Zał ącznik

do uchwały nr XIX /143/2016

Rady Gminy Fabianki

z dnia 25 listopada 2016 r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY FABIANKI NA LATA 2016 -2025

FABIANKI 2016

Spis tre ści

Wprowadzenie ...... 4

Cz ęść I: Diagnoza

1. Rys historyczny ...... 8

2. Przestrze ń i środowisko ...... 16 2.1 Poło Ŝenie i powierzchnia gminy ...... 16 2.2 Ukształtowanie powierzchni i geologia ...... 19 2.3 Klimat ...... 20 2.4 Środowisko przyrodnicze ...... 20 2.5 Zasoby wodne ...... 22 2.6 Układ osadniczy ...... 23 2.7 Zagospodarowanie przestrzenne ...... 26 2.8 Identyfikacja obszarów problemowych ...... 26

3. Społecze ństwo ...... 30 3.1 Mieszka ńcy gminy ...... 30 3.2 Wykształcenie ...... 34 3.3 Edukacja, kultura, sport ...... 35 3.4 Struktura zatrudnienia i bezrobocie ...... 40 3.5 Ochrona zdrowia i polityka społeczna ...... 42 3.6 Identyfikacja obszarów problemowych ...... 44

4. Infrastruktura techniczna i komunalna ...... 49 4.1 Infrastruktura drogowa ...... 49 4.2 Infrastruktura wodno-kanalizacyjna ...... 51 4.3 Gospodarka odpadami komunalnymi ...... 53 4.4 Sie ć energetyczna ...... 54

2 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

4.5 Zaopatrzenie w gaz ...... 54 4.6 Identyfikacja obszarów problemowych ...... 55

5. Gospodarka ...... 59 5.1 Rolnictwo ...... 59 5.2 Podmioty gospodarcze ...... 60 5.3 Bud Ŝet gminy ...... 63 5.4 Identyfikacja obszarów problemowych ...... 65

Cz ęść II: Rozwój

6. Wizja, misja, cele rozwoju ...... 69 6.1 Analiza SWOT ...... 69 6.2 Wizja gminy ...... 73 6.3 Misja gminy ...... 74 6.4 Obszary priorytetowe ...... 75 6.5 Cele strategiczne i operacyjne ...... 75 6.6 Wdra Ŝanie, monitoring i wska źniki rozwoju ...... 79

7. Spójno ść z dokumentami strategicznymi i planistycznymi ...... 83 7.1 Spójno ść strategii rozwoju gminy ze strategiami wy Ŝszego rz ędu ...... 83 7.2 Inne gminne dokumenty strategiczne i planistyczne ...... 87

Cz ęść III: Projekty

8. Projekty inwestycyjne i społeczne ...... 92

Spisy ...... 103

Opracowania i materiały ...... 106

3 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wprowadzenie

„Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025” jest średniookresowym programem rozwoju. To najwa Ŝniejszy dokument strategiczny dla gminy, okre ślaj ący wizj ę gminy oraz główne cele rozwojowe i kierunki interwencji na najbli Ŝsze dziesi ęciolecie.

Polityka rozwoju jest rozumiana jako zespół wzajemnie powi ązanych działa ń podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju kraju, spójno ści społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjno ści gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej.

Obowi ązek prowadzenia polityki rozwoju na poziomie gminnym nakłada na wójtów (burmistrzów i prezydentów) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz.U. z 2016 poz. 446, poz. 1579) w zwi ązku z ustaw ą z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2016 poz. 383, poz. 1250). Przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. stanowi ą, Ŝe wójt gminy opracowuje i uzgadnia program rozwoju (art. 18 pkt. 3), a rada gminy przyjmuje go w drodze uchwały (art. 18 ust. 3b).

Wywi ązuj ąc si ę z ustawowego obowi ązku, maj ąc na uwadze długookresowy i zrównowa Ŝony rozwój gminy Fabianki, Wójt gminy powołał zarz ądzeniem nr 1/2016 z dnia 5 stycznia 2016 r. Zespołu ds. opracowania Strategii Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016- 2025, któremu powierzył zadanie przygotowania projektu programu rozwoju dla gminy Fabianki. W skład Zespołu powołani zostali:

• Zbigniew Słomski – Wójt Gminy (przewodnicz ący Zespołu)

• Dorota Białkowska – Sekretarz Gminy

• Wiesława Prajwos – Skarbnik Gminy

• Marek Migdał – Kierownik Gminnego Zespołu O światy

4 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

• Piotr Kujawski – Kierownik Zakładu Gospodarki Komunalnej

• Maria Skotnicka – Kierownik Gminnego O środka Pomocy Społecznej

• Iwona Wielgopolan – Inspektor ds. rozwoju i zamówień publicznych

• Waldemar Marciniak – Inspektor ds. pozyskiwania funduszy zewn ętrznych

Prace nad projektem Strategii odbywały si ę z udziałem społeczno ści lokalnej. Dwukrotnie prowadzone były ogólno gminne konsultacje społeczne. Pierwsze miały miejsce w dniach od 15 marca do 8 kwietnia 2016 r. i dotyczyły oceny sytuacji społeczno- gospodarczej i przestrzennej gminy przez mieszka ńców oraz wskazania głównych potrzeb inwestycyjnych i społecznych. Natomiast w dniach od 11 pa ździernika do 24 pa ździernika 2016 r. mieszka ńcy gminy i pozostali interesariusze mogli zapozna ć si ę z przygotowanym projektem „Strategii Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025” oraz zgłasza ć uwagi i propozycje zmian. Wyniki konsultacji społecznych zostały uwzgl ędnione w opracowanym przez Zespół i przedło Ŝonym Radzie Gminy Fabianki projekcie Strategii.

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wydał uzgodnienie znak: WOO.410.458.2016.S ś z dnia 27 pa ździernika 2016 r. o odst ąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla „Strategii Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 -2025”.

„Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025” została opracowana zgodnie z zasadami okre ślonymi w ustawie z dnia 6 grudnia 2016 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Jako program rozwoju jest spójna z dokumentami strategicznymi i planistycznymi przyj ętymi na poziomie krajowym, regionalnym i ponadlokalnym.

Strategia składa si ę z trzech głównych cz ęś ci: I. Diagnoza, II. Rozwój, III. Projekty i okre śla:

• diagnoz ę sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Fabianki, • identyfikacj ę obszarów problemowych, • analiz ę SWOT, • wizj ę i misj ę gminy, • obszary priorytetowe i kierunki interwencji,

5 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

• cele strategiczne i cele operacyjne, • plan rzeczowo-finansowy, • zasady realizacji i monitoringu strategii, • wska źniki osi ągania celów rozwoju, • spójno ść z innymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi.

Główna odpowiedzialno ść za realizacj ę zało Ŝeń i celów „Strategii Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025” spoczywa na samorz ądzie gminy Fabianki posiadaj ącym najwi ęcej mo Ŝliwo ści i narz ędzi pozwalaj ących wdra Ŝać polityk ę rozwoju na szczeblu lokalnym. Szczególnie istotnym aspektem jest pozyskiwanie zewn ętrznych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć przyczyniaj ących si ę do osi ągni ęcia celów rozwoju i po Ŝądanej wizji gminy Fabianki w roku 2025. Niemniej wa Ŝne jest wł ączenie w proces rozwoju społeczno ści lokalnej. W zwi ązku z tym Strategia nie ogranicza si ę wył ącznie do zada ń realizowanych przez władze samorz ądowe, ale przewiduje równie Ŝ realizacj ę projektów anga Ŝuj ących mieszka ńców, przedsi ębiorców, organizacje pozarz ądowe czy instytucje działaj ące na cz ęś ci b ądź cało ści obszaru gminy.

6 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

CZ ĘŚĆ I

DIAGNOZA

7 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 1

Rys historyczny

Dzieje terenów tworz ących dzisiejsz ą gmin ę Fabianki zwi ązane s ą z histori ą ziemi dobrzy ńskiej, której s ą cz ęś ci ą. Ziemia dobrzy ńska to dobrze wyodr ębniony obszar pomi ędzy rzekami Wisł ą, Skrw ą i Drw ęcą. Od strony zachodniej graniczy z ziemi ą chełmi ńsk ą, od południa poprzez Wisł ę z Kujawami, na północy z ziemi ą michałowsk ą, a cz ęść wschodnia sąsiaduje z Mazowszem.

Pocz ątki historyczne tej wa Ŝnej dla dziejów Polski krainy si ęgaj ą wczesnego średniowiecza. Prawdopodobnie wchodziła ona ju Ŝ w skład pa ństwa polskiego na przełomie X i XI w. Źródła historyczne z tego okresu wspominaj ą o istnieniu trzech grodów na tym obszarze : Dobrzynia nad Wisł ą, Starorypina i Steklina. Ziemie te były naje ŜdŜane przez poga ńskich Prusów oraz Litwinów.

Rysunek 1.1 Herb ziemi dobrzy ńskiej

Źródło: pl.wikipedia.org

We wczesnym średniowieczu ziemia dobrzy ńska, na mocy Statutu Bolesława Krzywoustego z 1138 r., na le Ŝała do ksi ąŜą t mazowieckich. Wtedy zacz ęła kształtowa ć si ę ona jako jednostka administracyjna. W 1228 r. Konrad Mazowiecki osadził w Dobrzyniu zakon zwany Bra ćmi dobrzy ńskimi, który miał broni ć tych ziem i wspomaga ć ekspansj ę chrystianizacyjn ą w śród Prusów. Bracia dobrzy ńscy poł ączyli si ę wkrótce z Zakonem 8 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Szpitala Naj świ ętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego, czyli Krzy Ŝakami, jednak ziemi ę dobrzy ńsk ą udało si ę odzyska ć mazowieckiej linii Piastów. Dopiero najazd krzy Ŝacki z 1329 r. wł ączył j ą pod zwierzchnictwo Zakonu. Na mocy pokoju w Kaliszu w 1343 r. ko ńcz ącego na pewien okres polsko-krzy Ŝacki spór terytorialny ziemia dobrzy ńska wróciła pod panowanie Kazimierza III Wielkiego.

Potwierdzenie przynale Ŝno ści ziemi dobrzy ńskiej do pa ństwa polskiego przyniósł pierwszy (1411) i drugi (1466) pokój toru ński. Ust ąpienie niebezpiecze ństwa krzy Ŝackiego przyniosło tym obszarom szybki rozwój gospodarczy i kulturalny. Rozwijało si ę rolnictwo, rzemiosło, my ślistwo, bartnictwo, produkcja w ęgla drzewnego. Swoboda Ŝeglugi pozwalała spławia ć Wisł ą do Torunia i Gda ńska drewno, produkty rolne i wytwory rzemiosła. Od XIV w. a Ŝ do 1717 r. ziemia dobrzy ńska funkcjonowała jako odr ębna jednostka administracyjno-terytorialna z własnym sejmikiem szlacheckim, mimo Ŝe nie posiadała urz ędu wojewody. Stolic ą ziemi dobrzy ńskiej i siedzib ą kasztelana był Dobrzy ń nad Wisł ą, ale faktyczne funkcje społeczne pełniło Lipno.

Okres prosperity zako ńczył si ę dla ziemi dobrzy ńskiej w XVII w. Potop szwedzki, a w pocz ątku XVIII w. niszczycielska wojna północna, doprowadziły do zapa ści społeczno- gospodarczej obszaru. Od 1717 r. do czasu wł ączenia do Prus stanowiła ona cze ść województwa brzesko-kujawskiego, a nast ępnie inowrocławskiego. W wyniku pierwszego (1772) i drugiego (1793) rozbioru Polski ziemia dobrzy ńska została wcielona do Królestwa Prus, jako cz ęść prowincji Prusy Południowe. Na dalsze jej losy wpłyn ęły zawirowania wojen napoleo ńskich. Najpierw ziemia dobrzy ńska weszła w skład utworzonego przez Napoleona Ksi ęstwa Warszawskiego, a nast ępnie – po upadku cesarza Francuzów i kongresie wiede ńskim – stała si ę cz ęś ci ą podlegaj ącego Rosji Królestwa Polskiego (gubernia płocka). XIX-wieczne dzieje ziemi dobrzy ńskiej były odzwierciedleniem losu Polski pod zaborami, ze zrywami narodowowyzwole ńczymi i represjami zaborców, ale te Ŝ z prac ą organiczn ą i kultywowaniem polsko ści. Wraz z odzyskaniem niepodległo ści w 1918 r. ziemia dobrzy ńska weszła w skład II Rzeczpospolitej, najpierw w ramach województwa warszawskiego, a pó źniej pomorskiego.

W okresie prehistorycznym nad rzek ą Chełmiczk ą i Świ ętym Strumieniem wyst ępowało osadnictwo ludno ści słowia ńskiej. Obszar ten zamieszkiwały prawdopodobnie plemiona Kujawian, nast ępnie wszedł on w skład pa ństwa pierwszych Piastów.

9 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Na pocz ątku XIII w. ufundowany został przez wojewod ę ł ęczyckiego szpital (łac. hospitale ), który został nast ępnie przekazany cystersom sprowa dzanym z Lubi ąŜ a. Fundacja ta dała pocz ątek miejscowo ści Szpetal. Osada borykała si ę z najazdami Prusów. W 1564 r. w Szpetalu istniała parafia i ko ściół parafialny.

Le Ŝą ca w ziemi dobrzy ńskiej w ie ś Pabianki, której nazw ę zmieniono pó źniej na Fabianki , swoje pocz ątki ł ączy z rodem Chełmickich herbu Nał ęcz , którzy byli jej wła ścicielami a Ŝ do 1830 r. Nazwa rodu wywodzi si ę od jego siedziby w Chełmicy Małej. Jako pierwszy wła ściciel wsi Fabianki w 1559 r. wymieniany jest chor ąŜ y ziemi dobrzy ńskiej (wg Herbarza polskiego Adama Bonieckiego) . Wie ś liczyła wówczas 4 łany, istniej ą te Ŝ wzmianki o funkcjonuj ącej karczmie. W 1775 r. Fabianki liczyły 16 domostw zamieszkanych przez 84 osoby.

Rysunek 1.2 Obecny herb gminy Fabianki zawieraj ący złot ą chust ę (nał ęcz) nawi ązuje do herbu pierwszych wła ścicieli Fabianek rodu Chełmickich herbu Nał ęcz

Źródło: Urz ąd Gminy Fabiank i Źródło: pl.wikipedia.org

Po śmierci Tadeusza Chełmickiego dobra zostały odziedziczone przez jego dwóch synów: Eustachego i Romana. Roman Chełmicki został w 1821 roku jedynym, i jak si ę okazało, ostatnim z Chełmickich dziedzicem Fabianek. Od 1830 r. wła ścicielem maj ątku została Joanna z Nał ęczów, Ŝona Romana.

Dalsze koleje Fabianek znacz ą cz ęste zmiany wła ścicieli. Około 1835 r. Joanna Nał ęcz sprzedała Fabianki Walentemu Siemi ątkowskiemu. W latach 1843-1848 maj ątek odkupił Jan Dreweton, a w 1862 r. przej ął go jego syn Wilhelm Drewet. W 1883 r. Fabianki kupił Ludmir Franciszek Romocki, po którym odziedziczyła je dwójka dzieci: Franciszek Gabriel i Emilia Maria Julia. W 1894 r. maj ątek licz ący około 981 morgów zakupił Rudolf Kry ński, a pó źniej sprzedał jego cz ęś ci w 1901 i 1910 r. Cz ęść kupiona w 1910 r. przez Ŝon ę poety i prozaika Zdzisława Kleszczewskiego Paulin ę Rychter została rozbudowana o nowe budynki dworskie. 10 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Kosztowna inwestycja wp ędziła wła ścicielk ę w długi i w 1929 r. nieruchomo ść została wystawiona na licytacj ę przez Towarzystwo Kredytów Ziemskich w Warszawie. Za sum ę 500 tys. zł maj ątek nabyło Towarzystwo Akcyjne Fabryki Cukru „CHEŁMICA”.

W 1864 r. w zwi ązku z uwłaszczeniem chłopów władze carskie powołały samorz ądowe gminy wiejskie oddzielone od zwierzchnictwa wła ścicieli ziemskich (dziedziców). Trzy lata pó źniej powstała gmina Szpetal (Spethal, Szpital) z zarz ądem mieszcz ącym si ę w Fabiankach. Gmina wchodziła w skład obwodu lipnowskiego w guberni płockiej. Na czele gminy stał wójt, a organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne. Według danych z 1890 r. gmina Szpetal, obejmuj ąca obszar dzisiejszej gminy Fabianki, liczyła 594 domy i była zamieszkiwana przez 5 921 mieszka ńców o zró Ŝnicowanej strukturze narodowo ściowej i wyznaniowej (około 1 300 ewangelików i 130 Ŝydów).

Po odzyskaniu niepodległo ści Szpetal utrzymał status gminny a Ŝ do wybuchu II wojny światowej. Gmina wchodziła w skład powiatu lipnowskiego i województwa warszawskiego. W 1921 r. liczyła 8 243 mieszka ńców. Rad ę gminy oraz wójta, który stał na jej czele, wybierało na 3 lata zgromadzenie gminne. W 1927 r. z gminy wydzielono obszar dzisiejszego Zawi śla (Szpetal Dolny), przył ączaj ąc go do Włocławka. W wyniku reformy administracyjnej 1938 r. powiat lipnowski i gmina Szpetal zostały wcielone do województwa pomorskiego. Wspomnie ć trzeba, Ŝe w okresie mi ędzywojennym Szpetal zamieszkiwała liczna ludno ść niemiecka.

Werhmacht zaj ął gmin ę po krótkich walkach 11 wrze śnia 1939 r. W czasie okupacji niemieckiej ziemia dobrzy ńska została wł ączona do Okr ęgu Rzeszy Gda ńsk-Prusy Zachodnie, rejencja kwidzy ńska. Okres II wojny światowej Fabianki, przetrwały bez wi ększych zniszcze ń materialnych. W 1942 r. okupant dokonał zmian nazw miejscowo ści na niemieckie. Fabianki zostały nazwane Fabiensdorf.

Od zako ńczenia wojny do reformy administracyjnej w 1954 r. Szpetal Górny funkcjonował ponownie jako gmina. Według spisu ludno ści z 1946 r. gmina wiejska Szpetal liczyła 7 222 mieszka ńców. W 1954 r. zniesiono podział gminny wprowadzaj ąc gromadzkiej rady narodowe. Obszar gminy Szpetal został podzielony mi ędzy gromady: Szpetal Górny, Fabianki, Witoszyn Stary, Nasiegniewo i Barany (Lisek). Rok pó źniej wymienione gromady przeniesiono z powiatu lipnowskiego do włocławskiego.

