PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO GMINY NAGŁOWICE
1 Nagłowice 2004 SPIS TREŚCI I OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ...... 4 II.AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W GMINIE...... ……6 2.Analiza społeczno-gospodarcza ...... 6 2. 1. Ludność ...... 6 2. 2. Środowisko przyrodnicze ...... 9 2. 3.Turystyka ...... 9 2. 4. Zagospodarodanie przestrzenne ...... 10 2. 4. 1. Gospodarka wodno- ściekowa ...... 11 2. 4. 2. Gospodarka odpadami ...... 11 2. 4. 3. Ochrona powietrza ...... 12 2. 4. 4. Ochrona gleby ...... 13 2. 4. 5. Zanieczyszczenia obszarowe ...... 13 2. 4. 6. Zaopatrzenie w wodę ...... 13 2. 4. 7. Oczyszczalnia ścieków i kanalizacjia ...... 14 2. 4. 8. Łączność i telefonizacja ...... 14 2. 4. 9. Drogi ...... 14 2. 4.10. Komunikacja ...... 17 2. 4. 11. Internet ...... 17 2. 5. Nieruchomości Gminy Nagłowice ...... 18 2. 6. Obiekty Dziedzictwa Kulturowego ...... 18 2. 7. Gospodarka Gminy Nagłowice ...... 21 2. 8. Rolnictwo ...... 21 2. 8. 1. Produkcja roślinna ...... 23 2. 8. 2. Produkcja zwierzęca ...... 25 2. 8. 3. Maszyny rolnicze ...... 27 2. 8. 4. Uwarunkowania przyrodnicze produkcji rolniczej ...... 27 2. 9. Struktura podstawowych branż na terenie gminy ...... 29 2. 9. 1. Diagnoza stanu ...... 29 2. 9. 2. Zakłady produkcyjno- usługowe ...... 31 2.10. Sfera społeczna ...... 32 2.10.1. Charakterystyka bezrobocia ...... 32 2.10. 2. Oświata i sport...... 33 2.10. 3. Służba zdrowia...... 35 2.10. 4. Stan bezpieczeństwa...... 35 2. 10. 5. Inne jednostki usługowe ...... 36 III. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA RADY GMINY POLEGAJACE NA POPRAWIE SYTUACJI NA OBSZARZE GMINY ...... 37 3. 1. Drogi ...... 37 3. 2. Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodno-Ściekowa ...... 38 2 Nagłowice 2004 3. 3. Gospodarka Odpadami ...... 39 3. 4. Ochrona Przyrody ...... 39 3. 5. Kultura i Sport ...... 39 3. 6. Stan Bezpieczeństwa ...... 39 IV. ZAMIERZENIA NA LATA 2007- 2013 ...... 40 4. Cele i Zadania ...... 40 4. 1. Cele ...... 40 4. 2. Zadania ...... 40 4. 3. Drogi ...... 42 4. 4. Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodno-Ściekowa ...... 42 4. 4. Stan Bezpieczeństwa ...... 42 V. KIERUNKI ROZWOJU GMINY NAGŁOWICE ...... 43 5. 1. Pobudzanie aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców gminy poprzez przełamywanie bariery mentalności i utrzymującej się bierności...... 43 5. 2. Restrukturyzacja rolnictwa poprzez ograniczenie jako funkcji rolniczych na rzecz nierolniczych...... 44 5. 3. Rozwój agroturystyki i innych form wypoczynku...... 45 5. 4. Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju usług i małych przedsiębiorstw ....47
3 Nagłowice 2004 I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO
Gmina Nagłowice położona jest w południowo-zachodniej części województwa świętokrzyskiego, w sąsiedztwie gmin: Jędrzejów, Sędziszów, Słupia Jędrzejowska, Moskorzew, Radków i Oksa i zajmuje obszar 11 730 ha. Biorąc pod uwagę powierzchnię i ilość miejscowości gmina klasyfikuje się w przedziale średnich gmin w województwie świętokrzyskim. Natomiast pod względem gęstości zaludnienia w stosunku do średniej wojewódzkiej i sąsiednich gmin klasyfikuje się poniżej średniej. Szansą dla rozwoju gminy jest agroturystyka, ponieważ te tereny są bogate w runo leśne, lasy oraz stawy i dlatego upodobali je sobie przedstawiciele Unii Europejskiej, proponując i wspomagając w 1997 r. w ramach programu Tourin II, zorganizowanie modelowej gminy agroturystycznej. Gospodarstwa agroturystyczne nie były formalnie zrzeszone, dopiero w 2004 roku w naszej gminie powstało „Stowarzyszenie Agroturystyczne Gminy Nagłowice”, które zrzesza 23 członków, z których 12 prowadzi gospodarstwa, a pozostali czynnie uczestniczą w tworzeniu się stowarzyszenia. Gospodarze polecają w swych ofertach walory swoich gospodarstw, położenie oraz liczbę miejsc noclegowych. Tworzenie się takich gospodarstw może być alternatywą w zmniejszeniu bezrobocia, poprawie bytu na wsi, zmniejszeniu wyludnienia wsi. Wypoczynek na czystej wsi z mało zanieczyszczonym środowiskiem zaczyna być popularny nie tylko w atmosferze rodzinnej, ale również zaczynają być modne wyjazdy integracyjne organizowane przez firmy. Może agroturystyka stanie się dodatkowym źródłem dochodu w naszej gminie. Gmina wyróżnia się bogatą przeszłością historyczną, w szczególności związaną z Mikołajem Rejem oraz występowaniem unikalnych obiektów historycznych i przyrodniczych. Walory te będą w najbliższej przyszłości aktywizować rozwój turystyki i różnych form wypoczynku. Gmina duży nacisk kładzie na promocję w formie folderów, ulotek reklamowych, na których umieszczone są informacje o gminie, zabytkach, miejscach pamięci, noclegach, bazie gastronomicznej. Czynnie uczestniczy w targach turystycznych. Jako jedna z nielicznych gmin wiejskich posiada własny Punkt Informacji Turystycznej. Również w Internecie umieszczona jest informacja dotycząca agroturystyki i oferta naszych gospodarzy. Mamy swoją stronę www.naglowice.glt.pl, na której znajdują się informację o władzach gminy, historii, kulturze, szkolnictwie, sporcie, turystyce. Można tam również znaleźć oferty przetargów, wydarzeń i aktualne ogłoszenia. Prowadzimy Biuletyn Informacji Publicznej (www.naglowice.asi.pl). Nasz adres internetowy e-mail to [email protected] Gmina Nagłowice charakteryzuje się wyższym poziomem od średniej wojewódzkiej w zakresie: - ilości osób na jedną izbę mieszkalną, - obszarów objętych specjalną ochroną (parki krajobrazowe i rezerwaty), 4 Nagłowice 2004 - stanu środowiska (małe zanieczyszczenie), - ilości bezrobotnych. Niższy poziom od średniej wojewódzkiej występuje w zakresie: - lesistości, - powierzchni i ilości wsi, - gęstości zaludnienia, - liczby ludności posiadającej średnie lub wyższe wykształcenie, - dochodów ludności licząc na 1 osobę, - stopnia zwodociągowania.
Misją rozwoju gminy Nagłowice jest systematyczne podnoszenie poziomu życia ogółu mieszkańców gminy. Dla zapewnienia osiągnięcia celu fundamentalnego wyrażonego misją rozwoju wskazano cztery cele bezpośrednie oraz trzy cele pośrednie, które warunkują realizację celów bezpośrednich. Układ celów przedstawia się następująco: Cele bezpośrednie: 1. Pobudzenie aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców gminy poprzez przełamywanie bariery mentalności i utrzymującej się bierności. 2. Restrukturyzacja rolnictwa poprzez ograniczenie funkcji rolniczych na rzecz nierolniczych. 3. Rozwój agroturystyki i innych form wypoczynku. 4. Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju usług i małych zakładów produkcyjnych. Cele pośrednie: 1. Rozwój infrastruktury technicznej. 2. Rozwój infrastruktury społecznej. 3. Ochrona środowiska naturalnego. Cele bezpośrednie będące również kierunkami rozwoju zostały dookreślone poprzez wskazanie działań operacyjnych lub przedsięwzięć do realizacji.
5 Nagłowice 2004 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W GMINIE.
2. Analiza społeczno- gospodarcza gminy Nagłowice Gmina Nagłowice położona jest w południowo-zachodniej części województwa świętokrzyskiego, w sąsiedztwie gmin: Jędrzejów, Sędziszów, Słupia Jędrzejowska, Moskorzew, Radków i Oksa i zajmuje obszar 11 730 ha. Większość obszaru gminy leży w dorzeczu rzeki Białej Nidy, tylko część południowa znajduje się w dorzeczu rzeki Mierzawa. Biorąc pod uwagę powierzchnię i ilość miejscowości gmina klasyfikuje się w przedziale średnich gmin w województwie świętokrzyskim. Natomiast pod względem gęstości zaludnienia w stosunku do średniej wojewódzkiej i sąsiednich gmin klasyfikuje się poniżej średniej. Obszar Nagłowic zaliczony został w planach przestrzennego zagospodarowania województwa jako gmina posiadająca duże możliwości dla rozwoju turystyki, a przede wszystkim agroturystyki. Teren gminy charakteryzuje się wysokim walorami krajoznawczymi oraz przyrodniczymi i stanowi w województwie jeden z głównych obszarów, na którym mogą i powinny rozwijać się wszystkie formy rekreacji i wypoczynku. Ściślejsze związki Gmina Nagłowice utrzymuje z Jędrzejowem i Sędziszowem, ze względu na zatrudnienie mieszkańców Nagłowic w przedsiębiorstwach tych gmin. Zauważa się większe oddziaływanie na gminę Jędrzejów, ponieważ znaczna część młodzieży uczy się tam w szkołach średnich. Sytuacja ta zmieniła się z chwilą powstania powiatu jędrzejowskiego – nowej jednostki samorządowo-organizacyjnej, koordynującej niektóre dziedziny życia społecznego Przez teren gminy przebiega droga krajowa Nr 78 o długości 15 km (Cierno, Zdanowice, Nagłowice, Ślęcin, Jaronowice), droga wojewódzka o długości 3 km (Sulejów – Nagłowice), drogi powiatowe o łącznej długości 58,355 km oraz drogi gminne o długości 40,2 km. Problem budowy dróg obecnie jest najpoważniejszym do rozwiązania.
2.1. Ludność. Według stanu na dzień 07.04.2004 roku ludność Gminy Nagłowice liczyła 5601 osoby, w tym mężczyzn - 2 815 i kobiet - 2786. Na 100 mężczyzn przypada prawie 99 kobiet. Gęstość zaludnienia na 1 km 2 wynosi 48 osób.
6 Nagłowice 2004 Tabela nr 1
Ludność zamieszkuje w 17 sołectwach:
Pobyt stały Pobyt K M Razem Czasowy 1. Brynica Mokra- 210 0 102 108 210 2. Caców - 128 3 65 66 131 3. Chycza Brzóstki- 31 3 14 20 34 4. Cierno Żabieniec- 473 3 243 233 476 5. Deszno- 569 5 279 295 574 6. Jaronowice- 306 2 152 156 308 7. Kuźnice- 66 0 37 29 66 8. Nagłowice- 837 67 441 463 904 9. Nowa Wieś- 258 2 133 127 260 10. Rakoszyn- 347 5 176 176 352 11. Rejowiec- 60 4 29 35 64 12. Ślęcin- 402 6 213 195 408 13. Trzciniec- 653 2 334 321 655 14. Warzyn Pierwszy- 310 2 160 152 312 15. Warzyn Drugi- 254 1 120 135 255 16. Zagórze- 333 1 165 169 334 17. Zdanowice- 252 6 123 135 258
RAZEM K:2786 M:2815 5601
Sama wieś Nagłowice liczy 904 osoby, pozostałe wsie są to natomiast miejscowości o bardzo zróżnicowanej liczbie mieszkańców. W 3-ech miejscowościach mieszka poniżej 100–osób, w jednej zamieszkuje poniżej 200 osób, w 4-ech kolejnych liczba mieszkańców wynosi poniżej 300 osób, w czterech następnych wsiach liczba mieszkańców przekracza 300 osób, w dwóch następnych mieszka powyżej 400 mieszkańców, w jednym zamieszkuje powyżej 500 osób i w kolejnej miejscowości mieszka poniżej 700 osób. Pod względem liczby ludności w skali województwa gmina lokalizuje się poniżej średniej. Szczegółowe dane liczbowe podano w tabeli nr 1. W stosunku do gmin sąsiednich przedstawia się to następująco:
7 Nagłowice 2004 Ludność w gminach sąsiednich: Tab. Nr 2 Nagłowice, Oksa, Słupia Jędrzejowska, Jędrzejów. Ilość Pow. Sołectwa Miejsco- Ludność kobiet na Wyszczególnienie w km 2 wości mężczy- 100 ogółem źni kobiety na km2 mężczyzn Nagłowice 117 17 17 5601 2815 2786 48 99 Oksa 90 16 13 5 034 2 501 2 533 56 101 Słupia 108 14 14 4 677 2 344 233 43 99 Jędrzejowska Jędrzejów 216 37 38 29 598 14 414 15184 137 105
Z przeprowadzonych wywiadów, analiz i ankiet oraz danych WUS wynika, że z rolnictwa w gminie utrzymuje się co drugi mieszkaniec, a co siódmy mieszkaniec utrzymuje się z emerytury i renty. Źródła utrzymania mieszkańców gminy zgodnie z przeprowadzoną analizą są następujące: - praca w gospodarstwie rolnym - 40 % - emerytury i renty - 15 % - gospodarstwo + praca dodatkowa - 20 % - zasiłki dla bezrobotnych - 2 % - praca na własny rachunek - 6 % - praca najemna - 13 % - inne - 4 % Populacja ludzi czynnych zawodowo charakteryzuje się niekorzystną strukturą wieku. Według dostępnych danych ponad połowę populacji (53 %) stanowią osoby w wieku powyżej 44 lat, a co piąta osoba jest w wieku poprodukcyjnym. Zmniejszyła się ilość osób w wieku produkcyjnym z 2930 w 1998 roku do 2895 w 1999 roku. Wśród osób związanych z rolnictwem 49 %, stanowią kobiety, a 51 % mężczyźni. Na 1000 mieszkańców w gminie przypada 9,6 urodzeń w skali roku. Współczynnik dzietności wynosi 1,5 co nie gwarantuje nawet prostej reprodukcji pokoleń. W 2003 roku przyrost naturalny był ujemny i wynosił -2,8 %. Maleje też liczba zawieranych małżeństw. Obecnie na 1000 mieszkańców w gminie przypada 8,2 zawieranych w ciągu roku małżeństw, podczas gdy w latach 80-tych wskaźnik ten wynosił 11. Umieralność ludności w gminie Nagłowice jest wyższa niż w miastach. W 1998 roku w gminie Nagłowice śmiertelność wynosiła 15 zgonów, a średnio w miastach 12 na 1000 mieszkańców, natomiast w 2003 roku śmiertelność wynosiła 14,6 zgonów w gminie Nagłowice.
