Ontwerp Ontwerp Gewoon, doen!

Meubels komen niet als manna uit de lucht vallen. Zij zijn vaak het resultaat van een lang denk- en ontwikkelproces. Speciaal voor Inside Information duikt Kitty de Groot in de intrigerende wereld van de meubelontwerpers. Zij spreekt met vooraanstaande Nederlandse designers over hun fascinaties, hun ontwerpwerkwijze en hun relatie met fabrikanten. Deze keer: en Dirk Vander Kooij.

Auteur: Kitty de Groot.

‘Hoezo, kan niet? Niet normaal? Wat al in het nieuws met zijn kunstinstallatie sen; het moet als het ware binnen een die mensen doen, dat is normaal? Ver- Domestikator, die werd geweigerd door dag gebeurd zijn.” vuilen, consumeren? En dat massaal? het , maar daarna met open ar- De drang om te maken. Hoe te verant- men werd ontvangen door het Centre “Mijn manier van ontwerpen is fysiek”, woorden? Door de wereld een stukje Pompidou. De Domestikator verbeeldt vervolgt Van Lieshout. “Ik pak een plaat verder te helpen’. Dat is wat de twee ‘een paar dat het op zijn hondjes doet’ – multiplex, wat balkjes en een stuk piep- geïnterviewden in dit artikel, kunstenaar rood, groot, met deuren en ramen erin. schuim. Daar maak ik dan een stoel en/of ontwerper – de één internationaal Het is wat het is, het is heel direct. Zo uit mee. Als het staat, is het af. Dingen in befaamd, de ander een snel stijgende Van Lieshout zich ook dit artikel. Geen de computer zetten en dat verfi jnen, zwenkwieltjes. Het is wat het is en het ik mooi omdat het gewoon ontzettend Eén van Van Lieshouts controversiële kunstwer- ster – met elkaar gemeen hebben. zus of zo. Gewoon de woorden van Van doe ik niet. Als ik wil verfi jnen, pak ik is heel direct. Geen gezeur over dikte, sterke dingen zijn, waarop je kan lopen, ken: de Domestikator, tentoongesteld door het Verder ontwerpen en maken ze beiden Lieshout, hoe hij ontwerpt en denkt, zijn wel een slijpmachine of een kettingzaag over vorm. Dit is het. Een ontwerp moet op kan dansen, waarmee je dingen kan . natuurlijk meubels. meubels en zijn relatie met (het label) om het een beetje meer in de richting te verwantschap hebben met de manier vastpakken. Complexe vormen die iets Lensvelt. krijgen. Het eerste concept van die stoel waarop het is gemaakt, met het mate- vanzelfsprekends hebben. Ze blijven Joep van Lieshout “Ik vraag me nooit af waarom ik iets waar je op zit, kostte me een dag werk. riaal. Niet nep zijn. Ik kijk naar dingen heel lang werken, kennen een juiste zoek ik juist naar contrast, iets wat niet Joep van Lieshout is beeldend kunste- maak, ik doe het omdat ik het niet laten Die erachter een halve dag. Je moet vanuit hoe je het maakt. Veel inspiratie krachtverdeling, gewoon super ge- mooi is. Ik ben al jaren een groot fan naar en ontwerper. Hij was recent veel kan. Ik volg mijn intuïtie en mijn instinc- weten wanneer iets goed is; wanneer haal ik uit hoe dingen vroeger werden avanceerde technologie. Wat de mens van een soort minimalistische, brutalis- ten. Dat tegenhouden zou niet slim zijn. het niet meteen goed is, is het gewoon gemaakt. Neem gietijzer, dat gegoten maakt, komt daarbij niet in de buurt. tische vormgeving. Dat lomp, grof – ge- Mijn werk is mijn obsessie. Ik ken wel niet goed. Dan is het het verstandigst werd in zandbakken. Gietijzeren pro- Ik weet ook niet of dit een hele mooie woon belachelijk, slaat nergens op – zo een zekere fl exibiliteit: als dingen niet om opnieuw te beginnen in plaats van ducten hebben daarom ronde, lossen- stoel is. Het is een simpele stoel. Totale groot is.” Van Lieshout lacht. kunnen, zoek ik een andere weg. Maar maar te blijven ‘kutten’ aan iets wat het de vormen. Dat maakt ze volumineus simpelheid, bijna een afwezigheid van er is maar één richting en dat is vooruit. toch niet gaat worden.” en sculpturaal.” vormgeving. Mooi is krachtig. De na- “Vormgeving is voor mij het product van Achteromkijken of kijken wat links of tuur is altijd krachtig. Je hebt nooit een een denkproces; een manier om een rechts van me gebeurt, waar andere “Ik denk als een timmerman, als een Met het woord ‘mooi’ heeft van Lies- boom of een bloem die suf is. Wat in statement te maken over de wereld. mensen mee bezig zijn, dat is niet iets metaalman of als een smid wanneer hout niet heel veel. “Mooi, mooi, wat is de natuur gevormd is, is supereffi ciënt. Er zit altijd een statement verborgen in wat me interesseert. Oogkleppen op, ik iets maak. De stoel waarop je zit, mooi? Schoonheid is iets heel subjec- Daar zit een soort logica in die het ge- de dingen die ik laat zien. Design en een betonnen plaat voor m’n kop, heel is gemaakt zoals een metaalman dat tiefs. Ik moet het mooi vinden. Het moet volg is van miljoenen jaren evolutie. Die kunstwerken zijn de ‘side-products’, erg mijn eigen weg gaan, dan werk ik zou doen: gewoon een paar standaard presentie, kracht, elegantie uitstralen. kracht, die logica moet erin zitten. Alle of de ‘left-overs’ van dit denkproces. het best. Geen lange ontwerpproces- stalen buizen op elkaar gelast en wat Ik weet niet of dat mooi is. Botten vind goede ontwerpen hebben dat. Soms Dat maakt, denk ik, mijn werk en aan-

