Trener Trenerów Trener  4-9 Ho13 4SILO PL OUT.Ai 1 13-09-30 13:56

Logo full color gradient on white background CMYK CMYK

C0/M50/Y100/K0

C0/M8/Y63/K0

C0/M30/Y100/K0

location C0/M50/Y100/K22 50 50 53.57

0 49.71 66.67 91.81 location

C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22

C0/M30/Y100/K0 C0/M50/Y100/K0 CZASOPISMO FACHOWE POLSKIEGOTrener ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ C0 - M100 - Y100 - K0 NR 4 (115) 2013 CMYK CMYK

WITKOWSKI C0/M30/Y100/K0 C0/M54/Y72/K0 Nasza droga do mistrzostwa C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34

location location Europy U-17 kobiet 53.57 30.84 65.85 31.82  18-22 75.44 91.81 0 62.58 86.55 100 KUCHARCZYK location location C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K0

C0/M30/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34 Masowe zabawy C0/M54/Y72/K0 bieżne z piłkami  28-35 wkładka metodyczno -szkoleniowa nr 49  i–xii

Jerzy Talaga Trener trenerów Trener  4-9 Ho13_4SILO_PL_OUT.ai 1 13-09-30 13:56

CMY

Trener w numerze

4–9 TRENER TRENERÓW Podziękowania D. Śledziewskiego K. Doktóra A. Strejlaua J. Engela W. Łazarka

10–17 Atakowanie zespołowe Jerzy Talaga Nauczanie – trenowanie Kształcenie trenerów kolejny etap

asze pismo, chociażby z racji tytułu, z uwagą śledzi politykę polskiego państwa w zakresie przepisów regulujących kształcenie i dokształcanie kadr trenerskich. W numerze 3 z 2012 roku, N w artykule profesora Kazimierza Doktóra, zwracaliśmy uwagę na zagrożenia, wynikające I–XII WKŁADKA z projektu ustawy deregulacyjnej, obejmującej w pierwszej transzy także zawód trenera sportu. METODYCZNO Z dniem 23 sierpnia 2013 roku zamiary i plany Ministerstwa Sprawiedliwości stały się prawem. -SZKOLENIOWA nr 49 Musimy sobie zatem My, trenerzy z dyplomami, skutecznie znaleźć miejsce na rynku pracy, wygrywając Mariusz Rumak z konkurencją jakością i skutecznością pracy, bo formalne uprawnienia (czyli dyplomy trenera klasy II, Nauczanie obrony strefowej I czy mistrzowskiej), nie muszą już być przez pracodawcę wymagane. To nowa sytuacja i potrzeba w systemie 1-4-3-3 trochę czasu, by te „nowe rozwiązania” w miarę obiektywnie ocenić. Pozwolę sobie w tym miejscu na krótką „wędrówkę w przeszłość”, by szczególnie młodszym naszym Czytelnikom przypomnieć, jak kiedyś wyglądały procedury zdobywania tytułów trenerskich. 18–22 Droga do mistrzostwa Otóż w latach największych sukcesów polskiego piłkarstwa (lata 70. i 80. ubiegłego wieku) trenerem Europy U-17 kobiet piłki nożnej mógł zostać jedynie absolwent AWF-u, który skutecznie ukończył 2-letnią specjalizację Witkowski trenerską i uzyskał tytuł magistra wychowania fizycznego. Był to czas dość ostrych napięć pomiędzy Raport grupą tzw. trenerów związkowych (którzy uzyskiwali wcześniej uprawnienia trenerskie innymi drogami i trybami, mam tutaj w pamięci takie nazwiska jak: Koncewicz, Foryś, Górski, Zientara, Pegzda, 23–27 WOMEN’S UNDER 17 Tymowicz), a pokoleniem młodych szkoleniowców, kształconych już na AWF-ach (Strejlau, Gmoch, CHAMPIONSHIP Piechniczek, Blaut, Zamilski, Wójcik, Globisz, Boniek, Janas). Dość charakterystyczną cechą najlepszych Historia i formuła rozgrywek polskich trenerów jest fakt, że jako piłkarze nie należeli do wybitnych zawodników. Z grupy trenerów, którzy przywozili medale z mistrzostw świata seniorów, z igrzysk olimpijskich czy europejskich 28–35 Gry zadaniowe lub światowych rozgrywek juniorskich, w reprezentacji narodowej Polski wystąpili jedynie: A. Piechniczek (taktyczne) stosowane (3 mecze) oraz K. Górski i H. Apostel po 1 meczu. Natomiast pozostali „trenerzy-medaliści” - J. Wójcik, w fazie przygotowań A. Zamilski, M. Globisz, M. Dorna – nie osiągnęli jako piłkarze takiego pułapu sportowego, do okresu startowego co nie przeszkodziło im w karierze trenerskiej. Tomasz Kafarski W połowie lat 90. ówczesny szef polskiego sportu, Stanisław Stefan Paszczyk, skutecznie przeprowadził Nauczanie – trenowanie inicjatywę legislacyjną, która ponownie umożliwiała uzyskanie tytułu trenera w trybie kursowym. Ten fakt był jedną z podwalin powołania w 1995 roku Szkoły Trenerów PZPN, którą w pierwszych latach 28–35 Masowe zabawy bieżne działalności ukończyła grupa znakomitych piłkarzy, których wcześniej wszyscy oklaskiwaliśmy z piłkami na boiskach RFN (1972, 1974), Kanady (1976), Argentyny (1978), Hiszpanii (1982) czy Meksyku (1986). Adam Kucharczyk Ten okres to również początek „urynkowienia” edukacji trenerskiej. Podmiotów zajmujących się Szkolenie tą działalnością było w kraju kilkadziesiąt, monopol AWF-ów został skutecznie przełamany. Czy z korzyścią dla jakości kształcenia? Nie nam wydawać w tym zakresie oceny… Kolejny istotny moment to przystąpienie PZPN do Konwencji Trenerskiej UEFA (1982) i rozpoczęcie edukacji wg założeń programowych, obejmujących trzy podstawowe poziomy kształcenia (UEFA B, UEFA A oraz UEFA Pro) i towarzyszące im stosowne dyplomy i licencje trenerskie. Szkoła Trenerów PZPN realizowała oba ciągi edukacyjne: państwowy (instruktor, trener II i I klasy) oraz ww. związkowy. Przez ponad 15 lat obowiązywała w tym zakresie życzliwa współpraca i absolwenci szkoleń otrzymywali po dwa dyplomy. I oto nadszedł rok 2013 – polskie władze uznały, że deregulacja zawodu trenera piłki nożnej to dobry pomysł na walkę z bezrobociem (zwiększenie dostępności do zawodu, głównie młodym ludziom) i ogłosiło, że trenerem może być praktycznie każdy, kto skończył 18 lat, nie był karany oraz ma wiedzę i stosowne doświadczenie. Państwo polskie zderegulowało zawód trenera piłki nożnej. Tyle tych krótkich wspomnień. Jeden fakt wydaje się natomiast oczywisty – w aktualnej sytuacji znaczenie i odpowiedzialność PZPN w obszarze kształcenia kadr trenerskich nabrały nowego, bardzo prestiżowego wymiaru. Zarząd PZPN powołał nową Szkołę Trenerów PZPN, z siedzibą w Białej Podlaskiej. Redaktor naczelny „Trenera” Dariusz Śledziewski

Logo full color gradient on white background CMYK CMYK

C0/M50/Y100/K0

C0/M8/Y63/K0

C0/M30/Y100/K0 ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. 7 Zespół wydawniczy Kazimierz Doktór Skład graficzny

location C0/M50/Y100/K22 50 50 53.57

0 49.71 66.67 91.81 location 02-366 Warszawa Dariusz Śledziewski Jerzy Engel Piotr Przychodzeń

C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22

C0/M30/Y100/K0 C0/M50/Y100/K0 TrenerC0 - M100 - Y100 - K0 tel. +48 (22) 55 12 300 (redaktor naczelny) Adam Kucharczyk CMYK CMYK

C0/M30/Y100/K0 C0/M54/Y72/K0 Wydawca: C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 fax +48 (22) 55 12 240 Adam Sławczyk Włodzimierz Małowiejski Foto C0/M100/Y100/K34

location location Polski Związek P53.57 iłki No30.84 ż65.85 31.82nej e-mail: [email protected] (sekretarz redakcji) Piotr Maranda Archiwum, Cyfrasport 75.44 91.81 0 62.58 86.55 100 location location

C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K0

C0/M30/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34 C0/M54/Y72/K0

Trener Nr 4 (115) 2013 | 3 Jerzy Talaga - Trener trenerów

Kiedy na początku 2011 roku, obdarzony zaufaniem Jurka Talagi, przyjąłem w ramach „sztafety pokoleń” pałeczkę redaktora naczelnego „Trenera”, tak pisałem w swoim pierwszym „wstępniaku”:

„Wydanie setnego numeru „Trenera” jest także znamienne z innego powodu. Otóż redaktor naczelny, doc. dr Jerzy Talaga, uznał, że wiek dojrzały wymaga większej troski o zdrowie, że pora zająć się innymi pasja- mi, i podjął decyzję o ustąpieniu z funkcji. Rozumiemy to, i z głębi serca dziękujemy za wszystko, co już otrzymaliśmy i za to, na co jeszcze liczymy (…) W tych trudnych czasach polskiej pił- ki, także dla środowiska trenerskiego, profesor Talaga niezmiennie był i jest niepod- ważalnym autorytetem, osobą, której do- świadczenie, wiedza i zwyczajny zdrowy rozsądek niejednokrotnie pozwalały nam – polskim trenerom – podejmować wła- ściwe decyzje i prezentować godną posta- wę. Czy to na poziomie Wydziału Szkole- nia, czy to w procesie edukacyjnym Szko- ły Trenerów PZPN, czy to w formie różno- rakich ekspertyz. Zawsze można liczyć na Jego dobre rady i – co najważniejsze – czerpać z nich pożytek. Towarzyszy temu znana powszechnie nienaganna kultura osobista, wysokie mo- rale oraz wybitna fachowość. To przecież na książkach Jerzego Talagi wychowało się kilka pokoleń polskich trenerów. A z tego, co wiemy, Pan Jerzy pracuje nad kolejnymi pozycjami.”

Nic dodać, nic ująć. Poza tym, że upły- nęło od tamtych wydarzeń ponad 30 mie- sięcy, i że przed tegorocznymi wakacjami Pan Jerzy nam oznajmił, jak zwykle kultu- ralnie i w sposób znakomicie uzasadniony życiowymi argumentami, że postanowił wycofać się z prac redakcyjnych w „Trene- rze” w ogóle. Po prawie 23 latach żmudnej pracy edytorskiej!!! Szanując decyzję Naszego Mistrza, by- łoby nietaktem, byśmy w kilku krótkich tekstach, autorstwa Jego Uczniów, choć trochę nie powspominali naszych wspól- nych, tak miłych chwil... Mam wrażenie, że z tych wspomnień wyłania się sylwetka bogata, wielowy- miarowa, godna podziwu i choć do czę- ściowego naśladowania. A w tym miejscu (łamy „Trenera”) składamy serdeczne dzię- ki za wszystko – Nasz Trenerze trenerów.

Dariusz Śledziewski Absolwent specjalizacji trenerskiej AWF Warszawa (1979) talaga

4 | Nr 4 (115) 2013 Trener podziękowanie Jerzy Talaga - Trener trenerów

Syntetyczna Praca społeczna 1952-1954 – Kierownik Organi- nota biograficzna zacyjny Klubu AZS-AWF Warszawa; 1960-1968 członek sekcji młodzie- Drogi Jerzego Talagi żowej PZPN, 1972-1976 przewod- niczący Wydziału Szkolenia PZPN; Dane osobowe 1991-2010 – redaktor naczelny Jerzy Stanisław TALAGA czasopisma fachowego PZPN „Tre- ur. 25.05.1929 r. w Śniatynie (dawne ner”; od 2001 r. – członek Rady Pro- Jurku! woj. stanisławowskie). gramowej Szkoły trenerów PZPN. W momencie tak szczególnym dla Na- Wykształcenie: I Gimnazjum i Li- szego środowiska, kiedy to postanowiłeś ceum im. St. Konarskiego w Rze- Osiągnięcia zawodowe troszkę „zwolnić tempo” w swoich działa- szowie. Matura 1949 r. w tym Li- w kształceniu kadr trenerskich niach edukacyjnych, pozwól na kilka słów ceum. Studia wyższe: Akademia Nauczyciel ośmiu selekcjone- płynących prosto z serca. Wychowania Fizycznego w Warszawie rów reprezentacji Polski: Andrzej Cieszysz się wielką sympatią i admiracją 1951-1954. Strejlau, Antoni Piechniczek, Hen- w kręgu moich znajomych i niejednokrot- ryk Apostel, Władysław Stachur- nie wspominamy i cytujemy Ciebie, rów- Staż zawodniczy i trenerski ski, Zbigniew Boniek, Janusz Wój- nież za sprawą bogatej i fachowej biblio- Wychowanek Klubu Sportowego cik, Paweł Janas, Jerzy Engel; grafii, z której korzystają zastępy polskich „Resovia” Rzeszów. Zawodnik piłki 43. Trenerów PZPN pracujących trenerów. O wartości człowieka decyduje nożnej AZS-AWF Warszawa. z różnymi reprezentacjami (olim- zawsze to, kim on jest jako człowiek, jaka Trener II klasy w piłce nożnej pijską, młodzieżową, juniorską); jest jego wartość wewnętrzna, jakie ma – po studiach w AWF; trener klasy I ponad 50. trenerów I ligi, ponad bogactwo duchowe, gdyż żeby dużo dać, (1963) i klasy specjalnej (1970). 50 – II ligi, 15 trenerów koordyna- trzeba dużo mieć, a Ty to wspaniale spinasz Trener II reprezentacji Polski junio- torów okręgowych. trenerską klamrą. rów 1966-1968; trener w młodzieżo- Twórca oryginalnego spo- Zawsze pomnażałeś radości i dzieliłeś wej szkole sportowej w Warszawie sobu kształcenia instruktorów smutki wraz z nami, ale nigdy nie przygnia- 1957-1960; trener drużyny juniorów i trenerów II klasy piłki nożnej tał Ciebie kafar pustych słów. Panowałeś WKS Gwardia Warszawa 1960-1962 w AWF Warszawa, uwzględniają- nad sobą, a jest to władza bodajże najwięk- (wicemistrz Polski); trener koordyna- cego pierwsze autorskie opraco- sza i nigdy nie grałeś nad brudną wodą tor I-ligowej Stali Mielec 1973-1975; wanie testu sprawności specjalnej i byłeś dla nas Wzorcem. trener koordynator II-ligowych dru- dla kandydatów i studentów spe- Cechą ludzi wielkich jest również skrom- żyn KS „Radomiak” i „Broń” Radom cjalizacji. ność, którą Ty posiadasz w nadmiarze. Wiel- 1976-1977; trener edukator PZPN Twórca sekcji piłki nożnej przy kość ciała ma niewielkie znaczenie, wiel- 2013, trener UEFA PRO. AZS-AWF uczestniczącej w roz- kość mózgu liczy się nieco bardziej, jednak grywkach mistrzowskich WOZPN to wielkość serca ma znaczenie najistot- Praca zawodowa (jako eksperymentalnego warszta- niejsze i takim serdecznym jesteś. Stosujesz Praca na uczelni (AWF) od 1954 tu pracy dla przyszłych trenerów). prostą filozofię życia sportowego – aby nie do 1991; praca w PZPN na stanowisku żyć dla siebie, a dla ludzi – pod warunkiem, kierownika wyszkolenia 1971-1973 Odznaczenia że są to ludzie życzliwi we wspólnym mą- i 1974-1976; kierownik Zakładu Teo- Państwowe: medal Komisji Edu- drym działaniu, a my skrzętnie z tego ko- rii i Metodyki Sportowej Gier Zespo- kacji Narodowe (1982), Srebrny rzystamy. To, co uczyniłeś jest tylko kroplą, łowych 1976-1991. i Złoty Medal Zasługi (1969, 1977), ale właśnie jest tym, co nadaje znaczenie W 1987 r. powołany na stanowisko Krzyż Kawalerski Odrodzenia Pol- w procesie szkoleniowym Twojej ukocha- docenta w AWF Warszawa, gdzie pra- ski (1985), Krzyż Oficerski Odro- nej piłce nożnej. cował do 1991 r. dzenia Polski (1990). Jurku, życzę daru zdrowia i radości życia Przez cały okres pracy zawodo- Resortowe: Złota Odznaka Za- wśród przyjaciół. wej prowadził wykłady i zajęcia dla służonego Działacza Kultury Fi- Z wdzięcznością studentów specjalizacji piłki nożnej zycznej. Wojciech Łazarek w AWF Warszawa, w Białej Podlaskiej Sportowe: złota odznaka AZS (Filia AWF Warszawa) oraz w Mielcu. (1957), złota odznaka PZPN (1962), Wykłady w ramach kursów dla tre- odznaka 100-lecia Sportu Polskie- nerów w: Szwajcarii, Moskwie, Bra- go (1967), medal 100-lecia Spor- tysławie, Berlinie, Rzymie, Meksyku, tu Warszawskiego; medal 75-le- Shanghaju. Wykładowca IEPS w Al- cia PZPN; medal Za Wybitne Osią- gierze oraz w Szkole Trenerów PZPN gnięcia Sportowe AWF Warszawa w Warszawie. (1994), honorowy członek PZPN (1999), Brylantowa odznaka PZPN Działalność publicystyczna (2006). Autor 25. podręczników i 7. ksią- żek (w językach obcych) z zakresu: Opracował: teorii i metodyki piłki nożnej. Opubli- dr hab. prof. nadzw. kował ponad 150 artykułów w czaso- Wojciech Przybylski pismach krajowych i zagranicznych Absolwent specjalizacji piłkarskiej o tematyce sportowej. AWF Warszawa

Trener Nr 4 (115) 2013 | 5 Mój Mentor i Przyjaciel Jerzy Talaga – wieloletni pracownik naukowo-dydaktyczny w Katedrze Spor- towych Gier Zespołowych oraz kierownik specjalizacji instruktorsko-trenerskiej piłki nożnej w Akademii Wychowania Fi- zycznego w Warszawie. Był niezwykle uta- lentowanym trenerem, który doprowa- dził studencki zespół piłkarski AZS-AWF Warszawa do poziomu III ligi państwowej, a drużynę juniorów Gwardii Warszawa do tytułu wicemistrza Polski. W latach 70-tych bardzo wysoko ocenia- nym osiągnięciem w Jego pracy zawodo- wej było objęcie funkcji społecznego trenera drugiej reprezentacji Polski juniorów oraz awans na stanowisko kierownika wyszkolenia w Polskim Związku Piłki Nożnej. Wspól- nie z Kazimierzem Górskim opracował kon- cepcję przygotowań do Igrzysk Olimpijskich w 1972 r., które zakończyły się zdobyciem złotego medalu olimpijskiego dla Polski. Ponieważ praca dydaktyczna stawia- ła coraz większe wymagania, rezygnuje z funkcji trenera (pracy trenerskiej) i w 1976 r. broni dysertacji doktorskiej po- święconej, oczywiście zawodowi trene- Jerzy Talaga ra, jego usytuowaniu w społeczeństwie i Kazimierz Górski – co do dzisiaj, po 37. latach – nadal jest problemem bardzo aktualnym w prawidło- wej ocenie pracy szkoleniowej. talaga

