Art & Project (1968-2001) !RT0ROJECT
In 2001 ontving het RKD het archief van een van de )N THE2+$ACQUIREDTHEARCHIVEOF!RT belangrijkste Nederlandse galeries, Art & Project. Op dit 0ROJECT WHICHWASONEOFTHE.ETHERLANDSMOST moment werkt het RKD aan de ontsluiting en beschrijving IMPORTANTGALLERIES4HE2+$ISCURRENTLYWORKING van dit archief en ook aan de beschrijving van de TODISCLOSEANDDESCRIBETHISARCHIVE ASWELLASTO zogenoemde collectie Art & Project / Depot VBVR, een INVENTORY!RT0ROJECT$EPOT6"62 THEMAJOR grote collectie kunstwerken afkomstig van de voormalige COLLECTIONOFARTWORKSTHATBELONGEDTOTHEFORMER eigenaren van de galerie. OWNERSOFTHEGALLERY
DE ENTREE VAN ART & PROJECT %.4%2!2402/*%#4 In september 1968 startten Adriaan van Ravesteijn (1938) )N3EPTEMBER !DRIAANVAN2AVESTEIJN en Geert van Beijeren (1933-2005) in het ouderlijk huis van AND'EERTVAN"EIJEREN OPENEDA Van Ravesteijn in de Richard Wagnerstraat in Amsterdam GALLERYIN6AN2AVESTEIJNSPARENTALHOMEIN een galerie, die slechts bestond uit een zijkamertje van 4 x !MSTERDAMS2ICHARD7AGNERSTRAAT4HESPACEWAS 3 meter en een aangrenzende gang met een documentatie- NOMORETHANASIDEROOMMEASURINGXMETRES tafeltje op de overloop. Van Ravesteijn had een aantal jaren WITHANADJOININGPASSAGEANDADOCUMENTATION architectuur in Delft gestudeerd, Van Beijeren was werkzaam TABLEONTHELANDING6AN2AVESTEIJNHADSTUDIED als bibliothecaris en later als conservator van het Stedelijk ARCHITECTUREFORSEVERALYEARSAT$ELFT5NIVERSITY Museum. Beiden waren bekend met de Amsterdamse 6AN"EIJERENWASWORKINGASALIBRARIANAND kunstwereld, die op dat moment maar een handjevol galeries LATERBECAMEACURATORATTHE3TEDELIJK-USEUMIN op het gebied van de moderne kunst telde. In de galerie van !MSTERDAM"OTHWEREFAMILIARWITHTHE!MSTERDAM Riekje Swart, die als een van de weinige op dat moment ARTSCENE WHICHATTHATTIMECOMPRISEDJUSTA internationaal georiënteerd was, verrichtten ze regelmatig HANDFULOFMODERNARTGALLERIES4HEYREGULARLY hand- en spandiensten en ontmoetten er de kunstenaars van HELPEDOUTAT2IEKJE3WARTSGALLERYnONEOFTHE de galerie, onder wie Ad Dekkers, Peter Struycken, Ger van FEWOPERATINGINTERNATIONALLYnWHERETHEYBECAME Elk, Jan Dibbets en Marinus Boezem. 1 ACQUAINTEDWITHTHEGALLERYSARTISTS INCLUDING!D De combinatie van Van Ravesteijns interesse in de $EKKERS 0ETER3TRUYCKEN 'ERVAN%LK *AN$IBBETS kruisbestuiving van architectuur en beeldende kunst en AND-ARINUS"OEZEM Van Beijerens kennis van en contacten in de kunstwereld 4HECOMBINATIONOF6AN2AVESTEIJNSINTERESTINTHE van de late jaren zestig zorgde voor een opvallend nieuwe CROSS FERTILISATIONBETWEENARCHITECTUREANDFINEART verschijning in het kleine Amsterdamse galeriecircuit. AND6AN"EIJERENSKNOWLEDGEOFANDCONTACTSIN Art & Project, zoals de galerie werd genoemd – de term THEARTWORLDOFTHELATESGAVERISETOANEW galerie bewust vermijdend -, richtte zich in eerste instantie PHENOMENONINTHESMALL!MSTERDAMGALLERYSCENE vooral op tentoonstellingen of projecten waarbij de !RT0ROJECT ASTHEIRENTERPRISEWASNAMEDnTHE kunstenaar iets maakte met het oog op de ruimte. ‘Art TERMGALLERYBEINGDELIBERATELYAVOIDEDnINITIALLY & Project’, zo was te lezen in het eerste vouwblad in de FOCUSEDONEXHIBITIONSORPROJECTSTHATPAID reeks die zou verschijnen bij de tentoonstellingen, ‘tracht PARTICULARATTENTIONTOSPACE@!RT0ROJECT u vertrouwd te maken met de ideeën van kunstenaars, STATEDTHEFIRSTINTHESERIESOFFOLDERSPRODUCED architecten en technici om gezamenlijk een zinnige oplossing TOACCOMPANYTHEEXHIBITIONS PLANSTOBRINGYOU te vinden voor de vorm van uw woon- en werkruimte. Art TOGETHERWITHTHEIDEASOFARTISTS ARCHITECTSAND & Project nodigt u uit zijn tentoonstellingen te bezoeken om TECHNICIANSTODISCOVERANINTELLIGENTFORMFORYOUR deze samenwerking tussen u en de ideeën van kunstenaars, LIVINGANDWORKINGSPACE!RT0ROJECTINVITESYOU architecten en technici tot stand te brengen.’ TOPARTICIPATEINITSEXHIBITIONSWHICHWILLEXPLORE Voor de eerste tentoonstellingen werden dan ook kunstenaars WAYSINWHICHART ARCHITECTUREANDTECHNOLOGY uitgenodigd die zich met hun werk konden voegen naar de CANCOMBINEWITHYOUROWNIDEAS(ENCE THE beschikbare (kleine) ruimten en daar ook een andere vorm ARTISTSINVITEDTOMAKETHEFIRSTEXHIBITIONSWERE aan konden geven. Tot de eerste exposanten behoorde de CHOSENFORTHEIRABILITYTOCONFORMTOTHEMODEST