11 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

W dniu 1 stycznia 1973 r. odrodziła si ę ponownie gmina Szpetal Górny, powołana do Ŝycia Uchwał ą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy Nr XVII/88/72 z dnia 6 grudnia 1972 r. Nowa gmina licz ąca wówczas około 5 700 mieszka ńców wchodziła w skład województwa bydgoskiego.

W 1975 r. wprowadzony został nowy dwustopniowy podział administracyjny Polski. Gmina Szpetal Górny znalazła si ę w obszarze województwa włocławskiego, przył ączono te Ŝ do niej dotychczasow ą gmin ę Bobrowniki z sołectwami: Bobrowniki Osada, Bobrowniki Pole, Polichnowo, Rybitwy, Bógpomó Ŝ, Gnojno i Lisek. Był to stan przej ściowy, bo ju Ŝ w 1982 r. ponownie reaktywowano gmin ę Bobrowniki, jednak zgodnie z wol ą mieszka ńców do Bobrownik nie powróciło sołectwo Lisek. Taka jest geneza powstania eksklawy Lisek, która nie graniczy w Ŝadnym obszarze z terytorium macierzystej gminy Fabianki.

W mi ędzyczasie bowiem gmina Szpetal Górny zmieniła nazw ę na obecn ą: gmina Fabianki. Wi ązało si ę to z przeniesieniem siedziby urz ędu gminy do nowego budynku w Fabiankach z dniem 1 wrze śnia 1979 r. Odt ąd wie ś Fabianki jest centrum administracyjnym i usługowym gminy. W tym samym roku wł ączono do Włocławka cz ęść wsi Zarzeczewo.

Zmiany ustrojowe po 1989 r. dotyczyły równie Ŝ samorz ądów. Ustawa o samorz ądzie gminnym z 8 marca 1990 r. przywróciła samorz ądno ść sensu stricto na szczeblu gminnym. Kolejna reforma administracyjna kraju, która weszła w Ŝycie od 1 stycznia 1999 r. wprowadziła trzy szczeble samorz ądu. Fabianki utrzymały status gminy i weszły w skład województwa kujawsko-pomorskiego oraz powiatu włocławskiego. W dniu 23 kwietnia 1998 r. uchwał ą Rady Gminy Fabianki nr XXVII/200/98 gminie Fabianki nadano herb: w polu niebieskim chusta złota w kr ąg, zwi ązana u dołu, przeszyta w słup pionowo mieczem srebrnym o złotej r ękoje ści. Nawi ązuje on do herbu Nał ęcz, którym piecz ętowali si ę Chełmiccy, pierwsi wła ściciele Fabianek.

W rysie historycznym gminy nale Ŝy wspomnie ć równie Ŝ najwybitniejsz ą posta ć pochodz ącą z Fabianek – profesora Jerzego Pietrkiewicza. Pietrkiewicz urodził si ę w 1916 r. w Fabiankach, zmarł w 2007 r. w Londynie. Wojenne losy rzuciły go do Wielkiej Brytanii, gdzie podj ął studia z literatury angielskiej i niemieckiej na Uniwersytecie St. Andrews w Szkocji. Po uzyskaniu doktoratu został wykładowc ą literatury angielskiej w King’s College w Londynie, a w 1964 r. został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu w Londynie. Sław ę J. Pietrkiewiczowi przyniosła twórczo ść literacka. Jako poeta, dramaturg i prozaik opiewał 12 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Ŝycie wsi dobrzy ńskiej (od 1953 r. pisał w poznanym perfekcyjnie j ęzyku angielskim), a akcja jego angloj ęzycznej debiutanckiej powie ści The Knotted Cord rozgrywa si ę w Fabiankach. Pietrkiewicz uznawany jest za drugiego, po Josephie Conradzie, najwybitniejszego Polaka pisz ącego w j ęzyku Szekspira. Urny z prochami Jerzego Pietrkiewicza znajduj ą si ę na cmentarzu parafialnym w Szpetalu Górnym i Sanktuarium Maryjnym w Sk ępem.

Pozostało ści ą bogatej przeszło ści gminy Fabianki s ą zabytki materialne. Wykaz zabytków z obszaru gminy Fabianki wpisanych do rejestru Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zawiera tabela 1.1.

Tabela 1.1 Wykaz zabytków znajduj ących si ę na terenie gminy Fabianki

Miejscowo ść Obiekt Czas Rejestr zabytków powstania

Chełmica Du Ŝa ko ściół parafialny rzymskokatolicki 1906-1917 1994. 03. 25 – A/480 murowany p.w. św. Jakuba (dawny nr rej. zab. – 339/A)

Chełmica Du Ŝa zespół dworsko-parkowy:

park dworski XVIII w. 1998. 12. 14 – A/1195/1- dawna oficyna murowana i stajnia 1 poł. XIX w. 3 (dawny nr rej. zab. – dawna oficyna murowana i 1 poł. XIX w. 281/A) powozownia

Fabianki zespół dworsko-parkowy :

dwór murowany pocz. XX w.

park dworski XIX w. 1997. 04. 24 – A/726/1-6 (dawny nr rej. zab. – oficyna murowana 4 ćw. XIX w. 404/A)

rz ądcówka murowana 4 ćw. XIX w.

obora murowana XIX w. k.

spichlerz murowany ok. 1900

Nasiegniewo zespół dworsko-parkowy:

dwór drewniany poł. XIX w. 1991. 03. 21 - 278/A park dworski 1 poł. XIX w.

13 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Szpetal Górny zespół ko ścioła parafialnego:

ko ściół parafialny rzymskokatolicki 1808-1809 murowany pw. św. Józefa 1994. 03. 25 – A/481/1-3 kostnica murowana 1808-1809 (dawny nr rej. zab. – 338/A) brama z ogrodzeniem murowana 4 ćw. XIX w.

Szpetal Górny zespół dworsko-parkowy:

lamus murowany – oficyna XVI/XVII w.

park dworski 2 poł. XIX w. 1991. 04. 16 -280/A budynek inwentarski – obora, chlew 1885 murowany, obecnie magazyn

stajnia z wozowni ą murowany, 1888 obecnie dom 186

Zarzeczewo Stare dwór murowany ok. 1890 1983. 04. 21 - 95/A

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki

Wła ścicielem ko ścioła parafialnego w Chełmicy Du Ŝej oraz zespołu ko ścioła parafialnego w Szpetalu Górnym s ą parafie rzymskokatolickie, natomiast dwór murowany w Zarzeczewie Starym nale Ŝy do prywatnej fundacji. Pozostałe obiekty zabytkowe są własno ści ą samorz ądu gminy.

14 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Zdj ęcie 1.1 Zabytkowy ko ściół p.w. Św. Jakuba Apostoła w Chełmicy Du Ŝej

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki (fot. Marcin Rybka)

Pomimo podejmowanych w ostatnich latach działa ń na rzecz przywrócenia blasku gminnym zabytkom (dwa etapy rewitalizacji parku dworskiego w Szpetalu Górnym, remont konstrukcji wi ęź by dachowej wraz z wymian ą pokrycia dachowego ko ścioła parafialnego p.w. św. Jakuba Apostoła w Chełmicy Du Ŝej), wi ększo ść obiektów zabytkowych wymaga przeprowadzenia prac konserwatorskich lub restauratorskich. Potencjał rewitalizacyjny ma zwłaszcza zespół dworsko-parkowy w Chełmicy Du Ŝej, który – przy zachowaniu walorów zabytkowych – mo Ŝe zosta ć przystosowany do nowych funkcji społecznych. Całokształt zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą zabytków zostanie uregulowany w gminnym programie opieki nad zabytkami.

15 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 2

Przestrze ń i środowisko

2.1 Poło Ŝenie i powierzchnia gminy

Gmina Fabianki stanowi cz ęść krainy etnograficzno-historycznej ziemi dobrzy ńskiej, poło Ŝona jest w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie włocławskim.

Mapa 2.1 Gmina Fabianki (kolor czerwony) na tle województwa kujawsko-pomorskiego

Źródło: atlas.kujawsko-pomorskie.pl

16 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Fabianki to jedyna gmina powiatu włocławskiego, która nie posiada granicy l ądowej z Ŝadna inn ą gmin ą tego powiatu. Od pozostałych gmin oddziela j ą rzeka Wisła i miasto Włocławek. Na l ądzie gmina Fabianki graniczy na południu z miastem Włocławek (miasto na prawach powiatu) oraz z gminami wchodz ącymi w skład powiatu lipnowskiego: Bobrowniki (na zachodzie), Dobrzy ń nad Wisł ą i Wielgie (na wschodzie) i gmin ą wiejsk ą Lipno (północ). Gmina Fabianki posiada eksklaw ę – sołectwo Lisek, które nie graniczy z pozostał ą cz ęś ci ą gminy, od której jest oddalone o około 2 km w linii prostej. Lisek otaczaj ą obszary gminy Bobrowniki i gminy Lipno.

Mapa 2.2 Gmina Fabianki (kolor czerwony) na tle powiatu włocławskiego

Źródło: atlas.kujawsko-pomorskie.pl

Odległo ść Fabianek w linii prostej do wa Ŝniejszych miast wynosi: 8 km do Włocławka, 47 km do Torunia, 44 km do Płocka, 86 km do Bydgoszczy, 184 km do Gda ńska, 140 km do Warszawy, 301 km do Krakowa.

Gmina Fabianki zajmuje powierzchni ę 76,1 km 2 (7610 ha), co stanowi 5,17% powierzchni powiatu włocławskiego. Jest to jedna z najmniejszych powierzchniowo gmin powiatu. Mniejszy obszar zajmuje jedynie gmina Lubanie (69 km 2) i miasto Kowal (5 km 2).

17 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wykres 2.1 Powierzchnia Gminy Fabianki na tle gmin powiatu włocławskiego

Powierzchnia gmin powiatu włocławskiego [km 2]

250 220 200 151 151 148 132 122 115 150 107 100 113 100 78 76 69 50 5 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bydgoszcz.stat.gov.pl

Gmina Fabianki znajduje si ę obszarze funkcjonalnym 110–tysi ęcznego miasta Włocławek. W wyniku przeprowadzonych w 2014 r. prac badawczych maj ących na celu delimitacj ę miejskiego obszaru funkcjonalnego Włocławka wyznaczono 10 gmin (8 z powiatu włocławskiego i 2 z powiatu lipnowskiego), które wykazuj ą najwi ęcej powi ąza ń funkcjonalnych w Włocławkiem. W śród nich gmina Fabianki spełniła najwi ęcej kryteriów delimitacji.

Mapa 2.3 Miejski Obszar Funkcjonalny Włocławka

Źródło: Strategia rozwoju miejskiego obszaru funkcjonalnego Włocławka na lata 2014 -2020

18 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Bliskie s ąsiedztwo i liczne powi ązania funkcjonalne z miastem Włocławek są postrzegane przez mieszka ńców Fabianek jako atut gminy i du Ŝa szansa jej rozwoju. Pokazały to wyra źnie konsultacje społeczne przeprowadzone w zwi ązku z pracami nad niniejsz ą strategi ą, podczas których mieszka ńcy najcz ęś ciej wskazywali s ąsiedztwo Włocławka jako mocn ą stron ę gminy oraz jako drugi z najwa Ŝniejszych czynników rozwojowych Fabianek.

2.2 Ukształtowanie powierzchni i geologia

Gmina Fabianki poło Ŝona jest w prowincji Ni Ŝu Środkowopolskiego w podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich w makroregionie Pojezierze Dobrzy ńsko-Chełmi ńskie w mezoregionie Pojezierze Dobrzy ńskie, w łuku Wisły. Geologicznie teren ten, w warstwach wierzchnich (czwartorz ędowych), został ukształtowany w wyniku działalno ści l ądolodu i wód lodowcowych w ramach zlodowacenia północnopolskiego. Posiada on cechy młodego krajobrazu polodowcowego.

Mapa 2.4 Mapa geologiczna Gminy Fabianki

Źródło: Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Fabianki

Rze źbę terenu, ukształtowan ą licznymi recesjami l ądolodu subfazy dobrzy ńskiej (faza pozna ńska), cechuje szereg form akumulacji:

• lodowcowej (wysoczyzna morenowa płaska we wschodniej cz ęś ci gminy do drogi Włocławek – Lipno z enklawami w okolicach Osieka i Szpetal Górnego),

19 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

• wodnolodowcowej (m.in. równiny sandrowe i wodnolodowcowe na zachód od drogi Włocławek – Lipno i w okolicy Nasiegniewa), • rzecznej (m.in. tarasy akumulacyjne w dolinie Wisły), • eolicznej (wydmy i równiny piasków na wysoczy źnie płaskiej na północ od Uniechowa, w okolicy Cyprianki, Wilcze ńca Fabia ńskiego, Osieka, Witoszyna Starego i Nowego), • ro ślinnej (równiny torfowe).

Na terenie Gminy Fabianki stwierdzono wyst ępowanie złó Ŝ kopalin:

• surowców naturalnych (kruszywo naturalne – piaski akumulacji wodnolodowcowej, rzecznej i eolicznej), • surowców ilastych (gliny zwałowe, iły warwowe czwartorz ędowe, iły plioce ńskie), • surowców energetycznych (torfowiska Barany, Chełmica, Włocławek – Lipno).

2.3 Klimat

Gmina Fabianki posiada klimat przej ściowy pomi ędzy oddziaływaniem mas powietrza znad Oceanu Atlantyckiego i kontynentu europejskiego. Cechuje go niestabilno ść warunków pogodowych spowodowana zmieniaj ącymi si ę wpływami powietrza atlantyckiego i kontynentalnego. Średnia roczna temperatura w gminie wynosi + 8°C, wyst ępuje niewielka ilo ść opadów – około 450-500 mm rocznie. Okres wegetacji trwa około 217 dni.

W ostatnich latach zaobserwowa ć mo Ŝna proces ocieplenia klimatu zwi ązany zapewne z ogólno światowymi zmianami klimatycznymi. Cztery wyra źnie wyodr ębnione pory roku przechodz ą w dwa okresy: zimowy i letni. Zimy s ą krótsze i l Ŝejsze, z rzadko wyst ępuj ącą pokryw ą śnie Ŝną. Okres letni cechuj ą fale upałów i suszy, skutkuj ące post ępuj ącym procesem stepowienia. Opady deszczu w okresie letnim s ą rzadsze, a gdy wyst ępuj ą to cz ęsto towarzysz ą im gwałtowne zjawiska atmosferyczne (nawałnice, wichury). Dalsze post ępowanie zmian klimatycznych wpłynie znacz ąco na rozwój rolnictwa i warunki Ŝycia mieszka ńców.

2.4 Środowisko przyrodnicze

Obszar Gminy Fabianki poło Ŝony jest w obr ębie dwóch nadle śnictw: Nadle śnictwa Włocławek i Nadle śnictwa Dobrzejewice. W ramach Nadle śnictwa Włocławek funkcjonuje

20 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Le śnictwo Szpetal. Lasy zajmuj ą powierzchni ę 1612 ha, co stanowi 21% ogólnej powierzchni gminy. Na terenie gminy znajduj ą si ę lasy mieszane iglasto-li ściaste. Głównym gatunkiem w drzewostanie jest sosna (80%). Lasy gminy rosn ą na glebach słabych, podmokłych oraz bagiennych. Najciekawsze skupiska kompleksów le śnych wyst ępuj ą w miejscowościach: Łęg Witoszyn, Nowy Witoszyn, Lisek, Wilczeniec Fabia ński, Wilczeniec Bogucki, Szpetal Górny i Bogucin.

Wśród najcz ęś ciej wyst ępuj ących gatunków zwierz ąt znajduj ą si ę: sarny, bobry, wydry, zaj ące, pi Ŝmaki, ba Ŝanty, kuropatwy, kaczki, rybitwy, perkozy, sieweczki rzeczne, mewy czarnogłowe, bociany białe, Ŝurawie błotne.

Na terenie Gminy Fabianki wyst ępuj ą obszary NATURA 2000:

• specjalny obszar ochrony siedlisk Cyprianka PLH040013, obejmuj ący zespół torfianek (wyrobisk potorfowych) i naturalnych dystroficznych zbiorników wodnych, • specjalny obszar ochrony ptaków Dolina Dolnej Wisły PLB040003, b ędący ostoj ą ptaków wodno-błotnych zwi ązanych z siedliskami szerokiej doliny rzecznej o cz ęś ciowo zachowanym naturalnym charakterze, • specjalny obszar ochrony siedlisk Włocławska Dolina Wisły PLH040039, z cennymi lasami łęgowymi, nadrzecznymi zaro ślami wierzbowymi i zmienno-wilgotnymi łąkami.

Mapa 2.5 Obszary Natura 2000 w gminie Fabianki

Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

21 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Gmin ę Fabianki obejmuje cz ęś ciowo równie Ŝ Obszar Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej. Został on utworzony w celu zabezpieczenia unikatowych walorów mikroklimatycznych Uzdrowiska Ciechocinek i jego najbli Ŝszych okolic oraz ochrony nadwi śla ńskiego krajobrazu, posiadaj ącego cechy bardzo zbli Ŝone do naturalnych. Ponadto północne obrze Ŝa gminy (sołectwo Lisek) poło Ŝone s ą w zasi ęgu Północno-Centralnego Korytarza Ekologicznego wyznaczonego przez IBS PAN pn. „Dolina Wisły – Kampinoski PN” oraz korytarza ekologicznego pn. „Wschodnia Dolina Noteci”. Na terenie gminy wyst ępuj ą obj ęte ochron ą parki wiejskie: w Fabiankach, w Szpetalu Górnym i w Chełmicy. S ą one przeznaczone wył ącznie do funkcji rekreacyjnych i wypoczynkowych. W gminie jest zarejestrowanych 20 uŜytków ekologicznych o ł ącznej powierzchni niemal 19 ha. S ą to głównie kompleksy ł ąkowo-bagienne na terenach Le śnictwa Szpetal.

Zdj ęcie 2.1 Zrewitalizowany park wiejski w Szpetalu Górnym jest miejscem wypoczynku i rekreacji

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki (fot. Waldemar Marciniak)

2.5 Zasoby wodne

Sie ć rzeczna i zasoby wodne Gminy Fabianki poło Ŝone s ą w Dorzeczu Wisły. W granicach gminy Wisła przepływa na długo ści około 4 km od strony południowo- zachodniej i około 1,5 km od południa. Szeroko ść koryta rzeki waha si ę od 750 m do 1400 m, 22 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 a spadki wynosz ą średni 0,17%. Na przepływ wody wpływa w decyduj ącym stopniu praca Stopnia Wodnego we Włocławku oddanego do u Ŝytkowania w 1970 r.