6 | Nr 4 (115) 2013 Trener podziękowanie

Mój Mentor i Przyjaciel Jerzego Talagę poznałem w 1954 r., kie- nożnej – techniki, taktyki, treningu; tłuma- wiek Orkiestra, i to dosłownie. Pamiętam dy zostałem zawodnikiem drużyny junio- czonych na wiele języków obcych, m.in.: np., jak wspaniale potrafił zastąpić swo- rów AZS-AWF Warszawa. Pamiętam, że zna- niemiecki, grecki, hiszpański, rosyjski, gru- im głosem orkiestrę podczas uczelnianych komicie radził sobie z tzw. trudną młodzie- ziński. uroczystości. Najważniejsze jest jednak żą bielańską, okazując nam serce i jedno- 59 lat naszej znajomości pozwala mi od- moje przekonanie, iż spotkałem na swojej cześnie bezwzględnie egzekwując wyda- tworzyć piękne i niezatarte wspomnienia drodze serdecznego Nauczyciela, później ne polecenia w sposób niezwykle taktow- o wielkiej trosce losami swoich wychowan- Przyjaciela, który częstokroć zastępował mi ny, ale stanowczy. Uczył gry w piłkę nożnej ków. Pamiętam Jego powiedzenie o na- zmarłego przedwcześnie ojca. i... – co się okazało, bardzo przydatne – pod- szych „świętych żonach”, które podziwiał Andrzej Strejlau stawowych zasad życiowych: godności, ho- za cierpliwość i siły, aby wychowywać dzieci Wychowanek Jerzego Talagi, noru i współodpowiedzialności w pracy za- i wytrzymać psychicznie kolejne, mniej lub trener-selekcjoner reprezentacji Polski wodowej. Nic dodać, nic ująć! bardziej udane sezony piłkarskie. w latach 1989-1993 Moje studia oraz późniejsza praca asy- Uczciwość postępowania w codziennym stenta pozwoliła mi już na czynne zapozna- życiu oraz spokojne, kulturalne reagowanie nie się z metodologią pracy mojego Mento- w bardzo, niejednokrotnie zażartych dysku- ra. Dzięki niemu zrozumiałem, że: wiedza, sjach, to cechy charakterystyczne dla Jego punktualność, uczciwość, systematyczność postawy życiowej. I właśnie dlatego bardzo i ustawiczne dokształcanie się – to kamienie miło wspominamy go my - Jego uczniowie, milowe w rozwoju każdego człowieka, każ- zapraszając na wszelkiego rodzaju uroczy- dego trenera. Wielu wychowanków Jerze- stości, które pozwalają wszystkim na wspo- go Talagi było trenerami w klubach w róż- minanie, wspólnie w pewnym okresie czasu nego rodzaju rozgrywkach ligowych oraz przebytych doświadczeń, które zbudowały dostąpiło zaszczytu pracy z reprezentacja- naszą osobowość. mi narodowymi wszystkich kategorii wie- O Jurku Taladze mogę powiedzieć: Czło- kowych! wiek Renesansu – człowiek o wielu zdol- Wierny swoim poglądom o roli, jaką wi- nościach: znakomity znawca historii II woj- nien spełniać szkoleniowiec, przekazał to ny światowej oraz – co nie jest powszech- swoimi artykułami jako redaktor naczel- ną wiedzą – utalentowany malarz i rysow- ny czasopisma „Trener”. Jest Autorem wie- nik, którego piękne wystawy osobiście polu podręczników i skryptów z zakresu piłki dziwiałem. Ale to nie wszystko! Także: Czło-

Trener Nr 4 (115) 2013 | 7 Turniej UEFA Juniorów w Turcji, w 1967 r. Od lewej: Jerzy Talaga, Janusz Garlicki, Wykładowca Wiesław Motoczyński i Przyjaciel Jerzego Talagę spotkałem po raz pierwszy w 1971 roku, kiedy rozpocząłem studia w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Już wcześniej znałem Jego książki, bo jeszcze jako piłkarz chłonąłem wszystko, co dotyczyło futbolu.

tarałem się uzupełniać na bieżąco cie na uczelni. Profesor bywał na naszych tre- własną biblioteczkę piłkarską i mieć ningach i miał swoje zdanie o każdym z nas. w domu wszystkie książki dostęp- Przychodził na mecze, oceniał naszą grę i póź- ne wtedy na rynku wydawniczym. niej podczas zajęć na specjalizacji omawiał to, Nie było tego wiele, dlatego „try- co należało raczej do obowiązków trenera. Slogię piłkarską“, jak nazywaliśmy trzy książ- Jedno co było najcenniejsze podczas ki autorstwa Jerzego Talagi, pod tytułem: wykładów u Profesora, oprócz oczywiście Technika, Taktyka, Trening, znałem bardzo wszelkich tematów szkoleniowych, to umie- dobrze, zanim zostałem studentem AWF. jętność zaszczepienia w nas bakcyla fascyna- Jerzy Talaga był dla mnie – i myślę, że dla cji futbolem, jego pięknem, siłą i emocjami, wszystkich studentów specjalizacji piłki noż- jakie piłka nożna wyzwala wśród milionów nej – kimś specjalnym, wielkim autorytetem ludzi na całym świecie. Ta fascynacja futbo- w sprawach piłki nożnej, ale również wspa- lem pozostała we mnie do dzisiaj i już choć- niałym wykładowcą i człowiekiem. Na Jego by to jest świadectwem, jak ważne były za- zajęciach ze specjalizacji piłki nożnej zawsze jęcia odbywane przez trzy lata na specjaliza- był komplet studentów i nikomu nie przy- cji piłki nożnej z profesorem Jerzym Talagą. szłoby do głowy, aby je opuścić. Patrzyliśmy Od 1971 roku minęło ponad czterdzieści na Niego, zawsze nienagannie przygotowa- lat, a każde moje spotkanie z Jurkiem jest nego do zajęć, słuchaliśmy człowieka wręcz tak samo emocjonalne i zawsze, w zdecydo- Lata 80-te. pedantycznie emanującego dobranym wanej większości, poświęcone tematom pił- Zajęcia specjalizacji piłki nożnej ze smakiem ubiorem, przykładającego wielki nożnej. ką wagę do sposobu wysławiania się każdego Futbol się zmienia i my się zmieniamy z nas, a przede wszystkim zmuszającego nas w tempie futbolowych przemian. I mimo do przestrzegania dyscypliny czasowej. Po- że profesor Jerzy Talaga przemknął niepo- dobnie jak dla całego mojego rocznika, spe- strzeżenie przez osiemdziesiątkę, to uzy- cjalizacja piłki nożnej stała się dla mnie naj- skał coś w zamian za swoje wykłady i zaję- ważniejszym przedmiotem na uczelni. Dlate- cia również od nas, swoich uczniów. Przeby- go pamiętam wykłady profesora Jerzego Tala- wanie na codzień z młodzieżą spowodowa- gi dokładnie, a co ważniejsze, zawsze dobrze ło, że w przypadku Jerzego Talagi czas jak- przygotowywałem się do zajęć. Były to jedy- by się zatrzymał i widząc Go oraz słuchając, ne zajęcia na AWF, na które jeśli któryś z nas a przede wszystkim dyskutując z Nim się spóźnił, to wolał w ogóle nie wchodzić, na bieżące tematy piłki nożnej, widzę czło- bo reprymendę jaką musiałby wysłuchać wieka niezmiennie entuzjastycznego, peł- od Profesora, zapamiętywał na całe życie. Dla- nego energii i fascynacji futbolem i mimo tego pomimo tego, że nasza specjalizacja za- że częściej nas dzisiaj słucha, a rzadziej wy- Od lewej: Andrzej Strejlau, czynała się o ósmej rano, już o siódmej czter- kłada, to pozostał niezmiennie przyjacielem Jerzy Talaga, Bogusław Hajdas dzieści pięć sala wykładowa była pełna. większości swoich wychowanków. Odrobinę wyróżniani byli przez Profesora W pracy i zachowaniach każdego z nas studenci, którzy grali w zespole AZS na po- pozostała cząstka tego, co przekazywał nam ziomie ówczesnej trzeciej ligi. Grałem w tej na specjalizacji piłki nożnej w AWF Warszawa drużynie, ale mimo że byłem jednym z tych, Jerzy Talaga, a więc i w sukcesach, jakie osią- Podczas pracy którzy mogli liczyć na trochę większą przy- gali absolwenci AWF – trenerzy piłki nożnej, w naszej redakcji chylność Profesora, to jednak wolałem za- była zawsze cząstka radości Profesora. I za to wsze być punktualny. właśnie, Panie Profesorze, w imieniu swoim Nigdy nie myślałem, że nadejdzie kiedykol- i wszystkich Pańskich wychowanków-tre- wiek taki moment, że zostaniemy przyjaciół- nerów, którzy odnieśli sukcesy na boiskach mi. W ogóle było w tamtych czasach inne ży- w Polsce i zagranicą, serdecznie DZIĘKUJĘ.

Władysław Jerzy Engel Absowent AWF trener klasy mistrzowskiej oraz UEFA PRO Edukaror oraz trener Komisji Technicznej UEFA Selekcjoner reprezentacji Polski 2000-2002 Wychowanek Profesora Jerzego Talagi talaga

8 | Nr 4 (115) 2013 Trener podziękowanie

W tym celu władze uczelni, wraz z zarzą- w Jego piśmiennictwie, tak podczas pra- dem klubu AZS-AWF, utworzyli sekcję pił- cy dydaktycznej, jak i podczas upowszech- karską, której drużyna grała w rozgryw- niania wiedzy o piłce nożnej i jej tajemni- kach trzeciej ligi. Projektantem i współ- cach. Uznanie przyniosły mu także własne twórcą tego nowatorskiego przedsięwzię- komentarze i artykuły systematycznie za- cia był właśnie Jerzy Talaga, a autor tego mieszczane w „Trenerze”. tekstu był w tej drużynie bramkarzem. Kończąc wyselekcjonowaną wiązkę ról W opisywanej wiązce ról mamy naraz rolę Jerzego Talagi, warto napisać kilka zdań adiunkta po doktoracie i rolę trenera-wy- na cześć jego osobowości. Otóż, po wie- chowawcy przyszłych trenerów. loletniej znajomości, bo aż od 1956 r., Jako trener klasy mistrzowskiej w pił- mogę zaświadczyć, że mimo tak tyta- ce nożnej, Jerzy Talaga prowadził treningi nicznej pracy na niwie trenerskiej, na- z różnymi drużynami klubowymi (z sukce- ukowej, wydawniczej, nie zatracił wiele sami), był także trenerem reprezentacji Pol- swych przymiotów charakteryzujących ski juniorów młodszych. Jednocześnie roz- jego psychiczną sylwetkę. Na pierw- począł działalność jako wykonawca róż- szym planie można zauważyć stonowa- nych zadań w Polskim Związku Piłki Noż- ny styl życia. Nie zanotowałem żadne- nej, a ukoronowaniem tej pracy było po- go objawu podniesionego głosu jako wołanie na stanowisko kierownika szkole- trenera, wyrazów agresji względem nia PZPN. Ta wieloletnia funkcja może więc rozmówcy, zauważyłem koncentrację być wpisana do rejestru ról, jako przykład na rzeczowości i ugodowość w sprawach działacza i fachowca. kontrowersyjnych, gotowość do współ- Oprócz pracy nauczyciela akademickie- pracy. go w bielańskiej uczelni, był wykładowcą Jego zawodowa kariera zawiera pewne na kursach szkoleniowych i konferencjach ukryte motywy zakończenia i przedwcze- naukowych dla nauczycieli wychowania fi- snego wycofania się z roli nauczyciela aka- zycznego i trenerów w Polsce, jak i zagra- demickiego, ale ogrom jego dokonań jako nicą. Towarzyszyła tej pasji rola niestrudzo- badacza, organizatora, wychowawcy jest Wiązka ról nego Autora licznych podręczników, skryp- imponujący i zarazem świadczący o nie- tów, poradników do użytku dydaktyczne- zwykłej pracowitości, wytrwałym dążeniu go i wykorzystywanych w innych akade- do wytkniętego celu i szanowaniu harmo- miach, które wzorem warszawskiej AWF nijnych relacji z podwładnymi i współpra- Według niektórych literatów i socjologów, powołały specjalizacje dla przyszłych tre- cownikami. nerów piłki nożnej. Te pożyteczne i na wy- Jerzy Talaga ma talent pisarski, a Jego dwie wielkie role człowieka to: pierwsza sokim poziomie wydawnictwa były tłuma- komentarze zamieszczane w „Trenerze” czone na język: niemiecki, grecki, hiszpań- świadczą o rozległej wiedzy i ostrożności – wejście na scenę życia oraz druga ski, rosyjski. W tych publikacjach Jerzy Tala- w pisaniu nielicznych zdań krytycznych. ga zajmuje się wszechstronnym ujęciem fe- A zatem, Jerzy Talaga to temperament – zejście z tej życiowej sceny na zawsze. nomenu piłki nożnej, nie tylko jako przed- pod kontrolą, aspiracje naukowe spełnio- miotu nadającego się do książek przydatne, role społeczne wykonane, nieodłączny dąc tropem tych metafor, przy oka- nych trenerom, lecz także pozostałym mi- uśmiech i pogoda ducha, uznanie w licz- zji pożegnania Jerzego Talagi jako łośnikom tej niezwykle popularnej dyscy- nych środowiskach, sukcesy wydawnicze, aktywnego redaktora fachowego pliny od dawna w skali globalnej. zdolności organizatorskie i menedżerskie. czasopisma Polskiego Związku Pił- Jerzy Talaga, jako wieloletni nauczy- Ten krótki opis cech osobowości i zasług ki Nożnej „Trener” warto - choć skró- ciel akademicki, jest wielce zasłużonym Jerzego Talagi został niniejszym spisany Itowo - przypomnieć liczne Jego zasłu- wykonawcą jeszcze jednej roli - spolegli- przez bramkarza drużyny, niegdyś treno- gi, jako trenera, pracownika naukowe- wego wychowawcy. Jego wychowanka- wanej właśnie przez Jerzego Talagę, wybit- go i działacza piłkarskiego. To jest właści- mi są znani trenerzy reprezentacji Polski, nego fachowca piłki nożnej.

wie tylko wstęp do tego, co amerykań- m.in.: Zbigniew Boniek, Jerzy Engel, Paweł Z przyjacielskim pozdrowieniem ski socjolog Robert Merton nazwał wiąz- Janas, Antoni Piechniczek, Władysław Sta-

ką ról społecznych, wynikających z po- churski, Andrzej Strejlau, Janusz Wójcik, Prof. zw. dr hab. zycji zajmowanej w społecznej struktu- oraz wielu klubowych trenerów oraz in- Kazimierz Doktór rze. W przypadku Jerzego Talagi jest to prawdziwy kalejdoskop łańcucha różno- Jego wychowankami” są znani trenerzy rodnych funkcji, jakie w swym bogatym zawodowym życiorysie sumiennie wy- reprezentacji Polski, m.in.: Boniek, Engel, Janas, pełnił. Jego kariera, urodzonego na Kresach Piechniczek, Stachurski, Strejlau, Wójcik RP, zaczęła się od uprawiania piłki nożnej w sławnym Klubie Sportowym „Resovia”. oraz wielu klubowych trenerów... To był krok do ambitnego przedsięwzię- cia, jakim było rozpoczęcie studiów w sto- łecznej Akademii Wychowania Fizyczne- nych fachowców zajmujących się działal- go, którą chlubnie zakończył tytułem ma- nością w strukturach PZPN, urzędach ad- gistra. Jako zdolny absolwent z aspiracja- ministracji sportowej, jednostkach oświa- mi do kariery naukowej uzyskał doktorat towych różnych szczebli, szkołach mi- z nauk o wychowaniu fizycznym, co zapo- strzostwa sportowego. wiadało przyszłą aktywność na polu nauki, Wśród licznych funkcji wykonywanych która w tej uczelni miała bardzo silną orien- w długiej karierze nauczyciela i trenera na- tację na pragmatyczne zastosowania nauki leży dostrzec ofiarną pracę na stanowisku do praktyki. naczelnego redaktora czasopisma „Trener”, Jako pracownik dydaktyczno-naukowy a szczególnie Jego inicjatywy publikacyj- w ówczesnym Zakładzie Sportowych Gier ne, wytrwałość w popularyzacji tego or- Zespołowych, był współtwórcą specjaliza- ganu wśród trenerów okręgowych związ- cji poświęconej profesjonalnemu przygo- ków piłkarskich, dbałość o poziom artyku- towaniu szkoleniowców piłki nożnej, któ- łów oraz troskę o czystość fachowej ter- rzy uzyskiwali tytuł magistra piłki nożnej. minologii. Ten wysiłek był także widoczny

Trener Nr 4 (115) 2013 | 9 Atakowanie zespołowe O atakowaniu zespołowym mówi się wówczas, kiedy co najmniej dwóch zawodników współdziałających ze sobą, przeprowadza akcję ofensywną za pomocą podania lub podań piłki. Istnieją pewne problemy teoretyczne w ocenie wagi tych działań w taktyce walki sportowej. Jedni przykładają, także w praktyce, bardzo duże znaczenie działaniom zespołowym, podporządkowując im indywidualne postępowanie w grze w sposób zdecydowany. Inni uważają, że działania indywidualne stanowiąc sumę działań zespołowych, nie powinny być im podporządkowywane i ograniczane. Można chyba przyjąć także rozwiązania uniwersalne, gdzie poczesne miejsce w zależności od różnych sytuacji na boisku, mogą egzystować na równi ważkości – obie formy atakowania.

podań, rzutują bezpośrednio na tak- podania odpowiada nie tylko poda- Jerzy Talaga tykę atakowania i bronienia. Zależy jący piłkę (w 2/3), ale także przyjmu- od nich wewnętrzna spójność druży- jący (1/3), który popełnia błąd tech- ny w walce z przeciwnikiem. Przy de- niczny. łówną zasadą atakowania finiowaniu atakowania zespołowego, Teoretycznie, każdy podający ma zespołowego jest zapewnie- zwrócono uwagę na podstawowe dziesięć możliwości wyboru przeka- nie przewagi liczebnej nad współdziałanie minimum dwóch za- zania piłki, a idealne podanie powin- przeciwnikiem i stworzenie wodników (podający – przyjmujący no być skierowane do partnera, któ- dogodnej sytuacji do zdo- piłkę). Ocenia się, że za skuteczność ry znajduje się w danej chwili najbli- byciaG bramki. Przypomnieć należy, że ewolucja taktyki atakowania w pił- ce nożnej postępowała systematycznie w kierunku działalności zespoło- wej i można przypuszczać, że owa tendencja będzie kontynuowana. Zmu- szać ją będzie do tego stałe doskonalenie taktyki gry obronnej, a szczegól- nie stałe doskonalone sposoby krycia napastników. Znaczenie wszelkich skutecznych i celowych działań zespołowych w atakowaniu rośnie w kontekście wysokich wymagań w zakresie wy- dolności organizmu, jakie stawia zawodnikom współczesna gra. Chodzi tutaj nie tyle o obciążenia zawodni- ków w krańcowym wysiłku energe- tycznym w czasie treningu i w walce sportowej, o ile o grę produk- tywną, ekstensywną i ekonomiczną na bazie doskonałego przygotowania wydolnościowego. Jeśli współ- cześnie mówi się o działalności stra- tegicznej i ekonomicznym wysiłku zawodnika, to siłą rzeczy w standar- dowej działalności (ćwiczenia treningowe) należy uwzględnić dąże- nie do umiejętności rozkładania sił na wszystkich zawodników 11-oso- bowego składu drużyny, na wszystkie jej formacje. Środki atakowania. Do podstawowych środków atakowania zespo- łowego należą przede wszystkim podania piłki. Po szczegółowym opisie podań piłki w podręczniku poświę- conym technice piłki nożnej oraz roz- działach, gdzie rodzaje podań odgry- wają ważną rolę w stylach, systemach Adrian Mierzejewski (przy piłce) i szkołach, czy analizie treści walki lubuje się w grze kombinacyjnej. sportowej, można podkreślić, że spo- Za jego plecami Łukasz Piszczek sób, charakter, jakość i skuteczność talaga

