mevrouw mr. M.P.Ph.M. Weerts uit aan Eelco Blok en Annemarie Blok- Naast de bedrijvenkringen kunnen bedrijven Weverling en Piet van der Slikke en Sandra Deloitte Belastingadviseurs B.V. Zantboer + Partners als sponsor bijdragen aan projecten. PwC Swelheim als gebaar van dank voor hun • De heer P. van Gelderen • De heer mr. W. Verstijnen 74 75 Mevrouw E.R.D. Meijer, penningmeester Huisstichtingen Mevrouw A.F. Boumeester-van der Vorm De heer B.M. Dura (tot 25 september) Mevrouw I. Huisman-van Baaren Het museum wordt bij de belangrijkste Mevrouw mr. E.E. Jurrij taken – beheren, verwerven, presenteren De heer mr. J.G. Princen en onderwijzen – al sinds jaar en dag door De heer mr. B. Vaandrager enkele gelieerde stichtingen en initiatieven Mevrouw drs. M.J. van ’t Wout-van der ondersteund. Deze zijn van vitaal belang Reijden voor het goed functioneren van het museum. Mevrouw dr. A.P. Dekker De huisstichtingen worden beheerd door een Mevrouw drs. J.H. Ellenkamp (tot 15 februari) eigen bestuur en hebben een specifiek doel.

Stichting Fonds Willem Stichting Museum van Rede Boijmans Van Beuningen De Stichting Fonds Willem van Rede is De Stichting Museum Boijmans Van al decennialang een inspirerende motor voor Beuningen, opgericht in 1939 door haven­ de collectie. Naamgever Willem van Rede baronnen D.G. van Beuningen en W. van (1880-1953) bepaalde dat met zijn kapitaal, der Vorm in samenwerking met directeur dat hij aan de Staat der Nederlanden naliet, D. Hannema, heeft als doel de belangen een collectie hedendaagse kunst voor van het museum in het algemeen te onder­ het Museum Boijmans Van Beuningen steunen. Zij verwezenlijkt dat onder andere moest worden gevormd. De opeenvolgende door op verzoek van het museum aankopen besturen van de Stichting Fonds Willem van kunstwerken te realiseren en het werven van Rede hebben in de geest van het van bedrijfsvrienden, de Bijzondere testament en de door de erflater geformu­ Begunstigers. De stichting is (ten dele) leerde doelstellingen aansluiting gezocht juridisch eigenaar van de kunstwerken bij de collectie moderne en hedendaagse die zij koopt of door particulieren zijn kunst van het museum. geschonken, zo’n 13% van het museum­ bestand. De stichting verwerft ook het Commissie van aankoop eigendom van aankopen ten behoeve van De heer drs. K.M.T. Ex, voorzitter het museum door een aantal huisstichtingen Mevrouw drs. A. Birnie en fondsen op naam die bij haar zijn De heer mr. M.A. van Valen ondergebracht. In het verslagjaar wordt een nalatenschap ontvangen van de heer Financiële commissie Hans Sonnenberg. Mevrouw E.J. Reurink, penningmeester Mevrouw mr. J.P. van Loon Bestuursleden De heer prof. dr. L.C. Winkel De heer drs. C.O.A. baron Schimmelpenninck van der Oije, voorzitter De heer drs. K.M.T. Ex, secretaris 76 77 Stichting Van Beuningen/ Kalhorn/Timmermans Fonds, vandaag de dag zijn doel. Ruim tienduizend Fonds Westerhuis Peterich-fonds ondergebracht bij Stichting prenten zijn door het museum sinds 1951 Museum Boijmans Van met dit fonds ten behoeve van de gemeente­ Fonds Westerhuis is een fonds op naam Met een kunstenaar als vader en de Beuningen lijke collectie aangekocht. Het kapitaal van dat wordt beheerd door het bestuur van de verzamelaar D.G. van Beuningen als groot­ de stichting wordt beheerd door de voorzitter, Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van vader, wordt Peter Paul Peterich (1933-2000) Dit fonds is door de naamgevers in 2009 secretaris en penningmeester van de Beuningen. Het fonds is opgericht nadat het van jongs af aan door kunst omringd. Hij opgericht om de aankoop van zilver en Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. museum in 2009 een legaat ontving van de studeert kunstgeschiedenis en heeft grote hedendaagse ontwerpen te bevorderen. heer Johannes Westerhuis. Het fonds maakt affiniteit met de poëzie. In 1965 richt hij Het museum onderhield vele jaren een Bestuursleden – vooral wetenschappelijke – publicaties samen met zijn moeder, Flora van intensieve band met verzamelaars Joop De heer drs. C.O.A. baron mogelijk waardoor het museum in de Beuningen, de Stichting Van Beuningen- Kalhorn (overleden 2009) en Jaap Schimmelpenninck van der Oije, gelegenheid is om onderzoek naar bijvoor­ Peterich op ter ondersteuning van de Timmermans, die vele aankopen en voorzitter beeld de eigen collectie en de museum­ beeldende kunst en de tekenkunst in het opdrachten op het gebied van internationaal De heer drs. K.M.T. Ex, secretaris geschiedenis te ontsluiten. Zo werden de bijzonder. Tussen 1965 en 1973 wordt uit dit hedendaags design mogelijk hebben Mevrouw E.R.D. Meijer, penningmeester publicaties Omstreden verleden. Museum fonds, vaak op advies van de toenmalige gemaakt. Het beheer van het (toekomstig) Boijmans Van Beuningen en de Tweede conservator, een honderdtal tekeningen kapitaal berust bij het bestuur van de Wereldoorlog (2018), Een droomcollectie. aangekocht voor het museum. Op grond Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. Stichting Willem van der Vorm Surrealisme in Museum Boijmans Van van Peterichs testament wordt het fonds na Jaarlijks is een bedrag beschikbaar voor Beuningen (2017) en J.C. Ebbinge Wubben. zijn dood in 2000 nieuw leven ingeblazen en aankopen, die eigendom worden van de Willem van der Vorm (1873-1957), haven­ Museumdirecteur met een missie, 1945-1978 krijgt het museum jaarlijks een bedrag van Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. baron en verzamelaar, is een van de meest (2016) gesteund vanuit het fonds. Het enkele tienduizenden euro’s om eigentijdse loyale begunstigers van Museum Boymans. museum laat onder meer de inkomsten uit (teken)kunst aan te kopen. Aankopen van Directeur Hannema adviseert hem bij de verkoop van de publicaties terugvloeien deze stichting geschieden op verzoek en Stichting Lucas van Leyden opbouw van zijn collectie en Van der Vorm naar het fonds, zodat een duurzaam – initiatief van het museum en worden eigen­ is nauw betrokken bij de oprichting van de revolving – fonds ontstaat. dom van de Stichting Museum Boijmans Dr. J.C.J. Bierens de Haan (1867-1951) leidde Stichting Museum Boymans. Tijdens de Van Beuningen. een avontuurlijk leven. In de roerige jaren van eerste vergadering in 1939 schenkt hij het de vroege twintigste eeuw is hij werkzaam in museum De kwakzalver, een hoogtepunt in Bestuursleden oorlogsgebieden als Transvaal en Oranje het oeuvre van Gerard Dou. Een genereus De heer J. Peterich, voorzitter Vrijstaat, Griekenland en in Frankrijk. Hoewel gebaar dat later door vele schenkers is Mevrouw M. Niels, MSc, secretaris Bierens de Haan vanaf zijn studenten­­tijd nagevolgd. Aanvankelijk wordt de collectie De heer drs. O.F.J. Paymans, prenten verzamelt, gaat hij zich er pas na van Willem van der Vorm na zijn dood in 1957 penningmeester zijn artsenloopbaan actief op toeleggen. Hij tentoongesteld in zijn woonhuis aan de brengt een collectie bijeen die van meet af Westersingel. In 1972 moet dit pand wijken Commissie van Toezicht aan bedoeld is voor Museum Boymans, zoals voor de metro en besluit de Stichting Willem Mevrouw M.A. Kraaijeveld van het museum toen nog genoemd werd, en van der Vorm de door haar beheerde collectie Hemert-Peterich verzamelt gericht op lacunes in de museum­ met schilderijen van Gerard ter Borch, De heer D.G. Peterich collectie. Zijn collectie van ruim 26.000 Gabriel Metsu en Anthonie van Dijck in lang­ De heer mr. drs. H. van den Brink prenten laat hij na aan het museum, casu durig bruikleen te geven aan het museum. quo de gemeente Rotterdam. Ook legateert hij een geldbedrag waarvan de jaarlijkse Bestuursleden rente bestemd is voor uitbreiding van de De heer mr. C.O. van der Vorm, voorzitter collectie prenten. Dit fonds, waarvan de Mevrouw A.F. Boumeester-van der Vorm, opbrengst jaarlijks wisselt, draagt de naam regent secretaris Stichting Lucas van Leyden en dient tot De heer dr. R.J. Willink, regent conservator 78 79 internationaal positioneren van het Museum Marketing en en Depot Boijmans Van Beuningen, online marketing en storytelling rondom de collectie, communicatie tentoonstelling en activiteiten­programma.

Hoofd: Sandra Broeren De bezoeker • Het museum ontvangt 284.000 bezoekers Maar liefst 284.000 mensen hebben het • De free publicity mediawaarde die het museum bezocht in 2018. De best bezochte museum genereert is 12.385.638 euro tentoonstelling is Pure Rubens in het najaar met een bereik van ruim 400 miljoen (130.247 bezoekers). De zesde editie van mensen Kunst4Kids verkoopt nog voor de einddatum volledig uit – een doorslaand succes. Met • De groeiende economische impuls het oog op de sluiting van De collectie als als gevolg van bezoek uit binnen- en tijdmachine in januari 2019 komen veel buitenland voor de stad Rotterdam is mensen nog een laatste keer genieten van 18,9 miljoen euro de museumcollectie. In het voorjaar komt Bruegels Toren van Babel terug uit Japan en • Het museum ontvangt ruim 1,1 miljoen trekt veel bekijks in BABEL – Oude meesters bezoekers online, waarvan 32% uit het terug uit Japan (84.135 bezoekers). 26% van buitenland de bezoekers komt uit het buitenland. Uit de eigen regio ontvangt het museum 35% van • Op sociale media heeft het museum de bezoekers en 39% komt uit de rest van een groeiende achterban van bijna het land. Dit najaar reist de topcollectie 210.000 volgers surrealisme naar Alba in Italië en sluit in het voorjaar van 2019 af met 115.521 bezoekers.

Het enthousiasmeren van publiek, partners Jonge bezoekers en pers voor het internationaal gerenom­ Het museum is dit jaar door ruim 49.000 meerde programma en de collectie is de jongeren onder de 19 jaar bezocht. 17.328 kerntaak van Marketing en communicatie. kinderen bezoeken het museum in hun Het optimaliseren van de customer journey vrije tijd. Dankzij een breed educatief van de bezoeker staat centraal, een bezoek programma voor verschillende onderwijs­ begint al thuis op de bank en eindigt in het niveaus verwelkomen we dit jaar 12.636 museum aan het Museumpark in Rotterdam. basisschoolleerlingen en 15.043 leerlingen De afdeling bestaat uit 6 medewerkers, een uit het voortgezet onderwijs. 1.928 mbo- afdelingshoofd (samen 4,83 fte), 2 stagiaires studenten bezoeken het museum vanuit en een kassateam van gemiddeld 10 mede­ de opleiding, waarvan 1.240 voor het werkers. Samen weten ze het merk Boijmans programma ‘Van KIJKEN naar ZIEN’. Uit Van Beuningen te versterken, het interna­ het hbo/wo bezoeken 2.384 studenten in tionale profiel te verbeteren en de artistieke onderwijsverband het museum, waarvan 850 inhoud op creatieve wijze te vertalen naar voor het programma ‘De kunst van het kijken’ een breed publiek. Speerpunten zijn het dat het museum in samenwerking met de 80 81 Erasmus Universiteit heeft ontwikkeld. inclusief hotel en toegang tot de tentoon­ Met de aanstelling van een jaarlijks stelling. 3,9% van het bezoek geeft aan wisselend Boijmans Kinderbestuur wordt dankzij de bijlage in De Morgen op de de doelgroep zelf actief betrokken bij het hoogte te zijn van de tentoonstelling, beleid rond een kindvriendelijk museum. dankzij de bijlage van Trouw is 4,9% van de Het kinder­bestuur houdt het museum een bezoekers geattendeerd op Pure Rubens. spiegel voor en geeft een stem aan een belangrijke grote groep jongste inwoners Rotterdam verzot op Rubens van Rotterdam. Op verschillende plekken in Rotterdam zijn Rubens’ werken te herkennen op gevels en etalages. Grote blow-ups sieren onder meer Blockbuster Pure Rubens de Kubuswoningen, Bilderberg Parkhotel, Hilton Hotel, Café Zondebok & ’t Zwarte Vanuit strategische storytelling maken Schaap, Holy Smoke en Hotel Emma. De (potentiële) bezoekers kennis met Peter Nieuwe Binnenweg, een winkelstraat op Paul Rubens. Door dieper in de werken en steenworpafstand van het museum, wordt de verhalen erachter te kruipen komen de omgedoopt tot Barokke Binnenweg: etalages kunstenaar en zijn oeuvre tot leven. Middels van maar liefst tachtig ondernemers zijn verschillende on- en offline kanalen wordt in Rubens-sferen, Sirene Mode maakt een breed publiek verleid, geïnformeerd en een fijnwollen Rubenssjaal, de bekende geënthousiasmeerd. De klassieke museum­ Rotterdamse bakker Jordy’s Bakery heeft Winkeletalages op de Nieuwe Binnenweg gehuld in Rubens-sferen, foto Aad Hoogendoorn bezoekers in Nederland (55-plussers, een authentiek Rubensbrood ontwikkeld, geïnteresseerd in oude kunst en Museum­ Mascolori ontwerpt een kalfsleren heren­ kaarthouders) worden bereikt via de inzet schoen met Rubens-patroon en Wolff Blits van traditionele media, zoals een bijlage een Rubensoverhemd. Hugo Borst is in deze in Trouw. Een aantal werken is nogmaals periode te gast bij RTL Late Night en draagt uitgelicht in een serie van zes artikelen op dit bijzondere overhemd. Daarnaast haakt de cultuurpagina’s van de Volkskrant en Brouwerij Noordt aan met de lancering van Trouw. Rubens is een nationaal icoon een Rubens-speciaalbier, dat volgens ouder­ van België. In de internationale communi­ wets Luiks recept is gebrouwen en is catiestrategie ligt de focus op Vlaanderen, verkocht in de museumwinkel, geschonken met een betaalde mediacampagne bij in het museumrestaurant en getapt in cafés dagblad De Morgen en een bijlage en in de Witte de Withstraat en de Nieuwe advertenties in het magazine Selectief. Binnenweg. 4% van het tentoonstellings­ Met deze dagbladen is een uitgebreide bezoek geeft aan door de Barokke samenwerking aangegaan in de vorm Binnenweg op de hoogte te zijn van Pure van lezingen en speciale (win)acties voor Rubens. In de slotmaand is het museum lezers. De Volkskrant-middag met een op grootse wijze aanwezig op twee druk­ duo-presentatie van journalist Stefan Kuiper bezochte locaties in Rotterdam. Twee weken en conservator Friso Lammertse is binnen lang staat een levensgrote Rubens- twee weken uitverkocht. De winactie bij installatie van 4 meter hoog in de hal van De Morgen is een groot succes: een record­ Rotterdam Centraal Station, waarlangs aantal van 3.033 lezers doet een gooi dagelijks 60.000 mensen passeren en Rubens-speciaalbier i.s.m. Brouwerij Noordt wordt geschonken in het museumrestaurant en cafés rondom het museum, naar een weekendje Rotterdam voor twee worden verrast met performances van foto Aad Hoogendoorn 82 83 Rotterdamse artiesten die zich hebben laten op het WOW-scherm aan het stationsplein. inspireren door Rubens. Op het Kruisplein Via Facebook Live geven de conservatoren staat de eerste drie weken van december een rondleiding door de tentoonstelling en een beeldengalerij met trotters waarop twin­ beantwoorden ter plekke vragen van kijkers. tig schetsen van Rubens te zien zijn. Met zo’n 17.500 views is de uitzending een geslaagd experiment om inspirerende Pure Rubens content te delen met mensen ver buiten ‘Wie nog geen fan was van Rubens, is het de museummuren. na het zien van deze tentoonstelling wel’ (5 sterren) – Trouw BABEL – Oude meesters terug uit Japan ‘Japan geeft nieuwe kijk op werk van Bruegel’ ‘Een ruime keus uit de schetsen voor deze – de Telegraaf projecten uit internationale musea biedt een schitterende afspiegeling van Rubens’ ‘De toren van Babel zelf blijft een monumentale werk’ (5 sterren) – NRC indruk­wekkend raadsel: het is de enige bouw­constructie in Bruegels oeuvre, dat ‘Wat je te zien krijgt, zijn de schetsen verder vooral mensen en landschappen van Rubens: de probeersels en de voor­ toont, die zijn geschilderd met een enorme ontwerpen. Ze zijn wild en spontaan, kennis van zaken’ – Elsevier vaak onaf. Maar net dat onaffe kantje Peperbus ontworpen door I AM EELCO, foto Aad Hoogendoorn maakt ze zo bijzonder’ – De Morgen ‘Met dit sterke staaltje schilderkunst reikt zijn ambitie net als de toren tot in de wolken’ – Nederlands Dagblad Een Rotterdams icoon

In het voorjaar komt Bruegels Toren van Free publicity Babel samen met de andere topstukken oude kunst terug uit Japan en dat viert Het museum is in 2018 veelvuldig aanwezig het museum samen met de stad. In de in de pers. Naast algemene aandacht campagne nemen we dit iconische werk voor het museum en de collectie is er onder de loep met minicolleges en portretten veel interesse voor de tentoonstellingen van bezoekers bij dit schilderij op sociale GELATIN Vorm – Fellows – Attitude (130 media. Drie Rotterdamse kunstenaars – nationale publicaties) Pure Rubens (bijna Trompette de la Morte, I AM EELCO en 230 nationale publicaties) en Boijmans in de Kongmeis – delen hun interpretatie op peper­ oorlog (circa 100 nationale publicaties). Ook bussen in de stad en dit maakproces wordt kleine tentoonstellingen zoals Kunst4Kids gedeeld via sociale media in time-lapse (circa 50 nationale publicaties) zorgen voor video’s. Met grootschalige middelen wordt de nodige media-aandacht. Aanwinsten van het brede publiek op de hoogte gesteld: onder meer Matthew Day Jackson, Mark snelwegmasten met afslag Babel op de ring Manders en de Meester van de Heilige van Rotterdam, 15 peperbussen als ‘Toren Veronica zorgen voor veel publiciteit en de van Babel’ aangekleed, 15 aangeklede terugkomst van een in 1960 gestolen middel­ pilaren en een metershoge wand op RET- eeuws paneel is zo’n 60 keer besproken Aankondiging tentoonstelling BABEL – Oude meesters terug uit Japan op het stationsplein, foto Aad Hoogendoorn station Rotterdam Centraal en een trailer in de media. Grootaandeelhouder in de 84 85 persaandacht is ook het nieuws rondom de ‘‘We are a free space, so we can do things Sociale media renovatie van het museumgebouw, de that are silly and also maybe a sign of bad sluiting in 2019, het depot en de uiteen­ taste,’ Mr. Ex said. ‘This is a museum, here is Op sociale media heeft het museum bijna lopende Boijmans in Transit-plannen van het a place where artists work and we have to 210.000 volgers. Instagram speelt in 2018 museum. In het september modenummer defend the freedom of showing things, so een steeds belangrijkere rol in het bereiken van Harper’s Bazaar vormen dankzij een there’s a bigger side to it.’ But, he added, van nieuwe en jonge bezoekers. Instagram partnership vier topstukken uit de collectie ‘so far, my experience is that people just telt ruim 35.000 volgers, Facebook meer dan inspiratie en decor voor een fotoshoot. enjoyed it and had fun with it.’’ 71.000 en Twitter ruim 94.000. Het museum De modeserie is twee maanden later ook – Directeur Sjarel Ex over Gelatin in vernieuwt de socialmedia-strategie en focust verschenen in Harper’s Bazaar Japan. The New York Times zich online vooral op de jonge doelgroep Op Instagram is de post ‘Yayoi Kusama x (20-40 jaar) met vernieuwende concepten en Harper’s Bazaar’ met 2.088 likes de best campagnes. Het museum werd gevraagd om scorende post dit jaar. Boijmans Online toelichting door NOS op 3, netwerkclub Het museum komt bijna 200 keer op de radio Cultuurmarketing en online kennisplatform en tv ter sprake met items bij de NPO, RTV In 2018 zijn de verschillende sites over depot Frankwatching. Ook het waarborgen van Rijnmond en de commerciële zenders. Zo en collectie geïntegreerd in de corporate inclusiviteit en diversiteit is een belangrijk is het museum zes maal op het NOS website boijmans.nl. Dit verklaart de grote aspect van de online strategie en vertaalt Journaal te zien, diverse malen te gast bij terugloop in het totale aantal online bezoek; zich in samenwerkingen voor de campagnes Fotoshoot in Yayoi Kusama’s Mirror Room voor Harper’s Bazaar BNR Nieuwsradio, zit directeur Sjarel Ex de informatie over het museum­bezoek, de van Kunst van formaat. De collectie XL aan tafel bij Pauw en maakt EenVandaag collectie en het depot is beter vind­baar op vanaf de jaren vijftig en Pure Rubens. Het Bezoekersonderzoek een reportage over Boijmans in de oorlog. 1 URL en de praktische bezoekers­informatie uitgangspunt van de nieuwe strategie is niet Nieuwsuur maakt een speciale aflevering is efficiënter ingericht op de website. Op alleen de aansluiting bij de belevingswereld Sinds 2016 verricht het museum het over de nieuwe rondleidingen voor slecht­ 1 november 2018 is er een piek van 7.500 van jongeren, maar ook bij de identiteit Bezoekers Onderzoek Boijmans (BOB), horenden en slechtzienden. In 2018 is bijna (tegenover een gemiddeld aantal van van het museum. Hierbij zijn we ons ervan een doorlopend online marktonderzoek in 3.500 keer aandacht besteed aan het 3.500 per dag) in het online bezoek door bewust dat jongeren vaak drempels ervaren samenwerking met onderzoeksbureau museum en depot in nationale media met het wereldkundig worden van het ambitie­ voordat ze een museum bezoeken, omdat Metrixlab. Het museum krijgt hiermee een een totale mediawaarde van ruim 12 miljoen scenario van de renovatie. Ruim 55% van ze het gevoel hebben dat ze niet over de beter inzicht in de bezoeker en de bezoekers­ euro en een bereik van ruim 400 miljoen de museumbezoekers kijkt voorafgaand juiste inhoudelijke kennis beschikken. Met tevredenheid. In 2018 hebben bijna 500 mensen. Mede met dank aan Rotterdam aan hun bezoek op boijmans.nl. de online strategie willen we een beeldtaal respondenten de vragenlijst volledig Partners, Pickles PR en Claire Beke ontvangt creëren die jongeren begrijpen en die zich in­gevuld. Dit geeft ruim voldoende basis het museum honderden nationale en inter­ Website bezoek 2017 2018 tegelijkertijd onderscheidt van andere voor valide conclusies. Ruim 30% van de nationale journalisten voor individuele musea. Het is van belang om continu de bezoekers kwam in 2018 voor de eerste keer boijmans.nl 887.297 890.695 bezoeken, drie persreizen, tien persconfe­ balans te vinden tussen deze belevings­ naar het museum. Bezoekers zijn te spreken renties en het online ambassadeurs-event. collectie.boijmans.nl* 267.422 227.478 wereld en de inhoud van een tentoonstelling over de inhoud van de tentoonstellingen en

Ook internationale media besteden aandacht depot.boijmans.nl** 627.867 n.v.t. en identiteit van het museum. Dit jaar is noemen dit als de belangrijkste reden om aan het museum: NBC Europe maakt een vooral geïnvesteerd in het omzetten van het museum bij anderen aan te bevelen. overige websites 78.223 27.714 reportage over Gelatin, Fuji Television waardevolle (kunst)historische inzichten in 22% van het bezoek aan de tentoonstelling Network filmt de Japanse acteur Kotaro Totaal 1.860.809 1.145.887 visuele informatie voor sociale media, het Pure Rubens is afkomstig uit Vlaanderen Yoshida met conservator Friso Lammertse opbouwen van nieuwe samenwerkingen en en 25% uit de regio Rijnmond. 85% van de bij De Emmaüsgangers van Van Meegeren. * vanaf 16 oktober 2018 is de externe collectiesite het aangaan van nieuwe relaties met online ondervraagden geeft deze tentoonstelling The New York Times en The Burlington collectie.boijmans.nl geïntegreerd in de corporate site, ambassadeurs. Vrijwel alle informatie is een 8 of hoger, 55,5% een 9 of hoger. 63,4% vanaf dat moment zijn de bezoeken geregistreerd Magazine schrijven herhaaldelijk over onder boijmans.nl. verspreid zonder advertentiebudget, dus van de ondervraagden noemt de tentoon­ het museum. ** vanaf 1 januari 2018 is de website depot.boijmans.nl als free publicity. stelling Pure Rubens als de reden om af geïntegreerd in de corporate site. te reizen naar Rotterdam. 86 87 Conservatoren

De conservatoren van Museum Boijmans Van Beuningen onderzoeken de collectie, ontwikkelen tentoonstellingen en represen- teren het museum in binnen- en buitenland. De conservatoren staan onder leiding van Albert Elen, senior conservator tekeningen en prenten de directeur en werken bij het uitoefenen van hun werkzaamheden samen met de verschillende afdelingen van het museum. Het aan de collectie gerelateerde werk bestaat onder meer uit het verrichten van wetenschappelijk onderzoek, het doen van restauratievoorstellen en begeleiden van restauraties, het formuleren van aankoop­ voorstellen en aankoopplannen, evenals herijken en het schrijven van bestands­ catalogi en Boijmans Studies. Alexandra van Dongen, conservator pre-industriële Conservatoren ontwikkelen het concept vormgeving voor een tentoonstelling en nemen deel aan projectgroepen die verantwoordelijk zijn voor de realisatie ervan. Ook is de conservator verantwoordelijk voor de kwaliteit van de catalogus en de daarin te publiceren teksten.

Zie voor een overzicht van alle presentaties bijlage D en alle externe activiteiten en nevenfuncties van de wetenschappelijke staf bijlage F.