Joep van Lieshout: “Mijn manier van ontwerpen is fysiek.”

64 Inside Information Inside Information 65 Ontwerp Ontwerp

pak onderscheidend van veel andere door spierkracht, want arbeid geeft aristocratische systemen – moest bruut Ik heb ook badkamers, keukens, sier- kunstenaars en ontwerpers. Ik heb een meer voldoening dan de advocatuur. worden gebroken. Nu zitten we in een Als ik wil verfijnen, raden, gemaakt... Ontzettend veel taak op deze wereld, die uitstijgt boven De industrie moet gered worden van de soortgelijk tijdsgewricht. De technolo- verschillende dingen. Voor mij is die mezelf. De mensheid een spiegel voor diensteneconomie. gieën van nu – denk aan genetische “ afwisseling interessant. Dat ik de ene houden. Dat doe ik door verhalen te manipulatie, big data, robotica, auto- keer met plastisch materiaal en dan vertellen. Mijn werken vallen veelal in ‘CryptoFuturisme’ is het project waar matisering – veranderen veel en zullen pak ik een kettingzaag weer met constructief materiaal werk. grotere projecten, met een groot ver- Van Lieshout nu aan werkt. Het verwijst een ontzettende invloed hebben op ons Dat ik de ene keer een machine maak, haal waar ik meerdere jaren aan werk.” naar de industriële revolutie en bouwt leven. Wat je ziet, is een enorme ople- ” dan weer een figuratief beeld en dan Neem ‘Slave City’, een beeldend ver- voort op het gedachtegoed van de Ita- ving van het fascisme en het populisme. en Hans Lensvelt. ‘War III/Furnication’ van, een studie dit, een studie dat, een weer twintig stoelen in een week. Zou ik haal over een technocratische stad met liaanse futuristen. “Deze voortvarende CryptoFuturisme gaat over deze tran- had de expositie als titel. Furnication is zus en een zo. Voor de AVL Skull, een heel mijn leven stoelen maken, dan zou als enige doel zoveel mogelijk geld kunstenaars omarmden de nieuwe sitie. Gaan we met enorme machines een woordspeling op fornication, wat eenpersoonswerkkamertje, bestaande ik heel ongelukkig worden. Dat zou wel verdienen; wie niet presteert wordt technologieën met de gedachte ‘als dingen recyclen, zodat we heel verant- staat voor vrijwillige seks tussen twee uit twee polyester schaaldelen met bou- veel makkelijker zijn. Dan zou ik twee ‘hergebruikt’ [dat betekent: opgegeten, iedereen een helikopter heeft, komt het woord betere producten kunnen ma- getrouwde partijen. Een 12,5-jarige ten aan elkaar geklonken, zijn we naar man hier hebben werken, zou ik ontzet- KG]. Of ‘Blast Furnace’: een 11 meter vast goed’. Oorlog zetten zij bewust in ken? Of gaan we eerst alles vernietigen, samenwerking die een reeks meubels China gereisd op zoek naar een fabriek. tend rijk worden aan ‘royalties’. Dan hoge woon-hoogoven van meer dan als katalysator voor vooruitgang. Met alles kapot maken om dan op de puin- heeft voortgebracht, in kobaltblauw op We hebben veel lol gehad. Uiteindelijk had ik een klein schuurtje en nul kom- 8.000 kilo staal, die wordt aangedreven het oude – de classicistische, religieuze, hopen weer iets nieuws te beginnen? Of de beurs getoond. Naast mij staat de is dat ding dan ook te koop. Ik werk ma nul materiaalkosten. Moet je kijken gaan we kapot maken voor de lol, ge- AVL Kokerstoel, nog van die beurs, ge- eigenlijk alleen maar samen met Lens- wat een enorme hoeveelheid rommel ik woon omdat het leuk is? Daarom ben ik maakt van materialen die voorhanden velt als label. Voor labels werken vind ik nu heb, een enorm groot, hoog atelier. nu bezig met vernietigen. Een gastank waren in zijn atelier. Vierkante metalen op zichzelf niet interessant, maar ik vind Al die mensen die hier