24 Duitse minimalistische kunstenaar Charlotte Posenenske. AVAILABLESPACE THEREBYGIVINGITANEWFORM Haar stereometrische gegalvaniseerde en kartonnen !MONGTHEEXHIBITORSWASTHE'ERMAN-INIMALIST elementen konden naar wens worden samengevoegd en ARTIST #HARLOTTE0OSENENSKE(ERSTEREOMETRIC waren bedoeld om ingrepen te doen in de ruimte. Dat gold GALVANISEDANDCARDBOARDELEMENTSCOULDBE ook voor de kubische constructies van architecten Slothouber COMBINEDINDIFFERENTWAYSANDWEREINTENDEDAS en Graatsma, voor de opblaasbeelden van de Deense INTERVENTIONSINTHESPACE4HISWASALSOTRUEOFTHE beeldhouwer Willy Ørskov en de lampen van architect Aldo CUBOIDCONSTRUCTIONSBYTHEARCHITECTS3LOTHOUBER van den Nieuwelaar. AND'RAATSMA THEINFLATABLESCULPTURESBY$ANISH De in het beginselprogramma van Art & Project beoogde SCULPTOR7ILLYRSKOV ANDLAMPSBYTHEARCHITECT samenwerking met architecten kwam niet echt van de grond. !LDOVANDEN.IEUWELAAR Gaandeweg werd de koers verlegd naar de conceptuele 4HECOLLABORATIONWITHARCHITECTSINITIALLYENVISAGED kunst, die zich aan het einde van de jaren zestig internationaal IN!RT0ROJECTSMANIFESTONEVERREALLYTOOKOFF steeds sterker manifesteerde. Art & Project werd daarmee %NROUTETHECOURSESHIFTEDTOWARDS#ONCEPTUAL een exponent van een nieuwe generatie kunstenaars en !RT WHICHBYTHEENDOFTHESWASANEVER galeriehouders, die kunst en publiek op een nieuwe manier STRONGERPRESENCEINTHEINTERNATIONALSCENE!RT bij elkaar wilde brengen. Galeries hoefden niet langer goed 0ROJECTBECAMEANEXPONENTOFANEMERGING geoutilleerde, speciaal voor het exposeren van schilderijen GENERATIONOFARTISTSANDARTDEALERSWHOWANTEDTO of beelden uitgeruste ruimtes te zijn, maar werden ook BRINGARTISTSANDAUDIENCESTOGETHERINNEWWAYS gevestigd in alternatieve, krappe behuizingen die in alles 'ALLERIESNOLONGERNEEDEDTOBEWELL EQUIPPED juist niet op een galerie leken. De nieuwe galeriehouders SPACES ESPECIALLYDESIGNEDFORTHEEXHIBITIONOF waren idealistisch en wars van traditioneel professionalisme, PAINTINGSORSCULPTURES BUTCOULDNOWALSOBE zoals dat bedreven werd in wat in de jaren zestig de ‘poen- HOUSEDINALTERNATIVE CONFINEDSPACESWHICH IN galerie’ werd genoemd. En er kwamen kunstenaars die zich ALLRESPECTS LOOKEDLIKEANYTHINGBUTAGALLERY niet langer geroepen voelden om materiële kunstwerken te 4HENEWGALLERIESWEREIDEALISTICANDAVERSETOTHE maken, maar concepten leverden die niet direct gebonden TRADITIONALPROFESSIONALISMPRACTICEDINTHES waren aan tijd, ruimte of een specifieke locatie. Een van hen INWHATHADBECOMEKNOWNAS@POEN ORDOSH was Stanley Brouwn, die Van Beijeren in de bibliotheek van GALLERIES-OREOVER THEREWASAGROUPOFARTISTS het Stedelijk ontmoette. Via Brouwn kwam een stroom van WHONOLONGERFELTTHENEEDTOMAKEMATERIALART nieuwe kunstenaars en ideeën de galerie binnen. In deze ANDDEVISEDCONCEPTSTHATWERENOTDIRECTLYBOUND roemruchte periode toonde Art & Project werk van onder TOTIME SPACEORASPECIFICLOCATION/NEOFTHEM anderen Sol LeWitt, Joseph Kosuth, Lawrence Weiner, WAS3TANLEY"ROUWN WHO6AN"EIJERENMETINTHE Jan Dibbets, Ger van Elk, Robert Barry, Stanley Brouwn, 3TEDELIJK-USEUMLIBRARY!STREAMOFNEWARTISTS Douglas Huebler, Gilbert & George, Daniel Buren en Hanne ANDIDEASCAMEINTOTHEGALLERYTHROUGH"ROUWN Darboven. $URINGTHISCELEBRATEDPERIOD !RT0ROJECTSHOWED Met dit conceptuele programma vond Art & Project WORKBYARTISTSSUCHAS3OL,E7ITT *OSEPH+OSUTH aansluiting bij een internationaal circuit van verwante ,AWRENCE7EINER *AN$IBBETS 'ERVAN%LK 2OBERT kunstenaars en galeries en bouwde de galerie een grote "ARRY 3TANLEY"ROUWN $OUGLAS(UEBLER 'ILBERT reputatie op buiten de grenzen. Opererend op relatieve 'EORGE $ANIEL"URENAND(ANNE$ARBOVEN afstand van de traditionele galeries in het centrum van 4HISCONCEPTUALPROGRAMMEINTRODUCED!RT Amsterdam, profileerde Art & Project zich van meet af aan 0ROJECTINTOANINTERNATIONALCIRCUITOFLIKEMINDED als de meest internationaal georiënteerde en vernieuwende ARTISTSANDDEALERS ANDTHEGALLERYBUILTUPA galerie van Nederland. CONSIDERABLEREPUTATIONBEYONDTHE$UTCHBORDER /PERATINGSOMEWHATATAREMOVEFROMTHE BULLETINS TRADITIONALGALLERIESINTHECENTREOF!MSTERDAM !RT De reputatie van Art & Project was ook te danken aan 0ROJECTFROMTHESTARTCREATEDAPROFILEFORITSELF de "ULLETINS die vanaf de opening aan belangstellenden ASTHEMOSTINTERNATIONALLYORIENTEDANDINNOVATIVE werden verstuurd. 2 Vanwege de excentrische ligging van GALLERYINTHE.ETHERLANDS de galerie wilden Van Beijeren en Van Ravesteijn meer informatie bieden dan gebruikelijk was in de traditionele "5,,%4).3 uitnodigingskaarten. !RT0ROJECTSREPUTATIONWASALSOFOUNDEDON Een "ULLETIN bestond uit een enkel A3 vel, dat THE Bulletins ITPRODUCED WHICHWEREDISTRIBUTED dubbelgevouwen werd tot een vier pagina’s tellend blad. De TOINTERESTEDPARTIESFROMTHEVERYFIRSTEXHIBITION oplage bestond uit 800 exemplaren waarvan er 400 à 500 "ECAUSEOFTHEGALLERYSECCENTRICLOCATION 6AN werden verstuurd, de rest bleef in de galerie beschikbaar. "EIJERENAND6AN2AVESTEIJNFELTTHEYSHOULDPROVIDE
25 De lay-out, met een zeer eenvoudige en heldere typografie, MOREINFORMATIONTHANWASUSUALONTHETRADITIONAL bleef van het eerste nummer uit 1968 tot het laatste (1989), INVITATIONCARD! Bulletin CONSISTEDOFASINGLE! ongewijzigd. Het "ULLETIN begeleidde niet alleen een SHEETFOLDEDDOUBLETOMAKEAFOUR PAGEFOLDER)T tentoonstelling maar vormde soms, bijvoorbeeld in het WASPRINTEDINANEDITIONOF TOOFWHICH geval van Lawrence Weiner, ook de tentoonstelling zelf. WEREMAILEDOUT WHILETHEREMAINDERWASAVAILABLE Vooral in de hoogtijdagen van de conceptuele kunst, tussen INTHEGALLERY4HELAYOUT USINGVERYSIMPLEAND 1967 en 1973, vormde het "ULLETIN voor de galerie een CLEARTYPOGRAPHY REMAINEDUNCHANGEDFROMTHEFIRST essentieel medium. Kunstenaars kregen de vrijheid om een ISSUEINTOTHELASTONEIN4HE Bulletin "ULLETIN naar eigen inzicht inhoud te geven, steeds binnen de NOTONLYACCOMPANIEDTHEEXHIBITION ITSOMETIMES bestaande en eenvoudige kaders van het dubbelgevouwen FORINSTANCEINTHECASEOF,AWRENCE7EINER FORMED A3-blad. Via het grote netwerk van Jan Dibbets en Ger PARTOFTHEEXHIBITION!TTHEHEIGHTOF#ONCEPTUAL van Elk en de contacten van Geert van Beijeren bij het !RT BETWEENAND THE Bulletin BECAME Stedelijk Museum groeide gestaag een internationale ANESSENTIALMEDIUMFORTHEGALLERY!RTISTSWERE adressenlijst voor de bulletins. Conceptuele kunst was immers GIVENFREEREINTOFILLTHE Bulletin INANYWAYTHEY kunst zonder grenzen en was dus bij uitstek internationaal PLEASED WITHINTHELIMITSOFTHEEXISTINGSIMPLE georiënteerd. 3 Tentoonstellingen, projecten en kunstenaars FOLDED !LAYOUT4HEINTERNATIONALMAILINGLISTFOR konden zich gemakkelijk verplaatsen en zich zelfs gelijktijdig THEBULLETINSBEGANTOGROWTHROUGH*AN$IBBETS op verschillende locaties manifesteren. Een kunstenaar als AND'ERVAN%LKSEXTENSIVENETWORKSAND'EERT Robert Barry dirigeerde zeven gelijktijdige tentoonstellingen VAN"EIJERENSCONTACTSATTHE3TEDELIJK-USEUM op verschillende locaties. Zo stuurde hij een !RT0ROJECT #ONCEPTUAL!RT AFTERALL WASARTWITHOUTBORDERS "ULLETIN rond met de tekst: ‘During the exhibition the gallery ANDTHUSESSENTIALLYINTERNATIONAL %XHIBITIONS will be closed’ en eenzelfde tentoonstelling werd ook bij PROJECTSANDARTISTSWEREABLETOMOVEAROUNDEASILY Gallerie Sperore in Turijn en Eugenia Butler in Los Angeles EVENTOSHOWSIMULTANEOUSLYATDIFFERENTLOCATIONS gedaan. In