Annemartine van Kesteren, conservator design

Francesco Stocchi, conservator moderne en hedendaagse kunst

88 89 Uitgeverij

Het museum heeft een eigen uitgeverij die bestaat uit 2 medewerkers (1,6 fte). De uit­ geverij verzorgt tentoonstellingscatalogi en publicaties over de collectie, evenals de jaarlijkse museumagenda en het jaar­verslag. Friso Lammertse, conservator oude schilder- en beeldhouwkunst Auteurs zijn zowel de eigen wetenschappe­ lijke staf als externe deskundigen. De uitge­ verij werkt met diverse externe vormgevers. De in 2007 gestarte wetenschappelijke reeks Boijmans Studies – over onderwerpen die gerelateerd zijn aan de collectie en de geschiedenis van het museum – wordt vormgegeven door thonik. Bij de in samenwerking met het Museo Nacional del Prado in Madrid georganiseerde tentoonstelling Pure Rubens verschijnt een Mienke Simon Thomas, senior conservator toegepaste kunst en vormgeving catalogus in Nederlands, Spaans en Engels. Deze publicatie, met essays van de conser­ vatoren van de tentoonstelling en korte teksten bij de afgebeelde werken, is samen met het Prado uitgegeven. In het tweetalige veertiende deel in de serie Boijmans Studies, getiteld Omstreden verleden staat de ontwik­ keling van het museum voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog centraal. Economisch- historisch onderzoeker Ariëtte Dekker recon­ strueert de rol van het museum, directeur Dirk Peter van der Coelen, conservator prenten en tekeningen Hannema en de belangrijkste begunstigers. Zeven cases van onderzoek naar de herkomst van kunstwerken uit de museum­ collectie completeren deze publicatie. Ter afsluiting van de tentoon­stellingsreeks Sensory Spaces verschijnt een publicatie, waarin de eerder als publieksbegeleiding verschenen essays en interviews zijn gebundeld met tentoonstellingsfoto’s. Ook verzorgt de uitgeverij enkele tekstuele bijdragen voor de catalogus die verschijnt Saskia van Kampen-Prein, conservator moderne en hedendaagse kunst bij de surrealismetentoonstelling in Italië. Zie voor een overzicht van alle publicaties bijlage E.

90 91 om het gebouw veilig open te houden in Bedrijfsvoering 2018 en de eerste helft van 2019. De ontwikkeling van een dependance op Zuid, Hoofd: Ina Klaassen de voorbereiding van de sanering en vernieuwing van het museumgebouw en • Op 20 december 2018 stemt de de organisatieontwikkeling worden ook gemeenteraad met 38 van de 45 zetels aangestuurd vanuit Bedrijfsvoering. in met een ambitieus scenario voor de De medewerkers beveiliging, horeca en sanering en vernieuwing van het winkel zijn naast die van het kassateam en museum­gebouw de informatiebalie het meest zichtbaar voor bezoekers, zij hebben een rol als gastvrouw/ • Het museumgebouw wordt gefaseerd gastheer van het museum. gesloten tussen januari en juni 2019, tot De vaste formatie is ondergebracht in de cao die tijd blijven alle noodmaatregelen voor de Vereniging van Rijksmusea (VRM), van kracht het flexibele deel valt onder de Leisure cao. Daarnaast is het museum afhankelijk van • Het museum ontwikkelt plannen voor de niet aflatende inzet van een grote groep een museumlocatie op Zuid gedurende vrijwilligers en stagiaires. Onder meer bij de de renovatie en spreekt met investeerders entree, de bibliotheek, de Kunst Studio en om deze ontwikkeling mogelijk te maken bij werkzaamheden voor conserverings­ projecten is de inzet van vrijwilligers • Het in 2017 gestarte organisatie­ gebruikelijk en onontbeerlijk. ontwikkelingstraject wordt voortgezet

• De totale inkomsten uit entree, Financiën museumwinkel en horeca bedragen 3,7 miljoen euro Na de afronding van de herijking van de gehele collectie (exclusief het prenten­ • De verhouding basissubsidie/totale kabinet) voert het hoofd FA/controller in inkomsten is 45,7% 2018 een collectie-inventarisatie uit met als doel het vaststellen van de fysieke • De besteding per bezoeker daalt van aanwezigheid van de collectie. Er wordt 14,05 euro naar 13,64 euro per bezoek gecontroleerd op juistheid, volledigheid en tijdigheid van de collectieregistratie. Alle depots zijn bezocht en er is een steekproef Bedrijfsvoering bestaat uit de afdelingen genomen van 120 kunstwerken. Hieruit is Financiën, ICT en informatiebeheer, gebleken dat de geselecteerde stukken uit Personeel en organisatie, Huisvesting, de collectie aanwezig waren. Op basis van onderhoud en floormanagement, Beveiliging, de inventarisatie zijn aanbevelingen gedaan bewaking en veiligheid, Postkamer, die in concrete procedures zijn vertaald om Museumwinkel en Horeca. De realisatie de veiligheid van de collectie te garanderen. van Depot Boijmans Van Beuningen valt Ook zijn de protocollen met betrekking tot als project onder de sector Bedrijfsvoering de ophanden zijnde verhuisbewegingen evenals de uitvoering van noodmaatregelen aangescherpt. 92 93 De subsidie van de gemeente dekt dit jaar Huisvesting, onderhoud en is gesproken over samenwerking, Beuningen en de wijze zien waarop deze 82,4% van de kosten van de bedrijfsvoering, floormanagement communicatie en ondernemerschap. Het verzorgd worden. Bezoekers kijken achter dat is inclusief de subsidies voor depot en organisatieontwikkelingstraject moet leiden de schermen mee met het voorbereiden beheersmaatregelen. Alle kosten voor het Er wordt gewerkt aan de realisatie van het tot een organisatie(structuur) die aansluit van transporten, met conservering en programma (educatie, tentoonstellingen, depot, de voorbereiding van de renovatie, de op de lange termijn organisatiedoelen: restauratie. Per jaar wordt het depot, na aankopen, conservering en restauratie) wor­ ontwikkeling van een mogelijke dependance een internationaal en dynamisch museum, een piek in de eerste openingsjaren, door den uit eigen inkomsten gefinancierd. De in­ op Zuid en de zoektocht naar tijdelijke betrokken bij Rotterdam, financieel zelf­ 100.000 bezoekers per jaar bezocht. In het komsten uit horeca, winkel en entree bedra­ kantoorhuisvesting gedurende de renovatie­ standig, met een verdubbeling van het depot zijn vier professionele restauratie­ gen in 2018 afgerond 3,7 miljoen euro. periode. Er heeft intensief contact plaats aantal bezoekers. ateliers, twee filmcabines, diverse educatieve met de gemeente en de veiligheidsregio Naast de reguliere museale taken, de reali­ ruimtes, verdiepingsplekken en een film­- in verband met de noodmaatregelen die satie van het depot en de voorbereiding op zaal gepland. Een deel van het depot (circa ICT en informatiebeheer van kracht zijn. Het museumpand gaat de renovatie, werken de medewerkers aan 1.900 m2) is bestemd voor verhuur aan ziender­ogen achteruit omdat er vanwege het programma In Transit: Boijmans bij de particuliere verzamelaars. Bezoek aan Sinds 25 mei 2018 is de Algemene de aanstaande renovatie weinig onderhoud Buren, Boijmans in de Klas, Boijmans op de daktuin met restaurant is gratis. Via de Verordening Gegevensbescherming (AVG) wordt uitgevoerd. Met het oog op de Zuid en Boijmans in het Buitenland. transparante expreslift krijgen bezoekers, van toepassing. Onder leiding van het hoofd aanstaande sluiting wordt het schoonmaak­ op weg naar het spectaculaire uitzicht over ICT heeft een interne projectgroep een team ingevuld met tijdelijke contracten. Zie voor de kengetallen Personeel en organisatie bijlage G. Rotterdam, een voorproefje van wat er zich volledige inventarisatie gemaakt van de in het depot afspeelt. wijze waarop persoonsgegevens in het museum worden opgeslagen en gebruikt. Personeel en organisatie Museumwinkel en horeca Nadat in maart 2017 de bouw startte, is Op basis van de AVG is een strikt protocol bij het aanleggen van de fundering een opgesteld voor de omgang met persoons­ Met de realisatie van het depot en de De omzet van de winkel blijft achter bij vertraging van ongeveer een half jaar gegevens. Dit protocol is juridisch getoetst. ambitieuze sanering en vernieuwing worden de begroting. Eind 2017 is er een nieuw opgetreden. De opening van het depot voor Er zijn verwerkersovereenkomsten gesloten er nieuwe taken en functies aan het museum hoofd voor de winkel aangetrokken. Na het publiek is nu voorzien in lente/zomer met alle leveranciers van het museum. toegevoegd, veranderen de werkprocessen het bijwerken van de administratie en het 2021. In het atrium van het depot komen Daarnaast zijn bewustwordingssessies en neemt de omvang van de organisatie toe. ontwikkelen van nieuwe merchandise spectaculaire glazen vitrines, een ontwerp voor het personeel georganiseerd. De arbeidscontracten in de flexibele schil producten en een nieuw assortiment trekt van Marieke van Diemen en MVRDV, en worden afgestemd op de sluiting. Met de omzet weer aan. Het jaar van de horeca het ontwerp van de entreehal is van John het oog op planning, financiën en risico­ is met goed resultaat afgesloten. Körmeling. Concrete tekende het restaurant Beveiliging, bewaking beheersing gebeurt de voorbereiding voor en de evenementenruimte op de zesde en veiligheid het depot en de renovatie op projectmatige verdieping van het depot. Eind 2018 zijn wijze. Tot voor kort werkte alleen de sector Depot Boijmans Van de eerste drie verdiepingen van het depot De druk op de beveiliging is hoog. De Presentaties met een op Prince2 gebaseerde Beuningen gereed. Het hoogste punt wordt in de zomer noodmaatregelen ten behoeve van de brand­ Boijmans Methode voor projectmatig werken. 2019 bereikt. Regelmatig ontvangt het veiligheid vereisen extra controlerondes, Deze methodiek is geschikt gemaakt voor Depot Boijmans Van Beuningen gaat museum buitenlandse delegaties die willen administratie en extra inzet van personeel alle projecten binnen het museum en in toegang bieden tot de complete museale worden geïnformeerd over het concept en op zaal en in de meldkamer. Er zijn veel de hele organisatie ingevoerd, waarbij kunstcollectie. Het spectaculaire 39,5 meter rondgeleid op de bouw. Daarnaast wordt mutaties in het team als gevolg van de diverse trainingen zijn aangeboden voor hoge gebouw is een ontwerp van het het museum vaak uitgenodigd voor lezingen wijziging van de Wwz, het niet opvullen van opdracht­gevers, projectleiders en project- Rotterdamse architectenbureau MVRDV. over het depot in het buitenland. vaste informatie, het kwalitatief beperkte medewerkers. De dynamiek van het depot is anders dan aanbod van stagiaires en de krapte op de Onder begeleiding van een externe die van het museum: hier kan het publiek – arbeidsmarkt. deskundige is in 2017 een organisatie­ zelfstandig of met een gids – grasduinen ontwikkelingstraject gestart. Voor afdelingen door de 151.000 kunstobjecten uit de zijn feedbacksessies georganiseerd, waarin collectie van Museum Boijmans Van 94 95 Renovatie museumgebouw maximaal 3 minuten te kunnen waarmaken, verdubbeling van de nachtbewaking, Vanaf de verzelfstandiging in 2006 is het dagelijkse temperatuurcontrole van alle eigenaarsonderhoud van het museum elektrische circuits en schakelkasten. Het uitgevoerd door de gemeente Rotterdam. museum heeft in respons hierop vanaf de Met ingang van dat jaar is gaandeweg zomer van 2017 in gestaag tempo alle interne een achterstand in het onderhoud van de depots ontruimd en in goede samenwerking gebouwen ontstaan waarvan de gevolgen met de sector Stadsontwikkeling en de naarmate de jaren verstreken steeds sector Maatschappelijke ontwikkeling een ernstiger werden. Watermassa’s uit de hemel eerste plan met denkrichtingen voor de die hun weg zochten, stijgend grondwater renovatie en vernieuwing van de museum­ dat de depots in de kelders onder het gebouwen opgesteld. museum bedreigde. Het elektrische circuit begaf het bij piekbelasting. Het museale In de loop van 2018 is hier met de nieuwe binnenklimaat bleek nauwelijks nog contro­ gemeenteraad over gesproken, vervolgens leerbaar, de brandveiligheid voldeed niet is de museumrenovatie en vernieuwing door aan de eisen die de nooddiensten stelden. B&W tot collegeprioriteit gemaakt en daarna En als er plannen werden gemaakt voor formeel aan de nieuwe gemeenteraad voor­ verbetering zat het alomtegenwoordige gelegd. Op 20 december jongstleden nam asbest in de weg. Intussen liepen kosten die deze met de zeer ruime meerderheid van gemoeid waren met het bruikbaar houden 38:7 het voorstel aan om te gaan renoveren De bouw van Depot Boijmans Van Beuningen, september, foto Studio Hans Wilschut van de gebouwen op. In de loop der jaren en vernieuwen voor een bedrag van 223,5 bleef het museum regelmatig om concrete miljoen euro. In dit bedrag is bovendien actie vragen: sanering van asbest, herstel een som van 55 miljoen euro opgenomen van de goten, onderhoud van de spouwen en waarmee aan het Museumpark een nieuw voegen, herstel van de kozijnen, vernieuwing gebouw dat de eenentwintigste eeuw ademt van de klimaatapparatuur. De prioriteit lag en omarmt kan worden ontwikkeld. Dit extra meestal – niet altijd – elders. Soms was de bedrag voor het ‘ambitieuze scenario’ tijd er niet naar of het geld gewoonweg niet wordt in beginsel gezocht bij particulieren aanwezig. Eerst maar een depot voor de en andere partijen die een investering in verzamelingen, dan verder zien. Steeds de stad willen doen. Uitgangspunt van de duidelijker werd met het verstrijken van de gehele bouwkundige operatie is dat de jaren ook dat een steeds groter, alomvattend oorspronkelijke regie van de architecten Van plan nodig was. der Steur en Bodon, dat wil zeggen de wijze waarop zij het gebouw inzichtelijk maakten In 2017 was het verval van het museum­ en hadden georganiseerd, in oude luister gebouw en de apparatuur zo ver voortge­ wordt hersteld. Ook indien dat veroorzaakt schreden dat alleen door noodmaatregelen dat later toegevoegde bouwdelen, binnen het museum nog open kon blijven. De of buiten, moeten worden aangepast of noodmaatregelen beslaan onder meer geamoveerd. In 2019 wordt gestart met het een eigen brandweer, die 24 uur per dag schrijven van een programma van eisen en aanwezig is, uitbreiding van de dagbewaking het selecteren van de architect. teneinde de door de brandweer vastgestelde ontruimingstijd van het museum van Bezoekers in de museumtuin tijdens de zomeropening op 9 juni, foto Aad Hoogendoorn 96 97 Financieel verslag

Controller: Theo Haarsma

Dit verkort financieel verslag is ontleend aan het financieel jaarverslag 2018 van de Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen. De controleverklaring van de accountant mag niet aan het verkort financieel verslag worden toegevoegd. Bij het volledig financieel jaarverslag 2018 heeft de accountant een 393-verklaring afgegeven, waarvan de strekking goedkeurend is.

Resultaat en eigen vermogen Het jaar 2018 wordt afgesloten met een negatief resultaat van 260.000 euro. De algemene reserve neemt met 260.000 euro af en bedraagt 120.000 euro negatief per 31 december 2018. De bestemmingsreserves en -fondsen nemen tezamen 658.000 af toe en bedragen 1.665.000 euro per 31 december 2018.

Subsidie Museum Boijmans Van Beuningen ontvangt conform artikel 11 lid 1 van de verzelfstandigingsovereenkomst een structurele subsidie van de gemeente Rotterdam. De subsidiebeschikking wordt jaarlijks vastgesteld en is gebaseerd op een voortschrijdende vierjarenperiode.

98 99 Balans per 31 december 2018 en per 31 december 2017 Staat van baten en lasten

Bedragen in duizenden euro’s Bedragen in duizenden euro’s

Activa 31 december 2018 31 december 2017 Baten 2018 2017

Vaste activa Opbrengsten 4.689 5.662 • Materiële vaste activa 30 85 Subsidie gemeente Rotterdam 12.094 11.707 • Financiële vaste activa 13 30 Overige bijdragen 3.934 3.097 Totaal Baten 20.717 20.466 Totaal vaste activa 43 115

Vlottende activa • Voorraden 163 240 • Vorderingen 4.337 6.197 Lasten • Liquide middelen 5.796 3.632 Totaal vlottende activa 10.296 10.069 Personeelskosten 7.582 7.435 Afschrijvingen 55 101 Totaal Activa 10.339 10.184 Kosten van activiteiten 7.524 6.195 Overige bedrijfskosten 6.475 6.296 Totaal Lasten 21.636 20.027

Rentebaten en -lasten 1 2 Passiva 31 december 2018 31 december 2017 Onverdeeld Resultaat ­918 441 Eigen vermogen Als volgt bestemd: • Algemene reserve ­120 140 • Bestemmingsreserves ­77 200 • Bestemmingsreserves 577 654 • Bestemmingsfondsen ­581 ­55 Vrij besteedbaar deel van het eigen vermogen 457 794 Totaal bestemd ­260 296 Bestemmingsfondsen 1.088 1.669 Eigen vermogen met een bestedingsverplichting 1.088 1.669

Totaal eigen vermogen 1.545 2.463

Voorzieningen 94 325 Schulden • Kortlopende schulden 8.700 7.396 Totaal schulden 8.700 7.396

Totaal Passiva 10.339 10.184

100 101 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling de jaarrekening gebruikte begroting daaraan overdracht geschiedt aan een van de onder aangepast mits dit het inzicht vergroot. b. genoemde stichtingen. Kunstaankopen en bijdragen die bestemd De Stichting tot Beheer Museum Boijmans • Stichting Lucas van Leyden Algemeen zijn voor kunstaankopen worden verant­ Van Beuningen is opgericht op 4 oktober Van deze stichting is de bestuurder van de De grondslagen die worden toegepast woord in de staat van baten en lasten. 2005. Per 1 januari 2006 werd het museum Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van voor de waardering van activa en passiva verzelfstandigd. Vanaf die datum voert de Beuningen secretaris. en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op Gebruik van schattingen Stichting het beheer over het museum. De In totaal heeft het museum in 2018 € 87.180 historische kosten. Voor zover niet anders De opstelling van de jaarrekening Stichting heeft ten doel het in stand houden ontvangen van de Stichting Lucas van vermeld worden activa en passiva opgeno­ vereist dat de directie oordelen vormt en en exploiteren van Museum Boijmans Van Leyden voor aankopen. men tegen nominale waarde. schattingen en veronderstellingen maakt Beuningen te Rotterdam op een zodanige die van invloed zijn op de toepassing van wijze dat het museum met haar collecties • Stichting Fonds Willem van Rede De baten en lasten zijn toegerekend aan grondslagen, de gerapporteerde waarde permanent ten dienste staat van de Van deze stichting is de bestuurder van de het jaar waarop ze betrekking hebben. van activa en verplichtingen en van baten gemeenschap en haar ontwikkeling en Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Bedragen staan vermeld in duizenden en lasten. De belangrijkste schattings­ tevens toegankelijk is voor het publiek. Beuningen voorzitter. euro’s. posten betreffen de voorzieningen In totaal heeft het museum € 113.000 in 2018 onderhoud en personeelsregelingen. De Verbonden partijen ontvangen voor aankopen. De collectie daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken Enerzijds is sprake van verbonden Conform de collectiebeheersovereenkomst van deze schattingen. De schattingen en partijen indien de Stichting tot Beheer Grondslagen voor het opstellen van de die op 5 december 2005 is afgesloten met de onderliggende veronderstellingen worden Museum Boijmans Van Beuningen feitelijk jaarrekening gemeente Rotterdam bestaat de collectie voortdurend beoordeeld. Herzieningen beleids­bepalend is in een andere (beleids­ De gehanteerde grondslagen van waarde­ van het museum uit: van schattingen worden op­genomen in de afhankelijke) rechtspersoon. Anderzijds is ring en resultaatbepaling zijn ongewijzigd periode waarin de schatting wordt herzien eveneens sprake van verbonden partijen gebleven ten opzichte van vorig jaar. • de gemeentelijke collectie, in eigendom en in toekomstige perioden waarvoor de indien een sleutelfunctionaris van de De jaarrekening is opgesteld conform boek 2 van de gemeente Rotterdam; herziening gevolgen heeft. Stichting tot Beheer Museum Boijmans titel 9 BW, de Richtlijnen voor Jaarverslag­ • voorwerpen in bruikleen van de Stichting Van Beuningen zitting heeft in het bestuur geving in het bijzonder RJ 640, de WNT en Museum Boijmans Van Beuningen, de Materiële vaste activa en of het management van een gelieerde artikel 7 van de uitvoeringsregeling van Stichting Lucas van Leyden, de Stichting De materiële vaste activa worden rechtspersoon. De Stichting tot Beheer de Subsidieverordening Rotterdam 2014. Willem van der Vorm, de Stichting Het gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs onder Museum Boijmans Van Beuningen is in geen Voor de uitvoering van de Wet normering Nederlands Gebruiksvoorwerk, de aftrek van lineaire jaarlijkse afschrijvingen. van de verbonden partijen beleidsbepalend, bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)- Stichting H&F Mecenaat; Vanaf het moment van ingebruikname wordt maar de directeur/bestuurder is tevens publieke sector (WNT) heeft het museum • voorwerpen, langdurig geleend uit de afgeschreven op basis van de geschatte bestuurder van de stichtingen Museum zich gehouden aan de Beleidsregel toepas­ Rijkscollectie, in beheer bij het Instituut economische levensduur. Boijmans Van Beuningen, Lucas van sing WNT en deze als normenkader bij het Collectie Nederland; Investeringssubsidies en -bijdragen worden Leyden en Fonds Willem van Rede. opmaken van deze jaarrekening gehanteerd. • voorwerpen aan de gemeente geleend in mindering gebracht op de verkrijgings­- door particulieren of instellingen, anders prijs van de activa waarop de subsidies en • Stichting Museum Boijmans Van Vergelijkende cijfers dan voor tijdelijke tentoonstellingen; bijdragen betrekking hebben. Beuningen De vergelijkende cijfers zijn, waar nodig • de bibliotheek van de Stichting; Van deze stichting is de bestuurder van slechts qua rubricering voor vergelijkings­ • aan de collectie gerelateerd archief- en Financiële vaste activa de Stichting tot Beheer Museum Boijmans doeleinden aangepast. documentatiemateriaal. Bankgaranties zijn als overige vorderingen Van Beuningen secretaris. In totaal heeft Als begroting is de door de Raad van opgenomen onder financiële vaste activa het museum in 2018 € 456.256 ontvangen Toezicht vastgestelde begroting gebruikt. Eveneens conform de collectie­beheers­ tegen nominale waarde plus eventuele van de Stichting Museum Boijmans Van Daar waar tussentijds bij bestuursbesluit de overeenkomst worden alle verworven ontvangen rente. Beuningen voor aankopen, tentoon­- begroting is aangepast en de Raad van kunstvoorwerpen eigendom van de stellingen en verleende diensten. Toezicht hiervan in kennis is gesteld, is de in gemeente Rotterdam tenzij eigendoms­- 102 103 Voorraden Pensioenen moment dat de omvang van de nalatenschap Voorraden zijn gewaardeerd tegen De Stichting tot Beheer Museum Boijmans betrouwbaar kan worden vastgesteld. Dit historische kostprijs. Bij de waardering van Van Beuningen heeft zijn pensioenregeling vindt plaats op grond van het stadium waarin de voorraden is rekening gehouden met ondergebracht bij het Algemeen Burgerlijk de afhandeling van de nalatenschap zich op de balansdatum opgetreden waarde­ Pensioenfonds (ABP), het bedrijfstak­ bevindt. Hiervan is in ieder geval sprake verminderingen. Voor incourante voorraden pensioenfonds voor overheid en onderwijs. bij ontvangst van de akte van verdeling. wordt een voorziening getroffen. De pensioenregeling van het ABP is een Indien sprake is van nalatenschappen die zogenaamde toegezegd-pensioenregeling. met vruchtgebruik zijn belast, dient bij Vorderingen Echter, het museum verwerkt deze regeling de waardering van de nalatenschappen Waardering vindt plaats tegen nominale in de jaarrekening als een toegezegde- hiermee rekening te worden gehouden. waarde. Een eventuele voorziening wegens bijdrageregeling, omdat in het geval van oninbaarheid wordt op basis van individuele een tekort bij het ABP geen verplichting Vennootschapsbelasting beoordeling van de inbaarheid van de bestaat tot het doen van aanvullende Sinds 2016 geldt een nieuw fiscaal regime vorderingen bepaald. bijdragen anders dan hogere toekomstige voor indirecte overheidsbedrijven waarbij zij premies. Dit is conform de uitzonderings­ normaal onder de vennootschapsbelasting Voorzieningen regeling voor bedrijfstakpensioenfondsen vallen. Dat betekent dat de Stichting vanaf Er zijn voorzieningen getroffen voor arbeids­ in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving 2016 voor het hele bedrijf aangifte vennoot­ ongeschiktheid, jubileumgratificaties en groot (RJ 271.309). schapsbelasting moet doen. Echter, omdat onderhoud. Voorzieningen worden gewaar­ Per jaareinde verschuldigde premies worden de Stichting is aangemerkt als ANBI-cultuur deerd tegen nominale waarde. Alleen de als verplichting op de balans opgenomen. zorgen fiscale aftrekposten ervoor dat veelal voorziening voor jubileumgratificaties wordt De indexatie van de pensioenen is, zowel geen sprake is van belastingplicht. De gewaardeerd tegen de contante waarde. formeel als feitelijk, voorwaardelijk en is Belastingdienst heeft over 2016 en 2017 afhankelijk van voldoende middelen bij daarom ook geen aangiftebiljet uitgereikt. De Vooruitontvangen investeringsbijdragen het pensioenfonds. De Stichting tot Beheer verwachting is dat dat ook niet over 2018 zal voor Depot Boijmans Van Beuningen Museum Boijmans Van Beuningen is niet gebeuren. Voor de opslag van de collectie van het verplicht bij te betalen voor indexatie van museum wordt Depot Boijmans Van de uitkeringen. Beuningen gebouwd in opdracht van de Stichting Collectiegebouw. Als eigenaar Subsidie gemeente Rotterdam van het grootste deel van de collectie De subsidie van de gemeente Rotterdam financiert de gemeente Rotterdam dit over het boekjaar 2018 wordt definitief vast­ gebouw voor een groot deel. Stichting De gesteld nadat de jaarrekening is overlegd. Verre Bergen is medefinancier. Gelden voor Deze subsidie is vooruitlopend op de defini­ belangrijke inrichtingselementen zoals het tieve vaststelling geheel als bate verwerkt. entreegebied en een atriumvitrine worden door de Stichting tot Beheer Museum Bijdragen derden Boijmans Van Beuningen door middel van Alle in de jaarrekening opgenomen bijdragen een Capital Campaign geworven. Deze van derden zijn toegekend, maar sommige geworven gelden worden geboekt onder moeten nog verantwoord en/of formeel vast­ vooruitontvangen investeringsbijdragen. gesteld worden. Wanneer deze bijdragen worden uitgegeven, worden ze in mindering gebracht op de Nalatenschappen (en recht van verkrijgingsprijs van de investeringen vruchtgebruik) (zie onder materiële vaste activa). Nalatenschappen worden verwerkt op het 104 105 Baten 2018 Bezoek in 2018 verdeling van de baten 22,6% recettes, winkel, horeca bezoekers per prijscategorie 19,0% volbetalend 482.000 en bruikleenverkeer 14,8% korting totaal 20.717.000 54.000 11,0% fondsen totaal 284.000 38,4% museumkaart 247.000 4,1% huisstichtingen 27,8% jongeren t/m 18 jaar, 0,1% bedrijfsleven museumnacht, openingen 45,7% structurele subsidie en overig gratis bezoek 12,7% overige subsidies 2,3% loterijen 0,3% vrienden 1,2% particulieren

54.000 2.622.000 4.689.000 79.000

42.000 2.282.000

9.277.000

858.000

11.000 109.000

inkomsten uit entree, horeca en winkel per maand gerealiseerd bezoekers per maand bezoekers per dag versus de begroting (cumulatief) begroot jan 20.000 maandag 7.000