10 | Nr 4 (115) 2013 Trener nauczanie – trenowanie Atakowanie zespołowe żej bramki przeciwnika (bez spalone- Odpowiednio dużo uwagi poświę- Skuteczne zapoczątkowanie fazy go) i jest nie kryty. W sumie, właści- cają trenerzy problematyce organiza- atakowania zależy w dużym stopniu wy wybór miejsca podania piłki za- cji gry w atakowaniu i bronieniu. Każ- od: leży: od odległości partnera znajdu- da z tych dwóch podstawowych dzia- – szybkości decyzji i szybkości loko- jącego się w najdogodniejszej pozy- łań zawodników rozpracowana jest mocyjnej zawodników; cji, sposobu krycia ze strony przeciw- w szczegółach. – zabezpieczenia i wzajemnej ase- nika, od warunków atmosferycznych Atakowanie zespołowe składa się kuracji; i terenowych, szybkości (siły) podania z trzech relatywnie samodzielnych faz: – wyboru miejsca i odpowiedniego i umiejętności technicznego opano- 1. początku (rozpoczynania atako- partnera do pierwszego podania piłki; wania piłki. wania), – zaskoczenia i różnorodności akcji. 2. rozwijania (przebiegu), FAZY ATAKOWANIA 3. zakończenia oraz dwie interfazy: Szybkość zapoczątkowania fazy ata- Walka sportowa w piłce nożnej – przechodzenie z bronienia do atakowania polega na wyłączeniu moż- charakteryzuje się ciągłym prze- kowania, liwości udziału napastników przeciw- mieszczaniem się zawodników we- – przechodzenie z atakowania do bro- nika w obronie, nie dawaniu obro- dług pewnego planu organizacji nienia. nie przeciwnika czasu do organizowa- gry. Począwszy od podziału ról i zania szczelnego bloku defensywnego, dań dla poszczególnych zawodni- Z praktyki wiadomo, że poszczegól- wreszcie na uzyskaniu przewagi liczeb- ków grających na odpowiednich po- ne fazy nie zawsze doprowadzone są nej. Bezpieczeństwo zapoczątkowania zycjach w odpowiednich formacjach do końca. Atakowanie może zakoń- fazy atakowania powinno być zagwa- drużyny, które zamyka realizacja za- czyć się już po pierwszym nieudanym rantowane tym, że zawodnik posia- dań w bronieniu i atakowaniu dla ca- podaniu piłki lub po jej stracie. Wartość dający piłkę nie może jej stracić zaraz, łej drużyny. optymalną atakowanie osiąga wtedy, szczególnie w pobliżu własnej bram- kiedy kończy się strzałem, czas prze- ki. Stąd szczególnie istotne są: wzajem- biegu poszczególnych faz bywa róż- na asekuracja i właściwe wybieganie ny, różne są także środki ich wykorzy- na pozycje. stywania. Najbardziej korzystnym miejscem rozpoczynania atakowania są bocz- 1. Początek atakowania ne sektory boiska (rys. 1). Tutaj zazwy- Wejście w posiadania piłki stwarza czaj formacja obronna przeciwnika jest realną możliwość zaatakowania prze- najbardziej rozrzedzona, a szybka utra- ciwnika. W przebiegu gry występują ta piłki nie zagraża bezpośrednio wła- pewne okoliczności stwarzające moż- snej bramce. Należy pamiętać również liwość rozpoczęcia akcji ofensywnej. o zasadzie rozpoczynania atakowania Zaliczyć do nich można: w kierunku przeciwnym zakończonej – sytuacje wynikające z przepisów akcji ofensywnej przeciwnika. gry (rozpoczęcie gry po losowaniu, po Rys. 1 straconej bramce, rozpoczęcie drugiej połowy, po spalonym, rzucie wolnym, wrzucie z autu, wykopie od bramki, rzucie rożnym); – po wywalczeniu piłki w bezpo- średnim starciu z przeciwnikiem; – po przejęciu piłki od przeciwnika (niedokładne podanie, błędy technicz- ne w opanowaniu piłki).

Charakterystycznym momentem wyjściowym do rozpoczęcia atakowania jest interfaza przechodzenia 11 z bronienia do atakowania, która wy- stępuje najczęściej po wywalczeniu piłki, lub po przejęciu jej od przeciwnika na skutek niedokładnego podania. Wejście w posiadanie piłki w fa- 6 zie bronienia przyczynia się do prze- organizowania ustawienia formacji drużyny i przestawienia się z bronienia na atakowanie w miarę spraw- nie i szybko. Nie należy zapominać, że również przeciwnik w takiej sytuacji musi przegrupować swoich za- 1 wodników. Która z walczących stron wykona to niełatwe zadanie szybciej, ta uzyska przewagę taktyczną nad przeciwnikiem.

Trener Nr 4 (115) 2013 | 11

ców asekurujących bramkarza, wresz- 2. Rozwijanie (przebieg) Atakowanie serią” podań piłki w środkowej atakowania cie stosunkowo łatwo jest w tej strefie Druga faza atakowania opiera się strefie powoduje koncentrację uwagi obrońców zorganizować liczebną przewagę nad na konstruktywnym kontynuowaniu przeciwnikiem. akcji lub kombinacji po wejściu w posia- przeciwnika. Ograniczyć ją można wykorzystaniem Istnieją pewne, ogólne zasady roz- danie piłki. Najczęściej rozwijanie atako- wijania akcji atakowania, które można wania występuje po przejęciu piłki we długich podań, zmieniających kierunek ataku wykorzystać we wszystkich systemach własnej strefie obronnej boiska (strefa I) i stylach gry. Zalicza się do nich: lub w strefie środkowej (strefa II). – czynnik czasu, W przypadkach przejęcia piłki w stre- – zmiana środka ciężkości gry, fie atakowania (strefa III), faza rozwi- – uniwersalne umiejętności zawodni- jania atakowania występuje rzadziej, wania jest strefa II. Zawodnicy druży- ków, ponieważ dochodzi tu do bezpośred- ny atakującej mają tutaj stosunkowo – uzyskiwanie przewagi liczebnej niego zagrożenia bramki przeciwnika, najwięcej swobody (luźniejsze krycie). nad przeciwnikiem, a przez to do ściślejszego krycia i czę- Strefa środkowa w przypadku szyb- – wykorzystanie w grze ofensywnej stych strat piłki. kiej utraty piłki jest w miarę bezpiecz- różnorodnych kombinacji, Teoretycznie można założyć, że naj- na ze względu na odległość od własnej – wykorzystanie w drużynie wybit- lepszym miejscem rozwijania atako- bramki i obecność przed nią obroń- nych indywidualności, talaga

12 | Nr 4 (115) 2013 Trener nauczanie – trenowanie

– tendencje do stosowania szerokie- mentów gry), kompleksowe działania za- go atakowania (skrzydłami), wodników, powinny być odpowiednio – zaskoczenie przeciwnika zmienno- rozłożone w czasie trwania walki. ścią form atakowania, Istnieją pewne wzorce stosowania – wykorzystanie błędów przeciwnika, odpowiedniego tempa gry nie tylko – ruchliwość zawodników atakują- podczas rozwijania atakowania. I tak, cych, stosowane zmiany miejsc. w pierwszej fazie tempo gry jest naj- Czynnik czasu. W piłce nożnej do- wolniejsze mając na celu „wywabienie” minują dwie cechy motoryki – szybkość przeciwnika do przodu, stosując poda- i wytrzymałość. Od szybkości przeprowa- nia krótkie, poprzeczne, z przyjęciem dzonych akcji ofensywnych zależy w du- piłki i prowadzeniem. żym stopniu końcowy rezultat i efekt wal- W fazie drugiej – nastąpić powinno ki sportowej. Oprócz szybkości lokomo- przyspieszenie tempa gry przy pomo- cyjnej zawodników, bardzo ważnym ele- cy szybkości podań prostopadłych, przy 11 mentem gry są: szybkość operowania pił- ograniczonym prowadzeniu i przyjęć pił- ką, szybkość działania taktycznego, szybki. Natomiast w fazie trzeciej, akcje ofen- kość reakcji. Szybkość decyzji o tworze- sywne powinny być najszybsze, w miarę 6 niu określonych sytuacji na boisku (frag- możliwości bez przyjęcia piłki, akcje po- 8 winny pomagać w szybkim zdobywaniu terenu w kierunku bramki przeciwnika i stwarzać dogodne sytuacje do strzału. Zmiana środka ciężkości gry. Ata- kowanie serią podań piłki w środkowej 4 strefie boiska powoduje koncentrację 1 uwagi obrońców przeciwnika. Ograni- czyć ją można wykorzystaniem długich podań, zmieniających kierunek atakowania. Szybka zmiana środka ciężko- ści gry, szczególnie długimi podaniami, dezorganizuje obronę przeciwnika Rys. 3 i działa zaskakująco na jej poczynania. umiejętności atakowania i bronienia Posłużymy się przykładem takiego bez względu na zajmowaną pozycję działania: atak skrzydłami – zmiana kie- w drużynie. runku gry długim podaniem w drugą Akcje ofensywne prowadzone stronę boiska. Zakończenie cztero-po- są zarówno przez napastników, jak daniowej akcji strzałem w sytuacji roz- i obrońców. Szczególne wymaga- proszenia bloku obronnego przeciw- nia stawia się w tych czynnościach nika (rys. 2). Różnorodność i szybkość obrońcom, którzy z podstawowych różnych form atakowania przy wyko- działań destrukcyjnych, muszą szyb- rzystaniu zmiany środka ciężkości gry, ko przestawić się na działania kon- jest niewygodne dla broniących. struktywne. Przegrupowanie obroń- Uniwersalne umiejętności zawod- ców z II do III sektora boiska (szcze- ników. Już dawno atakowanie przesta- gólnie dotyczy to bocznych obroń- ło być domeną nominalnych napast- ców) stwarza im możliwość zakoń- ników. Współczesny poziom gry w pił- czenia akcji ofensywnych dośrodko- kę nożną wymaga od wszystkich za- waniem, a nawet strzałem (rys. 3). wodników wysokich, wszechstronnych Z kolei udział obrońców w działa- Rys. 2 niach ofensywnych, po stracie pił- ki wymaga doskonałego radzenia sobie w czynnościach bronienia. Współczesna taktyka wymaga od za- wodników uniwersalnych umiejęt- ności w walce na boisku. Skuteczna gra obrońców w czynnościach ata- 10 kowania i napastników w czynno- ściach bronienia, potwierdza potrze- bę i konieczność uniwersalnego nauczania techniki i taktyki w procesie 7 treningowym. Zmiana tempa i rytmu atakowania. Często mówi się, że gra jest wol- 8 na lub szybka, lub, że zawodnicy umie- ją narzucić tempo przyspieszając lub 11 9 zwalniając akcje atakowania. Zmiana tempa gry polega nie tylko na skon- centrowaniu szybkości lokomocyjnej, ale także na sile uderzeń piłki, gry bez przyjęcia piłki. I są to czynniki przy- spieszające tempo gry. Z drugiej strony, zwalnianie tempa mieści się w ra- 6 mach celowego działania zawodników mającego na celu „uspokojenie” szybkiej, ale nie dowolnej gry, pełnej strat Łukasz Piszczek jest prawdziwym piłki. Zmienność tempa gry, uzależnio- nowoczesnym obrońcą. Nie tylko broni, na jest przede wszystkim od taktyczne- ale i często atakuje go planu, analizy jej przebiegu, od klasy przeciwnika, wyniku bramkowego,

Trener Nr 4 (115) 2013 | 13 mi. Gdzie więc można dopatrzeć się i szu- Jakub Błaszczykowski jest uznawany kać rytmu w tej dyscyplinie sportowej? za jednego z najlepszych skrzydłowych Wbrew pozorom, czołowi zawodni- świata cy, reprezentanci światowego poziomu, potrafią tworzyć płynne, rytmiczne akcje i kombinacje. Charakterystyczne dla tego sposobu gry jest stosunkowo wolne roz- poczynanie akcji ofensywnej, a przyspie- szanie ich bliżej bramki przeciwnika. Uzyskiwanie przewagi liczebnej nad przeciwnikiem. W ustawicznej rywalizacji pomiędzy napastnikami a obrońcami, istniała i nadal istnieje tendencja do uzyskiwania przewagi liczebnej. Szczegól- ne znaczenie ma ono w fazie atakowania, ponieważ w pojedynku obrońców z ata- kującymi, ci pierwsi znajdują się w lepszej sytuacji taktycznej, ponieważ działalność destrukcyjna jest prostsza i łatwiejsza. W atakowaniu przewaga liczebna stwarza lepsze możliwości operowana piłką z ten- dencją do podania piłki wolnemu part- nerowi, najlepiej, aby był to strzelec. Naj- częściej chodzi o jak najszybsze przegrupowanie zawodników z pozycji wyjścio- wej do ofensywnej przewagi liczebnej w miejscu najdogodniejszym do atakowania. Najkorzystniej bywa wtedy, kiedy: – uzyska je zawodnik znajdujący się przy piłce; – jeśli w równowadze liczebnej któ- ryś z obrońców opuścił miejsce w formacji obronnej i jeśli w tym miejscu, napastnicy zdobędą tę przewagę; – jeśli przy równowadze liczebnej,

do napastników dołączy ktoś z partnerów, przemieszczając się szybko z innego miej-

sca na boisku; – napastnikowi uda się przejąć nie- stanu emocjonalnego, kondycji, czasu dokładne podanie przeciwnika. O ile próby forsowania” tempa w grze gry, itp. Trzeba pamiętać, że przewaga liczeb- O ile próby forsowania tempa w grze widziane są tu i ówdzie na naszych piłkarskich na utrzymywana jest dość krótko, dlate- widziane są tu i ówdzie na naszych pił- go należy wykorzystywać ją szybko. karskich boiskach, to gra rytmem jest już boiskach, o tyle to gra rytmem jest już rzadziej Klasyczne przykłady nauczania zacho- rzadziej stosowana, bowiem wymaga wi- wania napastników w przewadze liczeb- docznej dla wszystkich arytmiczności gry, stosowana nej, to popularne ćwiczenia w formie frag- z acyklicznymi i niestandardowymi rucha- mentów gry: 2x1, 3x1, 3x2, 4x3, 4x2, itp.

Rys. 4

11 7 10

10 9 8 11 9

4 6 7

Rys. 5 talaga

14 | Nr 4 (115) 2013 Trener nauczanie – trenowanie

Rys. 6

b a

8 7

2 4 2

1 1 Rys. 7 Następnie w formie gry uproszczo- W ustawicznej” rywalizacji pomiędzy działania bez/lub ze zmianą miejsc, wy- nej, np. ćwiczenia rys. 4, 5. konywane jest częściej w oparciu o in- Wykorzystanie różnorodnych napastnikami a obrońcami istniała i nadal wencję, improwizację zawodników, kombinacji. W akcjach atakowania rzadziej przy wykorzystaniu ustalo- zespołowego stosuje się różne kom- istnieje tendencja do uzyskiwania przewagi nych schematów. binacje złożone z kilku lub więcej po- Działania ofensywne przeprowadza- dań piłki. Różnorodność tych kombina- liczebnej ne są najczęściej środkiem boiska, lub cji przeprowadzanych w swoich polach skrzydłami. Warto pamiętać o zasadzie:

Oprócz zespołowości wielką rolę w drużynie odgrywają indywidualności. Xavi jest liderem reprezentacji Hiszpanii

Trener Nr 4 (115) 2013 | 15 niu piłki z partnerami lub atakowania indywidualnego. Najczęściej tacy zawodnicy nie są wiązani przez trenera schematem roz- grywania piłki, ale pozwala się im na osobistą inicjatywę i improwizację. W konkretnych sytuacjach podczas walki sportowej podejmują decyzję 10 o przyspieszaniu lub zwalnianiu tempa gry, podaniami piłki wpływają na odciążenie gry jedną stroną boiska, podpowiadają partnerom by uwalnia- li się od kryjącego przeciwnika, pilnują by stałe fragmenty gry były wykonywane zgodnie w ustalonym sposobem, odgrywają ważną rolę w interfazach atakowania i bronienia. Mieć w druży- nie takiego playmarkera to majątek. Niestety, nawet w czołowych zespo- łach na świecie jest ich niewielu. Szerokie atakowanie. Stara zasada Franck Ribery słynie z atakowania piłkarska: „im szerzej atakują napastni- skrzydłami cy, tym trudniej dla broniących”, nie zawsze sprawdza się w każdym przypad- bocznych boiska, ale także od zawodni- 4 2 ku, ponieważ zbyt duża odległość mię- ków grających na innych pozycjach, któ- dzy sobą ujemnie wpływa na komuni- rzy po zmianie miejsc znaleźli się blisko kację między nimi. Jednak przy elastycz- linii bocznych (np. rys. 8, 9). nym, szerokim atakowaniu, przy wyko- Zaskoczenie przeciwnika zmienno- rzystaniu całej szerokości boiska, pro- ścią form atakowania wiąże się z ruchli- Rys. 8 wadzona jest tak zwana gra skrzydłami, wością atakujących, z wariantami tak- „atakować skrzydłami, a kończyć środ- stwarzająca dogodne okazje do rozrze- tycznymi przygotowanymi przed wal- kiem boiska” (rys. 6, 7). dzenia struktury obronnej przeciwnika ką na boisku lub wykorzystanymi doraź- Wykorzystanie wybitnych indywi- w środku boiska, skąd w okolicach pola nie, improwizowanymi lub dyktowanymi dualności. Jak już wspomniano, w pił- karnego, pada najwięcej strzałów i bra- w odpowiedniej chwili przez trenera albo ce nożnej mimo zdecydowanej więk- mek. Warto w tym miejscu zauważyć, przez rozgrywającego w przebiegu gry.

szości działań zespołowych, jest tak- że szerokie atakowanie nie zależy tylko Współczesne warunki gry dyktowa- że miejsce na wykorzystanie zawod- od skrzydłowych operujących blisko linii ne wysokimi umiejętnościami bronią-

ników, którzy wyróżniają się w dru- cych, zmuszają napastników do stoso- żynie wybitnymi umiejętnościami. wania różnych form atakowania, wśród W działaniu taktycznym bardzo cenie- których – zaskoczenie zawsze pozosta- Stara zasada” piłkarska: „im szerzej atakują ni są zawodnicy o cechach dominują- nie ich mocną bronią. Do najlepszych cych, np. o predyspozycjach do kiero- napastnicy, tym trudniej dla broniących”, form zalicza się naprzemienne atakowania grą (zawodnik rozgrywający). wanie, raz szybkie, innym razem po- Są to jednostki najczęściej bardzo nie zawsze sprawdza się w każdym zycyjne, raz wciąganie przeciwnika sprawne technicznie, o wybitnych ce- na własną połowę boiska, innym razem chach podejmowania trafnych decyzji przypadku kontratakowanie po przejęciu piłki. w różnych fragmentach gry i rozgrywa- Integralność z zaskoczeniem przeciw-