rondlopen en die opblazen onder 600 atmosfeer druk, dat kokers; een stoel die basaal en tijdloos het wel leuk om dingen te maken en iedere keer weer wat anders moeten is gigantisch. Je krijgt vormgeving door oogt. natuurlijk ook het geld dat je daarmee maken. Ik weet niet of je in de opslag geweld. Dat is het product dat ik dan “Met Hans Lensvelt werk ik al lang sa- verdient. Daar koop je een stukje onaf- bent geweest, maar dat is nog eens drie maak. Een uit elkaar gespatte gastank men. Zo’n 19 jaar geleden liet hij door hankelijkheid mee, waardoor ik dingen keer zo groot als mijn atelier. Helemaal met een lampenkapje erop: een lamp. Rem Koolhaas zijn showroom bouwen kan maken die niemand wil kopen, vol. Nee, wat ik doe, is een zeer irrati- Dat is toch wel een behoorlijk statement in Rotterdam. Ik heb de aan de bui- maar die ik toch wel wil maken. Daar- onele keuze. Ik maak ook geen kunst over design. Een anti-vorm. Een afkeer tenkant opgehangen units ontworpen. mee kan ik mijn ‘verhalen’ bekostigen. omdat het een rationele keuze is, maar van het ontwerpproces van nu, waarbij Zo kwamen we in contact. Ik ontwierp Ik zou ook oude vrouwtjes kunnen be- ik maak kunst omdat het een soort in- niet eens meer op papier wordt gete- vervolgens zijn Orgatec-beursstand, roven of mensen kunnen blackmailen, stinctmatig gedreven obsessie is.” kend, waarbij men in de computer iets dat werd een grote bar. Dat was het maar dat mag dan weer niet.” modelleert, dat ‘rapid prototyped’ en begin. Toen zag Hans bij mij een stoel Dirk Vander Kooij in landen ver van hier produceert. Een staan die ik had gemaakt. “Dat lijkt me Van Lieshout doet nog veel meer. “Zo Dirk Vander Kooij, ontwerpt, program- ontzettende afstand tussen ontwerper- wel een goede stoel om te gaan ver- heb ik veel conceptuele meubels ge- meert, vindt-uit, maakt, produceert en producent-consument. Hierbij is het kopen”, zei hij. We hebben allebei een maakt, unica’s of in beperkte oplage. verkoopt meubelen van hergebruikte ontwerp de daad van het proces. Het is soort no-nonsense aanpak. Ik teken Momenteel werk ik aan gebouwen. materialen. De samenstelling van ma- kapot. Zoiets.” altijd wel een meubeltje of een dingetje Een hotel, een museum, kantoren. Het terialen is uniek, de techniek: een ro- of een datje. Als ik dat aan Hans laat wordt 70 meter hoog en ziet eruit als botarm en een worstenmaker. “Al vanaf Een kobaltblauw kanon sierde de stand zien, zegt hij: ‘Dit is interessant’, of, ‘Dit twee parende vogels.” Parend? ”Ja, mijn twaalfde maakte ik meubeltjes, van Lensvelt tijdens de Milaan Design is niets voor ons’. We maken dan een parend, omdat het een mooi beeld is, geïnspireerd door de meubels die ik Beurs 2012. Het derde kanon in een prototype, en 2 weken later is dat klaar heel elegant. Waarom dat beeld niet ge- in de kerk zag waar ik iedere zondag serie van drie. Een beangstigende toe- en dan gaan we produceren. Als blijkt bruiken voor iets waarin je kan wonen. verplicht heen moest”, vertelt hij. “Ik komst van voedselschaarste, macht, dat er wat moet veranderen, doen we Architectuur is zo uitgekleed, daar is verkocht ze aan ouders van vriendjes. oorlog en epidemieën. Het geschut dat wel bij de volgende serie. Gewoon gewoon niets meer aan. Ik denk dat er Van dat geld kocht ik gereedschap. Ik stond tevens symbool voor de sterke een hele directe manier van aanpakken. weer wat passie in moet komen. Alles ging naar het hout- en meubileringscol- relatie tussen Atelier Joep van Lieshout Anderen maken er vaak een hele studie wat niet met regels te maken heeft. lege, maar tijdens mijn stage kwam ik er