500.000 feb 23.000 dinsdag 40.000 mar 28.000 woensdag 39.000 400.000 apr 20.000 donderdag 40.000 300.000 mei 19.000 vrijdag 44.000 jun 18.000 zaterdag 54.000 200.000 jul 17.000 zondag 60.000 100.000 aug 22.000

0 sept 28.000 okt 29.000

* De cijfers en grafieken op pp. 106-109 zijn geen onderdeel van de accountantscontrole. nov 32.000 De door de accountants afgegeven 393-verklaring is hierop niet van toepassing. dec 28.000

106 107 Deelname aan educatieve activiteiten en onderwijsprogramma's Impuls aan de stad per onderwijsniveau De impuls is wat het museum terugdoet voor 25.000 totaal 57.602 21,9% primair onderwijs de stad met de subsidie die het museum 26,1% voortgezet onderwijs 7,5% MBO en hoger ontvangt. Deze impuls bestaat uit uitgaven 20.000 onderwijs die onze niet-Rotterdamse bezoekers in de 15,8% rondleidingen 28,7% overige activiteiten stad doen en de waarde van de aangekochte

kunstwerken. 90-95% van de aankopen die 15.000 het museum doet, wordt gemeentelijk 12.636 eigendom. 10.000

16.528 5.000

Totaal gemeentebijdragen Totaal impuls 2015 2016 2017 2018

Bedragen in duizenden euro’s

Subsidieafhankelijkheid

15.043 9.083 Het museum is gedurende 2015 – 2018

gemiddeld voor minder dan 50% afhankelijk 15% 18% 20% 23% 24% van de basissubsidie die het jaarlijks van de 4.312 gemeente ontvangt. 28% 23% 18% 24% 25%

5% 13% 8% 3% 12%

53% 49% 48% 45% 46% Het museum als werkgever personeelskosten ziekteverzuim loonkosten 8.349.000 < 8 dagen 1,01% Baten 2015 2016 2017 2018 gemiddeld inhuur algemeen 613.000 8 – 43 dagen 1,49% Budgetsubsidie 9.342 9.343 9.277 9.472 9.359 inhuur voor tentoonstellingen en overige projecten 1.504.000 > 43 dagen 4,33% Overige subsidie 629 864 2.430 2.622 1.636 Omzet 4.711 3.223 5.662 4.689 4.571 totaal uitbetaald aan medewerkers 10.466.000 totaal 6,83% Bijdragen derden 4.369 4.120 3.097 3.934 3.880

Saldo 19.051 17.550 20.466 20.717 19.446 Bedragen in duizenden euro’s

108 109 een keer per jaar met de OR. De Raad Raad van bespreekt met de directie de plannen die het museum ontwikkelt op inhoudelijk en Toezicht financieel gebied. Op de expertise van de individuele raadsleden wordt regelmatig een beroep gedaan. Museum Boijmans Van Beuningen wordt geëxploiteerd door de Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen. Deze Samenstelling en profielschets stichting wordt bestuurd door een directeur/ bestuurder. De toezichthoudende taken De Raad van Toezicht van de Stichting tot worden vervuld door een Raad van Toezicht. Beheer Museum Boijmans Van Beuningen Bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar bestaat uit zeven leden inclusief de voor­ conform het Raad-van-Toezicht-model, zoals zitter. Bij het opstellen van een voordracht dat is beschreven in de Code Cultural voor een nieuw lid gaat de Raad uit van Governance (2006). een profielschets waarin de meest gewenste In de praktijk betekent dit dat de directeur/ deskundigheden en andere kwalificaties zijn bestuurder verantwoordelijk is voor het opgenomen. reilen en zeilen van het museum. De Raad van Toezicht stelt de begroting en Deze profielschets luidt als volgt: de jaarrekening vast en ziet toe op de Voor het geheel van de Raad van Toezicht wijze waarop de directeur/bestuurder wordt gestreefd naar diversiteit, onder gestalte geeft aan het realiseren van de meer op het gebied van een evenwichtige doelstellingen van het museum. De directeur/ verdeling over man/vrouw, leeftijd en bestuurder wordt benoemd en beoordeeld (inter)nationale/lokale achtergrond. Een door de Raad van Toezicht. De leden van van de leden wordt geacht expliciet het de Raad van Toezicht worden, op voordracht vertrouwen te genieten van de families die van de Raad, gehoord de bestuurder, Museum Boijmans Van Beuningen groot benoemd door het college van B en W hebben gemaakt. De Raad van Toezicht van de gemeente Rotterdam. In 2018 dient bij voorkeur te beschikken over vergadert de Raad van Toezicht volgens deskundigheden op wetenschappelijk, schema vijf keer. Tevens evalueert de Raad artistiek, financieel, economisch en politiek/ dit jaar zijn eigen functioneren en neemt bestuurlijk gebied. Bij voorkeur heeft een van de kwaliteit van de governance onder de de leden een achtergrond in (inter)nationaal loep. Wegens de slechte conditie van de museumbeleid. gebouwen zijn tijdelijke voorzieningen getroffen, de oplevering van het nieuwe Samenstelling in 2018 depot zal het moment zijn waarop de Raad De heer mr. J.D. Loorbach (1947), van Toezicht zijn verantwoordelijkheid ten voorzitter, advocaat bij NautaDutilh N.V. aanzien van het beheer van de collectie De heer drs. J.A. van Barneveld RA (1950), volledig herneemt. commissaris bij Brunel International N.V. De Raad van Toezicht wordt door de directie Mevrouw drs. J. Kriens (1954), regelmatig geïnformeerd over de gang van algemeen directeur van de Vereniging zaken in het museum en overlegt minimaal van Nederlandse Gemeenten 110 111 De heer drs. R. Munsters (1963), evalueren van zijn werkzaamheden en commissaris en bestuursadviseur de samenwerking tussen directeur en Mevrouw dr. E.M. Rovers (1978), toezichthouder. De in de code beschreven onafhankelijk cultuurhistorisch principes en best practices worden onderzoeker toegepast. De Raad van Toezicht kent De heer mr. B. Vaandrager (1969), partner twee commissies, te weten de remuneratie­ en hoofd Benelux bij Rothschild & Co commissie en de auditcommissie. De Mevrouw drs. C.A. Pieters (1949), remuneratie­commissie voert jaarlijks freelance kunsthistoricus een functioneringsgesprek met de directeur/ bestuurder en doet, indien daartoe De Raad kent een rooster van aftreden dat aanleiding is, voorstellen aan de Raad enerzijds doorstroming bewerkstelligt en inzake de honorering van de directeur. anderzijds de continuïteit van het toezicht De auditcommissie komt jaarlijks vier maal garandeert. De leden van de Raad van bijeen en buigt zich over de financiële gang Toezicht worden benoemd voor een periode van zaken binnen het museum. Dit betreft van vier jaar en kunnen maximaal acht met name de jaar­rekening, de kwartaal- en jaar aanblijven, ongeacht het aantal halfjaarrapportages en de wijze waarop het herbenoemingen. museum zijn administratieve organisatie inricht. Leden van de Raad van Toezicht Cultural Governance nemen regelmatig individueel deel aan De in 2006 herschreven Code Cultural programma’s die door het museum worden Governance wordt door de Raad van geëntameerd. Toezicht als richtlijn gebruikt bij het

Raad van Toezicht, v.l.n.r. en v.b.n.o. mevrouw Pieters, de heer Van Barneveld, de heer Ex (directeur), de heer Munsters, mevrouw Kriens, de heer Vaandrager, mevrouw Klaassen (zakelijk leider), mevrouw Rovers, de heer Loorbach (voorzitter)

112 113 Foreword

The museum will close for seven years and reject. They can be individuals or for renovation and modernization. In members of groups, they can be residents of December 2018, Rotterdam City Council Rotterdam or tourists. But growing up in a voted by a majority of 38 to 7 in favour of museum and commemorating it, living and investing 223.5 million euros. Two reactions dying with the museum, is something else illustrate what this means to our visitors. A again. We thank everyone who has followed week after the length of the project had been a well-trodden path through our beloved announced, a mother stormed through the institution, some for generations. revolving door and, still carrying her bags of shopping, walked through the foyer yelling, We’ll still be here in 2019, until 26 May, ‘How dare you shut for seven years! My with three exhibitions. After that, the museum children are growing up here!’ And then she will maintain its visibility through temporary was gone. A compliment and a reproach in programmes in Rotterdam and elsewhere the same breath. The second reaction came in the world: Boijmans in the Classroom, not long afterwards from a Rotterdam family, Boijmans Next Door, Boijmans in Zuid which approached us with the request to (South Rotterdam) and Boijmans Abroad. allow their mother, who had died aged 89, to Together with the City Council, we’re writing be taken from the museum to her last resting specifications and selecting the architect place in Crooswijk Cemetery. A final journey for the renovation of the museum building. starting in her favourite place in Rotterdam. We’re looking for teams that can restore, can Her white coffin was carried through the give gardens a new future, and as architects garden past Claes Oldenburg’s Screw Arch. can elaborate the guiding principle that the Boijmans Van Beuningen of the future is Over the years we’ve received many not a forbidding edifice but a museum you responses. ‘That Art4Kids was fun, but why can approach from all sides, that forms a did you run out of stock after only a week?’ network, with functions that jointly constitute ‘Hang on, isn’t the restaurant open until the museum. A museum that breathes. The 5 p.m.?’ ‘Tell me Mr Ex, why did you lend stunning wings designed by Van der Steur (or not lend) that particular painting of all and Bodon restored. Seven years is far too things!?’ Every year we reply to hundreds of long, of course, but the depot opens in two questions and comments from visitors. The years. It will provide all the space we need two reactions I described above, however, to combine collection management and are of a different order. They touch on the exhibitions. It will also help you and us essence of a museum. A museum of art somewhat to bear the absence of Museum endeavours to connect with artists and Boijmans Van Beuningen, which will rise art history, to share – with restrained from the ashes like a phoenix. enthusiasm – a glimpse of eternity with the general public. Visitors, young and old, learn how to see and recognize, how to Sjarel Ex differentiate and select, how to understand Director 114 115 Facts & Figures Bijlagen

Education and Visitor Information circles (of whom 106 are members of the Van Eyck • Over 49,000 children and young people visited the Circle) A Educatieve activiteiten en evenementen 118 museum • 14 companies are members of the Boijmans • The ‘Unheard Boijmans’ and ‘Unseen Boijmans’ Business Club B Aanwinsten en uitgaande bruiklenen 122 guided tours were launched on 15 May • 44 companies are associated with the museum as Boijmans Corporate Members • 6,858 visitors to Pure Rubens were able to view C Bibliotheek 144 the ceiling of the Banqueting House in London • 334 private individuals are members of the by Rubens thanks to 360° photographs on the Zodiaque Circle multimedia tour. • 35 funds and foundations contributed to projects D Presentaties 146 • The ARTtube video platform set up by the • 91 gatherings in the museum were organized by Education and Visitor Information department ten individuals, groups, circles and businesses E Publicaties 152 years ago ceased operation • All the museum’s educational activities are made Marketing and Communication possible by proceeds of the museum’s activities • The museum received 284,000 visitors F Externe activiteiten en neven­functies and by donations from funds, private individuals • The free publicity media value that the museum afdelings­hoofden en wetenschap­pelijke staf 154 and companies generated was 12,385,638 euros with an outreach of over 400 million people G Personeel en organisatie 160 Collection and Research • The growing economic stimulus for the city of • The museum made 293 international loans and 90 Rotterdam resulting from Dutch and foreign in the Netherlands visitors was 18.9 million euros • 202 artworks were donated, 104 were purchased • The museum received over 1.1 million visitors and 34 were received on long-term loan on line, 32% from foreign countries • 21 works of art were restored and 497 were • The museum has a growing number of over conserved 210,000 followers on social media • 292 orders for images were placed • The provenance investigation was completed; Operational Management 6,000 artworks were investigated • On 20 December 2018, 38 of the 45 City • The recalibration was completed; the Councillors voted in favour of an ambitious registration information of 65,000 objects was scenario for renovating and modernizing of improved the museum building • The museum building will be closed in phases Exhibitions between January and June 2019, and all • The museum’s total floor area is 31,081 m2, of emergency measures will remain in place which about 11,694 m2 is exhibition space until then • In the museum galleries there are 750 Boijmans • The museum has been developing plans for a spots and 500 fluorescent lamps museum location in South Rotterdam during • The museum displayed 4,030 objects from its the renovation, and is having discussions with own collection on a permanent basis and, in 2018, investors to make this development a reality 441 items on loan from third parties in exhibitions • The organizational development pathway • The museum raised 955,000 euros from third embarked upon in 2017 was continued parties for exhibitions • The total proceeds from entrance charges, the • The museum has made plans with seven other museum shop and catering were 3.7 million euros museums in Rotterdam for Boijmans Next Door • The museum’s grant represented 45.7% of total income External Relations and Patronage • Expenditure per visitor dropped from 14.05 euros • 1,364 people are Boijmans Friends to 13.64 euros per visit • 74 young art lovers are members of @Boijmans • 132 private individuals are members of groups or

116 117 Educatieve activiteiten en evenementen

Mindfulness Boijmans Backstage Familiedag Januari – december (met uit­ Februari – december 7 januari zondering van de zomervakantie) (met uitzondering van de zomer- en kerstvakantie) Op de laatste dag van de kerst­ Iedere tweede zondag van de vakantie is er een familiedag met maand neemt Peter Thissen, Iedere eerste woensdag van de verschillende rondleidingen, work­ kunsthistoricus, museumdocent maand laat een museummedewer­ shops, concerten en performances en mindfulnessdocent, deelnemers ker zien hoe het museum achter de voor het hele gezin. De dag staat in mee op een inspirerende mind­ schermen werkt, bijvoorbeeld door het teken van de tentoonstelling fulnesstocht langs de kunst. deelnemers een kijkje in de lucht­ Change the System. kanalen of de toren te bieden of te Onvergetelijk Boijmans laten zien hoe een kunstwerk wordt Gratis familierondleidingen Januari – december ingepakt en schoongemaakt. Change the System Iedere eerste vrijdag van de 2-7 januari maand en op aanvraag Boijmans Club Februari – december In de laatste week van de tentoon­ ‘Onvergetelijk Boijmans’ is een (met uitzondering van zomer- stelling Change the System kunnen rondleiding voor mensen met en kerstvakantie) families gratis rondleidingen volgen dementie en hun mantelzorgers. over de tentoonstelling. In een ontspannen en positieve Elke eerste zondag van de maand sfeer bekijken deelnemers kunst­ zijn er workshops voor kinderen van Change! Public movement werken in het museum en gaan met 5-9 jaar en van 10-14 jaar. Na een sessions Connor Schumacher elkaar in gesprek over wat ze zien. rondleiding door een tentoonstelling 9 en 13 januari of de vaste collectie, wordt er gete­ Pak een stoeltje met kend, geboetseerd, geschilderd of Tijdens de interactieve bewegings­ Januari – december gebouwd. workshops onderzoekt Connor (met uitzondering van de zomer- Schumacher met het publiek hoe en kerstvakantie) Ongehoord Boijmans we door beweging, veranderingen in Juni – december perspectief en het denken teweeg Elke woensdagmiddag kan het kunnen brengen. publiek tijdens lunchtijd kunst kijken Op de derde zondag van de met een museummedewerker. Eén maand kun je een rondleiding in Change the System: werk staat centraal; een oefening in de Nederlandse Gebarentaal Conclusion Day kijken. volgen, met elke maand een ander 13 januari thema. Tijdens de interactieve Papegaai Paulo rondleiding bekijken deelnemers Meet & Greets en presentaties in de Januari – december onder begeleiding van een museum­ tentoonstelling door verschillende docent een aantal topstukken ontwerpers en kunstenaars: Iedere laatste zondag van de intensief via verschillende zintuigen. Thomas Thwaites, Arne Hendriks, maand is er een kleuterrondleiding Melle Smets, Elisa van Joolen en waarin papegaai Paulo kinderen Ongezien Boijmans Manon van Hoeckel. meeneemt langs zijn favoriete Juni – december kunstwerken. Open dag – Babel Op de derde zondag van de maand 10 februari Peuterrondleiding kun je een rondleiding volgen langs Januari – december een aantal hoogtepunten in de Het museum viert de opening van collectie van het museum, speciaal zes nieuwe tentoonstellingen met Twee keer per maand kunnen gericht op blinde en slechtziende gratis toegang voor alle bezoekers. kinderen van 3 en 4 jaar samen met bezoekers. Tijdens deze interactieve­ De dag staat in het teken van de museumknuffel Bo op ontdekkings­ rondleiding ervaren deel­nemers tentoonstelling BABEL – Oude reis door de vaste collectie. een aantal topstukken intensief via meesters terug uit Japan. verschillende zintuigen.

119 Babel Book Space: Meet & Greet Joost Conijn Expert Eye Tour Gelukswandeling Viering Laurenskerk Studiedag Rubens, Peter Thissen The Lost Library 25 april 12 juni 24 september, 1 december, 10 november 26 oktober, 22 december 17 februari, 21 april en 17 mei 22 december Kunstenaar Joost Conijn gaat in Ann Demeester en Guillaume Bijl Het is inmiddels een traditie: een Tijdens deze studiedag gaat kunst­ Karin de Jong, kunstenaar en zijn installatie Good evening to the reflecteren op het werk van Gelatin Kunstenaar Misja Immink neemt keer in het jaar op een vroege historicus Peter Thissen in op de directeur van het Rotterdamse people living in the camp in gesprek in een presentatie voor publiek, eenzame ouderen en vrijwilligers zaterdagavond wordt er een techniek van Rubens. Daarnaast PrintRoom, geeft een toelichting met het publiek. gevolgd door een rondleiding. mee voor een tocht langs kunst­ liturgische viering georganiseerd plaatst hij de schilder en zijn werk bij de presentatie in het museum. werken uit de collectie. in een expositie in het museum. in context van de tijd, waarin de Inloopworkshop Babel Art Rocks X Popsport workshops Dit keer vindt de viering plaats in authentieke barokkunstenaar een Performance Codarts 28, 29 april, 1, 2, 3, 4, 5, 6 mei 15 september Open dag de tentoonstelling Pure Rubens. eigen plaats innam: als diplomaat 23 februari 13 oktober bewoog hij zich ook in het politieke Tijdens de meivakantie kunnen In samenwerking met Popsport Lezing omstreden verleden en maatschappelijk leven van de Studenten dans van Codarts kinderen en families in de Kunst is er in het kader van de muziek­ Het museum is gratis toegankelijk 24 november zeventiende eeuw. Rotterdam laten zich inspireren Studio van het museum gezamenlijk competitie Art Rocks een workshop voor alle bezoekers, we vieren de door de tentoonstellingen BABEL werken aan een gigantische Toren in het museum. Vijftien deelnemers opening van de nieuwe tentoon­ Op zaterdag 24 november geeft Opening Rondom de Boom en Kunst van formaat en geven van Babel. gaan deze dag aan de slag met het stellingen: Boijmans in de oorlog. auteur Ariëtte Dekker een lezing 22 december een performance tussen de kunst­ schrijven van een nummer bij een Kunst in de verwoeste stad, Marten over de Boijmans Studie Omstreden werken. Gratis familierondleiding Babel kunstwerk uit de collectie. Hendriks – Time Slip en Sensory verleden. Museum Boijmans Van Tijdens de tweede editie van 28, 29 april, 1, 2, 3, 4, 5, 6 mei Spaces 15 – Sol Calero. Ook zijn Beuningen en de Tweede Wereld­ Rondom de Boom nodigen het Museumnacht Performances Rubens op zaal er gratis instaprondleidingen, oorlog, die zij ter gelegenheid van museum en kunstenaar Sander 3 maart Dagelijks in de meivakantie om Iedere weekenddag en iedere performances en boekpresentaties de tentoonstelling Boijmans in de Bokkinga iedereen uit om samen te 13:00 uur een gratis rondleiding dag in de herfstvakantie en van Wessel Krul die de biografie oorlog schreef. komen voor het delen van verhalen De museumnacht staat dit jaar in voor families door de tentoon­ kerstvakantie Hannema, museumdirecteur en tradities van, door en voor alle het teken van de tentoonstellingen stelling. Onderdeel van de schreef en Marten Hendriks en Museumronde Art Rocks Rotterdammers. Onder het genot BABEL en Kunst van formaat. Er rondleiding is het experimenteren Het museum nodigt artiesten van Alex de Vries, die Marten Hendriks. 25 november van gratis soep van de Wereld­ zijn performances van artiesten uit met bouwen in de bouwplaats. verschillende disciplines uit te Leven / Werk schreef. vrouwen en warme drankjes. verschillende disciplines – dans, reageren op de kunstwerken in de Met Art Rocks staat de cross-over muziek en spoken word – die zich Spiritueel moment tentoonstelling Pure Rubens door Opening Kunst4Kids tussen kunst en muziek centraal in hebben laten inspireren door de 18 mei middel van performances op zaal. 13 oktober het museum. Tijdens de halve finale tentoonstellingen. In de bouwplaats Met: Connor Schumacher, Kristie speelt elke muzikant zijn of haar wordt een bouwwedstrijd georgani­ In samenwerk met het Laurens­ Su, Rotterdams Philharmonisch Samen met het kinderbestuur zorgt soundtrack bij het kunstwerk dat als seerd, er kunnen gigantische Toren beraad is er een spiritueel moment Orkest, M., Jimmy Robert, Derek Anne Appelo voor een feestelijke inspiratie diende. Daarnaast speelt van Babel-kleurplaten gekleurd bij het kunstwerk De toren van Otte, Shay Latukolan, Pyke, opening van Kunst4Kids. In deze Blaudzun, die onderdeel uitmaakt worden en bezoekers kunnen op Babel. Er worden teksten uit de Scapino Ballet, Sedrig Verwoerd en tweejaarlijkse verkooptentoon­ van de vakjury, zijn Art Rocks- de foto met de mascotte. bijbel voorgelezen en er is een Christiaan de Donder, Dansmakers, stelling hebben kinderen van 5 nummer live. bijdrage van twee vocalisten. Tim Wes en Marlou Fernanda, Roos tot 18 jaar de kans om voor € 35 een Gratis familierondleiding Babel van Rijswijk en Bart de Vries, Aluin, écht kunstwerk te kopen. Themamiddag Geert Lap 24, 25, 27, 28 februari, Meet & Greet Anne Hardy Tamar Blom en Charles Pas. 1 december 1, 2, 3, 4 maart 22 mei Symposium Boijmans in Public Movement Sessions de oorlog Diverse sprekers, waaronder Dagelijks in de voorjaarsvakantie Kunstenaar Anne Hardy gaat met Connor Schumacher – 9 november conservatoren Mienke Simon om 13:00 uur een gratis rondleiding het publiek in gesprek over haar The Shape We’re In Thomas en Nora Leijen, spreken voor families door de tentoon­ installatie voor Sensory Spaces 13. 16 september, 2 december In een publiekssymposium over het werk en leven van Geert stelling. Onderdeel van de rond­ presenteert het museum het onder­ Lap. Tevens wordt een opname leiding is het experimenteren met Meet & Greet Gelatin Tijdens interactieve bewegings­ zoek dat voorafging aan de tentoon­ van het laatste interview met Geert bouwen in de bouwplaats. 3 juni workshops onderzoekt Connor stelling naar de eigen geschiedenis Lap vertoond. Schumacher met het publiek hoe in een breder nationaal en inter­ Dubbellezing De Weense kunstenaars Gelatin we door beweging, veranderingen in nationaal perspectief. Sprekers Kamermuziek concerten zondag 11 maart nemen het publiek mee voor perspectief en het denken teweeg zijn: Jort Kelder (presentator), Rotterdams Philharmonisch een rondleiding en gesprek in kunnen brengen. Sjarel Ex (inleiding), Ariëtte Dekker, Orkest Conservator Friso Lammertse hun tentoonstelling Vorm – Wessel Krul, Helen Schretlen, 14 oktober, 2 december vertelt over de tentoonstelling Fellows – Attitude. Themamiddag ANIMA MUNDI Wouter Veraart, Claartje Wesselink, BABEL – Oude meesters terug uit 23 september Sandra Smets, Ian Buruma. Twee keer is er een concert door Japan, gevolgd door een lezing van het Rotterdams Philharmonisch gastconservator Carel Blotkamp Pim Haselager, Johan Tahon, Stijn Orkest met composities geïnspi­ over Kunst van formaat. De collectie Bussels en gastconservator Hans reerd op de tentoonstelling XL vanaf de jaren vijftig. van der Ham geven hun kunstzinnige, Pure Rubens. filosofische visie op de thematiek van de tentoonstelling ANIMA MUNDI. 120 121 Aanwinsten en uitgaande bruiklenen