8 Nagłowice 2004 2. 2. Środowisko Przyrodnicze Ochrona przyrody Na terenie gminy istnieją zabytkowe parki wraz z pomnikami przyrody, wpisane do rejestru zabytków, z czego parki położone w Nagłowicach i w Desznie stanowią własność gminy. Parki te wymagają przeprowadzenia znacznych prac porządkowych i restauracyjnych. Szczególnie w parku wokół Dworku Mikołaja Reja z uwagi na ruch turystyczny niezbędne jest przeprowadzenie pilnych prac, tak, aby mógł on stanowić dodatkową atrakcję turystyczną gminy.
2. 3. Turystyka Turystyka wiejska staje się coraz popularniejszą formą wypoczynku. Agroturystyka w gminie Nagłowice nie jest zjawiskiem nowym, gdyż pierwsze gospodarstwa rozpoczęły działalność już w 1994 roku. Obecnie jest 12 gospodarstw rolniczych dobrze przygotowanych do przyjmowania gości, którym poza zakwaterowaniem oferuje się wyżywienie, wypoczynek, poznawanie zwyczajów i codziennego życia na wsi. Dla zainteresowanych gości istnieje możliwość włączenia się do prac polowych. W samych Nagłowicach znajduje się zespół pałacowo-parkowy przypominający czasy, gdy od XV do XVII wieku żyła tu rodzina Rejów. W parku rośnie grupa pięknych dębów, uznanych za pomniki przyrody oraz niezwykle rzadki w Polsce okaz perukowca podolskiego. Godne uwagi są także między innymi: choinka kanadyjska, orzech szary, jałowiec wirginijski, aleja grabowa, wiązy i okazałe modrzewie. Niestety park w ostatnich latach pozostawiony był bez szczególnej pielęgnacji. Atutem gminy są duże kompleksy leśne sąsiadujące z typowymi terenami rolniczymi oraz stawy rybne o łącznej powierzchni 149 ha. Liczne stawy i jeziorka stanowią prawdziwy raj dla ptactwa wodnego, którego stanowiska należą do unikatowych w skali kraju. Tereny te wabią swoim urokiem nie tylko ptactwo wodne, ale także wędkarzy. W naszym rejonie znajduje się wiele ośrodków wypoczynkowych o lokalnym charakterze. Są tu zalesione wzgórza, oczka wodne, ptactwo i ciekawe okazy flory. Uzupełnieniem naturalnych warunków są możliwości wypoczynku aktywnego, spożywania „zdrowej żywności” do uprawy, której istnieją idealne warunki. Ze względu na rolniczy charakter gminy, agroturystykę należy traktować jako działalność dodatkową w gospodarstwie rolniczym. Zachętą do działalności agroturystycznej są sprzyjające warunki prawne i finansowe. Wstępną rekrutację i ocenę gospodarstwa podejmującego działalność turystyczną dokonuje kierownik referatu kultury w gminie, a w dalszej kolejności specjalista instruktor Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach. Gospodarstwo po zakwalifikowaniu i wpisaniu do ewidencji, zostaje włączone do akcji promocyjnej prowadzonej przez gminę i umieszczone w katalogu gospodarstw agroturystycznych województwa. Gospodarstwo agroturystyczne może liczyć na bezpłatną reklamę i promocję na targach turystycznych. Rok 1997 był 9 Nagłowice 2004 szczególny dla gminy. Dzięki bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla Krajów Europy Centralnej i Środkowej gmina uzyskała w drodze wygranego konkursu znaczną pomoc finansową w wysokości 293 470,00 złotych z przeznaczeniem na poprawę jakości produktu turystyki wiejskiej. Realizacja projektu pilotażowego pozwoliła na zrealizowanie modelowego ośrodka turystyki wiejskiej w gminie Nagłowice tak, aby inne gminy mogły wzorować się na tym przykładzie i wykorzystywać zastosowane w nim rozwiązania. W wyniku realizacji projektu powstały w gminie: Schronisko Młodzieżowe w Nagłowicach, Punkt Informacji Turystycznej w Dworku Mikołaja Reja, Świetlica Wiejska w Nagłowicach, Apartament i pokój w standardzie w Dworku Mikołaja Reja, Kort tenisowy, Pole namiotowe z zapleczem przy filialnej Szkole Podstawowej w Rakoszynie, Wakacyjna baza noclegowa w Szkole Podstawowej w Nowej Wsi, Oznakowana została ścieżka rowerowa, 5 gospodarstw otrzymało refundację części kosztów w łącznej wysokości 34 288 złotych, Fundusz koordynacyjny, na który gmina otrzymała 35 000 zł. Dzięki tym inwestycjom w 1997 roku gospodarstwa agroturystyczne przyjęły na nocleg z wyżywieniem ponad 500 turystów. W roku 2003 pokoje gościnne w Dworku Mikołaja Reja udzieliły 240 noclegów. Liczba zwiedzających Dworek Mikołaja Reja wyniosła 5890 osób. Na terenie gminy Nagłowice wzdłuż krajowej drogi Nr 78 zlokalizowane są parkingi oraz istnieje dość dobrze rozwinięta baza gastronomiczna, w miejscowościach Nagłowice, Jaronowice, Cierno Żabieniec znajdują się zajazdy z miejscami noclegowymi. Gmina Nagłowice jest członkiem Regionalnej Organizacji Turystycznej, co pozwala na promowanie gminy na każdej imprezie turystycznej. W latach 2003/2004 gmina uczestniczyła i będzie uczestniczyć cyklicznie w następujących imprezach: - Tour-Salon Poznań 2003, - Targi Turystyczne Warsaw 2003, - Regiony Turystyczne na Styku Kultur – Łódź 2003, 2004, - Voyager Kielce 2003, 2004, - Targi Lato w Warszawie 2004. Dzięki członkostwu w ROT gmina promowana jest również poza granicami między innymi na Targach ITB Berlin 2003, 2004.
2. 4. Zagospodarowanie Przestrzenne Obecne kierunki rozwoju gospodarczego gminy idą w kierunku ochrony środowiska naturalnego określono terminem „ekorozwój”. Są działaniami ukierunkowanymi na
10 Nagłowice 2004 lokalną przestrzeń ekologiczną. Nie jest to już w ujęciu tradycyjnym tylko ochrona środowiska, lecz uwzględniający aspekty ekonomiczne, środowiskowe i społeczne rozwój, bezpieczny i korzystny dla człowieka, środowiska i gospodarki. Ekorozwój nie hamuje postępu gospodarczego, lecz jest jego stymulatorem. Ekorozwój, czyli rozwój zrównoważony gminy wymaga, z jednej strony otwarcia drogi dla szeroko pojętego rozwoju gospodarczego, z drugiej natomiast odpowiedniego zapewnienia ochrony środowiska dla spełnienia wymagań ustawowych. Nikt na przykład nie rozpocznie działalności inwestycyjnej, jeśli nie będzie miał gdzie składować odpadów i odprowadzać ścieków, gdyż nie pozwolą na to obowiązujące przepisy. Natomiast wysokie koszty wywozu odpadów i ścieków na duże odległości są nieekonomiczne. Tworzy się, więc zamknięte koło utrudniające uruchomienie działalności gospodarczej. Aby jednak stymulować rozwój gospodarczy, należy stworzyć w gminie odpowiednie warunki dla polepszenia stanu ochrony środowiska.
Infrastruktura techniczna - Poziom i dobre funkcjonowanie infrastruktury technicznej ma wpływ na standard cywilizacyjny danej jednostki terytorialnej, jaką jest gmina. Jest również jednym z mierników atrakcyjności dla turystów i przedsiębiorców. Obecny poziom infrastruktury w gminie należy ocenić jako niski, chociaż w ostatnim okresie nastąpiło znaczne ożywienie w tym zakresie, jest to dobry prognostyk dla jej mieszkańców.
2. 4. 1. Gospodarka wodno-ściekowa. W zakresie gospodarki wodno-ściekowej w gminie Nagłowice występuje nadal wiele potrzeb inwestycyjnych. Następną istotną sprawą dla gminy Nagłowice są działania w celu zwiększenia retencji. Właściwie oczyszczone ścieki odprowadzone do wód powierzchniowych przyczynią się do poprawy ich stanu czystości. Czyste wody można będzie retencjonować, co niewątpliwie przyczyni się do wzrostu stanu istniejących dotychczas zasobów wodnych, zwiększy się stopień nawodnienia w rolnictwie oraz poprawią się możliwości rekreacyjne gminy. Planuje się realizację inwestycji Małej Retencji pod nazwą „Budowa Zbiornika Retencyjnego „ na rzece Rakoszyniance. Zbiornik ten będzie spełniał podwójna korzystną rolę poprzez uregulowanie gospodarki wodnej i rekreacji gminy. Pod zalanie zbiornika planuje się przeznaczyć powierzchnię łącznie 22.00 ha, w tym grunty stanowiące własność gminy o powierzchni 16.50 ha.
2. 4. 2. Gospodarka odpadami W myśl ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w roku 2003 został uchwalony program dotyczący szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku
11 Nagłowice 2004 na terenie gminy. Program ten począwszy od miesiąca kwietnia 2004 r. zostaje sukcesywnie wprowadzany. Zasady ujęte w tym programie, określają obowiązki dla właścicieli nieruchomości w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie swoich nieruchomości. Wprowadzono system gromadzenia odpadów komunalnych na terenie poszczególnych nieruchomości, poprzez zobowiązanie właścicieli nieruchomości do wyposażenia swoich nieruchomości w pojemniki na odpady stałe. Właściciele nieruchomości zobowiązani są do zawierania umów indywidualnych na wywóz odpadów komunalnych z podmiotami uprawnionymi, którzy posiadają wydane zezwolenia na odbiór odpadów komunalnych z terenu naszej gminy. Gmina Nagłowice nie posiada własnego składowiska odpadów komunalnych. Obecnie odpady z terenu gminy będą wywożone na wysypisko odpadów komunalnych w Borszowicach k/ Sędziszowa i Janiku k/ Ostrowca. Ze względu na dużą liczbę turystów przebywających na terenie gminy w obliczeniach należy przyjąć wytwarzanie około 200kg na rok odpadów przez jednego mieszkańca. Uwzględniając niezbyt dużą powierzchnię gminy nie jest celowa budowa własnego składowiska odpadów komunalnych. Gmina winna dążyć do porozumienia z gminami sąsiednimi, co do wspólnego użytkowania jednego wysypiska. Najlepszym partnerem do takiego porozumienia są gminy z powiatu jędrzejowskiego. Natomiast posiadane lub możliwe do wygospodarowania środki należy przeznaczyć na zorganizowanie selektywnej zbiórki odpadów oraz zorganizowanie punktów skupu surowców wtórnych w celu zminimalizowania ilości odpadów przewożonych na składowiska. Zasadnym jest wybór wariantu segregacji odpadów, a mianowicie w pierwszej kolejności segregacja na odpady mokre i odpady suche. Przy czym odpady mokre, tj. organiczne należy przeznaczyć do kompostowni, która powinna funkcjonować przy oczyszczalniach ścieków (gminnych lub w pobliskich gminach), gdzie będą również kompostowane osady ściekowe. Pozostałe odpady mogłyby być kierowane na składowisko odpadów. Należy się wówczas liczyć z dużymi kosztami, a składowanie tych odpadów na składowiskach innych gmin, bądź szybkie zapewnienie ewentualnego wspólnego z innymi gminami składowiska odpadów.
2. 4. 3. Ochrona powierza W zakresie ochrony powietrza gmina winna dążyć do zmiany istniejących kotłowni na opalane olejem, gazem lub korzystać z nowoczesnych technologii, a także systematycznie prowadzić termomodernizację budynków i wymianę okien na bardziej szczelne, celem zmniejszenia zużycia opału. Wszystko to przyczyni się do mniejszej emisji SO2 i wyeliminowania odpadów stałych. Powstające nowe zakłady rzemieślnicze, warsztaty czy ośrodki rekreacyjne muszą w pełni spełniać przepisy ochrony powietrza – stosując środki zapobiegające emisji szkodliwych substancji do atmosfery.
12 Nagłowice 2004 2. 4. 4. Ochrona gleby Ze względu na fakt znacznego udziału gleb kwaśnych, bardzo ważne jest ich systematyczne wapniowanie. Należy zaplanować i realizować je zgodnie z zaleceniami agrochemicznymi.
