Bolu Ili Florasina
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
BOLU İLİ FLORASINA KATKILAR n Bilge Tunçkol Bartın Üniversitesi Ulus Meslek Yüksekokulu Ormancılık Bölümü 74100 Ulus/Bartın E-mail: [email protected] Giriş Bolu ili sahip olduğu bu zengin floristik çeşitlilik nedeniyle çok sayıda bilim adamı için lkemizin sahip olduğu doğal bir araştırma merkezi olmuş ve 1900’lü yılların miras varlıklarından biri de başından günümüze değin birçok araştırmacı Bolu barındırdığı zengin floristik ili ve yakın çevresinden bitki örnekleri toplayarak çeşitliliğidir.Ü Türkiye genelinde bu güne değin flora tespitinde bulunmuştur. Bu bağlamda yabancı yapılan çalışmalarda, 11.466’sı doğal olmak üzere araştırmacılardan; başta Türkiye florasının yazımını 11.707 takson tespit edilmiş olup bu taksonların gerçekleştiren Davis, olmak üzere; Wagenitz, %31,82 (3.649)’i endemiktir (Güner ve diğ., Zohary, Hub-Mor ve Sorger gibi birçok tanınmış 2012). Ülkemizin barındırdığı floristik çeşitliliğin botanikçi ilimiz florasına katkı sağlamışlardır. ne kadar zengin olduğu Avrupa anakarası ile Bunun yanı sıra Türk botanikçilerden; Akman, kıyaslandığında net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Ketenoğlu, Baytop, Ekim ve Aksoy da Bolu ilinden Tüm Avrupa’da yayılış gösteren toplam takson bitki toplayan bazı araştırmacılardır. sayısı yaklaşık 12.500 olup endemik tür sayısı ülkemizdeki sayının yarısı kadardır (Atik ve diğ., Avrupa Sibirya flora bölgesinin, daha çok 2010; Avcı, 2005). öksin elemanı bitkilerinin bulunduğu Bolu’da, otsu ve odunsu toplam 1183 bitki türü bulunmaktadır. Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde bulunan Bolu ili de konumu Bu bitkilerin 88 tanesi endemiktir (%7,4). Son itibariyle zengin bir floristik çeşitliliğe sahiptir. verilere göre yaklaşık 11.466 bitki taksonuna sahip Bu zenginliğin temelindeki önemli etkenlerden olan ülkemizde her 8-9 bitkiden bir tanesi Bolu’da biri de üç farklı iklim tipinin etkilerinin bölgede doğal olarak bulunmaktadır. Ama asıl önemlisi görülmesidir. İlin kuzeyinde Avrupa-Sibirya flora Bolu’nun, ülkemizdeki üç farklı bitki coğrafya alanı etkileri, güneyinde ise Iran-Turan flora alanı alanının (Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran Turan) etkileri görülmektedir. Bunun yanında akarsu bitkilerini barındırmasıdır (Anonim, 2007). vadilerinin batıya ve kuzeye açılan kesimlerinde Materyal ve Yöntem kısmen Akdeniz Flora alanı etkileri görülmektedir. İlaveten, değişken yükselti vadi içlerinde oluşan Arazi çalışmaları sırasında araştırma lokal iklim özellikleri de yörede görülen iklim materyali olarak Bolu ili sınırları içerisinden çeşitliliğini daha zengin hale getirmektedir. Yörenin çiçeksiz bitkiler (eğreltiler) ve çiçekli bitki genel topoğrafik yapısının karakteristik özellikleri taksonları toplanmıştır (Şekil 1.1). Bu bitki ve diğer tali etkenler de bu iklim özelliklerine örnekleri toplanırken teşhiste yardımcı olacak eklendiğinde doğal olarak floristik çeşitlilik de özelliklerine göre çiçek, meyve, tomurcuk, yaprak, 68 büyük bir zenginlik ve çeşitlilik göstermektedir. gövde ve kök gibi organları taşımalarına dikkat Şekil 1.1: Bitki toplama noktaları edilmiştir. Toplanan örneklerin familya, cins, tür