De AVL_Carved Smoke Chair.

66 Inside Information Inside Information 67 Ontwerp Ontwerp

achter dat meubels produceren niet per se mooi is. Bijna alles wordt van MDF of spaanplaat gemaakt, helemaal niet meer van die mooie materialen waar ik mee wilde werken. De Design Aca- demy in Eindhoven volgde, weer een mooie studie; weer geen boeken, alleen praktijk. Daar ontdekte ik andere mate- rialen en werd verliefd op gerecyclede kunststoffen; dat had historie. Ik bakte er blokken van in de oven. Tijdens het afkoelen, het krimpen, ontstond een gerimpelde olifantenhuid. Dat was het! De structuur van plastic, niet opgelegd, dat is wat de kunststof zelf wil. Zoals de nerf van het hout. En dat zocht ik.”

Vander Kooij moest afstuderen in de tijd dat de 3D-printer in opkomst was. “Het was een prototype ding, voor kleine dingetjes. Ik heb daar een soort boeren- systeem overheen gegooid en ben er meubels mee gaan maken. De lijntjes, de nerven van kunststof, die door ande- ren eindeloos werden weggeschuurd, waren voor mij het mooiste dat er was, echtheid. Die nerven ben ik gaan op- blazen, ik wilde ze dikker en groter heb- ben. Gek genoeg was het een wereld- primeur. Dat trok veel aandacht.” Zijn eerste stoelen waren ‘2,5 D’ opge- bouwd (de Endless & Flow Open chair). “Maar als meubelmaker wil je gebogen lijnen maken. Toen we daarachter kwa- men, konden we sterkere en lichtere producten bouwen – eerst de Chubby chair, opgebouwd uit twee delen, toen de stapelbare RVR chair, uit één deel gemaakt. We kijken steeds weer hoe het kloppend te krijgen: klopt dat pro- ces, bij dat product, bij dat materiaal? Zo hebben we ook speakers gemaakt: de Snowmen speakerset. Speakers hebben ronde vormen en gewicht no-

Sunflower en Melting pot van Dirk Vander Kooij.