2. 4. 5. Zanieczyszczenia obszarowe Ze względu na specyfikę gminy (obszary chronione, tereny rekreacyjne), należy szczególnie dbać o unikanie zanieczyszczeń obszarowych środowiska. Służby rolne winny podjąć akcję szkoleń na temat właściwego stosowania środków ochrony roślin, ze szczególnym zwróceniem uwagi na dawki, sposób stosowania oraz okresy karencji.
2. 4. 6. Zaopatrzenie w wodę. Gmina ma niedostatecznie rozwiązany problem zaopatrzenia mieszkańców w wodę nadającą się do picia. Na omawianym obszarze czynne są dwa ujęcia wody pitnej w Nagłowicach i Jaronowicach, z których zaopatrywane są tylko te dwa sołectwa. Na ogólną liczbę 17 sołectw aż 15 nie posiada wodociągu. W świetle powyższej sytuacji należałoby przeprowadzić analizę potrzeb i na jej podstawie sporządzić harmonogram inwestycji w zakresie zwodociągowania i kanalizacji. Najbezpieczniejszym źródłem zaopatrzenia mieszkańców w wodę do picia jest jej dostarczenia poprzez wodociąg, który podlega stałej kontroli. Wychodząc naprzeciw powyższym potrzebom, należy zaplanować w wieloletnich planach inwestycyjnych, również realizację zadań inwestycyjnych dotyczących zwodociągowania poszczególnych sołectw. Na terenie gminy tylko dwie miejscowości posiadają sieć wodociągową tj. Jaronowice i Nagłowice, przy czym wodociąg w miejscowości Jaronowice wybudowany został w latach 60 z rur azbestowo-cementowych znacznie już zniszczonych, w pasie drogi krajowej 78, w związku z tym należy pilnie wybudować powtórnie wodociąg w tej miejscowości. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 12,2 km. Pozostałe 15 miejscowości gminy nie są zwodociągowane. Właściciele gospodarstw czerpią wodę z własnych studni (posiadają w większości własne hydrofory do czerpania wody). Ze względu na to, że są to płytkie ujęcia (w części gminy występują lekkie i przepuszczalne gleby) oraz nierozwiązany jest problem ścieków, to woda w większości studni nie nadaje się do picia ze względu na skażenie bakteriologiczne i przekroczoną normę zawartości azotanów. Problem zwodociągowania pozostałych 15 miejscowości jest, zatem bardzo istotny. Rozwiązanie tego problemu do 2007 roku pomimo możliwości pozyskania znacznych środków finansowych z zewnątrz, w tym również ze środków pomocowych Unii Europejskiej, nie jest możliwe. Pewne koszty w realizacji tej inwestycji muszą ponieść również i sami mieszkańcy poszczególnych sołectw.
13 Nagłowice 2004 2. 4. 7. Oczyszczalnia ścieków i kanalizacja. Podobnie duże potrzeby inwestycyjne występują w zakresie gospodarki ściekowej. Na terenie gminy funkcjonują dwie oczyszczalnie: jedna w Nagłowicach, do której ścieki dopływają kolektorem sanitarnym o długości 3,8 km ścieki z części Nagłowic, jest to oczyszczalnia typu „BIOVAC”– biologiczno – chemiczna o wydajności 78 m3/d. Podłączonych jest 50 gospodarstw domowych, Szkoła, Ośrodek Zdrowia, Dom Dziecka im. I. Mrożewskiej oraz blok mieszkalny Spółdzielni Mieszkaniowej. Druga w Warzynie Pierwszym jest to oczyszczalnia typu „BIO-CLEAR” o wydajności 20 m3/d. Na dzień 31 grudnia 2003 r. stan sieci kanalizacyjnej wynosi1,2 km. 0czyszczalnia ta przyjmuje ścieki pochodzące ze Szkoły Podstawowej w Warzynie Pierwszym i z 21 gospodarstw. Ścieki z części Nagłowic, najbliższych wsi, gromadzone w zbiornikach bezodpływowych powinny być odwożone do punktu zlewnego zlokalizowanego na terenie oczyszczalni ścieków w Nagłowicach. Zadaniem niezwykle istotnym w najbliższych latach winna być rozbudowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Nagłowice wraz z dalszą budową kolektorów sanitarnych oraz budowa w Zdanowicach oczyszczalni ścieków wraz z kanalizacją, która obsługiwałaby południowo- wschodnią część gminy .
2. 4. 8. Łączność i telefonizacja Gmina posiada nowoczesną centralę oraz łączność światłowodową z centralą nadrzędną w Sędziszowie. Aktualnie stelefonizowane są wszystkie sołectwa, a telefony stacjonarne posiada 564 gospodarstwa, praktycznie co 3 gospodarstwo domowe posiada telefon i jest to 100,1 telefonów na 1000 mieszkańców. Stwierdzić należy, że problem telefonizacji w gminie Nagłowice nie został rozwiązany i nie wszyscy zainteresowani mogą bez większych przeszkód technicznych otrzymać połączenie telefoniczne. Ponadto mieszkańcy korzystają z telefonii komórkowej. Na terenie gminy są dwie wieże sieci telefonii komórkowej (PTK- Centertel Sp. zoo., ERA GSM).
2. 4. 9. Drogi. Głównymi traktami gminy są: droga krajowa Nr 78 łącząca Jędrzejów i gminę Nagłowice z aglomeracją Śląską, oraz droga wojewódzka Nr 742 Nagłowice-Włoszczowa. Gmina posiada na swym terenie: - 15 km dróg krajowych, - 3,4 km dróg wojewódzkich, - 58,7 km dróg powiatowych, - 40,2 km dróg gminnych w tym według stanu na dzień 1 maja 2004 r. - utwardzonych 22 km, o nawierzchni ulepszonej asfaltobetonem 7932 km, o nawierzchni gruntowej 18,2 km, - 80 km dróg dojazdowych do pól.
14 Nagłowice 2004 Tabela Nr 3 Wykaz dróg na terenie gminy Nagłowice L.p Nr Nazwa drogi wg Przebieg Rodzaj nawierzchni Ilość Ilość Długość Długość . ewidencyjny urzędowego drogi w mostów prze- drogi drogi na drogi wykazu dróg pustów terenie gminie gminy GMINNE 1. 002318 T Caców – Caców Tłuczniowa - - 3.250 2.500 Przysłów Dziadówki gruntowa Ciern. 2. 002319 T Zdanowice- Zdanowice- asfaltobeton-1000 mb - - 3.800 3.800 Cierno Cierno tłuczniowa-350 mb gruntowa-2450 mb
3. 002320 T Nowa Wieś- Nowa gruntowa - - 2.800 2.800 Ignaców Wieś- tłuczniowa Ignaców 4. 002321 T Nowa Wieś Nowa Wieś gruntowa - - 4.400 4.400 Zalesie, Zalesie, Warzyn Warzyn 5. 002322 T Trzciniec- Trzciniec- gruntowa - - 3.000 3.000 Nowa Wieś Nowa Wieś 6. 002323 T Jaronowice- Jaronowice asfaltobeton-1500mb - - 6.900 3.800 Chycza -Kuźnice, tłuczniowa-1000 mb Brzostki gruntowa-1300 mb 7. 002324 T Jaronowice- Jaronowice asfaltobeton-1300 mb - - 3.800 3.800 Trzciniec- - Trzciniec- tłuczniowa-2500 mb
asfaltobeton-1400 mb - - 2.550 2.550 8. 002325 T Ślęcin- Ślęcin- tłuczniowa-700 mb Rakoszyn Rakoszyn gruntowa- 450 mb
9. 002326 T Rejowiec- Rejowiec- asfaltobeton-1000 mb - - 2.600 2.600 Nagłowice Nagłowice gruntowa-900 mb tłuczniowa-700 mb
10. 002327 T Zdanowice Zdanowice, tłuczniowa 1 1 3.250 3.250 Nowa Wieś Zawodzie gruntowa Nowa Wieś 11. 002328 T Popowice- Nagłowice asfaltobeton 1350 - - 5.200 5.200 Nagłowice tłuczniowa gruntowa
12. 002329 T Cierno- Cierno asfaltobeton-326 mb - - 1.300 0.300 Przysłów Dziadówki tłuczniowa-974 mb gruntowa 13. 002330 T Warzyn- Warzyn asfaltobeton 700 - - 2.800 1.200 Prząsław tłuczniowa
15 Nagłowice 2004 14. 002331 T Kierzki- Zagórze tłuczniowa - - 2.500 1.300 Potok Wielki Tabela Nr.4 DROGI POWIATOWE 1. 0172 T Jaronowice- Jaronowice- tłuczniowa - - 26 000 12.100 Skroniów- Rakoszyn asfaltobeton Dalechowy Nowa Wieś gruntowa Warzyn 2. 0174 T Deszno- Deszno- asfaltobeton - - 9.600 4.800 Zagórze- Zagórze- pow.utrw.grysami Potok 3. 0202 T Chlewice- Trzciniec asfaltobeton - - 5.240 1.040 Sieńsko- Trzciniec 4. 0203 T Rakoszyn- Rakoszyn tłuczniowa - - 4.500 3.000 Sieńsko gruntowa 5. 0204 T Nagłowice Nagłowice asfaltobeton - - 11.850 7.585 Trzciniec- Rakoszyn gruntowa Sędziszów Trzciniec 6. 0205 T Trzciniec- Trzciniec- tłuczniowa - - 7.330 7.330 Deszno Deszno Warzyn Warzyn 7. 0206 T Trzciniec- Trzciniec asfaltobeton - - 7.800 2.400 Wojciechowice gruntowa Krzcięcice 8. 0208 T Cierno- Cierno asfaltobeton - - 8.650 6.550 Zaszosie- Warzyn tłuczniowa Zagórze- Zagórze Krzcięcice
9. 0209 T Zdanowice- Zdanowice- asfaltobeton - - 2.500 2.500 Brynica Mokra Brynica pow.utrw. Mokra grysami i smołą 10. 0210 T Węgleszyn- Caców Powierzchnie - - 4.100 Trzciniec- utrwalone Prząsław grysami i smołą 11. 0213 T Popowice- gruntowa - - 6.950 6.950 Cierno tłuczniowa Żabieniec- Powierzchnia Cierno utrwalona Zabieniec grysem, postartobeton
DROGI WOJEWÓDZKIE 1. Sulejów- Nagłowice 3.375 Nagłowice
16 Nagłowice 2004 DROGI KRAJOWE 1. 78 Siewierz- Cierno beton 1 - 31.809 15.000 Jędrzejów Zdanowice asfaltowy Nagłowice Ślęcin Jaronowice
Wzdłuż drogi krajowej Nr 78 została wybudowana w miejscowości Nagłowice stacja paliw oraz zaplanowana jest budowa stacji paliw w miejscowości Cierno-Żabieniec. Inwestycja te będzie realizowana przez inwestorów z zewnątrz. Na terenie gminy wzdłuż drogi nr 78 wybudowana została ścieżka rowerowa o długości 2 km łącząca miejscowości Nagłowice i Ślęcin. Celem zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, zaplanowana jest również dalsza budowa ścieżek rowerowych wzdłuż drogi krajowej Nr 78 w pierwszej kolejności miejscowościach Nagłowice oraz Jaronowice, Ślęcin, Zdanowice. Na podstawie przeprowadzonych w 2000 r. badań przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w Kielcach, stan ruchu, a tym samym obciążenie drogi Nr 78 przedstawia się następująco: - do granicy województwa ( miejscowość Moskorzew-granica województw Świętokrzyskie –Śląskie) w ciągu doby przejechało 6473 samochodów, w tym 1180 to samochody ciężarowe, - odcinek drogi Nagłowice- Jędrzejów w ciągu doby przejechało 7375 samochodów, w tym 1280 to samochody ciężarowe. Pomimo, iż kolejne badania ruchu na drogach będą wykonywane w 2004r., już w tym momencie Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad stwierdza, że ruch na drodze krajowej Nr 78, wzrósł, o co najmniej 20%.
2. 4. 10. Komunikacja. Odbywa się przy pomocy środków Państwowej Komunikacji Samochodowej oraz własnych środków lokomocji. Mieszkańcy gminy odczuwają brak dogodnego i szybkiego połączenia z miastami. Komunikację na terenie gminy w znacznym stopniu utrudnia nie najlepszy stan dróg.
2. 4. 11 Internet Internet stał się najszybszym i jednym z prostszych nośników informacji. W naszej gminie istnieją dwie kafejki internetowe oraz Gminne Centrum Informacji z 10 stanowiskami komputerowymi, które pomaga bezrobotnym, absolwentom poprzez bezpłatny dostęp do internatu w wyszukiwaniu ofert pracy oraz w wyborze szkół.
17 Nagłowice 2004 Zaczynamy dostrzegać zalety i korzyści INTERNETU - najszybciej rozwijającego się zjawiska ostatnich lat. Poprzez dostęp do Internetu mieszkańcy Gminy mają możliwość poznania najpopularniejszego źródła informacji i dołączenie do tych, którzy już od dłuższego czasu korzystają z dobrodziejstwa Internetu. Gmina Nagłowice ma założoną własną stronę internetową, na której umieszczone są bieżące informacje dotyczące działalności gminy oraz ważnych wydarzeń związanych z Gminą Nagłowice.