APIACEAE ve tür altı kategorilerinin belirlenmesinde; “Flora Chaerophyllum L. of Turkey and East Eagean Islands” (Davis, 1965- 1. L. 1985; Davis vd., 1988; Güner vd., 2000, Baytop, C. aureum 1998) eserleri temel kıstas olarak alınmıştır. A3 Bolu: Sultanbey Köyü yayla gölü üstü, nemli çayır alan, 1500 m, 40°37’50”K 31°36’01”D, Bununla beraber Flora Europaea (Tutin ve 15.06.2017, T 3801. Heywood, 1964-80), flora kaynaklarından, resimli BRASSICACEAE ve çizimli atlaslardan (Bonnier, 1886; Fiori, 1933) ve teşhiste diğer kaynaklardan (Yaltırık ve Efe 1996; Aethionema R. Br. Kaynak vd., 2007; Uluocak, 1994; Tekin, 2005; 2. A. arabicum (L.) Andrz. ex DC. Aksoy, 2001, 2006; Tunçkol, 2012; İkinci, 2000; A3 Bolu: Çamyayla Köyü, tarla kenarı, çayır Uçar, 1996; Özkan, 2016)’dan yararlanılmıştır. alan, 830 m, 40°41’23”K 31°39’47”D, 10.05.2017, Teşhis edilen taksonlardan endemik ve nadir T 3805. olanların tehlike durumları Türkiye Bitkileri Malcolmia R. Br. Kırmızı Listesi’ ne (Ekim vd., 2000) ve IUCN 3. M. africana (L.) R.Br. tehlike kategorilerine göre belirlenmiştir. A3 Bolu: Bakırlı Köyü yolu üzeri, Bulgular terk edilmiş tarla kenarlarında yaygın, 870 m, 40°46’26”K 31°37’34”D, 10.05.2017, T 3834. 2017 yılı Mayıs-Ağustos ayları arasında yapılan arazi çalışmaları sonucunda yaklaşık 230 COMPOSITAE bitki örneği toplanmıştır. Bitkilerin teşhis edilmesi Jurinea Cass. sonucu 28 familya ve 45 cinse ait 186 takson 4. J. pontica Hausskn. & Freyn ex Hausskn. belirlenmiştir. Bu 186 taksondan 15’i ise Bolu ili A3 Bolu: Kızık Yaylası çayır alan, 1340 için ilk defa tespit edilmiştir. Bu çalışmada Bolu ili m, 40°35’53”K 31°38’01”D, 18.07.2017, T 3851, için ilk defa tespit edilen 9 familya 15 cinse ait 3’ü ise ENDEMİK. endemik olan 15 taksonun listesi ve fotoğraflarına Xeranthemum L. yer verilmiştir (Şekil 1.2 ve 1.3). Bu listede sırasıyla bitkinin toplandığı karelaj sistemi (A3), toplandığı 5. X. cylindraceum Sm. il, mevkii ve habitat bilgisi, yükselti, enlem-boylam A3 Bolu: Kıbrısçık, Alemdar Köyü, tarla bilgileri, tarih ve toplayıcı numarası (T: Tunçkol) kenarı, kurak alanlarda yaygın, 1210 m, 40°24’46”K yer almaktadır. 31°56’48”D, 10.08.2017, T 3859. mudurnululardernegi.com 69 CRASSULACEAE Trifolium L. Sempervivum L. 11. T. badium Schreb. 6. S. gillianiae Muirhead A3 Bolu: At Yaylası yolu, çayır alan, 1035 m, 40°45’29”K 31°31’23”D, 15.06.2017, T 3819. A3 Bolu: Kıbrısçık, Deveören Köyü, kayalık alan, 1190 m, 40°25’32”K 31°55’46”D, 10.08.2017, Vicia L. T 3861, ENDEMİK. 12. V. pallida Hook. & Arn. LAMIACEAE A3 Bolu: Seben, Korucuk Köyü, Korucuk Stachys L. Yaylası, çayır alan, 1380 m, 40°29’07”K 31°35’51”D, 19.08.2017, T 3887. 7. S. cretica subsp. anatolica Rech.f. A3 Bolu: Seben, Korucuk Köyü, Hambar PAPAVERACEAE Kaya mevkii, çayır alan, 1140 m, 40°27’51”K Papaver L. 31°35’34”D, 19.08.2017, T 3882, ENDEMİK. 13. P. hybridum L. Thymus L. A3 Bolu: Aşağısoku, tarla kenarlarında 8. T. sipyleus Boiss. yaygın, 760 m, 40°45’01”K 31°36’01”D, A3 Bolu: Seben, Korucuk Köyü, Hambar 15.06.2017, T 3811. Kaya mevkii, kayalık alan, 1140 m, 40°27’51”K POLYGALACEAE 31°35’34”D, 19.08.2017, T 3885. Polygala L. LEGUMINOSAE 14. P. comosa Schkuhr Cytisus L. A3 Bolu: Abant Pelitözü Yaylası, çayır alan, 9. C. eriocarpus Boiss. 