Rys. 9

10 7 11

8 9 6

4 5 2 3

Rys. 10 talaga

16 | Nr 4 (115) 2013 Trener nauczanie – trenowanie

Rys. 11

7 11

9 8

Rys. 12 nika, zachowywać muszą także: zmia- Ruchliwość zawodników atakują- nie zmniejsza się ich skuteczność gry. Jak ny środka ciężkości gry, zmiany tem- cych, stosowanie zmiany miejsc. Przebieg już wspomniano, nawet najlepsi napastni- pa i rytmu gry oraz wykorzystanie róż- walki sportowej w piłce nożnej, dążenie cy dopiero co 6-7 akcję kończą strzałem, nych kombinacji atakowania skrzydła- do wykazania wysokiego stopnia skutecz- a tylko 0,6 do 1,5% strzałów kończy się zdo- mi i środkiem boiska (rys. 10, 11). ności gry, wskazują wyraźnie, że w zespo- byciem bramki. Wykorzystanie błędów przeciwni- łowości działania dominuje duża ruchli- W efekcie tych skomplikowanych sy- ka. Przypomnieć trzeba, że straty wła- wość wszystkich zawodników, niezależnie tuacji towarzyszących zakończeniu ata- sne w meczu wynoszą ok. 60%, co jest od zajmowanej pozycji i czasu trwania wal- kowania, istnieje możliwość poprawie- charakterystyczne dla piłki nożnej, róż- ki. Specyficzny, acykliczny charakter czyn- nia wskaźników skuteczności przez na- niące futbol od strat w innych grach ze- ności ruchowych znajduje potwierdzenie uczanie strzałów w warunkach zbli- społowych. Oznacza to, że w taktyce pił- w długości przebieganego dystansu zry- żonych do fragmentów gry, wystę- ki nożnej istnieje konieczność nastawia- wami i sprintem. pujących najczęściej w tej fazie. Ko- nia zawodników na nieoczekiwane oka- Szczególne miejsce wśród nich mają rzystne sytuacje strzeleckie wypływają zje do przejęcia piłki na skutek błędów dynamiczne zmiany miejsc w atakowa- w samej grze z przebiegu różnych akcji przeciwnika i możliwości do kontrata- niu. Im bardziej statyczna jest gra ata- i kombinacji i zależą najczęściej od po- kowania. Najczęściej wykorzystanie błę- kujących, tym łatwiejsze zadanie bronią- mysłowości, umiejętności i zdecydowa- dów przeciwnika zależy od: stopnia ak- cych. W dużym stopniu utrudniają bro- nia strzelców bramek. tywności ruchowej (ruchliwości wobec niącym te zadania - zmiany miejsc wyko- Rys. 13 przeciwnika posiadającego piłkę i po- nywane przez atakujących zarówno bez, zostałych jego partnerów), wykształ- jak i z piłką, szczególnie przy kryciu indy- conych cech wolicjonalnych (agresyw- widualnym - każdy swego. Atakującym ność, bojowość w każdym miejscu i każ- chodzi nie tylko o zamieszanie spowodo- dej chwili). wane w szeregach broniących, o dezorga- nizację całej formacji obronnej, ale także o wykorzystanie tych sytuacji do za- kończenia tego manewru taktycznego wyrobieniem sobie dogodnej sytu- 11 7 acji podbramkowej i bezpośredniego 10 9 zagrożenia bramkarzowi przeciwnika (np. rys. 12, 13). 3. Zakończenie atakowania Każda z trzech faz atakowania ma swe znaczenie, ale zakończenie atakowania jest najbardziej zauważane, szczególnie, kiedy owocem zmagań z przeciwnikiem jest celny strzał, a przede wszystkim zdo- byta bramka. Wyprzedzając nieco kolej- ność, dostatecznie dużo uwagi poświę- cono tej fazie przy okazji analizy warto- ści wymiernych, a przede wszystkim takich jak strzał. Podczas atakowania po- wstają pewne wpływy przestrzennego i czasowego nacisku na napastników. Z uwagi na ścisłe krycie stosowane naj- częściej w okolicach pola karnego, ataku- Karim Benzema jest lisem pola karnego jący częściej tracą piłkę, a przez to wyraź-

Trener Nr 4 (115) 2013 | 17 Droga do mistrzostwa Europy reprezentacji polski U-17 w piłce nożnej kobiet

Mistrzostwo Europy wywalczone przez reprezentację Polski U-17 w piłce nożnej W rozegranych przez nas meczach rywalizowaliśmy z prawdziwymi potę- kobiet w bieżącym roku jest największym sukcesem w historii polskiej piłki gami światowej piłki kobiecej. W takich krajach, jak Szwecja czy Norwegia pił- kobiecej. O tym, jak wielki był to wyczyn niech świadczy fakt, że wcześniej nawet kę nożną uprawia po około 100 tysię- cy zawodniczek, w Polsce jest ich zare- nasze męskie reprezentacje narodowe tylko trzy razy zdobywały złote medale na jestrowanych zaledwie siedem tysięcy. Ale długotrwała, systematyczna praca wielkich imprezach: w 1972 r. na Igrzyskach Olimpijskich (trener Kazimierz Górski), z wyselekcjonowaną grupą dziewcząt, która trwała ponad 3,5 roku przynio- w 1992/1993 na mistrzostwach Europy U-16 mężczyzn (trener Andrzej Zamilski), sła efekty. Chcę podkreślić, że wierzy- łem od początku w możliwości nasze- w 2000/2001 na mistrzostwach Europy U-18 mężczyzn (trener Michał Globisz). go zespołu. Ktoś powie, że mówię to po fakcie, ale tak nie jest. Już przed II run- dą eliminacji udzieliłem wywiadu dla Mało osób wierzyło, że możemy wy- www.uefa.com, w którym jednoznacz- Zbigniew Witkowski walczyć mistrzostwo Europy. Jak do tej nie stwierdziłem, iż w tym roku jeste- pory w kategorii U-17 rozegrano te zawo- śmy bardzo silnym, pełnym wiary w sie- dy sześć razy, a mistrzostwo zdobywały: bie zespołem i naszym celem jest osią- a to osiągnięcie zostaliśmy na- gnięcie mistrzostwa. Wtedy wiele osób grodzeni przez Prezesa Polskie- nie dowierzało, ale naszą ciężką pra- go Związku Piłki Nożnej Pana 2007/2008 Niemcy cą udowodniliśmy, że można odnosić Zbigniewa Bońka oraz Minister 2008/2009 Niemcy wielkie sukcesy nawet mając teoretycz- Sportu i Turystyki Panią Joannę 2009/2010 Hiszpania nie gorsze warunki. Chcę podkreślić Muchę,Z na moje ręce otrzymaliśmy także 2010/2011 Hiszpania słowo „ciężka praca”, bo właśnie dzię- list gratulacyjny od Wicemarszałek Sej- 2011/2012 Niemcy ki tej 3,5-letniej pracy zdołaliśmy wy- mu Rzeczypospolitej Polskiej Pani Wan- 2012/2013 POLSKA walczyć mistrzostwo i nie było w tym dy Nowickiej. przypadku. W perspektywie całych mi-

Mecz finałowy z reprezentacją Szwe- strzostw byliśmy po prostu najlepsi. Co cji był wydarzeniem medialnym. Trans- Powyższe zestawienie jest nadzwyczaj jednak ważne, nasze zwycięstwa nie

misję na żywo przeprowadziła stacja wymowne i nie wymaga komentarza. wynikały z jakiegoś zbiegu okoliczno- Eurosport. Odnotowała ona 250 tysię- ści, czy szczęścia. Mistrzostwo wywal- cy odbiorców w naszym kraju. Wiado- czyliśmy zasłużenie, co podkreślali po mo, że przed jednym odbiornikiem za- Mecz finałowy” z reprezentacją Szwecji był końcowym gwizdku meczu finałowego siada zazwyczaj więcej niż jedna oso- ze Szwecją komentatorzy Eurosportu ba, w związku z tym szacuje się, że ten wydarzeniem medialnym. Transmisję na żywo i działacze UEFA. Ci ostatni stwierdzili, finał mogło oglądać około milion wi- że od początku imponowaliśmy stylem dzów. Po powrocie do kraju nasze zwy- przeprowadziła stacja Eurosport. Odnotowała gry i niezwykłą wolą walki. Za najlepszą cięstwo zauważyły wszystkie najwięk- zawodniczkę całych mistrzostw uznana sze stacje telewizyjne, radiowe, prasa ona 250 tysięcy odbiorców w naszym kraju została Ewa Pajor, co zostało ogłoszone oraz serwisy internetowe. na oficjalnej stronie UEFA. witkowski

18 | Nr 4 (115) 2013 Trener ???????????????wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 49 I - Nr 4 (115) 2013 | Trener

piłki – zapewniające skuteczne Właściwa organizacja gry obronnej wysokich umiejętnościach indywi- zawodników, dualnych prawidłowej ocenie sytuacji na bo isku, właściwego ustawienia by odległości pomiędzy zawodnika- się, mi tak pozwalały na skuteczną - współ pracę. isły Kraków działania obronne w okolicach własnej bramki. na: bazować powinna  1x1, sytuacjach w skuteczności dużej  

- - - - ołąkiewicz, próbuje powstrzymać Duet stoperów Lecha, Marcin Kamiński Marcin Lecha, Kamiński Duet stoperów i Hubert W z W Brożka Pawła

rganizacja rganizacja gry określonej to przez trenera realizacja tyki, tak stre obronie W czyli boisku. na czyn w wprowadzenie jej fowej gry organizacja to prawi współpartnerów – odległości - za przeciwników – - umożliwiają pola gry – przydział stref dla po szczególnych zawodników, szczególnych asekurację, skuteczną pewniające ce natychmiastowe łań obronnych, podjęcie gdy piłka znajdzie dzia- się działania obrońcy, w strefie O dłowe ustawienie zawodników względem: zawodników ustawienie dłowe auczanie auczanie SSA Lech Poznań Poznań umak SSA Lech

Mariusz R Mariusz z tego zakresu. z tego Oto kilka najważniejszych informacji informacji najważniejszych kilka Oto – zasad organizacji gry obronnej. gry– zasad organizacji obronnej. gry, wynika z przyjętychgry, drużyny – dla całej Nauczanie obrony strefowej, w każdym systemie systemie w każdym strefowej, obrony Nauczanie

w systemie 1-4-3-3 w systemie

strefowej obrony N niezbędnik trenera cy. Powinny odbywać się w niej w się odbywać Powinnycy. obroń- oraz piłką z przeciwnik się znajduje którym w boiska, to obszar strefa Trudna strefie. tzw. i „łatwej”„trudnej”o wtedy się mówi obronnej gry nizacji orga- W obrońcy. ma nie rych boisku znajdują się strefy, w któ na że sprawiają, obronie w mi zawodnika- pomiędzy ległości od- małe Względnie piłki. bioru od- skutecznego dobieństwo zawodnika prawdopo to Zwiększa piłką. z na ataku trajania po nawet lub podwajania nie stosowa- to Umożliwia piłki. żu pobli- w obrońców liczby szej więk zgromadzenie na zwala po piłką z wraz boisku po się poruszanie oraz zespołu wienie usta- Kompaktowewiększe.być powinny te odległości to nika przeciw połowie na rozgry jest wana akcja gdy Natomiast, mniejsze. są te odległości to ki, się w okolicach bronionej bram- znajduje piłka Jeżeli piłka. się je znajdu- którym w miejsca, od zależności w się zmienia stans dy od czym Przy metrów. 12 do 8 wynosić powinny nikami zawod- pomiędzy Odległości przeciwników. przez grywaną roz- piłką z wraz boisku po przemieszcza się która grupę, tą Piłkarze powinni stanowić zwar zawodników. wszystkich były przez podejmowane fensywie de w działania aby jest, ważne Ryc. 1.Z II ognzci r obronnej gry organizacji W Nr 4(115)2013 | Nr awodnik z piłką znajduje się w bocznej strefie boiska sięwbocznej awodnik zpiłką znajduje Trener ------

yh zaa. aw srf to piłki, od oddalona boiska strefa część Łatwa działań. tych asekuracja skuteczna oraz ne obron- działania zdecydowane Ryc. 3.Ustawienie zawodników naboisku wopisywanym systemie 1-4-3-3 Ryc. 2.Z kazują ryciny 1i2. ryciny kazują dział na łatwą i trudną strefę po cy, ale mogą być napastnicy. Po obroń- się znajdują nie której w awodnik z piłką znajduje sięwstrefieawodnik środkowej zpiłką znajduje - - ka jestsłabsze.ka - przeciwni krycie tym strefę, rują - aseku dokładniej zawodnicy im odwrotnie, I strefy. krycie tywne efek mniej tym przeciwnika, cie znaczyć, że im bardziej ścisłe kry za- Należy przestrzeni. kryciem przeciwników,kryją a zajmują stopniusię mniejszym w obrońcy odległości, tej zwiększaniem ze Wraz ścisłe. bardziej być winno po napastników krycie tym ką, pił- z zawodnika odległość od obrońców mniejsza Im strefę. ki, to powinien asekurować (kryć) pił- ma nie strefie jego w tomiast na- jeżeli obronne, działania jąć topowinienpod- piłką, wodnikz sięza- znajduje działań jego fie stre w Jeżeli obronne. działania prowadzi której w strefę, waną przyporządko posiada wodnik gry przez zawodnika. przez gry rozumienie i zawodników dualne - indywi umiejętności jednak są współdziałania skutecznego dla Podstawą przeciwnika. ofensywnych działań zneutralizowania celu w zawodników współpracy ustawienia wsystemie 1-4-3-3. wariantów z jeden to Jest 3. cina ry przedstawia boisku na ników libero.ustawieniaSposób zawod - bez 1-4-3-3 systemie w strefowej obrony nauczania metodyka nie Obrona strefowa jest na oparta zosta- przedstawiona Poniżej za- strefowejkażdy obronie W ------???????????????wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 49

------III Nr 4 (115) 2013 | Trener Taktyka Taktyka indywidualna gry – ustawienie przodem do na- – z boku napastnika, – napastnik ustawiony tyłem obro grytechnikiw Nauczając i błędów powinni ukształtować u siebie prawidłową ocenę sytu- do sposobu gryacji, co obronnej. pastnika, do obrońcy. nie widać, że ciągle przenika się ona z taktyką indywidualną. Po winno się jej młodszych nauczać lat, przy czym począt od - naj formy powinny dominować kowo zabaw, podczas których młodzi zawodnicy poprzez metodę prób , obronnej to zespół wych prawidło zachowań podczas gry je den na jednego. można Wyróżnić przeciwdziałanie napast tu nikowi z piłką i bez piłki. - Działa nia obronne przeciwko napast nikowi bez piłki, podczas obro ny zależą strefowej, od strefy bo - - - Podejmując Podejmując decyzję o wybo Technika Technika gry obronnej ściśle – odbiór piłki przez wyprze – odbiór piłki w momencie – odbiór piłki po opanowaniu rze sposobu odbioru, zawodnik podejmuje decyzję Analizując sytuację na boisku za- taktyczną. wybo dokonać powinien wodnik obronną Grę odbioru. sposobu ru można wykonywać stopą, ciałem bądź głową. Nauczając ki - techni odbioru piłki, powinniśmy pa- miętać o różnych ustawieniach napastni- do stosunku obrońcyw tutaj: wyróżnić ka. Możemy ce ce wspomniane wyżej składowe szybkości powinno się stosować od wieku dziecięcego i kontynu- karierępiłkarza.całą przez owane wiąże się z taktyką. Ogólnie - moż na: na ją podzielić dzenie, przyjęcia piłki, przez przeciwnika. - - - - Marcin Kamiński jest liderem jest liderem Marcin Kamiński Poznań Lecha obrony U-21 Polski i reprezentacji . Szybkość Mówiąc o - skutecz nej organizacji gry obronnej nie można zapomnieć o szybkości. Szczególną uwagę powinno się zwrócić na szybkość oraz szybkość reakcji z wyborem. startową Środki treningowe kształtują- - pra prawidłową szybkąi na wają cę nóg piłkarza, co pozwala mu na szybki start, zatrzymanie, czy zmianę kierunku poruszania się. towane te ćwiczenia, które wpły ćwiczenia, te które towane się to często podczas nauczania obrony strefowej starszych za- - zachowu Zawodnicy wodników. jąc prawidłowe ustawienie, po ruszają się po boisku wykonu- jąc polecenia trenera. - Wskaza ne jest, aby zmiany kierunku po ruszania się, czy ustawienia od- bywały się na bodziec gdyż to on występuje ny, najczę - optycz ściej w czasie gry. Oprócz orientacji przestrzennej, w treningu koordynacji powinny być - akcen