het internationale netwerk waarin Art & Project 2OBERT"ARRY FOREXAMPLE ORCHESTRATEDSEVEN zich bevond, kon de ene galerie een volgende tentoonstelling SIMULTANEOUSEXHIBITIONSINDIFFERENTLOCATIONS(E bij een andere galerie aankondigen of vond de tentoonstelling SENTOUTAN Art & Project Bulletin BEARINGTHETEXT helemaal niet meer plaats op de vaste locatie en werd een @$URINGTHEEXHIBITIONTHEGALLERYWILLBECLOSEDAND "ULLETIN vanuit Düsseldorf, Venetië of Tokyo verstuurd. THESAMEEXHIBITIONWASHELDAT'ALLERIE3PEROREIN De magie van het "ULLETIN was niet alleen te danken aan de 4URINANDAT%UGENIA"UTLERIN,OS!NGELES)NTHE grote diversiteit aan en kwaliteit van de kunstenaarsbijdragen, INTERNATIONALNETWORK!RT0ROJECTNOWBELONGED maar ook simpelweg aan de consequente doornummering TO ONEGALLERYCOULDANNOUNCETHENEXTEXHIBITIONAT van de bulletins (1 tot en met 156), waardoor het verzamelen ANOTHERGALLERY ORTHEEXHIBITIONWASNOTHELDATA ervan sterk werd bevorderd en sommige bulletins al snel FIXEDLOCATIONATALL BUTA Bulletin WASSENTINSTEAD collector’s items werden (afb. 2). 4 FROM$ÍSSELDORF 6ENICEOR4OKYO4HEMAGIC OFTHE Bulletin STEMMEDNOTONLYFROMTHEVAST NIEUWE WEGEN RANGEANDQUALITYOFTHEARTISTSCONTRIBUTIONS BUT Art & Project was geen galerie van de consolidatie. ALSOSIMPLYFROMTHECONSISTENTNUMBERINGOFTHE Verhuizen was noodzakelijk voor vernieuwing. De locatie BULLETINS WHICHCONSIDERABLYENHANCEDTHE aan de Richard Wagnerstraat werd in 1971 voor een korte APPEALOFCOLLECTINGTHEMSOMEBULLETINSEVENSOON periode ingeruild voor de benedenverdieping van een pand BECAMECOLLECTORSITEMSFIG aan de Van Breestraat 18, op steenworpafstand van het Stedelijk Museum. Hier traden onder anderen Richard .%70!4(3 Long en Sol LeWitt tot de galerie toe. In 1973 werd een !RT0ROJECTWASNOTAGALLERYFORCONSOLIDATION ruimer pand betrokken aan de Willemsparkweg en in 1979 -OVINGPREMISESWASVITALFORRENEWAL4HEGALLERY verhuisde de galerie nogmaals binnen Amsterdam, dit keer LEFT2ICHARD7AGNERSTRAATINANDMOVED naar de Prinsengracht. Met de verhuizingen trad ook een TEMPORARILYTOABUILDINGASTONESTHROWFROMTHE verschuiving op in de programmering. De nieuwe, grotere en 3TEDELIJK-USEUM AT6AN"REESTRAAT2ICHARD lichtere ruimtes boden meer mogelijkheden om schilderkunst ,ONGAND3OL,E7ITTJOINEDTHEGALLERYHERE)N en beeldhouwkunst te tonen. Na de hoogtijdagen van de ITMOVEDTOAMORESPACIOUSHOMEONTHE conceptuele en minimalistische kunst richtte de galerie zich 7ILLEMSPARKWEGAND INITMOVEDONEMORE in de jaren op de Willemsparkweg en aan de Prinsengracht TIMEIN!MSTERDAM THISTIMETOTHE0RINSENGRACHT op een nieuwe generatie kunstenaars die zich afzette tegen %ACHMOVEWASACCOMPANIEDBYASHIFTIN de ideeënkunst van de jaren zestig en zeventig. Verrassend PROGRAMMING4HENEWER LARGERANDLIGHTERSPACES genoeg introduceerde Art & Project als eerste in OFFEREDMOREPOSSIBILITIESFORSHOWINGPAINTING
26 ANDSCULPTURE!FTERTHEHEYDAYOF#ONCEPTUAL AND-INIMALIST!RT ONTHE7ILLLEMSPARKWEGAND THE0RINSENGRACHT THEGALLERYFOCUSEDONANEW GENERATIONOFARTISTSWHOREJECTEDTHECONCEPT BASED ARTOFTHESANDS3URPRISINGLYENOUGH ITWAS !RT0ROJECTWHOFIRSTINTRODUCEDARTISTSFROMTHE SO CALLED)TALIANTRANSAVANTGARDEn%NZO#UCCHI 3ANDRO#HIA &RANCESCO#LEMENTEAND-IMMO 0ALADINOnTOTHE.ETHERLANDS.EWRELATIONS ALSOTOOKROOTWITHAGROUPOF"RITISHSCULPTORS INCLUDING!LAN#HARLTON .ICHOLAS0OPEAND"ARRY &LANAGAN)NTHESAMEPERIOD !RT0ROJECTWAS OPERATINGWITHINABROADNETWORKOFGALLERIESAND COLLECTORSTHROUGHOUT%UROPE/VERTHEYEARSTHEY BEGANTOSHOWMOREANDMORE$UTCHPAINTERSAND SCULPTORS INCLUDING#AREL6ISSER $AANVAN'OLDEN "EN!KKERMAN (AN3CHUIL *ORIS'EURTS !BVAN (ANEGEMAND,EO6ROEGINDEWEIJ)NTHE RIGOROUSANDDEFINITIVEDECISIONWASTAKENTOBID FAREWELLTOTHE!MSTERDAMARTWORLDANDMOVETHE GALLERYTOTHE.ORTH(OLLANDVILLAGEOF3LOOTDORP 4HEGALLERYOCCUPIEDTHEFORMERCOMMUNITYCENTRE OFTHE*EWISHWORKVILLAGE.IEUWESLUIS WHICH INTHESHADHOUSED*EWISHREFUGEESFROM 'ERMANYWHILETHEYPREPARED THROUGHWORK FOR ANEWLIFEIN0ALESTINE!RT0ROJECTCONTINUEDTO HOLDEXHIBITIONS BUTNOWWITHOUTTHEBULLETINSAND 1. Helena van der Kraan, 0ORTRETVAN'EERTVAN"EIJERENEN!DRIAANVAN 2AVESTEIJN1989. Op de achtergrond Tony Cragg, #HARIOT7HITE$RAWING 1983 (Rijksmuseum Twenthe, Enschede, collectie Art & Project / VBVR, Br 826) 1. (ELENAVANDER+RAAN, Portrait of Geert van Beijeren and Adriaan van Ravesteijn, )NTHEBACKGROUND4ONY#RAGG , Chariot: White Drawing, 1983 2IJKSMUSEUM4WENTHE %NSCHEDE COLLECTION!RT0ROJECT6"62 "R