2. 5. Nieruchomości Gminy Nagłowice przeznaczone do sprzedaży Tabela nr 5 Nr Pow. Cena Informacja Lp Położenie Opis działki w ha Wywoławcza o przeznaczeniu Nieruchomość zabudowana (była Sprzedaż w trybie przetargu 2 165/1 0,3200 Nowa Wieś 20 830,00 baza SKR) nieograniczonego Nieruchomość niezabudowana Sprzedaż w trybie przetargu 3 859 0,3000 Deszno 2 310,00 (wyrobisko gliny) nieograniczonego Sprzedaż w trybie przetargu 4 111 2,5000 Deszno Działka rolna 9 100,00 nieograniczonego Sprzedaż w trybie przetargu 5 168 1,6000 Deszno Działka rolna 6 970,00 nieograniczonego Sprzedaż w trybie przetargu 6 170 1,2600 Deszno Działka rolna 5 480,00 nieograniczonego Działka budowlana Sprzedaż w trybie przetargu 7 992/2 0,2700 Deszno 6 530,00 (niezabudowana) nieograniczonego Działka zabudowana –budynek w Sprzedaż w trybie przetargu 8 168/21 Jaronowice 55 640,00 0,0400 stanie surowym nieograniczonego (Zabytek)-ruiny murów byłej Sprzedaż w trybie przetargu 9 1052/1 2, 4781 Nagłowice 51 020,00 stajni z XIX w. nieograniczonego (Zabytek)- zabudowany Sprzedaż w trybie przetargu 10 1052/2 0,1600 Nagłowice 39 250,00 spichlerzem z XIX w. nieograniczonego Działka przeznaczona pod Sprzedaż w trybie przetargu 11 171 0,0300 Zagórze 570,00 budownictwo zagrodowe nieograniczonego Nieruchomość zabudowana Sprzedaż w trybie przetargu 12 903/1 1,3400 Deszno 29 630,00 (była baza Kółka Rolniczego) nieograniczonego Sprzedaż w trybie przetargu 13 505/1 0,1676 Nagłowice Działka budowlana 10 300,00 nieograniczonego Sprzedaż w trybie przetargu 14 500 0,2826 Nagłowice Działka budowlana brak wyceny Nieograniczonego Sprzedaż w trybie przetargu 15 498 0,4628 Nagłowice Działka budowlana brak wyceny nieograniczonego
2. 6. Obiekty Dziedzictwa Kulturowego W Nagłowicach znajduje się Dworek Mikołaja Reja, w którym mieści się Izba Pamięci Mikołaja Reja oraz Gminna Biblioteka Publiczna, która powstała w 1947 roku. Decyzją Rady Gminy Nagłowice w 1996 roku wszystkie biblioteki na terenie gminy zostały przekształcone w referat kultury Urzędu Gminy i tym samym włączono
18 Nagłowice 2004 je w strukturę organizacyjną Urzędu. W związku z tym działalność dawnej Gminnej Biblioteki Publicznej została poszerzona o zadania z zakresu promocji gminy oraz turystyki itp. Na to składa się między innymi: obsługa ruchu turystycznego w Izbie Pamięci Mikołaja Reja, wynajem pokoi gościnnych, prowadzenie Informacji Turystycznej i kawiarenki internetowej opieka nad gospodarstwami agroturystycznymi oraz prowadzenie biblioteki, której księgozbiór liczy 15 432 woluminów. Na bazę kulturalną gminy składają się ponadto dwie biblioteki filialne w Trzcińcu ( 6 756 woluminów) i w Warzynie (6 265 woluminy) oraz 2 punkty biblioteczne. Placówki te mają już kilkudziesięcioletnią tradycję wrosły w pejzaż gminy, a rozszerzony zakres działalności Gminnej Biblioteki Publicznej, nietypowy jak na wiejską bibliotekę sprawia, że jako jedyne ośrodki kultury są dobrze postrzegane w środowisku lokalnym i poza nim. Do zabytków historycznych gminy Nagłowice zaliczone zostały: W Ciernie Żabieńcu 1. Zespół Kościoła Parafialnego pod wezwaniem Św. Marcina, murowany z 1595 roku, 2. Pozostałość Zespołu Dworskiego park – początek XIX wieku, 3. Dom nr 18 wł. Maria Krzysztofik - murowany pocz.XXw, 4. Dom nr 19 wł. Krystyna Szyndler – drewniany 1901 rok, 5. Dom nr 28 wł. Tomasz Wróblewski –drewniano-murowany 1915 r. 6. Dom nr 32 wł. Stanisław Pasternak – drewniany XIX wiek, 7. Dom nr 43 wł. Otylia Wróblewska – drewniany pocz. XX wieku, 8. Dom nr 99 wł. Bolesław Równicki – drewniany pocz.XIX wiek, 9. Dom z częścią gospodarczą nr 110 wł.Maria Makulska – drewniano - murowany koniec XIX wieku. w Desznie 1. Dom nr 39 własność Urzędu Gminy murowany z około 1910 roku, 2. Zespół Dworski – obecnie Szkoła Podstawowa: a) dwór murowany 1886 – 1890; b) park XVIII wiek; 3. Dom nr 112 wł. Anna Kowalska i Mieczysław Wiatr drewniany wykonany w 1900 roku, 4. Dom nr 123 wł. Bolesław Kowalski drewniano- murowany z XIX wieku,
w Jaronowicach 1. Zespół Dworski obecnie własność Państwa Piątków, a) dwór murowany z XVIII wieku gruntowa przebudowa wykonana w 1985 roku; b) park z XVIII wieku;
19 Nagłowice 2004
w Nagłowicach 1. Zespół Kościoła Parafialnego pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej: a) kościół murowany od 1908 do 1914 roku – architekt Marceli Paweł Plebański; b) ogrodzenie murowane w XX wieku; c) plebania murowana około 1910 roku – architekt M.P. Plebański; 2. Kapliczka murowana z 1908 roku, 3. Zespół Dworski: a) dwór – obecnie biblioteka i Muzeum Mikołaja Reja murowane po 1878 roku na miejscu starego dworu, gruntownie restaurowany w latach 1985-1987; b) pałac – obecnie Dom Dziecka im.I.Mrożewskiej, murowany po 1930 roku z wykorzystaniem starej oficyny dworskiej; c) oficyna z XX wieku; d) rządówka – obecnie dom mieszkalny , własność Domu Dziecka im. Ireny Mrożewskiej; e) stajnia murowana w XIX wieku; f) spichlerz murowany w XIX wieku; g) Kuźnia z XX wieku – obecnie garaż Państwowego Domu Dziecka; h) park z XVII wieku. w Rakoszynie 1. Kościół Parafialny św. Stanisława Biskupa, drewniany z 1778 roku, 2. Zespół pozostałości parku z XVIII wieku, w Ślęcinie 1. Zespół Dworski – park krajobrazowy z XIX wieku.
w Trzcińcu 1. Dwór murowany z 1897 roku własność Szkonter Andrzej, 2. Kościół Parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Św. – drewniany z 1928 roku, 3. Pozostałości parku z XIX wieku, 4. Stawy z XIX wieku, 5. Szkoła podstawowa murowana z 1929 roku, 6. Dom nr 4, drewniano - murowany z XIX wieku – własność Bogusław Trela. w Warzynie II 1. Zagroda z XIX wieku – własność Jerzy Szwej.
20 Nagłowice 2004
w Warzynie I 1. Dom nr 29 z XX wieku, 2. Dom nr 55 z 1915 roku. B rynica Mokra 1. Dom nr 13 z 1900 roku, własność Jan Czajor.
2. 7. Gospodarka Gminy Nagłowice
Gmina Nagłowice jest typową gminą rolniczą, a działalność gospodarcza prowadzona na jej terenie jest jedynie jej uzupełnieniem.
2. 8. Rolnictwo
Gmina Nagłowice posiada charakter rolniczy z przewagą gleb kl. IV – tej. Liczba gospodarstw domowych według danych spisu z 2002 roku ogółem gospodarstwa według siedziby gospodarstwa wynosi 1 177, w tym gospodarstwa indywidualne 1176. Struktura gleb: Gleby występujące na terenie gminy są bardzo zróżnicowane klasowo i przedstawiają się następująco: - gleby I klasy nie występują - II - II – 50 ha, co stanowi 0,6 % powierzchni, - II - III – 1 871 ha, co stanowi 23,2 % powierzchni, - II – IV – 3 360 ha, co stanowi 42,0 % powierzchni, - II – V – 1 319 ha, co stanowi 16,2 % powierzchni, - II – VI – 1 456 ha, co stanowi 18 % powierzchni. Tabela nr 6 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych (spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Ogółem W tym gospodarstwa indywidualne w ha w odsetkach w ha w odsetkach Ogółem 7662 100,0 7656 100,0
Użytki rolne 6943 90,6 6941 90,7 Grunty orne 6304 82,3 6304 82,3 w tym odłogi 401 5,2 401 5,2 ugory 64 0,8 64 0,8 21 Nagłowice 2004 Sady 32 0,4 30 0,4 Łąki 500 6,5 500 6,5 Pastwiska 107 1,4 107 1,4 Lasy i grunty leśne 377 4,9 377 4,9 Pozostałe grunty 342 4,5 338 4,4
Tabela Nr 7 Charakterystyka gospodarstw rolnych (spis powszechny 2002 r.) Grupy Liczba Powierzchnia w ha obszarowe gospodarstw ogółem użytki rolne lasy i grunty użytków rolnych leśne WEDŁUG SIEDZIBY GOSPODARSTWA OGÓŁEM OGÓŁEM 1177 7662 6943 377 do 1 ha 169 123 80 20 1-5 468 1652 1428 103 5 – 10 357 2734 2486 141 10 – 15 108 1424 1312 61 15 i więcej 75 1730 1638 52 w tym GOSPOARSTWA INDYWIDUALNE OGÓŁEM 1176 7656 6941 377 do 1 ha 169 123 80 20 1-5 468 1652 1428 103 5 – 10 357 2734 2486 141 10 – 15 108 1424 1312 61 15 i więcej 75 1730 1638 52
Tabela Nr 8 Gospodarstwa rolne według prowadzenia działalności gospodarczej (spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Liczba Powierzchnia w ha gospodarstw ogólna użytków rolnych OGÓŁEM GOSPODARSTWA 1177 7662 6943 prowadzące : wyłącznie działalność rolniczą 943 6686 6095 wyłącznie działalność 4 11 10 pozarolniczą 76 556 488
działalność rolniczą i pozarolniczą 154 410 350
Nie prowadzące działalności rolniczej pozarolniczej
22 Nagłowice 2004
Tabela Nr 9 Gospodarstwa rolne prowadzące działalność pozarolniczą (spis powszechny 2002r.) Wyszczególnienie Liczba gospodarstw W % ogółu gospodarstw rolnych OGÓLEM GOSPODARSTWA 1177 100,0 Prowadzące działalność w obrębie jednej sekcji pozarolniczej 75 6,4 w tym z zakresu: Handlu 24 2,0 Przetwórstwa przemysłowego 8 0,7 Budownictwa 4 0,3 Transportu i magazynowania # # Agroturystyki, wynajmu pokoi i 11 ... innych Prowadzące działalność w obrębie dwóch i więcej 5 0,4 sekcji działalności pozarolniczej
2. 8. 1. Produkcja roślinna Struktura zagospodarowania gruntów ornych ze względu na duże zróżnicowanie gleb skłaniają rolników do produkcji roślinnej tzn. zboża i rośliny okopowe. Najwięcej upraw zbożowych występuje w sołectwach: Jaronowice, Desznie, Trzcińcu, Nagłowicach natomiast ziemniaków w sołectwach: Trzciniec, Nowa Wieś, Rakoszyn, Jaronowice. Gospodarstwa specjalizujące się w produkcji roślinnej obecnie nie występują. Tabela Nr 10 Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów ( spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Ogółem W tym gospodarstwa indywidualne w ha w odsetkach w ha w odsetkach OGÓŁEM 5838 100,0 5838 100,0
Zboża ogółem a) 4826 82,7 4826 82,7 w tym zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi 4743 81,2 4743 81,2 Strączkowe jadalne na ziarno 2 0,0 2 0,0 Ziemniaki 459 7,9 459 7,9 Przemysłowe 21 0,4 21 0,4 w tym - - - - - buraki cukrowe 483 8,3 483 8,3 b) Pastewne 47 0,8 47 0,8 Pozostałe w tym 23 Nagłowice 2004 - warzywa 8 0,1 8 0,1
a) zboża ogółem łącznie z kukurydzą na ziarno. b) łącznie z mieszankami zbożowo- strączkowymi. Tabela Nr 11 Powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych( spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Ogółem W tym gospodarstwa indywidualne w ha w odsetkach w ha w odsetkach OGÓŁEM 4309 100,0 4309 100,0 Pszenica 1226 28,4 1226 28,4 Żyto 1098 25,5 1098 25,5 Jęczmień 1399 32,5 1399 32,5 Owies 319 7,4 319 7,4 Pszenżyto 267 6,2 267 6,2
Tabela Nr 12 Gospodarstwa rolne zajmujące się uprawą głównych ziemiopłodów( spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Liczba gospodarstw W % ogólnej liczby gospodarstw Zboża 963 81,8 Ziemniaki 920 78,2 Buraki cukrowe - - Warzywa 103 8,8 Pastewne a) 488 41,5
a) Na gruntach ornych
Tabela Nr 13 Powierzchnia uprawy poszczególnych gatunków drzew i krzewów owocowych oraz plantacji jagodowych ( spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Powierzchnia w ha w odsetkach DRZEWA OWOCOWE 30 100,0 Jabłonie 17 56,2 Grusze 2 7,4 Śliwy 3 10,1 Wiśnie 3 11,3 Czereśnie 2 7,1 Pozostałe 2 7,8 KRZEWY OWOCOWE I PLANTACJE JAGOWOWE 2 100,0 24 Nagłowice 2004 Agrest 0 21,6 Porzeczki 1 63,2 Maliny 0 14,6 Pozostałe 0 0,6
2. 8. 2. Produkcja zwierzęca Produkcja mleka i chów bydła opasowego jako kierunek produkcji w większym nasileniu występuje w gospodarstwach posiadających użytki zielone. Najwięcej mleka produkują gospodarstwa rolnicze położone w miejscowości Caców, Brynica Mokra, Deszno. Należy z zadowoleniem stwierdzić, że jakość skupowanego mleka spełnia europejskie standardy (opinia OSM). Kierunek produkcji mleka jest bardzo istotnym dla każdego gospodarstwa rolniczego, stanowi on bowiem równomierny dopływ gotówki w ciągu roku. Wzrosło również zainteresowanie rolników produkcją żywca wołowego.