------

y a n on z c br y o

kt j niu e za uc fow ga dyda ga a o ształtowanie Kształtowanie - koordynacyj Oprócz Oprócz wiedzy na temat za- Droga Droga dydaktyczna w - naucza n re

r w st D chowań chowań w acjach określonych na boisku bardzo sytu- ważne są inne składowe nia przygotowa- zawodnika do gry, w szcze namy namy nauczanie współdziałania w osi „pionowej” boiska. Ostat nią częścią nauczania jest - współ praca całego zespołu w fazie gry obronnej. gólności te, które mają średni wpływ na bezpo skuteczność gry - Wyróżnia zawodników. obronnej my tu przede wszystkim koordy nację ruchową, a w szczególno ści orientację przestrzenną, któ ra pozwala nam na prawidłową ocenę odległości od piłki, part nerów czy przeciwnika. Kolejną ważną cechą wspomagającą sku- teczność gry w obronie jest szyb kość, a w szczególności szybkość startowa, gdyż zawodnicy - odda leni są od siebie w odległościach, które nie pozwalają często rozwi- skła- Ważną nąć pełnej prędkości. dową szybkości jest szybkość re czę ona to gdyż wyborem, z akcji sto warunkowała będzie kie i szyb trafne przejście z asekuracji do bezpośrednich działań - obron nych. Mówiąc o nauczaniu takty - techni o zapomnieć można nie ki ce gry obronnej. Tylko prawidło - tech elementów opanowanie we nicznych pozwoli zawodnikowi na skuteczne postępowanie tak tyczne. w osi „poziomej” boiska rozpoczy boiska „poziomej” osi w niu obrony strefowej w systemie 1-4-3-3 charakteryzuje się tym, że na początku nauczane są dzia- łania z zakresu taktyki dualnej, indywi - kolejnym krokiem przekazywanie jest wiedzy na temat współdziałania grupy - zawodni ków. Nauczanie współpracy - roz na- graczy, poczynamydwóch od stępnie dodajemy zawodników ustawionych obok siebie. przeprowadzimy nauczanie dzia- Gdy łań obronnych czterech - obroń ców, dodajemy wodników kolejnych w innych formacjach, za- czyli po nauczaniu współpracy nych nych zdolności , motorycznych a w przestrzennej. szczególności Środki treningo orientacji we we kształtujące orientację prze strzenną można stosować najmłodszych od lat. Często przy bierają one formę Uczą oceny zabawową. odległości - zawodni ka od partnera, czy piłki. Umie jętności takie są podstawą w nauczaniu obrony strefowej. chowanie Za- prawidłowego kształ- po odległości oraz ustawienia tu wy międzymożna zawodnikami korzystywać w części wstępnej jednostki treningowej. Stosuje niezbędnik trenera (obiegnięcie) 5. Ryc. łem doobrońcy. obrońcy, do bokiem do obrońcy i ty przodem ustawienie różnić wy tu obrońcy.Można do sunku sto w napastnika ustawienie nić acji 1x1, należy również uwzględ- sytu- w obronnej gry taktyki jąc Naucza- prowadzącego. trenera do wariantów stosowanych przez przygotowani pełni w oni byli ra senio wieku w by obronnej, gry ca się nauczanie wielu wariantów zale młodzieżowych grup ning tre Prowadząc współpartnera. asekurującego stronę w pastnika na- grę ustawieniem swoim ruje kie obrońca którym obronnej,w gry wariant istnieje że pamiętać, jednak Należy defensywnej. cji dużej ak skutecznej w pomaga mierze w co końcowych, i nych bocz- linii wykorzystania jętność umie zawodnikom przekazać ży jąc w gry strefach bocznych nale ata- Naucza- piłką. z zawodnika na ku podwojenie wykonać jest łatwiej bocznych strefach W kę. pił- odebrać jest łatwiej oraz ki bram - zagrożenie jest mniejsze piłkę, rozegrać jest trudniej skąd boczne strefy w napastnika łania dzia- przekierować należy wych środko strefach W 1x1. gra nastę puje której w strefa, również jest Ważna przeciwnika. przez ki pił- prowadzeniu po czy piłki, ciu przyję po wyprzedzenie, po przez piłkę (wybić) odebrać leży na- czy ocenić, powinien piłką. Gracz z zawodnikowi działania przeciw sposobu wybór dłowy prawi - będziemy takty rozumieć Poprzez kę sytuacji. tej w ne jest z nauczaniem techniki gry - związa 1x1 sytuacji w obronnej i Nauczanie szybkości. gry taktyki ruchowej koordynacji zakresu z wraz wspomagającymi ćwiczeniami prowadzonez być po winno piłką, z zawodnikowi łania przeciwdzia- Nauczanie ników. zawod- grupy współdziałania nia naucza- podczas będą zywane - Przeka piłki. od odległości i iska IV Nr 4(115)2013 | Nr Z sd pzkzna aatió pdzs may te działania stref zmiany podczas napastników przekazania asady Trener ------

yc. 6. Ryc. (zmiana krzyżowa) w posiadaniu piłki zostały zreali - zostały piłki posiadaniu w będącemu zawodnikowi ciwko łania obronne wykonywane prze dzia- bezpośrednie gdyż piłki, żu pobli- w będącym zanie na wodniku się skoncentrować powinni- gracza śmy nauczaniu W atakującego piłką. z nie nika zawod- ustawieniem widłowym pra- z i jak piłką, z zawodnika na atakiem z zarówno czynienia do ny strefowej w sytuacji 2x2 mamy obro elementów nauczania czas Pod- 2x2. sytuacji w obrońców wstrefie bocznej.cy w strefie bocznej, wstrefiedo obrońcy bocznej, wstrefie środkowej,cy w strefie środkowej, wstrefiedo obrońcy środkowej, zawodnikowi zpiłką: przeciwdziałamy których w isku, bo na sytuacje następujące nić sódiłne dwójki Współdziałanie obroń- do bokiem napastnik – obrońcy do tyłem napastnik – przodem napastnik – obroń- do bokiem napastnik – przodem obrońcy do tyłem napastnik – napastnik – wyróż- możnaPodsumowując, Z asady przekazania na przekazania asady pastników podczas zmiany stref działania stref zmiany podczas pastników - - -

c 7. Ryc. napastników bez przyjęcia napastników przyjęcia bez Ryc. 4.Z płą yzcn rkm, wraz rękoma, wyrzucaną piłką z polu mniejszym na prowadzimy nauczanie Początkowo działania. strefie jego w się znajdzie piłka li jeże działań, podjęcia do zdolny był jednocześnie a piłką, z nikowi zawod- przeciwko działanie nie bezpośred- wykonującego nika zawod- asekurację wykonywać mógł skutecznie by tak, jącego - asekuru zawodnika korygować ustawienie należy treningu W 1x1. gry sytuacji w dywidualnej in- taktyki z zajęciach w zowane Z asady asekuracjiasady 2x2 wsytuacji asady zachowania się obrońców podczas rozegrania piłki przez przez piłki rozegrania podczas obrońców się zachowania asady -

się od napastnika donapastnika. się odnapastnika przemieszcza piłka i podanie jest wykonywane gdy czasie, w się ła - odbywa obrońców ustawienia zmiana by jest, Ważne grę nogami. rozpocząć i możemy pole zwiększyć stopniowo współdziałania - zasad zrozumieniem ze być forma gier. obrońcówpowinna fowejczwórki stre obrony nauczaniu w etapem Końcowym gry. fragmentu formę wprowadzić i przeciwnika nego aktyw wprowadzić ćwiczeń, po tem- zwiększać obronysad należy za- zawodników przez wywaniem opano z Wrazwolnym. tempie w przeciwnikiem pasywnym z czeń - ćwi od rozpocząć należy uczanie Na- defensywnej. formacji grą niu kierowa- prawidłowym w później obrońców. czwórki Pomoże tomu strefowej obrony zasady zumieć zro mógł by bramkarza, również się wprowadzić powinno tyczny dydak proces W komunikacja. wa odgry rolę kluczową tych niach czyli czwórki obrońców. W ćwicze 1-4-3-3, systemie w obronnej cji elementów forma- podstawowej do współpracy przejść można obrońców, dwójki współpracy sad obrońców. Współdziałanie czwórki czwórki Współdziałanie o reaai za- przekazaniu Po ------

wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 49

Czynności obronne Napastnik prowadzi pił- realizowane przez kę w osi poprzecznej bo- czwórkę obrońców iska. Zadaniem obrońcy jest skró- przeciwko jednemu cenie dystansu do zawodnika napastnikowi z piłką, gdy ten pojawi się w jego prowadzącemu piłkę strefie działania i podjęcie dzia- łań obronnych. Obowiązkiem po- zostałych obrońców jest asekuro- wanie działań obrońcy znajdują- cego się w pobliżu piłki. Gdy zawodnik z piłką wyprowadzi ją poza strefę działań obrońcy, to ten powinien wycofać się w celu asekuracji działań partnera. Dro- gi obrońców nie powinny krzyżo- wać się.

Ryc. 8. Zachowania obrońców podczas prowadzenia piłki w osi poprzecznej boiska

Ryc. 9. Zachowania obrońców podczas prowadzenia piłki w kierunku bronionej bramki

W sytuacji, gdy napastnik prowadzi piłkę w osi pionowej boiska w kierunku bronionej bramki, to obrońca, w które- go strefie znajduje się piłka powinien podjąć działania obronne, a pozostali partnerzy powinni asekurować jego grę.

W sytuacji, w której na- pastnik obróci się plecami do bronionej bramki i prowadzi piłkę w osi pionowej boiska, obrońcy wraz z bramkarzem powinni skrócić pole gry przemiesz- Ryc. 10. Zachowania obrońców podczas prowadzenia piłki w kierunku czając się w kierunku ataku. bramki przeciwnika

TrenerTrener- Nr 4 (115) 2013 | V Czynności obronne Podczas podań piłki wyko- realizowane przez czwórkę nywanych w osi poprzecz- obrońców przeciwko nej boiska, obrońcy powinni wy- czwórce napastników konywać podobne czynności jak podczas prowadzenia piłki w tym samym kierunku. Pomimo tego, że zachowania obrońców są podobne jak podczas prowadzenia, to tempo wykonywania działań obronnych jest o wiele większe. Dlatego też w metodyce nauczania działań obronnych począt- kowo prowadzone są czynności przeciwko zawodnikowi prowa- dzącemu piłkę, a dopiero później reakcja obrońców na podania pił- ki wykonywane przez przeciwni- ków.

Ryc. 11. Zachowania obrońców podczas podań piłki w osi poprzecznej boiska

Ryc. 12. Zachowania obrońców podczas podań piłki w kierunku bronionej bramki

Podczas podań piłki do na- pastnika poruszającego się przed linią obrony, na podanie powinien zareagować obrońca, w którego strefie znajduje się przeciwnik. Zadaniem pozosta- łych zawodników jest asekuracja W sytuacji, w której na- obrońcy prowadzącego bezpo- pastnik ustawiony przed li- średnie działania obronne. nią obrony podaje piłkę w kierunku swojej bramki, obrońcy powinni wykonać skracanie pola gry prze- mieszczając się w stronę bramki przeciwnika. Wykonując ten ma- newr powinni obserwować zawodnika, do którego podanie jest kie- rowane. W chwili, gdy będzie miał on swobodę wykonania podania za linię obrony, muszą być przygo- Ryc. 13. Zachowania obrońców podczas podania piłki w kierunku bramki towani na stworzenie głębi. przeciwnika niezbędnik trenera niezbędnik

VI | Nr 4 (115) 2013 Trener ???????????????wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 49 VII ch a up Nr 4 (115) 2013 | gr ch Trener mały w

y w ó on br o stnik ę ę a p a ini n

niu a za l za a ni ała i da po ółdz a a achowanie achowanie obrońców podczas współpracy napastników w małych n

Z wsp ch

y c Mariusz Rumak ą yc. Ryc. 15. grupach – obiegniecie uj ciwko

rze p reag

w w ó ó c c ń ń o o br br o o ę ę ę ę k k ór ór w w z z c c rzez rzez rzez rzez p p e e e e n n a a ow ow z z i i e real e e real e onn onn br br o o

ci ci ś ś achowanie achowanie obrońców podczas podaniom piłki za linię obrony achowanie achowanie obrońców podczas współpracy napastników w małych Z Z nno nno Czy Czy yc. Ryc. 16. – „penetracja płytka” – „penetracja yc. Ryc. 14. piłki bez przyjęciagrupach - zagranie niezbędnik trenera  VIII ka zpiłką. ka zawodni- najbliżej ustawionego obrońcę przez działań podjęcie następnie a zabezpieczenie bramką, przed strefy najszybsze jak jest defensorów zadaniem strefę, Ryc. 18.Z Czy Czy real real w o n o br br a

os po nno nno Nr 4(115)2013 | Nr o o łab i i cy obrońców w tzw. „łatwą”w obrońców cy ple za piłki podań Podczas ń ń z z da ow ow c c ś ś ó ó ni i achowanie obrońców strefę” zagrania piłkiw„łatwą podczas ci ci e w w a a niu

a za l o o n n będą reag br br e e p onn onn p rzez ini rzez uj c y ą ę ch e e e Trener c c o y z

br ch w c z ór on w

ór k y ę ę k ę ę - średnie działaniaobronne. bezpo wykonującego partnera asekuracja jest obrońców stałych pozo Zadaniem napastnika. nań poczy kontrolę pełną posiada ca obroń- to tempo, w prawidłowo zostało wykonane podanie gdy li, chwi- późno.W zbyt będzie nane wyko podanie jeżeli spalonej, cji pozy na go pozostawienie oraz napastnika się poruszania drogi kontrolowanie na to Pozwala ga. przebie napastnik którym przed wbiegają- obrońca, napastnikiem wbiega strefę tę w cym, z ny cząć działaniaobronne. pozwala powinnina strzał, obrońcy rozpo piłka się znajduje rym któ sektor,w a przewadze, w dal na- są napastnicy działań, niania opóź - pomimo Jeżeli obrońców. pozostałych powrót na czasu cie Opóź - zdoby celu na ma działań nianie obronne. działania prowa- będą dzić którym na szaru, ob redukcjicelu w bramki nionej bro kierunku w się wycofywanie oraz przeciwników działań nianie opóź- jest obrońców zadaniem liczebnej, przewadze w dących   jących” strefę za linią obro „penetru- podań Podczas ku przez napastników bę napastników przez ku ata- prowadzenia Podczas ------

– „penetracja głęboka” Ryc. 19.Z 17. Ryc. achowanie obrońców przewagi przeciwnika podczas liczebnej Z coai orńó pdzs oa płi a ii obrony linię za piłki podań podczas obrońców achowanie wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 49 IX IX Nr 4 (115) 2013 | Trener asady podwajania ataku na zawodnika z piłką asady ataku na zawodnika podwajania asady krycia od piłki napastników yc. 22. Z Ryc. yc. 20. Z Ryc.

- - - - W chwili, gdy piłka - zosta ła podana do napastnika, Zadaniem pomocnika jest ustawienie pomiędzy za-   obrońca wraz z pomocnikiemz po wraz obrońca ataku podwojenie wykonać winni na zawodnika z piłką. do napastnika znajdującego się piłki.bliżej wodnikiem z piłką, a kiem. napastni- Jeżeli na je boisku się więcej niż jeden napastnik, znajdu- to pomocnik blokuje podanie - - Wprowadzając Wprowadzając w drogę dydaktyczną defensywnego asady przekazania zawodników wybiegających pomocy. w strefę zawodników asady przekazania

W sytuacji, gdy napastnik wybiega w strefę działania Nauczanie Nauczanie współpracy czwórki obrońców z defensywnym

a bronioną bramką. Defensywny pomocnik ma trudniejsze gdyż zadanie, w większości sytuacji powinien kryć a napastników od piłki. Poza pomocników tym, po raz pierwszy od spotykamy się z sy bramki, wi- polu (w sobą przed tylko nie napastników ma obrońca gdzie tuacją, dzenia), ale również za sobą. Dlatego też kluczowe znaczenie będzie miała w dalszym ciągu komunikacja na boisku. Wprowadzając - defen sywnego pomocnika zaczynamy nauczać współpracy pomiędzy for macjami. Powinny być nauczane umiejętności przekazywania „w pio nie” przemieszczających się napastników oraz podwajania. Poza tym w pomocnik łańcuch powinien - „wejścia” obroń posiadać umiejętność obrońcy. bocznego lub środkowego i asekuracji ców pomocnikiem. pomocnika, spotykamy się z umiejętnością krycia zawodników od pił- ki. Do tej pory zawsze obrońcy ustawieni byli pomiędzy napastnikiem pomocników, pomocników, powinno nastąpić przekazanie krycia. Bardzo - waż nym elementem jest w tej - sytu acji komunikacja. Obrońca po winien kierować grą pomocnika, widze polu w posiada on to gdyż nia napastnika.  yc. 21. Z Ryc. niezbędnik trenera  X Ryc. 24.Z uzupełnienia liniiobronnej. wejść w łańcuch obrońców w celu powinien pomocnik defensywny obrońcy, bocznego obronnej gry w sektor boczny w celu asekuracji Nr 4(115)2013 | Nr y boc pzsne się przesunie obrońca wy środko której w sytuacji, W asady asekurowaniaasady obronnej środkowego gry obrońcy Trener -

strefach. bocznychw asekuracji nieczności bo oraz iska umiejętność oceny o ko strefach środkowych kry w cia umiejętność należy kazać Prze pomocników. środkowych obronnej gry nauczanie jest ka, pomocni- defensywnego dzeniu wprowa - pomocników. po krokiem Kolejnym środkowych grę obronną bocznegoobrońcy. asekurował będzie pomocnik ny defensyw której w sytuacja, jest rze boiska wswoich strefach. boiska rze sekto środkowym w przeciwnej   acai gy obronnej gry Nauczanie j gy bonj możliwa obronnej gry cji organiza- od zależności W ją pomocników drużyny drużyny pomocników ją kry pomocnicy Środkowi ------

Ryc. 23.Z Ryc. 25.Z asady asekurowaniaasady obrońcy obronnej bocznego gry asady krycia pomocników wśrodkowych strefach krycia asady boiska wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 49 XI Nr 4 (115) 2013 | Trener adania dla bocznych napastników adania dla bocznych asady asekuracji bocznych stref boiska stref bocznych asady asekuracji yc. 28. Z Ryc. yc. 26. Z Ryc.

- - - Boczni napastnicy - prowa dzą grę obronną w bocz- W chwili, gdy przeciwnik prowadzi atak przez bocz- - prowa napastnik Środkowy dzi grę obronną w środko wym sektorze boiska - uniemożli - ofen akcje w się włączanie wiając sywne środkowych przeciwnika. obrońców Powinien niać rozgrywanie piłki utrud- w liniach obronnych oraz starać się w mia- rę możliwości ustawić podanie. przechwycić aby się tak,    nych sektorach boiska na połowie połowie na boiska sektorach nych przeciwnika. Uniemożliwiają grę obrońców. bocznych ofensywną ne sektory boiska na swojej po łowie, boczny obrońca nie - powi nien wybiegać zbyt daleko w kie runku bramki przeciwnika. obronną Grę powinien sytuacji, W napastnik. boczny tam realizować gry napastnik nie będzie podjąć mógł działań powinno defensywnych, nastąpić przesunięcie w linii pomocy w i tym sektorze boiska grę powinien obronną pomocnik.podjąć środkowy

- - - - Nauczając obrony adania dla środkowego napastnika adania dla środkowego Nauczanie gry obronnej na- pastników. pastników. strefowej strefowej w systemie 1-4-3-3 na- leży pamiętać, że po stracie pił- ki wszyscy zawodnicy biorą ak tywny udział w grze Pierwszymi obronnej. zawodnikami, rzy któ podejmują działania - obron ne są często napastnicy. W - sys temie 1-4-3-3 boczni napastnicy w niektórych fazach gry mują funkcje przej- bocznych pomoc ników. Nauczając działań - obron nych napastników należy pamię tać, że z uwagi na ległość znaczną od- od bramki, występuje tam tzw. krycie najczęściej luźne, zawodnicy znajdują się mają które odległości, a siebie, od daleko do pokonania są znaczne. yc. 27. Z Ryc. ???????????????????niezbędnik trenera XII Ryc. 30.Z powinien zdecydować, czy zespół trener grą Przed zakresie. tym w można spotkaniu również dokonywać zmian jednym W obronnej meczu. w gry organizacji soby spo różne wybrać można nikiem przeciw z gry planu od za- leżności W zespołu. całego dla nych obron- zasad wprowadzenie jest 1-4-3-3 systemie w obronnej gry nauczaniu w krokiem zespołu. Ostatnim całego strefowej ny acai wratw obro wariantów Nauczanie Nr 4(115)2013 | Nr espół ustawiony dopressingu napołowie przeciwnika Trener - - -

na zawodnikazpiłką. ataku podwojenia dokonać napastnik, nien powi- obrońcą, to bocznym z wraz okolicach boiska, w on środka się przeciwnej znajduje i drużyny mocnika  nauczania będą gry mistrzowskie. skuteczność sprawdzającą końcową fazą a kontrolne, gry to są Początkowo przeciwnikiem. nym gra jest z w aktywnym pełni zaangażowa- dydaktycznego cesu pro syste fazą końcową w 1-4-3-3, mie obronnej gry organizacji form różnych Nauczając rwdi zjca treningowe, dotego zespół.które przygotują zajęcia prowadzić prze najpierw zespołowejnależy obrony sposób określony wadzić wproabyże jednak, pamiętać ży Nale połowie. własnej na będzie podejmowana obronna gra że je, spowodu- co bramką, przed trów me 25-30 ok. znajdować się dzie połowie na bę obrony linia czy przeciwnika, pressing sobą za powinno nieść co boiska, środka okolicach w obrony linię ustawi a et o ozeo po bocznego do jest na poda- piłka gdy chwili, W ------

Ryc. 31.Z pastników Ryc. 29. Podwajanie ataku w bocznych strefach boiska przez bocznych na- espół ustawiony doobrony nawłasnej połowie raport