Nederland de zogenoemde Italiaanse transavantgarde kunstenaars Enzo Cucchi, Sandro Chia, Francesco Clemente en Mimmo Paladino. Daarnaast ontstonden nieuwe relaties met een groep Engelse beeldhouwers, onder wie Alan Charlton, Nicholas Pope en Barry Flanagan. In deze periode functioneerde Art & Project binnen een breed netwerk van galeries en verzamelaars door heel Europa. Daarnaast werden in de loop der jaren steeds meer Nederlandse schilders en beeldhouwers getoond: Carel Visser, Daan van Golden, Ben Akkerman, Han Schuil, Joris Geurts, Ab van Hanegem en Leo Vroegindeweij. In 1990 volgde het rigoureuze en definitieve besluit de Amsterdamse kunstwereld vaarwel te zeggen en de galerie te verplaatsen naar het Noord-Hollandse Slootdorp. Daar werd in het voormalige gemeenschapshuis van het Joodse werkdorp Nieuwesluis op de oude voet doorgegaan met het houden van tentoonstellingen, maar nu zonder de bulletins en zonder de verfoeide poespas van de steeds commerciëler 2. !RT0ROJECT"ULLETIN 11, Stanley Brouwn, 1969, collectie Persdocumentatie RKD wordende handel die volgens Van Beijeren en Van Art & Project Bulletin 3TANLEY"ROUWN COLLECTION0RESS Ravesteijn de liefde voor de kunst vertroebelde. In 2001 $OCUMENTATION2+$
27 kwam, na 320 tentoonstellingen van 95 verschillende WITHOUTALLTHEFUSSANDBOTHEROFTHEEVEREXPANDING kunstenaars, een einde aan de meest internationale COMMERCIALARTMARKETWHICH INTHEVIEWOF6AN en befaamde galerie van Nederland en kon de balans "EIJERENAND6AN2AVESTEIJN CLOUDEDALOVEOFART worden opgemaakt. )N AFTEREXHIBITIONSBYDIFFERENTARTISTS ONEOFTHEINTERNATIONALLYMOSTRENOWNEDGALLERIES ARCHIEF ART & PROJECT OFTHE.ETHERLANDSCLOSEDITSDOORS.OWITWASTIME Geert van Beijeren en Adriaan van Ravesteijn hebben TOTAKESTOCK hun activiteiten steeds minutieus gedocumenteerd, waardoor een uitzonderlijk archief is ontstaan. Het !2402/*%#4!2#()6% archief van Art & Project is na de beëindiging van de 'EERTVAN"EIJERENAND!DRIAANVAN2AVESTEIJN galerie in 2001 in delen naar het RKD overgebracht en ALWAYSDOCUMENTEDTHEIRACTIVITIESINMINUTEDETAIL beslaat de gehele actieve periode van de galerie, van WHICHGAVERISETOANEXCEPTIONALARCHIVE4HE!RT 1968 tot en met 2001. Naast de algemene correspondentie 0ROJECTARCHIVEWASTRANSFERREDINSECTIONSTOTHE met binnenlandse en buitenlandse musea, galeries en 2+$WHENTHEGALLERYCLOSEDINANDCOVERSTHE andere kunstinstellingen, bevat het per kunstenaar ENTIREPERIODTHATTHEGALLERYWASACTIVE FROM geordende dossiers met archief- en fotomateriaal, zowel TO van individuele werken als galerie-opstellingen. "ESIDESGENERALCORRESPONDENCEWITHMUSEUMS Ook bevat het archief archivalia en documentatie GALLERIESANDOTHERARTINSTITUTIONSATHOMEAND met betrekking tot het functioneren van de galerie ABROAD ITCONTAINSNEATLYORDEREDFILESONEACH (aankopen, overeenkomsten, correspondentie met ARTISTWITHARCHIVALANDPHOTOGRAPHICMATERIAL kunstenaars), foto- en persdocumentatie, klein drukwerk BOTHONINDIVIDUALWORKSANDGALLERYINSTALLATIONS zoals uitnodigingen en affiches. Ook alle stukken en 4HEARCHIVEALSOENCOMPASSESRECORDSAND correspondentie betreffende de voorbereidingen van de DOCUMENTATIONRELATINGTOTHERUNNINGOFTHEGALLERY door Art & Project uitgegeven bulletins met bijdragen ACQUISITIONS CONTRACTS CORRESPONDENCEWITH van kunstenaars zijn in het archief opgenomen. Een apart ARTISTS PHOTOGRAPHICANDPRESSDOCUMENTATION