Drug ą najwa Ŝniejsz ą rzek ą dla Gminy Fabianki jest licz ąca 28,5 km rzeka Chełmiczka (zwana Chełmiczank ą). Wypływa ona z Jeziora Piaseczno (gm. Wielgie), ale najdłu Ŝszy odcinek przebiega przez gmin ę Fabianki. Chełmiczka ko ńczy swój bieg jako prawy dopływ Wisły w zatoczce w Zarzeczewie. Prawobrze Ŝnym dopływem Wisły jest równie Ŝ przepływaj ący przez gmin ę w okolicach Zarzeczewa Świ ęty Strumie ń. Inne cieki wodne na obszarze gminy to ci ągi obni Ŝeń okresowo wypełnionych wod ą m.in. w okolicy Witoszyna i Rumunek Boguckich oraz rowy melioracyjne.

Z kolei najwi ększym zbiornikiem wodnym stoj ącym jest Jezioro Chełmica (zwane równie Ŝ Chełmickim), przez które przepływa tak Ŝe rzeka Chełmiczka. Jezioro wraz z przyległymi gruntami ma 75,28 ha powierzchni, lustro wody znajduje si ę na wysoko ści 84,4 m n.p.m.

Wśród wód podziemnych na terenie gminy wyst ępuj ą:

• wody gruntowe, zasilane opadami atmosferycznymi, • wody wgł ębne, • wody gł ębinowe, odizolowane od powierzchni ziemi.

2.6 Układ osadniczy

Na terenie Gminy Fabianki znajduj ą si ę 22 miejscowo ści, gmina podzielona jest równie Ŝ na 16 jednostek pomocniczych – sołectw. Wszystkie miejscowo ści maj ą charakter wiejski.

Tabela 2.1 Miejscowo ści i sołectwa na obszarze Gminy Fabianki

Miejscowo ść Sołectwo

Bogucin Bogucin Osiek

Chełmica Du Ŝa Chełmica Du Ŝa

Chełmica-Cukrownia Chełmica-Cukrownia

23 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Chełmica Mała Chełmica Mała

Cyprianka Cyprianka

Fabianki Fabianki

Kr ępiny Kr ępiny Zarzeczewo

Lisek Lisek

Kulin

Kulin Urszulewo

Nasiegniewo Nasiegniewo Uniechowo

Nowy Witoszyn Nowy Witoszyn Łęg Witoszyn

Skórzno Skórzno

Stary Witoszyn Stary Witoszyn

Świ ątkowizna Świ ątkowizna

Szpetal Górny Szpetal Górny

Wilczeniec Fabia ński Wilczeniec Fabia ński Wilczeniec Bogucki

Najwi ększe skupiska osadnicze wyst ępuj ą w południowo-wschodniej (Szpetal Górny, Nasiegniewo) oraz w środkowej (Bogucin, Fabianki) cz ęś ci gminy. Przewa Ŝa zabudowa jednorodzinna, w niektórych miejscowo ściach (Nasiegniewo, Fabianki, Chełmica – Cukrownia) zlokalizowane s ą nieliczne wielorodzinne bloki mieszkalne.

24 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

W 2014 r. w gminie były 2932 mieszkania, o średniej powierzchni u Ŝytkowej 99 m 2 daj ącej gminie Fabianki pod tym wzgl ędem pierwsze miejsce w powiecie włocławskim, a trzynaste w regionie kujawsko-pomorskim. W zasobach samorz ądu gminy znajduje si ę 15 mieszka ń komunalnych, w tym jeden lokal socjalny.

Cech ą charakterystyczn ą gminy jest intensywny rozwój nowego osadnictwa, głównie w miejscowo ściach poło Ŝonych bli Ŝej Włocławka takich jak Szpetal Górny, Bogucin, Kulin, Nowy Witoszyn, Fabianki. Zwi ązany jest on z ruchami migracyjnymi zamo Ŝniejszych mieszka ńców Włocławka, ale równie Ŝ innych miast, którzy osiedlaj ą si ę na atrakcyjnych środowiskowo terenach w pobli Ŝu miasta. Pozwala to godzi ć Ŝycie rodzinne na wsi z dojazdami do pracy w mie ście. Trend ten jest postrzegany jak szansa rozwojowa gminy (wzrost dochodów podatkowych, o Ŝywienie Ŝycia społecznego i kulturalnego). W pozostałej cz ęś ci gminy przewa Ŝa osadnictwo mieszka ńców zwi ązanych z gmin ą od pokole ń, cz ęsto powi ązanych z prac ą w rolnictwie.

Mapa 2.6 Układ miejscowo ści w gminie Fabianki

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki

25 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

2.7 Zagospodarowanie przestrzenne

Obowi ązuj ącym dokumentem reguluj ącym kwesti ę zagospodarowania przestrzennego jest „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Fabianki” przyj ęte uchwał ą Rady Gminy Fabianki Nr XVIII/144/2000 z dnia 14 czerwca 2000 r. Z uwagi na odległy czas powstania dokumentu przygotowywana jest aktualizacja Studium na podstawie uchwały Rady Gminy Fabianki Nr XXXVIII/266/2014 z dnia 23 pa ździernika 2014 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania Gminy Fabianki”.

Zaktualizowane Studium obejmie cały obszar Gminy Fabianki w jej granicach administracyjnych. Uwzgl ędni zmienione przepisy prawne oraz obecne procesy i uwarunkowania zwi ązane z rozwojem przestrzennym. Oparte b ędzie na generalnej zasadzie zrównowa Ŝonego kształtowania i zagospodarowania przestrzeni gminy, obejmuj ąc równie Ŝ wymiary społeczny, gospodarczy, kulturowy i przyrodniczy.

2.8 Identyfikacja obszarów problemowych

Wspomniane wy Ŝej zmiany klimatyczne zwi ązane z ociepleniem klimatu i stepowieniem Kujaw i ziemi dobrzy ńskiej wpływaj ą niekorzystnie na stosunki wodne na terenie gminy Fabianki, co w praktyce przekłada si ę na pogorszenie warunków Ŝycia mieszka ńców i produkcji rolniczej w gminie. Wymaga to podj ęcia przez władze gminy długofalowych działa ń zapobiegawczych. Na obszarze gminy powinny powstawa ć zbiorniki małej retencji wodnej, które b ędą rezerwuarem wody w okresach suszy. Samorz ąd Fabianek powinien popiera ć działania zwi ązane z budow ą drugiego stopnia na dolnej Wi śle w okolicy Siarzewa. Powstanie kolejnej zapory na Wi śle znacz ąco wpłynie na popraw ę stosunków wodnych na obszarze pomi ędzy stopniem we Włocławku a Siarzewem. Przeciwdziałaniu niekorzystnym dla stanu wód zmianom klimatycznym w skali lokalnej słu Ŝyć b ędą działania wynikaj ące z Planu gospodarki niskoemisyjne dla Gminy Fabianki opisane w dalszej cz ęś ci rozdziału.

W obliczu zagro Ŝenia deficytem wody, nale Ŝy równie Ŝ podj ąć działania maj ące na celu popraw ę stanu i ochron ę wód powierzchniowych i gruntowych. Zasoby wodne ulegaj ą zanieczyszczeniu przede wszystkim w wyniku działalno ści człowieka. Szczególnie szkodliwe oddziaływanie maj ą ścieki: bytowe, rolnicze, komunalne i przemysłowe. Najwi ększa rzeka

26 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 przepływaj ąca przez gmin ę – Chełmiczka zaliczona jest do V klasy czysto ści wód, chocia Ŝ odnotowa ć nale Ŝy i Ŝ zamkni ęcie Cukrowni Chełmica wpłyn ęło pozytywnie na stan rzeki, której wody wcze śniej były pozaklasowe.

Znacz ącym problemem w zakresie ochrony wód powierzchniowych i gruntowych jest niedostateczny poziom skanalizowania gminy. Stosowane przez cz ęść mieszka ńców bezodpływowe zbiorniki ścieków s ą cz ęsto nieszczelne, co powoduje zanieczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego. Gmina Fabianki b ędzie wi ęc rozbudowywa ć zbiorcz ą sie ć kanalizacji sanitarnej w obr ębie aglomeracji.

Aglomeracja Fabianki powy Ŝej 2000 RLM wyznaczona została Rozporz ądzeniem Nr 51/2006 Wojewody Kujawsko- Pomorskiego z dnia 18 kwietnia 2006 r., a jej obszar obejmuje poło Ŝone w gminie Fabianki miejscowo ści: Bogucin, Cyprianka, Fabianki, Szpetal Górny, Kulin, Urszulewo, Zarzeczewo, Kr ępiny.

Aglomeracja - wraz z planowanymi inwestycjami w rozwój kanalizacji sanitarnej - została uj ęta w Masterplanie dla wdra Ŝania dyrektywy 91/271/EWG oraz w IV Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych przyj ętej przez Rad ę Ministrów 21 kwietnia 2016 r. IV AKPO ŚK zakłada, Ŝe ka Ŝda aglomeracja powy Ŝej 2000 RLM powinna by ć wyposa Ŝona w system kanalizacji zbiorczej w celu odprowadzania ścieków powstaj ących na terenie aglomeracji do oczyszczalni komunalnych.

Plan Aglomeracji Fabianki został przyj ęty w zaktualizowanej formie przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego uchwał ą nr uchwał ą Nr XXV/458/16 z 28 pa ździernika 2016 r. Aglomeracja w nowym kształcie została zgłoszona do przygotowywanej V Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków. Obszar aglomeracji b ędzie monitorowany i dostosowywany do zmieniaj ącej si ę sieci osadnictwa.

Na obszarach poza aglomeracj ą b ędzie wspierana budowa ekologicznych przydomowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach jednorodzinnych, które powinny zast ąpi ć zbiorniki bezodpływowe.

Rozbudowa sieci zbiorczej kanalizacji sanitarnej b ędzie skutkowała zwi ększeniem ilo ści ścieków komunalnych wymagaj ących oczyszczenia. Modernizacji i rozbudowie poddana b ędzie oczyszczalnia ścieków w Fabiankach, w wyniku czego zwi ększy si ę jej przepustowo ść i unowocze śni technologia oczyszczania ścieków. Działania te przyczyni ą si ę do poprawy czysto ści wód gruntowych i powierzchniowych w gminie. 27 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Kolejnym problemem wyst ępuj ącym na terenie Gminy Fabianki jest zanieczyszczenie powietrza i emisja gazów cieplarnianych. Szacuje się, Ŝe globalna roczna emisja CO 2 w gminie wynosi 40 384 Mg/rok (2014 r.). Jest ona zwi ązana w wi ększo ści z oświetleniem, ogrzewaniem, zasilaniem sprz ętu gospodarstw domowych i innych urz ądze ń technicznych.

Jedynie na 6% szacowana jest emisja CO 2 generowana przez transport lokalny i tranzytowy. Niska emisja dwutlenku w ęgla i gazów cieplarnianych wpływa niekorzystnie na zdrowie mieszka ńców oraz przyczynia si ę do pogł ębiania opisywanego wy Ŝej efektu cieplarnianego.

Gmina Fabianki podejmuje działania zmierzaj ące do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza i niskich emisji. W tym celu powstał Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Fabianki zakładaj ący, Ŝe do roku 2020 nast ąpi w gminie:

- redukcja poziomu emisji CO 2 o 3% (w odniesieniu do roku bazowego 2014), - zmniejszenie zu Ŝycia energii finalnej o 0,15%, - zwi ększenie o 0,8% udziału w energii finalnej energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych.

Aby to osi ągn ąć podj ęte zostan ą działania takie jak kompleksowa modernizacja energetyczna budynków u Ŝyteczno ści publicznej, monta Ŝ energooszcz ędnego o świetlenia ulicznego (solary, lampy hybrydowe, lampy energooszcz ędne), budowa instalacji odnawialnych źródeł energii - głównie ogniw fotowoltaicznych - na obiektach u Ŝyteczno ści publicznej, budowa ście Ŝek rowerowych (przyczyniaj ąca si ę do zmniejszenia nat ęŜ enia ruchu samochodowego) czy rozbudowa sieci gazowej. Samorz ąd gminy b ędzie prowadził kampanie promocyjne i wspierał mieszka ńców i przedsi ębiorców we wprowadzaniu rozwi ąza ń sprzyjaj ących ograniczeniu zu Ŝycia energii elektrycznej oraz cieplnej, takich jak wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, wymiana w ęglowych źródeł ciepła na ekologiczne, termomodernizacja budynków mieszkalnych i produkcyjno-magazynowych. W zakresie OZE preferowana b ędzie produkcja energii elektrycznej ze sło ńca (fotowoltaika) z uwagi na jej bezpieczny i nieuci ąŜ liwy dla otoczenia i środowiska charakter.

Powy Ŝsze działania lokalne stanowi ą wkład gminy w wypełnienie zobowi ąza ń Polski dotycz ących osi ągni ęcia celów przyj ętego przez Uni ę Europejsk ą pakietu klimatyczno- energetycznego, tj.:

- redukcji emisji gazów cieplarnianych,

- zwi ększania udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych,

28 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

- zwi ększenia efektywno ści energetycznej oraz poprawy jako ści powietrza,

- zmiany postaw konsumpcyjnych u Ŝytkowników energii.

Wyst ępuj ące coraz cz ęś ciej gwałtowne zjawiska atmosferyczne takie jak deszcze nawalne czy wichury nasilaj ą ruchy osuwiskowe ziemi. Szczególnie nara Ŝone są na nie obszary południowo-wschodniej cz ęś ci gminy, gdzie wyst ępuj ą licznie naturalne stoki i zbocza dolin i zbiorników wodnych. Gmina Fabianki powinna podj ąć działania zwi ązane z zabezpieczeniem terenów najbardziej nara Ŝonych na ruchy osuwiskowe, jak równie Ŝ likwidowa ć skutki erozji, które ju Ŝ wyst ąpiły, np. odbudowa uszkodzonych dróg gminnych czy przepustu w miejscowo ści Zarzeczewo.

29 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 3

Społecze ństwo

3.1 Mieszka ńcy gminy

W gminie Fabianki na koniec roku 2015 r. na pobyt stały i czasowy zameldowane były 9802 osoby, w tym 4950 kobiet (50,5%) i 4852 m ęŜ czyzn (49,5%). Mimo, i Ŝ pod wzgl ędem powierzchni gmina sytuuje si ę dopiero na 11. miejscu w śród 13. gmin powiatu włocławskiego, to pod wzgl ędem liczby ludno ści ust ępuje w powiecie jedynie gminie Brze ść Kujawski (11593 mieszka ńców) i gminie Lubraniec (9956). Liczba ludno ści na 1 km 2 (129) daje Fabiankom 2. miejsce w g ęsto ści zaludnienia w powiecie włocławskim, po mie ście Kowal. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono liczb ę mieszka ńców poszczególnych miejscowo ści gminy Fabianki.

Tabela 3.1 Liczba mieszka ńców w poszczególnych miejscowo ściach gminy Fabianki w 2015 r.

Mieszka ńcy Mieszka ńcy Miejscowo ść Razem stali czasowi

Bogucin 1016 4 1020

Chełmica Du Ŝa 577 1 578

Chełmica Mała 318 1 319

Chełmica- 634 10 644 Cukrownia

Cyprianka 783 13 796

Fabianki 857 7 864

Kr ępiny 83 0 83

Kulin 228 1 229

Lisek 228 2 230

30 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Łęg Witoszyn 159 1 160

Nasiegniewo 1073 8 1081

Nowy Witoszyn 376 6 382

Osiek 118 0 118

Skórzno 221 2 223

Stary Witoszyn 111 0 111

Szpetal Górny 2246 36 2282

Świ ątkowizna 142 5 147

Uniechowo 108 1 109

Urszulewo 144 0 144

Wilczeniec 93 0 93 Bogucki Wilczeniec 135 1 136 Fabia ński

Zarzeczewo 53 0 53

Razem: 9802

Źródło danych: Urz ąd Gminy Fabianki

Według danych Urz ędu Statystycznego w Bydgoszczy, ludno ść gminy Fabianki w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi 51,1 (2014 r.), przy średniej dla powiatu włocławskiego 56,6.

Tabela 3.2 Ludno ść gminy Fabianki w wieku produkcyjnym w 2014 r.

Ludno ść Gminy Fabianki w wieku:

produkcyjnym 6494

przedprodukcyjnym 1957

poprodukcyjnym 1360

Źródło danych: bydgoszcz.stat.gov.pl

31 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Przeci ętny wiek mieszka ńca gminy Fabianki to 38,0 lat (kobiety – 39,2; m ęŜ czy źni – 36,7) i jest on ni Ŝszy ni Ŝ średnia wieku dla województwa kujawsko-pomorskiego (40,3) i kraju (40,6). Liczb ę ludno ści w poszczególnych grupach wiekowych w gminie obrazuje poni Ŝsza piramida wieku.

Wykres 3.1 Piramida wieku mieszka ńców Gminy Fabianki w 2014 r.

Źródło: polskawliczbach.pl

Przyrost naturalny w gminie Fabianki wynosił w 2014 r. 15 osób, gdy dla powiatu włocławskiego był on ujemny i kształtował si ę na poziomie -119 osób. Przyrost rzeczywisty ludno ści, uwzgl ędniaj ący saldo migracji, wynosił natomiast 123 osoby, przy warto ści -158 dla powiatu włocławskiego. Wida ć wi ęc w gminie Fabianki wyra źnie korzystn ą sytuacj ę demograficzn ą w zestawieniu z innymi gminami powiatu włocławskiego. Pod wzgl ędem salda migracji na 1000 osób gmina zajmuje zdecydowanie pierwsz ą pozycj ę w powiecie i wysok ą siódm ą pozycj ę (na 144 gminy) w województwie kujawsko-pomorskim. Jest to długookresowy trend demograficzny. W latach 2002-2015 liczba mieszka ńców gminy Fabianki wzrosła a Ŝ o 20,4%, co stanowi najwi ększy przyrost w powiecie włocławskim. W tym samy okresie wzrosła liczba ludno ści jedynie w gminie Włocławek (8,9%), gminie

32 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Brze ść Kujawski (4,1%) i mie ście Kowal (3,0%). W gminie Choce ń liczba ludno ści nie zmieniła si ę, a w pozostałych gminach powiatu uległa zmniejszeniu.