Aankopen prent van het Mondriaan Fonds aankoop Th. Laurentius Old Master V 3304 (KN&V) Prints, Middelburg met steun van Eileen Agar Stichting Lucas van Leyden Marcel Breuer voor Thonet Silver Bird, 1965 L 2018/14 (PK) B 34, 1930‑1935 tekening buisstoel aankoop Farleys House & Gallery, Anoniem aankoop Venduehuis der Chiddinly met steun van de Bank­ Jezus verdrijft de demonen Notarissen, Den Haag met Giro Loterij (half blad uit een geïllumineerd steun van de BankGiro Loterij MB 2018/T 38 (PK) manuscript) / Het laatste avond­ V 3306 (KN&V) maal, circa 1390 Eileen Agar recto en verso tekening Marcel Breuer voor Thonet Untitled, 1940 aankoop Karl & Faber Kunst­ B 27, 1930‑1935 tekening auktionen GmbH, München met bijzettafel aankoop Farleys House & Gallery, steun van de BankGiro Loterij aankoop Venduehuis der Chiddinly met steun van de MB 2018/T 24 recto/verso (PK) Notarissen, Den Haag met BankGiro Loterij steun van de BankGiro Loterij MB 2018/T 39 (PK) Leonhard Beck V 3305 a‑b (KN&V) Heilige Amalberga, 1516‑1519 Eileen Agar prent Marcel Breuer Untitled (Sea Object), aankoop veiling Bassenge, Rückenlehnstuhl Model ti 1a, 1923 circa 1940‑1950 Berlijn met steun van Stichting stoel tekening Lucas van Leyden aankoop Stichting Fonds Willem aankoop Farleys House & Gallery, L 2018/2 (PK) van Rede, Galerie Ulrich Fiedler, Chiddinly met steun van de Berlijn BankGiro Loterij Hans Bellmer V 3265 (KN&V) MB 2018/T 40 (PK) Désarticulation sur fond rayé, 1958 schilderij Sander Breure en Witte van Hulzen Eileen Agar aankoop Le Claire Kunst, Hamburg Rosa, 2018 Untitled, circa 1960‑1970 met steun van de BankGiro Loterij sculptuur tekening 4204 (MK) aankoop Galerie Tegenbosch­ aankoop Farleys House & Gallery, vanvreden, Amsterdam met steun Chiddinly met steun van de Jurgen Bey en Jan Konings van de BankGiro Loterij BankGiro Loterij Folding Bookcase, 1991 BEK 2009 a‑c (MK) MB 2018/T 41 (PK) boekenkast aankoop Venduehuis der Frank Bruggeman Lara Almarcegui Notarissen, Den Haag met Marja, 2017‑2018 Gravel, 2018 steun van het Mondriaan Fonds vaas film V 3309 (KN&V) aankoop kunstenaar met steun van aankoop Ellen de Bruijne Projects, Stichting Van Achterbergh‑Domhof Amsterdam Marinus Boezem en Jan Arie en Joan van Barneveld 253 Signing the sky above the port V 3322 (KN&V) of Amsterdam by an aeroplane, Anoniem 1969 Frank Bruggeman Souvenir van Bad Soden am 3-delige fotoserie Madeleine, 2017‑2018 Taunus, in de vorm van een roos, aankoop Upstream Gallery, vaas circa 1850 Amsterdam met steun van de aankoop kunstenaar met steun van prent en envelop BankGiro Loterij Stichting Van Achterbergh‑Domhof aankoop met steun van Stichting 4188 a‑c (MK) en Jan Arie en Joan van Barneveld Lucas van Leyden V 3323 (KN&V) L 2018/13 a‑b (PK) Cees Braakman Model FB03, 1954 Frank Bruggeman Anoniem fauteuil Elvire, 2017‑2018 Medaillon met de Gregoriusmis, aankoop Venduehuis der vaas circa 1480‑1525 Notarissen, Den Haag met steun aankoop kunstenaar met steun van 123 Stichting Van Achterbergh‑Domhof aankoop Venduehuis der Gelatin BankGiro Loterij Max Klinger jaarlijkse bijdrage van het Prins en Jan Arie en Joan van Barneveld Notarissen, Den Haag met steun A Bout de Soufflé, 2014 DTM 304 a‑b (KN&V) Prometheus bevrijd door Heracles, Bernhard Cultuurfonds, het V 3324 (KN&V) van de BankGiro Loterij sculptuur 1891 Mondriaan Fonds, de BankGiro V 3312 a1‑e (KN&V) aankoop kunstenaars met steun Olivier van Herpt prent Loterij, Stichting Bevordering van Allard Budding van het Mondriaan Fonds en de Pebble, 2017 aankoop veiling Bassenge, Volkskracht, het Prins Bernhard Zonder titel, 2004 Erich Dieckmann BankGiro Loterij vaas Berlijn met steun van Stichting Cultuurfonds (mede dankzij het schilderij kinderstoel, 1928 BEK 2023 (MK) aankoop kunstenaar met steun Lucas van Leyden Breeman Talle Fonds), Stichting aankoop Galerie Cokkie Snoei, aankoop Galerie Ulrich Fiedler, van het Mondriaan Fonds L 2018/20 (PK) Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam met steun van het Berlijn met steun van de BankGiro Gelatin V 3302 (KN&V) waaronder gelden uit een anonieme Mondriaan Fonds Loterij Tartangnion, 2018 Herman Kruyder nalatenschap, de heer prof. dr. H.W. 4157 (MK) V 3313 (KN&V) sculptuur Olivier van Herpt Landschap met regenboog, van Os en particuliere schenkers aankoop kunstenaars met steun Curves, 2018 circa 1913‑1914 die anoniem wensen te blijven Henri Castel en Madame Benoist Erling Eckersberg naar een van het Mondriaan Fonds en de vaas tekening 3725 (OK) naar een ontwerp van Alexandre ontwerp van Christoffer Wilhelm BankGiro Loterij aankoop kunstenaar met steun aankoop Marius Sterrenburg Evariste Fragonard Eckersberg BEK 2024 (MK) van het Mondriaan Fonds Kunsthandel, Amsterdam met Willem van Mieris Portretbuste van Napoléon, 1811 Zittend mannelijk naakt, V 3303 (KN&V) steun van de BankGiro Loterij Perseus en Andromeda, 1691 prent circa 1825‑1850 Gelatin MB 2018/T 1 (PK) tekening aankoop veiling Bassenge, prent Englischer Garten, 2018 Jacob van der Heyden aankoop Galerie Lowet de Berlijn met steun van Stichting aankoop veiling Bassenge, sculptuur Vijf zintuigen, 1592‑1645 Dom Hans van der Laan Wotrenge, Antwerpen met steun Lucas van Leyden Berlijn met steun van Stichting aankoop kunstenaars met steun 5-delige prentserie karaf, 2010 (1986) van de BankGiro Loterij L 2018/11 (PK) Lucas van Leyden van het Mondriaan Fonds en de aankoop veiling Bassenge, aankoop Goods, Amsterdam MB 2018/T 25 (PK) L 2018/18 (PK) BankGiro Loterij Berlijn met steun van Stichting 2542 (KN&V) Henri Castel en Madame Benoist BEK 2025 a-c (MK) Lucas van Leyden Jean Mignon naar een ontwerp van Alexandre Jeroen Eisinga L 2018/15 a‑e (PK) Dom Hans van der Laan en Willem Herme met Hercules, Evariste Fragonard Nightfall, 2018 Giorgio Ghisi naar een ontwerp Noyons circa 1543‑1545 Portretbuste van Marie Louise, film van Giulio Romano Hans Holbein (II) waterstel, 1995 prent Keizerin van Frankrijk, 1811 aankoop kunstenaar met steun van Danaë in een boot, haar zoon Portret van Johannes Stöffler, aankoop Van der Laan Stichting, aankoop veiling Bassenge, prent het Mondriaan Fonds, @Boijmans Perseus in de armen van een man, circa 1531‑1533 Bloemendaal Berlijn met steun van Stichting aankoop veiling Bassenge, en met gelden uit de nalatenschap 1543 prent 2543 a‑g (KN&V) Lucas van Leyden Berlijn met steun van Stichting van Hans Sonnenberg prent aankoop veiling Bassenge, L 2018/17 (PK) Lucas van Leyden 194 aankoop veiling Bassenge, Berlijn met steun van Stichting Jacobus van Looy L 2018/10 (PK) Berlijn met steun van Stichting Lucas van Leyden De Kalverstraat met vlaggen, Richard Müller Antonio Fantuzzi naar een ontwerp Lucas van Leyden L 2018/16 (PK) de Munttoren in de achtergrond, Das große Tier, 1918 Kari Cholnoky van Giulio Romano L 2018/5 (PK) circa 1895 prent Stink Bomb, 2018 De grootmoedigheid van Scipio, Peter Vilhelm Ilsted tekening aankoop Galerie Saxonia, collage 1542 Jacopo Guarana Eetkamer van Slot Liselund, 1917 aankoop Hein A.M. Klaver München met steun van Stichting aankoop Safe Gallery, New York prent Hercules doodt Nessus terwijl hij prent Kunsthandel, Baarn met steun Lucas van Leyden met steun van het Mondriaan Fonds aankoop veiling Bassenge, probeert Deianeira te ontvoeren, aankoop veiling Bassenge, van de BankGiro Loterij L 2018/1 (PK) 4189 (MK) Berlijn met steun van Stichting circa 1750‑1760 Berlijn met steun van Stichting MB 2018/T 48 (PK) Lucas van Leyden prent Lucas van Leyden Johan Niegeman voor Artifort Adriaen Collaert L 2018/4 (PK) aankoop veiling Bassenge, L 2018/19 (PK) Mark Manders ST 84, 1957 3 ontwerpen voor ronde schalen Berlijn met steun van Stichting Dry Clay Head on Concrete Floor, vloerlamp met zeegoden, 1570‑1612 Pieter Jalhea Furnius naar een Lucas van Leyden Johannes Itten 2016 aankoop MidMod-Design, prentserie ontwerp van Gerard de Jode L 2018/9 (PK) Mannelijke figuur, 1919 sculptuur Roosendaal met steun van het aankoop veiling Bassenge, De geschiedenis van de Trojaanse prent aankoop met steun van een Mondriaan Fonds Berlijn met steun van Stichting Oorlog, circa 1571 Christian August Gunther aankoop veiling Nosbüsch & particulier via Stichting Endowment V 3268 a‑b (KN&V) Lucas van Leyden 8-delige prentserie Die Jägerin Migul auf dem Stucke, Berlijn met steun van Museum Boijmans Van Beuningen L 2018/3 a‑c (PK) aankoop veiling Bassenge, Felsensitz am Strome Lubar, 1811 de BankGiro Loterij BEK 2010 (MK) Minoru Onoda Berlijn met steun van Stichting prent MB 2018/1 (PK) SAKUHIN 62-R, 1962 Joost Conijn Lucas van Leyden aankoop veiling Bassenge, Meester van de Heilige Veronica schilderij Good evening welcome to the L 2018/6 a‑h (PK) Berlijn met steun van Stichting Gerard de Jode Drieluik met Madonna te midden aankoop Anne Mosseri-Marlio people living in the camp, 2018 Lucas van Leyden De vijf zintuigen, circa 1560‑1580 van heiligen, circa 1410 Galerie, Basel met steun van de film Gelatin L 2018/12 (PK) prent triptiek BankGiro Loterij aankoop kunstenaar met steun Goedele, 2011 aankoop veiling Bassenge, aankoop Sotheby’s Londen, 4199 (MK) van het Mondriaan Fonds sculptuur Iris van Herpen Berlijn met steun van Stichting met steun van de Vereniging 251 aankoop kunstenaars met steun Chemical Crows Dress, zomer 2008 Lucas van Leyden Rembrandt, mede dankzij haar David Oyens van het Mondriaan Fonds en de jurk L 2018/21 (PK) Fonds voor Klassieke Beeldende Pijprokende man, voor 1888 Daalderop BankGiro Loterij aankoop kunstenaar met steun van Kunst, haar Themafonds Middel­ tekening 5-delig theeservies, 1930‑1935 BEK 2022 (MK) het Mondriaan Fonds en de eeuwen en Renaissance en de aankoop Kunsthandel Pygmalion, 124 125 Maarssen met steun van de Wim Rietveld Kristians Tonny Schenkingen 3 bladen bladmuziek tekening BankGiro Loterij Model 663, 1954 De elektrische tafel, schenking H. Louwrink schenking particuliere collectie MB 2018/T 49 (PK) kast circa 1930‑1940 Anoniem MB 2018/2 a‑c (PK) MB 2018/T 32 (PK) aankoop Venduehuis der tekening Almanak voor 1861, in de vorm Rob Parry Notarissen, Den Haag met aankoop particulier van een roos, 1861 Paul Beckman Rinus van den Bosch maquette van Hunter Douglas steun van het Mondriaan Fonds MB 2018/T 45 (PK) prent en envelop 2 schetsen voor ‘Fata Morgana’, Cockteaser, 1975 Engineering, z.j. V 3308 (KN&V) schenking Drs. C.O.A. baron 1984 tekening aankoop Vendu Notarishuis, Kristians Tonny Schimmelpenninck van der Oije tekeningen schenking particuliere collectie Rotterdam met steun van het Jim Shaw Zonder titel (bergachtig landschap MB 2018/9 a‑b (PK) schenking Hans Beckman MB 2018/T 33 (PK) Mondriaan Fonds Crowd, House, Web, 2013 met katachtigen en onafgemaakte MB 2018/T 2 (PK) en MB 2018/T 3 V 3257 (KN&V) assemblage schets van een man), circa 1950‑1960 Anoniem (PK) Rinus van den Bosch aankoop Simon Lee Gallery, Londen tekening koffiekan, 1675‑1700 Misthoornman, 1977 Sef Peeters met steun van het Mondriaan Fonds aankoop particulier schenking Willem de Hoog Guillaume Marie Edmond Bellefroid tekening NYDfence, 1988 en de BankGiro Loterij MB 2018/T 46 recto/verso (PK) A 8988 a‑b (KN&V) Wilma, circa 1950 schenking particuliere collectie sculptuur BEK 4190 a‑q (MK) 20-delig eetservies MB 2018/T 34 (PK) aankoop Galerie Cokkie Snoei, Kristians Tonny Atelier NL schenking uit de nalatenschap Rotterdam met steun van de Cornelis van der Sluys Zonder titel (surrealistisch landschap ZandGlas#4 – Maasvlakte, 2018 van F.J.M. Sibbel‑Janssen Rinus van den Bosch BankGiro Loterij stoel, 1907 met rotsformatie), circa 1970‑1980 4-delig glasservies en glaswerk V 3321 a-t (KN&V) Koningin Beatrix voor het raam, BEK 2026 (MK) aankoop Venduehuis der tekening schenking Atelier NL 1978 Notarissen, Den Haag aankoop particulier 2546 a‑d (KN&V) Rinus van den Bosch tekening Giovanni Battista Pittoni (I) V 3310 (KN&V) MB 2018/T 47 (PK) Das die Schöne Müllerin merkte schenking particuliere collectie Standbeelden van Castor en Theo van Baaren meinen treuen Sinn, 1962 MB 2018/T 35 (PK) Pollux in een landschap met Mart Stam voor Thonet Xavier Toubes Woestijnlandschap, 1985 tekening antieke ruïnes, 1561 B‑262, 1930‑1935 Abandon 5, 2013 collage schenking particuliere collectie Rinus van den Bosch prent buisstoel plastiek schenking Laurens van Krevelen MB 2018/T 26 (PK) Droombeeld, 1979 aankoop veiling Bassenge, aankoop Venduehuis der aankoop kunstenaar en Frida de Jong tekening Berlijn met steun van Stichting Notarissen, Den Haag met A 9008 (KN&V) MB 2018/T 7 (PK) Rinus van den Bosch schenking particuliere collectie Lucas van Leyden steun van de BankGiro Loterij Niet verder dan waar de bomen MB 2018/T 36 (PK) L 2018/7 (PK) V 3307 (KN&V) Wolfgang Traut Theo van Baaren beginnen ben ik meegegaan, 1962 Christus neemt afscheid van zijn Offrande, 1989 tekening Rinus van den Bosch Bertjan Pot Yves Tanguy moeder, 1516 collage schenking particuliere collectie Calliope, 1982 Gloves, 2016‑2018 Le tabernacle, 1928 prent schenking Laurens van Krevelen MB 2018/T 27 (PK) tekening 5 handschoenen sculptuur aankoop veiling Bassenge, en Frida de Jong schenking particuliere collectie aankoop kunstenaar met steun aankoop Christie’s, Parijs met Berlijn met steun van Stichting MB 2018/T 8 (PK) Rinus van den Bosch MB 2018/T 37 (PK) van de BankGiro Loterij steun van de BankGiro Loterij Lucas van Leyden Situaties, 1962 V 3329 (KN&V) t/m V 3333 (KN&V) BEK 2012 (MK) L 2018/8 (PK) Theo van Baaren tekening Rinus van den Bosch Poème incousu, 1981 schenking particuliere collectie Papa, 1963 Bertjan Pot Kristians Tonny Emo Verkerk collage MB 2018/T 28 (PK) schilderij Hot Glue, 2018 Zonder titel, na 1960 Paul Beckman, 2015 schenking Laurens van Krevelen schenking particuliere collectie kast tekening schilderij en Frida de Jong Rinus van den Bosch 4182 (MK) aankoop kunstenaar aankoop particulier aankoop Willem Baars Projects, MB 2018/T 4 (PK) Situaties, 1962 V 3328 (KN&V) MB 2018/T 42 (PK) Amsterdam met steun van het tekening Rinus van den Bosch Mondriaan Fonds Theo van Baaren schenking particuliere collectie Vliegtuigongeluk, 1968 Benno Premsela Kristians Tonny 4158 (MK) Het raadsel van de roos, 1981 MB 2018/T 29 (PK) schilderij spiegel, 1956 Zonder titel (surrealistisch landschap collage schenking particuliere collectie aankoop Venduehuis der met een man die wordt aangevallen Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek schenking Laurens van Krevelen Rinus van den Bosch 4183 (MK) Notarissen, Den Haag met steun door een vogel), na 1960 001. Gabbers – Rotterdam 1994, en Frida de Jong Orpheo en Euridyce, 1963 van het Mondriaan Fonds tekening 1994 MB 2018/T 5 (PK) tekening Rinus van den Bosch V 3311 a‑b (KN&V) aankoop particulier foto schenking particuliere collectie Portret H. v. Haaren 1, 1976 MB 2018/T 43 (PK) aankoop kunstenaars met steun Theo van Baaren MB 2018/T 30 (PK) schilderij Hilla von Rebay van het Mondriaan Fonds De trap, 1985 schenking particuliere collectie Largo, 1947 Kristians Tonny 4176 (MK) collage Rinus van den Bosch 4184 (MK) schilderij Zonder titel (surrealistische schenking Laurens van Krevelen Grote Marktstraat, 1963 aankoop Galerie Valentien, Stuttgart voorstelling met vissende figuren), Dré Wapenaar en Frida de Jong tekening Rinus van den Bosch met steun van het Mondriaan circa 1930‑1940 Wallbirds, 2016‑2017 MB 2018/T 6 (PK) schenking particuliere collectie Stilleven, 1977 Fonds en de Vrienden van Museum tekening 2 sculpturen MB 2018/T 31 (PK) schilderij Boijmans Van Beuningen aankoop particulier aankoop kunstenaar met steun Nicolaas Barth schenking particuliere collectie 4175 (MK) MB 2018/T 44 (PK) van het Mondriaan Fonds Zes trio’s voor fluit, viool of twee Rinus van den Bosch 4185 (MK) BEK 2000 a‑b (MK) violen en cello, 1778‑1805 Nuances, 1975 126 127 Rinus van den Bosch vaas Pantus, Tal R, Marisa Rappard, Willem van Leusden en Frida de Jong Jörg Remé Co Westerik, 1972 schenking kunstenaar Klaas Rommelaere, Jacobien de Cocotte, 1949 MB 2018/7 (PK) Badhuis, 1988 schilderij V 3301 (KN&V) Rooij, Maria Roosen, Ben Sleeuwen­ prent tekening schenking particuliere collectie hoek, Celina Teague, Sigrid van schenking Laurens van Krevelen Joop Moesman schenking Laurens van Krevelen 4186 (MK) Matthew Day Jackson Woudenberg, Ronald Zuurmond en Frida de Jong Windkracht acht, 1984 en Frida de Jong Cadaver table, 2011 14 prenten, 5 tekeningen, 1 kom, MB 2018/3 (PK) prent MB 2018/T 14 (PK) Rinus van den Bosch sculptuur 1 tas, 3 sculpturen, 2 wandobjecten schenking Laurens van Krevelen Portret H. v. Haaren 2, 1976 schenking Theo Schols en schenking kunstenaars in opdracht Willem van Leusden en Frida de Jong Jan Schlechter Duvall schilderij Bert Kreuk van Museum Boijmans Van Laocoöon, 1949 MB 2018/8 (PK) Dreams of freedom, 1968 schenking particuliere collectie BEK 2008 a‑n (MK) Beuningen voor Kunst4Kids prent schilderij 4187 (MK) MB 2018/10 (PK), MB 2018/11 (PK), schenking Laurens van Krevelen Joop Moesman schenking Laurens van Krevelen Folkert de Jong MB 2018/T 51 (PK), MB 2018/13 en Frida de Jong De stille omgang, 1935 en Frida de Jong James Lee Byars Meet me and Mr. Beefy, 2001 (PK), V 3319 (KN&V), MB 2018/T 52 MB 2018/4 (PK) schilderij 4167 (MK) 18 objecten, bestaande uit diverse assemblage (PK), MB 2018/14 (PK), V 3318 schenking Laurens van Krevelen correspondentie waaronder schenking kunstenaar (KN&V), MB 2018/T 50 (PK), BEK Willem van Leusden en Frida de Jong Jan Schlechter Duvall ansichtkaarten en brieven, BEK 1990 c (MK) 2019 (MK), MB 2018/12 (PK), MB Alchimie de la passion, 1965 4162 (MK) Erotisch, 1971 circa 1980‑1997 2018/T 53 (PK), MB 2018/16 (PK), schilderij schilderij schenking dhr. Rudi Fuchs Ditty Ketting MB 2018/T 54 (PK), BEK 2020 schenking Laurens van Krevelen Jaap Mooy schenking Laurens van Krevelen 4137 (MK) t/m 4154 a-f (MK) Zonder titel, 74, 1993 (MK), BEK 2013 (MK), MB 2018/17 en Frida de Jong Droomtuin, 1958 en Frida de Jong schilderij (PK), MB 2018/18 (PK), MB 2018/19 4160 (MK) assemblage 4168 (MK) Andries Dirk Copier schenking particuliere collectie (PK), 4207 (MK), MB 2018/21 (PK), schenking Laurens van Krevelen vaas, 1938 4206 (MK) BEK 2014 (MK), MB 2018/22 (PK), Willem van Leusden en Frida de Jong Jan Schlechter Duvall schenking Drs. C.O.A. baron MB 2018/23 (PK), MB 2018/24 (PK), Levensloop, 1947 4163 (MK) The painter, 1980 Schimmelpenninck van der Oije Klaas Kloosterboer MB 2018/25 (PK) schilderij schilderij 2547 (KN&V) 18147, 2018 schenking Laurens van Krevelen Philips schenking Laurens van Krevelen serie van 21 tekeningen en Jacques Lacomblez en Frida de Jong Philips in2it (Kidcom), en Frida de Jong Pam Emmerik 1 papieren sculptuur Déplier les énigmes, 2009 4161 (MK) 1995-1996 4169 (MK) Dapper Hart, 1990 schenking kunstenaar schilderij computer schilderij MB 2018/T 55 a-v (PK) schenking Laurens van Krevelen Raymond Loewy voor Nordmende schenking Annemartine van Jan Schlechter Duvall schenking Kunstmagazijn Nijmegen en Frida de Jong Spectra Futura, 1969 Kesteren Gespleten wereld, 1980 4200 (MK) Cornelis Knuysting 4159 (MK) radio V 3317 (KN&V) schilderij inktstel, 1814 schenking particuliere collectie schenking Laurens van Krevelen Pam Emmerik schenking Mevr. A. Krekel‑Aalbers Jacques Lacomblez V 3267 (KN&V) Bertjan Pot en Frida de Jong Betise, Mattise, Disease, 1991 MBZ 561 a‑d (KN&V) Le jardin du vide, 2011 Non Camo Netting 3, 2018 4170 (MK) schilderij tekening Joop Moesman wandtapijt schenking Kunstmagazijn Nijmegen Harri Koskinen schenking Laurens van Krevelen Eppur si muove, 1964 schenking kunstenaar Jan Schlechter Duvall 4201 (MK) Block lamp, 1997 en Frida de Jong tekening V 3325 (KN&V) Magisch moment, 1990 lamp MB 2018/T 11 (PK) schenking Laurens van Krevelen schilderij Pam Emmerik schenking Karina Zwetsloot en Frida de Jong Jörg Remé schenking Laurens van Krevelen Holy Heart, 1991 V 3315 a‑c (KN&V) Jacques Lacomblez MB 2018/T 13 (PK) Zangeres, 1988 en Frida de Jong schilderij L’île de Circé, 1951 schilderij 4171 (MK) schenking Kunstmagazijn Nijmegen Helena van der Kraan en tekening Joop Moesman schenking Laurens van Krevelen 4202 (MK) Axel van der Kraan schenking Laurens van Krevelen De vlucht, 1971 en Frida de Jong Kristians Tonny Adler, 1974 en Frida de Jong prent 4164 (MK) Transferblad van ‘Le chasseur Daan van Golden sculptuur MB 2018/T 12 (PK) schenking Laurens van Krevelen de papillons’, circa 1953 A Prior, 2004‑2016 schenking Collectie Heijlond en Frida de Jong Jörg Remé tekening 19-delige fotoserie van ‘t Hul Jacques Lacomblez MB 2018/5 (PK) Vogel en mens, 1998 schenking Laurens van Krevelen schenking uit de nalatenschap BEK 2001 a‑c (MK) Quel est donc ce pays lointain, 2001 schilderij en Frida de Jong van Daan van Golden collage Joop Moesman schenking Laurens van Krevelen MB 2018/T 18 (PK) 4156 a‑s (MK) Kunst4Kids 2018 schenking Laurens van Krevelen De gevelde stam, 1973 en Frida de Jong Gam Bodenhausen, Mynke Buskens, en Frida de Jong prent 4165 (MK) Kristians Tonny Walter Gropius en Adolf Meyer Kari Cholnoky, Gelatin, Babs MB 2018/T 9 (PK) schenking Laurens van Krevelen Imposition, circa 1965 voor S.A. Loevy Haenen, C.J.M. van Herwaarden, en Frida de Jong Jörg Remé tekening deurkruk, 1922 Seet van Hout, Wouter Klein Jacques