R Ocznik Sądecki
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
18 mm 2016 TOM ISSN 0080-3561 XLIV ROCZNIK SĄDECKI ROCZNIK 2016 Prezydent Miasta Nowego Sącza Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu ROCZNIK SĄDECKI TOM XLIV Nowy Sącz 2016 Redaktor naukowy: Feliks Kiryk Na okładce: studnia na rynku w Piwnicznej fot. Sławomir Sikora Redakcja techniczna: Maciej Florek, Leszek Migrała Korekta: Maciej Florek, Leszek Migrała Adres redakcji: 33-300 Nowy Sącz, Rynek 22 I p., tel. 18 44 86 773, 18 44 86 777 Sfinansowano z budżetu Miasta Nowego Sącza ISSN 0080-3561 Skład, druk: Drukarnia „GOLDRUK”, 33-300 Nowy Sącz ul. Kościuszki 28, tel. 18 44 42 213 www.goldruk.eu SPIS TREŚCI Marceli Kosman PROFESOR JÓZEF DŁUGOSZ – HISTORYK SĄDECCZYZNY, POLSKI I EUROPY . 7 ARTYKUŁY I ROZPRAWY Sławomir Wróblewski PANOWIE NA BOBOWEJ. Z DZIEJÓW RODZINY BOBOWSKICH . 35 Łukasz Połomski NOWOSĄDECKIE DRUKARNIE I KSIĘGARNIE PROWADZONE PRZEZ ŻYDÓW . 61 Leszek Migrała NOWY SĄCZ W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ . 71 Jan Wnęk SĄDECKIE ROLNICTWO W LATACH 1956–1970 . 117 MATERIAŁY Agata Tobiasz WALKA O DUSZĘ RABANTA. WSPOMNIENIA KAROLA BOŁOZ ANTONIEWICZA O MISJACH Z ROKU 1846 . 149 Katarzyna Maria Pławecka LIMANOWA W FOTOGRAFII KLEMENTYNY ZUBRZYCKIEJ-BĄCZKOWSKIEJ . 173 Bolesław Faron PROFESOR. O JANIE ROSTOCKIM OPOWIEŚĆ BIOGRAFICZNA . 188 Bogusław Kołcz IZAK GOLDFINGER – MISJA ŻYCIA I MIŁOŚCI . 220 Ks. Stanisław Pietrzak PODWÓJNA TRAGEDIA IZAKA GOLDFINGERA . 243 Leszek Migrała SYTUACJA POLITYCZNA W NOWYM SĄCZU (STYCZEŃ 1945 – STYCZEŃ 1947) W ŚWIETLE AKT STAROSTWA POWIATOWEGO . 249 Sławomir J. Tabkowski OBRAZY Z PAMIĘCI – NOWY SĄCZ W POŁOWIE UBIEGŁEGO WIEKU . 265 Piotr Sadowski EKSHUMACJE ŻOŁNIERZY RADZIECKICH W MAŁOPOLSCE W 2015 ROKU – KONTEKST HISTORYCZNO-WOJSKOWY . 287 Anita Szczepanek, Bartłomiej Urbański EKSHUMACJA SZCZĄTKÓW ŻOŁNIERZY ARMII RADZIECKIEJ Z MOGIŁY ZBIOROWEJ PRZY ALEI WOLNOŚCI W NOWYM SĄCZU . 309 Marcin Przybyła, Anita Szczepanek, Krzysztof Tunia EKSHUMACJE ŻOŁNIERSKICH GROBÓW Z II WOJNY ŚWIATOWEJ W POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W 2015 ROKU . 323 RECENZJE Anna Janota-Strama STADNICCY HERBU SZRENIAWA Z NAWOJOWEJ, Kraków 2013 (Rafał Skąpski) . 343 HISTORIA SZKOŁY ŚREDNIEJ W PODEGRODZIU W LATACH 1912–2012, Podegrodzie 2013 (Tadeusz Duda) . 347 Sylwester Rękas LIMANOWSZCZYZNA. „DOBRZE RZĄDZONY POWIAT”, Limanowa 2014 (Tadeusz Aleksander) . 349 Andrzej Długosz PRZEWODNIK PO MUZEUM REGIONALNYM IM. SEWERYNA UDZIELI ORAZ MUZEUM KSIĘDZA JÓZEFA TISCHNERA W STARYM SĄCZU, Stary Sącz 2014 (Tadeusz Duda) . 351 „ZESZYTY SĄDECKO-SPISKIE”, t. VIII, Nowy Sącz – Stará Ľubovňa 2014 (Sławomir Sikora) . 352 KRONIKA JAZOWSKA. ZAPISKI DO DZIEJÓW SĄDECCZYZNY Z LAT 1662–1855, opr. Stanisław Grodziski, Kraków 2015 (Franciszek Leśniak) . 355 Jerzy Leśniak SAMORZĄDNA KORZENNA 1990–2015, Nowy Sącz 2015 (Jan Wnęk) . 356 Maciej Zaremba POLSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE ODDZIAŁ „BESKID” W NOWYM SĄCZU 1990–2015, Nowy Sącz 2015 (Leszek Migrała) . 358 GALICYJSKIE POWROTY – REALIA I MITY w monografii Ludwika Mroczki, w albumie MIT GALICJI i w powieściach historycznych Josefa Rotha (Sławomir J. Tabkowski) . 360 Bronisław Kozieński WIKLINOWE PTAKI, Kraków 2015 (Wojciech Kudyba) . 