Wykres 3.2 Zmiana licz by mieszka ńców gmin powiatu włocławskiego w latach 2002 -2015

Zmiana liczby mieszkańców gmin powiatu włocławskiego w latach 2002-2015 [%]

25,0 20,4 20,0 15,0 8,9 10,0 4,1 3,0 5,0 0,0 0,0 -5,0 -0,4 -0,5 -3,6 -3,6 -2,8 -10,0 -4,7 -4,7 -5,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych polskawliczbach.pl

W ostatnich latach tendencja do wyludniania si ę gmin powiatu włocławskiego nasila si ę, gdy w gminie Fabianki nadal notowany jest znacz ący wzrost liczby mieszka ńców. W okresie 2010-2014 ludno ść gminy zwi ększyła si ę o 4,5%. W pozostałych gminach powiatu liczba ludno ści uległa zmniejszeniu, jedynie Brze ść Kujawski odnotował nieznaczny (0,2%) przyrost liczby mieszka ńców.

W przyro ście rzeczywistym obserwujemy widoczn ą przewag ę salda migracji nad przyrostem naturalnym, co pokazuje, Ŝe zwi ększaj ący si ę potencjał ludno ściowy gminy to przede wszystkim skutek ruchu migracyjnego, o którym była mowa w rozdziale dotycz ącym osadnictwa. Gmin ę Fabianki jako atrakcyjny obszar do osiedlania si ę wybieraj ą dobrze sytuowani materialnie mieszka ńcy Włocławka i innych, nieraz odległych, miejscowo ści. Wzrastaj ąca liczba ludno ści jest postrzegana, zarówno przez władze samorz ądowe, jak i samych mieszka ńcó w jako mocna strona gminy i szansa na jej rozwój w przyszło ści.

33 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

3.2 Wykształcenie

Z uwagi na brak danych dotycz ących poziomu wykształcenia mieszka ńców gminy Fabianki, na potrzeby niniejszej Strategii b ędziemy ekstrapolowa ć na gmin ę wyniki z Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2011 odnosz ące si ę do całego powiatu włocławski ego. Najwy Ŝszy odsetek mieszka ńców powy Ŝej 13 roku Ŝycia posiada wykształcenie podstawowe (31,6%), 25,8% ma wykształcenie zasadnicze zawodowe, 12,7% - wykształcenie średnie zawodowe, 11,2% legitymuje si ę wykształceniem średnim ogólnokształc ącym. Studia wy Ŝsze uko ńczyło 9,1% mieszka ńców powiatu. Mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe w ci ągu pi ęciu lat minionych od spisu powszechnego, zwi ększył si ę – zgodnie z ogólnokrajow ą tendencj ą – odsetek osób z wykształceniem wy Ŝszym i średnim ogólnokształc ącym.

Wykres 3.3 Poziom wykształ cenia mieszka ńców powiatu włocławskiego 2011 r.

Poziom wykształcenia mieszkańców powiatu włocławskiego

9,1 2,2 1,7 31,6 niepełne podstawowe 11,2 podstawowe gimnazjalne 12,7 zasadnicze zawodowe średnie zawodowe średnie ogólnokszt.

5,7 policealne wyższe 25,8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Spisu Powszechnego 2011

Wi ęcej kobiet ni Ŝ m ęŜ czyzn zako ńczyło edukacj ę na poziomie podstawowym (33,8%), ale równie Ŝ wi ęcej kobiet zdobyło wykształ cenie średnie ogólnokształc ące (13,8%) i wy Ŝsze (11,3%). W śród m ęŜ czyzn dominuj ącym typem wykształcenia jest wykształcenie zasadnicze zawodowe (33,4%). Poziom skolaryzacji na szczeblu wy Ŝszym zdecydowanie wzrasta w śród młodszych mieszka ńców powiatu. W prze dziale wiekowym 25-29 lat wykształcenie wy Ŝsze ma 27% mieszka ńców, gdy w grupie osób od 55 do 59 lat jest to tylko 5,0%.

34 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Poziom wykształcenia mieszka ńców powiatu włocławskiego jest ni Ŝszy od średniej dla całego kraju oraz dla województwa kujawsko-pomorskiego. Przykładowo wykształcenie wy Ŝsze w 2011 r. posiadało 17,9% Polaków powy Ŝej 13 roku Ŝycia i 14,8% mieszka ńców regionu kujawsko-pomorskiego. W przypadku wykształcenia średniego i policealnego było to odpowiednio 33,3% i 31%. Wykształcenie podstawowe ma 19,3% Polaków i 20,9% mieszka ńców województwa.

3.3 Edukacja, kultura i sport

Gmina Fabianki jest organem prowadz ącym dla pi ęciu szkół podstawowych, w ramach których funkcjonuj ą te Ŝ oddziały przedszkolne i dwóch gimnazjów. Ł ącznie w roku szkolnym 2015/2016 w szkołach podstawowych uczyło si ę 546 uczniów, do oddziałów przedszkolnych ucz ęszczały 94 dzieci, a w gimnazjach było 219 uczniów. Zarz ądzaniem systemem edukacji publicznej w gminie zajmuje si ę Gminny Zespół O światy w Fabiankach. Wykaz szkół prowadzonych przez gmin ę wraz z liczb ą uczniów do nich ucz ęszczaj ących pokazuje tabela 3.3.

Tabela 3.3 Szkoły podstawowe i gimnazja w gminie Fabianki w roku szkolnym 2015/2016

Liczba dzieci Nazwa szkoły Liczba uczniów w oddziale przedszkolnym

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jerzego Pietrkiewicza 86 17 w Fabiankach

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Kazimierza III Wielkiego 161 25 w Szpetalu Górnym

Publiczna Szkoła Podstawowa 135 29 im. Orła Białego w Cypriance

Publiczna Szkoła Podstawowa 44 3 w Świ ątkowi źnie

Publiczna Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Publicznych 120 20 w Nasiegniewie

35 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Razem w szkołach podstawowych: 546 94

Publiczne Gimnazjum w Zespole 73 nie dotyczy Szkół Publicznych w Nasiegniewie

Publiczne Gimnazjum im. ks. Jana 146 nie dotyczy Twardowskiego w Fabiankach

Razem w gimnazjach: 219 nie dotyczy

Źródło danych: Gminny Zespół O światy w Fabiankach

Stan bazy lokalowej szkół publicznych w gminie mo Ŝna okre śli ć jako dobry. W ostatnich latach rozbudowana została szkoła podstawowa w Cypriance , uzyskuj ąc nowe sale lekcyjne oraz pełnowymiarow ą sal ę gimnastyczn ą wraz z zapleczem sportowym. Przy szkole powstały te Ŝ nowoczesne boiska wielofunkcyjne. Zespół szkół w Nasiegniewie przeszedł termomodernizacj ę, z któr ą wi ązała si ę zmiana sposobu ogrzewania z węglowego na gazowy. Szkoły w Nasiegniewie posiadaj ą sal ę gimnastyczn ą i boiska wielofunkcyjne (ORLIK 2012). Sala gimnastyczna jest równie Ŝ przy szkole podstawowej i gimnazjum w Fabiankach.

Zdj ęcie 3.1 Budynek Zespołu Szkół w Nasiegniewie został poddany w latach 2011-2013 gruntownej termomodernizacji

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki (fot. Marcin Rybka) 36 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Na obszarze gminy funkcjonuj ą trzy prywatne przedszkola:

• Przedszkole Prywatne „T ęczowy Zak ątek” Agnieszka Doli ńska w Fabiankach, do którego w roku szkolnym 2015/2016 ucz ęszczało 73 dzieci, • Przedszkole Niepubliczne „Mały Mi ś” w Szpetalu Górnym (26 dzieci), • Przedszkole o profilu katolickim „Aniołek” w Szpetalu Górnym (30 dzieci).

Łącznie opiek ą przedszkoln ą w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych jest obj ętych 223 dzieci. Na terenie gminy nie funkcjonuj ą placówki opieki nad dzie ćmi do lat 3. W regionie jedynie na obszarze 26 gmin (na 144) działaj ą Ŝłobki. Z analizy przeprowadzonej na zlecenie Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego dla roku 2014 wynika, Ŝe w gminie Fabianki opiek ą przedszkoln ą obj ęte jest 40,66% dzieci w wieku od 3 do 5 lat i jest to tendencja malej ąca, np. w odniesieniu do roku 2011 odsetek dzieci z tej grupy wiekowej ucz ęszczaj ących do przedszkola zmniejszył si ę o 15,56%. Średnia dla województwa kujawsko-pomorskiego wynosi 61,79%, a po wył ączeniu miast – 52,10%.

Z uwagi na s ąsiedztwo du Ŝego o środka miejskiego, jakim jest Włocławek, cz ęść rodziców mieszkaj ących w gminie Fabianki posyła swoje dzieci do przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów działaj ących we Włocławku. Przewa Ŝaj ąca cz ęść młodzie Ŝy z gminy, w której nie ma szkół ponadgimnazjalnych, kontynuuje nauk ę na poziomie zasadniczym zawodowym, średnim zawodowym lub średnim ogólnokształc ącym w szkołach ponadgimnazjalnych we Włocławku.

Pod wzgl ędem wyników sprawdzianów na zako ńczenie szkoły podstawowej uczniowie szkół z gminy Fabianki plasuj ą si ę na poziomie zbli Ŝonym do średniej wojewódzkiej. Wyniki sprawdzianu klas szóstych w roku 2015 prezentuje tabela 3.4

Tabela 3.4 Wyniki sprawdzianu na zako ńczenie szkoły podstawowej w gminie Fabianki w 2015 r.

Średni wynik Średni wynik Przedmiot w województwie kujawsko- w gminie Fabianki pomorskim

Język polski 71,6% 70%

Matematyka 56,2% 58%

37 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Język angielski 75,2% 75%

Źródło danych: Gminny Zespół O światy w Fabiankach

Równie Ŝ w przypadku egzaminów gimnazjalnych uczniowie z gminy Fabianki uzyskuj ą wyniki zbli Ŝone do średniej dla województwa.

Tabela 3.5 Wyniki egzaminów gimnazjalnych w gminie Fabianki w 2015 r.

Średni wynik Średni wynik Przedmiot w województwie kujawsko- w gminie Fabianki pomorskim

Język polski 64,0% 59,0%

Historia 61,3% 61,0%

Matematyka 48,1% 45,0%

Przyroda 48,4% 47,0%

Język angielski 60,4% 57% podstawowy

Źródło danych: Gminny Zespół O światy w Fabiankach

W gminie Fabianki funkcjonuje jedna instytucja kultury w rozumieniu ustawowym – Gminna Biblioteka Publiczna w Fabiankach. Z biblioteki korzysta ponad 600 czytelników, którzy w 2015 r. wypo Ŝyczyli ponad 8000 ksi ąŜ ek. Czytelnicy maj ą do dyspozycji ksi ęgozbiór prawie 17000 woluminów oraz czasopisma i materiały audiowizualne. W bibliotece mo Ŝna równie Ŝ korzysta ć bezpłatnie ze stanowisk komputerowych poł ączonych w Internetem. Biblioteka wł ącza si ę w projekty i akcje promuj ące czytelnictwo i edukacj ę. Du Ŝym zainteresowaniem ciesz ą si ę spotkania z pisarzami. W bibliotece go ścili m.in. Jerzy Pietrkiewicz, Edmund Niziurski, Zygmunt Białoszewski, Sławomir Koper.

Działalno ść w zakresie kultury prowadzona jest równie Ŝ w świetlicach wiejskich (remizo-świetlicach) zlokalizowanych w Bogucinie, Chełmicy-Cukrowni, Chełmicy Małej, Fabiankach, Nasiegniewie (2), Lisku i Skórznie. Dzięki wsparciu z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 udało si ę rozbudowa ć lub zmodernizowa ć wi ększo ść

38 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 obiektów świetlic wiejskich, a w Fabiankach powstała nowa świetlica. Świetlice uzyskały równie Ŝ wyposa Ŝenie niezb ędne do pełnienia funkcji społecznych, edukacyjnych i kulturalnych. Najnowocze śniejsze obiekty posiadaj ą obecnie świetlice w Bogucinie i Skórznie.

Szkoły podstawowe i gimnazja posiadaj ą biblioteki szkolne, funkcjonuj ą w nich tak Ŝe kółka zainteresowa ń (plastyczne, teatralne, taneczne) rozwijaj ące u dzieci i młodzie Ŝy zainteresowania kulturalne i zdolno ści artystyczne. W gminie regularnie organizowane są imprezy plenerowe (do Ŝynki, festyny), podczas których promowane jest lokalne dziedzictwo kulturowe.

W gminie Fabianki działa pi ęć klubów sportowych zrzeszaj ących zawodników z ró Ŝnych kategorii wiekowych. Są to:

• Gminny Klub Sportowy Fabianki • Uczniowski Klub Sportowy „Cyprianka” • Uczniowski Klub Sportowy „Junior” (Nasiegniewo) • Uczniowski Klub Sportowy „Orka” (Szpetal Górny) • Gminny Klub Je ździecki „Bogucin”

Zdj ęcie 3.2 Zawody je ździeckie zorganizowane przez GKJ „Bogucin”

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki (fot. Marcin Rybka)

39 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Du Ŝe sukcesy sportowe, tak Ŝe na arenie ogólnopolskiej, odnosz ą zawodnicy uczniowskich klubów sportowych. Najwi ększe osi ągni ęcia odnotowuje Uczniowski Klub Sportowy „Cyprianka” funkcjonuj ący przy szkole podstawowej w Cypriance. Zawodnicy tego klubu od ponad 20 lat regularnie zdobywaj ą medale i miejsca punktowane w zawodach lekkoatletycznych powiatowych, regionalnych i ogólnopolskich, w swoich kategoriach wiekowych. W 2015 r. UKS "Cyprianka" uzyskał 32 punkty na 34 punkty zdobyte ogółem w zawodach lekkoatletycznych przez kluby z gmin powiatu włocławskiego.

W 2016 r. powstał Gminny O środek Sportu i Rekreacji, który działa na rzecz upowszechnienia kultury fizycznej, sportu i rekreacji w gminie Fabianki, jak równie Ŝ zarz ądza obiektami sportowymi znajduj ącymi si ę na terenie gminy: stadionem sportowym w Chełmicy Du Ŝej, miejscem wykorzystywanym do k ąpieli nad Jeziorem Chełmica i kompleksem boisk wielofunkcyjnych „Orlik 2012” w Szpetalu Górnym.

3.4 Struktura zatrudnienia i bezrobocie

Według danych Urz ędu Statystycznego w Bydgoszczy w 2014 r. pracowało zawodowo 1065 mieszka ńców gminy Fabianki, jednak dane te nie uwzgl ędniaj ą pracuj ących w mikroprzedsi ębiorstwach (do 9. zatrudnionych osób) oraz w gospodarstw indywidualnych w rolnictwie.

Podobnie jak w przypadku poziomu wykształcenia, nie dysponuj ąc odpowiednimi danymi, musimy ekstrapolowa ć na gmin ę dost ępne wyniki dotycz ące struktury zatrudnienia odnosz ące si ę do całego powiatu włocławskiego. Przewa Ŝaj ąca cz ęść mieszka ńców powiatu zwi ązana jest z rolnictwem (56%). Kolejnym sektorem ekonomicznym pod wzgl ędem liczby zatrudnionych jest przemysł i budownictwo (16%). Około 8,4% osób zatrudnionych jest w handlu, transporcie, hotelarstwie, gastronomii, informacji komunikacji. W rolnictwie oraz przemy śle i budownictwie zatrudnieni s ą cz ęś ciej m ęŜ czy źni.

40 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wykres 3.4 Pracuj ący wg sektorów ekonomicznych w powiecie włocławskim w 2014 r.

Pracujący wg sektorów ekonomicznych w powiecie włocławskim 2014 18,9 Rolnictwo leśnictwo i rybactwo 0,7 56,0 Przemysł i budownictwo 8,4

Handel, transport, 16,0 zakwaterowanie i gastronomia, informacja Działalności finansowa i ubezpieczeniowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z polskawliczbach.pl

Mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe struktura zatrudnienia w gminie Fabianki odbiega w pewny stopniu od średniej powiatowej. Mniejszy mo Ŝe by ć poziom zatrudnienia w rolnictwie. Zwłaszcza mieszka ńcy, którzy przeprowadzaj ą si ę do gminy w ostatnich latach z wi ązani s ą zawodowo z Włocławkiem. Blisko ść i dobre skomunikowanie z Włocławkiem powoduje, Ŝe wi ęcej mieszka ńców gminy wybiera prac ę w przemy śle, budownictwie lub usługach. Przedsi ębiorstwa z tych sektorów działaj ą nie tylko w samym Włocławku, ale i na ter enie gminy Fabianki. Pod wzgl ędem liczby podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON na 10000 mieszka ńców gmina Fabianki zajmuje 2 miejsce w powiecie (po mie ście Kowal) i wysokie 15. miejsce w regionie kujawsko -pomorskim. Zdecydowanie wi ęcej ni Ŝ w powiecie (542) jest w gminie Fabianki (842) osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na 10000 mieszka ńców.

Najwi ększym problemem społecznym w gminie Fabianki jest od dawna wysoki odsetek osób bez zatrudnienia, przy czym nie wszyscy z tej grupy rejestruj ą si ę w Powiatowym Urz ędzie Pracy we Włocławku. W 2014 r. udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym wynosił 13,8%, przy średniej dla powiatu 15,5%. Ni Ŝszy odsetek bezrobotnych miały jedynie gminy Lubanie (12,5%) i Kowal (1 2,8%). Około 70% bezrobotnych w gminie to bezrobotni długotrwale. Poni Ŝszy wykres obrazuje poziom bezrobocia w gminie Fabianki na tle innych gmin powiatu włocławskiego.

41 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wykres 3.5 U dział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjny m w gminach powiatu włocławskiego w 2014 r.

Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminach powiatu włocławskiego [%]

25,0 19,2 19,2 20,0 17,9 15,6 15,1 15,2 15,7 15,5 15,3 15,5 14,6 13,8 15,0 12,5 12,8 10,0 5,0 0,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bydgoszcz.stat.gov.pl

3.5 Ochrona zdrowia i polityka społeczna

W gminie Fabianki działaj ą dwie niepubliczne przychodnie ochrony zdrowia:

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medyk” Maria D ąbrowska • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Puls” Krzysztof Kruszczy ński

W 2014 r. na jedn ą przychodni ę w gminie przypadało 4906 mieszka ńców, co plasowało Fabianki znacznie poni Ŝej przeci ętnej dla 12. gmin powia tu włocławskiego wynosz ącej 3703 oraz na ostatnim miejscu w obszarze funkcjonalnym Włocławka. Wi ększa liczba pacjentów przypadaj ąca na jedn ą przychodni ę w powiecie włocławskim jest jedynie w Izbicy Kujawskiej (7817), natomiast w gminie wiejskiej Kowal nie funkcjonuje Ŝadna przychodnia medyczna.