Lacomblez MB 2018/6 (PK) Demonen, 1999 schenking Laurens van Krevelen schenking Galerie Ulrich Fiedler Velderman, Klaas Kloosterboer, Automatisme I, 2007 schilderij en Frida de Jong V 3266 a‑d (KN&V) Maartje Korstanje, Oscar Camilo de tekening Joop Moesman schenking Laurens van Krevelen MB 2018/T 19 (PK) Las Flores, Alexandre Leger, Mark schenking Laurens van Krevelen Half paard en figuur met vlag, 1979 en Frida de Jong Olivier van Herpt Manders, Bridget Mullen, Serge en Frida de Jong prent 4166 (MK) Kristians Tonny Texture, 2017 Onnen, Jet van Oosten, Helma MB 2018/T 10 (PK) schenking Laurens van Krevelen Zonder titel, circa 1965 128 129 tekening Kristians Tonny schenking Han Nefkens Fashion Her de Vries Meindert Huibert Zaalberg zien noch de oren vervuld van schenking Laurens van Krevelen Zonder titel, circa 1965 on the Edge Portret van André Breton, 2006 vaas, 1954 horen, circa 1975 en Frida de Jong tekening B 614 (KN&V) assemblage schenking Potterij Zaalberg prent MB 2018/T 20 (PK) schenking Laurens van Krevelen schenking kunstenaar A 8997 (KN&V) bruikleen Stichting Museum en Frida de Jong Viktor&Rolf BEK 2004 (MK) Boijmans Van Beuningen Kristians Tonny MB 2018/T 23 (PK) Look 28, The Coral Dress, Cutting Meindert Huibert Zaalberg (uit de nalatenschap van Zonder titel, circa 1965 Edge Couture Collection, lente/ Her de Vries schaal, circa 1950 Hans Sonnenberg) tekening Xavier Toubes zomer 2010 Une Âme errante, 2010 schenking Potterij Zaalberg St 527 schenking Laurens van Krevelen Abandon 7, 2013‑2014 jurk assemblage A 8998 (KN&V) en Frida de Jong plastiek schenking Han Nefkens Fashion schenking kunstenaar Henk Lampe MB 2018/T 21 (PK) schenking kunstenaar on the Edge BEK 2005 (MK) Meindert Huibert Zaalberg Leunkruk, 1979 A 9007 (KN&V) B 663 (KN&V) kom, circa 1950 stoel Kristians Tonny Her de Vries schenking Potterij Zaalberg bruikleen Stichting Museum Mexikaans landschap, 1964 Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek Viktor&Rolf Forêt noire, 1991 A 8999 (KN&V) Boijmans Van Beuningen schilderij 013. Supporters – Rotterdam 1997, The DREAM ON (Look 10), NO assemblage (uit de nalatenschap van Cor schenking Laurens van Krevelen 1997 collectie, herfst/winter 2008‑2009 schenking Laurens van Krevelen Meindert Huibert Zaalberg de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) en Frida de Jong foto kleding en Frida de Jong Model E, 1946 St 538 4173 (MK) schenking kunstenaars schenking Han Nefkens Fashion 4174 (MK) 7-delig eetservies 4177 (MK) on the Edge schenking Potterij Zaalberg Johannes Ludovicus Mattheus Kristians Tonny B 664 (KN&V) Dré Wapenaar A 9003 a1‑g (KN&V) Lauweriks Le jardin féerique, 1927 Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek Nestbivak, 1996 Uitnodiging voor een tentoonstelling schilderij 025. Grannies – Rotterdam 1998, Viktor&Rolf sculptuur Meindert Huibert Zaalberg van de Staatlichen Handfertigkeits­ schenking Laurens van Krevelen 1998 Fabiana, The Silver Collection, schenking kunstenaar Ons Thuis, 1936 kursus Hagen, 1914 en Frida de Jong foto herfst/winter 2006‑2007 BEK 2021 (MK) 8-delig eetservies prent 4172 (MK) schenking kunstenaars jurk schenking Potterij Zaalberg bruikleen Stichting Museum 4178 (MK) schenking Han Nefkens Fashion on Herman Zaalberg (I) A 9004 a1‑h (KN&V) Boijmans Van Beuningen Kristians Tonny the Edge vaas, circa 1920 (uit de nalatenschap van Cor Rêve de la faim, 1942 Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek B 667 a‑j (KN&V) schenking Potterij Zaalberg Meindert Huibert Zaalberg de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) schenking Laurens van Krevelen 056. Homeboys – Rotterdam 2002, A 8993 (KN&V) Klei en Vuur, 1958 St 540 en Frida de Jong 2002 Viktor&Rolf 6-delig eetservies 4205 (MK) foto Alternative No. 1, 2009 Herman Zaalberg (I) schenking Potterij Zaalberg Johannes Ludovicus Mattheus schenking kunstenaars installatie vaas, circa 1922 A 9005 a1‑f (KN&V) Lauweriks Kristians Tonny 4179 (MK) schenking Han Nefkens Fashion schenking Potterij Zaalberg Uitnodiging voor een tentoonstelling Zonder titel, 1928 on the Edge A 8994 (KN&V) van de Kunstnijverheidsschool tekening Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek B 612 a‑f (KN&V) Langdurige bruiklenen Quellinus, 1918 schenking Laurens van Krevelen 111. Gitanes – Paris 2008, 2008 Herman Zaalberg (I) prent en Frida de Jong foto Viktor&Rolf vaas, 1926 Alvar Aalto voor Artek Helsinki bruikleen Stichting Museum MB 2018/T 15 (PK) schenking kunstenaars Irina, Shirt Symphony Collection, schenking Potterij Zaalberg kruk, circa 1955 Boijmans Van Beuningen 4180 (MK) lente/zomer 2011 A 8995 (KN&V) bruikleen Stichting Museum (uit de nalatenschap van Cor Kristians Tonny jurk Boijmans Van Beuningen de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Zonder titel, 1929 Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek schenking Han Nefkens Fashion Herman Zaalberg (II) (uit de nalatenschap van Cor St 541 tekening 136. Uomo Espresso – Milaan 2011, on the Edge vaas, 1982 de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) schenking Laurens van Krevelen 2008 B 684 a‑d (KN&V) schenking Potterij Zaalberg St 536 Johannes Ludovicus Mattheus en Frida de Jong foto A 9000 (KN&V) Lauweriks MB 2018/T 16 (PK) schenking kunstenaars Viktor&Rolf Eileen Agar Aankondiging voor een tentoon­ 4181 (MK) Look 19, Haute Couture Red Carpet Herman Zaalberg (II) Seated Figure, 1956 stelling van de Staatliche Kristians Tonny Dressing, Collection 49, herfst/ vaas, 1985 schilderij Handfertigkeitskursus Hagen, 1911 Zonder titel, 1951 Viktor&Rolf winter 2014 schenking Potterij Zaalberg bruikleen Stichting Museum prent tekening Look 33, The Fashion Show jurk A 9001 (KN&V) Boijmans Van Beuningen bruikleen Stichting Museum schenking Laurens van Krevelen Collection, herfst/winter 2007‑2008 schenking Han Nefkens Fashion St 528 Boijmans Van Beuningen en Frida de Jong installatie on the Edge Herman Zaalberg (II) (uit de nalatenschap van Cor MB 2018/T 17 (PK) schenking Han Nefkens Fashion B 697 a‑b (KN&V) vaas, 1995 Walter Dahn de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) on the Edge schenking Potterij Zaalberg Exvoto, 1987 St 547 Kristians Tonny B 613 a‑f (KN&V) Her de Vries A 9002 (KN&V) schilderij Zonder titel, circa 1965 Le Bal des débutantes, 1957‑1991 bruikleen G.H. ART Johannes Ludovicus Mattheus tekening Viktor&Rolf assemblage Meindert Huibert Zaalberg BRL 2018‑04 (MK) Lauweriks schenking Laurens van Krevelen Look 46 B, Bedtime Story schenking kunstenaar vaas, 1936 Visitekaartje van Johannes en Frida de Jong Collection, herst/winter 2005‑2006 BEK 2003 (MK) schenking Potterij Zaalberg Pieter Holstein Ludovicus Mattheus Lauweriks, 1911 MB 2018/T 22 (PK) installatie A 8996 (KN&V) Het oog wordt niet verzadigd van prent 130 131 bruikleen Stichting Museum de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Johannes Ludovicus Mattheus Tal R ging Kunst aan het Volk, 1921 • Herman Doomer Boijmans Van Beuningen St 560 Lauweriks Rarely Entrance, 2002 prent kunstkabinet, 1640‑1650 (uit de nalatenschap van Cor Visitekaartje van Johannes schilderij bruikleen Stichting Museum Div. M 90 (KN&V) de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Johannes Ludovicus Mattheus Ludovicus Mattheus Lauweriks, 1913 bruikleen G.H. ART Boijmans Van Beuningen St 548 Lauweriks prent BRL 2018‑02 (MK) (uit de nalatenschap van Cor Rijksmuseum Amsterdam Reclamekaart voor het tijdschrift bruikleen Stichting Museum de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) 80 Jaar Oorlog Johannes Ludovicus Mattheus ‘Bouw‑ en Sierkunst’, 1898 Boijmans Van Beuningen Paul Secon St 546 12 okt 2018 – 20 jan 2019 Lauweriks prent (uit de nalatenschap van Cor Swag‑lamp, 1960 • Willem Pietersz. Buytewech Visitekaartje van Johannes bruikleen Stichting Museum de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) lamp Hendrikus Theodorus Wijdeveld Vrolijk gezelschap, circa 1620 Ludovicus Mattheus Lauweriks, 1914 Boijmans Van Beuningen St 550 bruikleen Stichting Museum Programma voor de afscheids­ 1103 (OK) prent (uit de nalatenschap van Cor Boijmans Van Beuningen voorstelling van Eduard Verkade in • Adriaen Hanneman bruikleen Stichting Museum de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Johannes Ludovicus Mattheus (uit de nalatenschap van Cor de Stadsschouwburg Amsterdam, Portret van Johan de Witt Boijmans Van Beuningen St 561 Lauweriks de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) 1920 (1625‑1672), 1652 (uit de nalatenschap van Cor Ontwerp voor een visitekaartje St 537 prent 1280 (OK) de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Johannes Ludovicus Mattheus van Johannes Ludovicus Mattheus bruikleen Stichting Museum St 552 Lauweriks Lauweriks, 1913 Kara Walker Boijmans Van Beuningen Museum Beelden aan Zee, Visitekaartje van A.H.J.M. Schreurs, tekening The Last Memory of Birdie Africa, (uit de nalatenschap van Cor Den Haag Johannes Ludovicus Mattheus 1896 bruikleen Stichting Museum 2016 de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Zadkine aan Zee Lauweriks prent Boijmans Van Beuningen prent St 543 6 okt 2018 – 3 mrt 2019 Toegangsbewijs tot een lezing van bruikleen Stichting Museum (uit de nalatenschap van Cor bruikleen G.H. ART • Ossip Zadkine de Theosofische Vereniging Adyar, Boijmans Van Beuningen de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) BRL 2018‑03 (MK) Hendrikus Theodorus Wijdeveld Tête de femme, 1925 circa 1874‑1932 (uit de nalatenschap van Cor St 551 Aanvraagformulier voor een BEK 1367 (MK) prent de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Hendrikus Theodorus Wijdeveld abonnement op de Engelstalige • Ossip Zadkine bruikleen Stichting Museum St 557 Johannes Ludovicus Mattheus Groet aan Sjoukje De Wit‑Jelsma, editie van het tijdschrift Wendingen, Orpheus, 1948 Boijmans Van Beuningen Lauweriks februari 1975 1921‑1931 BEK 1370 (MK) (uit de nalatenschap van Cor Johannes Ludovicus Mattheus Bloem met een gezicht, 1894 tekening prent de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Lauweriks prent bruikleen Stichting Museum bruikleen Stichting Museum Rijksmuseum Twenthe, Enschede St 553 Vignet voor Duwaer & Van Ginkel, bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen Boijmans Van Beuningen Lief en Leed 1904 Boijmans Van Beuningen (uit de nalatenschap van Cor (uit de nalatenschap van Cor 8 sep 2018 – 6 jan 2019 Johannes Ludovicus Mattheus prent (uit de nalatenschap van Cor de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) • Abraham van den Tempel Lauweriks bruikleen Stichting Museum de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) St 562 St 544 Portret van Jan van Amstel en Vignet voor Le Nobel & Labots, Boijmans Van Beuningen St 556 zijn vrouw Anna Boxhoorn, 1671 1896‑1903 (uit de nalatenschap van Cor Hendrikus Theodorus Wijdeveld 1852 (OK) prent de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Sven Markelius voor Ljungbergs Programma voor een optreden Uitgaande bruiklenen bruikleen Stichting Museum St 558 Pythagoras, 1952 van de danseres Gertrud Leistikow nationaal Museum MORE, Gorssel Boijmans Van Beuningen kleed in de Revolutionair Socialistische Bezielde Realisten (uit de nalatenschap van Cor Johannes Ludovicus Mattheus bruikleen Stichting Museum Vrouwenbond Amsterdam, Rijksmuseum Amsterdam 3 feb 2018 – 13 mei 2018 de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Lauweriks Boijmans Van Beuningen 1917‑1921 Onderzoek Pieter de Hooch • Floris Verster St 554 Monogram van De Bazel & (uit de nalatenschap van Cor prent 17 mei 2018 – 11 okt 2019 Lelies in een roodkoperen pan, Lauweriks, 1894 de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) bruikleen Stichting Museum • Pieter de Hooch 1891 Johannes Ludovicus Mattheus prent St 535 Boijmans Van Beuningen Het lege glas, 1650‑1655 2317 (MK) Lauweriks bruikleen Stichting Museum (uit de nalatenschap van Cor 2499 (OK) • Floris Verster Brievenhoofd voor Le Nobel & Boijmans Van Beuningen Piero Manzoni de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Stilleven met camelia’s en Labots, 1896‑1903 (uit de nalatenschap van Cor Archief met brieven van Piero St 542 Rijksmuseum Amsterdam kristallen schaaltje, 1916 prent de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Manzoni, 1958‑1963 Kwab 2663 (MK) bruikleen Stichting Museum St 559 correspondentie Hendrikus Theodorus Wijdeveld 29 jun 2018 – 16 sep 2018 • Floris Verster Boijmans Van Beuningen bruikleen Stichting Museum Notitiekaartje voor het maandblad • Emanuel de Witte Sierpompoenen, 1895 (uit de nalatenschap van Cor Johannes Ludovicus Mattheus Boijmans Van Beuningen Wendingen, 1918‑1933 Interieur met vrouw aan MB 541 (PK) de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) Lauweriks (uit de nalatenschap van prent het virginaal, 1665‑1670 St 555 Visitekaartje van Johannes Hans Sonnenberg) bruikleen Stichting Museum 2313 (OK) Museum MORE, Gorssel Ludovicus Mattheus Lauweriks, 1912 St 539 Boijmans Van Beuningen • Theodorus van Kessel Johan Polet | Beeldhouwer Johannes Ludovicus Mattheus prent (uit de nalatenschap van Cor Ontwerp voor een zilveren 23 sep 2018 – 6 jan 2019 Lauweriks bruikleen Stichting Museum Tal R de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) tafelkandelaar met kwab­ • Johan Polet Visitekaartje van H. Wegerif, Boijmans Van Beuningen Nü (no. 33), 2001 St 545 ornamenten en dolfijnen, Vrouwenkop, 1929 1879‑1932 (uit de nalatenschap van Cor collage circa 1650 BEK 1304 (MK) prent de Wit en Sjoukje de Wit-Jelsma) bruikleen G.H. ART Hendrikus Theodorus Wijdeveld BdH 17984 (PK) • Johan Polet bruikleen Stichting Museum St 549 BRL 2018‑01 (MK) Notitiekaartje voor het maandblad • Anoniem Liggend vrouwelijk naakt, Boijmans Van Beuningen Wendingen met advertentie voor traphek, circa 1650 circa 1932 (uit de nalatenschap van Cor een theatervoorstelling van Vereni­ Div. M 3 (KN&V) BEK 1305 (MK) 132 133 • Johan Polet • Kees Timmer Keramiekmuseum Princessehof, Brief aan Flor Bex, 1990 ampul, 1767 • Willem Gilles voor Diepenbrock Liggend vrouwelijk naakt, 1934 Olifant, 1943 Leeuwarden 3954 a‑c (MK) BZ 9 (KN&V) & Reigers N.V. – DRU BEK 1306 (MK) MB 1945/26 b (PK) Made in Holland – 400 jaar • James Lee Byars • Rudolp Sondagh Ontwerptekening voor • Johan Polet • Kees Timmer wereldmerk Brief aan Flor Bex, 1983 ampul, 1767 handgreep, 1953‑1954 Staande mannenfiguur, Twee liggende tijgers, circa 1937 2 jun 2018 – 30 jun 2019 3956 a‑c (MK) BZ 10 (KN&V) MB 1980/T 62‑3 b (KN&V) 1935/1952 MB KT gi.1 (PK) • Pieter Adriaensz. Kocks voor • James Lee Byars • Michiel de Bruyn van • Willem Gilles voor Diepenbrock BEK 1307 (MK) • Kees Timmer De Grieksche A Ansichtkaart aan Flor Bex, 1984 Berendrecht & Reigers N.V. – DRU Zelfportret, circa 1967 tulpenvaas, 1700‑1800 3967 a‑b (MK) wijnkan, 1652 Schetsen voor eindvorm, Museum MORE, Gorssel Stad‑G 25 A 2807 a‑b (KN&V) • James Lee Byars BZ 13 (KN&V) 1953‑1954 Kees Timmer • Kees Timmer • Wilhelmus Petrus Hartgring voor • Brief aan Flor Bex, 1976 MB 1980/T 62‑3 d (KN&V) 23 sep 2018 – 6 jan 2019 Cheetah in nachthok, 1967 N.V. Haagsche Plateelfabriek 4006 a‑c (MK) Kunsthal, Rotterdam • Willem Gilles voor Diepenbrock • Kees Timmer Stad‑S 9 Rozenburg • Sebald Beham Viktor&Rolf: Fashion Artists & Reigers N.V. – DRU Liggende tijger, 1965 • Kees Timmer vaas, 1899‑1900 Proviandmeester, circa 1530 25 years waterketel, 1953‑1954 2705 (MK) Gekooide dril, 1968 A 3091 (KN&V) MB 2010/1 D (PK) 26 mei 2018 – 30 sep 2018 V 204 a‑g (KN&V) • Kees Timmer Stad‑S 20 • Frederik Regout • Sebald Beham • Viktor&Rolf Felis onca, circa 1953 • Kees Timmer bord, 1893‑1896 Veldwevel, circa 1530 Look 33, The Fashion Show Stedelijk Museum Schiedam 2857 (MK) Zelfportret (Himself) 1, 1968 V 1320 (KN&V) MB 2010/1 E (PK) Collection, herfst/winter Jan Henderikse • Kees Timmer Stad‑S 163 • Chris van der Hoef • Sebald Beham 2007‑2008 3 mrt 2018 – 10 jun 2018 Hyena, 1960 • Kees Timmer kom, 1902 Haakbusschutter, circa 1530 B 613 a‑f (KN&V) • Jan Henderikse 3176 (MK) Zelfportret, 1968 V 1441 (KN&V) MB 2010/1 Q (PK) • Viktor&Rolf Assemblage van nummerplaten, • Kees Timmer Stad‑S 164 • Plateelbakkerij De Distel • Erhard Schön Look 46 B, Bedtime Story 1966 Zelfportret, 1972 vaas, 1900‑1923 Busmeester, circa 1530 Collection, herst/winter 3262 (MK) 3514 (MK) Museum Gouda V 1647 a‑c (KN&V) MB 2010/1 S (PK) 2005‑2006 • Jan Henderikse • Kees Timmer Pieter Pourbus • Plateelbakkerij De Distel • Sebald Beham B 614 (KN&V) Rejects, 1980 Bedelaar in Pretoria II, 1954 20 feb 2018 – 17 jun 2018 kandelaar, 1896‑1910 Sultan Soleiman de Grote, • Viktor&Rolf MB 1981/T 33 (MK) BRL 2017‑02 • Pieter Pourbus V 1650 (KN&V) circa 1530 Look 28, The Coral Dress, • Kees Timmer Portret van Joris (?) van • Plateelbakkerij De Distel MB 2010/2 A (PK) Cutting Edge Couture Collection, Timmer en de dieren, 1943‑1944 den Heede, circa 1555 vaas, 1900‑1923 • Sebald Beham lente/zomer 2010 Uitgaande langdurige L 1993/68 a‑w (PK) 1681 (OK) V 1656 (KN&V) Generaal Sansaco, circa 1530 B 663 (KN&V) bruiklenen nationaal • Kees Timmer MB 2010/2 D (PK) • Viktor&Rolf Slingerende orang‑oetang, Teylers Museum, Haarlem Museum Het Valkhof, Nijmegen • Erhard Schön Look 17, Red Carpet Dressing, Het Noordbrabants Museum, circa 1942 Leonardo da Vinci Ik, Maria van Gelre – de hertogin en Turkse ruiter met twee Haute Couture Collection, herfst/ ‘s-Hertogenbosch MB 1942/124 a (PK) 5 okt 2018 – 6 jan 2019 haar uitzonderlijke gebedenboek gevangenen, circa 1530 winter 2014 Jan Sluijters, de wilde jaren • Kees Timmer • Agostino Veneziano naar een 13 okt 2018 – 6 jan 2019 MB 2010/2 G (PK) DTM 294 a‑b (KN&V) 17 nov 2018 – 17 nov 2023 Slapende tijger, circa 1937 ontwerp van Leonardo da Vinci • Anoniem • Erhard Schön • Viktor&Rolf • Jan Sluijters MB 1943/28 (PK) Lelijk stel met oude toekijker, apothekerspot, 1400‑1425 Turkse gruweldaden in het Look 18, Van Gogh Girls, Haute Kipkarretjes, 1907 • Kees Timmer 1516 A 3702 (KN&V) Wienerwald, circa 1530 Couture Collection, lente/zomer 2482 (MK) Café‑interieur, circa 1937 BdH 3900 (PK) MB 2010/2 H (PK) 2015 MB 1943/29 (PK) • Anoniem, navolger van Kröller‑Müller Museum, Otterlo • Erhard Schön DTM 295 a‑c (KN&V) • Kees Timmer Leonardo da Vinci Als kunst je lief is Turkse ruiter op dromedaris, • Viktor&Rolf Uitgaande bruiklenen Vrouw zittend aan een bar, Kop van een oude man in profiel 30 sep 2018 – 3 feb 2019 circa 1530 Look 10, Wearable Art, Haute internationaal circa 1937 naar rechts, circa 1500‑1525 • René Magritte MB 2010/2 I (PK) Couture Collection, herfst/winter MB 1943/30 (PK) I 464 (PK) Le miroir vivant, 1928 • Henry Van de Velde voor Firma 2015 Fondazione Ferrero, Alba • Kees Timmer • Anoniem, school van 3825 (MK) Theodor Müller Hofjuwelier DTM 298 a‑c (KN&V) Dal nulla al sogno Vrouw zittend aan een tafel Leonardo da Vinci • James Lee Byars bord, circa 1905 27 okt 2018 – 25 feb 2019 in een café, circa 1937 Mannenkop naar rechts, circa Boodschap aan Flor Bex, zonder MBZ 525 (KN&V) Het Nieuwe Instituut, Rotterdam • René Clair MB 1943/31 (PK) 1500‑1525 datum (na 1988) Speculatief Design Archief Entr’acte, 1924 • Kees Timmer I 465 recto (PK) 3892 a‑h (MK) Oud‑Katholieke Parochie HH. 18 okt 2018 – 10 mrt 2019 34 Marabou, circa 1943 • Leonardo da Vinci • James Lee Byars Petrus en Paulus/Paradijskerk, • Willem Gilles voor Diepenbrock • Jean‑Christophe Averty MB 1945/17 b (PK) Leda en de zwaan, circa Brief aan Flor Bex, 1980 Rotterdam & Reigers N.V. – DRU Salvador Dali: A Soft Self‑ • Kees Timmer 1504‑1506 3908 a‑b (MK) Paasviering 2018 Twee foto’s vooroorlogse Portrait, 1969 Schildpad, circa 1943 I 466 (PK) • James Lee Byars 28 mrt 2018 – 4 apr 2018 DRU‑ketel, 1953‑1954 134 MB 1945/18 a (PK) Brief aan Flor Bex in vorm van • Anoniem MB 1980/T 62‑1 a (KN&V) • André Breton • Kees Timmer Fries Museum, Leeuwarden een L, 1980 miskelk, 1681 • Willem Gilles voor Diepenbrock Le surréalisme et la peinture, Neushoornvogel, circa 1943 Phantom Limb 3910 a‑b (MK) BZ 7 (KN&V) & Reigers N.V. – DRU suivi de Génèse et perspective MB 1945/18 b (PK) 26 jan 2018 – 6 jan 2019 • James Lee Byars • Cornelis de Haan Ontwerptekening voor fluitketel, artistiques du surréalisme et de • Kees Timmer • Thomas Huber Brief aan Flor Bex, 1984 schaal, 1681 1953‑1954 Fragments inédits, 1945 Zebra, circa 1943 Bildaushub II, 2013 3911 a‑f (MK) BZ 8 (KN&V) MB 1980/T 62‑3 a (KN&V) 1981/225 MB 1945/25 a (PK) 3719 a-b (MK) • James Lee Byars • Rudolp Sondagh 134 135 • André Breton en Paul Éluard • Anoniem • André Breton • Salvador Dalí 3497 k (MK) BEK 1481 a‑b (MK) Dictionnaire abrégé du On tue comme on respire, 1937 Cycle systématique de Le grand paranoïaque, 1936 • Hans Bellmer • Man Ray surréalisme, 1938 2001/288 (4) conférences sur les plus 2989 (MK) Les jeux de la poupée, 1949 L’enigme d’Isidore Ducasse, 1994/268 • Anoniem récentes positions du • Salvador Dalí 3497 o (MK) 1920 (1971) • Max Ernst 29, Rue d’Astorg, 1937 surréalisme, 1935 Espagne, 1938 • Hans Bellmer BEK 1491 (MK) Une semaine de bonté ou Les 2001/288 (5) 2004/549 2990 (MK) Les jeux de la poupée, 1949 • Man Ray sept éléments capitaux: premier • Anoniem • Carel Willink • Salvador Dalí 