Stan pogłowia zwierząt gospodarskich w gminie przedstawia się następująco: Tabela Nr 14 Zwierzęta gospodarskie (Spis powszechny 2002 r.) Wyszczególnienie Ogółem W tym gospodarstwa indywidualne w sztukach Bydło 2363 2363 w tym krowy 1244 1244 w tym krowy mleczne 1244 1244 Trzoda chlewna 15454 15450 w tym lochy 2853 2853 Owce 14 14 w tym maciorki jednoroczne i starsze 7 7 Kozy 62 62 w tym maciorki jednoroczne i starsze 38 38 Konie 128 128 w tym konie 3 – letnie i starsze 77 77 Króliki (samice) 951 951 Pozostałe zwierzęta futerkowe ( samice) 36 36 Pnie pszczele 153 153 Drób ogółem 52194 52194 w tym drób kurzy 39248 39248 Obsada zwierząt gospodarskich w sztukach dużych na 100 ha użytków 62 62 rolnych
25 Nagłowice 2004 Tabela Nr 15 Gospodarstwa rolne utrzymujące zwierzęta gospodarskie według gatunków i grup produkcyjno- użytkowych (spis powszechny z 2002 r.) Wyszczególnienie Liczba gospodarstw W % ogółu gospodarstw indywidualnych Bydło 655 55,6 w tym krowy 625 53,1 w tym krowy mleczne 625 53,1 Trzoda chlewna 703 59,7 w tym lochy 596 50,6 Owce 4 0,3 w tym maciorki jednoroczne i starsze 3 0,3 Kozy 33 2,8 w tym maciorki jednoroczne i starsze 29 2,5 Konie 93 7,9 w tym konie 3 – letnie i starsze 71 6,0 Króliki (samice) 171 15,0 Pozostałe zwierzęta futerkowe ( samice) 4 0,3 Pnie pszczele 17 1,4 Drób ogółem 770 65,4
Tabela Nr 16 Zwierzęta gospodarskie według grup obszarowych powierzchni użytków rolnych Grupy obszarowe użytków Bydło Trzoda Ogółem w sztukach rolnych chlewna dużych (SD)a) w sztukach OGÓŁEM OGÓŁEM 2363 15454 4338 do 1 ha 30 111 43 1-5 333 2265 656 5 – 10 830 5351 1519 10 – 15 540 3305 942 630 4422 1177 15 i więcej a) Do przeliczeń pogłowia zwierząt gospodarskich na sztuki duże przyjęto podstawowe gatunki, tj. bydło ,trzodę chlewną, owoce i konie. Tabela Nr 17 Wyposażenie gospodarstw rolnych w budynki i budowle Wyszczególnienie Liczba gospodarstw budynków i budowli OGÓŁEM 1177 2 384 w tym: obory 674 704 chlewnie 100 106 kurniki 269 273
26 Nagłowice 2004 budynki wielofunkcyjne 326 350 stodoły 855 872 Przechowalnie owoców, warzyw i 9 79a) ziemniaków Osłonięte zbiorniki do przechowywania 267 x nawozów naturalnych pochodzenia zwierzęcego a)Pojemność magazynowa w tonach
2. 8. 3. Maszyny rolnicze Tabela Nr 18 Ciągniki, samochody ciężarowe i wybrane maszyny w gospodarstwach rolnych Wyszczególnienie Liczba gospodarstw maszyna) Ciągniki 719 807 Samochody ciężarowe 18 29 Kombajny zbożowe 91 91 ziemniaczane 13 13 buraczane - - Silosokombajny samobieżne # # Silosokombajny pozostałe 3 3 Dojarki bańkowe 63 63 Dojarki rurociągowe # # Konwiowe schładzarki do mleka 117 120 Zbiornikowe schładzarki do mleka 24 25 a) Ciągników, samochodów ciężarowych wybranych maszyn i urządzeń
2. 8. 4. Uwarunkowania przyrodnicze produkcji rolniczej. W gminie Nagłowice przewaga gleb zaliczanych jest do kompleksu 3 (pszenny wadliwy), charakteryzuje się dobrą żyznością, lecz słabą urodzajnością. Są to gleby tzw. mineralne wymagające uprawy w krótkich przedziałach czasowych, niekorzystnie reagujących na nadmiar i brak opadów. Pozostałe gleby (25%) należy zaliczyć do kompleksu 4 i 5. Około 15% powierzchni to gleby wybitnie piaszczyste, nadające się do zalesienia. Prowadzenie produkcji rolniczej na tych glebach ze względu na niską urodzajność jest nieuzasadnione. Zdecydowana większość trwałych użytków zielonych położona jest w obszarze Nidy Białej. Są to łąki dość urodzajne - zmeliorowane. Urządzenia melioracyjne wymagają jednak systematycznych konserwacji. W sołectwach o przewadze gleb urodzajnych tj. Jaronowice, Trzciniec, Deszno, Zagórze, na blisko 70% powierzchni gruntów ornych rolnicy uprawiają zboża z przeznaczeniem ich na pasze dla trzody chlewnej.
27 Nagłowice 2004 W sołectwach Trzciniec, Rakoszyn rolnicy specjalizują się w chowie macior i odchowie prosiąt. Ten kierunek specjalizacji produkcji podyktowany został dwoma czynnikami: małą powierzchnią przeciętnego gospodarstwa rolnego i dużymi zasobami pracy w tych gospodarstwach. W sołectwach Jaronowice, Kuźnice gospodarstwa rolników są o większej powierzchni obszarowej, stąd znaczna część rolników prowadzi chów trzody chlewnej w cyklu zamkniętym, jest również kilka gospodarstw hodowlanych - trzody chlewnej. Rolnicy sołectw Caców, Cierno Żabieniec, Deszno, Zdanowice gdzie występują użytki zielone, oprócz chowu tuczników utrzymują krowy mleczne (do 10 sztuk) dostarczając mleko do OSM we Włoszczowie, dostosowując jakość mleka do norm wymaganych w Unii Europejskiej. Rolnicy z Zagórza dostarczają mleko do OSM w Jędrzejowie. W ostatnim okresie czasu wyraźnie zaznaczyła się dążność rolników do ustawiania produkcji w gospodarstwie według specjalizacji -produkcja mleka, chów lub hodowla trzody. Jest to bardzo pozytywne zjawisko. Gospodarstwa te powinny w sposób szczególny być otoczone odpowiednią opieką doradczą przez specjalistów Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach. Teren gminy jest słabo pofałdowany, z warunkami klimatycznymi charakterystycznymi dla klimatu ciepłego - niska ilość opadów do 500 mm. Istnieją małe możliwości nawadniania najbardziej urodzajnych gleb. Jednak ze względu na ukształtowanie terenu jest możliwe w kilku przypadkach stosowanie urządzeń nawadniających. Klimat gminy należy do ustabilizowanych - w minionych okresach nie odnotowano poważniejszych anomalii pogodowych. Przymrozki wiosenne występują najpóźniej do 15 maja. Umiarkowane warunki klimatyczno-glebowe oraz układ topograficzny wskazują, że gmina ma średni wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wskaźnik ten obejmuje jakość, rolniczą przydatność, agroklimat, rzeźbę terenu, warunki wodne i wynosi 63,3 (jest bliski średniej krajowej). Określa on, że teren gminy Nagłowice jest korzystny do ukierunkowanej produkcji rolnej. Istotnym elementem w tej gminie jest posiadanie stawów, w których prowadzony jest chów karpia. Do szczątkowych należy produkcja sadownicza. Sady zajmują zaledwie 3 ha powierzchni. Podobnie wygląda produkcja szklarniowa warzyw. Należy 28 Nagłowice 2004 jednak zaznaczyć, że gmina posiada duże walory agroturystyczne, stąd liczyć się trzeba z coraz większym napływem turystów, a rolnicy powinni znacznie zwiększyć powierzchnie uprawy warzyw w formie przyśpieszonej oraz w uprawach polowych.
2. 9. Struktura podstawowych branż na terenie gminy 2. 9.1. Diagnoza stanu Do roku 1990 podobnie jak w całym kraju, na terenie gminy działalność produkcyjną prowadziły głownie jednostki spółdzielcze i państwowe. Prywatne punkty handlowe i usługowe oraz produkcyjne stanowiły niewielki procent zarówno w strukturze działających zakładów jak i w strukturze udział w produkcji i obrotach rynkowych. W wyniku zmian systemowych – otwarcia na rozwój sektora prywatnego, to handel, usługi oraz większość przemysłu terenowego zostały przejęte przez osoby prywatne. Najszybciej został przejęty handel, produkcja materiałów budowlanych, transport ciężarowy oraz usługi. Całkowicie zahamowany został skup płodów rolnych prowadzony przez jednostki spółdzielcze i państwowe. W ciągu ostatnich lat poza skupem mleka, skup płodów rolnych prowadzony jest często przez osoby do tego nie przygotowane, w sposób niesystematyczny, uniemożliwiający planowanie i organizację produkcji w gospodarstwie rolniczym. Z dawnych jednostek spółdzielczych działających na rzecz wsi pozostał tylko Bank Spółdzielczy, który wstrzymuje konkurencję jednostek o podobnym profilu działania. W roku 1998 w gminie zarejestrowanych było 180 podmiotów gospodarczych, spośród nich 126 powstało po 1990 roku. Najliczniejszą grupę podmiotów stanowią te, które zajmują się usługami handlowymi, głównie artykułami spożywczymi. W grupie osób prowadzących handel ponad połowa prowadzi handel obwoźny artykułami spożywczymi, spożywczo – przemysłowymi i wytwarzaniem waty cukrowej. Ilość stałych punktów jest wystarczająca w zdecydowanej większości sołectw. Dalszy wzrost placówek handlowych może prowadzić do spadku obrotów ich właścicieli poprzez spadek ilości klientów. Wzrastająca konkurencja wymuszać będzie wzrost poziomu sprzedaży i konieczność angażowania większego kapitału na wyposażenie sklepów. Stąd też trudniej będzie uruchomić nowe placówki handlowe, w miejscowościach o mniejszej ilości mieszkańców. Mniej dynamicznie rozwija się strefa pozostałych usług i rzemiosło. Ilość osób działających w tych zawodach jak: murarz, szewc, kowal, stolarz jest stała od kilku lat. Ostatnio zaczyna się notować tendencje zmniejszania się przedstawicieli tych zawodów. Stąd też istnieje pilna potrzeba organizacji kursów, których celem będzie
29 Nagłowice 2004 przygotowanie młodych ludzi do pracy w tych zawodach. Kursy takie powinny być organizowane szczególnie dla młodzieży pozostającej bez pracy. Stosunkowo dobrze rozwinął się transport towarowy. W sferze usług produkcyjnych nie notuje się tendencji wzrostu zakładów, aktualnie istnieje jeden zakład ślusarski, który zatrudnia 8 osób. Ze względu na agroturystyczny charakter gminy i jej położenie, dobrze rozwija się baza usług gastronomicznych. Powstają nowe punkty gastronomiczne połączone z bazą noclegową. W celu prawidłowej obsługi turystów również wskazana jest organizacja kursów specjalistycznych dla zainteresowanych. Koszty kursów w obu przypadkach mogą być w znacznej części pokryte z funduszu Powiatowego Urzędu Pracy w Jędrzejowie. Rozmiar niewykorzystanych zasobów pracy w zestawieniu z możliwościami zatrudnienia, jakie są na terenie gminy pozwala przypuszczać, że gmina sama nie jest w stanie zagospodarować istniejącej nadwyżki siły roboczej. Część osób pozostających bez pracy będzie jej poszukiwać poza gminą, co może potęgować dalszą migracje ludności. To z kolei może hamować rozwój lokalnego handlu, całej sfery usług i drobnej wytwórczości. Stąd też w interesie władz i mieszkańców gminy jest tworzenie jak największej ilości stanowisk pracy zwłaszcza w małych zakładach i usługach. Możliwości w tym zakresie ogranicza i ograniczać będzie brak kapitału i obostrzenia wynikające z istniejących sfer ochronnych. Na wyczerpaniu są proste rezerwy dalszego rozwoju handlu, usług i drobnej wytwórczości. Dalszy rozwój wymagać będzie od podejmujących działalność gospodarczą większego zaangażowania kapitału i doskonałego przygotowania zawodowego. Te czynniki będą odgrywać dużą rolę w rozwoju placówek usługowych handlowych w takich dziedzinach jak: - obsługa sprzętu elektrycznego, w tym komputerowego, - obsługa rozwijającej się motoryzacji, - obsługa rolnictwa, leśnictwa- konieczne jest zalesienie gleb VI klasy i nieużytków rolnych, - obsługa ruchu turystycznego, - specjalistyczne usługi budowlane, - urządzenia terenów rekreacyjnych. Dla dalszego rozwoju małej przedsiębiorczości produkcyjnej i usługowej niezbędne jest utworzenie w gminie instytucji wspierających jej rozwój, takich jak: - gminny fundusz wspierający rozwój małych przedsiębiorstw, - utworzenie centrum obsługi inwestora, - opracowanie i realizacja programu pomocy gminy, - opracowanie i realizacja programu szkoleń dla podejmujących działalność gospodarczą, - opracowanie systemu preferencji dla inwestorów. 30 Nagłowice 2004 Aktualnie w 2004 r. na terenie gminy zarejestrowanych jest 189 podmiotów gospodarczych, w tym najważniejsze: - sklepy spożywczo-przemysłowe - 28 - sklepy wielobranżowe- 1 - piekarnie - 1 - zajazdy- 3 - składy opałowe- 2 - zakłady remontowo-budowlane - 10 - zakład usług weterynaryjnych - 2 - zakład usług elektrycznych - 6 - młyn - 2 - zakład wulkaniczny - 1 - handel obwoźny - 25 - fryzjer - 1 - usługi palacza - 10 - usługi TAXI - 1 - ślusarstwo - 1 - murarstwo - 5 - usługi kominiarskie - 2 Pozostałe to małe, często jednoosobowe zakłady usługowe w zakresie leśnictwa, usług transportowych, kamieniarskich oraz handlu obwoźnego.