1380 m, 40°36’12”K 31°14’57”D, 10.05.2017, T A3 Bolu: Köprücüler Köyü Yaylası, kayalık 3839. yamaç alan, 1120 m, 40°38’05”K 31°33’55”D, 13.06.2017, T 3840. PRIMULACEAE Onobrychis Adans. Lysimachia L. 10. O. hypargyrea Boiss. 15. L. dubia Aiton A3 Bolu: Karapınar Yaylası altı, meşe A3 Bolu: İmam Çayırı mevkii, yol kenarı, ormanı çayırlığı, 1250 m, 40°37’34”K 31°45’22”D, 800 m, 40°46’32”K 31°38’39”D, 19.08.2017, T 19.07.2017, T 3855. 3889. Şekil 1.2: 1. Chaerophyllum aureum L. 2. Aethionema arabicum (L.) Andrz. ex DC. 1 2 70 3 4 Şekil 1.3: 3. Malcolmia africana (L.) R.Br. 4. Jurinea pontica Hausskn. & Freyn ex Hausskn. 5. Xeranthemum cylindraceum Sm. 6. Sempervivum gillianiae Muirhead 7. Stachys cretica subsp. anatolica Rech.f. 8. Thymus sipyleus Boiss. 5 6 7 8 mudurnululardernegi.com 71 9 10 Şekil 1.4: 9. Cytisus eriocarpus Boiss. 10. Onobrychis hypargyrea Boiss. 11. Trifolium badium Schreb. 12. Vicia pallida Hook. & Arn. 13. Papaver hybridum L. 14. Polygala comosa Schkuhr 15. Lysimachia dubia Aiton 11 12 13 14 15 72 Sonuçlar ve Tartışma konumundadır. Ancak bu zengin çeşitliliğin doğa koruma ve yönetimi açısından üst düzeyde Araştırma alanı bitki coğrafyası yönünden olduğu noktalarının belirlenerek milli park, tabiat Holoarktik bölgenin Avrupa-Sibirya fitocoğrafik parkı gibi alanlarla koruma statüsünün arttırılması alanının Karadeniz provensinin öksin kesimine gerekmektedir. Bu bağlamda belirlenen noktaların dahildir. Bu çalışmada Bolu il florasına katkı biyolojik rezerv alanı veya milli park olarak sağlamak amacıyla yapılan arazi çalışmalarında ayrılması gerekmektir. 230 bitki örneği toplanmıştır. Bitkilerin teşhis edilmesi sonucu 15 takson Bolu ili için ilk defa Ayrılan bu alanlarda doğa koruma ve tespit edilmiştir. Bu 15 taksonun 3’ü ise endemiktir. ekoturizm açısından koruma önlemleri alınması ve uygulanması gerekmektedir. Biyolojik çeşitliliğin Ülkemizde flora tespit çalışmaları yoğun yüksek olduğu; sulak alanlar, kıyı şeritleri, yayla olarak devam etmektedir. Bu bağlamda yeni ve mera alanlarında ortaya çıkacak baskılar türlerin ve kayıtların bulunması olasıdır. Bolu önceden belirlenmeye çalışılmalı, çevre koruma ili sahip olduğu zengin biyolojik çeşitlilik ile yasaları özenle uygulanmalı ve ÇED raporlarının ülkemizin önemli gen merkezlerinden biri hazırlanmasının gerekliliği göz önüne alınmalıdır. Kaynaklar Akman Y. & Yurdakulol E., Semen (Bolu) Dağı Florasının İncelenmesi, Communications, De la Faculté Des Sciences de L’université d’Ankara. Série C, Tome 24, 3, (1981) 1-43. Akman, Y, Yurdakulol, E. Demirörs, M, A Phytosociolgical Research on the Vegetation of the Semen Mountains (Bolu), Communications, De la Faculté Des Sciences de L’université d’Ankara. Série C, Tome 1, (1983b) 71- 86. Aksoy, N., Elmacık Dağı (Düzce) vejetasyonu. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, (2006). Aksoy, N., Karakiriş Dağı (Seben-Nallıhan) Florası, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, (2001). Anonim, Doğal Güzellikleriyle Bolu, TC Bolu Valiliği ve Bolu İl Çevre Orman Müdürlüğü Bolu, (2007). Atik, A. D., Öztekin, M, Erkoç, F., Biyolojik çeşitlilik ve Türkiye’deki Endemik Bitkilere Örnekler, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 1, (2010)