Paulina Dudek (nr 4) I runda eliminacji w powietrznym Polska -Słowacja 4:0 pojedynku Hiszpania - Wyspy Owcze 8:0 w finałowym Polska - Wyspy Owcze 3:0 pojedynku Hiszpania - Słowacja 4:0 ze Szwecją Polska - Hiszpania 0:3 Słowacja - Wyspy Owcze 4:1 II runda eliminacji Polska - Irlandia 2:1 Norwegia - Austria 2:0 Polska - Norwegia 3:0 Austria - Irlandia 4:1 Polska - Austria 1:1 Norwegia - Irlandia 0:0 Turniej finałowy

Zanim przejdę do analizy czynników, Półfinały które wpłynęły na osiągnięcie tytułu mi- Polska - Belgia 3:1 strzowskiego, chcę przedstawić wszyst- Szwecja - Hiszpania 2:2 kich ludzi, którzy mieli w nim udział. (5:4 w rzutach karnych) Mecz o 3 miejsce Sztab szkoleniowy Hiszpania-Belgia 4:0 reprezentacji U-17 kobiet Finał Zbigniew Witkowski trener Polska – Szwecja 1:0 Natalia Niewolna asystentka trenera Włodzimierz Kwiatkowski trener bramkarek Józef Grząba kierownik drużyny Chciałbym krótko, ze względu na Jacek Nawrot lekarz ograniczone ramy opracowania, omó- Janusz Kalinowski fizjoterapeuta wić czynniki, które – w mojej opinii – przyczyniły się do osiągnięcia tytułu Zawodniczki: mistrzowskiego. Anna Okulewicz (MKS Olimpia Szczecin) Kinga Szemik (TS Mitech Żywiec) 1. Możliwość długoletniej, Katarzyna Gozdek (KS AZS Wrocław) giego miejsca, ponieważ odnotowaliśmy Ewelina Kamczyk systematycznej pracy Dominika Dereń (KS AZS Wrocław) porażkę z Hiszpanią (był to zresztą jedy- za chwilę strzeli Niezmiernie ważnym elementem, Karolina Ostrowska (KS AZS Wrocław) ny nasz przegrany mecz). W drugiej run- gola na wagę który umożliwił osiągnięcie tak znaczą- Gabriela Grzywińska (RTP Unia Racibórz) dzie nie pozostawiliśmy jednak żadnych mistrzostwa cego sukcesu był fakt, iż pracowałem Dżesika Jaszek (RTP Unia Racibórz) złudzeń i w świetnym stylu awansowa- Europy z wyselekcjonowaną grupą zawod- Ewelina Kamczyk (RTP Unia Racibórz) liśmy do finałowej czwórki (zwycięstwa niczek aż ponad 3,5 roku. Pod koniec Paulina Dudek (ZTKKF Stilon Gorzów Wlkp.) nad Irlandią 2:1, nad Norwegią 3:0 i remis 2009 r. zostałem trenerem kadry U-15. Ewa Pajor (KKPK Medyk Konin) z Austrią 1:1). A później w półfinale po- Wówczas wyselekcjonowaliśmy grupę Katarzyna Konat (KKPK Medyk Konin) konaliśmy Belgię 3:1, a przecież ten ze- najbardziej utalentowanych dziewcząt Sylwia Matysik (KKPK Medyk Konin) spół przed turniejem finałowym wyelimi- w tej kategorii. Przy ocenie zawodni-

Anna Rędzia (LUKS Sportowa Czwórka Radom) nował jedne z najlepszych reprezentacji czek uwzględniałem następujące naj- Anna Zapała (AZS UJ Kraków) na świecie, tracąc w trzech meczach tyl- ważniejsze kryteria:

Magdalena Gozdecka (AZS UJ Kraków) ko jedną bramkę (remisy 1:1 z Danią i 0:0 Urszula Wasil (GKS Górnik Łęczna) z Niemcami oraz zwycięstwo 3:0 z Ho- landią). W finale pokonaliśmy 1:0 Szwe- Patrycja Michalczyk (MKS Nysa Kłodzko) Niezmiernie” ważnym elementem, który Katarzyna Michalska (MKS Olimpia Szczecin) cję, która wyeliminowała w półfinale do- skonale grające Hiszpanki. Ale chcę pod- umożliwił osiągnięcie tak znaczącego sukcesu, kreślić, że również w tym meczu byliśmy Jestem zdania, że system elimina- zespołem lepszym. Poniżej prezentuję był fakt, iż pracowałem z wyselekcjonowaną cji w kategorii kobiet do lat 17. był, jak wszystkie nasze wyniki z I i II rundy elimi- do tej pory, najtrudniejszym systemem nacji Mistrzostw Europy i turnieju finało- grupą zawodniczek aż ponad 3,5 roku z wszystkich rozgrywek pod egidą UEFA. wego U-17 sezonu 2012/2013. W kategorii U-19 awans do drugiej rundy eliminacji można było uzyskać nawet z trzeciego miejsca w grupie składają- cej się z czterech zespołów, podczas gdy w U-17 nawet drugie miejsce z dobrym bilansem punktowym i bramkowym mo- gło nie wystarczyć. Z dziesięciu cztero-zespołowych grup awans uzyskiwali tylko zwycięzcy grup i sześć zespołów z najlepszym bilansem z drugiego miejsca. W II rundzie eliminacji uczestniczy- ło w związku z tym 16. zespołów podzie- lonych na cztery grupy, a do turnieju fi- nałowego awansowały tylko zwycięskie Ewa Pajor była cztery drużyny. W tym sezonie w pierw- objawieniem szej rundzie rozegraliśmy niezły turniej turnieju na Słowacji, ale awansowaliśmy z dru- w Szwajcarii

Trener Nr 1 (112) 2013 | 19 Dolny rząd od lewej: Magdalena Gozdecka, Katarzyna Michalska, Urszula Wasil, Karolina Ostrowska, Dominika Dereń, Daria Zapała, Ewelina Kamczyk. Rząd środkowy: Patrycja Michalczyk, Anna Okulewicz, Zbigniew Witkowski (trener), Kinga Szemik, Dżesika Jaszek, Katarzyna Gozdek. Górny rząd: Katarzyna Konat, Anna Rędzia, Sylwia Matysik, Gabriela Grzywińska, Paulina Dudek, Ewa Pajor

– poziom sprawności motorycznej spektywy czasu było to uzasadnione. (szczególnie koordynacja, szybkość, Dla przykładu, w II rundzie eliminacji ME wytrzymałość), i w turnieju finałowym na bramkarkę nr – umiejętność gry 1x1 w ataku 1 wybrałem Annę Okulewicz, mimo, i w obronie, iż nie była ona podstawową zawodnicz- – skuteczna gra głową w ataku ką w I rundzie eliminacji. Ta decyzja oka- i w obronie, zała się słuszna, ta zawodniczka wyka- – skuteczność strzału na bramkę zała dużą odporność psychiczną i przy- z/i spoza pola karnego, czyniła się w dużym stopniu do tytułu – umiejętność dośrodkowania pił- mistrzowskiego. ki w pole karne z bocznych sektorów boiska, 3. Konsekwencja w taktyce gry – odporność psychiczna na stres Od początku przygotowań do ME w odpowiedzialnych zawodach. przyjęto grę w systemie 1-4-2-3-1 w de- Zawodniczki, które wyróżniały się fensywie i 1-4-3-3 w fazie atakowania. i robiły tzw. „różnicę” w zakresie tych Nasz styl gry miał być oparty na pew- kryteriów były powoływane na zgru- nej destrukcji i szybkim przechodze- powania. Pod koniec 2010 r. zostałem niu z fazy bronienia do atakowania i od- trenerem reprezentacji Polski U-17 ko- wrotnie. Analizowaliśmy dokładnie sła- biet, dzięki czemu zawodniczki, z któ- be i mocne strony rywali, ale przyję- rymi pracowałem wcześniej w kadrze liśmy założenie, że w każdym meczu U-15 trafiły do mnie ponownie w natu- to my mamy narzucić swój styl gry, a nie ralny sposób do kadry U-17. wyczekiwać na to, co zrobi rywal. Kładli- W mojej opinii tylko długoletnia pra- śmy bardzo duży nacisk na to, aby każ- ca może przynieść efekty. Średnio zawod- da piłkarka wiedziała, że jest odpowie- niczka funkcjonuje w reprezentacji U-15 dzialna za grę w obronie i w ataku. Prze- przez dwa lata, kolejne dwa lata w U-17 ważnie jest tak, że wszyscy chwalą te i kolejne dwa w U-19. Trener powinien zawodniczki, które zdobywają bramki. Polki cieszą się mieć możliwość pracy właśnie wg tego My jednak podkreślaliśmy na każdym z gola wbitego wizacja tak, ale na bazie schematów”. systemu, wtedy po sześciu latach pracy kroku, że w drużynie tak samo liczą się Belgijkom Również zachowania w grze obronnej można go obiektywnie ocenić, uwzględ- zawodniczki zdobywające bramki, jak poprzez ciągłe, systematyczne ćwicze- niając kogo wyselekcjonował, jakie wyni- i te, które wykonują ogromną pracę nia były zautomatyzowane. Do znu- ki osiągnął i wreszcie, kogo przekazał do w walce o odbiór piłki. Aby skonstru- dzenia powtarzaliśmy ćwiczenia skra- pierwszej reprezentacji kraju. W finale ME ować akcję ofensywną trzeba najpierw cania, zawężania pola gry, przesuwa- w podstawowym składzie grało aż dzie- piłkę odebrać! Było to ważne, ponieważ nia, stałego i agresywnego ataku na za- więć zawodniczek, które wcześniej prze- przy takim podejściu każda zawodnicz- wodniczkę z piłką, utrzymywania od-

szły szkolenie w reprezentacji U-15, co jest ka czuła się doceniona. powiednich odległości w fazie bronie- potwierdzeniem powyższych założeń. Do perfekcji opanowaliśmy schema- nia między linią obrony i pomocy, ćwi-

ty gry w ataku, w myśl zasady „impro- czenia podwajania, asekuracji, pressin- 2. Autokratyczno-demokratyczny gu, po stracie piłki szybkiego powrotu styl kierowania zespołem „pod piłkę”. W kwestiach związanych z przygo- W kwestiach” związanych z przygotowaniem towaniem zespołu konsultowałem się 4. Rola zawodniczek rezerwowych ze sztabem szkoleniowym, ale zawsze zespołu konsultowałem się ze sztabem Ważna rola przypadła też zawodnicz- zastrzegałem sobie prawo do ostatecz- kom rezerwowym. Treningi były tak or- nej decyzji i wymagałem, aby była ona szkoleniowym, ale zawsze zastrzegałem sobie ganizowane, aby te zawodniczki ćwiczy- w tym momencie bezdyskusyjna. ły na swoich nominalnych pozycjach tyle Takie postępowanie dotyczyło wszyst- prawo do ostatecznej decyzji i wymagałem, samo, co podstawowe. Dzięki temu wie- kich aspektów sportowych, w tym działy one, że również stanowią bardzo wyboru pierwszej bramkarki. Z per- aby była ona w tym momencie bezdyskusyjna ważną część drużyny i wchodząc na bo- witkowski

20 | Nr 4 (115) 2013 Trener raport

isko nie osłabiały zespołu, ale wiele wno- siły do gry. Dla przykładu, rezerwowe na- pastniczki Dżesika Jaszek i Anna Zapała strzeliły w ośmiu meczach odpowiednio – trzy i dwie bramki. Rezerwowa środko- wa obrończyni Gabriela Grzywińska wy- stąpiła w meczu finałowym w miejsce kontuzjowanej kapitan zespołu Katarzy- ny Gozdek i wypełniła swoją rolę bez- błędnie. Ale podkreślam, że nie było to dziełem przypadku tylko wynikało z tego, że ta zawodniczka była przygotowana poprzez treningi do gry na danej pozycji. 5. Indywidualności w drużynie i zespołowość w grze Każda drużyna potrzebuje indywidu- alności. My również je mieliśmy. Napast- niczka Ewa Pajor niewątpliwie do takich należała. Zdobyła pięć bramek i zosta- Katarzyna ła wybrana oficjalnie najlepszą zawod- Gozdek (nr 14), niczką mistrzostw. Dużą indywidual- kapitan polskiej nością była też środkowa pomocniczka drużyny i lider i „mózg” drużyny Paulina Dudek, któ- środka obrony ra nie tylko zdobyła trzy bardzo waż- ne bramki w trzech różnych meczach (w tym na 2:1 w półfinale z Belgią), ale miała również największą liczbę asyst. Trzeba jednak z naciskiem podkre- ślić, że nie opieraliśmy swojej gry tylko na indywidualnym wyszkoleniu jednej czy drugiej zawodniczki. W pojedynkę, bez wsparcia zespołu, nie da się wygrać meczu. Naszą siłą była właśnie zespo- łowość. Potwierdzeniem tego jest fakt, że w ośmiu rozegranych meczach, bramki dla nas zdobywało aż siedem różnych zawodniczek: Ewa Pajor – 5, Paulina Du- dek – 3, Dżesika Jaszek - 3, Anna Zapa- ła – 2, Katarzyna Konat – 2, Sylwia Ma- tysik – 1, Ewelina Kamczyk – 1. Uważam, że ta wszechstronność przygotowania była naszą wielką siłą. 6. Wiara we własne umiejętności Sylwia Matysik i silne przygotowanie psychiczne (nr 2) Ważnym czynnikiem, który miał duże w półfinałowym znaczenie w meczach z rywalkami z czo- meczu z Belgią łówki światowej, była nasza wiara w zwy- zagrała cięstwo. Podczas przygotowań przyjęli- wyśmienicie. śmy założenie, że będziemy rozgrywać me- Podobnie cze sparingowe tylko z silnymi rywalami. zresztą jak cały Ze względu na ograniczone możliwo- nasz zespół ści finansowe, nie mogliśmy grać z innymi reprezentacjami. W związku z tym, postanowiliśmy grać mecze kontrolne tylko z najlepszymi drużynami se- niorskimi z ekstraligi polskiej. Rozegra- liśmy między innymi cztery mecze kontrolne z wielokrotnym mistrzem Polski i uczestnikiem Ligi Mistrzyń, zespołem RTP Unia Racibórz, w którym występują praktycznie same reprezentantki kadry „A” Pol- ski oraz reprezentantki innych państw. W dwóch meczach ulegliśmy minimal- nie 2:3, w jednym meczu padł remis 1:1, a w kolejnym potrafiliśmy zwyciężyć 3:0! Ostatni mecz kontrolny przed wyjaz- dem na finały ME rozegraliśmy z wicemi- strzem Ukrainy zespołem „Naftohimk” Ka- lusz, który specjalnie dla nas przełożył swój mecz ligowy. Wygraliśmy to spotkanie 4:1, a po meczu tysięczna publiczność ukra- ińska nagrodziła nas brawami. To właśnie zwycięstwa z tak silnymi zespołami, w któ- rych występowały zawodniczki z pierwszych reprezentacji, dały nam ogromną

Trener Nr 4 (115) 2013 | 21 Naszą mocną” „bronią” były stałe fragmenty kreślę, że stałe fragmenty gry były naszym wielkim atutem. gry. Wiadomo, że w największych imprezach Na zakończenie chciałbym przekazać wszystkim trenerom w naszym kraju, pew- piłkarskich około 30 procent goli pada ne motto: „…warto ciężko pracować, bo na wynik w sporcie składa się 5% talentu i 95% po stałych fragmentach pracy...”. Jestem przekonany, że właśnie cięż- ka, systematyczna i długotrwała praca po- zwoliła nam osiągnąć wielki sukces, tj. mistrzostwo Europy z reprezentacją Polski wiarę w to, że w kategorii U-17 mozemy U-17. Takich sukcesów życzę wszystkim, wygrać z każdym, i tak się rzeczywiście sta- bo to wspaniałe, niepowtarzalne, wzrusza- ło. Nasza postawa nie była dziełem przy- jące przeżycie, które będzie mi towarzyszy- padku, a konsekwencji i systematyczności ło na zawsze. w działaniu. Chcę podkreślić, że dobra at- I nie mówmy, że w Polsce nie ma sys- mosfera w zespole nie ma być dziełem za- temu szkolenia, bo to nieprawda. Szanuj- biegów socjotechnicznych, lecz mają ją my autorytety polskiej myśli szkoleniowej, tworzyć uzyskiwane wyniki. bo je mamy i przede wszystkim wierzmy w siebie, bo nasi polscy trenerzy potrafią 7. Stałe fragmenty gry bardzo dobrze pracować, pomimo dużo Zbigniew Witkowski (1975 r.) Naszą mocną „bronią” były stałe frag- gorszych warunków, za co trzeba ich doce- menty gry. Wiadomo, że w największych niać i nie może być mowy o żadnych kom- Trener mistrzyń Europy - reprezentacji Polski imprezach piłkarskich około 30% goli pada pleksach! Sam, jako wykładowca na kur- U-17 w piłce nożnej kobiet w sezonie 2012/2013. po stałych fragmentach, jednak część tre- sach trenerskich wiem, że niczym się one Doktor nauk o kulturze fizycznej (2003 r., nerów traktuje je marginalnie przeznacza- nie różnią od tych prowadzonych za grani- Instytut Fizjologii Rozwojowej Dzieci i Młodzie- jąc na nie bardzo mało czasu (zazwyczaj raz cą, w których zresztą uczestniczyłem. ży Rosyjskiej Akademii Kształcenia w Moskwie). w tygodniu przed meczem przez 15-20 mi- W imieniu swoim i całej drużyny dzięku- Autor pięciu książek i ponad 80 publikacji nauko- nut). My te elementy ćwiczyliśmy bardzo ję za współpracę i pomoc wszystkim szko- wych związanych głównie z tematyką szkolenia często. Co 3-4 trening podczas zgrupowań leniowcom zespołów klubowych, dzia- piłkarzy nożnych. przeznaczaliśmy w całości na doskonalenie łaczom Polskiego Związku Piłki Nożnej, Posiadacz dyplomu trenerskiego UEFA A głównie rzutów wolnych (z różnych sekto- w tym Komisji Piłkarstwa Kobiecego (2011 r.) i trenera I klasy (2005 r.). rów boiska i z różnej odległości od bram- i wszystkim ludziom, którym leży na ser- 2011 r. – ukończenie kursu „Trenera Eduka- ki) oraz rzutów rożnych w ataku i w obro- cu rozwój piłki nożnej w naszym kraju. Ce- tora” Polskiego Związku Piłki Nożnej. nie. Dzięki temu doprowadziliśmy do per- lowo nie wymieniam nazwisk, żeby kogoś Pracownik naukowo-dydaktyczny i wykła- fekcji pewne schematy rozwiązań. W kon- nie pominąć. dowca na kursach trenerskich i instruktorskich sekwencji tego, praktycznie w każdym me- W tym miejscu przypomina mi się jesz- w Zakładzie Piłki Nożnej Akademii Wychowania czu, zdobywaliśmy bramki po rzutach roż- cze jeden moment po zwycięskim finale Fizycznego w Katowicach (1999-2004) i Akade- nych lub wolnych: ze Słowacją - 1 po rzucie Mistrzostw Europy ze Szwecją. Po wręcze- mii Wychowania Fizycznego w Krakowie (2004 rożnym i 1 po rzucie wolnym, z Wyspami niu złotych medali i pucharu przez sekre- - do chwili obecnej). Owczymi -1 po rzucie wolnym, z Irlan- tarza generalnego UEFA Gianni Infantino, Wykładowca na kursach trenerskich i instruk- dią – 1 po rzucie rożnym, z Norwegią na stadionie rozbrzmiał znany i często słu- torskich organizowanych przez Śląski Związek Pił- – 1 po rzucie wolnym, z Belgią w półfinale chany przy takich okazjach utwór muzycz- ki Nożnej (od 2003 r.) i Małopolski Związek Piłki – 1 po rzucie wolnym. W sumie 6 z 17 ny „We are the champions”, ale nasze złote Nożnej (od 2011 r.). bramek zdobyliśmy po tych wyuczo- Dziewczyny medalistki, my sztab szkoleniowy i wszyscy Wykładowca na 40 konferencjach szkolenio- nych schematach, co było w mojej opinii Witkowskiego nasi kibice śpiewaliśmy w tym momencie wych z piłki nożnej organizowanych przez UEFA, niezmiernie ważne i w czym górowaliśmy w finale, Belgia coś innego – „Ja kocham Polskę – Polska, Polski Związek Piłki Nożnej, Małopolski Związek nad naszymi rywalkami. Jeszcze raz pod- na łopatkach Polska, Polska...!!!”. Piłki Nożnej, Śląski Związek Piłki Nożnej i Łódzki Związek Piłki Nożnej. Praca trenerska 2000 - asystent trenera w CKS Czeladź (IV liga męska). 2000 - 2004 - asystent trenera reprezentacji Polski U-19 kobiet. 2004 - 2009 - asystent trenera reprezentacji Polski U-17 kobiet. 2009 - 2010 - główny trener reprezentacji Polski U-15 kobiet. 2010 - do chwili obecnej - główny trener reprezentacji Polski U-17 kobiet. witkowski