Mieszka ńcy gminy Fabianki z leczenia u lekarzy specjalistów korzystaj ą głównie w przychodniach specjalistycznych na terenie Włocławka. Najbli Ŝszy dost ęp do leczenia wymagaj ącego hospitalizacji zapewniaj ą Wojewódzki S zpital Specjalistyczny we Włocławku, Szpital rehabilitacyjny „Barska” we Włocławku oraz Szpital Lipno Sp. z o.o.

42 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Instytucj ą prowadz ącą i koordynuj ącą polityk ę społeczn ą w gminie Fabianki jest Gminny O środek Pomocy Społecznej, b ędący jednostk ą organizacyjn ą samorz ądu gminy. Mieszka ńcy Fabianek mog ą te Ŝ korzysta ć z usług Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie we Włocławku.

Kierunki polityki społecznej w gminie Fabianki wyznaczaj ą wieloletnie programy takie jak: • Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2008-2017, • Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2016-2018, • Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2012-2018.

W 2015 r. GOPS udzielił pomocy i wsparcia 551 rodzinom. Liczba rodzin korzystaj ącą z opieki społecznej zmniejszyła si ę od roku 2013 o 43 rodziny. Ubóstwem dotkni ętych jest w gminie 355 rodzin. Pozostałe przyczyny obj ęcia pomoc ą społeczn ą to bezrobocie, długotrwała choroba, bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego. Cz ęsto wyst ępuje kumulacja tych problemów. Pod wzgl ędem odsetka osób korzystaj ących z opieki społecznej, gmina Fabianki plasuje się powy Ŝej średniej dla województwa kujawsko-pomorskiego, na poziomie porównywalnym z powiatem włocławskim. Ilustruje to wykres 3.6.

Wykres 3.6 Odsetek osób korzystaj ących z opieki społecznej w gminie Fabianki na tle województwa kujawsko-pomorskiego i powiatu włocławskiego (2014 r.)

Źródło: bydgoszcz.stat.gov.pl

43 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

GOPS w Fabiankach udziela świadczeniobiorcom pomocy w formie pieni ęŜ nej i niepieni ęŜ nej. W ramach świadcze ń pieni ęŜ nych wypłacane s ą zasiłki stałe, okresowe i celowe. Świadczenia niepieni ęŜ ne to usługi opieku ńcze i posiłki dla dzieci ucz ących si ę w przedszkolach i szkołach oraz dla osób dorosłych. Klienci o środka otrzymuj ą ponadto pomoc w naturze w formie opału oraz bezpłatnych jabłek. GOPS Fabianki opłaca pobyt osób bezdomnych w schroniskach (podpisana umowa z Caritas Włocławek) i pobyt podopiecznych w domach pomocy społecznej na terenie powiatu włocławskiego.

Gmina Fabianki organizuje dla bezrobotnych podopiecznych GOPS prace społecznie uŜyteczne pozwalaj ące nie tylko na zdobycie środków finansowych, ale przyczyniaj ące si ę do wł ączenia społecznego osób nimi obj ętych. GOSP realizuje równie Ŝ projekty wspierane z Europejskiego Funduszu Społecznego ukierunkowane na przygotowanie podopiecznych do wej ścia na rynek pracy m.in. poprzez kursy i szkolenia zawodowe, trening kompetencji społecznych czy warsztaty z doradc ą zawodowym.

3.6 Identyfikacja obszarów problemowych

Gmina Fabianki odnotowała znaczny wzrost liczby mieszka ńców od pocz ątku lat dwutysi ęcznych, jednak wzrost ten generuje głównie dodatnie saldo migracji (nowe osadnictwo). Przyrost naturalny na poziomie 1,5 na 1000 mieszka ńców (2014 r.), cho ć wy Ŝszy ni Ŝ średnia wojewódzka (0,0%), nie zapewnia naturalnej zast ępowalno ści pokole ń. Samorz ąd gminy powinien przygotowa ć si ę na zwi ązane z tym zmiany, zwłaszcza w zakresie organizacji szkolnictwa. Potrzebna mo Ŝe by ć reorganizacja sieci szkół w gminie, dostosowuj ąca ich liczb ę do zmniejszaj ącej si ę liczby uczniów. W jej planowaniu nale Ŝy bra ć pod uwag ę potencjalne zmiany struktury szkolnej, które mog ą zosta ć wprowadzone przez centralne władze o światowe.

Z drugiej strony niski przyrost naturalny prowadzi nieuchronnie do starzenia si ę społecze ństwa. Stawia to kolejne wyzwania zwi ązane z zapewnieniem opieki zdrowotnej i społecznej dla zwi ększaj ącej si ę liczby osób starszych. W ostatnich latach przybyło w gminie starszych samotnych osób wymagaj ących usług opieku ńczych. Władze samorz ądowe powinny przygotowa ć si ę do zaspokajania zwi ększonego zapotrzebowania na ró Ŝne formy opieki nad osobami starszymi.

44 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Poziom edukacji w szkołach podstawowych i gimnazjach w gminie, mierzony wynikami sprawdzianów na zako ńczenie szkoły podstawowej i egzaminów gimnazjalnych, jest zbli Ŝony do średniej w regionie kujawsko-pomorskim. Jednak poziom wyników sprawdzianów i egzaminów z niektórych przedmiotów, zwłaszcza matematyczno- przyrodniczych, jest ni Ŝszy od średnich w skali województwa, co wymaga realizacji projektów wsparcia dla uczniów.

Szczególny nacisk nale Ŝy poło Ŝyć na rozwój kompetencji kluczowych takich jak technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK), nauki matematyczno-przyrodnicze, j ęzyki obce, kreatywno ść , innowacyjno ść i przedsi ębiorczo ść. S ą to dziedziny, których znajomo ść wyposa Ŝa uczniów w umiej ętno ści niezb ędne do funkcjonowania w społecze ństwie informacyjnym i na rynku pracy. Realizuj ąc programy rozwojowe szkół nie nale Ŝy zapomina ć o wspieraniu uczniów z problemami w nauce, zagro Ŝonych przedwczesnym opuszczeniem systemu o światy oraz uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, wymagaj ących zindywidualizowanego podej ścia. W procesie edukacji nale Ŝy uwzgl ędnia ć prognozowane wymogi lokalnego i regionalnego rynku pracy oraz wspiera ć uczniów w wyborze ście Ŝki edukacyjno-zawodowej przez odpowiednie doradztwo. Szkoły b ędą sukcesywnie doposa Ŝone w sprz ęt komputerowy, pomoce dydaktyczne, wyposa Ŝenie pracowni przedmiotowych itp., co wspomo Ŝe proces dydaktyczny. W celu realizacji programów rozwojowych szkół samorz ąd gminy b ędzie si ęga ć po wsparcie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Cz ęść szkół publicznych wymaga rozbudowy i modernizacji bazy lokalowej i sportowej. W szkole podstawowej w Szpetalu Górnym, w zwi ązku z dynamicznym rozwojem miejscowo ści i zwi ększaj ącą si ę liczb ą mieszka ńców, konieczna jest budowa nowych sal dydaktycznych i pełnowymiarowej sali gimnastycznej. Prace budowlane w tym zakresie rozpocz ęły si ę w 2016 r. Kompleksowej modernizacji energetycznej wymagaj ą budynki szkół w Fabiankach. Termomodernizacja pozwoli na zmniejszenie strat ciepła, a co za tym idzie obni Ŝenie kosztów ogrzewania. Poprawi te Ŝ stan technicznych i estetyk ę budynku. Zadanie zwi ązane z termomodernizacj ą budynków szkoły podstawowej i gimnazjum w Fabiankach zostało wpisane dla Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Fabianki.

45 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Modernizacji wymaga cz ęść boisk sportowych przy obiektach szkolnych (Szpetal Górny, Fabianki). Ich przebudowa powinna zd ąŜ ać w kierunku wymiany urazogennej nawierzchni betonowej lub asfaltowej na nawierzchnię sztuczn ą.

W złym stanie technicznym znajduje si ę stadion sportowy w Chełmicy Du Ŝej. Nale Ŝy podj ąć działania w zakresie gruntownej przebudowy stadionu, aby stworzy ć profesjonalne warunki do uprawiania sportu zarówno dla odnosz ących sukcesy zawodników klubów sportowych, jak i dla uczniów szkół i mieszka ńców gminy.

Gmina powinna inwestowa ć równie Ŝ w rozwój miejsc rekreacji i wypoczynku, co przeło Ŝy si ę na wzrost zainteresowania aktywno ści ą fizyczn ą, a w rezultacie na popraw ę zdrowotno ści społecze ństwa.

Złe warunki lokalowe nie pozwalaj ą równie Ŝ na poszerzenie ksi ęgozbioru i oferty kulturalnej biblioteki gminnej w Fabiankach. Najkorzystniejszym rozwi ązaniem b ędzie budowa nowej siedziby dla biblioteki, spełniaj ącej współczesne standardy lokalowe i funkcjonalne placówek bibliotecznych. Potrzeb ę tak ą potwierdziły konsultacje społeczne, jakie odbyły si ę w gminie w styczniu 2016 r., podczas których prawie 97% uczestników opowiedziało si ę za budow ą w Fabiankach nowego budynku biblioteki.

Obiekty wi ększo ści świetlic wiejskich w gminie s ą zmodernizowane i odpowiednio wyposa Ŝone. Odnowienia lub rozbudowy wymagaj ą jeszcze świetlice w Chełmicy-Cukrowni, Chełmicy Du Ŝej, Lisku i w Nasiegniewie. Nowy obiekt świetlicy wiejskiej powinien natomiast powsta ć w Urszulewie, jako wa Ŝny element rewitalizacji społecznej sołectwa Kulin.

W trakcie konsultacji społecznych dotycz ących opracowania niniejszej Strategii mieszka ńcy zwrócili uwag ę na konieczno ść poszerzenia i poprawy oferty kulturalnej dost ępnej w gminie.

Gmin ę Fabianki cechuje widoczne zró Ŝnicowanie przestrzenne w zakresie nagromadzenia problemów społecznych. W miejscowo ściach s ąsiaduj ących z Włocławkiem przewa Ŝaj ą nowe osiedla domów jednorodzinnych zamieszkane przez dobrze sytuowanych materialnie mieszka ńców o wysokim kapitale społecznym. Nie brakuje jednak w gminie tzw. obszarów zdegradowanych, w których kumuluj ą si ę problemy społeczne i gospodarcze: bezrobocie, ubóstwo, patologie społeczne (alkoholizm, przemoc w rodzinie, przest ępczo ść ), zdegradowanie przestrzeni publicznej. S ą to na przykład tereny, gdzie wcze śniej 46 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 funkcjonowały pa ństwowe gospodarstwa rolne. Po ich likwidacji du Ŝa cze ść mieszka ńców nie potrafiła odnale źć si ę w nowych warunkach społeczno-ekonomicznych. Brak stałego zatrudnienia stał si ę katalizatorem innych negatywnych zjawisk społecznych prowadz ąc z czasem do gł ębokiej zapa ści społeczno-gospodarczej.

Gmina Fabianki zamierza podj ąć kompleksowe działania z zakresu rewitalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej obszarów zdegradowanych. W tym celu opracowany zostanie Program rewitalizacji dla Gminy Fabianki , w którym zostan ą szczegółowo zdiagnozowane obszary o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych i przestrzenno-funkcjonalnych, a następnie wskazane będą narz ędzia słu Ŝą ce ich rewitalizacji. Działania zostan ą skoncentrowane na o Ŝywieniu społecznym poprzez aktywizacj ę zawodow ą i integracj ę społeczn ą mieszka ńców. Charakter uzupełniaj ący do nich będzie miała ingerencja w tkank ę przestrzenn ą i techniczn ą. Samorz ąd gminy zamierza pozyska ć na działania rewitalizacyjne fundusze europejskie z perspektywy 2014-2020. Dla zapewnienia kompleksowo ści i efektywno ści działa ń, projekty rewitalizacyjne b ędą realizowane nie tylko przez podmioty publiczne, ale tak Ŝe przez partnerów społecznych działaj ących na zdegradowanych obszarach, takich jak organizacje pozarz ądowe, koła gospody ń wiejskich, parafie itp. oraz przez partnerów gospodarczych.

Cz ęstym powodem bezrobocia, prowadz ącego do wykluczenia społecznego, jest niski poziom wykształcenia i brak kwalifikacji zawodowych (lub ich zdezaktualizowanie) potrzebnych na rynku pracy. Mo Ŝliwo ść pozyskania środków z Europejskiego Funduszu Społecznego pozwoli na realizacj ę w gminie dodatkowych działa ń na rzecz wł ączenia społecznego osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez popraw ę i wzmocnienie ich zdolno ści do zatrudnienia. Wykorzystywane b ędą instrumenty aktywizacji takiej jak kursy i szkolenia umo Ŝliwiaj ące podniesienie kwalifikacji zawodowych, sta Ŝe zawodowe, prace interwencyjne, poradnictwo i po średnictwo pracy czy subsydiowane zatrudnienie.

Kolejny problem społeczny to niepełnosprawno ść . Około 10% populacji gminy Fabianki (dane z 2013 r.) to osoby dotkni ęte ró Ŝnymi rodzajami niepełnosprawno ści, wymagaj ące cz ęsto wsparcia w zakresie integracji społecznej i aktywizacji zawodowej.

Wysokie ceny nieruchomo ści stanowi ą barier ę w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych mieszka ńców gminy o ni Ŝszych dochodach lub obj ętych opiek ą społeczn ą. Lokale znajduj ące si ę w zasobie komunalnym gminy nie pokrywaj ą zapotrzebowania na mieszkania komunalne i 47 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 socjalne, a ich standard jest cz ęsto niezadowalaj ący. Władze samorz ądowe powinny rozwija ć mieszkalnictwo komunalne i socjalne o odpowiednim standardzie pomieszcze ń.

48 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 4

Infrastruktura techniczna i komunalna

4.1 Infrastruktura drogowa

Na terenie gminy Fabianki zlokalizowane s ą wszystkie kategorie dróg publicznych okre ślone w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, to jest drogi: krajowa, wojewódzka, powiatowe oraz gminne. Układ komunikacyjny w gminie Fabianki jest rozwi ązany prawidłowo i funkcjonalnie, umo Ŝliwia mieszka ńcom sprawn ą komunikacj ę zarówno wewn ątrz gminy, jak i dotarcie do s ąsiednich gmin i pobliskich miast.

Najwa Ŝniejsz ą drog ą przebiegaj ącą przez gmin ę i tworz ącą jej o ś komunikacyjn ą jest droga krajowa nr 67 Lipno – Włocławek. W gminie Fabianki przebiega ona na długo ści 9,1 km przez miejscowo ści: Szpetal Górny, Bogucin, Fabianki i Cyprianka. Zapewnia ona gminie bezpo średni ą komunikacj ę z miastem powiatowym Lipno oraz z du Ŝym o środkiem miejskim i gospodarczym Włocławkiem, z którym gmina posiada liczne powi ązania funkcjonalne.

Przez miejscowo ść Szpetal Górny przebiega na długo ści 5 km droga wojewódzka nr 52 Szpetal Górny – Płock. Na terenie gminy znajduje się równie Ŝ siedem odcinków dróg powiatowych o łącznej długo ści 18,2 km:

• droga powiatowa nr 2044C Czernikowo – Bobrowniki – Włocławek (3,8 km), • droga powiatowa nr 2713C Bobrowniki – Rachcin – Włocławek (2,7 km), • droga powiatowa nr 2714C Rachcin – Cyprianka (1,5 km), • droga powiatowa nr 2904C Szpetal Górny – Włocławek (2 km), • droga powiatowa nr 2905C Szpetal Górny-Kulin (ul. Dobrzy ńska) (2,8 km), • droga powiatowa nr 2944C Szpetal Górny (ul. Płocka) (403 m), • droga powiatowa nr 2737C Cyprianka – Wielgie (4,9 km).

49 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Mapa 4.1 Drogi krajowa, wojewódzka i powiatowe na terenie gminy Fabianki

Źródło: mapy.mojregion.info

Droga krajowa jest własno ści ą Skarbu Pa ństwa, a zarz ądza ni ą Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Bydgoszczy. Droga wojewódzka nale Ŝy do samorz ądu województwa i jest zarz ądzana przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy. Drogami powiatowymi zarz ądza Powiatowy Zarz ąd Dróg we Włocławku z/s w Jarantowicach.

Gmin ę Fabianki pokrywa sie ć 111 odcinków publicznych dróg gminnych o ł ącznej długo ści 139,2 km (2016 r.). Stanowi ą one własno ść samorz ądu gminy. Około 60 km to drogi o nawierzchni bitumicznej, pozostałe maj ą nawierzchni ę szutrow ą lub gruntow ą.

Tylko niewielka cze ść odcinków dróg publicznych wszystkich kategorii na terenie gminy Fabianki posiada chodniki. W gminie brakuje równie Ŝ tras rowerowych lub ście Ŝek pieszo-rowerowych. Przy cz ęś ci dróg publicznych, zwłaszcza o wy Ŝszych kategoriach, istnieje o świetlenie drogowe. Ł ącznie na terenie gminy w styczniu 2016 r. było niemal 800 punktów świetlnych (opraw), z czego 112 stanowi własno ść gminy Fabianki. Pozostałe nale Ŝą do ENERGA Oświetlenie Sp. z o.o.

50 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Zdj ęcie 4.1 Zmodernizowana przy wsparciu środków finansowych PROW 2014-2020 droga gminna Fabianki – Chełmica Mała posiada chodnik i o świetlenie solarne

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki (fot. Waldemar Marciniak)

4.2 Infrastruktura wodno-kanalizacyjna

Gmina Fabianki posiada dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągow ą. Na jej terenie jest 200 km wodoci ągów, do których jest przył ączonych 3279 gospodarstw domowych (dane za 2015 r.). Ze zbiorowego zaopatrzenia w wod ę korzysta 99,6% mieszka ńców gminy, co plasuje Fabianki powy Ŝej średniej wojewódzkiej wynosz ącej około 95,2% oraz średniej powiatowej – 95,1%. Na obszarze gminy Fabianki znajduj ą si ę dwie stacje uzdatniania wody: w Szpetalu Górnym i w Chełmicy-Cukrowni.