2. 9. 2. Zakłady usługowo-produkcyjne .
Na terenie gminy występuje tylko 5 zakładów usługowo-produkcyjnych: 1. Zakład Ślusarski w Nagłowicach - Zatorski Stanisław - produkcja drobnego sprzętu rolniczego oraz ogrodzenia stalowe, 2. Przetwórstwo drewna w Nagłowicach - Smorąg Andrzej, 3. Piekarnia w Warzynie I - Grad Jan 4. Usługi Stolarskie, przetwórstwo drewna (Tartak) w Cacowie – Wiktor Krzepkowski 5. Pasieka Caców – Jan Lato oraz zakłady mechaniki pojazdowej w miejscowościach: Nagłowice, Brynica Mokra, Cierno- Żabieniec. W miejscowości Cierno- Żabieniec znajduje się punkt skupu złomu „HAPART”, jak również Wytwórnia Mas Bitumicznych prowadzona przez Świętokrzyskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych „TRAKT” ŚPRD-TRAKT sp. z.o.o Kielce z siedzibą w Górkach Szczukowskich.
31 Nagłowice 2004
2.10. SFERA SPOŁECZNA 2. 10. 1 Charakterystyka bezrobocia . Gmina Nagłowice ma podobne problemy związane z bezrobociem jak pozostałe gminy objęte działalnością Powiatowego Urzędu Pracy w Jędrzejowie. Liczba bezrobotnych poszczególnych gminach jest proporcjonalnie równa do liczby mieszkańców poszczególnych gmin. Tabela Nr 19 Ilość bezrobotnych w miastach i gminach powiatu jędrzejowskiego (wg stanu na koniec I kwartału 2004 r.) Absolwenci wyszczególnienie liczba w tym szkół W wieku bezrobotnych kobiety ponadpodsta- mobilnym wowych 18-44 lat Jędrzejów 2618 1324 215 2031 Sędziszów 1143 698 91 923 Imielno 384 190 27 331 Małogoszcz 1091 617 57 864 Nagłowice 430 202 36 382 Oksa 344 177 26 299 Słupia 285 143 23 246 Jędrzejowska Sobków 609 329 24 497 Wodzisław 519 249 33 420 Dane: PUP w Jędrzejowie
Głównymi przyczynami pozostawania bez pracy z terenu gminy Nagłowice są: - zmniejszenie rynku pracy w gminie, Jędrzejowie, Kielcach oraz pobliskich miejscowościach, - powrót ludności związany z utratą pracy – w szczególności tzw. dwuzawodowców, - upadek bądź ograniczenie zatrudnienia w zakładach lub instytucjach związanych z rolnictwem, - ujawnienie się tzw. bezrobocia ukrytego (nadmiar osób w gospodarstwach rolnych w stosunku do rzeczywistych potrzeb). Okres pozostawania bez pracy jest dla wielu osób jednym z trudniejszych momentów życia, który rodzi szereg znanych problemów i skutków. W szybkim czasie pojawiają się problemy finansowe, rodzi się konieczność szukania doraźnych metod poprawy sytuacji ekonomicznej rodziny. Przymusowe pozostawanie bez pracy oraz brak możliwości ponownego zatrudnienia pozostawiają u człowieka poczucie odrzucania go przez społeczeństwo. W dalszej kolejności może to powodować 32 Nagłowice 2004 wszelkiego rodzaju problemy życiowe: rozdrażnienie, zamykanie się w sobie, zrywanie związków międzyludzkich, rozwód czy samotność. Stres i utrata stabilizacji powodują często niemożność podejmowania racjonalnych, a nawet jakichkolwiek decyzji. Pojawia się apatia i zniechęcenie. Stąd też likwidacja bezrobocia poprzez stwarzanie przyjaznych warunków dla organizacji nowych miejsc pracy będzie jednym z głównych kierunków pracy Rady Gminy.
2. 10. 2. Oświata (rok szkolny 2003 – 2004) i sport W dwóch miejscowościach: Nagłowice i Warzyn Pierwszy zorganizowane są Zespoły Placówek Oświatowych. W ZPO w Nagłowicach znajduje się: - przedszkole- 2 oddziałowe ( grupa przedszkolna, grupa sześciolatków) - Szkoła Podstawowa, - Gimnazjum, - utworzone są 4 Szkoły Filialne: Trzciniec, Rakoszyn, Zdanowice, Cierno; W ZPO w Warzynie Pierwszym: - przedszkole- 2 oddziałowe ( grupa przedszkolna, grupa sześciolatków) - Szkoła Podstawowa, - Szkoła Filialna w Desznie Brak jest szkół zawodowych i średnich. W roku szkolnym 2003/2004 do szkół podstawowych uczęszcza ogółem 446 uczniów, do gimnazjum uczęszcza 232 uczniów, do oddziałów „0” – 28 uczniów, do przedszkoli uczęszcza 53 dzieci. Niestety ilość uczniów w naszej gminie systematycznie maleje. Na podstawie danych uzyskanych w Urzędzie Stanu Cywilnego w Nagłowicach, liczba urodzeń dzieci w latach 1998-2003r. przedstawia się następująco: -1998r.- 64 dzieci, -1999r.- 44 dzieci, -2000r.- 58 dzieci, -2001r.- 42 dzieci, -2002r.- 59 dzieci, -2003r.- 54 dzieci. Wskaźnik ilości uczniów na jednego nauczyciela wynosi 10,01 i jest niższy niż średnia w województwie (14). Dane na ten temat podano w poniższej tabeli.
33 Nagłowice 2004 Tabela Nr 20 Wykaz szkół w gminie
Ilość Lp. Wyszczególnienie Uczniów Oddziałów Szkoły 1. Cierno-Żabieniec 12 3 2. Deszno 19 3 6. Warzyn 118 6 3. Nagłowice 241 10 4. Rakoszyn 16 3 5. Trzciniec 19 3 7. Zdanowice 21 3 Razem szkoły 446 31 Oddziały – „0” 1. Cierno-Żabieniec 8 1 2. Deszno 6 1 3. Rakoszyn 4 1 5. Trzciniec 6 1 6. Zdanowice 4 1 Razem oddziały 28 5 Przedszkola 1. Nagłowice 28 2 2. Warzyn 25 2 Razem przedszkola 53 4 Gimnazjum Nagłowice 232 9 Razem ogółem 759 49
W budynku Szkoły Podstawowej w Nagłowicach uchwałą Rady Gminy utworzone zostało gimnazjum. Gimnazjum to zaczęło funkcjonować od 1 września 1999 roku. Budynek nowo wybudowanej w 1996 r. szkoły spełnia wszelkie wymogi stawiane przed nowo utworzonym gimnazjum. Na poddaszu budynku znajduje się schronisko młodzieżowe dla 60 osób o wysokim standardzie wyposażenia. Koszty związane z uruchomieniem schroniska w 90% sfinansowane były z funduszu PHARE. W schronisku tym może funkcjonować również „zielona szkoła”. Szkoła Podstawowa w Nagłowicach posiada salę komputerową (11 stanowisk), dobrze wyposażoną stołówkę, kompleks boisk sportowych, w tym kort tenisowy ziemny. Do celów turystycznych należy wykorzystać również budynek po Szkole Podstawowej w Nowej Wsi. Budynek ten jest przystosowany do tych celów i w okresie wakacji jego pomieszczenia wynajmowane są dla celów turystycznych. Budynki szkół w Nowej Wsi i
34 Nagłowice 2004 Rakoszynie mogą być również wykorzystywane jako „zielone szkoły” oraz do wypoczynku zimowego i letniego – kolonie dla dzieci i młodzieży z terenu Śląska. Kadra nauczycielska jest dobrze przygotowana do pełnienia swojego zawodu. Kadra nauczycielska posiada wyższe wykształcenie pedagogiczne. Po zajęciach w szkole młodzież może na różne sposoby spędzać wolny czas. Mogą korzystać ze świetlicy wiejskiej, sali gimnastycznej, siłowni, klubu sportowego. Jest to możliwość alternatywnego spędzenia czasu, ponieważ młodzi ludzie mogą, jeśli tylko chcą zorganizować sobie czas wolny. Gmina kładzie duży nacisk na doposażenie tych obiektów i taki kierunek będzie utrzymywany w przyszłości.
W Nagłowicach usytuowany jest boisko sportowe, na którym rozgrywki z piłki nożnej prowadzi LZS „DĄB”. Boisko to wymaga przeprowadzenia jeszcze wielu prac. Na terenie gminy znajdują się również boiska sportowe: w Ciernie Żabieńcu, Warzynie Pierwszym. W Nagłowicach funkcjonuje jedyna w gminie Nagłowice świetlica wiejska, w której wolny czas spędzać mogą dzieci i młodzież, jej wyposażenie wymaga uzupełnienia.
2. 10. 3 Służba Zdrowia Gminny Zespół Ośrodków Zdrowia w Nagłowicach posiada osobowość prawną i jest nowoczesnym modelem opieki zdrowotnej w rejonie, zapewniającym łatwy dostęp do usług medycznych najlepszej jakości i na wysokim poziomie. Siedzibą Zespołu jest miejscowość Nagłowice. GZOZ w Nagłowicach zajmuje w części 2 budynki. W skład zespołu wchodzą:
Ośrodek Zdrowia w Nagłowicach Ośrodek Zdrowia w Desznie
Kierownictwo i Administracja Zespołu mieści się w Ośrodku Zdrowia w Nagłowicach. Głównym zadaniem Zespołu jest zapewnienie opieki medycznej dla mieszkańców Gminy Nagłowice w zakresie podstawowym, realizowanym przez Poradnie: Ogólną, dla Dzieci, dla kobiet oraz stomatologii zachowawczej. Zespół świadczy również usługi z zakresu pielęgniarstwa oraz medycyny szkolnej. W Ośrodku Zdrowia w Nagłowicach znajduje się laboratorium analityczne, które wykonuje podstawowy zakres badań. W GZOZ w Nagłowice pracuje 3 lekarzy, 1 lekarz stomatolog, 5 pielęgniarek, 2 laborantki oraz administracja i personel pomocniczy. W GZOZ w Nagłowicach realizowane są działania mające na celu podnoszenie jakości sług, aby pacjent na każdym etapie diagnozowania i leczenia miał zapewnioną jak najlepszą opiekę.
2. 10. 4. Stan Bezpieczeństwa
Na terenie gminy usytuowany jest Posterunek Policji, w którym pracuje 6 policjantów, dysponujący dwoma samochodami. Ze względu na fakt, iż Nagłowice położone są przy 35 Nagłowice 2004 ruchliwej drodze niesie to ze sobą zwiększoną ilość wypadków, potrąceń. Potwierdzają to dane zgromadzone przez policję, w roku 2003 odnotowane zostało - 57 zdarzeń drogowych, w tym 4 wypadki i 53 kolizji drogowych ( 13 w Nagłowicach, 15 w Zdanowicach, pozostałe na terenie gminy). Policja współpracuje z Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, co przyczyniło się do skierowania 22 wniosków mające na celu wszczęcie postępowania w stosunku do tych osób o podjęcie przymusowego leczenia odwykowego.
Nad stanem bezpieczeństwa przeciwpożarowego czuwa 13 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, posiadających 12 remiz strażackich i dysponujących 13 samochodami w tym 5 typu S i typu M. Niestety są to pojazdy o znacznym zużyciu technicznym, wymagające wymiany. Straże te wymagają częściowej zmiany profilu z uwagi na położenie gminy i skutki wynikające z przebiegu drogi krajowej i skrzyżowania z drogą wojewódzką, a przede wszystkim wynikające z dużej liczby kolizji drogowych. Dwie jednostki są w Krajowym Systemie Pożarniczym.
2. 10. 5. Inne jednostki usługowe
Istniejąca w Nagłowicach Poczta Polska- Urząd Pocztowy, działa na całym terenie gminy dostarczając mieszkańcom pocztę, prasę oraz renty i emerytury starszym ludziom.
Na terenie Gminy Nagłowice funkcjonuje jeden Oddział Banku Spółdzielczego z/s w Kielcach. Świadczy on głównie usługi rolnikom z terenu gminy w zakresie prowadzenia kont, przyznawania kredytów.
36 Nagłowice 2004 III PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA RADY GMINY POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA OBSZARZE GMINY
Realizując wskazane cele i opierając się na aktualnym stanie infrastruktury gminy opracowane zostały kolejne programy inwestycyjne umieszczone w planie wieloletnim. Ich wykonanie wymagać będzie znacznych środków finansowych, których źródłem pozyskania mogą być przede wszystkim środki z Unii Europejskiej.