22 | Nr 4 (115) 2013 Trener analiza

czekiwania UEFA zostały Women’s UNDER17 Championship znacznie przekroczone, kiedy to 40. federacji zgłosiło goto- wość udziału w pierwszej edy- cji turnieju UEFA U-17 i 19 lute- Ogo 2007 roku wzięło udział w losowaniu pierwszej rundy eliminacyjnej. W pierwszym sezonie, cztery zespoły awanso- wały do turnieju finałowego, rozegrane- go koło głównej siedziby UEFA w Nyonie. Historia Mistrzyniami zostały Niemki, pokonując; Francję, Danię i Anglię. Wszystkie te ze- społy reprezentowały Europę w mistrzostwach świata. W następnym roku Niemki obroniły tytuł rozbijając w finale Hiszpanki 7:0. Trzecie miejsce wywalczyły Francuzki, pokonując Norweżki 3:1. W 2010 roku i formuła mistrzem Europy została Hiszpania pokonując w rzutach karnych Irlan- dię, która zakończyła zwycięską passę Niemek w półfinale. Drużyna Jorge Vil- da obroniła tytuł w 2011 roku, poko- nując Francję po dramatycznym me- rozgrywek czu i golu w ostatnich sekundach spo- tkania. Na następnym turnieju na zwycię- Mistrzostwa Europy Kobiet UEFA U-17 po raz pierwszy zostały rozegrane w sezonie ską ścieżkę wróciła drużyna Niemiec, pokonując Hiszpanię już w drugiej run- 2007/2008, po ogłoszeniu odbywających się co dwa lata mistrzostw świata w tej samej dzie eliminacyjnej, a w finale, po se- rii rzutów karnych, okazała się lepsza kategorii wiekowej w roku 2008. Europejski turniej traktowany jest jako eliminacja od Francji, która po raz kolejny bliska była zwycięstwa w europejskim turnie- do turnieju światowego, gdy obie imprezy odbywają się w tym samym roku.

Polska – Mistrzynie Europy U-17 z 2013 roku ju UEFA U-17. Porażkę tę jednak na pew- Patrząc w przyszłość, Turniej finałowy UEFA U-17 to nie koniec no osłodziło drużynie trójkolorowych w kierunku Anglii uroczystości związanych z rocznicą powsta- zwycięstwo na mistrzostwach świata nia brytyjskiej federacji piłkarskiej. 23 maja w Azerbejdżanie. Cztery obiekty w Anglii – Burton- 2014 roku na stadionie Chelsea – Stamford W 2013 roku, kiedy po raz pierwszy upon-Trent, Chesterfield, Hinckley i Tel- Bridge – odbędzie się finał kobiecej Ligi Mi- w finałowym turnieju zabrakło repre- ford, będą gospodarzami pierwszego strzów. Anglia już wcześniej organizowała zentacji Niemiec, najlepsza okazała się ośmiozespołowego turnieju finałowego kobiecy turniej w piłkę nożną. W 2005 roku Polska – zdobywając swój pierwszy ty- mistrzostw Europy kobiet U-17 w dniach była gospodarzem Mistrzostw Europy se- tuł w kobiecej piłce, pokonując w fina- 26 listopada – 8 grudnia 2013. niorek. Mecz otwarcia pomiędzy gospody- le Szwecję 1:0. Będzie to ukoronowanie 150 roczni- niami a Finlandią na stadionie City of Man- Turniej w 2013 roku był ostat- cy powstania angielskiej federacji piłkar- chester oglądało 29 092 kibiców. Można zanim odbywającym się w Nyonie w ta- skiej – The Football Association. Anglia, tem powiedzieć, że Anglia to dobre miejsce kiej formule rozgrywek. Od sezonu jako gospodarz, jest już pierwszym finali- dla zmian regulaminowych zaproponowa- 2013/2014 turniej finałowy będzie go- stą. Pozostałe drużyny będą walczyły o sie- nych przez UEFA 17-letnim dziewczętom ścił osiem zespołów i rozegrany zosta- dem miejsc podczas drugiej rundy elimina- rywalizującym o tytuł najlepszych piłkarek nie w różnych miejscach. Najbliższe cyjnej w dniach 30 września – 20 paździer- nożnych w Europie. turnieje odbędą się w 2014 roku w An- nika. Turniej wyjątkowo odbywa się tak glii, w 2015 - w Islandii oraz w 2016 - wcześnie, gdyż mistrzostwa świata U-17 Tłumaczenie Piotr Śledziewski na Białorusi. rozpoczynają się już 15 marca w Kostaryce. UEFA, Women’s Competition, August 2013

Trener Nr 4 (115) 2013 | 23 Okresy przygotowawcze w polskiej piłce nożnej, w wydaniu profesjonalnym, są coraz krótsze. W 2011 Gry zadaniowe (taktyczne) stosowane roku w KS Lechia Gdańsk okres przygotowawczy do rundy wiosennej składał się tylko z 56 jednostek treningowych (siedem tygodni). Na początku okresu w fazie przygotowań do okresu startowego przygotowawczego przeprowadzono badania 1 wydolnościowe, badania krwi (morfologia, minerały, kinaza) oraz testy psychologiczne. Wyniki badań pozwoliły obrać właściwy kierunek pracy podczas okresu przygotowawczego oraz zindywidualizować pracę zawodników.

Tomasz Kafarski KS Olimpia Grudziądz

kładając plan okresu przygotowawczego wzię- to po uwagę krótki czas trwania rundy wiosennej (trzy miesiące) oraz dużą liczbę meczów w pierwszych trzech tygodniach okresu startowego (sześć meczów). UW trakcie podokresu przygotowania ogólnego odbyło się 25 jednostek treningowych, zespół odbył jeden obóz sportowy i rozegrał cztery mecze sparingowe. Na podokres przygotowania specjalnego złożyło się 2 31 jednostek treningowych, oraz pięć meczów sparingo- wych. Podczas tego podokresu w zakresie przygotowania motorycznego, główny nacisk położono na wytrzymałość szybkościową, szybkość, siłę maksymalną, moc, koordyna- cję ruchową i skoczność. Przygotowanie specjalistyczne oparte było (obok gier kontrolnych) na zestawie ćwiczeń i gier taktycznych, które stanowią treść niniejszego tekstu. Rys. 1. Gra taktyczna 9x9.

Cel gry: Ofensywa Doskonalenie wprowadzenia piłki do środkowych pomocni- ków (faza II) i przejście do ataku szybkiego po podaniu prosto- padłym do napastnika i wyjściu na pozycje skrzydłowych lub ofensywnych pomocników. Przejście do gry 3x2. Defensywa Odpowiednia współpraca ukierunkowana na atak, na zawodnika z piłką, z asekuracją i odcięciem od podania prostopadłego do napastnika, a po odbiorze piłki przej- ście do szybkiej transmisji i doprowadzenie do gry 2x3. Rys. 2. Gra taktyczna 9x9. 3

Cel gry: Ofensywa Doskonalenie wprowadzenia piłki do środkowych pomoc- ników (faza II) i przejście do ataku szybkiego po podaniu pro- stopadłym do napastnika i wyjściu na pozycje skrzydłowych lub ofensywnych pomocników. Przejście do gry 4x3. Defensywa Odpowiednia współpraca ukierunkowana na atak, na zawodnika z piłką, z asekuracją i odcięciem od podania prosto- padłego do napastnika, a po odbiorze piłki przejście do szybkiej transmisji i doprowadzenie do gry 3x4. Rys. 3. Gra taktyczna 11x11.

Cel gry: doskonalenie współpracy w defensy- wie i ofensywie w poszczególnych sektorach boiska, z uwzględnieniem zasad gry w systemie 1-4-3-3. kafarski

24 | Nr 4 (115) 2013 Trener nauczanie – trenowanie Gry zadaniowe (taktyczne) stosowane w fazie przygotowań do okresu startowego 4 Rys. 4. Gra taktyczna 11x11.

Cel gry: Ofensywa Zieloni – doskonalenie rozegrania piłki w ataku pozycyjnym (gra 8x6) z częstą zmianą strony przez defensywnych pomocników grających z głębi, z wykorzystaniem aktywnie grających bocznych obrońców. Doprowadzenie do fragmentu gry w bocznej strefie boiska umożliwiającego, po podaniu prostopadłym, dośrodkowanie i strzał na bramkę. Biali – po odbiorze piłki, szybkie wprowadzenie pił- ki po podaniu prostopadłym do jednego z czterech za- wodników i zakończenie akcji wg kanonów kontrataku. Defensywa Zieloni – po stracie piłki natychmiastowy odbiór piłki i uniemożliwienie wyjścia do ataku szybkiego (pressing wysoki). Biali - doskonalenie, współpraca w grze w pressin- gu niskim i uniemożliwienie zdobycia bramki przez przeciwnika będącego w przewadze liczebnej. Rys. 5. Gra taktyczna 11x11. 5 Cel gry: Ofensywa Zieloni – doskonalenie rozegrania piłki w ataku pozycyjnym (8x7) z częstą zmianą strony przez defensywnych pomocników grających z głębi, z wykorzystaniem aktywnie grających bocznych obrońców. Doprowadzenie do fragmentu gry w bocznej strefie boiska umożliwiającego, po podaniu prostopadłym, dośrodkowanie i strzał na bramkę. Biali – po odbiorze piłki, szybka transmisja i wprowadzenie piłki po podaniu prostopadłym do jednego z czterech zawodników i zakończenie akcji wg kano- nów kontrataku. Defensywa Zieloni – po stracie piłki natychmiastowy odbiór piłki (pressing wysoki) i uniemożliwienie wyjścia do ataku szybkiego. Biali - doskonalenie, współpraca w grze w pressin- gu niskim i uniemożliwienie zdobycia bramki przez przeciwnika. 6 Rys. 6. Gra taktyczna 11x9.

Cel gry: Ofensywa Zieloni – doskonalenie rozegrania piłki w ataku pozycyjnym (8x6) z częstą zmianą strony przez defensywnych pomocników grających z głębi, z wykorzystaniem aktywnie grających bocznych obrońców. Do- prowadzenie do małej gry ukierunkowanej na podania prostopadłe, dośrodkowania i strzały na bramkę. Biali – po odbiorze piłki, szybka transmisja i podanie prostopadłe do jednego z czterech zawodników i zakończenie akcji wg kanonów kontrataku. Defensywa Zieloni – po stracie piłki natychmiastowy odbiór piłki i uniemożliwienie kontrataku (pressing wysoki). Biali - doskonalenie, współpraca w grze w pressin- gu niskim i uniemożliwienie zdobycia bramki przez przeciwnika.

Trener Nr 4 (115) 2013 | 25 Ariel Borysiuk podczas treningu na stadionie Polonii Warszawa

Rys. 7. Gra taktyczna 9x8. 7

Cel gry: podział na strefy w ataku pozycyjnym. Ofensywa Doprowadzenie w bocznych sektorach do ma- łej gry (maksymalnie 3x3) i asekuracja, po włączeniu się bocznego obrońcy, przez dwójkę pomocników ze środkowego sektora boiska. Gdy piłka znajduje się w sektorze lewym, prawy sektor powinien być wolny (bez zawodników). Defensywa Współpraca w grze obronnej dwóch formacji: obrony (czterech zawodników) i pomocy (trzech zawodników). Rys. 8. Gra zadaniowa (4+2)x(4+2)

Cel gry: doskonalenie utrzymania się przy pił- ce, przy częstym stosowaniu podań prostopadłych i zmiany stron gry. Zasady gry: gra 4x4 z wykorzystaniem neutralnych (zamiana miejsca po podaniu piłki do neutralnego). Gra na dwa kontakty z piłką. Drużyna zdobywa punkt po przeniesieniu ciężaru gry od jednego neutralne- 8 go do drugiego, po wymianie minimum trzech po- dań w środku.

Marcin Wasilewski kafarski

26 | Nr 4 (115) 2013 Trener nauczanie – trenowanie 9

Rys. 9. Gra zadaniowa (6+6)x6

Cel gry: doskonalenie gry 6x6 z ograniczoną licz- bą kontaktów (np. na dwa kontakty) na małej przestrzeni. Drużyna posiadająca piłkę ma sześciu po- mocników ustawionych na zewnątrz pola gry, z który- mi może wymieniać podania, np. bez przyjmowania piłki. Możliwe liczne warianty modyfikujące pole gry, jak sposób komunikacji między piłkarzami.

Rys. 10. Gry zadaniowe: 6x3 oraz 4+1x3

Cel gier: doskonalenie gry z ograniczoną liczbą kontaktów na małej przestrzeni w przewadze liczebnej 6x3 (gra po lewej stronie) lub 5x3 (gra po prawej stronie), przy założeniu w grze 5x3, że zawsze jeden z piątki znajduje się w centrum pola gry.

Tomasz Kafarski był pierwszym trenerem Lechii Gdańsk od kwietnia 2009 do listopada2011

Trener Nr 4 (115) 2013 | 27 Masowe zabawy bieżne z piłkami

„Zabawy i gry to działania wykonywane dla przyjemności, którą na ogół sprawiają. ne i chętniej przystępują do zajęć treningowych. W atmosferze zabawy nawet te czynności, które poza zabawą mogłyby być przykre, Przed rozpoczęciem zabawy należy dokładnie objaśnić zasady. Ma to zna- nabierają znaczenia czynności pożądanych” W. Okoń czenie szczególnie przy wprowadzaniu nowych reguł dotyczących tego typu aktywności ruchowej. Można wprowa- abawa to nie tylko przyjemność. Uczestnik zabawy właściwie nie uświa- dzić także kilka uniwersalnych zasad Jest ona ważnym czynnikiem roz- Adam damia sobie jej skutków. Przewiduje je na- dotyczących organizacji i kwestii bez- woju psychicznego, a także dostar- Kucharczyk tomiast trener. Ćwiczący zdobywa podczas pieczeństwa wszystkich zabaw. Mogą cza określone treści poznawcze. Trener zabawy nowe wiadomości i umiejętności to być np.: Z pojęciem zabawy związane koordynator albo je utrwala, ale jakby niepostrzeżenie, – przekroczenie pola gry skutkuje tak jestZ pojęcie gry. Nie powinno się jednak tych UKS Varsovia okazjonalnie. Dlatego też zabawy z piłką samo jak bycie schwytanym, pojęć używać zamiennie, bowiem nie każda Warszawa można traktować jako formę kształtowania – w berkach „nie ma oddawanych”, zabawa jest grą, natomiast każda gra jest za- techniki. Szczególnie przydatne to może – po każdym „zberkowaniu” osoba bawą. Przedstawione poniżej propozycje być w nauce i doskonaleniu prowadzenia schwytana wykonuje np. obrót 360 stopni, zabaw ruchowych posiadają cechy wyróż- piłki i dryblingu. Ale może także służyć do- – nie można oszukiwać i ukrywać faktu, niające je od gier ruchowych takie jak: skonaleniu takich elementów jak podania że jest się osobą goniącą, – dowolna liczba ćwiczących, i przyjęcia piłki. – przy sporze dwóch osób może – masowość, Większość proponowanych zabaw z pił- decydować rozstrzygnięcie poprzez grę – współzawodnictwo indywidualne. ką wymusza odruch podnoszenia głowy w „papier, nożyce i kamień”, Podstawowym elementem różniącym do góry i obserwowania jaka jest sytuacja – wiązanie butów, itp., następuje tylko zabawę od gry ruchowej jest współzawod- na polu zabawy. Taka zdolność jest niewąt- w określonym miejscu. nictwo między grupami, zespołami, któ- pliwie atutem każdego piłkarza. Jest to ele- Równie istotne są wskazówki dotyczą- re musi w grze występować. Większość ment orientacji przestrzennej. ce regulowania intensywności proponowa- z przedstawionych zabaw ruchowych moż- Przedstawione zabawy z piłkami mogą nych zabaw: na modyfikować do gier ruchowych, wpro- również służyć innym aspektom koordy- – regulowanie wielkości pola zabawy, wadzając właśnie element rywalizacji dru- nacji ruchowej, takim jak: szybkość reakcji, – regulowanie ilości berków lub osób żynowej. zdolność łączenia ruchów oraz zachowania goniących. Uczestnicy zabawy sami regulują sto- równowagi. Poniżej przedstawione są przykłady ma- pień swojego zaangażowania. Rywalizacja Zabawy ożywiające z piłkami stoso- sowych zabaw bieżnych z piłkami. Wraz indywidualna sprawia, że ćwiczą tak jakby wane na początku treningu mają na celu z proponowanymi lub własnymi modyfi- na swoje konto. Obserwacja uczestników Propozycje pobudzenie organizmu i układu nerwo- kacjami jest to zbiór kilkudziesięciu zabaw, podczas takiej zabawy może dać również masowych wego do wysiłku fizycznego. Zabawy ru- które mogą być stosowane w zajęciach wskazówki na temat cech mentalnych mło- zabaw bieżnych chowe zwiększają kreatywność i powo- dla najmłodszych, a także nawet na trenin- dego piłkarza. z piłkami dują, że dzieci są bardziej zmotywowa- gach seniorskich.  Berek piłkarski  Osoby bez piłki są berkami i starają się odebrać w grze 1x1 piłkę tym ćwiczącym, którzy ją prowa- dzą nogą. Ćwiczący, którzy stracili piłkę stają się berkami, a ci co ją zdobyli uciekają na określonym polu zabawy. W tej zabawie wskazana jest podobna liczba goniących i uciekających. Modyfikacja: Berkami są osoby, które mają piłkę. Zberkowanie następuję przez dotknięcie uciekających ręką, przy jednoczesnym prowadzeniu piłki nogą. Wtedy osoba schwytana przejmuje piłkę od tej osoby co ją schwytała i wtedy sama staje się berkiem. Berek bramkarski  Osoby bez piłki są berkami i stara- ją się odebrać piłkę rękami tym ćwi- czącym, którzy prowadzą ją nogą. Ćwiczący, którzy stracili piłkę stają się berkami, a ci co ją zdobyli uciekają na określonym polu zabawy. W tej zabawie wskazana jest podobna liczba goniących i uciekających. kucharczyk

28 | Nr 4 (115) 2013 Trener szkolenie Masowe zabawy bieżne z piłkami Berek lawina  Na początku zabawy trener wyznacza jednego berka, który trzyma piłkę w rękach. Zberkowanie nastę- puję poprzez dotknięcie uciekającego piłką trzyma- ną w dłoniach. Wtedy osoba schwytana bierze jedną z piłek ustawionych poza polem zabawy i sama staje się berkiem. W ten sposób liczba goniących zwięk- sza się „lawinowo”. Modyfikacja: Zberkowanie następuje, gdy uciekający zostanie do- tknięty piłką, która została uderzona przez berka gło- wą. Zberkowanie następuje, gdy uciekający zostanie dotknięty piłką, która została uderzona przez berka udem. Berek piłkarska lawina  Na początku zabawy trener wyznacza jednego berka, który prowadzi piłkę blisko przy nodze. Zberkowanie następuję poprzez dotknięcie uciekającego ręką przy jednoczesnym prowadzeniu piłki nogą. Wtedy osoba schwytana bierze jedną z piłek ustawionych poza polem zabawy i wtedy sama staje się berkiem. W ten sposób liczba goniących zwiększa się „lawinowo”.