68 Inside Information Inside Information 69 Ontwerp Ontwerp

Dirk Vander Kooij: “Al vanaf mijn twaalfde maak- te ik meubeltjes, geïnspireerd door de meubels Dagelijks worden we geconfronteerd die ik in de kerk zag waar ik iedere zondag verplicht heen moest.” “ met toevalligheden” dig voor goed geluid. Daar leent ons bedachten een machine waar we de uit. Dat spreekt me aan; dan wordt het wil gaan toepassen. Zoals hout dat in materiaal, onze techniek zich perfect prototypen in konden gooien. Een soort een soort natuurproduct. Ik hou niet van Nederland gekapt is, met een hennep- voor.” pers die alles verbrijzelde tot dikke bla- homogene massaproductie, spuitgego- stoffering. Dat moet dan weer helemaal ren. Normaal wordt het gebruikte plastic ten sinaasappelhuidjes, dat er elke keer kloppen. Het klopt als het niet vervuilt, “Toen we transparant materiaal kregen, tot hele kleine stukjes geshredderd en weer hetzelfde uitkomt. Dit tafelblad niet milieubelastend is, eerlijk is, door wilden we wat met licht gaan doen. krijg je een soort brei, gesmolten pasta. weegt zo’n 450 kilo. Gewoon lomp, ste- en door goed, mooi van zichzelf. Ik wil Daar kwamen de Fresnel light, de Sun- Wij waren juist heel blij met die grote vig. Echt een ‘übermateriaal’, er zit geen geen materialen toevoegen, dan wel flower en de Satellite lamp uit voort. stukken. Samengesmolten in een plaat laklaag overheen. Als het krast, kan je samenvoegen, waardoor scheiden De 3D plastic geprinte lijnen braken kreeg je een soort marmereffect. Dat het weer opschuren en is het weer als moeilijk wordt: geen rits, geen klitten- namelijk heel mooi het licht. Het zijn je tot zoiets komt, iets dat je niet op nieuw. Dat vind ik fraai. Ik haat het als band, geen schuim.” Met het thema een soort lensjes. Gefascineerd door een andere manier kan maken, vind ik je ergens tegenaan stoot en er breekt robotisering houdt Vander Kooy zich die lijntjes wilde ik het nog groter en fantastisch. Zonder die historie van de een stukje af, waardoor de spaanplaat niet bezig. “Ik kijk naar zo’n machine in dikker krijgen. Dat werd zo zwaar, dat kunststof krijg je dat niet. Structuren eronder zichtbaar wordt. Dan is dat hele de zin van ‘wat kan ik daarmee maken we het maar zijn gaan opblazen met de en texturen die je niet kan verzinnen ding waardeloos. Dat vind ik zo’n vre- of hoe kan ik er dat mee maken wat ik robot.” Dit leidde tot de Blooown pen- en die je ook niet na kan maken. Die selijk principe. Dit spul is door en door wil?’. Toen ik met de robotarm startte, dant light en Blooown chandelier. Met Melting pot-tafel daar, marmer wit-blauw hetzelfde.” dacht ik natuurlijk: ‘dat kan ik helemaal die holle, transparante buizen zijn we plastic gemaakt van oude prototypen, niet, ik moet samenwerken’ en ben naar ook een stoel gaan maken, de Not only kunnen ook wij maar één keer maken. “Ik ben nu op het kantelpunt gekomen de Fontys engineeringafdeling gegaan. hollow chair. Dat was echt een lijdens- Elke keer ziet het er weer totaal anders dat ik ook andere materialen dan plastic Daar ging het niet sneller van. Ze wilden weg, die holle lijn controleren. De buis rapporten schrijven, allerlei