Tabela 4.1 Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci wodoci ągowej w latach 2012 - 2014

2012 2013 2014 Zmiana Sie ć wodoci ągowa 2012-2014 Gmina Fabianki 93,3 93,5 99,6 6,3

Powiat włocławski 85,7 85,9 95,1 9,4

Województwo kujawsko- 91,1 91,2 95,2 4,1 pomorskie Źródło: Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Fabianki

51 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

W znacznie mniejszym stopniu gmina pokryta jest sieci ą kanalizacji sanitarnej. W 2015 r. jej długo ść wynosiła 37,5 km, a przył ączonych było do niej 935 gospodarstw/budynków. Liczba ludno ści korzystaj ącej ze zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków wynosiła 4472 osób (RLM), co stanowi 45,6% ogółu mieszka ńców gminy. Jest to poziom wy Ŝszy ni Ŝ średnia dla powiatu włocławskiego (39,5%), jednak niŜszy od średniej w województwie kujawsko-pomorskim (69,6%).

W gminie Fabianki wyst ępuj ą zarówno obszary nale Ŝą ce do aglomeracji o wielko ści od 2 tysi ęcy do 10 tysi ęcy RLM, jak i obszary poza aglomeracj ą. Aglomeracja w rozumieniu art. 43 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne to obszar, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych lub do ko ńcowego punktu zrzutu.

Gmina posiada Plan Aglomeracji Gminy Fabianki powy Ŝej 2000 RLM, na podstawie którego aglomeracja - wraz z planowanymi inwestycjami w rozwój kanalizacji sanitarnej - została uj ęta w Masterplanie dla wdra Ŝania dyrektywy 91/271/EWG oraz w IV Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych przyj ętej przez Rad ę Ministrów 21 kwietnia 2016 r. IV AKPO ŚK zakłada, Ŝe ka Ŝda aglomeracja powy Ŝej 2000 RLM powinna by ć wyposa Ŝona w system kanalizacji zbiorczej w celu odprowadzania ścieków powstaj ących na terenie aglomeracji do oczyszczalni komunalnych.

Gmina Fabianki przygotowała równie Ŝ aktualizacj ę Planu Aglomeracji Fabianki, dostosowuj ąc obszar aglomeracji do rozwijaj ącej si ę sieci osadniczej. Rozszerzona aglomeracja została zgłoszona do przygotowywanej V Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków. Obszar aglomeracji b ędzie monitorowany i dostosowywany do zmieniaj ącej si ę sieci osadnictwa.

W gminie funkcjonuj ą dwie oczyszczalnie ścieków komunalnych:

• oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Fabiankach, • oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Szpetalu Górnym.

Oczyszczalnia ścieków w Szpetalu Górnym powstała w latach 2014-2015. Posiada ona budynek technologiczny, pompowni ę główn ą i po średni ą, dwa reaktory biologiczne.

52 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Na obszarach gminy, które nie posiadaj ą infrastruktury kanalizacji sanitarnej, ścieki socjalno-bytowe s ą odprowadzane do zbiorników bezodpływowych oraz do przydomowych oczyszczalni ścieków. W 2015 r. było w gminie 1521 zbiorników bezodpływowych oraz 202 przydomowe oczyszczalnie ścieków. Odnotowuje si ę coroczny wzrost liczby oczyszczalni indywidualnych.

4.3 Gospodarka odpadami komunalnymi

Gospodark ą odpadami i wywozem odpadów w gminie Fabianki zajmuje si ę wykonawca wybierany okresowo w procedurze przetargowej.

Zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2023, gmina Fabianki nale Ŝy do Regionu 3 Lipnowsko - Rypi ńskiego. Na terenie Regionu 3 Lipnowsko – Rypi ńskiego funkcjonuj ą dwie instalacje regionalne do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK): w Lipnie oraz w miejscowo ści Puszcza Miejska w gminie Rypin.

Na terenie gminy Fabianki znajduje si ę Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Wilcze ńcu Fabia ńskim. W tej miejscowo ści funkcjonowało przez wiele lat składowisko odpadów komunalnych. Zostało ono zamknięte w 2015 r. i poddane wzorcowej rekultywacji, w wyniku które powstało miejsce wypoczynku oraz ekologiczna ście Ŝka edukacyjna dotycz ąca segregacji odpadów.

Zdj ęcie 4.2 Zrekultywowany teren po składowisku odpadów w Wilcze ńcu Fabia ńskim

Źródło: Urz ąd Gminy Fabianki (fot. Waldemar Marciniak)

53 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

W PSZOK w Wilcze ńcu Fabia ńskim dokonuje si ę segregacji odpadów komunalnych takich jak papier, szkło, lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć , urz ądzenia zawieraj ące freony, farby i kleje, baterie i akumulatory, sprz ęt elektryczny i elektroniczny, tworzywa sztuczne, odpady i gruz betonowy, opony, odpady wielkogabarytowe.

Recykling i przygotowanie do ponownego u Ŝycia frakcji odpadów komunalnych takich jak papier, szkło, tworzywa sztuczne i metale wynosi w gminie Fabianki 45,41%, a materiałów budowlanych i rozbiórkowych – 100%. Średnia dla województwa to odpowiednio 28,33% i 90,95%.

4.4 Sie ć energetyczna

Energia elektryczna dla gminy Fabianki dostarczana jest przez ENERGA – Operator S.A. Oddział w Toruniu. Gmina Fabianki zasilana jest napowietrznymi i kablowymi liniami SN 15 kV z Głównego Punktu Zasilania Włocławek Zawiśle.

Odbiorcy w gminie Fabianki s ą zasilani energi ą elektryczną poprzez nast ępuj ące linie:

• napowietrzna linia elektroenergetyczna 110 kV: L.110 kV Lipno – Włocławek,

• napowietrzne i wn ętrzowe stacje transformatorowe 15/04 kV,

• napowietrzne i kablowe linie elektroenergetyczne SN 15 kV i nN 0,4 kV słu Ŝą ce do zasilania w energi ę elektryczn ą odbiorców na terenie gminy.

Ponadto energia elektryczna produkowana jest przez instalacje prywatne wykorzystuj ące odnawialne źródła energii, przede wszystkim przez elektrownie wiatrowe. Sumaryczna moc zainstalowana w tych elektrowniach to 6,84 MW.

4.5 Zaopatrzenie w gaz

Według danych Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. w 2014 roku na terenie gminy Fabianki istniało 734 czynnych przył ączy gazowych. Z gazu ziemnego korzystało 25% mieszka ńców gminy, co stanowi najwy Ŝszy odsetek w powiecie włocławskim (średnio 6,9%). Jest to jednak ni Ŝszy poziom ni Ŝ w województwie kujawsko-pomorskim (43%).

54 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

W gminie znajduj ą si ę dwie stacje redukcyjno-pomiarowe gazu ziemnego zlokalizowane w Szpetalu Górnym i w Bogucinie, co stwarza dogodne warunki dalszego rozwoju sieci gazu ziemnego.

Tabela 4.2 Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci gazowej w latach 2012 - 2014

Sie ć gazowa 2012 2013 2014 Zmiana 2014/2012 Gmina Fabianki 23,2 21,5 25,0 1,8

Powiat włocławski 6,0 6,1 6,9 0,9

Województwo kujawsko- pomorskie 45,0 44,8 43,0 -2,0

Źródło: Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Fabianki

4.6 Identyfikacja obszarów problemowych

Sie ć infrastruktury drogowej ró Ŝnych kategorii dróg na terenie gminy Fabianki jest zaplanowana prawidłowo i funkcjonalnie, jednak Ŝe istniej ące drogi wymagaj ą w wielu przypadkach remontu lub przebudowy, prowadz ącej do poprawy ich parametrów technicznych i podniesienia poziomu bezpiecze ństwa.

W przypadku drogi krajowej nr 67, drogi wojewódzkiej nr 562 oraz dróg powiatowych działania w kierunku poprawy stanu dróg nale Ŝą do ich ustawowych wła ścicieli. Niemniej jednak władze gminy Fabianki powinny monitowa ć zarz ądców wy Ŝej wymienionych dróg w kwestii planowania i przeprowadzania wymaganych modernizacji infrastruktury drogowej. Mo Ŝliwe s ą tak Ŝe partnerstwa z udziałem Gminy Fabianki na rzecz przebudowy dróg wy Ŝszej kategorii.

Stan dróg gminnych, których wła ścicielem i zarz ądc ą jest samorz ąd gminy Fabianki, jest zadowalaj ący, jednak w kilku miejscowo ściach wymagane s ą remonty lub przebudowy dróg. Samorz ąd gminy b ędzie d ąŜ ył do podniesienia standardów technicznych dróg publicznych i ich parametrów u Ŝytkowych. Modernizacj ą zostan ą obj ęte w pierwszej kolejno ści odcinki dróg gminnych zapewniaj ące komunikacj ę z o środkami gospodarczymi i administracyjnymi oraz dojazd do dróg wy Ŝszej kategorii. Unowocze śnienie gminnej infrastruktury drogowej powinno obj ąć równie Ŝ drogi dojazdowe do gruntów rolnych oraz utwardzenie dróg o nawierzchni gruntowej.

55 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Priorytetem w zakresie przebudowy dróg b ędzie poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego. Przebudowa dróg na terenie gminy Fabianki powinna uwzgl ędnia ć budow ę małej infrastruktury drogowej, to jest chodników, ście Ŝek rowerowych b ądź ci ągów pieszo- rowerowych oraz o świetlenia drogowego. Budowa małej infrastruktury drogowej została wskazana przez mieszka ńców gminy bior ących udział w konsultacjach społecznych za najwa Ŝniejszy kierunek inwestycji w gminie.

Budowa chodników i tras rowerowych, zwłaszcza wzdłuŜ dróg o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu kołowego (krajowa, wojewódzka, powiatowe) znacz ąco poprawi bezpiecze ństwo niechronionych uczestników ruchu: pieszych i rowerzystów. Budowa sieci tras rowerowych w gminie Fabianki powinna dotyczy ć nie tylko tras wzdłu Ŝ istniej ących dróg publicznych. Ście Ŝki rowerowe powinny powstawa ć równie Ŝ na terenach atrakcyjnych przyrodniczo, co przyczyni si ę do wzbogacenia oferty turystycznej i rekreacyjnej gminy.

Du Ŝy wpływ na bezpiecze ństwo ruchu drogowego ma prawidłowe o świetlenie dróg publicznych i ulic. Wskazana jest modernizacja istniej ących punktów świetlnych w gminie, które w wi ększo ści nale Ŝą do operatora ENERGA O świetlenie sp. z o.o., jak równie Ŝ budowa nowych. Najlepszy rozwi ązaniem b ędzie zastosowanie oświetlenia energooszcz ędnego, a zwłaszcza lamp solarnych. Lampy solarne s ą ta ńsze w monta Ŝu i maj ą bardzo niskie koszty w eksploatacji, a ponadto s ą przyjazne dla środowiska.

Sie ć wodoci ągowa w gminie Fabianki pozwala na zaopatrzenie w wod ę zdecydowanej wi ększo ści mieszka ńców. Natomiast zastrze Ŝenia mo Ŝe budzi ć stan techniczny instalacji wodoci ągowych. Wiele z nich to rury azbestowe sprzed kilkudziesi ęciu (nawet 50) lat, w wielu miejscach nieszczelne. Mo Ŝna w tym dopatrywa ć si ę jednej z głównych przyczyn okresowych zanieczyszcze ń wody pitnej (np. bakteri ą coli), powoduj ących du Ŝe uci ąŜ liwo ści dla mieszka ńców i zagro Ŝenie dla ich zdrowia. W zwi ązku z tym infrastruktura wodoci ągowa wymaga systematycznej wieloletniej modernizacji. Rozbudowy, maj ącej na celu zwi ększenie wydajno ści, wymaga tak Ŝe stacja uzdatniania wody w Szpetalu Górnym, która zaopatruje w wod ę znaczn ą cz ęść gminy.

Gmina Fabianki podejmie kompleksowe działania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej w ramach aglomeracji o wielko ści 2 tys. do 10 tys. RLM. Istniej ąca sie ć kanalizacji sanitarnej w gminie Fabianki nie pokrywa w wystarczaj ącym stopniu zapotrzebowania zwi ązanego ze zbiorowym odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków. Wymaga ona intensywnej, rozło Ŝonej na wiele lat, rozbudowy. Przede wszystkim dotyczy 56 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 to obszaru aglomeracji, a wi ęc miejscowo ści takich jak: Szpetal Górny, Bogucin, Cyprianka. Wobec wysokich kosztów budowy sieci kanalizacyjnej, przekraczaj ących mo Ŝliwo ści bud Ŝetowe gminy, władze samorz ądowe powinny na ten cel pozyskiwa ć środki unijne dost ępne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko- Pomorskiego.

W zwi ązku z planowan ą rozbudow ą sieci kanalizacji sanitarnej w gminie, zwi ększy si ę znacznie ilo ść ścieków odprowadzonych do oczyszczalni ścieków w Fabiankach. Konieczna jest modernizacja i rozbudowa tej oczyszczalni, w celu podwy Ŝszenia jej parametrów technicznych i przepustowo ści.

Budowa kanalizacji sanitarnej poza aglomeracj ą powinna dotyczy ć terenów o du Ŝym zag ęszczeniu mieszka ńców, np. w cz ęś ci Bogucina. Na obszarach zabudowy rozproszonej poza aglomeracj ą racjonalnym i efektywnym ekonomicznie rozwi ązaniem problemu ścieków socjalno-bytowych jest budowa ekologicznych przydomowych oczyszczalni ścieków. Z uwagi na wysokie koszty tego typu rozwi ąza ń, wskazane jest wspieranie z bud Ŝetu gminy budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. Wsparcie powinno dotyczy ć zarówno oczyszczalni indywidualnych przy nowo budowanych domach, jak równie Ŝ wymiany istniej ących zbiorników bezodpływowych, które cz ęsto, wskutek nieszczelno ści, stwarzaj ą powa Ŝne zagro Ŝenie dla środowiska.

Gospodarka odpadami w gminie wymaga dalszych działań na rzecz zwi ększenia poziomu odbioru odpadów od mieszka ńców i firm, a tak Ŝe ich segregacji pod k ątem odzyskiwania surowców wtórnych. Tym celom słu Ŝyć powinna rozbudowa PSZOK w Wilcze ńcu Fabia ńskim czy wprowadzenie mobilnego punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

Infrastruktura energetyczna (linie przesyłowe, transformatory) w gminie Fabianki jest w du Ŝej cz ęś ci wyeksploatowana i wymaga systematycznej modernizacji przez zarz ądzaj ącego ni ą operatora.

W gminie Fabianki istnieje wci ąŜ niewykorzystany potencjał produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Obecnie głównym producentem tego typu energii są turbiny wiatrowe zlokalizowane w miejscowo ściach Nasiegniewo i Uniechowo. Jednak z uwagi na kontrowersje zwi ązane z wpływem elektrowni wiatrowych na zdrowie i warunki 57 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Ŝycia mieszka ńców bardziej wskazanym kierunkiem rozwoju OZE w gminie s ą instalacje fotowoltaiczne. Samorz ąd gminny stawia na intensywny rozwój tego czystego i bezpiecznego źródła energii. Planowany jest monta Ŝ instalacji fotowoltaicznych w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej (urz ąd gminy, szkoły, świetlice wiejskie, zakład gospodarki komunalnej). Wspierane b ędą równie Ŝ inwestycje w fotowoltaik ę w prywatnych budynkach mieszkalnych, w działalno ści gospodarczej i w rolnictwie. Przyniesie to wymierne korzy ści ekonomiczne i środowiskowe. Rozwój OZE w gminie Fabianki wpisany jest w Plan gospodarki niskoemisyjnej przyj ęty przez Rad ę Gminy Fabianki dnia 8 wrze śnia 2016 r.

Dalszego rozwoju wymaga sie ć gazowa. Rozbudow ę sieci gazowej ułatwi lokalizacja na terenie gminy dwóch stacje redukcyjno-pomiarowych gazu ziemnego. Docelowo podł ączone do sieci gazu ziemnego powinny zosta ć wszystkie gospodarstwa na obszarze sołectw Bogucin, Nasiegniewo, Kulin i Szpetal Górny (około 380). Wprowadzenie na szersz ą skal ę „bł ękitnego paliwa” wpłynie pozytywnie na stan środowiska (ograniczenie niskich emisji) i rozwój gospodarczy gminy.

58 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 5

Gospodarka

5.1 Rolnictwo

Wiod ącą dziedzin ą gospodarki gminy jest rolnictwo, a funkcjami towarzysz ącymi rozwojowi s ą: budownictwo mieszkaniowe, przemysł rolno-spo Ŝywczy, handel i usługi.

Gmina Fabianki nale Ŝy do dobrzy ńskiego rejonu produkcji rolniczej o kierunku zbo Ŝowo-przemysłowym z du Ŝym udziałem ogrodnictwa podmiejskiego dla miasta Włocławka i nie tylko. Stanowi dobre zaplecze dla rozwoju przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego poprzez upraw ę na szerok ą skal ę warzyw i owoców.

UŜytki rolne zajmuj ą 67,1% powierzchni gminy (5106,0129 ha). Przewa Ŝaj ą gleby IV klasy bonitacyjnej, nast ępnie Vi III klasy. Brak jest gleb o najlepszych właściwo ściach, czyli I i II klasy. W śród u Ŝytków rolnych 82,6% stanowi ą grunty orne, pozostałe natomiast to pastwiska, sady i ł ąki.

Tabela 5.1 U Ŝytki rolne [ha] w gminie Fabianki wg klas gleby (stan na 19.09.2016 r.)

Razem Klasy gleby Łąki Pastwiska Grunty orne Sady wg klas III IIIa IIIb 13,5818 3,1862 943,5102 83,8943 1044,1725

IV IVa IVb 56,3108 104,6696 1750,5072 107,9301 2019,4177

V 90,1858 247,5641 763,6661 43,4684 1144,8844

VI 32,8212 82,1065 761,3983 21,2123 897,5383

Razem 192,8996 437,5264 4219,0818 256,5051 5106,0129

Źródło: Starostwo Powiatowe we Włocławku

59 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Miarodajne dane o rolnictwie w gminie pochodz ą z ostatniego spisu rolnego w 2010, nale Ŝy jednak bra ć pod uwag ę zmiany, które niew ątpliwie nast ąpiły w ci ągu minionych 6 lat. W 2010 r. w gminie Fabianki były 723 gospodarstwa rolne, w tym 665 prowadziło działalno ść rolnicz ą. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosiła 6,94 ha. Najwi ęcej gospodarstw rolnych (39,14%) stanowiły gospodarstwa o powierzchni od 1 ha do 5 ha. Cz ęść wła ścicieli gospodarstw rolnych uzyskiwała dochody równie Ŝ z innych źródeł, w tym 277 z pracy najemnej i 205 z pozarolniczej działalno ści gospodarczej.