onderdeel vormen de dozen geordend op kunstenaar met ANDSMALL SCALEPRINTEDMATTERLIKEINVITATIONCARDS (deels zeldzame) kunstenaarsboeken en monografische ANDPOSTERS!LLITEMSANDCORRESPONDENCERELATING publicaties en diverse realia (waaronder mail art, TOTHEPREPARATIONOFTHE Art & Project Bulletins kunstenaarsattributen). WITHCONTRIBUTIONSBYARTISTS AREALSOSTOREDIN Deze bibliotheek wordt in zijn geheel bij het archief THEARCHIVE!SEPARATESECTIONCOMPRISESBOXES van Art & Project opgenomen. Archief en bibliotheek ORDEREDBYARTIST WITHSOMERARE ARTISTSBOOKSAND beslaan ongeïnventariseerd samen circa 92 meter. MONOGRAPHSANDASSORTEDREALIAINCLUDINGMAILART ANDARTISTSATTRIBUTES 4HISLIBRARYISCONTAINEDIN ITSENTIRETYINTHE!RT0ROJECTARCHIVE !LTOGETHER UNINVENTORIED THISARCHIVEANDLIBRARY AREAROUNDMETRESLONG
4(%!2402/*%#4$%0/46"62#/,,%#4)/. "ESIDESTHEEXTENSIVEARCHIVE 'EERTVAN"EIJEREN AND!DRIAANVAN2AVESTEIJN6"62 ALSO ACCUMULATEDACONSIDERABLEARTCOLLECTION WHICH 6AN2AVESTEIJNDESCRIBEDASFOLLOWSIN
‘A gallery collects artists and garners an early mention in their biographies. It prefers to leave art collecting to the “real” collectors. But the accumulation that nevertheless takes place over the years has to occur somewhat surreptitiously, otherwise you find yourself competing with your customers. In the mid-1970s, when we were on the Willemparksweg, we came up with an 3. Performance van Gilbert & George in 1970 bij Art & Project, Richard advertisement for Art & Project which was a photo Wagnerstraat, Amsterdam, foto Ad Petersen 0ERFORMANCEOF'ILBERT'EORGEINAT!RT0ROJECT 2ICHARD7AGNER of the interior of the gallery during an exhibition 3TREET !MSTERDAM0HOTO!D0ETERSEN in which Geert van Beijeren and I – coats and
28 DE COLLECTIE ART & PROJECT / DEPOT VBVR hats on – pose as visitors. The accompanying text Naast het omvangrijke archief hebben Geert van Beijeren reads: “We think what we do is so interesting, we en Adriaan van Ravesteijn (VBVR) een aanzienlijke regularly visit our own gallery”. collectie kunst bijeengebracht die door Van Ravesteijn in ‘This advertisement was never used. We realised 1999 als volgt werd getypereerd: that this kind of bravado would only work against us: you have to be careful not to give %ENGALERIEVERZAMELTKUNSTENAARSENEENVROEGEVERMELDING the impression you’re keeping the best bits for INHUNBIOGRAFIE(ETVERZAMELENVANKUNSTLAATZIJGRAAG yourselves. Most of the works we ultimately kept OVERAAN@ECHTECOLLECTIONEURS7ATTOCHDOORDEJARENHEEN had been sitting unsold for years. As they moved BIJELKAARWORDTGESCHARRELD MOETALTIJDEENBEETJESTIEKEM with us, like loyal companions, from one house ANDERSTREEDJEINCOMPETITIEMETJEKLANTEN-IDDENJAREN to the next, they gradually revealed to us how ZEVENTIG WEZATENTOENOPDE7ILLEMSPARKWEG BEDACHTENWE indispensable they were. If, later, someone showed EENADVERTENTIEVOOR!RT0ROJECT WAAROPEENINTERIEURFOTO an interest in one of these works after all, we were TEZIENWASVANDEGALERIE TIJDENSEENTENTOONSTELLING WAAR seized by a furious passion, like a mother whose 'EERTVAN"EIJERENENIKALSBEZOEKERSJASAAN PETOP TE children are in danger. We hid it under the bed, ZIENWAREN$ETEKSTHIERBIJ@7EVINDENWATWEBRENGENZÆ pretended we had given it as a birthday present or, INTERESSANT DATWEREGELMATIGZELFONZEEIGENGALERIEBEZOEKEN if that didn’t help, the aspiring buyer was rendered $EZEADVERTENTIEWERDOVERIGENSNOOITGEBRUIKT OMDATWE harmless through hypnosis. TOENOOKBEGREPENDATDEZEBRAVOUREALLEENMAARINJENADEEL In that respect our purchases from fellow galleries ZOUWERKENPASOP DATJENIETDEINDRUKWEKTHETMOOISTE were considerably simpler. Then we were the VOORJEZELFTEHOUDEN$EMEESTEWERKENDIEWEUITEINDELIJK customer and just paid the bill. This is how we ZELFHIELDENWERDENJARENLANGNIETVERKOCHT:EGINGEN ALS added art works to the collection, which then TROUWEMETGEZELLEN VERHUIZINGIN VERHUIZINGUIT