3497 r (MK) Vénus restaurée, 1936 (1971) cahier, Dimanche: élément: la Horaire, 1937 Late bezoekers van Pompeï, Impressions d’Afrique, 1938 • Man Ray BEK 1502 (MK) boue: exemple: le lion de belfort, 2001/288 (6) 1931 2991 (MK) Portrait of Nelly van Doesburg, • Joan Miró 1934 • Anoniem 2005 (MK) • René Magritte 1923 Monsieur et madame, 1969 1996/256 (1) La mélancolie gâteuse des • André Breton Le modèle rouge III, 1937 3500 (MK) BEK 1541 a‑b (MK) • Max Ernst chiens comme une vertigineuse Le surréalisme en 1947: 2992 (MK) • Man Ray • René Magritte Une semaine de bonté ou Les descente en ski, 1937 exposition internationale • Man Ray La plus belle statue d’Amérique, Le puits de vérité, 1967 sept éléments capitaux: deuxi­ 2001/288 (7) du surrealisme, 1947 Composition, 1952 1920 BEK 1677 (MK) ème cahier, Lundi: élément: • Anoniem 2015/0006 a‑y 3234 (MK) 3501 (MK) • Man Ray l’eau: exemple: l’eau, 1934 Ce qui nous manque à tous, • Max Ernst • Claude Cahun • Man Ray Cadeau/Audace, 1921 (1974) 1996/256 (2) 1937 Le couple, 1923 Self‑Portrait, 1929 The Rope Dancer Accompanies BEK 1685 (MK) • Max Ernst 2001/288 (9) 2708 (MK) 3394 (MK) Herself with Her Shadows, • Joseph Cornell Une semaine de bonté ou • Anoniem • René Magritte • Claude Cahun 1928‑1940 Untitled (for Chiarina), circa 1958 Les sept éléments capitaux: Ouverture, 1937 Au seuil de la liberté, 1930 Self‑Portrait, 1928 3502 (MK) BEK 1808 (MK) quatrième cahier, Mercredi: 2001/288 (11) 2709 (MK) 3395 (MK) • Man Ray • Salvador Dalí élément: le sang: exemple: • Anoniem • Salvador Dalí • Hans Bellmer La mer de merde, 1920 Métronome, 1944 Oedipe, 1934 Côté à ouvrir, 1937 Le visage de la guerre, 1940 L’idole, 1937 3503 (MK) BEK 1868 (MK) 1996/256 (4) 2001/288 (12) 2766 (MK) 3396 (MK) • Man Ray • Hans Arp • André Breton • Anoniem • Paul Delvaux • Hans Bellmer Portret van Francis Picabia, Homme vu par une fleur, 1958 Nadja, 1928 Au pied de la lettre, 1937 La ville rouge, 1944 La poupée, 1938 1925‑1930 BEK 1912 (MK) 1998/194 2001/288 (13) 2782 (MK) 3397 (MK) 3504 (MK) • Man Ray • Max Ernst • Anoniem • Man Ray • Francis Picabia • Vincent Mentzel Non‑Euclidean Object, 1932 Rêve d’une petite fille qui voulut Ma Gouvernante, 1937 Mon premier amour, 1952 Egoïsme, 1947‑1950 Sir Edward James, Xilitla, (1973) entrer au Carmel, 1930 2001/288 (14) 2797 (MK) 3400 (MK) Mexico, 1980 BEK 1936 a‑b (MK) 1998/196 • Anoniem • Man Ray • Francis Picabia 3556 (MK) • Man Ray • Salvador Dalí La solution de rébus, 1937 Rayografie, 1925 Portret van Arthur Cravan, 1923 • Vincent Mentzel La Fortune III, 1946 (1973) Metamorphosis of Narcissus, 2001/288 (15) 2798 a (MK) 3401 (MK) Sir Edward James, Xilitla, BEK 1937 (MK) 1937 • Anoniem • Salvador Dalí • Francis Picabia Mexico, 1980 • Joop Moesman 1998/493 Pont du demi‑sommeil, 1937 Landscape with a Girl Skipping Viens avec moi là‑bas, 1948 3557 (MK) Namiddag, 1932 • André Breton 2001/288 (16) Rope, 1936 3402 (MK) • Salvador Dalí BRL 93‑04 (MK) Qu’est‑ce que le surréalisme?, • Anoniem 2937 a‑c (MK) • Francis Picabia Midsummer Night’s Mare, • Salvador Dalí 1934 La Terre en bouteille, 1937 • Salvador Dalí Radio Concerts, circa 1921 circa 1944 Illustrations for ‘The Songs 1999/223 2001/288 (17) Table solaire, 1936 3403 (MK) 3561 (MK) of Maldoror’, 1934 (1952) • Comte de Lautréamont • Anoniem 2938 (MK) • Francis Picabia • Yves Tanguy BRL 1999‑01 1‑45 (PK) Les chants de Maldoror: Paris à vol d’oiseau, 1937 • René Magritte Danger de la Force, 1947‑1950 Paysage avec nuages roses, • Tristan Tzara illustrations de René Magritte, 2001/288 (18) La reproduction interdite, 1937 3404 (MK) 1928 Anthologie Dada (4‑5) (met 1948 • Anoniem 2939 (MK) • Francis Picabia 3577 (MK) werken van o.a.: Picabia, Richter, 1999/226 A l’échelle du désir, 1937 • René Magritte Spaanse vrouwen, circa 1925 • Man Ray Hansmann), 1919 • André Breton 2001/288 (19) La jeunesse illustrée, 1937 3405 (MK) Life Saver, 1944 MB 1970/18 (PK) Manifeste du surréalisme: • Anoniem 2940 (MK) • Man Ray 3754 (MK) • Salvador Dalí poisson soluble, 1929 Bois des Iles, 1937 • René Magritte Coat Stand, 1920 (1975) • Victor Brauner Zelfportret (studie voor 2000/301 2001/288 (20) La saignée, 1938‑1939 3414 (MK) Le Déserteur, 1931 ‘Impressions d’Afrique’ I), • André Breton • Anoniem 2941 (MK) • Hans Bellmer 4026 (MK) circa 1938 Notes sur la poésie, 1936 Poisson d’Avril, 1937 • René Magritte Les jeux de la poupée, 1949 • Salvador Dalí MB 1979/T 10 (PK) 2000/303 2001/288 (21) La maison de verre, 1939 3497 e (MK) Tête otorhinologique de Vénus, • Salvador Dalí • Anoniem • Man Ray 2942 (MK) • Hans Bellmer 1964 (1970) Zelfportret (studie voor Ampoule contenant 50 c.c. d’air Facile, 1935 • René Magritte Les jeux de la poupée, 1949 BEK 1466 (MK) ‘Impressions d’Afrique’ II), de Paris, 1937 2001/292 Le poison, 1939 3497 g (MK) • Salvador Dalí 1938 2001/288 (1) • Julien Levy Gallery 2943 (MK) • Hans Bellmer Vénus de Milo aux tiroirs, 1936 MB 1979/T 11 (PK) • Anoniem Drawings and etchings to • Salvador Dalí Les jeux de la poupée, 1949 (1964) • Marcel Duchamp Poème‑Objet, 1937 illustrate Lautréamont’s ‘Chants Couple aux têtes pleines 3497 i (MK) BEK 1467 (MK) La mariée mise à nu par 2001/288 (2) de Maldoror’ by Dali, 1934 de nuages, 1936 • Hans Bellmer • Man Ray ses célibataires, même 2001/360 2988 a‑b (MK) Les jeux de la poupée, 1949 Le témoin, 1941 (1971) (La boîte verte), 1934 136 137 MB 1990/2 1 (MK) ST.B.2003/4 littéraire, 1936 16 okt 2018 – 25 feb 2019 Scottish National Gallery, Malato all’ospedale, circa 1900 • Marcel Duchamp • George Hugnet Tijds.1324 (8) • Bruce Nauman Edinburgh BRL 2014‑19 (MK) De ou par Marcel Duchamp L’Aventure Dada (1916‑1922), • E. Tériade Double Steel Cage Piece, 1974 Rembrandt. Britain’s Discovery • Medardo Rosso ou Rrose Sélavy (La boîte‑en‑ 1957 Minotaure: revue artistique et BEK 1568 1‑37 (MK) of the Master Malato all’ospedale, valise), 1952 ST.B.2003/5 littéraire, 1936 7 jul 2018 – 14 okt 2018 circa 1920‑1928 MB 1990/3 (MK) • Leonora Carrington Tijds.1324 (9) Liebermann‑Villa, Berlijn • Rembrandt van Rijn BRL 2014‑20 (MK) • Man Ray La maison de la peur, 1938 • Albert Skira London 1938: Defending De man met de rode muts, circa • Medardo Rosso Au Poil, 1971 ST.B.2003/8 Minotaure: revue artistique et ‘Degenerate’ German Art 1660 La Conversazione, circa 1904 MB 1991/8 (MK) • George Hugnet littéraire, 1937 7 okt 2018 – 14 jan 2019 2113 (OK) BRL 2014‑22 (MK) • Salvador Dalí Petite anthologie poétique du Tijds.1324 (10) • Wassily Kandinsky • Rembrandt van Rijn • Medardo Rosso Souvenir – Catalogue, 1936 surréalisme, 1934 • Albert Skira Grosse Studie, 1914 Titus aan de lezenaar, 1655 La Conversazione, 1910 MB 1992/3 (MK) ST.B.2003/13 Minotaure: revue artistique et 2677 (MK) St 2 BRL 2014‑23 (MK) • Marcel Duchamp • Edouard Léon Théodore Mesens littéraire, 1938 • Medardo Rosso A l’infinitif (La boîte blanche), Intervention Surréaliste: Tijds.1324 (11) Groeningemuseum, Brugge Palazzo dei Diamanti, Ferrara Medardo Rosso come 1967 Documents 34, nouvelle série • Albert Skira Haute Lecture by Colard Mansion. Gustave Courbet and Nature Bookmaker, 1910‑1920 MB 1992/4 1‑91 (MK) no.1, 1934\06 Minotaure: revue artistique et Vernieuwing van tekst en beeld in 22 sep 2018 – 6 jan 2019 BRL 2014‑24 (MK) • Man Ray ST.B.2003/14 littéraire, 1938\ middeleeuws Brugge • Gustave Courbet • Medardo Rosso Lèvres d’or, 1967 • Noël Arnaud Tijds.1324 (12/13) 1 mrt 2018 – 3 jun 2018 De appelboomgaard van de Medardo Rosso come MB 1995/1 (MK) Le Surréalisme Révolutionnaire, • Man Ray • Anoniem, navolger van Dieric vader van Courbet te Ornans, Bookmaker, 1910‑1920 • Max Ernst 1948 Cahiers d’Art, 1935 Bouts 1873 BRL 2014‑25 (MK) Petites tables autour de la terre, ST.B.2003/16 Tijds.1410 (10) Maria met Kind, circa 1490 2591 (MK) • Medardo Rosso 1926 • André Breton • Edouard Léon Théodore Mesens N 68 recto (PK) Medardo Rosso come MB 1995/3 4 (PK) La révolution surréaliste, 1926 London Bulletin, 1938 Städel Museum, Frankfurt am Bookmaker • Max Ernst Tijds.1322 (6) Tijds.1417 (1) BOZAR Paleis voor de Schone Main (venue 2) BRL 2014‑26 (MK) La châle à fleurs de givre, 192 • André Breton • Elsa Schiaparelli Kunsten, Brussel Rubens – The Power of • Medardo Rosso MB 1995/3 5 (PK) La révolution surréaliste, 1926 Snuff, 1939 Silence on canvas. Spanish Still Transformation Medardo Rosso come • Max Ernst Tijds.1322 (7) V 2228 a‑c (KN&V) Life 8 feb 2018 – 3 jun 2018 Bookmaker, 1901 Les mœurs des feuilles, uit de • André Breton • Salvador Dalí voor Baccarat 20 feb 2018 – 27 mei 2018 • Peter Paul Rubens BRL 2014‑27 (MK) serie Histoire Naturelle, 1926 La révolution surréaliste, 1928 Le Roy Soleil, 1946 • Meester van de Amsterdamse Blad met kopieën naar Tobias • Medardo Rosso MB 1995/3 19 (PK) Tijds.1322 (11) V 2229 a‑c (KN&V) Bodegone Stimmer, circa 1595‑1600 Medardo Rosso come • Max Ernst • André Breton • Salvador Dalí Keukenstuk (bodegone), MB 5000 (PK) Bookmaker, 1910‑1920 Le pain vacciné, 1926 La révolution surréaliste, 1929 Mae West Lips Sofa, 1938 circa 1625 BRL 2014‑29 (MK) MB 1995/3 24 (PK) Tijds.1322 (12) V 2280 (KN&V) BRL 2004 SK‑A‑2962 (OK) Schirn Kunsthalle, Frankfurt • Medardo Rosso • Max Ernst • E. Tériade • Salvador Dalí am Main (venue 2) Bambino malato, 1895‑1924 L’origine de la pendule, 1926 Minotaure: revue artistique et poederdoos, 1935 Musée départemental de Flandre, Basquiat: Boom for Real BRL 2014‑30 (MK) MB 1995/3 27 (PK) littéraire, 1933 V 2909 a‑c (KN&V) Cassel 16 feb 2018 – 27 mei 2018 • Medardo Rosso • Max Ernst Tijds.1324 (1) • Salvador Dalí Gaspar de Crayer • Jean‑Michel Basquiat Bambino malato, 1895‑1924 La roue de la lumière, 1926 • E. Tériade Swan‑Elephant II ashtray, 1967 30 jun 2018 – 4 nov 2018 Untitled, 1982 BRL 2014‑31 (MK) MB 1995/3 30 (PK) Minotaure: revue artistique et V 3121 (KN&V) • Gaspar de Crayer 3047 (MK) • Medardo Rosso • Max Ernst littéraire, 1933 • Salvador Dalí De marteldood van de Heilige Bambino malato, 1895‑1924 Eve, la seule qui nous reste, Tijds.1324 (2) chocoladedoos, 1967 Petrus, 1646‑1650 Museum für Moderne Kunst, BRL 2014‑32 (MK) 1926 • E. Tériade V 3122 (KN&V) 2519 (OK) Frankfurt am Main • Medardo Rosso MB 1995/3 35 (PK) Minotaure: revue artistique et • Salvador Dalí Cady Noland Bambino malato, 1895‑1924 • Giorgio de Chirico littéraire, 1933 speelkaart, 1967 Stiftung Museum Kunstpalast, 26 okt 2018 – 31 mrt 2019 BRL 2014‑33 (MK) Il trovatore, circa 1924 Tijds.1324 (3‑4) V 3123 (KN&V) Düsseldorf (venue 2) • Cady Noland • Medardo Rosso St 125 • E. Tériade Monochrome: Painting in Black and Eat Yer Fuckin Face Off, 1990 Bambino al seno, 1923 • Paul Delvaux Minotaure: revue artistique et Staatliche Kunsthalle White 3253 (MK) BRL 2014‑35 (MK) Les phases de la lune III, 1942 littéraire, 1934 Baden‑Baden 21 mrt 2018 – 15 jul 2018 • Medardo Rosso St 132 Tijds.1324 (5) Exhibiting the Exhibition • Adriaen van de Venne Museum voor Schone Kunsten, Impressione d’omnibus, • Man Ray • E. Tériade 2 mrt 2018 – 17 jun 2018 Arme Weelde, 1635 Gent 1915‑1920 La photographie n’est pas l’art, Minotaure: revue artistique et • Charles Rochussen 1896 (OK) Medardo Rosso BRL 2014‑39 (MK) 1937 littéraire, 1934 Kunstbeschouwing in Arti • Hendrick Goltzius 17 mrt 2018 – 24 jun 2018 • Medardo Rosso ST.B.2003/1 Tijds.1324 (6) et Amicitiae, 1850 De grote Hercules, 1589 • Medardo Rosso Impressione d’omnibus, • Marcel Duchamp • E. Tériade MB 516 (PK) BdH 8079 (PK) Ecce Puer, circa 1910‑1915 1915‑1920 Marchand du Sel: écrits de Minotaure: revue artistique et • Pieter de Jode (II) BRL 2014‑16 (MK) BRL 2014‑40 (MK) Marcel Duchamp, 1958 littéraire, 1935 Schaulager, Basel (venue 1) Rinaldo en Armida, 1644 • Medardo Rosso • Medardo Rosso ST.B.2003/2 Tijds.1324 (7) Bruce Nauman: Disappearing Acts BdH Boek FA 76/16154 (PK) Ecce Puer, circa 1910‑1915 Impressione d’omnibus, • André Breton • E. Tériade 17 mrt 2018 – 26 aug 2018 BRL 2014‑18 (MK) 1906‑1908 l’Amour fou, 1937 Minotaure: revue artistique et MoMA PS1, New York (venue 2) • Medardo Rosso • BRL 2014‑41 (MK) 138 139 • Medardo Rosso • Medardo Rosso 30 okt 2018 – 27 jan 2019 MB 5002 recto (PK) Red Bull Arts New York, • Kees van Dongen Impressione d’omnibus, Rieuse, circa 1910 • Pisanello • Peter Paul Rubens New York Lieuses, 1905 1884‑1889 BRL 2015‑27 (MK) Vier studies van een vrouwelijk Christus aan het kruis, Rammellzee, Racing for thunder KvD 32 (PK) BRL 2014‑42 (MK) • Medardo Rosso naakt, een Annunciatie en twee circa 1630‑1631 3 mei 2018 – 26 aug 2018 • Kees van Dongen • Medardo Rosso Rieuse, circa 1910 studies van een zwemmende MB 5005 (PK) • Vincent Vlasblom Café de Nichtlamp, 1895 Rouart al salon, 1904 BRL 2015‑28 (MK) vrouw, circa 1428‑1432 • Paulus Pontius (I) New York Graffiti: Rammellzee, MB 2015/T 39 (PK) BRL 2014‑46 (MK) • Medardo Rosso I 520 recto (PK) Portret van Don Gasparo 1983 • Medardo Rosso Rieuse, circa 1910 • Fra Bartolommeo de Guzman, 1626 250.6_203.01 Musée du Luxembourg, Parijs Ecce Puer, 1906 BRL 2015‑29 (MK) Studie voor de centrale groep MB 5036 (PK) (venue 2) BRL 2014‑56 (MK) • Medardo Rosso van de ‘Pavia Pietà’ (Bewening • Peter Paul Rubens Fondation Custodia, Parijs Un fou de peinture – le jeune • Medardo Rosso Rieuse, circa 1910 van Christus), circa 1511‑1513 Bacchus en Ariadne, 1636 Georges Michel, le paysage Tintoret Impression de Omnibus, BRL 2015‑30 (MK) I 563 M 164 (PK) St 29 sublime 6 mrt 2018 – 1 jul 2018 datering onbekend • Medardo Rosso • Peter Paul Rubens 27 jan 2018 – 29 apr 2018 • Jacopo Tintoretto BRL 2015‑04 (MK) Conversazione, datering Museo Nacional del Prado, De dood van Eurydice, 1636 • Jan van Kessel en Johannes Maria met Kind, circa 1550 • Medardo Rosso onbekend Madrid (venue 1) St 30 Lingelbach 2564 (OK) Impression de Omnibus, BRL 2015‑34 (MK) Rubens. Painter of Sketches • Peter Paul Rubens Vergezicht met valkenjacht, • Jacopo Tintoretto datering onbekend • Medardo Rosso 9 apr 2018 – 5 aug 2018 De triomftocht van Bacchus, 1665‑1670 De wijze en de dwaze maagden, BRL 2015‑05 (MK) Ecce Puer, 1911‑1914 • Peter Paul Rubens 1636 1399 (OK) 1547‑1550 • Medardo Rosso BRL 2015‑37 (MK) Allerheiligen, circa 1614 St 31 • Jacob Isaacksz. van Ruisdael 2567 (OK) Impression de Omnibus, • Medardo Rosso 1738 (OK) • Peter Paul Rubens Het korenveld, op de achtergrond datering onbekend Ecce Puer, 1911‑1914 • Peter Paul Rubens Drie vrouwen met guirlandes, de Zuiderzee, circa 1660 Musée du Louvre, Parijs BRL 2015‑06 (MK) BRL 2015‑38 (MK) Achilles doodt Hector, 1630‑1635 circa 1622‑1627 1742 (OK) (venue 1) • Medardo Rosso • Medardo Rosso 1760 d (OK) V 6 recto (PK) • Herman Saftleven Delacroix (1798‑1863) Impression de Omnibus, Ecce Puer, 1911‑1914 • Peter Paul Rubens • Peter Paul Rubens Duinrand onder stormachtige 26 mrt 2018 – 23 jul 2018 datering onbekend BRL 2015‑39 (MK) Thetis dompelt Achilles in de Knielende naakte man, lucht, circa 1632 Metropolitan Museum of Art, BRL 2015‑08 (MK) • Medardo Rosso Styx, 1630‑1635 circa 1609‑1610 1769 (OK) New York (venue 2) • Medardo Rosso Ecce Puer, 1911‑1914 1760 (OK) V 52 (PK) • Georges Michel 12 sep 2018 – 6 jan 2019 Impression de Omnibus, BRL 2015‑40 (MK) • Peter Paul Rubens Seinelandschap bij onweer, • Eugène Delacroix 1884‑1889 • Medardo Rosso Hercules met de neergevelde Hof van Busleyden, Mechelen circa 1800‑1843 Christus aan het kruis, 1846 BRL 2015‑09 (MK) Ecce Puer, datering onbekend Discordia (de Tweedracht), Roep om rechtvaardigheid 2240 (OK) 2625 (OK) • Medardo Rosso BRL 2015‑41 (MK) 1615‑1620 23 mrt 2018 – 24 jun 2018 Alleen naar Parijs: Impression de Omnibus, 2297 (OK) • Bernard van Orley Petit Palais, Parijs (venue 3) • Eugène Delacroix datering onbekend Louisiana Museum of Modern • Peter Paul Rubens Christus aan het kruis tussen Retour de Paris Krijtrotsen nabij Etretat, 1849 BRL 2015‑11 (MK) Art, Humlebaek Achilles te midden van de Maria en Johannes, circa 1525 4 feb 2018 – 13 mei 2018 F II 163 (PK) • Medardo Rosso Picasso: Ceramics dochters van Lykomedes, 1629 (OK) • Jan Frans van Dael Impression de Omnibus, 1 feb 2018 – 27 mei 2018 1630‑1635 • Cornelis Saftleven Het huis van de schilder, 1828 Instituto Valenciano de Arte datering onbekend • Pablo Picasso 2310 (OK) “Die wil rechten om een koe...”, 2193 (OK) Moderno (IVAM), Valencia BRL 2015‑12 (MK) Le hibou gris, 1953 • Peter Paul Rubens 1629 • Honoré Daumier Miró. Order and disorder • Medardo Rosso A 3233 (KN&V) De kroning van Maria, 1620‑1621 1768 (OK) De schilderijen‑liefhebbers, 15 feb 2018 – 17 jun 2018 Bookmaker, 1910‑1920 2416 (OK) 1860‑1865 • Joan Miró BRL 2015‑19 (MK) The J. Paul Getty Museum, • Peter Paul Rubens Palazzo Reale, Milaan 2597 (OK) Monsieur et madame, 1969 • Medardo Rosso Los Angeles Avondlandschap met boerenkar, Dürer e il Rinascimento Tedesco • George Hendrik Breitner BEK 1541 a‑b (MK) Bookmaker, 1910‑1920 Rembrandt and the Inspiration 1630‑1640 21 feb 2018 – 24 jun 2018 Zelfportret, 1882 BRL 2015‑20 (MK) of India 2514 (OK) • Albrecht Dürer VdV 6 Gallerie dell’Accademia, • Medardo Rosso 13 mrt 2018 – 24 jun 2018 • Peter Paul Rubens Hoofd van een jonge vrouw, 1505 Venetië Bookmaker, 1910‑1920 • Rembrandt van Rijn De vereniging van Engeland en MB 1947/T 17 (PK) Musée de Montmartre, Parijs Tintoretto giovane BRL 2015‑21 (MK) Een Indische dame, naar Schotland, 1630‑1633 • Albrecht Dürer Van Dongen et le Bateau Lavoir 7 sep 2018 – 6 jan 2019 • Medardo Rosso een Mughal miniatuur, 2516 (OK) Krab (Eriphia Spinifrons), 15 feb 2018 – 26 aug 2018 • Jacopo Tintoretto Bookmaker, 1910‑1920 circa 1656‑1661 • Peter Paul Rubens circa 1494‑1495 • Kees van Dongen Maria met Kind, circa 1550 BRL 2015‑22 (MK) R 35 (PK) Narcissus wordt op zijn eigen MB 1958/T 30 (PK) Huizen in Montmartre, 2564 (OK) • Medardo Rosso • Rembrandt van Rijn spiegelbeeld verliefd, 1636 circa 1903‑1904 Bookmaker, 1910‑1920 Keizer Akbar en Jahangir in 2518 (OK) New Orleans Museum of Art, 1171 (MK) Palazzo Ducale, Venetië BRL 2015‑23 (MK) apotheose, naar een Mughal • Peter Paul Rubens New Orleans • Kees van Dongen Tintoretto 500 • Medardo Rosso miniatuur, circa 1656‑1661 De Graflegging van Christus, The Orléans Collection L’épouvantail, 1905 7 sep 2018 – 6 jan 2019 Bookmaker, datering onbekend R 36 (PK) circa 1600‑1608 25 okt 2018 – 27 jan 2019 KvD 17 (PK) • Jacopo Tintoretto BRL 2015‑24 (MK) MB 340 (PK) • Paolo Veronese • Kees van Dongen Studie voor zwaardzwaaiende • Medardo Rosso The J. Paul Getty Museum, • Peter Paul Rubens De maaltijd te Emmaus, Maaimachine met paarden man, voor ‘De verdediging van Rieuse, circa 1910 Los Angeles (venue 1) Het martelaarschap van twee 1565‑1570 in een korenveld, 1905 Brescia’ op het plafond van de BRL 2015‑26 (MK) The Renaissance Nude, 1400‑1530 heiligen, circa 1615‑1616 2571 (OK) KvD 31 (PK) Sala del Maggior Consiglio in 140 141 het Palazzo Ducale, Venetië, • Anoniem • Pieter Bruegel (I) circa 1579‑1582 teljoor, 1500‑1600 Berglandschap met muildier­ I 76 recto (PK) F 5640 (KN&V) drijvers, circa 1552‑1555 • Jacopo Tintoretto • Anoniem N 146 (PK) Studie van een mannelijk naakt, schoen, 1500‑1600 op de rug gezien, zittend op een F 5760 (KN&V) Instituto Buena Bista (IBB), globe, circa 1570‑1590 • Anoniem Willemstad I 82 recto (PK) tripschoen, 1400‑1500 Henkes op Curaçao • Jacopo Tintoretto F 5762 (KN&V) 25 sep 2018 – 12 jan 2019 Studie naar een antieke kop, • Anoniem • Dolf Henkes circa 1540‑1550 werptol, 1600‑1700 Geestesziekte – Curaçao, 1988 I 205 recto (PK) F 5792 c (KN&V) Stad‑S 35 • Jacopo Tintoretto • Anoniem Studie voor man met stok en dobbelsteen, 1575‑1625 Maritiem Museum Curaçao, spons in de Kruisiging in de F 7657 (KN&V) Willemstad Albergo van de Scuola Grande • Anoniem Henkes op Curacao di San Rocco, Venetië, dobbelsteen, 1575‑1625 25 sep 2018 – 12 jan 2019 circa 1565 F 7660 (KN&V) • Dolf Henkes I 206 (PK) • Anoniem Lasser in de raffinaderij, 1959 • Jacopo Tintoretto kinderschoen, 1500‑1600 Stad‑S 26 Studie naar een model F 8360 (KN&V) gebaseerd op een antieke • Anoniem sculptuur van een staand pollepel, 1650‑1725 mannelijk naakt, circa 1540‑1570 F 8484 (KN&V) I 225 recto (PK) • Anoniem • Jacopo Tintoretto schuimspaan, 1550‑1650 Studie van een mannelijk naakt F 8526 (KN&V) met stok, voor het schilderij • Anoniem het Martelaarschap van vetvanger, 1550‑1650 St Laurentius, circa 1578‑1580 F 9034 (KN&V) I 452 recto (PK) • Anoniem patacon, 1500‑1600 Kunstforum, Wenen F 9046 (KN&V) Man Ray • Anoniem 14 feb 2018 – 24 jun 2018 patacon, 1500‑1650 • Man Ray F 9047 (KN&V) Mon premier amour, 1952 • Anoniem 2797 (MK) patacon, 1500‑1650 F 9048 (KN&V) Kunsthistorisches Museum, • Anoniem Wenen patacon, 1500‑1650 Bruegel F 9049 (KN&V) 2 okt 2018 – 13 jan 2019 • Anoniem • Pieter Bruegel (I) schotel, 1500‑1550 De toren van Babel, F 9372 (KN&V) circa 1568 • Anoniem 2443 (OK) beslagkom, 1475‑1525 • Anoniem F 9680 (KN&V) kruik, 1500‑1550 • Anoniem F 2035 (KN&V) wandluchter, 1450‑1500 • Anoniem KB 7 a‑b (KN&V) spaarpot, circa 1550‑1600 • Pieter Bruegel (I) F 2439 (KN&V) Een van de zeven deugden: • Anoniem Temperantia (Matigheid), 1560 kruik, 1550 MB 331 (PK) F 4929 (KN&V) • Pieter Bruegel (I) • Anoniem Een van de zeven deugden: haal, 1500‑1600 Caritas (Naastenliefde), 1559 F 5545 (KN&V) N 18 (PK) 142 143 Bibliotheek