Najpopularniejsze rodzaje upraw w gminie Fabianki stanowiły zbo Ŝa (65,87% powierzchni upraw) oraz warzywa gruntowe (15,28%). W śród zbó Ŝ przewa Ŝały: pszen Ŝyto ozime (27,99%), Ŝyto (20,34%), mieszanko zbo Ŝowe jare (14,59%) i pszenica ozima (13,99%). Hodowla zwierz ąt gospodarskich obejmowała bydło (1038 sztuk, w tym 455 krów), trzoda chlewna (3410), konie (87), drób (ok. 8,5 tys.).

W stosunku do roku 2002, w którym przeprowadzono poprzedni spis rolny liczba gospodarstw rolnych spadła o 35%, z 977 gospodarstw do 723. W analogicznym okresie wzrosła znacz ąco (z 69 do 205) liczba wła ścicieli gospodarstw prowadz ących tak Ŝe pozarolnicz ą działalno ść gospodarcz ą. Zgodne jest to z ogólnokrajow ą tendencj ą zmniejszania si ę zatrudnienia w rolnictwie, na rzecz pracy najemnej czy działalno ści gospodarczej.

5.2 Podmioty gospodarcze

W gminie Fabianki, obok rolnictwa, rozwijaj ą si ę inne dziedziny działalno ści gospodarczej. Dotyczy to zwłaszcza sołectw poło Ŝonych najbli Ŝej Włocławka. Są to nierzadko firmy zakładane lub przenoszone z miasta przez nowych mieszka ńców gminy.

Liczba podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszka ńców plasuje gmin ę Fabianki na 2. miejscu w powiecie włocławski (po mie ście Kowal) i wysokim 15. miejscu w województwie (dane za rok 2014). Liczba rejestrowanych podmiotów systematycznie wzrasta, co obrazuje poni Ŝsza tabela.

60 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Tabela 5.2 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludno ści w latach 2012-2015

JST 2012 2013 2014 2015

Województwo Kujawsko- 897 914 919 927 Pomorskie (średnia)

Powiat Włocławski 653 677 690 691 (średnia)

Gmina Fabianki 942 976 1 004 1 990

1 W 2014 r. wprowadzono zmian ę metodologiczn ą.

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

Pod wzgl ędem wielko ści, w gminie Fabianki przewa Ŝaj ą – jak w całej gospodarce – firmy mikro, z których gros to jednoosobowe działalno ści gospodarcze. Na 992 podmioty zarejestrowane na koniec lipca 2016 r., a Ŝ 964 zatrudniały poni Ŝej 10 pracowników. Ponadto na terenie gminy jest 26 firm małych i 2 średnie. Nie ma natomiast przedsi ębiorstw du Ŝych, zatrudniaj ących powy Ŝej 249 osób. Na uwag ę zasługuje fakt, Ŝe liczba firm w gminie Fabianki jest ponad dwukrotnie wy Ŝsza ni Ŝ średnio w gminach powiatu włocławskiego. Wi ęcej ni Ŝ w powiecie jest równie Ŝ firm małych.

Tabela 5.3 Przedsi ębiorstwa w gminie Fabianki i powiecie włocławskim według wielko ści na dzie ń

31.07.2016 r.

Mikro Małe Średnie Duże

JST Ogółem (1-9 (10-49 (50-249 (250 i więcej pracowników) pracowników) pracowników) pracowników)

Gmina 992 964 26 2 0 Fabianki

Powiat Włocławski 464,2 443,7 18 2,2 0,07 (średnia)

Źródło danych: bip.stat.gov.pl

61 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wśród rodzajów działalno ści gospodarczej (PKD 2007) , najwi ęcej podmiotów prowadzi handel detaliczny i hurtowy (30%). Znacz ący udział maj ą równie Ŝ przedsi ębiorstwa z bran Ŝy budowlanej (16%), transportowej (7%) i przetwórstwa przemysłowego (8%). Działalno ści ą profesjonaln ą, naukow ą i techniczn ą zajmuje si ę 7 % podmiotów.

Wykres 5.1 Przedsi ębiorstwa w gminie Fabianki według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalno ści (PKD)

stan na 31.07.2016

Przedsi ębiorstwa w gminie Fabianki wg PKD F.Budownictwo

G.Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych 8% 16% H.Transport i gospodarka 32% magazynowa

30% M. Działalno ść profesjonalna, 7% 7% naukowa i techniczna

Pozostałe sekcje PKD

C. Przetwórstwo przemysłowe

Źródło danych: bip.stat.gov.pl

W ogólnej liczbie 992 przedsi ębiorstw w gminie, najwi ększ ą grup ę stanowi 828 osób fizycznych prowa dz ących działalno ść gospodarcz ą. Nast ępn ą form ę prawn ą reprezentuj ą spółki (90), w tym 43 spółki handlowe (wył ącznie z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą) i 37 spółek cywilnych. Ponadto jest pi ęć spó łdzielni. Nie ma natomiast w gminie Fabianki przedsi ębiorstw pa ństwowych i spółek akcyjnych .

Brak jest danych na temat przeci ętnego miesi ęcznego wynagrodzenia brutto w gminie Fabianki. Na poziomie powiatu włocławskiego w 2015 r. wynosiło ono 3 137,40 zł i w odniesieniu do roku 2010 wzrosło o 636,47 zł. W stosunku do średniej krajowej stanowi to 75,6%. W województwie kujawsko -pomorskim przeci ętne wynagrodzenie stanowi 85,3% średniej krajowej.

62 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

5.3 Bud Ŝet gminy

Bud Ŝet Gminy Fabianki (stan z wrze śnia 2016 r.) kształtował si ę nast ępuj ąco: 34,5 mln zł po stronie dochodów, w tym 32,3 mln zł to dochody bie Ŝą ce oraz 42,5 mln zł po stronie wydatków, w tym: wydatki bie Ŝą ce 30,3 mln zł, wydatki maj ątkowe 12,2 mln zł. Kształt bud Ŝetu gminy w ci ągu ostatnich lat pokazuje poni Ŝsza tabela.

Tabela 5.4 Bud Ŝet Gminy Fabianki w latach 2012-2016 (w mln zł)

Rok Dochody Dochody Wydatki Wydatki Wydatki Deficyt bud Ŝetowy bud Ŝetu bie Ŝą ce bud Ŝetu bie Ŝą ce maj ątkowe

2012 24,2 22,4 28,0 20,8 7,2 3,8

2013 23,1 22,8 28,8 22,6 6,2 5,7

2014 26,9 25,7 31,9 25,5 6,4 5,0

2015 30,7 26,8 35,8 26,8 9,1 5,1

2016 34,5 32,3 42,5 30,3 12,2 8,0

Źródło danych: uchwały budżetowe Gminy Fabianki

W ci ągu 5 lat dochody bud Ŝetu zwi ększyły si ę o ponad 10 mln zł, zarówno ogółem, jak i w zakresie dochodów bie Ŝą cych. W latach 2015-2016 zauwa Ŝalny jest wyra źny wzrost wydatków maj ątkowych, zwi ązany z realizacj ą wi ększej liczby inwestycji. Deficyt bud Ŝetu gminy jest stabilny, z lekkim wzrostem w roku 2016 zwi ązanym z konieczno ści ą sfinansowania wspomnianych powy Ŝej zada ń inwestycyjnych. Obci ąŜ enie bud Ŝetowe zmniejszaj ą pozyskiwane na realizacj ę inwestycji środki zewn ętrzne, unijne i krajowe.

Najwi ększ ą cz ęść dochodów gminy stanowi ą dochody od osób fizycznych, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nie posiadaj ących osobowo ści prawnej (13,9 mln zł), nast ępnie rozliczenia ró Ŝne (8,11 mln zł - wpływy z odsetek, dotacje celowe z bud Ŝetu pa ństwa) i dotacje celowe na pomoc społeczn ą (7,93 mln zł).

Po stronie wydatków zdecydowanie dominuj ą koszty zwi ązane z systemem o światy (14,73 mln zł), dalej wydatki na pomoc społeczn ą (9 mln zł) i inwestycje drogowe (7,42 mln zł).

63 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wykres 5.2 Dochody bud Ŝetu Gminy Fabianki wg działów (stan na wrzesie ń 2016 r.)

16 13,9 14

12

10 8,11 7,93 8 Dochody

mln zł mln 6

4

2 0,74 0,48 0,21 0,28 0,003 0,14 0

Źródło danych: uchwała budżetowe Gminy Fabianki z dnia 8.09.2016 r.

Wykres 5.3 Wydatki bud Ŝetu Gminy Fabianki wg działów (stan na wrzesie ń 2016 r.)

16 14,73 14

12

10 9,01 7,42 8 Wydatki

mln zł mln 6 4,38 4

2 1,05 0,29 0,2 0,44 0,43 0

Źródło danych: uchwała budżetowe Gminy Fabianki z dnia 8.09.2016 r.

64 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wa Ŝnym elementem bud Ŝetu gminy Fabianki jest tzw. fundusz sołecki, b ędący form ą bud Ŝetu partycypacyjnego. Mieszka ńcy wszystkich sołectw podczas zebra ń wiejskich decyduj ą o przeznaczeniu środków z funduszu sołeckiego na realizacj ę konkretnych zada ń w ich sołectwie, wa Ŝnych z punktu widzenia lokalnej społeczno ści. W 2016 r. bud Ŝet funduszu sołeckiego wynosił 285 tys. zł.

W zestawieniu Pisma Samorz ądu Terytorialnego „Wspólnota”, dotycz ącym pozyskiwania funduszy unijnych w latach 2004-2014, gmina Fabianki znalazła si ę na 1002. miejscu w kraju w śród gmin wiejskich, z kwot ą 1050,13 zł per capita pozyskanych środków europejskich. Średnia dla gmin powiatu włocławskiego wynosi 1775,30 zł per capita . Mniej środków unijnych w przeliczeniu na mieszka ńca w powiecie pozyskała jedynie gmina Chodecz.

Pod wzgl ędem rozwoju społeczno-gospodarczego gmina Fabianki plasuje si ę powy Ŝej średniej wojewódzkiej. Urz ąd Marszałkowski opracował klasyfikacj ę wszystkich gmin województwa kujawsko-pomorskiego opart ą na wska źniku syntetycznym rozwoju społeczno-gospodarczego. Przy jego okre śleniu wzi ęto pod uwag ę podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. mieszka ńców, nat ęŜ enie korzystania z pomocy społecznej, wydatki w obszarze pomocy społecznej i wsparcia w ramach bud Ŝetów gminnych w przeliczeniu na 1 mieszka ńca gminy oraz udział długotrwale korzystaj ących w ogólnej liczbie klientów pomocy społecznej (dane za rok 2014). Gmina Fabianki, z warto ści ą wska źnika syntetycznego 57,05 1, uplasowała si ę na 56. miejscu na 144 gminy w regionie. W powiecie włocławskim wy Ŝsze miejsce zaj ęły jedynie Lubanie (58,44) i Lubraniec (59,43).

5.4 Identyfikacja obszarów problemowych

Produkcja rolnicza i jej intensywny rozwój nie jest oboj ętna dla środowiska przyrodniczego i mo Ŝe prowadzi ć do zakłóce ń w jego funkcjonowaniu. Jest ona odpowiedzialna za zanieczyszczenia składnikami nawozowymi (N i P) zasobów wodnych, w tym wód gruntowych b ędących potencjalnym źródłem wody pitnej oraz znacznej cz ęś ci zasobów wód powierzchniowych. Dlatego te Ŝ decyduj ący wpływ na ograniczenie tych

1 Najwyższą wartość wskaźnika syntetycznego osiągnęła gmina Osielsko (90,01), a najniższą gmina Wielgie (13,95).

65 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 zanieczyszcze ń mo Ŝe mie ć wiedza i do świadczenie rolników oraz ich świadomo ść o potrzebie ochrony środowiska.

Rolnicy w gminie borykaj ą si ę zarówno z problemami wynikłymi z sił natury (susze, przymrozki, nawałnice, szkodniki upraw), jak i z nisk ą opłacalno ści ą produkcji rolnej. Władze gminy maj ą w tej kwestii ograniczone pole działania. Z pewno ści ą nale Ŝy d ąŜ yć do poprawy stosunków wodnych na terenie gminy poprzez budow ę zbiorników małej retencji czy wspieranie inicjatyw na rzecz budowy drugiego stopnia na Wi śle w okolicy Siarzewa. Czynnikiem wpływaj ącym na modernizacj ę rolnictwa i popraw ę opłacalno ści upraw i hodowli s ą środki unijne, czy to jako dopłaty bezpo średnie, czy te Ŝ w formie wsparcia na unowocze śnienie gospodarstw rolnych. Jedn ą z mo Ŝliwo ści pobudzenia lokalnego rynku rolnego jest budowa targowiska w gminie, gdzie wytwórcy b ędą mogli sprzedawa ć bezpo średnio płody rolne.

Wzrastaj ąca liczba przedsi ębiorstw wymaga działa ń poprawiaj ących warunki prowadzenia działalno ści gospodarczej. Samorz ąd gminny powinien podj ąć działania na rzecz pozyskania inwestorów zewn ętrznych, zwłaszcza małych i średnich firm generuj ących wi ększ ą liczb ę nowych miejsc pracy. Aby to osi ągn ąć gmina powinna posiada ć własne uzbrojone tereny inwestycyjne. Atutem Fabianek jest poło Ŝenie w centralnej Polsce, w bezpo średnim s ąsiedztwie du Ŝego o środka gospodarczego Włocławka, a tak Ŝe niewielka odległo ść od autostrady A1. Potencjał inwestycyjny gminy powinien zosta ć odpowiednio wypromowany przez udział w projektach promuj ących gospodarczo region (konferencje, wystawy i targi, wydawnictwa, elektroniczna platforma biznesowa).

Wci ąŜ niewykorzystanym potencjałem gminy s ą jej walory turystyczne. Ankietowani mieszka ńcy wskazali walory turystyczno-przyrodnicze jako jedn ą z trzech najmocniejszych stron gminy. Ich nale Ŝyte wykorzystanie wymaga jednak podj ęcia szeregu działa ń. Gmina nie posiada rozwini ętej infrastruktury turystycznej: bazy noclegowej, gastronomicznej, rekreacyjnej, tras rowerowych itp. Du Ŝą szans ą na popraw ę sytuacji s ą wspólne działania samorz ądów i organizacji pozarz ądowych na rzecz turystycznego zagospodarowania Zbiornika Włocławskiego. Jest to znakomity teren do wypoczynku mieszka ńców centralnej Polski, a zwłaszcza do uprawiania sportów wodnych. Gmina Fabianki wł ącza si ę czynnie w inicjatywy na rzecz gospodarczego wykorzystania Wisły powy Ŝej stopnia wodnego we Włocławku.

66 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Du Ŝą szans ą dla lokalnego biznesu s ą środki z funduszy europejskich przeznaczone na rozwój firm. Dotychczas przedsi ębiorcy z gminy nie si ęgali po nie zbyt cz ęsto. W perspektywie finansowej 2007-2013 z dotacji unijnych na inwestycje lub promocj ę skorzystało zaledwie pi ęć firm z gminy Fabianki (cztery w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, jedna z krajowego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka). Nale Ŝy lepiej wykorzysta ć środki z nowego okresu programowania kierowane do przedsi ębiorców. Samorz ąd gminy b ędzie wspierał lokalne firmy w si ęganiu po fundusze europejskie, dbaj ąc o odpowiedni ą informacj ę, promocj ę i doradztwo w tym zakresie.

Bud Ŝet gminy Fabianki jest bud Ŝetem zrównowa Ŝonym z deficytem na bezpiecznym poziomie. Najwi ększe koszty ponoszone s ą na finansowanie systemu o światy. Otrzymywana subwencja o światowa nie pokrywa wydatków zwi ązanych z utrzymaniem szkół publicznych. Tak Ŝe w innych obszarach zadania nakładane na samorz ąd gminny przez ustawodawc ę nie znajduj ą odpowiedniego źródła finansowania w dochodach gmin.

Poziom absorpcji funduszy europejskich w latach 2004-2014 był niezadowalaj ący, plasuj ąc gmin ę Fabianki pod tym wzgl ędem na przedostatnim miejscu w powiecie włocławskim. Zakładany szybki rozwój gminy w najbli Ŝszych latach wymaga dalszych nakładów inwestycyjnych w rozwój infrastruktury technicznej i komunalnej. Aby zapobiec nadmiernemu obci ąŜ eniu bud Ŝetu gminy, konieczne jest skuteczne pozyskiwanie dofinansowanie zewn ętrznego inwestycji ze środków unijnych i programów krajowych.

67 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

CZ ĘŚĆ II

ROZWÓJ

68 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 6

Wizja, misja i cele rozwoju

6.1 Analiza SWOT

Analiza SWOT to popularna metoda analitycznych wykorzystywana standardowo w procesie planowania strategicznego. SWOT to akronim do angielskich słów:

• Strenghts (mocne strony), • Weaknesses (słabe strony), • Opportunities (szanse), • Threats (zagro Ŝenia).

Przy u Ŝyciu tej metody identyfikuje si ę czterech grup czynników, które w istotny sposób wpływaj ą, pozytywnie i negatywnie, na rozwój diagnozowanego obszaru. Ich znajomo ść pozwala na prawidłowy dobór kierunków i narz ędzi rozwoju oraz podj ęcie działa ń koryguj ących i zapobiegawczych w stosunku do zagro Ŝeń.

Czynniki obj ęte analiz ą SWOT mo Ŝna podzieli ć na pozytywne: mocne strony i szanse rozwojowe oraz negatywne: słabe strony i zagro Ŝenia dla rozwoju. Drugim stosowanym podziałem jest podział na czynniki wewn ętrzne (mocne i słabe strony) oraz czynniki zewn ętrzne (szanse i zagro Ŝenia).

Zespół do spraw opracowania Strategii Rozwoju Gminy Fabianki 2016-2025, opieraj ąc si ę na wynikach ogólnogminnych konsultacji społecznych przeprowadzonych w dniach od 15 marca do 8 kwietnia 2016 r. okre ślił silne i słabe strony oraz szanse i zagro Ŝenia dla rozwoju Gminy Fabianki do roku 2025. Zostały one przedstawione w tabeli 6.1. Ograniczona liczba czynników uj ętych w analizie SWOT pozwoli skoncentrowa ć działania na najistotniejszych obszarach zwi ązanych z rozwojem i jego zagro Ŝeniami.