dingen eerst wilde steeds een andere kant op en viel onderzoeken en vooral ook uitsluiten. er steeds weer van af. De hele robot Op een gegeven moment dacht ik: ik moest worden omgebouwd, het werd begin gewoon. Ik pak mijn slijper wel en een hele andere robot. Proto’s stapel- uiteindelijk was dat ook de snelste op- den zich op. We gooiden ze onder de lossing. We doen het gewoon. Toen we tractor die hier toen rondreed, ‘dan Het is de technische uitdaging die me sen. ‘Wat is de meest logische manier die tafels gingen persen, wilde ik een wordt het restmateriaal in iedere geval in een flow brengt. Ik vind het leuk om om die stoel te maken, met zo min mo- machine kopen. De importeur, die ik kleiner’, dachten we. Maar die tractor me vast te bijten in nieuwe technieken. gelijk handelingen het beste resultaat belde, die al 30 jaar in de kunststof zat, kreeg het niet kapot. Zo sterk, gewoon Iets uit te proberen, me verder te ont- bereiken?’ Nu maken we een stoel in 1 zei: ‘Wat jij wil, kan helemaal niet’. Ik zei: lomp sterk, was het. Dat verwacht je wikkelen in ‘het maken’. Ik word steeds uur uit één stuk in plaats van in 3 uur en ‘Ik ga het gewoon doen. Dat moet wel niet. Daar was ik wel trots op. We heb- handiger in machines maken. Die maak uit twee stukken. We voeren een soort lukken, lijkt mij’. Hij werd boos en hing ben toen gezegd: ‘We gaan hier een ik zelf en ik leer dat dan aan collega’s, automatisering door. Ik wil ook niet een op. We zijn goed in experimenteren. Zo gelimiteerde productie van maken, we zodat ik me weer op nieuwe dingen kan studio met te veel mensen. Gewoon ontstaan nieuwe dingen en ontwikkelen gaan niet nog een keer die robot hele- richten. Te lang op één idee doorgaan, een team gekke mensen, niet te seri- we ons. Dagelijks, terloops, worden we maal ombouwen’.” nog meer van hetzelfde schetsen, vind eus, dat veel plezier met elkaar heeft en geconfronteerd met mislukte dingen, ik niet interessant. Op een gegeven blijft leren en ontdekken. Én vrachtwa- toevalligheden, waarbij we denken: ‘hé Vander Kooij is een doorzetter. “Als ik moment heb ik dat gedaan, zoals ‘2,5 gens vol met gerecyclede producten interessant’ of ‘misschien kunnen we me ergens in vastbijt, stopt dat niet. D’-spuiten. Dan is het weer tijd voor iets die hier af en aan rijden.” het ook zo doen’. Het ‘gewoon, doen!’ Soms kan dat heel lang duren, ik word nieuws. Iets wat je opnieuw triggert, heeft me veel gebracht. dan helemaal gek van mezelf. Dan is nieuwe vormen, nieuwe materialen, In de beginjaren experimenteerde Van- het echt dag en nacht alleen maar dáár- nieuwe technieken. Dat punt komt best der Kooij veel. “Dan gaat er veel mis. mee bezig zijn. Dan vergeet ik een beet- snel. Voor mij is de basis van ontwer- De zooi die overbleef, stapelde zich op. www.ateliervanlieshout.com je de wereld om me heen en word ik… pen vernieuwen en is vormgeving niets Daar voel je je dan rot over. ‘Verdomme, www.dirkvanderkooij.com tja... egoïstisch: alleen dat, niets anders. meer dan de techniek kloppend toepas- we zijn hier toch aan het recyclen?’ We www.tuttobene.nl

De RVR chair.

70 Inside Information Inside Information 71