De bibliotheek in cijfers Schenkingen

Bibliotheekbezoekers 331 De bibliotheek ontvangt schenkingen Aanvragen bibliotheek- van onder anderen W. Donker, bezoekers 707 de heer Frenkel, J. Giltaij, de heer Aanvragen personeel 987 G. de Goede, K. Logger & I. Stadler, Informatievragen via C. Schimmelpenninck van der Oije. bibliotheekmail 411 Collectie- en documentatie- vragen intern 1.020

Aantal nieuwe publicaties monografieën 456 tentoonstellingscatalogi 417 artikelen 150 bestandscatalogi 36 veilingcatalogi 38 retrospectief 2.453 museumuitgaven 46

Nieuwe publicaties met objectverwijzing 246 (totaal nu 16.627 objecten gekoppeld aan 11.039 publicaties) Aangepaste records in Adlib 7.156

145 Presentaties

BABEL – Oude meesters wereld wonen en werken en er vindt niet het actuele directe drama, terug uit Japan een gevarieerd programma van maar juist het dagelijks leven van 03.02.2018 – 21.05.2018 lezingen en activiteiten plaats. deze onbekende figuranten uit het Conservatoren: Friso Lammertse Deelnemende kunstenaars zijn: nieuws. De Serrazaal heeft hij en Peter van der Coelen Zoe Beloff (Edinburgh, 1958), daarbij ingericht met materialen Tentoonstellingsontwerp: Masha Krasnova-Shabaeva (Ufa, die ook in vluchtelingenkampen MAXWAN + MASA architects Rusland, 1981), Sara Sejin Chang worden gebruikt: zwart bouwplastic (Sara van der Heide) (Busan, en oud hout. De toren van Babel en negentig Zuid-Korea, 1977) en Sora Kim andere topstukken uit de collectie (Seoul, Zuid-Korea, 1965). Sensory Spaces 13 – Anne Hardy zijn in 2017 te zien in Tokio en 10.02.2018 – 27.05.2018 Osaka. Het is de eerste keer dat in Kunst van formaat. De collectie Gastconservator: Nina Folkersma Japan zo’n rijke expositie van de XL vanaf de jaren vijftig vroege Nederlandse kunst getoond 10.02.2018 – 29.04.2018 De Britse kunstenaar Anne Hardy wordt. De verbeeldingswereld van Gastconservator: Carel Blotkamp (Engeland, 1970) maakt ruimte Jheronimus Bosch en het realisme vullende installaties waarin spreekt het Japanse publiek enorm Bij het samenstellen van De objecten, licht, kleur en geluid aan. In hun enthousiasme zien ze collectie als tijdmachine in 2017, samenkomen. Voor de dertiende Bruegels Toren van Babel als een in het oude gedeelte van het editie van Sensory Spaces, maakt bestaand bouwwerk waarvan museumgebouw, heeft gast- Hardy een site-specifiek ‘FIELD ook de binnen- en achterkant kan conservator Carel Blotkamp met work’, geïnspireerd op de stad worden onderzocht en voorzien ze bloedend hart een aantal favoriete Rotterdam en haar woonplaats de presentatie van reproducties, werken niet kunnen selecteren Londen. De objecten en geluiden reconstructies, interpretaties en vanwege het formaat. Ruim vijftig die Hardy verzamelt voor haar gadgets. BABEL – Oude meesters van de grootste werken, soms wel installaties vindt ze op straat; terug uit Japan toont hoe 660.000 5 meter hoog en 6 meter breed, zijn spullen die zijn afgedankt of weg­ Japanners vijftiende- en zestiende- daarom te zien in de tentoonstelling gegooid en hun oorspronkelijke eeuwse meesters uit de verzame­ Kunst van formaat. De collectie functie hebben verloren. Hardy ling van Rotterdam zagen. Deze XL vanaf de jaren vijftig in de transformeert de Willem van der benadering inspireert het museum Bodonzaal. Met onder andere Vorm Galerij tot een atmosferische om de tentoonstelling ook in het Driftwood Circle van Richard Long, ruimte die de bezoeker meevoert in eigen museum te laten zien, met Notung van Anselm Kiefer en D’red een wereld die duidelijk verschilt een op de Japanse zienswijze Dwarf, B’lack Hole van Jim Shaw. van het alledaagse maar wel geïnspireerde publieksbegeleiding. op basis van elementen uit de De tentoonstelling kwam tot stand werkelijkheid tot stand is gekomen. in samenwerking met het Japanse Joost Conijn – Good evening to Sensory Spaces wordt mogelijk mediaconcern Asahi Shimbun, the people living in the camp gemaakt door Stichting Ammodo. Tokio Metropolitan Art Museum en 10.02.2018 – 06.05.2018 De kunstenaar heeft voor deze het National Museum of Art Osaka, Conservator: Annemartine presentatie een bijdrage ontvangen Tokio Universiteit voor de Kunsten, van Kesteren van OUTSET. Technische Universiteit Tokio en de manga-kunstenaar Katsuhiro Otomo. Kunstenaar Joost Conijn Tomas Rajlich (Amsterdam, 1971) reist vaak 10.02.2018 – 27.05.2018 Babel Bookspace door af naar plekken waar niemand Conservator: Luuk Hoogewerf PrintRoom anders komt. De onvoorziene 10.02.2018 – 21.05.2018 gebeurtenissen tijdens deze reizen Als de schilderkunst begin jaren Conservator: Cathy Jacob en de ontmoetingen met anderen zeventig doodverklaard wordt, die eruit voortkomen vormen de verzet kunstenaar Tomas Rajlich In Babel Bookspace zoomt Karin de kern van zijn werk. In de Serrazaal (Jankow, Tsjechoslowakije, 1940) Jong, directeur van de Rotterdamse toont hij zijn meest recente video­ zich hiertegen en probeert het PrintRoom, in op de vitale rol van werk Good evening to the people medium nieuw leven in te blazen. het boek als bron van kennis en living in the camp, waarin de Hij doet dit door het schilderen op de vertaling als bron van ver­ kijker kennismaakt met mensen in zelf als onderwerp te nemen. warring. Er is werk te zien van vier vluchtelingenkampen in Europese Rajlich is één van de belangrijkste kunstenaars, die verspreid over de grensgebieden. Zijn perspectief is vertegenwoordigers van de funda­ 147 mentele schilderkunst: een ver­ GELATIN Vorm – Fellows – Hella Jongerius – Breathing Sensory Spaces 14 – Latifa verzameling olieverfschetsen van Rafaël (1483-1520). Vanaf 1510 zamelnaam voor schilderijen waarin Attitude Colour Echakhch Peter Paul Rubens (1577-1640). Al werkt Rafaël nauw samen met de idee en materiaal samenvallen. 19.05.2018 – 12.08.2018 09.06.2018 – 12.08.2018 09.06.2018 – 30.09.2018 jarenlang bestond de gezamenlijke graveur Marcantonio Raimondi Aan de hand van een aantal grote Conservator: Francesco Stocchi Conservator: Annemartine Gastconservator: Nina Folkersma wens om de mooiste werken uit (1480-1534), die zijn ontwerpen monumentale kleurrijke schilderijen, van Kesteren beide collectie samen te brengen en met grote vaardigheid in prent die een ongekende ervaring van In de sculpturententoonstelling Tentoonstellingsontwerp: De in Zwitserland woonachtige aan te vullen met topstukken uit brengt. Raimondi’s vernieuwende licht, ruimte en kleur bieden, laat Vorm – Fellows – Attitude onder­ Claus Wiersma kunstenaar Latifa Echakhch andere musea, zodat een uniek graveerstijl leent zich bij uitstek voor Rajlich de kijker nadenken over wat zoeken de kunstenaars Gelatin, (El Khnansa, Marokko, 1974) maakt overzicht ontstaat. Pure Rubens is het reproduceren van tekeningen en verstaan wordt onder schilderkunst. bestaande uit Wolfgang Gantner, Ontwerper Hella Jongerius installaties waarin zij vooropgezette de publiekstrekker van 2018 en schilderijen en was een voorbeeld Ali Janka, Florian Reither en (De Meern, 1963) presenteert na ideeën over identiteit, nationaliteit toont het grootste overzicht van voor veel leerlingen. In het prenten­ Geert Lap – Perfecte eenvoud Tobias Urban, op speelse wijze de vijftien jaar kleuronderzoek een en culturele tradities onder de loep Rubens’ olieverfschetsen uit de kabinet toont het museum een 10.02.2018 – 10.02.2019 menselijke conditie. De expositie serie installaties die ons begrip neemt. Voor de veertiende editie van afgelopen 65 jaar. Terwijl zijn voor­ selectie gravures van Raimondi en Conservator: Nora Leijen viert de nieuwsgierigheid, de open van kleur en vorm verdiepen. Ze Sensory Spaces creëert Echakhch gangers en tijdgenoten hun schilde­ zijn navolgers, zoals Giorgio Ghisi Tentoonstellingsontwerp: blik, het oordeelvrij ervaren en de toont een verzameling speciaal een dramatische scène met in zwarte rijen voorbereiden met tekeningen, en Marco Dente. Peter Struycken af­wezigheid van hiërarchie en ontworpen objecten die laten zien inkt gedrenkte kleding­stukken. Op pen of krijt op papier, gebruikt sociale conventies. Het aanstekelijk hoe de beleving van kleur en vorm de vloer zijn de sporen zichtbaar die Rubens hiervoor vrijwel altijd olie­ Boijmans in de oorlog. Kunst In de vier ruimtes van het Klaver­ enthousiaste werk van het in Wenen wordt beïnvloed door het daglicht, de kledingstukken hebben achter­ verf op paneel. De schetsen zijn in de verwoeste stad blad eert het museum het werk van woonachtige viertal nodigt het dat verandert gedurende de gelaten toen zij door de kunstenaar bedoeld om de opdrachtgever een 13.10.2018 – 27.01.2019 de recent overleden keramist Geert publiek nadrukkelijk uit tot deel­ ochtend, middag en avond. Daarbij over de grond zijn gesleept. Al idee te geven van wat zal komen en Conservator: Peter van der Coelen Lap (1951-2017). In al zijn eenvoud, name. Gekleed in een van de 101 selecteert Jongerius samen met wandelend door de ruimte ontdekt dienen als voorbeeld voor zijn en gastconservator Sandra Smets harmonie en sereniteit, neemt het handgemaakte blootpakken wordt kunstenaar Mathieu Meijers werken de bezoeker langzaam dat de sporen medewerkers om de ontwerpen in Tentoonstellingsontwerp: werk een bijzondere plek in de de bezoeker aangemoedigd een uit de collectie. De tentoonstelling betekenisvolle patronen vormen. het groot uit te voeren. Door het Via Vermeulen keramiekgeschiedenis in en wordt onbevangen wereld in te stappen en, is een statement over de kracht, Sensory Spaces wordt mogelijk onvoltooide karakter wordt de het op internationaal niveau ge­ al wandelend tussen de sculpturen de imperfectie en veelzijdigheid gemaakt door Stichting Ammodo. bezoeker bij het bekijken van de Met Boijmans in de oorlog. Kunst waardeerd en verzameld. Lap lijkend op grote drollen, zijn of haar van kleur. schetsen aan het werk gezet om de in de verwoeste stad staat het streeft een uitzonderlijke perfectie volwassen identiteit achter zich De tentoonstelling is ontwikkeld Bertjan Pot – Hot Glue voorstelling instinctief te voltooien. museum stil bij zijn eigen verleden na, zowel qua vorm als kleur en te laten en zich weer even kind in samenwerking met het Design 09.06.2018 – 30.09.2018 Pure Rubens toont de ongekende in de Tweede Wereldoorlog. In een ontwikkelt met zijn werk een eigen te voelen. Museum in Londen. Met financiële Conservator: Annemartine van verbeeldingskracht van de Vlaamse veelzijdige tentoonstelling en een vocabulaire en kleursysteem. Dit De tentoonstelling is mogelijk steun van het Stimuleringsfonds Kesteren meester en zijn vermogen om publicatie in de serie Boijmans komt duidelijk tot uiting in het werk gemaakt door Phileas, Legero Creatieve Industrie. steeds op andere manieren verha­ Studies wordt aan de hand van Kleurendriehoek, een van zijn United en Bundeskanzleramt Voor de Nederlandse product­ len te vertellen. De schetsen tonen documenten, voorwerpen en kunst­ belangrijkste werken. Österreich. ANIMA MUNDI ontwerper Bertjan Pot (Nieuwleusen, de hand van de meester in al zijn werken ingegaan op het reilen en 09.06.2018 – 23.09.2018 1975) is design een zoektocht naar facetten en verraden zijn tempera­ zeilen van het toenmalige Museum Francisco Goya – De verschrik‑ The Shape We’re In – Gastconservator: Hans van der een eenvoudige maar eigenzinnige ment: gretig, levendig, overvloedig. Boymans in de oorlogsjaren. Met kingen van de oorlog Mensbeelden in hedendaagse Ham oplossing van het gebruik van De tentoonstelling is van 9 april tot aandacht voor de rol van directeur 05.05.2018 – 23.09.2018 sculptuur materialen. Vaak is het een kleine 5 augustus in het Museo Nacional Dirk Hannema en de kring van Conservator: Peter van der Coelen 19.05.2018 – 13.01.2019 ANIMA MUNDI toont het onder­zoek vondst: een steek, een knoop of een del Prado in Madrid te zien. verzamelaars en mecenassen Conservator: Esmee Postma van kunstenaar en gastconservator on­verwachte manier om iets samen Pure Rubens is tot stand gekomen rond het museum. In het prentenkabinet is deze zomer Hans van der Ham naar de te brengen. Zijn streven is om het dankzij de steun van de BankGiro Het bombardement en de bezetting de serie etsen Los Desastres de la In de Serrazaal toont het museum bezielende kracht van de mens. eindproduct de optelsom van de Loterij, Blockbusterfonds, Fonds 21, hebben ingrijpende gevolgen voor Guerra (De verschrikkingen van de twaalf hedendaagse sculpturen Wie zijn wij? Wat onderscheidt ons, individuele materialen te laten over­ Turing Foundation, VSBfonds, alle inwoners van Rotterdam. In oorlog) van de Spaanse kunstenaar uit eigen collectie, waarin de mens­ levende wezens, van dode materie? stijgen. In de eerste oogopslag zit de Prins Bernhard Cultuurfonds (mede de verhaallijn over de rol van kunst Francisco Goya (1746-1828) te figuur een vertrekpunt is om onze ANIMA MUNDI laat zien dat wij als verleiding, in de tweede mogelijk de dankzij het Breeman Talle Fonds), in de stad komen onder andere de zien. Een bijzondere samenstelling, leefwereld te bevragen. Hoewel mens van oudsher proberen om herkenning. Voor deze tentoonstel­ Mondriaan Fonds, K.F. Hein Fonds, verschillende posities die kunste­ het komt maar zelden voor dat de zeer verschillend, spreken de grenzen te verleggen. We zoeken ling probeerde Pot zo veel mogelijk Stichting Verzameling Van naars innamen aan de orde: artistiek, gehele serie in Nederland getoond mensbeelden ons aan op een fysiek contact met de doden, bezielen van de ideeën die hij kreeg in het jaar Wijngaarden-Boot, Boijmans politiek en de soms onvermijdelijke wordt. Met deze reeks levert niveau en maken ze ons bewust van objecten en gaan een relatie aan voorafgaand aan de tentoonstelling Business Club en de Boijmans combinatie van de twee. Wat is je rol Goya commentaar op de Spaanse ons eigen lichaam, van onze plaats met een kunstzinnig of kunstmatig te realiseren, zonder vraag van een Corporate Members. als kunstenaar, wanneer ben je nog Onafhankelijkheidsoorlog (1808- en tijd en hoe we ons als bezoeker evenbeeld. De tentoonstelling fabrikant of andere opdrachtgever. vrij? Met werk van Rotterdamse 1814). De etsen laten scènes zien door de ruimte bewegen. Met werk bevat een grote diversiteit aan De goden van Rafaël kunstenaars, onder wie Dick Elffers, van de misdaden die het leger van onder anderen Folkert de Jong, kunstwerken uit heden en verleden Pure Rubens 29.09.2018 – 27.01.2019 Kees Timmer, Herman Bieling, pleegde op de Spaanse burgerij. Atelier van Lieshout, Cady Noland, in de context van etnografica, 08.09.2018 – 13.01.2019 Conservator: Peter van der Coelen Henk Chabot en Wally Elenbaas. De tentoonstelling is een reprise Sarah Lucas, Siobhán Hapaska, alchemie, biotechnologie, anatomie Conservator: Friso Lammertse De tentoonstelling Boijmans in de uit 2013 en bestaat uit tachtig etsen. Alexandra Bircken, Dwight Marica, en robotica. Tentoonstellingsontwerp: De verhalen over de Griekse en oorlog. Kunst in de verwoeste stad Op de relatief vroege exemplaren Rachel Harrison en Sander Breure Ard de Vries Romeinse goden en helden, zoals wordt mede mogelijk gemaakt die in het bezit zijn van het museum en Witte van Hulzen. onder meer verteld door Ovidius door Stichting Bevordering van zijn de verschillende grafische Museum Boijmans Van Beuningen in zijn Metamorphosen, zijn een Volkskracht, Prins Bernhard Cultuur­ technieken die Goya heeft gebruikt en het Museo Nacional del Prado in geliefd onderwerp van de bekende fonds Zuid-Holland, Stichting stad nog goed te onderscheiden. Madrid bezitten beide een unieke Italiaanse Renaissanceschilder Rotterdam anno 1720, Erasmus­ 148 149 stichting, M.A.O.C. Gravin van Kunst4Kids Boom, een plek waar ruimte is voor Surrealistische aanwinsten belofte kan zijn van de overvloed Zaterdag 9 juni Bylandt Stichting en een anonieme 13.10.2018 – 28.10.2018 de tradities, culturen en verhalen 26.11.2018 – 13.01.2019 die dit brengt. Hendriks werkt nu Hella Jongerius – Breathing Colour schenker. De bijbehorende Boijmans Samengesteld door: van alle Rotterdammers – en niet- Conservator: Carel Blotkamp aan de contouren van een nieuwe ANIMA MUNDI Studie wordt mede mogelijk Fieke Dieleman Rotterdammers – en hun diverse economische theorie, die uitgaat Sensory Spaces 14 – Latifa gemaakt door Fonds Westerhuis, achtergronden. Het programma is Abraham Bloemaert ‘De van een andere balans tussen Echakhch Stichting ‘de Leeuwenberg’, In Kunst4Kids hebben kinderen tot stand gekomen in samenwerking Bewening van Christus’ (lustrum‑ overvloed en schaarste. Bertjan Pot – Hot Glue Stichting Pieter Haverkorn van van 5 tot 18 jaar de kans een écht met basisschool De Provenier, jaar Vereniging Rembrandt) Rijsewijk en Stichting dr. Hendrik kunstwerk te kopen. Ze kiezen Gelukswandelingen, Pauluskerk 29.09.2018 – 13.01.2019 Pop-up Restauratie Studio – Donderdag 6 september Muller’s Vaderlandsch Fonds. geheel zelfstandig hun kunstwerk Rotterdam en de Wereldvrouwen. Conservatoren: Friso Lammertse Uithuizing prentenkabinet Pure Rubens uit: volwassenen zijn niet toe­ en Albert Elen 19.05.2018 – 13.01.2019 Marten Hendriks – Time Slip gestaan en ook ontbreken de Samengesteld door: Christel Zaterdag 13 oktober 13.10.2018 – 13.01.2019 namen van de kunstenaars bij Presentaties in Tomás Saraceno, Raphael Hefti, van Hees Sensory Spaces 15 – Sol Calero Gastconservator: Alex de Vries de kunstwerken. Zo kunnen de wisselzalen Matthew Day Jackson Boijmans in de oorlog. Kunst in kinderen alleen op basis van 13.10.2018 – 10.02.2019 Met het oog op de aanstaande de verwoeste stad Time Slip is een selectie van 55 jaar hun eigen smaak hun kunstwerk Marie-Louise von Motesiczky Conservator: Saskia van renovatie van het museumgebouw Marten Hendriks – Time Slip kunstenaarschap. Marten Hendriks uitkiezen. Voor deze kunstverzame­ 20.01.2018 – 06.05.2018 Kampen-Prein en de verhuizing van de collectie Kunst4Kids (Doetinchem, 1941) brengt met laars in de dop een mooie kans om Conservator: Carel Blotkamp naar Depot Boijmans Van Tomas Saraceno, Raphael Hefti, uiteenlopende middelen en tech­ een eigen collectie te starten. Mark Manders ‘Dry Clay Head Beuningen in 2020, worden in Mattew Day Jackson nieken levendig werk tot stand dat De kunstenaars die in 2018 speciaal Charlotte Schleiffert on Concrete Floor’ de Pop-up Restauratie Studio de nooit voltooid kan worden. Ieder voor Kunst4Kids werk maken, 27.01.2018 – 30.09.2018 28.05.2018 – 26.05.2019 voorbereidingen getroffen voor beeld waaruit zijn kunstenaarschap zijn: Gam Bodenhausen, Mynke Conservator: Carel Blotkamp Conservator: Sjarel Ex het verplaatsen van de prenten- bestaat, is een commentaar, ver­ Buskens, Oscar Camilo De Las en tekeningen­collectie naar een klaring of bevraging van alle andere Flores, Kari Cholnoky, Gelatin, Babs Jan Toorop andere locatie. beelden die hij heeft gemaakt. Haenen, Caren van Herwaarden, 15.03.2018 – 13.01.2019 Diversen Ondanks de enorme variëteit is Seet van Hout, Klaas Kloosterboer, Conservator: Carel Blotkamp er sprake van een sterke samen­ Maartje Korstanje, Alexandre Leger, Jack de Deugd Elders hang. De tentoonstelling gaat Mark Manders, Bridget Mullen, Co Westerik Garderobekluisje 230 vergezeld van de monografie Serge Onnen, Jet van Oosten, 21.03.2018 – 13.01.2019 De Rotterdamse kunstenaar Jack Change the System Marten Hendriks. Leven / Werk Helma Pantus, Tal R, Marisa Conservator: Carel Blotkamp de Deugd maakt op eigen initiatief 03.09.2018 – 05.11.2018 van Alex de Vries, verschenen bij Rappard, Klaas Rommelaere, kleine presentaties in garderobe­ Politieacademie Ossendrecht Uitgeverij De Zwaluw. Maria Roosen, Jacobien de Rooij, Claude Lorrain en Anthonie kluisje 230 van de garderobe van Conservator: Annemartine van Ben Sleeuwenhoek, Celina Teague, Waterloo Wieki Somers in het entreegebied Kesteren Sensory Spaces 15 – Sol Calero Wouter Klein Velderman, Sigrid van 18.04.2018 – 23.09.2018 van het museum. De organisator 13.10.2018 – 13.01.2019 Woudenberg en Ronald Zuurmond. Conservator: Carel Blotkamp van deze kunstinvoeging is het De Politieacademie in Apeldoorn Conservator: Saskia van Kunst4Kids wordt mogelijk gemaakt Ministerie van Fantasie van de toont een selectie werken uit de Kampen-Prein door de Van der Mandele Stichting, Kandinsky en Hilla von Rebay Vrijstaat Jaderland. Het is een tentoonstelling Change the System. Stichting STOER en de Pieter de 12.05.2018 – 5.08.2018 onderdeel van het Jaderland-kunst­ Sol Calero (Caracas, 1982) heeft Joode Stichting. Conservator: Carel Blotkamp project waar Jack de Deugd aan voor de laatste editie van Sensory werkt. In 2018 doet hij de volgende Publieksopeningen Spaces een kleurrijke ontmoetings­ Rondom de Boom 2019 – Abstractie in meervoud ingrepen: plek gecreëerd: een patio-achtige Sander Bokkinga ‘Merry 17.09.2018 – 13.01.2019 • 03.02.2018 – 08.06.2018: Vrijdag 9 februari 2018 en setting waar bezoekers kunnen Christmas to All 2.0’ Conservator: Carel Blotkamp Bruegel’s Babel is Back zaterdag 10 februari 2018 verblijven of met elkaar in gesprek 10.12.2018 – 13.01.2019 • 09.06.2018 – 23.09.2018: BABEL – Oude meesters terug uit kunnen gaan. De installatie Conservator: Annemartine van Figuratieve beeldhouwkunst Robo Universalis Japan gaat over de complexe Latijns- Kesteren 17.09.2018 – 13.01.2019 • 25.09.2018 – 13.01.2019: Kunst van formaat. De collectie XL Amerikaanse identiteit en het Conservator: Carel Blotkamp P.P. Rubens & the Sketches vanaf de jaren vijftig stereotype beeld dat veel mensen In de donkere weken voor de kerst Joost Conijn – Good evening to daarover hebben. Calero doet bouwt kunstenaar-architect Sander Jacoba van Heemskerck Arne Hendriks – workspace the people living in the camp onderzoek naar het fenomeen Bokkinga op het binnenplein van 01.10.2018 – 13.01.2019 10.02.2018 – 30.09.2018 Sensory Spaces 13 – Anne Hardy waarbij de ene cultuur al dan niet het museum een fabelachtige Conservator: Carel Blotkamp Conservator: Annemartine van Tomas Rajlich gedwongen opgaat in de andere kerststal waar iedereen welkom Kesteren Geert Lap – Perfecte eenvoud en legt in haar werk culturele is. Bezoekers worden ontvangen Etsen van Pieter Holstein en Babel Bookspace door PrintRoom clichés onder loep. door een groep Space Pigs, uiterst collages van Wim T. Schippers Sinds de opening van de tentoon­ Sensory Spaces wordt mogelijk sociale ruimtewezens. Ze hebben 01.10.2018 – 13.01.2019 stelling Change the System Vrijdag 18 mei gemaakt door Stichting Ammodo. er een handje van om contact te Conservator: Carel Blotkamp (14.10.2017 – 14.01.2018) heeft GELATIN Vorm – Fellows – Attitude maken met mensen en willen vooral Arne Hendriks zijn werkplek naar The Shape We’re In – Mensbeelden samenbrengen en verbroederen. Daan van Golden het museum verplaatst. Samen met in hedendaagse sculptuur Merry Christmas to All 2.0 is de 17.10.2018 – 13.01.2019 het publiek gaat hij op zoek naar het tweede editie van Rondom de Conservator: Carel Blotkamp mensbeeld van 50 cm en wat de 150 151 Publicaties

Uitgaven in eigen beheer Sulenta, Museum Boijmans Van Sensory Spaces 13 – Anne Hardy Beuningen, 180 p., Auteur: Nina Folkersma, Museum Rubens: schilder van schetsen ISBN: 9789069183060 Boijmans Van Beuningen, 12 p. Auteurs: Friso Lammertse, Alejandro Vormgeving: Thonik / opmaak Vormgeving: COUP (Peter van Vergara; voorwoord: Miguel Falomir, Kees van Gelder, Studio Yellow den Hoogen) Sjarel Ex, Rotterdam: Museum Boijmans Van Beuningen/Madrid: A controversial past: Museum Sensory Spaces 14 – Latifa Museum Nacional del Prado, 241 p., Boijmans Van Beuningen and Echakhch ISBN: 9789069183046 the Second World War Auteur: Nina Folkersma, Museum Vormgeving: Adela Morán Auteur: Ariëtte Dekker; voorwoord: Boijmans Van Beuningen, 12 p. Sjarel Ex; auteurs herkomstonder­ Vormgeving: COUP (Peter van Rubens: painter of sketches zoek: Albert J. Elen, Mieke Fransen, den Hoogen) Auteurs: Friso Lammertse, Alejandro Hanna Leijen, Lisette Sulenta, Vergara; voorwoord: Miguel Falomir, Museum Boijmans Van Beuningen, Sensory Spaces 15 – Sol Calero Sjarel Ex, Rotterdam: Museum 180 p., ISBN: 9789069183077 Auteurs: Sol Calero, Saskia van Boijmans Van Beuningen/Madrid: Vormgeving: Thonik / opmaak Kampen-Prein; Museum Boijmans Museum Nacional del Prado, 241 p., Kees van Gelder, Studio Yellow Van Beuningen, 12 p. ISBN: 9788484804710 Vormgeving: COUP (Peter van Vormgeving: Adela Morán Sensory Spaces 2013-2019 den Hoogen) Auteurs: Nina Folkersma, Saskia Rubens: pintor de bocetos van Kampen-Prein, Noor Mertens, Auteurs: Friso Lammertse, Francesco Stocchi; voorwoord Externe publicaties Alejandro Vergara; proloog: José Sjarel Ex, Cathy Jacob, Museum ­gerelateerd aan Museum Pedro Pérez-Llorca, Íñigo Méndez Boijmans Van Beuningen, Boijmans Van Beuningen de Vigo y Montojo, Jean-Paul 254 p., ISBN: 9789069183084 Rignault; voorwoord: Miguel Falomir, Vormgeving: COUP (Peter van Gelatin. Vorm – Fellows – Attitude Sjarel Ex, Rotterdam: Museum den Hoogen) Auteurs: Francesco Stocchi, Scott Boijmans Van Beuningen/Madrid: Clifford Evans, Dieter Roelstraete, Museum Nacional del Prado, 241 p., Peter Sloterdijk, Sjarel Ex, Keulen: ISBN: 9788484804703 Eigen publicaties Verlag der Buchhandlung Walther Vormgeving: Adela Morán in het kader van König, [76] p., publieksbegeleiding ISBN: 9783960984320 Jaarverslag 2017 Museum en communicatie Vormgeving: Aki Namba Boijmans Van Beuningen Tekst, redactie en productie: Depot Journaal 01 Dal nulla al sogno. Dada e medewerkers Museum Boijmans Tekst/hoofdredactie: Thierry Surrealismo dalla Collezione del Van Beuningen, voorwoord: Somers; eindredactie: Linda Haest; Museo Boijmans Van Beuningen Sjarel Ex; 176 p. voorwoord: Sjarel Ex, Museum Marco Vallora (red.), voorwoord Vormgeving: Thonik Boijmans Van Beuningen Sjarel Ex, tent.cat. Alba (Fondazione Vormgeving: Thonik / opmaak: Ferrero), uitgever Silvana Editoriale, Het lichaam verbeeld / The body Hilde Speet Milaan, 423 p., imagined (Agenda 2019) ISBN: 9788836641192 Auteur: Alex de Vries, Museum Depot Journaal 02 Boijmans Van Beuningen, Tekst/hoofdredactie: Thierry Marten Hendriks. Leven / Werk ISBN: 9789069183053 Somers; eindredactie: Franklin Auteur: Alex de Vries; inleiding: Vormgeving: Tessa van der Waals / Neuteboom; voorwoord: Sjarel Ex, Sjarel Ex, Den Haag: Uitgeverij opmaak Willem Morelis Museum Boijmans Van Beuningen De Zwaluw, 2 dln., Vormgeving: Thonik / opmaak: ISBN: 9789077794159 Omstreden verleden: Museum Hilde Speet Vormgeving: Stern/Den Hartog & Boijmans Van Beuningen en De Vries de Tweede Wereldoorlog Pure Rubens: informatiekrant Auteur: Ariëtte Dekker; voorwoord: Interview met Friso Lammertse Sjarel Ex; auteurs herkomst­ en Alejandro Vergara, Museum onderzoek: Albert J. Elen, Mieke Boijmans Van Beuningen, 8 p. Fransen, Hanna Leijen, Lisette Vormgeving: Thonik 153 Externe activiteiten en nevenfuncties­ ­afdelingshoofden en wetenschappelijke staf