Berek siłacz  Berki trzymają dwie piłki w rękach. Uciekający prowadzą piłkę nogą. Zberkowanie następuję przez dotknięcie uciekających. Wtedy osoba schwytana przejmuje piłki od tej osoby, która ją goniła i sama staje się berkiem. Modyfikacja: Berki trzymają w rękach trzy piłki. Berki trzymają piłkę lekarską, np. 1 kg lub 3 kg.

Berek – trzeci dzieli  Na początku zabawy trener wyznacza berki, które trzymając się w dwójkach za dłonie go- nią uciekających. Uciekający prowadzą piłkę nogą. Zberkowanie następuję przez dotknię- cie ręką. Wtedy uciekający przekazuje jednej osobie z dwójki piłkę i sam chwyta drugą oso- bę za dłoń stając się berkiem. Najlepiej wpro- wadzić do tej zabawy zasadę, że po zberkowaniu, z dwójki odchodzi i przejmuje piłkę ten, który dłużej był berkiem.

Trener Nr 4 (115) 2013 | 29 Berek – trzeci dzieli w trójce  Uczestnicy zabawy dobierają się lub zostają dobrani w trójki ćwiczebne. Uciekająca osoba prowadzi piłkę nogą. Dwie pozostałe gonią ją trzy- mając się za dłonie. Zberkowanie następuję przez dotknięcie ręką. Wtedy uciekający przekazuje jednej osobie z dwójki piłkę i sam chwyta drugą osobę za dłoń, stając się goniącym. Ber- kowanie następuje tylko w wyznaczonych wcze- śniej trójkach ćwiczebnych. Modyfikacja: Uczestnicy zabawy dobierają się lub zostają dobrani w czwórki ćwiczebne.

Berek – czwarty dzieli  Na początku zabawy trener wyznacza jednego lub dwóch berków. Uciekający pro- wadzą piłkę nogą. Zberkowanie następu- ję przez dotknięcie ręką. Wtedy ucieka- jący, odkłada piłkę w określone miejsce poza polem zabawy i sam staje się berkiem, trzymając za rękę drugiego berka. Tak samo wygląda sytuacja z następ- ną zberkowaną osobą i wtedy goniący w trójkę trzymają się za ręce. Kolejna osoba zberkowana powoduje, że czwórka berków dzieli się na dwie dwójki gonią- cych, itd. Zabawę wygrywa ostatnia zberkowana osoba. Berek łączony  Prowadzący wyznacza jednego lub dwóch berków. Uciekający prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie następuje przez dotknię- cie ręką. Wtedy uciekający niezwłocz- nie odkłada piłkę poza pole zabawy i dołącza do berka chwytając go za rękę. Następne schwytane osoby ro- bią to samo. Połączonych berków jest coraz więcej i mogą być coraz szerzej. Zabawa kończy się, gdy zostanie tylko jedna uciekająca osoba.

Berek – raki  Małe pole zabawy. Prowa- dzący wyznacza kilku ber- ków. Uciekający prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Berki poruszają się w pozycji podporu tyłem. Zberkowanie następuje poprzez dotknięcie piłki ręką lub nogą. Wtedy następuje zamiana. Uciekający oddaje piłkę i sam przybiera pozycję podporu tyłem. kucharczyk

30 | Nr 4 (115) 2013 Trener szkolenie

Berek 1, 2, 3  Uczestnicy zabawy dobierają się lub zostają dobrani w trójki ćwiczebne. Każda osoba ma przyznany numer: jeden, dwa lub trzy. Na początku berkiem jest jedynka, która prowadzi piłkę i stara się schwytać osobę numer dwa. Jeśli to nastąpi, dwójka prowadzi piłkę i stara się do- tknąć ręką osobę numer trzy. Potem trójka goni jedynkę, itd. Po określonym czasie następuje gwizdek i wszystkie berki (czyli po jednym z każdej trójki) wykonują określo- ne ćwiczenie karne i ponownie przystępują do zabawy. Modyfikacja: Berek trzymając kontrastowy znacznik, bez piłki goni osobę, także bez piłki. W tym momencie trzecia osoba wykonuje ćwiczenia oswajające z piłką i obserwuje przebieg gonitwy. Po zberkowaniu trzecia osoba przekazuje piłkę osobie, która przed chwilą była berkiem i sama ucieka. Berek – zaczarowany  Prowadzący wyznacza berków, którzy ubiera- ją znaczniki. Uciekający prowadzą piłkę przy nodze. Po zberkowaniu uciekający przyjmuje pozycję rozkroczną i trzyma przed sobą piłkę. Aby go „odczarować” pozostali ucieka- jący mogą przetoczyć piłkę pomiędzy jego nogami tak, aby samemu nie dać się zberko- wać. Wtedy „odczarowana” osoba może da- lej uczestniczyć w zabawie. Zabawa toczy się do momentu zaczarowania wszystkich ucie- kających przez berków. Modyfikacja: Aby odczarować zberkowaną osobę należy przejść pod jego nogami. Osoba zaczarowana przyjmuje pozycję podporu tyłem. Berek z kozłowaniem  Prowadzący wyznacza na początku zabawy berków, którzy kozłując pił- kę ręką starają się schwytać uciekają- cych. Uciekający prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie następuje ręką i wtedy goniący z ucie- kającym wymieniają się piłką, znacznikiem i rolami. Modyfikacja: Berkiem jest osoba, która prowadzi pił- kę nogą, a uciekającymi osoby kozłu- jące piłki.

Berek ze zwodem  Prowadzący wyznacza na początku zabawy berków, którzy trzymając kontrastowe znaczniki starają się schwytać ucieka- jących. Uciekający prowadzą piłkę nogą, obserwują pole zabawy. Dodatkowo ucie- kający mogą obronić się przed schwy- taniem wykonując określony wcześniej zwód. Wtedy berek, który gonił musi szu- kać innej osoby do zberkowania. Zberkowanie następuje ręką i wtedy go- niący z uciekającym wymieniają się piłką, znacznikiem i rolami. W tej zabawie wskazana jest podobna liczba goniących i ucie- kających.

Trener Nr 4 (115) 2013 | 31 Berek – ranny  Prowadzący wyznacza na początku zabawy berków, którzy trzymając kontrastowe znaczniki starają się schwy- tać uciekających. Uciekający prowa- dzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie następuje ręką i wtedy goniący z uciekającym wymienia- ją się piłką, znacznikiem i rolami. Oso- ba zberkowana trzyma znacznik w dło- ni dociskając go do miejsca na ciele, w które nastąpiło dotknięcie. Berek „udaje osobę ranną” trzymając się np. za plecy, za nogę lub ramię.

Berek tyłem  Prowadzący wyznacza na po- czątku zabawy berków, którzy trzymając kontrastowe znaczniki poruszają się tyłem. Ucie- kający prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie następuje ręką, i wtedy goniący z uciekającym wymieniają się piłką, znacznikiem i rolami.

Berek bokiem  Prowadzący wyznacza na początku zabawy berków, którzy trzymając kontrastowe znaczniki poruszają się krokiem odstawno-dostawnym lub cwałem bokiem. Uciekający prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie następuje ręką, i wtedy goniący z ucie- kającym wymieniają się piłką, znacznikiem i rolami.

Berek – słoń  Prowadzący wyznacza na początku zabawy ber- ków, którzy jedną ręką trzymają się za nos, a drugą rękę przekłada- ją przez pierwszą tworząc tak jakby „trąbę słonia”. Na tej drugiej, wyprostowa- nej ręce berek trzyma kolorowy znacznik. Uciekający prowadzą piłkę nogą i ob- serwują pole zabawy. Zber- kowanie następuje ręką, i wtedy goniący z uciekają- cym wymieniają się piłką, znacznikiem i rolami. kucharczyk

32 | Nr 4 (115) 2013 Trener szkolenie

Berek z przewrotem  Prowadzący wyznacza na początku zabawy berków, którzy trzymając kontrastowe znaczniki starają się złapać uciekających. Uciekają- cy prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie następuje ręką i wtedy goniący z uciekającym wymieniają się piłką, znacznikiem i wykonuje przewrót w przód. Ze względów bezpieczeństwa trzeba wy- znaczyć dokładnie miejsce i kierunek, w któ- rym osoby zberkowane mogą robić przewrót w przód. Osoby o niskiej sprawności gimna- stycznej mogą zamiast przewrotu wykonać przetoczenie bokiem.

Berek – szakal  Ćwiczący w 6-8-osobowej grupie na małym polu. Jedna osoba jest berkiem, zakłada kontrastowy znacznik i staje na środku pola. Na sy- gnał prowadzącego berek zaczyna gonić współćwiczących. Uciekają- cy prowadzą piłkę nogą i obserwują pole zabawy. Zberkowanie nastę- puję ręką i wtedy uciekający niezwłocznie wychodzi poza pole zabawy. Po 10 sekundach następuję sygnał prowadzącego kończący zabawę. Prowadzący podlicza liczbę schwytanych osób. Po tym wszyscy wraca- ją do pola zabawy. Następna osoba jest berkiem i ustawia się w środku. W tej zabawie po kolei każda osoba będzie berkiem. Można wpro- wadzić np. kolejność alfabetyczną. Wygrywa osoba z największą ilo- ścią zberkowań oraz osoba, która najmniej razy dała się schwytać. Zabawę można prowadzić równolegle na dwóch lub trzech polach. Modyfikacja: Można wydłużyć lub skrócić czas zabawy. Można wprowadzić rywalizację dwójkami i wtedy dwóch berków goni. Berek – kolorowy  Ćwiczący w trzech grupach ubrani w trzy kolory kon- trastowych znaczników (np. niebiescy, czerwoni, żół- ci).Berkami są osoby, które mają piłkę. Zberkowanie następuje przez dotknięcie uciekających ręką, przy jednoczesnym prowadzeniu piłki nogą z założeniem: - niebiescy gonią tylko czerwonych, - czerwoni jak są berkami to gonią tylko żółtych, - żółci mogą berkować tylko niebieskich, wtedy osoba schwytana przejmuje piłkę od tej osoby, co ją schwytała i wtedy sama staje się berkiem. Modyfikacja: 1. Można wprowadzić założenie: niebiescy gonią czerwonych i żółtych. 2. Czerwoni także wszystkich tylko nie swoich i żółci także tylko nie swoich. Berek – dwojak  Ćwiczący w pięcioosobowych grupach. Trzech z nich ustawia się w trójkącie w odległości około metra od siebie. Dwie osoby na ze- wnątrz. Jedna z tych osób jest berkiem, a druga ucieka. Goniący prowadzi piłkę nogą i stara się schwytać uciekającego. Berkowa- nie następuje przez dotknięcie ręką. Następuje wtedy przekazanie piłki i zmiana ról. Osoba, która ucieka może stanąć przed oso- bą z trójkąta. Wtedy to ta osoba staje się uciekającym. Nie moż- na przebiegać przez środek trójkąta. Obowiązuje zasada, że na- leży się zmieniać nie rzadziej niż po przebiegnięciu jako uciekają- cy dwóch okrążeń. Nie można się zmieniać bezpośrednio z oso- bą stojącą z boku (osoba uciekająca musi wyminąć przynajmniej jedną osobę i dopiero wtedy może przed kimś stanąć). Modyfikacja: Na zewnątrz może być dwóch uciekających i dwóch berków. Zawodnicy stojący w trójkącie mogą wykonywać określone ćwi- czenie oswajające z piłką.

Trener Nr 4 (115) 2013 | 33 Berek – piłka chroni  Prowadzący wyznacza berków. Wyznacza tak- że osoby, które na początku zabawy będą mia- ły piłkę przy nodze. Berki trzymając kontrastowy znacznik starają się dotknąć ręką osoby ucie- kające. Berkować można tylko osoby bez piłki. Po schwytaniu następuje przekazanie znacz- nika i zamiana ról. Osoby z piłką przy nodze są tak jakby chronione i ich nie można berkować. W tej zabawie należy zachęcać do podawania pił- ki osobom, które są akurat gonione przez berka. Nie należy podawać piłki do osób, które nie są zainteresowane przyjęciem piłki. Należy także podkreślić to, że niezwykle istotna jest w tej zabawie komunikacja werbalna osób uciekających oraz tych z piłkami. Powinno się wyróżniać osoby, które często podają piłkę do uciekających. 1, 2, 3 trener patrzy  Prostokątne pole zabawy. Ćwiczący z piłkami stoją na jednej linii pola zabawy. Po drugiej stronie stoi trener. Zada- niem ćwiczących jest jak najszybsze przeprowadzenie pił- ki nogą na drugą stronę. Ale tylko wtedy, gdy trener jest obrócony do nich tyłem. Gdy trener jest przodem, ćwi- czący powinni mieć piłkę przy nodze i stać nieruchomo. Trener odwraca się tyłem do zawodników i głośno wypowiada formułkę „1,2,3 trener patrzy”. Po zakończeniu tej komendy szybko się odwraca i sprawdza, czy zawodnicy mają piłkę przy nodze i stoją nieruchomo. Osoby, któ- re się ruszają lub nie mają przy sobie piłki zostają odesła- ni na początek. W tej zabawie wygrywa osoba, której, jak najszybciej, uda się przeprowadzić piłkę na drugą stronę. Modyfikacja: Osobą, która wypowiada formułkę może być zawodnik i wtedy np. „1, 2, 3 Jasiek patrzy”. Wróble i wrony  Prostokątne pole zabawy. Ćwiczący z piłkami stoją nieruchomo na jednej linii pola zabawy. Na komendę prowa- dzącego „wróble” zawodnicy jak najszybciej przeprowadzają piłkę na dru- gą stronę. Na komendę „wrony” stoją nieruchomo. Osoby, które wystartują lub ruszą stopą na każdą inną komen- dę niż „wróble” odpadają. Odpadają także osoby, które po komendzie „wró- ble” ostatnie znajdą się na przeciwle- głej linii. W tej zabawie wygrywają osoby, którym uda się przeprowadzić piłkę jak najwięcej razy.

Cztery strony  Kwadratowe pole zabawy. Każda linia kwadratu określa jedną stronę świata: północ, po- łudnie, wschód, zachód. Ćwiczący w dowolnym kierunku prowadzą piłkę nogą i wyko- nują określone przez trenera ćwiczenia oswa- jające lub np. zwody. Prowadzący w pewnym momencie wykrzykuje jakąś stronę świata. Zadaniem ćwiczących jest jak najszybsze przeprowadzenie piłki na określoną wcześniej linię. Zawodnicy, którzy nie ustawią się na linii oznaczającej stronę świata lub zrobią to ostatni wykonują określone ćwiczenie karne. Zaba- wa powtarza się. Modyfikacja: Można określić inne nazwy linii kwadratu. Np. liczby, kolory lub nazwy klubów piłkarskich. kucharczyk

34 | Nr 4 (115) 2013 Trener szkolenie

Minuta piłkarska  Ćwiczący na sygnał prowadzącego odliczają po cichu 60 sekund, wyko- nując w tym czasie określone ćwi- czenie oswajające z piłką. Trener na swoim stoperze odlicza czas 60 sekund. Jeśli ćwiczący uważa, że minuta mi- nęła bierze piłkę do rąk i w ciszy oczekuje na podsumowanie zabawy przez prowadzącego. Jest to sy- gnał, że ćwiczący uważa, że właśnie w tym momencie upłynęła minuta. Wygrywa osoba, która jak najtraf- niej określi czas 60 sekund. Ogonki  Ćwiczący na początku wkła- dają sobie znaczniki w tył spodenek, tak żeby wystawa- ły na zewnątrz przypomina- jąc ogonki. Uczestnicy zabawy prowadzą piłkę nogą i sta- rają się wyciągnąć innym osobom ogonki tak, aby samemu nie stracić swojego ogonka. Nie można przytrzymywać ręką swojego ogonka. Oso- ba bez ogonka w spodenkach niezwłocznie wychodzi poza pole zabawy. Wygrywa osoba, która zdobędzie najwięk- szą ilość ogonków. Numerowanka  Ćwiczący w dowolnym kierunku prowadzą piłkę nogą. Wykonu- ją określone ćwiczenia oswajające z piłką lub np. zwody. Trener w pewnym momencie wykrzykuje liczbę. Zadaniem ćwiczących jest jak najszybciej dobrać się w grupy o okre- ślonej liczebności. Np. trzy - zawodnicy dobierają się jak najszybciej w trójki, pięć - zawodnicy dobiera- ją się piątki. Zawodnicy, którzy nie dobiorą się w grupy lub zrobią to ostatni wyko- nują określone ćwiczenie karne.

Murarz piłkarski  Prostokątne pole zabawy. Trener wyznacza trzech murarzy, których zadaniem jest poruszanie się tylko po wyznaczonych liniach i schwytanie osób prowa- dzących piłkę. Ćwiczący z piłkami ustawieni są z jednej strony pola zabawy. Na sygnał trenera prowadzą piłkę nogą i starają się przeprowadzić ją na drugą stronę tak, żeby nie zostać schwytanym. Osoby, którym się to udało ustawiają się po drugiej stronie pola i czekają na ko- mendę trenera Osoby dotknięte przez murarza biorą piłkę w ręce i siadają skrzyżnie na koń- cach linii, po których porusza się murarz. W ten sposób tworzą tzw. cegiełki i zmniejszają szerokość linii, przez którą będą przebiegać następni ćwiczący. W przypadku zbyt pasywnego przeprowadzania piłki na drugą stronę, trener może określić czas końcowy odliczając głośno np. 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, zero. W tej zabawie wygrywają osoby, którym uda się przeprowadzić piłkę najwięcej razy. Modyfikacja: Zadaniem murarzy jest przejęcie lub wybicie piłki. Z tym, że prowadzący nie może przekopywać piłki więcej niż przez jedną linię.

Trener Nr 4 (115) 2013 | 35 mistrzowski doping dla naszej Reprezentacji

Kibicujemy drużynie narodowej i cieszymy się z każdego gola. Orange – Główny Sponsor Piłkarskiej Reprezentacji Polski wspiera piłkarzy we wszystkich meczach eliminacyjnych Mistrzostw Świata Brazylia 2014.

Główny Sponsor Reprezentacji Piłkarskiej

Trener

13920587_Orange_Trener 205x295.indd 1 13-09-26 13:38