365 Grzegorz Olszewski ZIEMIA SĄDECKA. MONOGRAFIA HISTORYCZNA ADMINISTRACJI LOKALNEJ, Nowy Sącz 2014 (Wacław Uruszczak) . 368 PODEGRODZIE I GMINA PODEGRODZKA. ZARYS DZIEJÓW red. Feliks Kiryk, Kraków 2014 (Julian Dybiec) . 377 BIOGRAMY KS. PAWEŁ TYRAWSKI (1923–2012) (Tadeusz Duda) . 385 JAN MAZANEC (1923–2014) (Leszek Migrała) . 388 STANISŁAW CHOCZEWSKI (1946–2015) (Janusz Michalik) . 393 JAN RYBARSKI (1931–2015) (Piotr Gryźlak) . 397 KRONIKA NOWY SĄCZ W 2015 ROKU (Jerzy Leśniak) . 403 DZIAŁALNOŚĆ ODDZIAŁU PTH W NOWYM SĄCZU W 2015 ROKU (Maria Kruczek) . 454 25 LAT KOLONII SOCJALNYCH W CHEŁMCU (Sławomir Wróblewski) . 458 NIEDZIELA Z O. PIO W ZAWADZIE (Wojciech Kudyba) . 460 ZAPISKI BIBLIOGRAFICZNE MATERIAŁY DO BIBLIOGRAFII SĄDECCZYZNY W 2015 ROKU (Marta Treit) . 465 Prof. Józef Długosz Marceli Kosman PROFESOR JÓZEF DŁUGOSZ – HISTORYK SĄDECCZYZNY, POLSKI I EUROPY 17 października 2014 r. zmarł we Wrocławiu Józef Długosz, zasłużony histo- ryk czasów staropolskich, a zwłaszcza pierwszej połowy XVII stulecia, organiza- tor i badacz bibliotekarstwa naukowego1. Zaliczony za życia do najwybitniejszych postaci wrocławskiego bibliotekarstwa po drugiej wojnie światowej, został w ob- szernym artykule pióra Mariana Pacholaka (tam też znajdujemy pierwsze w lite- raturze zestawienie jego publikacji, liczące wówczas 118 pozycji) z 2006 r. nazwa- ny badaczem narodowych pamiątek2. Ten obszerny tekst został w znacznym, ale treściwym skrócie przybliżony jego rodakom z Sądecczyzny na łamach lokalne- go czasopisma w artykule pod nieco zmienionym tytułem, w którym dobiegający osiemdziesiątki Uczony został oceniony jako „przykład naukowca o wszechstron- nych zainteresowaniach badawczych, specjalista w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, wybitny znawca XVII w. i życia magnaterii polskiej, au- tor kilkunastu książek i edycji źródłowych oraz blisko setki artykułów i recenzji. Pośród nich znajduje się, zapewne nie mniej cenna dla historyka i piwniczanina, monografia Piwniczna Zdrój (1998) wydana na 650-lecie istnienia miasta”3. W ostatniej drodze na Cmentarzu Osobowickim w stolicy Dolnego Śląska obok rodziny, przyjaciół i współpracowników – przede wszystkim z Wrocławia i Opola oraz jego stron rodzinnych – towarzyszyły mu dźwięki kapeli góralskiej. W tym samym czasie tam padał deszcz ‒ tym symbolicznym płaczem Piwnicz- na-Zdrój żegnała jednego z najlepszych swoich synów. „Żegnali Profesora po- bożnym śpiewem górale nadpopradzcy, stanowiący jak on nieodrodną cząstkę tej ziemi, z której wyrósł, którą tak ukochał, do której tęsknił i dla której choć w oddaleniu przez całe życie pracował”4. Wkrótce ukazało się kilka artykułów 1 Zob. Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny pod red. J. Kapuścika. T. 5: Suplement, Warszawa 2006, s. 201-202; Forum Naukowe. Instytut Historii Politycznej – Prace Historyczno-Politologiczne ofiarowane Józefowi Długoszowi) pod red. M. Kosmana, R. XI, nr 5 (21). Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości. Poznań 2006; M. Pacholak, Profesor Jó- zef Długosz – badacz narodowych pamiątek, [w:] Z problemów bibliotek naukowych Wrocławia. Praca zbiorowa, Wro- cław 2006, s. 129-149; A. Maziarz, Zarys dziejów katedr i zakładów, [w:] Półwiecze. Katedry i zakłady Instytutu Historii w latach 1957–2007, pod red. J. Dorobisza. Uniwersytet Opolski, Opole 2007, s. 25; W. Kaczorowski i M. Kosman, Mię- dzy Wrocławiem, Opolem i Poznaniem (wspomnienie o Profesorze Józefie Długoszu), „Opolskie Studia Administracyjno- -Prawne”, XIII/1, Opole 2015, s. 171-198, tekst uzupełnia licząca 225 pozycji bibliografia publikacji J. Długosza za lata 1955–2011 (s. 179-198). Zob. też W. Matwiejczuk, Prof. dr hab. Józef Długosz (1928–2014), „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego”, nr 9-20 (153-154), 2014, s. 65. 2 Zob. wyżej, przypis 1. 3 M. Pacholak, Profesor Józef Długosz kustosz narodowych pamiątek, „Znad Popradu”, październik 2006, s. 8. Tekst zamyka zdanie: „Za młodych lat chętnie wędrował w przyjaznym gronie, kontemplując ojczyste krajobrazy i zabytki, wbrew po- zorom jest też skarbnicą anegdot”. 4 Tak zakończyła nadesłane autorowi na potrzeby tego tekstu wspomnienie (oparte również na rozmowach z bratem Pro- fesora, Emilem Długoszem) zatytułowane Z nadpopradzkiej krainy w świat nauki (o profesorze Józefie Długoszu) Pani Wanda Łomnicka-Dulak z Piwnicznej (siostrzenica J. Długosza), której dziękuję za nadesłane uczynnie materiały, po- dobnie jak córce J. D., Pani Joannie Długosz z Wrocławia. Jestem też wdzięczny za zainteresowanie tematem oraz po- moc w kwerendzie prof. zw. dr hab. Bronisławowi Pasierbowi z Uniwersytetu Wrocławskiego, wieloletniemu przyjacie- lowi Józefa Długosza. 7 Marceli Kosman poświęconych jego dokonaniom na polu historii i bibliotekarstwa5. Niniejszy tekst, mający charakter syntetyczny, specjalną uwagę poświęca związkom z ro- dzinną ziemią, powstał zaś z inicjatywy Redakcji „Rocznika Sądeckiego”6. I Przyszedł na świat 26 lutego 1928 r. na ziemi sądeckiej, w piwniczańskim przysiółku Śmigowskie jako syn Józefa i Julii (de domo Maślanka z miejscowo- ści Zaczerczyk), najstarszy z sześciorga rodzeństwa (3 synów i 3 córki). Źró- dłem utrzymania rodziny było trzyhektarowe gospodarstwo, w którym na pier- worodnego Józefa wcześnie spadły obowiązki pomocy rodzicom podczas zajęć w polu, a przede wszystkim pasania owiec. Już wówczas poznawał świat z lek- tur, a jak wspomina młodszy brat Emil, zdarzało się, że kiedyś (kto wie czy był to jedyny taki wypadek), „tak się zaczytał a owce czy krowy weszły w szkodę. Opowiada też, że jako chłopiec miał małe dłuteczko i lubił na drzewach rzeź- bić inicjały a najczęściej daty. Na kamieniach leżących na pastwisku na Baniach wypisywał stare daty dotyczące przeszłości, zwłaszcza Piwnicznej”7. Naukę w miejscowej szkole podstawowej przerwał wybuch drugiej wojny światowej. Kiedy Józef senior poszedł we wrześniu 1939 r. walczyć w obronie oj- czyzny, na Józefa, wówczas jedenastolatka, spadł obowiązek pomocy w prowa- dzeniu gospodarstwa, jako że matka musiała opiekować się młodszymi dziećmi. Tak było zwłaszcza do chwili, kiedy ojciec powrócił do domu, wędrując pieszo spod Lwowa. Emil Długosz tak wspomina czas okupacyjnej doli i niedoli: „Piwniczna nie była taką spokojną miejscowością ukrytą w górach. Zdarzy- ło się, że przysiółek Śmiłowskie był ostrzeliwany, wtedy Józef brał na plecy naj- młodszego brata i wraz z siostrą Albiną, która opiekowała się najmłodszą sio- strą Anną, szli przez górę do spokojnego miejsca w tzw. Potoku,