3.1.Drogi W celu realizacji tych zamierzeń w planie wieloletnim Rady Gminy, zamieszczone zostały następujące programy inwestycyjne dotyczące budowy dróg gminnych na terenie Gminy Nagłowice. Wszelkie dane dotyczące planów budowy lub rozbudowy dróg zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 21. L.p. Program inwestycyjny Jednostka Okres realizacji programu organizacyjna realizująca program Rok rozpoczęcia Rok zakończenia lub koordynująca jego wykonanie 1. Budowa drogi Zdanowice- Urząd Gminy 2003 2006 Nowa Wieś Nr 002327 T 2. Rozbudowa drogi Nagłowice- Urząd Gminy 2003 2005 Rejowiec Nr 002326 T 3. Budowa drogi Nagłowice- Urząd Gminy 2004 2006 Brzóstki 4. Budowa oświetlenia Urząd Gminy 2005 2006 ulicznego wzdłuż drogi Nagłowice- Brzóstki 5. Rozbudowa drogi gminnej Urząd Gminy 2005 2006 Trzciniec- Jędrzejów obok kościoła Nr 002322 T 6. Rozbudowa drogi gminnej na Urząd Gminy 2005 2006 odcinku Zagórze Kieszki- Potok Nr 002331 T 7. Budowa drogi gminnej na Urząd Gminy 2005 2006 odcinku Cierno- Caców Nr 002318 T 8. Budowa drogi gminnej na Urząd Gminy 2005 2006 odcinku Warzyn I- Przysłów Nr 002316 T 9. Rozbudowa drogi gminnej Urząd Gminy 2005 2006 Ślęcin- Rakoszyn Nr 002325 T 10. Budowa oświetlenia ulicznego Urząd Gminy 2006 2006 w miejscowości Rejowiec 37 Nagłowice 2004 Ponad to w naszych planach jest budowa ścieżek rowerowych w miejsowościach Jaronowice, Nagłowice w kierunku stacji paliw Orlenu oraz sieci parkingów obok użyteczności publicznej. Konieczna jest budowa sieci dróg gminnych i powiatowych, których celem będzie odciążenie drogi krajowej Nr 78 poprzez skierowanie ruchu lokalnego na inne drogi alternatywne w stosunku do niej, a tym samym zmniejszenie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, do wszystkich zdarzeń drogowych w 2004 r. doszło na tej właśnie drodze . Dlatego też, istotna jest realizacja budowy drogi powiatowej Jaronowice- Skroniów- Dalechowy (przez teren gminy Nagłowice 12,4 km), która pozwoli skierować ruch lokalny do Jędrzejowa z pominięciem drogi krajowej nr 78, szczególnie ciągników rolniczych i rowerzystów, w ten sposób zwiększy się stan bezpieczeństwa ruchu drogowego. W dłuższej perspektywie czasowej konieczne jest budowa drogi powiatowej 204 T Nagłowice – Sędziszów, łączącej Nagłowice poprzez Trzciniec z siedzibą gminy sąsiedniej - Sędziszów, a w dalszym przebiegu do drogi krajowej nr 7. Pozwoli to na zbudowanie nowego połączenia drogowego z drogą wojewódzką nr 742 i zmieni kierunek transportu, pozwalając w drodze do Krakowa ominąć węzeł drogowy w Jędrzejowie i stworzyć dodatkowe miejsca pracy związane z obsługą tej trasy na terenie gminy. Budowa nowych dróg spowoduje także stworzenie korzystnych warunków dla inwestorów i rozwoju usług oraz małych zakładów produkcyjnych.
3. 2. Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodno- Ściekowa W tym zakresie planowane jest szereg inwestycji, m.in.: 1.Rozbudowy oczyszczalni ścieków w Nagłowicach oraz budowa kanalizacji sanitarnej. W latach 2004 - 2005 planuje się rozbudowę istniejącej oczyszczalni ścieków w Nagłowicach. Wydajność oczyszczalni po projektowanej rozbudowie wynosić będzie 127 m3/d, ilość obsługiwanych mieszkańców równoważnych RLM =ca 840 oraz wybudowanie około 3.0 km sieci kanalizacyjnej . 2. Budowa zbiornika małej retencji na rzece Rakoszyniance, okres realizacji programu przewidziany jest na lata 2005- 2009, 3. Budowa wodociągów : - budowy wodociągu w miejscowości Jaronowice, - budowy wodociągu w miejscowości Kuźnice, - budowy wodociągu w miejscowości Warzyn I i Warzyn II, - budowy wodociągu w miejscowości Zagórzu, - budowy wodociągu w miejscowości Deszno, - budowy wodociągu w miejscowości Brynica Mokra, - budowy wodociągu w miejscowości Cierno Żabieniec, 4. Ochrona powietrza : - termomodernizacja budynku Ośrodka Zdrowia w miejscowości Nagłowice, 38 Nagłowice 2004 - termomodernizacja budynku Szkoły Podstawowej w miejscowości Warzyn, - wymiana okien w budynku Urzędu Gminy w Nagłowicach.
3. 3.Gospodarka Odpadami W dalszym ciągu prowadzona będzie edukacja ekologiczna wśród mieszkańców gminy. Równolegle z powyższymi działaniami należy dążyć do pełnej segregacji odpadów, tak ze względów ekonomicznych, jak i ochrony środowiska naturalnego. Należy znaleźć odbiorców posegregowanych odpadów takich jak: stłuczka szklana, tworzywa sztuczne, puszki aluminiowe po napojach, makulaturę, a następnie w ramach porozumienia z tymi podmiotami rozpocząć organizacje selektywnej zbiórki odpadów. Odpady zaliczane do niebezpiecznych, zarówno wyodrębnione z odpadów komunalnych (np. zużyte akumulatory, opony, baterie, świetlówki) jak i pochodzące z zakładów prowadzących działalność gospodarczą (np. warsztaty samochodowe) oraz pochodzące z przychodni zdrowia, prywatnych gabinetów lekarskich czy zakładów weterynaryjnych – powinny być składowane w zabezpieczonych pojemnikach i przekazywane do punktów wskazanych przez władze wojewódzkie. Władze samorządowe powinny zachęcić potencjalnych organizatorów skupu i zbiórki segregowanych odpadów systemem ulg lub dotacjami np. z gminnego funduszu ochrony środowiska.
3. 4. Ochrona Przyrody Renowacja parku w Nagłowicach, budowa oświetlenia (iluminacja) wokół Dworku Mikołaja Reja w Nagłowicach oraz iluminacja parku wokół Dworku Mikołaja Reja w Nagłowicach. Prowadzone są również prace porządkowe w parkach w Nagłowicach i Desznie .
3. 5. Kultura i Sport Planowane są prace związane z rozbudową zaplecza dużego boiska do gry w Nagłowicach. Trwać będą prace związane z modernizacją boiska w Ciernie Żabieńcu i Warzynie.
3. 6. Stan Bezpieczeństwa Nasza gmina jest szczególnie zagrożona ze względu na to, iż przez gminę Nagłowice przebiega trasa nr 78. Poczucie bezpieczeństwa dla mieszkańców jest bardzo ważne tym bardziej, że usytuowanie wsi przy ruchliwej drodze niesie za sobą występowanie dużej ilość wypadków i potrąceń, dlatego też budowa chodników, ścieżek rowerowych może choć w małym stopniu zmniejszyć ilość ofiar i przyczyni się do wzrostu bezpiecznego poruszania się po niej.
Pomoc policji i straży pożarnej, w tym budowa strażnicy w Nagłowicach doprowadzi do zorganizowania jednostki ratownictwa technicznego. Współpraca ze sobą tych instytucji 39 Nagłowice 2004 wyposażonych w dobry sprzęt i nowoczesne środki łączności wpłynie na poprawę stanu bezpieczeństwa w naszej gminie.
IV. ZAMIERZENIA NA LATA 2007 -2013
4. CELE I ZADANIA
4. 1. Cele
Analiza szans i zagrożeń wskazuje na możliwości przeobrażeń w kierunku wielofunkcyjnego rozwoju gminy. Tak sformułowaną perspektywę rozwoju można określić mianem awansu cywilizacyjnego.
Naczelnym celem programu rozwoju lokalnego jest podniesienie poziomu życia ogółu społeczeństwa.
Celami operacyjnymi programu są:
1.Pobudzenie aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców gminy poprzez przełamywanie bariery mentalności i utrzymującej się bierności. 2. Rozwój turystyki i agroturystyki. 3. Restrukturyzacja rolnictwa poprzez ograniczenie funkcji rolniczych na rzecz funkcji nierolniczych. 4. Ochrona środowiska.
4. 2. Zadania
1. Opracowanie programu wspierania i rozwoju przedsiębiorczości. 2. Opracowanie programu szkolenia i przekwalifikowania ludności. 3. Wprowadzenie aktywnych form zwalczania bezrobocia. 4. Opracowanie docelowej sieci szkół oraz harmonogramu wyposażenia szkół w pomoce naukowe. 5. Dalszy rozwój kultury poprzez rozbudowę bazy i promocję gminy. 6. Powołanie fundacji lub stowarzyszenia na rzecz rozwoju gminy. 7. Rozbudowa bazy agroturystycznej. 8. Rozwijanie drobnej przedsiębiorczości na wsi. 9. Pomoc rolnikom w organizacji rolniczych grup producenckich. 10. Zalesienie gleb klasy VI i nieużytków. 11. Tworzenie warunków do powstawania dużych obszarowo gospodarstw rolniczych. 12. Rozbudowa infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja, drogi, telefony). 13. Rozwój handlu i usług. 40 Nagłowice 2004 14. Organizacja marketingu produktów pochodzących z gospodarstw rolniczych. 15. Pozyskiwanie inwestorów i stwarzanie im konkurencyjnych warunków do inwestowania. 16. Zagospodarowanie zasobów lokalnych i gruntów rolnych. 17. Zorganizowanie systemu informacji o gminie. Okres transformacji, powstały w wyniku zmian ustrojowych w Polsce dał społecznościom szczególnie w środowisku wiejskim nowe możliwości rozwoju. Samorząd Gminy i Powiatu stał się podstawową jednostką strukturalną państwa. Przejmując określone kompetencje zaczął pełnić rolę głównego realizatora potrzeb mieszkańców gminy. Ustalenie, zatem głównych kierunków rozwoju jest punktem wyjścia dla władz lokalnych do racjonalnego działania oraz uzyskania poparcia społecznego dla realizacji zadań wymagających niejednokrotnie wielu wyrzeczeń i wspólnego wysiłku. „Temu celowi służy Program Rozwoju Lokalnego Gminy Nagłowice.” Ustawa o samorządzie terytorialnym określa m.in., iż podstawowym zadaniem gminy jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, którą tworzy jej ogół mieszkańców. Punktem wyjścia dla długofalowych, racjonalnych ekonomicznie działań, jest jasne sprecyzowanie kierunków, jakie gmina powinna realizować. Ustalając główne kierunki rozwoju gminy Nagłowice do 2013 roku kierowano się następującymi zasadami: 1. Zasada zrównoważonego rozwoju- w myśl, której proces budowania programu nie może ograniczyć się wyłącznie do sfery ekonomicznej. Wprawdzie sukcesy ekonomiczne są podstawą zadowolenia społecznego i dotychczasowe doświadczenia dowodzą, że cele społeczne można w pełni realizować dopiero po fazie bezwzględnego, trwałego rozwoju ekonomicznego, niemniej respektując w pełni znaczenie aspektów ekonomicznych należy dostrzegać potrzebę równowagi między celami gospodarczymi a celami społecznymi i ekologicznymi. Realizacja celów społecznych (np. oświata, poziom zdrowia) stanowi warunek konieczny dla dalszego postępu ekonomicznego. 2. Wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich- polega na większym niż dotychczas zróżnicowaniu funkcji terenów wiejskich. Rozwój wielofunkcyjny to umiejętne wkomponowanie w wiejską przestrzeń coraz więcej nowych funkcji pozarolniczych. Rozbudowa lokalnego przemysłu rolno-spożywczego, rzemiosła, usług, handlu, turystyki i agroturystyki, infrastruktury na terenach wiejskich umożliwi aktywizację zawodową ludności odchodzących z konieczności z gospodarstw rolniczych oraz przyspieszy tak konieczne przemiany strukturalne w rolnictwie, wpływając na polepszenie efektywności gospodarowania. Tak ważne wobec przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. 3. Aktywizacja społeczności lokalnej- brak na terenie gminy wiodących jednostek gospodarczych, które by określały kierunek rozwoju gminy- dlatego przyjmuje się,
41 Nagłowice 2004 iż pobudzanie aktywności i odbudowa więzi społecznych powinny być „kołem zamachowym” napędzającym rozwój ekonomiczny i społeczny gminy. Biorąc pod uwagę wyżej wymienione zasady, szanse i zagrożenia oraz mocne i słabe strony wynikające z opracowanej diagnozy stanu gminy oraz cele i zadania, jakie zostały sformułowane w strategii a także szerokie poparcie społeczne w tym i władz gminy, ustalono następujące kierunki rozwoju do 2013 roku.
4. 3. Drogi : - gminne Zdanowice- Cierno Żabieniec Jaronowice – Trzciniec Nagłowice ul. Rzemieślnicza - powiatowe Jaronowice – Rakoszyn – Nowa Wieś – Warzyn – Dalechowy Trzciniec – Sędziszów Budowa ścieżek rowerowych, chodników i parkingów wzdłuż dróg powiatowych na terenach zabudowanych - krajowe budowa ścieżek rowerowych i chodników wzdłuż drogi krajowej.
Realizacja tych inwestycji pozwoli na wzrost bezpieczeństwa ruchu drogowego i zwiększy atrakcyjność inwestycyjną naszej gminy.
4. 4. Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodno-Ściekowa Budowa oczyszczalni ścieków w Zdanowicach wraz z kanalizacją sanitarną wokół zbiornika Małej Retencji na rzece Rakoszyniance. Budowa wodociągów w pozostałych sołectwach. Kontynuacja budowy zbiornika Małej Retencji na rzece Rakoszyniance. Realizacja tych inwestycji podniesie atrakcyjność turystyczną i inwestycyjna naszej gminy.
4. 5. Stan Bezpieczeństwa Kontynuacja budowa Remizy Strażackiej w Nagłowicach i dalsze wyposażanie jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych będących w systemie ratownictwa w nowoczesny sprzęt służący do ratowania życia i mienia osób poszkodowanych.