DEEIGEN placed the work of our ‘own’ artists in a broader ONMISBAARHEIDTONEN7ANNEERERLATERTOCHBELANGSTELLING context, or provided contrasts, introducing an extra VOORWAS DANBEVINGONSDEFURIE EENMOEDERGELIJK METHAAR dimension. Does this mean there is a collection KINDERENINGEVAAR7EVERSTOPTENZEONDERHETBED VERZONNEN after all?’ 5 DATWEZEELKAARALSVERJAARDAGSCADEAUHADDENGEGEVENOF ALSDATNIETHIELP DANWERDDEASPIRANT KOPERDOORHYPNOSE ,OOKINGBACK THIS@COLLECTIONOFMORETHAN ONSCHADELIJKGEMAAKT7ATDATBETREFTWARENONZEAANKOPEN WORKSCANNOTBESEENASAPRIVATECOLLECTIONBUILT BIJCOLLEGA GALERISTENVEELEENVOUDIGER*EBENTKLANTENBETAALT UPACCORDINGTOSPECIFICCRITERIA)TSCREATIONCANNOT DEREKENING/PDIEMANIERWERDKUNSTTOEGEVOEGDDIEHET BEDIVORCEDFROM!RT0ROJECT!GALLERYS@TRADE WERKVANONZE@EIGENKUNSTENAARSINEENRUIMERVERBAND STOCKGROWSINFITSANDSTARTS ANDINPASSING)T PLAATSTE OFHETALSCONTRASTEENEXTRANUANCEGAF)SERDUSTÆCH ISINNOSENSEATHOROUGHLYCONSIDEREDPROCESSOF SPRAKEVANEENCOLLECTIE COLLECTING/NLYWHEN!RT0ROJECTCLOSEDATTHE ENDOFWASITPOSSIBLETOTAKESTOCK4HE@STOCK Terugblikkend kan die ‘collectie’, die ruim 850 kunstwerken THATWASTRANSFERREDTO!RT0ROJECT$EPOT6"62 omvat, niet beschouwd worden als een particuliere ISAREFLECTIONOFTHEGALLERYSPROGRAMMEANDIN verzameling die volgens bepaalde criteria is opgebouwd. MANYCASESTHEDEVELOPMENTOFTHEINDIVIDUALARTISTS Het ontstaan ervan is niet los te zien van Art & Project. Bij WHOWERECONNECTEDTOIT een galerie groeit de ‘handelsvoorraad’ grillig en terloops, 4HEWORKSWEREHOUSEDINANUMBEROFMUSEUMS en is van een weloverwogen collectioneren geen sprake. Pas WHICH6AN"EIJERENAND6AN2AVESTEIJNSELECTED toen Art & Project eind 2001 werd beëindigd, kon de balans VERYCAREFULLY TAKINGTHEEXISTINGCOLLECTIONSINTO worden opgemaakt. De ‘voorraad’, die overging in Art & ACCOUNT4HEHEARTOFTHECOLLECTIONAPPROXIMATELY Project / Depot VBVR, is een weerslag van het programma WORKS ISONLONG TERMLOANTOTHE2IJKSMUSEUM van de galerie en in veel gevallen ook van de ontwikkeling 4WENTHEIN%NSCHEDE4HEEMPHASISHERELIESON van de verschillende individuele kunstenaars die eraan LARGECLUSTERSANDORSEMINALWORKSBYARTISTSSUCH verbonden waren. AS!LAN#HARLTON &RANCESCO#LEMENTE !DAM De werken werden ondergebracht bij een aantal musea, die #OLTON 4ONY#RAGG !D$EKKERS 'ERVAN%LK door Van Beijeren en Van Ravesteijn zeer bewust werden "ARRY&LANAGAN *ORIS'EURTS *OS+RUIT 2ICHARD gekozen, rekening houdend met de bestaande collecties. ,ONG *UAN-UÅOZ .ICHOLAS0OPE (AN3CHUIL Het zwaartepunt van de collectie (zo’n 450 werken) bevindt 0ETER3TRUYCKEN $AVID4REMLETT 2ICHARD6ENLET zich in langdurig bruikleen in Rijksmuseum Twenthe in 4OON6ERHOEF %MO6ERKERK #AREL6ISSERAND Enschede. Hier ligt de nadruk op grote clusters en/of ,EO6ROEGINDEWEIJ WITHSCULPTUREBEINGTHE beeldbepalende werken van kunstenaars als Alan Charlton, MOSTSTRONGLYREPRESENTEDDISCIPLINE!ROUND
29 Francesco Clemente, Adam Colton, Tony Cragg, Ad WORKSBYSUCHARTISTSAS"EN!KKERMAN $AAN Dekkers, Ger van Elk, Barry Flanagan, Joris Geurts, VAN'OLDEN 'ERALDVANDER+AAP 2OBVAN Jos Kruit, Richard Long, Juan Muñoz, Nicholas Pope, +ONINGSBRUGGENAND%MO6ERKERKWERELOANED Han Schuil, Peter Struycken, David Tremlett, Richard TOTHE'EMEENTEMUSEUM$EN(AAG-USEUM Venlet, Toon Verhoef, Emo Verkerk, Carel Visser en "OIJMANS6AN"EUNINGENIN2OTTERDAMHOUSES Leo Vroegindeweij. De beeldhouwkunst is het sterkst AGROUPOFAROUNDWORKSBY2OBERT#OMBAS vertegenwoordigd. In het Gemeentemuseum Den Haag zijn &ONS(AAGMANSAND3ALVO-ORETHAN circa 135 werken ondergebracht van Ben Akkerman, Daan CONCEPTUALWORKSFROMTHEPERIOD van Golden, Gerald van der Kaap, Rob van Koningsbruggen BY2OBERT"ARRY 3TANLEY"ROUWN *AN$IBBETS en Emo Verkerk. In Museum Boijmans Van Beuningen $ANIEL"UREN 'ILBERT'EORGE 7ILLIAM bevindt zich een groep van ongeveer 70 werken van Robert ,EAVITT 9UTAKA-ATSUZAWA !LLEN2UPPERSBERG Combas, Fons Haagmans en Salvo. Ruim 