Sandra Broeren of the Netherlands (UvA/Rijks­ Overig museum), o.l.v. prof. dr. Frans • Freelance onderzoeker Advies- en bestuursfuncties Grijzenhout, Museum Boijmans tentoonstelling Adriaen brouwer • Lid Werkgroep Publieksbereik Van Beuningen, 9 januari – meester van emoties, Rotterdam Festivals • Lezing ‘Boijmans in de oorlog’, Museum Oudenaarde, België, • Lid van de Raad van Advies van voor het Rotterdamsch Lees­ 15 september – 16 december Uitagenda Rotterdam kabinet, Museum Boijmans • Lid van de Raad van Advies van Van Beuningen, 23 oktober collectieve marketing • ‘Boijmans in de oorlog’, bijeen­ Albert Elen • Lid EGN (Executives Global komst ‘Exhibition histories’, network) studenten master Curating Advies- en bestuursfuncties Arts and Cultures (VU/UvA) • Bestuurslid/penningmeester o.l.v. dr. Ingrid Vermeulen, Stichting Delineavit et Sculpsit Peter van der Coelen Museum Boijmans Van • Lid International Advisory Beuningen, 16 november Committee of Keepers of Public Advies- en bestuursfuncties Collections of Graphic Art • Redactielid Delineavit et Overig • Lid Editorial Advisory Board van Sculpsit. Journal for Dutch and • Peer reviews voor de tijdschriften het tijdschrift Master Drawings Flemish Prints and Drawings Early Modern Low Countries • Redactielid Delineavit et • Redactielid Kroniek van het (EMLC), Oud Holland – Journal Sculpsit. Journal for Dutch and Rembrandthuis for Art of the Low Countries en Flemish Prints and Drawings Journal of Historians of Nether­ Publicaties landish Art Publicaties • The De Jode Dynasty (The New • ‘(Artists’) Drawing-Books and Hollstein Dutch & Flemish (Collectors’) Albums: Similarities Etchings, Engravings and Alexandra van Dongen & Differences’, in congresbundel Woodcuts 1450-1700), Marjolein Libri di Disegni e Album di Leesberg (samenst.), Peter Advies- en bestuursfuncties Disegni nell’Età moderna, van der Coelen (red.), dln. I-IV, • Lid ICDAD: International Convegno internazionale di studi, Ouderkerk aan de IJssel/ Committee of Decorative Arts Rome, Koninklijk Nederlands Amsterdam 2018 & Design Instituut/Accademia di Belli Arti • Peter van der Coelen, • Lid International Research Group di Roma, pp. 1-10 Marjolein Leesberg, ‘Introduction: Global Things, University of • ‘Fra Bartolommeo: Study for the Depicting the Bible and Mapping London Central Group of a Lamentation the World. Gerard de Jode and • Gastconservator Wereldmuseum (Pietà)’, entry in tent.cat. The his Legacy’, in: The De Jode • Freelance onderzoeker Museum Renaissance Nude, Los Angeles Dynasty (The New Hollstein Bokrijk, België (The J. Paul Getty Museum) Dutch & Flemish Etchings, • Bestuurslid Stichting De Tijdtrap, 2018, pp. 226-227 Engravings and Woodcuts Markthal Rotterdam 1450-1700) dl. I, Ouderkerk Presentaties aan de IJssel/Amsterdam 2018, Publicaties • Lezing ‘Drawing-Books pp. xxviii-xciii • ‘De rekwisieten van Adriaen and Albums: Similarities & • Peter van der Coelen, Feike Brouwer. Het gebruiksvoorwerp Differences’, Convegno inter­ Dietz, Annerieke Schreuder, Els als schildersmodel’, in: nazionale di studi Libri di Disegni Stronks, ‘Strategisch zetten. De Katrien Lichtert (red.), Adriaen e Album di Disegni nell’Étà eerste druk van de Statenverta­ Brouwer: meester van emoties, moderna, Rome, Koninklijk ling gelezen als product van de tent.cat. Oudenaarde (Museum Nederlands Instituut / Accademia boekindustrie’, Spiegel der Oudenaarde), Amsterdam 2018, di Belli Arti di Roma, 30 mei Letteren 59 (4), pp. 487-519 pp. 51-61 • Lezing ‘Acta & Agenda at the • Alexandra van Dongen e.a., Boijmans’, XXVI Conference Presentaties Voorwerp van gesprek. De of the International Advisory • ‘Rembrandt prints’, tutorial wereld van Bruegel, Veurne 2018 Committee of Keepers of Public studenten researchmaster Arts Collections of Graphic Art 155 (50Lux), Warschau, Prenten­ Publicaties • Presentatie ‘Depot Boijmans Cathy Jacob • Lid Klankbordgroep Contempo­ Presentaties kabinet Universiteitsbibliotheek, • Necrologie Hans Sonnenberg, Van Beuningen’ voor delegatie rary Art, UvA, Master en • Deelname panelgesprek ‘Value 3 juni Rotterdams Jaarboekje 2018, Finse Musea, Museum Boijmans Advies- en bestuursfuncties Postmaster ‘Conservering en Futures, how to cultivate product • Toelichting op de door het pp. 91-93 Van Beuningen, 6 juli • Voorzitter Stichting BK-informatie restauratie van cultureel erfgoed’ value over time?’, Het Nieuwe museum ontvangen beurs van de • Inleiding in: Gelatin. Vorm – • Ontvangst minister-president • Voorzitter en redactielid Stichting • Deelname aan UvA adviesgroep Instituut, 15 februari Getty Foundation, studiemiddag Fellows – Attitude, tent.cat. Thüringen, in het kader van Kunstpublicaties Rotterdam ‘Conservation and Restoration • Interview en deelname panel­ Onderzoek naar tekeningen in Rotterdam (Museum Boijmans samenwerking en bruikleen • Bestuurslid Stichting Henkes Advisory Group Expert Meeting’, gesprek ‘Change the System’, Nederlandse collecties, Utrecht, Van Beuningen), Keulen 2018, aan de geplande Bauhaus- • Bestuurslid/secretaris Extra Extra 14 december, Veem, Amsterdam Design Exhibition Schotland, Museum Catharijneconvent, z.p. tentoonstelling, 5 september – Nouveau Magazine Erotique • Lid Kunstcommissie Erasmus Edinburgh, 14 mei 14 juni • Spreker bij ontvangst advocaten­ • Lid stuurgroep Museumnacht010 Universiteit Rotterdam • Presentatie ‘Change the System’ Presentaties kantoor Ploum in Museum • Adviseur West Den Haag voor ABN Amro, Museum Overig • Lezing ‘Public/private museums, Boijmans Van Beuningen, Publicaties Boijmans Van Beuningen, 4 juni • Webmaster www.delineavit.nl ups-and-downs’, gastcollege 20 september Publicaties • ‘Da acquisto accidentale a • Gastles en presentatie ‘The • Lid scientific committee tijdens symposium Kunst­ • Spreker bij ontvangst Price • Cathy Jacob (red.), Dolf Henkes colle­zione principale. La forma­ making of Change the System Convegno internazionale di studi geschiedenis, Actuele posities, Waterhouse Coopers in Museum op Curaçao, Amsterdam 2018 zione di una collezione di arte & Design Column’, Master Libri di Disegni e Album di inzichten en discussies over Boijmans Van Beuningen, surrealista’, in: Dal Nulla al Design WdK, Rotterdam, 15 juni Disegni nell’Età moderna, Rome, kunst NU! voor studenten master 2 oktober Presentaties Sogno. Dada e Surrealismo dalla • Presentatie ‘Change the System’, Koninklijk Nederlands Instituut / kunstgeschiedenis UvA, i.s.m. • Welkomstwoord bij RAAK • Gastles bij BCademy, Rotterdam, Collezione del Museo Boijmans Boijmans Business Club, A. de Accademia di Belli Arti di Roma, docent Rachel Esner, 1 februari Stimuleringsprijs, Museum 13 mei Van Beuningen, tent.cat. Alba Jong Groep, Schiedam, 30 mei – 1 juni • Gast in Rotterdam Late Night Boijmans Van Beuningen, • Openbaar interview met Hans (Fondazione Ferrero) 2018, 20 september • Adviseur Mondriaan Fonds show met Ernest van der Kwast 8 oktober van der Ham over zijn project pp. 18-29 • Presentatie ‘Change the System’, inzake subsidieaanvraag Teylers over drie- tot vierjarige verbou­ • Opening tentoonstelling Sef SHADOW ARCHIVE, te zien in • ‘Carel Willink’, ‘Georges Hugnet’, i.s.m. Rotterdam partners, Museum wing van Museum Boijmans Peeters, Galerie Cokkie Snoei, galerie Nouvelles Images, en de ‘Max Ernst’, ‘Joseph Cornell’, Venture Café, Rotterdam, 28 juni Van Beuningen, 1 februari 13 oktober relatie met de tentoonstelling ‘Jean (Hans) Arp’, in: Dal Nulla al • Presentatie ‘Change the System’, • Lezing ‘De kunst van het verza­ • Lezing ‘Beyond the Museum’, ANIMA MUNDI die op hetzelfde Sogno. Dada e Surrealismo dalla politieacademie, Apeldoorn, Sjarel Ex melen, verzamelen in Museum IVAM-congres, Valencia, moment in het museum te zien Collezione del Museo Boijmans 13 november Boijmans Van Beuningen’, Art 19-20 oktober is, Nouvelles Images, Den Haag, Van Beuningen, tent.cat. Alba • Gastles Gerrit Rietveld Advies- en bestuursfuncties Rotterdam, i.s.m. Museumtijd­ • Openingsspeech en pers­ 16 juni (Fondazione Ferrero) 2018, Academie, afd. architectuur • Secretaris Stichting Museum schrift, 9 februari ontvangst reizende tentoon­ • Ontvangst OSK summercourse pp. 78-79, 80-81, 206-207, tweedejaars, 11 december Boijmans Van Beuningen, • Ontvangst directie delegatie stelling Dal Nulla al Sogno. van prof. emeritus dr. Peter 224-225, 254-255 • Lezing ‘museaal verzamelen’, Rotterdam Asahi Shimbun en manga­ Dada e Surrealismo dalla Hecht, thema ‘Why we still Venduhuis Rotterdam, Young • Bestuurslid Stichting Lucas kunstenaar Katsuhiro Otomo, Collezione del Museo Boijmans collect for our public collections’, Presentaties Collectors Circle, Rotterdam, van Leyden, Rotterdam Museum Boijmans Van Van Beuningen, Alba, dagthema ‘The collection as a • Gastles bij cursus ‘Collecting’ 13 december • Voorzitter Stichting Fonds Beuningen, 9 februari 25-27 oktober dilemma – and the need to turn van het Curatorial Studies van Rede, Rotterdam • Klankbordavonden herstel en • Deelname discussies en the visit into an event’, Museum Programme van de Koninklijke Overig • Bestuurslid Stichting vernieuwing Museum Boijmans programma’s tijdens CIMAM- Boijmans Van Beuningen, 18 juni Academie voor Schone Kunsten • Organisatie designworkshop Museumpark, Rotterdam Van Beuningen, 14 en 19 maart, congres, Stockholm, (KASK) in Gent, Museum ‘Changemakers in Rotterdam, • Secretaris Stichting Paleis 21 juni 2-4 november Overig Boijmans Van Beuningen, armoede dat kan anders…’, De voor Volksvlijt, Amsterdam • Opening bijeenkomst mini- • Spreker bij ontvangst wethouder • Initiatiefnemer en organisator 4 december Bouwkeet, Rotterdam, 11 oktober • Secretaris Stichting Onafhanke­ conferentie Kritisch denken Said Kasmi, avond met klank­ van Henkes op Curaçao, een • Deelname reflectiegroep ‘inno­ lijk Kunsthistorisch Onderzoek en cultuureducatie, auditorium bordgroep over herstel en samenwerkingsproject op Overig vatie’ ter voorbereiding van nieuw • Lid Directeurenoverleg Museum Boijmans Van vernieuwing Museum Boijmans Curaçao, met tentoonstellingen, • Docent SBMK-introdag ‘Beheer cultuurplan advies RRKC, Rotterdamse culturele Beuningen, 16 mei Van Beuningen, Stadhuis educatieprogramma en debat en behoud van moderne kunst, Rotterdam, 13 november instellingen • Lezing ‘Rol en functie van de Rotterdam, 19 november in Het Curaçaosch Museum, wat komt daar zoal bij kijken?’ • Deelname expertmeeting • Lid Miniconvent (overleg directeur in een complexe • Ontvangst en presentatie Victoria Instituto Buena Bista en het i.s.m. Paulien ’t Hoen en Re­ Fashion, minor UvA, Amsterdam, directeuren van de grote context’, voor opleiding ‘Waar­ & Albert Museum, voortgang en Maritiem Museum Curaçao, 21 becca Timmermans, 22 juni 20 november Nederlandse musea voor neming, realiteit, context en ontwikkeling Depot Boijmans september 2018 – 12 januari 2019 • Interview met Manus Groenen moderne kunst) geheel’, Unitiative, Museum Van Beuningen en V&A East, over Eileen Agar voor de • Lid CIMAM (International Boijmans Van Beuningen, 29 mei Museum Boijmans Van ‘Collectie Nederland 2018’ Sandra Kisters Committee of ICOM for Museums • Presentatie ‘Depot Boijmans Beuningen, 17 december Saskia van bijlage tijdschrift Metropolis M, and Collections of Modern Art) Van Beuningen’ voor Deutsches • Hoofdgast BNR Nieuwsradio, Kampen-Prein 25 oktober Advies en bestuursfuncties Technikmuseum Berlin, in 21 december • Adviseur ethische commissie Naast deze reguliere werkzaam­ Museum Boijmans Van • Te gast in de media, diverse Advies- en bestuursfuncties Marie Curie Innovative heden incidenteel deelname Beuningen, 6 juni onderwerpen, bij onder andere • Mede-initiator SBMK Summit on Annemartine van Training Network NACCA (New aan stedelijke en landelijke advies­ • Klankbordavond herstel en EenVandaag, Pauw en Spraak­ (Inter)national Collaboration. Kesteren Approaches in the Conservation commissies, ad-hocadviezen voor vernieuwing Museum Boijmans makers Acting in Contemporary Art of Contemporary Art) cultuurfondsen enzovoort. Van Beuningen, ontvangst Conservation Advies- en bestuursfuncties • Adviesgesprekken met Miriam nieuwe leden van de gemeente­ • Stuurgroeplid Stichting Behoud • Studio van Kesteren, design Windhausen over de omgang met raad, 21 juni Moderne Kunst (SBMK) consultant kunstenaarsnalatenschappen 156 157 Presentaties Van Beuningen en V&A East, • ‘Proces, organisatie en financiën Santpoort Zuid, 18 september commissie Docentenopleiding • ‘Thoughts without language’, • Lezing ‘The Lure of the Museum Boijmans Van rondom het ontwikkelen en • Lezing ‘Pure Rubens’, Kunst­- Beeldende Kunst, Willem de CURA, Rome, pp. 222-227 Bio­graphical’, voor studenten Beuningen, 17 december bouwen van Depot Boijmans kring Doorn en omstreken, Kooning Academie, Rotterdam • Essay in: Gelatin. Vorm – Universiteit Utrecht binnen de Van Beuningen’, delegatie Sint Maartenskerk, Doorn, Fellows – Attitude, tent.cat. cursus Meesterwerken, dr. Linda Publicaties directeuren en sectorhoofden 24 september Publicaties Rotterdam (Museum Boijmans Boersma, Utrecht, 15 januari • ‘Introduction’, in: Rachel Esner, van Science Museum Group, • Lezing ‘Pure Rubens’, georgani­ • Vijf eenvoudige politieke Van Beuningen), Keulen 2018, • Publieke recensie over vier Sandra Kisters (red.), The Londen, Museum Boijmans seerd door Museumtijdschrift impulsen om cultuur in z.p. negentiende-eeuwse tentoon­ Mediatization of the Artist, Van Beuningen, 16 oktober in Museum Boijmans Van Rotterdam uit haar ivoren stellingen, ‘Maris, Jongkind, New York 2017, pp. 1-12 • Debat ‘Boijmans Binnenste­ Beuningen, 26 september toren te halen, 7 maart 2018, Presentaties Schilders van Barbizon en • ‘Interviewing the Artist: Richter buiten’, over het advies van de • Met Christel van Hees, lezing www.cultureelkapitaal.nl • ‘Medardo Rosso’, MUSE, Nederlanders in Parijs’, tijdens versus Bacon’, in: Rachel Esner, RRKC inzake de renovatie en naar aanleiding van het Nedspice Principauté de Monaco, 5 maart Winter Seminar van de European Sandra Kisters (red.), The vernieuwing van het museum, Restauratiefonds, georganiseerd • ‘Pino Pascali’, Museo Pascali, Society of Nineteenth-Century Art Mediatization of the Artist, RRKC, Arminius, 16 november door Nedspice, Museum Mienke Simon Thomas Polignano a Mare (BA), 24 mei (ESNA), Museum Mesdag, Den New York 2017, pp. 165-180 • ‘Boijmans in Transitie’, RND Boijmans Van Beuningen, Haag, 26 januari • Interview, ‘De mens achter de Kenniscafé, Rotary club 26 september Advies- en bestuursfuncties Overig • Lezing Gent Jokerweek, Museum kunstenaar’, in Metropolis M, Rotterdam Centrum, Podium • Lezing ‘Pure Rubens, an • Bestuurslid J.W. Frederiks­ • Gastdocent, De Ateliers, Boijmans Van Beuningen, ‘Life & Work’, 39 (2018) 1, O950, Rotterdam, 27 november introduction’, Rubenianum fund, stichting Amsterdam Opening up the collection, pp. 71-75 • Ontvangst Victoria & Albert Rotterdam, Museum Boijmans • Lid Adviesraad Prins Bernard • Conservator tentoonstelling Universiteit Gent, 27 maart Museum, voortgang en Van Beuningen, 20 oktober Cultuurfonds Beeldende Kunst Kerstin Braetsch and KAYA. • Lezing over ‘The Lure of the Overig ont­wikkeling Depot Boijmans • Lezing ‘Pure Rubens’, lezers en Vormgeving Ruine / KOVO, Fondazione Biographical’, omgaan met • Deelname oefening Civil Bridge, Van Beuningen en V&A East, van Spoor, Rotterdam, Museum • Bestuurslid Stichting Vedute Memmo, Rome, 4 mei – (zelf-) representatie en publiek Koninklijke Landmacht, Museum Museum Boijmans Van Boijmans Van Beuningen, 11 november imago, Academie Minerva Boijmans Van Beuningen, Beuningen, 17 december 27 oktober Presentaties • Conservator tentoonstelling Masterclass, Groningen, 1 juni 9 oktober • Lezing ‘Pure Rubens’, Toon • Ontvangst en presentatie Giulio Paolini. Del Bello • Ontvangst OSK summercourse • Opnames Geheim van de Hermans Huis in Tiel, 30 oktober ‘Nederland Bauhaus’ voor ideale, Fondazione Carriero, van prof. emeritus dr. Peter Meester, over Le doigt sur la Friso Lammertse • Lezing ‘Salomon de Braij and minister-president van Thüringen Milaan, 26 oktober 2018 – Hecht, thema ‘Why we still joue van Kees van Dongen, Dutch Classicism’, tijdens in het kader van samenwerking 10 februari 2019 collect for our public collections’, uitzending 19 februari 2019, Advies- en bestuursfuncties Seminar La pintura holandesa en bruikleen aan de geplande dagthema ‘The collection as a Museum Boijmans Van • Lid bestuur Stichting en el contexto de las escuelas Bauhaus-tentoonstelling, dilemma – and the need to turn Beuningen, 19 november Uytenbogaert europeas del siglo XVII, Madrid, 5 september the visit into an event’, Museum • Lid Redactieraad Museum­ Museo del Prado, Escuela del • Lezing ‘Nederland Bauhaus’ Boijmans Van Beuningen, 18 juni tijdschrift Prado, 7 november op de conferentie Die Welt neu • Lezing voor studenten Rijks­ Ina Klaassen • Lid Programmacommissie • Openbaar interview met Stefan Denken:100 Jahre Bauhaus im universiteit Groningen, ‘Boijmans’ Codart (voorzitter) Kuiper over Pure Rubens, Westen, Zollverein Museum cursus dr. Peter de Ruiter, Advies- en bestuursfuncties • Lid editorial board Boletín del Rotterdam, Museum Boijmans Essen, 13 september Museum Boijmans Van • Lid Museumconvent, overleg Museo del Prado Van Beuningen, 18 november • Lezing ‘Nederland Bauhaus’ Beuningen, 13 september zakelijke directeuren Nederlandse • Lezing ‘Pure Rubens’, Vrienden ter voorbereiding van het project • ‘Proces, organisatie en collectie­ kunstmusea Presentaties van het Mauritshuis, Mauritshuis, van de vierdejaarsstudenten beheer rondom het ontwikkelen • Lezing ‘The Towel of Babel’, op Den Haag, 11 december interieurvormgeving van de en bouwen van Depot Boijmans Presentaties de SS Rotterdam, tijdens het Koninklijke Academie van Van Beuningen’, delegatie • ‘Depotsituatie Museum Boijmans Murakami weekend, 14 januari Publicaties Beeldende Kunsten in Den Haag, directeuren en sectorhoofden Van Beuningen’, Lions club • Lezing ‘Commission and Design, • ‘Pieter Fransz de Grebber, 30 oktober van Science Museum Group, Rotterdam, Museum Boijmans Written sources on Rubens’s Musicians, c. 1620-1623’, in: tent. Londen, Museum Boijmans Van Beuningen, 16 januari sketches’, Kunsthistorisch cat. 110 years 110 works, Bilbao Van Beuningen, 16 oktober • ‘Aanleiding, visie, uitdagingen Museum, Wenen, tijdens (Fine Arts Museum), pp. 118-119 Francesco Stocchi • Ontvangst studenten Universiteit en ontwikkelingen rond Depot Rubens Symposium, 19 januari Utrecht voor de onderzoeks­ Boijmans Van Beuningen’, • Lezing ‘Written sources on Advies- en bestuursfuncties werkgroep ‘Echt of vals’ van delegatie Directors and Rubens’s sketches’, tijdens Catrien Schreuder • Jurylid Stand Prize op Frieze, dr. Martine Meuwese, Museum Executives for Culture, Sport and Seminar Rubens. Pintor del Londen Boijmans Van Beuningen, Leisure, omgeving Stockholm, Bocetos, Madrid, Museo del Advies- en bestuursfuncties • Jurylid Galeries Lafayette 21 november Zweden, Museum Boijmans Van Prado, Escuela del Prado, 9 mei • Algemeen bestuurslid Stichting acquisition committee, Parijs • Lezing en publiek interview bij Beuningen, 13 april • Lezing ‘Tokyo-Osaka-Rotterdam- ARTmatch symposium Making more of your • ‘Depot Boijmans Van Beuningen’, Madrid’, studentenvereniging • Lid professionele leergemeen­ Publicaties stored collections, Museum’s BAM relatiemiddag, Museum A.S.V. Prometheus, Leiden, schap Kunsteducatie in het mbo, • Meerdere artikelen voor dagblad Association, British Museum, Boijmans Van Beuningen, 28 juni 13 juni met Fonds 21, CJP, LKCA, Natio­ Il Foglio, Italië Londen 3 december • Deelname paneldiscussie • Lezing ‘Pure Rubens’, Lowlands, naal Theater, MU Eindhoven, • ‘Osvaldo Borsani + artists’, in: • Ontvangst Victoria & Albert ‘Fantasies on how to strike’, Biddinghuizen, 17 augustus Jonge Harten Festival, Grafisch Giampiero Bosoni (red.), Osvaldo Museum, voortgang en Pakhuis de Zwijger, Amsterdam, • Lezing ‘Pure Rubens’, Santpoorts Lyceum Utrecht, e.a. Borsani: Architect, Designer, ont­wikkeling Depot Boijmans 28 juni belang, ‘t Brederode Huys, • Externe deskundige eindexamen­ Entrepreneur, Milaan, pp. 34-39 158 159 Personeel en organisatie

Medewerkers Medewerkers Totaal aantal mede­ Museum cao in 2018 Leisure cao in 2018 werkers op 31-12-2018

Aantal fte 122 Aantal fte 31 Aantal fte 129 Aantal medewerkers 157 Aantal medewerkers 107 Aantal medewerkers 200

Kengetallen personele Kengetallen personele Ziekteverzuim ­samenstelling ­samenstelling Verzuim 2017 5,31% Aandeel mannen 50 32% Aandeel mannen 42 39% Verzuim 2018 6,83% Aandeel vrouwen 107 68% Aandeel vrouwen 65 61%

Aandeel 55+ 32 21% Aandeel 55+ 8 7% Aandeel 50 tot 55 11 7% Aandeel 50 tot 55 7 7% Aandeel 40 tot 50 35 22% Aandeel 40 tot 50 6 6% Aandeel 30 tot 40 44 28% Aandeel 30 tot 40 12 11% Aandeel tot 30 jaar 35 22% Aandeel tot 30 jaar 74 69% Aantal medewerkers 157 100% Aantal medewerkers 107 100%

Gemiddelde leeftijd 42 Gemiddelde leeftijd 31

Kengetallen mobiliteit Kengetallen mobiliteit Instroom 30 Instroom 52 Uitstroom 27 Uitstroom 57

161 Organogram

Raad van Toezicht

Directie Directiesecretariaat

Marketing en communicatie

Wetenschappelijke staf (conservatoren)

Educatie en publieksbegeleiding Relatiebeheer en filantropie

Sector Collectie en Sector Sector onderzoek Presentaties Bedrijfsvoering

Registrars Projectleiding Financiën, ICT en informatiebeheer

Conservering Technische dienst en restauratie Personeel en organisatie

Documentatie, informatie Bewaking, beveiliging en en registratie veiligheid

BVB Collections Huisvesting en onderhoud

Publieke ruimtes en commerciële activiteiten

162 163 Colofon

Redactie, tekst en productie Medewerkers Museum Boijmans Van Beuningen Vertaling Lynne Richards Vormgeving thonik, Amsterdam Druk EMP grafimedia Papier Arctic Volume, Muskat brown

Uitgave Museum Boijmans Van Beuningen Museumpark 18/20 3015 CX Rotterdam Postbus 2277 3000 CG Rotterdam T +31 (0)10 4419400 [email protected] www.boijmans.nl

© 2019 Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

164 165 166