Wszystkie te zadania realizowane będą ze środków własnych gminy i pozyskanych z funduszy unijnych, a także z funduszy na ochronę środowiska.
42 Nagłowice 2004 V . KIERUNKI ROZWOJU GMINY NAGŁOWICE
5. 1. Pobudzanie aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców gminy poprzez przełamywanie bariery mentalności i utrzymującej się bierności.
Umiejętne komunikowanie się władz samorządowych z mieszkańcami gminy jest czynnikiem zasadniczym, który decyduje o rozwoju gminy. Sukces w realizacji planów rozwojowych zależeć będzie od aktywnej postawy i umiejętnego współdziałania mieszkańców. Integracja społeczności gminy Nagłowice wobec wypracowanych w program rozwoju lokalnego celów jest warunkiem ożywienia gospodarczego. Nawet najlepszy plan rozwoju gminy nie zostanie zrealizowany bez aktywnego udziału samych mieszkańców świadomych wizji, do której zmierzają, posiadających obszerną informację, co się wokół niech dzieje. Najczęściej decyzje podejmowane przez gminę wymagają w praktyce zarówno działań wyjaśniających jak też działań nastawionych na uzyskanie poparcia społecznego. Bez przygotowania edukacyjnego i działań skierowanych na uzyskanie akceptacji społecznej, nie da się realizować projektów, których wprowadzenie w życie wymaga zmian zachowań społecznych. Opracowany, zatem program rozwoju lokalnego, aby mógł być właściwie realizowany, musi być poprzedzony wcześniejszym przygotowaniem mieszkańców. Polityka informacyjna, zatem musi wyprzedzać, zapobiegać i przeciwdziałać powstawaniu zachowań społecznych zbudowanych na niewiedzy, lęku przed zmianami i nieufności wobec władz. Ważnym instrumentem w zakresie pobudzenia aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców gminy będzie nawiązywanie kontaktów i stała współpraca z różnymi instytucjami, grupami społecznymi, a nawet pojedynczymi, aktywnymi osobami pozostającymi poza strukturą Urzędu Gminy. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji niedostatku pieniędzy publicznych w budżecie gminy, oraz związane z tym ograniczenia etatów. Stała współpraca z różnego rodzaju partnerami, pozwoli stworzyć trwałe podstawy budowania właściwej i skutecznej polityki informacyjnej. Właściwym przykładem współpracy samorządu gminy z partnerami społecznymi, może być zaangażowanie miejscowego środowiska nauczycielskiego w propagowaniu zasad ekologii i ochrony środowiska naturalnego. Pierwszym etapem edukowania środowiskowego jest podniesienie świadomości ekologicznej, zarówno wśród dzieci i młodzieży jak też wśród dorosłych. Nauczyciele mogą przekazywać swoim wychowankom stosowny zakres wiedzy ekologicznej poprzez: wychowanie przedszkolne, realizację programów ekologicznych, np. akcja „Sprzątanie Świata”, działalność szkolnych kół zainteresowań. Gmina w swoim zakresie pomoże przede wszystkim od strony materialnej poprzez zakup pomocy dydaktycznych, organizację zajęć terenowych lub częściowe, w miarę potrzeb i możliwości pokrycie innych kosztów.
43 Nagłowice 2004 5. 2. Restrukturyzacja rolnictwa poprzez ograniczenie jako funkcji rolniczych na rzecz nierolniczych.
Z uwagi na to, że gmina Nagłowice jest typowo gminą rolniczą, restrukturyzacja rolnictwa będzie jednym ze strategicznych kierunków aktywizacji gospodarczej gminy. Na podstawie diagnozy stanu rolnictwa, istniejących trendów i uwarunkowań przyrodniczo-ekonomicznych, zadań wynikających ze strategii rozwoju województwa świętokrzyskiego oraz integracji Polski ze strukturami Unii Europejskiej, przyjmuje się następujące kierunki rozwoju gminy: 1. Zmniejszenie liczby gospodarstw o około 30% oraz redukcja zatrudnienia bezpośrednio pracujących w rolnictwie. Osoby obecne dzisiaj w gospodarstwach rolnych w postaci tzw. bezrobocia utajonego, muszą znaleźć zatrudnienie w sferze usług oraz obsługi rolnictwa, ale na terenach wiejskich. Poprawie struktury obszarowej gospodarstw oraz zmniejszeniu zatrudnienia w rolnictwie będzie służyć możliwość korzystania z pomocy finansowej w postaci funduszy struktualnych. 2. Tworzenie dużych gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka i żywca wołowego i wieprzowego, zbóż i ziemniaków. Produkcji mleka i żywca wołowego sprzyja znaczny udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytkowania gruntów, oraz obecność w pobliżu dużych zakładów mleczarskich. 3. Wprowadzenie do struktury zasiewów, szczególnie w gospodarstwach mniejszych tzw. socjalnych upraw wymagających większych nakładów pracy, trudnych do zmechanizowania jak zioła czy warzywa. 4. Rozwój gospodarstw ekologicznych, produkujących zdrowa żywność za czym przemawiają: czystość środowiska, znikome zanieczyszczenie gleb, w szczególności metalami ciężkimi, duże zasoby siły roboczej oraz bliskość dużych rynków zbytu jak Kielce, Region Śląski. Preferowanymi dziedzinami produkcji żywności ekologicznej powinny być warzywa liściaste i korzeniowe, ziemniaki, owoce miękkie. Warunkiem podstawowym prowadzenia produkcji ekologicznej będzie uzyskanie przez gospodarstwa certyfikatu. Wdrażanie idei rolnictwa niekolidującego ze środowiskiem naturalnym ma szczególnie sprzyjające warunki na obszarze gminy Nagłowice z uwagi na: zadawalający stan środowiska przyrodniczego, niski poziom chemizacji rolnictwa, korzystną w tym zakresie strukturę obszarową gospodarstw rolnych, wielokierunkowość produkcji w gospodarstwach rolnych, co sprzyja ograniczeniu stosowania nawozów przemysłowych. Produkcja zdrowej żywności znacznie ułatwi konkurencję na rynku krajowym oraz w eksporcie. 5. Rozwój na bazie gospodarstw ekologicznych działalności agroturystycznej, dającej mieszkańcom wsi alternatywne źródło dochodu. Proces powstawania 44 Nagłowice 2004 gospodarstw agroturystycznych w atrakcyjnie położonych miejscowościach gminy, powinny poprzedzać odpowiednio zaplanowane działania szkoleniowe i promocyjne. 6. Organizacja grup producentów rolnych, obejmujących również gospodarstwa ekologiczne, zwiększających konkurencyjność naszego rolnictwa w zderzeniu z rolnictwem Wspólnoty Europejskiej. 7. Organizacja infrastruktury skupowej i przetwórczej. 8. Zalesienie gleb słabszych o niskiej bonitacji a także nieużytków, położonych szczególnie w enklawach i w pobliżu kompleksów leśnych. Zalesienie tych gruntów powinno odbywać się, realizować w ramach pilotażowego programu zalesiania, finansowanego z funduszy Unii Europejskiej, do którego województwo świętokrzyskie zostało wytypowane. Modernizujące się rolnictwo uwalnia siłę roboczą, która może być z powodzeniem wykorzystana w innych, nierolniczych zawodach: drobnej produkcji i przetwórstwie rolno- spożywczym, usługach produkcyjnych i bytowych dla ludności. Wszystkie te działania, szczególnie w zakresie powstawania gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych oraz grup producentów rolnych, prowadzone przy zaangażowaniu samych właścicieli oraz pomocy Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach, powinny przyczynić się do poprawy dochodów ludności zamieszkujących obszary wiejskie, a co za tym idzie, poprawy ich życia.
5. 3. Rozwój agroturystyki i innych form wypoczynku.
Gmina Nagłowice należy do obszarów posiadających wyjątkowe walory turystyczne i agroturystyczne. Dlatego też przewidziane jest prowadzenie dalszych prac mających na celu dalsze jej uatrakcyjnienie między innymi prowadzona będzie dalsza renowacja parku. Pierwsze prace wykonywane były już w roku 2003 i będą prowadzone w latach następnych. Zarówno zespół pałacowo-parkowy oraz pomniki przyrody, jakimi natura obdarzyła Nagłowice sprawiły, że gmina ma znaczne sukcesy w rozwoju turystyki. Walory te nie są jednak w pełni wykorzystane. Stąd też istnieje potrzeba dalszego doskonalenia tej formy działalności. Gmina posiada również znakomite warunki do rozwoju agroturystyki. Agroturystyka jest formą turystyki wiejskiej ściśle związanej z rolnictwem, z funkcjonującym gospodarstwem rolnym, a jedną z tej atrakcji stanowi możliwość obcowania ze zwierzętami hodowlanymi w gospodarstwie. Istnieją różne powody zainteresowania wypoczynkiem na wsi: możliwość spokojnego wypoczynku w naturalnym wiejskim środowisku, chęć spędzenia urlopu w ulubionym krajobrazie, walory zdrowotne terenów wiejskich,
45 Nagłowice 2004 niższe zazwyczaj niż gdzie indziej koszty pobytu, chęć zmiany dotychczasowego sposobu wypoczynku, możliwość poznania zwyczajów tradycji, kultury ludowej. Ważnym czynnikiem przyciągającym turystów może być również: budowa ścieżek dydaktycznych w różnych okolicach (lasy, łąki, zespoły parkowe ze starodrzewem, zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego, organizacja imprez okolicznościowych, kulturalnych związanymi z obyczajami staropolskimi, turystyka dla ludzi starszych, tworzenie specjalnych programów turystycznych (programy zdrowotne np. hipoterapia, ziołolecznictwo, pokazy rzemiosła ludowego). Rozwój agroturystyki na terenie gminy Nagłowice spowoduje: aktywizację miejscowego rynku pracy, stymulację rozwoju gospodarstw rolnych świadczących usługi turystyczne, rozwój infrastruktury, wykorzystanie nadwyżek produktów rolnych, dodatkowe dochody rolników, ochronę walorów turystycznych, wzrost poziomu kulturalnego mieszkańców, wykorzystanie nieużytecznych obiektów. Myśląc o rozwoju turystyki wiejskiej należy przy udziale gminy i Ośrodka Doradztwa Rolniczego oraz z pomocą środków zewnętrznych np. z funduszy unijnych kierowanych na rozwój alternatywnych źródeł dochodów przeprowadzić cykl szkoleń. W programie szkoleń powinny znaleźć się tematy dotyczące wyboru i przygotowania gospodarstwa do prowadzenia działalności agroturystycznej, marketingu, przepisów sanitarno- higienicznych i prawno-podatkowych, racjonalnego żywienia turystów, zasadach kredytowania itp. Szkolenia te przyczynią się do nabycia umiejętności w zakresie świadczenia usług agroturystycznych przez rolników gminy Nagłowice. Podniesieniu atrakcyjności turystycznej gminy służyć będzie rozwój infrastruktury technicznej: dróg, wodociągów, kanalizacji, renowacja zabytkowych parków, a przede wszystkim planowana budowa zbiornika małej retencji na rzece Rakoszyniance. Konieczne jest również systematyczne prowadzenie akcji promocyjnych, informujących o walorach gminy i zachęcających do jej odwiedzenia i spędzenia tu czasu.
46 Nagłowice 2004 5. 4. Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju usług i małych
przedsiębiorstw.
Na terenie gminy Nagłowice nie przewiduje się lokalizacji większych zakładów czy przedsiębiorstw przemysłowych, zatem szansy rozwoju w gminie należy poszukiwać w powstaniu drobnego, lokalnego przemysłu i przetwórstwa rolno- spożywczego. Z uwagi na to, że głównym celem, jaki ma być realizowany w najbliższej przyszłości będzie pobudzanie i zachęcanie społeczności lokalnej do rozwijania przedsiębiorczości, do osiągnięcia tego powinny zostać wykorzystane wszelkie istniejące, dostępne w gminie sposoby. Jedną z nich może być prowadzenie pro-przedsiębiorczej polityki podatkowej wobec wszelkich podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą. Jej długofalowa i skuteczna realizacja spowoduje to, iż zaczną powstawać małe, często rodzinne zakłady rzemieślnicze, o niewielkiej skali produkcji i często małym zatrudnieniu, które przyczynią się do wykorzystania choćby w niewielkim stopniu istniejących nadwyżek siły roboczej. Rozwojowi usług i małych przedsiębiorstw sprzyjać będzie rozwój infrastruktury technicznej, przede wszystkim dróg i sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. W zasadzie istniejąca sieć handlowa na terenie gminy jest wystarczająca, to jednak duża część istniejących charakteryzuje się niskim standardem usługi oraz małymi obrotami. Poprawy wymaga ogólny stan placówek oraz zwiększenie powierzchni handlowej i magazynowej. Mało dynamicznie rozwija się sfera usług i rzemiosła, a na terenie gminy brak jest takich usług jak szewstwo, kowalstwo i ciesielstwo. Wraz ze wzrostem zamożności mieszkańców pojawiać się będzie większe zapotrzebowanie na bogatszą gamę oferowanych i świadczonych usług. Władze samorządowe gminy poprzez racjonalną politykę podatkową oraz właściwą gospodarkę posiadanymi zasobami powinny wspierać wszelkie rodzące się w tym zakresie inicjatywy mieszkańców, gdyż wpływać one będą na poziom życia miejscowej ludności oraz będą szansą na powstanie- choćby niewielkiej liczby- nowych miejsc pracy. Jednym ze sposobów tworzenia korzystnych warunków dla rozwoju usług i małych przedsiębiorstw będzie powołanie organizacji wspierającej rozwój przedsiębiorczości w gminie, skupiającej w swych szeregach ludzi przedsiębiorczych i aktywnych, pragnących zmienić swój byt i kształtować we współpracy z innymi, również z samorządem gminy.
47 Nagłowice 2004