215 conceptuele ,AWRENCE7EINERANDOTHERSWEREINITIALLYTAKEN werken uit de periode 1968-1975, van kunstenaars als Robert ASASUBCOLLECTIONBYTHE#ABINETDES%STAMPESDU Barry, Stanley Brouwn, Jan Dibbets, Daniel Buren, Gilbert -US½ED!RTETD(ISTOIREIN'ENEVA BUTMOVED & George, William Leavitt, Yutaka Matsuzawa, Allen TO.EW9ORKINWHENITWASGIFTEDTOTHE Ruppersberg en Lawrence Weiner, waren aanvankelijk als -O-! deelcollectie ondergebracht in het Cabinet des Estampes du 4HE2+$ISWORKINGWITHTHESEMUSEUMSTO Musée d’Art et d’Histoire in Genève maar verhuisden in 2007 DISCLOSETHISIMPORTANTCOLLECTION WHICHWILL als schenking naar het MoMA in New York. CULMINATEINAJOINTPUBLICATIONIN4HISWILL Het RKD werkt in samenwerking met deze musea aan de NOTONLYCONTAINALLTHEARTWORKSINTHECOLLECTION ontsluiting van deze belangrijke collectie die begin 2014 zal BUTALSOANINVENTORYOFTHE!RT0ROJECT resulteren in een gezamenlijke publicatie, waarin niet alleen ARCHIVE alle kunstwerken maar ook de inventaris van het archief van Art & Project zal worden opgenomen. 6 4ON'EERTS #URATOROF-ODERNAND#ONTEMPORARY!RT Ton Geerts Conservator Moderne en Hedendaagse Kunst &ORTHEHISTORYOF!RT0ROJECT SEE,$OSI$ELFINIAND -VAN.IEUWENHUYZEN @!RT0ROJECT%ENTERUGBLIKOPDE 1. Voor de geschiedenis van Art & Project zie o.a. L. Dosi VROEGEJAREN Stedelijk Museum Bulletin-AY*UNE Delfini en M. van Nieuwenhuyzen, ‘Art & Project. Een terugblik op PP 4'UBBELS Passie of professie: de vroege jaren’, 3TEDELIJK-USEUM"ULLETIN (mei/juni 1995), pp. 58-59; galeries en kunsthandel in Nederland !BCOUDE PP T. Gubbels, 0ASSIEOFPROFESSIEGALERIESENKUNSTHANDELIN.EDERLAND, 2$IPPEL @!RT0ROJECT4HE%ARLY9EARS IN#HR#HERIX In Abcoude 1999, pp. 90-94; R. Dippel, ‘Art & Project: The Early Years’, in: & Out of Amsterdam: Travels in Conceptual Art, Chr. Cherix, )N/UTOF!MSTERDAM4RAVELSIN#ONCEPTUAL!RT, 1960-1976 .EW9ORK PP , New York 2009, pp. 23-33 4HE"ULLETINSAREEXAMINEDEXTENSIVELYIN#HERIX2009 AND 2. De Bulletins komen uitgebreid aan bod in: Cherix 2009 en L. Riley- ,2ILEY 3MITHED Art & Project Bulletins 1-156. Smith (ed.), !RT0ROJECT"ULLETINS 3EPTEMBER .OVEMBER September 1968-November 1989 ,ONDON#AMBRIDGE0ARIS , Londen/Cambridge/Parijs 2011. Voor een algemene plaatsbepaling &ORAGENERALORIENTATIONOFTHE"ULLETINS'!LLEN van de Bulletins: G. Allen, !RTISTSMAGAZINES ANALTERNATIVESPACEFOR Artists’ magazines: an alternative space for art #AMBRIDGE ART, Cambridge Mass./Londen 2011, pp. 235-236 -ASS,ONDON PP 3. Het internationale netwerk komt aan bod in: S. Richard, 4HEINTERNATIONALNETWORKISEXAMINEDIN32ICHARD 5NCONCEALEDTHEINTERNATIONALNETWORKOFCONCEPTUALARTISTS Unconcealed: the international network of conceptual artists DEALERS EXHIBITIONSANDPUBLICCOLLECTIONS, Londen 2009 en Cherix 2009, 1967-77: dealers, exhibitions and public collections ,ONDON PASSIM. AND#HERIX2009,PASSIM 4. T. Geerts, ‘Interview with Adriaan van Ravesteijn on the Art & Project 4'EERTS @)NTERVIEWWITH!DRIAANVAN2AVESTEIJNONTHE!RT Bulletins, May 17, 2011’, in: Riley-Smith 2011, pp. 63-84 0ROJECT"ULLETINS -AY IN2ILEY 3MITH2011 PP 5. Afgedrukt in vouwblad bij de tentoonstelling 5IT$EPOT2UIMTELIJKWERK INHETBEZITVAN!RT0ROJECT , 10 april-6 juni 1999, Rijksmuseum Twenthe, 0RINTEDINAFOLDERACCOMPANYINGTHEEXHIBITION Uit Depot: Enschede Ruimtelijk werk in het bezit van Art & Project !PRIL *UNE 6. De komende tijd zal de inventarisatie en de fysieke verzorging van het 2IJKSMUSEUM4WENTHE %NSCHEDE omvangrijke archief en de bibliotheekcollectie de aandacht opeisen. Vanaf )NVENTORYINGANDPHYSICALLYCARINGFORTHISEXTENSIVEARCHIVEAND 1 januari 2014 kunnen verzoeken tot raadpleging, in overeenstemming LIBRARYWILLREQUIREAGREATDEALOFATTENTIONOVERTHENEXTCOUPLE met de bepalingen van de bruikleenovereenkomst, in behandeling worden OFYEARS2EQUESTFORACCESSWILLBEGRANTEDFROM*ANUARY genomen. INACCORDANCEWITHTHETERMSOFTHELOANAGREEMENT
30