69 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Tabela 6.1 Analiza SWOT dla gminy Fabianki

Silne strony Słabe strony

Poło Ŝenie w pobli Ŝu Włocławka Wysoki poziom bezrobocia

Wzrastaj ąca liczba mieszka ńców Dost ęp do transportu publicznego

Walory turystyczno-przyrodnicze Zasi ęg infrastruktury kanalizacyjnej

Infrastruktura sportowo-rekreacyjna Oferta kulturalna

Dobre skomunikowanie wewn ętrzne Stan infrastruktury drogowej i zewn ętrzne gminy

Szanse Zagro Ŝenia

Pozyskanie funduszy unijnych i innych Brak miejsc pracy zewn ętrznych środków finansowych Migracja młodych mieszka ńców gminy Poło Ŝenie w pobli Ŝu Włocławka do wi ększych o środków

Rozwój funkcji turystycznych i sportowo- Brak terenów inwestycyjnych rekreacyjnych gminy Niska aktywno ść społeczna Rozwój przedsi ębiorczo ści Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura Rozwój odnawialnych źródeł energii techniczna i komunalna (np. drogi gminne, kanalizacja sanitarna, sie ć wodoci ągowa) Aktywizacja zawodowa i społeczna mieszka ńców Zanieczyszczenie środowiska naturalnego

Rozwój innowacyjnej edukacji

70 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Po stronie pozytywów (mocne strony i szanse rozwojowe) gminy Fabianki znajduje si ę jej poło Ŝenie w bezpo średnim sąsiedztwie du Ŝego o środka miejskiego Włocławka. Włocławek liczy około 110 tys. mieszka ńców i jest trzecim co do wielko ści miastem województwa kujawsko-pomorskiego, a w przeszło ści był stolic ą województwa włocławskiego. Wokół miasta ukształtował si ę obszar powi ązany z nim funkcjonalnie, w skład którego oprócz Fabianek wchodz ą gminy: Bobrowniki, Choce ń, Brze ść Kujawski, Dobrzy ń nad Wisł ą, Lubanie, gmina Kowal, miasto Kowal, gmina Włocławek. Fabianki posiadaj ą jednak najwi ęcej powi ąza ń funkcjonalnych z Włocławkiem spo śród wymienionych gmin tworz ących obszar funkcjonalny miasta

Najbardziej zauwa Ŝalnymi przejawami zwi ązków funkcjonalnych Fabianek z Włocławkiem s ą wyjazdy mieszka ńców gminy do pracy w mie ście (w mniejszym stopniu w przeciwnym kierunku), a z drugiej strony migracja osadnicza mieszka ńców Włocławka na teren gminy Fabianki, wi ąŜą ca si ę nierzadko nie tylko z zamieszkaniem w gminie, ale i z przeniesieniem do niej swojej działalno ści gospodarczej. Powoduje to, Ŝe w gminie Fabianki – jako jednej z nielicznych w województwie kujawsko-pomorskim – przybywa w ostatnich latach mieszka ńców. Gmina wybija si ę równie Ŝ pod wzgl ędem liczby zarejestrowanych w rejestrze REGON podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszka ńców, zajmuj ąc 2. miejsce w powiecie włocławskim i 15. w regionie kujawsko-pomorskim. Nie dziwi wobec powy Ŝszego, Ŝe mieszka ńcy gminy Fabianki postrzegaj ą poło Ŝenie w pobli Ŝu Włocławka jako najsilniejsz ą stron ę gminy, a w zwi ązkach funkcjonalnych z miastem widz ą drug ą z najwa Ŝniejszych szans rozwojowych.

Zalet ą gminy Fabianki jest dobrze rozwini ęta drogowa sie ć komunikacyjna zapewniaj ąca spójno ść wewn ętrzn ą, ale równie Ŝ umo Ŝliwiaj ąca – poprzez drogi wy Ŝszego rz ędu (powiatowe, wojewódzka nr 562, krajowa nr 67) – dogodne poł ączenie z Włocławkiem, Lipnem i pozostał ą cz ęś ci ą województwa i kraju. Du Ŝe znaczenie komunikacyjne i gospodarcze dla obszaru ma przebiegaj ąca w odległo ści około 20 km od gminy Fabianki Autostrada Bursztynowa (A1). Natomiast przebiegaj ąca przez pobliski Włocławek linia kolejowa nr 18 Kutno-Piła Główna zapewnia dogodny dojazd kolejowy w ramach województwa (Toru ń, Bydgoszcz) oraz do pozostałych cz ęś ci kraju, w tym Warszawy (ok. 2 godziny jazdy).

Dogodne poł ączenia komunikacyjne to warunek sine qua non rozwoju gospodarczego gminy Fabianki. Stwarzaj ą warunki do ekspansji firm lokalnych, ale pomagaj ą tak Ŝe

71 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 przyci ągn ąć inwestorów z zewn ątrz. Rozwój przedsi ębiorczo ści to kolejny z elementów rozwojowych wskazywanych przez mieszka ńców. Wykorzystaniu tej szansy sprzyja ć b ędzie odpowiednia promocja, zapewnienie terenów inwestycyjnych i poprawa infrastruktury technicznej gminy.

Mocn ą stron ą Gminy Fabianki, stwarzaj ącą szanse dla jej rozwoju, s ą walory przyrodniczo-turystyczne i infrastruktura sportowo-rekreacyjna, do tej pory zbyt słabo wykorzystywane. Gmina Fabianki mo Ŝe sta ć si ę atrakcyjnym miejscem weekendowego wypoczynku i rekreacji dla mieszka ńców Włocławka, powiatu włocławskiego czy powiatu lipnowskiego. Walory przyrodnicze i sportowe Zbiornika Włocławskiego mog ą przyci ągn ąć turystów tak Ŝe z innych regionów kraju. Aby tak si ę stało, konieczna jest modernizacja i rozbudowa infrastruktury turystycznej (baza hotelowa, gastronomiczna, sportowo- rekreacyjna np. ście Ŝki rowerowe).

Mocne strony i szanse gminy Fabianki zostan ą wykorzystane, o ile znajd ą si ę źródła finansowania inwestycji rozwojowych. Nie bez przyczyny wi ęc mieszka ńcy uznaj ą pozyskanie funduszy unijnych i innych zewn ętrznych środków finansowych za najwa Ŝniejsz ą szans ę na rozwój gminy, warunkuj ącą wykorzystanie pozostałych szans. Fundusze zewn ętrzne powinny by ć skutecznie pozyskiwane nie tylko przez władze samorz ądowe, ale równie Ŝ przez przedsi ębiorców czy podmioty trzeciego sektora.

Inwestycje przynios ą zakładan ą warto ść dodan ą, je Ŝeli b ędzie współgrał z nimi lokalny kapitał społeczny i ludzki. Pobudzenie aktywno ści społecznej i zawodowej mieszka ńców gminy, zwłaszcza zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, to kolejna szansa na przy śpieszenie rozwoju. Kluczow ą rol ę w tym obszarze odgrywa ć b ędzie szeroko rozumiana edukacja, animacja lokalna czy rewitalizacja społeczno-gospodarcza.

Wśród negatywnych aspektów (słabe strony, zagro Ŝenia) zdecydowanie przewa Ŝa brak miejsc pracy i zwi ązane z tym wysokie bezrobocie. Według danych GUS z sierpnia 2016 r. powiat włocławski pod wzgl ędem liczby zarejestrowanych bezrobotnych znajduje si ę na 10. miejscu w kraju w śród powiatów (21,5%), a Włocławek na 3. miejscu w śród miast (16%). Zwi ązany z bezrobociem brak perspektyw zawodowych i Ŝyciowych mo Ŝe doprowadzi ć z czasem do depopulacji gminy. Młodzi, coraz lepiej wykształceni ludzi b ędą przenosi ć si ę do wi ększych o środków miejskich lub emigrowa ć do krajów Europy Zachodniej.

72 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozwojowi przedsi ębiorczo ści i przyci ąganiu inwestorów zewn ętrznych, którzy mogliby stworzy ć atrakcyjne miejsca pracy nie sprzyja brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych w zasobach gminy.

Mankamentem wpływaj ącym na warunki Ŝycia i rozwoju firm w gminie Fabianki jest niedostatecznie rozwini ęta lub cz ęś ciowo zdegradowana infrastruktura techniczna. Wci ąŜ zbyt niska jest liczba gospodarstw domowych podł ączonych do zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków. Wiele dróg gminnych, ale równie Ŝ drogi powiatowe, droga wojewódzka i droga krajowa wymaga remontu lub przebudowy. Modernizacja sieci drogowej powinna uwzgl ędnia ć w szczególno ści popraw ę bezpiecze ństwa niechronionych uŜytkowników ruchu (piesi, rowerzy ści) poprzez budow ę chodników, ście Ŝek rowerowych, oświetlenia ulicznego itp. elementów małej infrastruktury drogowej. Rozwojowi funkcji turystyczno-rekreacyjnych gminy nie sprzyja zły stan niektórych obiektów sportowych i zbyt mała liczba miejsc wypoczynku i rekreacji.

Mieszka ńcy gminy Fabianki nie s ą zadowoleni z dost ępu do komunikacji zbiorowej, przede wszystkim w zakresie dojazdu do Włocławka, w którym wielu z nich uczy si ę lub pracuje. Ta słaba strona gminy mo Ŝe wpływa ć hamuj ąco na szanse rozwojowe zwi ązane z sąsiedztwem du Ŝego miasta. Mieszka ńcom brakuje równie Ŝ odpowiedniej oferty kulturalnej w gminie.

Istotnym zagro Ŝeniem dla rozwoju gminy Fabianki jest niska aktywność społeczna. Niewielu mieszka ńców uczestniczy w Ŝyciu społecznym gminy. Widoczne jest to zwłaszcza podczas zebra ń wiejskich w wi ększo ści sołectw czy podczas konsultacji społecznych prowadzonych w gminie. Równie Ŝ niski jest udział mieszka ńców w wyborach powszechnych. W wyborach samorządowych, które decyduj ą o kierunku rozwoju gminy w kolejnym okresie, bierze udział mniej ni Ŝ 40% uprawnionych do głosowania.

6.2 Wizja gminy

Cz ęść pierwsza strategii pt. Diagnoza, opisuj ąc i analizuj ąc sytuacj ę społeczn ą, gospodarcz ą i przestrzenn ą, przedstawiła obraz gminy Fabianki w roku 2016, który stanowi punkt wyj ścia (rok bazowy). W tym miejscu nale Ŝy okre śli ć punkt docelowy, który chcemy osi ągn ąć w roku 2025. Stan docelowy, do którego władze lokalne oraz mieszka ńcy i wszyscy interesariusze będą d ąŜ yć, wykorzystuj ąc mo Ŝliwo ści płyn ące z posiadanego potencjału 73 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 własnego i szans pojawiaj ących si ę w najbli Ŝszym otoczeniu. Stan docelowy okre ślamy jako wizj ę gminy w roku 2025.

WIZJA GMINY

Gmina Fabianki miejscem atrakcyjnym dla mieszkańców, przedsiębiorców i turystów , z czystą przyrodą, nowoczesną infrastrukturą i rozwiniętą gospodarką

W wyniku realizacji zało Ŝeń i celów średniookresowej strategii rozwoju, gmina Fabianki stanie si ę miejscem bardziej przyjaznym dla mieszka ńców, zapewniaj ąc im dost ęp do nowoczesnej infrastruktury technicznej, komunalnej i społecznej oraz mo Ŝliwo ść pracy zawodowej i atrakcyjnego wypoczynku. Rodzimi przedsi ębiorcy i inwestorzy b ędą mieli stworzone dogodne warunki prowadzenia i rozwijania swojej działalno ści gospodarczej. Tury ści b ędą mogli korzysta ć z bogactwa czystej przyrody oraz rozbudowanej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.

6.3 Misja gminy

MISJA GMINY

Misją gminy Fabianki jest kreowanie zrównowaŜonego rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego poprzez efektywne wykorzystanie zasobów lokalnych, rozwój infrastruktury, wspieranie przedsiębiorczości i rolnictwa,

ochronę dziedzictwa kulturowego i zasobów przyrodniczych oraz zapewnienie wysokiej jakość oświaty, usług publicznych i poziomu Ŝycia mieszkańców

74 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Misja gminy to zdefiniowanie celu istnienia wspólnoty samorz ądowej, któr ą tworz ą ludzie zamieszkuj ący dany obszar. Misja okre śla na najbardziej ogólnym poziomie pola działalno ści (funkcji) gminy uwzgl ędniaj ąc jej specyfik ę.

6.4 Obszary priorytetowe

Rozwój gminy Fabianki został zdefiniowany w ramach czterech obszarów priorytetowych:

I. Infrastruktura.

Obejmuje: infrastruktur ę techniczn ą i komunaln ą tak ą jak drogi gminne, powiatowe, wojewódzka i krajowa, chodniki, ście Ŝki rowerowe, o świetlenie uliczne, sie ć wodoci ągowa, sie ć gazowa, zasoby mieszka ń komunalnych i socjalnych.

II. Społecze ństwo.

Obejmuje: edukacj ę, kultur ę, kapitał ludzki, kapitał społeczny, integracj ę społeczn ą, aktywizacj ę zawodow ą, rewitalizacj ę.

III. Gospodarka

Obejmuje: przedsi ębiorczo ść , turystyk ę, infrastruktur ę sportowo-rekreacyjn ą.

IV. Środowisko naturalne.

Obejmuje: ochron ę środowiska, odnawialne źródła energii, gospodark ę odpadami, gospodark ę ściekow ą.

6.5 Cele strategiczne i operacyjne

Realizacji misji gminy Fabianki słu Ŝą okre ślone dla poszczególnych obszarów priorytetowych cele strategiczne i przypisane do nich cele operacyjne. Cele te zostały wyznaczone w oparciu o diagnoz ę społeczn ą, gospodarcz ą i przestrzenn ą gminy, analiz ę SWOT oraz opinie mieszka ńców wyra Ŝone podczas konsultacji społecznych.

75 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Cele strategiczne ustalaj ą najwa Ŝniejsze rezultaty w długiej perspektywie, w przypadku niniejszej strategii do roku 2025. Zwi ązane z nimi cele operacyjne wyznaczaj ą kierunki działa ń (interwencji) zwi ązane z koncepcj ą rozwoju gminy.

W Strategii rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025 przyjmuje si ę nast ępuj ące cele strategiczne i przyporządkowane im cele operacyjne:

6.5.1 Cel strategiczny 1: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej

Pierwszy cel strategiczny dotyczy rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej i komunalnej w gminie Fabianki. Zapewnienie nowoczesnej infrastruktury stworzy dogodne warunki Ŝycia i prowadzenia działalno ści gospodarczej. Celowi temu podporz ądkowane s ą nast ępuj ące cele operacyjne:

Cel operacyjny 1.1

Modernizacja i rozbudowa sieci dróg publicznych

Cel operacyjny 1.2

Budowa małej infrastruktury drogowej

Cel operacyjny 1.3

Modernizacja infrastruktury wodoci ągowej

Cel operacyjny 1.4

Rozbudowa i modernizacja pozostałej infrastruktury komunalnej

6.5.2 Cel strategiczny 2: Wzmocnienie kapitału społecznego i ludzkiego

Rozwój gminy nie jest mo Ŝliwy bez aktywno ści społeczno ści lokalnej, dlatego drugi cel strategiczny skierowany jest na wzmocnienie kapitału społecznego i ludzkiego poprzez rozwój innowacyjnej edukacji i oferty kulturalnej, promocj ę wł ączenia społecznego czy aktywn ą walk ę z bezrobociem, poł ączone z rewitalizacj ą gospodarcz ą i przestrzenn ą.

76 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wzmocnienie kapitału społecznego i ludzkiego będzie odbywało si ę w ramach poni Ŝszych celów operacyjnych:

Cel operacyjny 2.1

Rozwój innowacyjnej edukacji publicznej

Cel operacyjny 2.2

Wzrost spójno ści społecznej i aktywno ści zawodowej mieszka ńców

Cel operacyjny 2.3

Rozwój oferty kulturalnej

6.5.3 Cel strategiczny 3: Rozwój potencjału gospodarczego i turystycznego

Wa Ŝną szans ę rozwoju gminy stwarza jej potencjał gospodarczy i turystyczny. Kolejny cel strategiczny zwi ązany jest wi ęc z rozwojem gospodarki gminy, zwłaszcza tworzeniem korzystnych warunków do inwestycji i prowadzenia działalno ści gospodarczej. Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych gminy w poł ączeniu z odpowiedni ą infrastruktur ą turystyczn ą i sportowo-rekreacyjn ą wpłynie na zrównowa Ŝony rozwój gminy. W ramach celu strategicznego 3 okre ślono nast ępuj ące cele operacyjne:

Cel operacyjny 3.1

Poprawa warunków prowadzenia działalno ści gospodarczej

Cel operacyjny 3.2

Rozbudowa infrastruktury turystycznej i sportowo-rekreacyjnej

6.5.4 Cel strategiczny 4: Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego

Stan środowiska naturalnego ma zasadniczy wpływ na atrakcyjno ść osadnicz ą, inwestycyjn ą i turystyczn ą gminy, dlatego w śród celów strategicznych znajduje si ę zachowanie i ochrona środowiska naturalnego. W gminie Fabianki szczególny nacisk nale Ŝy poło Ŝyć na uporz ądkowanie gospodarki ściekowej, stanowi ącej kluczowy element 77 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 wpływaj ący na jako ść Ŝycia mieszka ńców i stan środowiska. Nale Ŝy d ąŜ yć tak Ŝe do ograniczenia niskich emisji gazów cieplarniach i uporz ądkowa ć gospodark ę odpadami komunalnymi. Dla celu strategicznego przyj ęto cele operacyjne:

Cel operacyjny 4.1

Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej

Cel operacyjny 4.2

Rozwój gospodarki niskoemisyjnej i odnawialnych źródeł energii

Cel operacyjny 4.3

Uporz ądkowanie gospodarki odpadami

78 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Diagram 6.1 Cele strategiczne i operacyjne Strategii rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

W I Z J A 2 0 2 5

M I S J A

Cel strategiczny 1: Cel strategiczny 2: Cel strategiczny 3: Rozwój Cel strategiczny 4: Rozbudowa Wzmocnienie kapitału potencjału gospodarczego Zachowanie i ochrona i modernizacja społecznego i ludzkiego i turystycznego środowiska naturalnego infrastruktury technicznej

Cel operacyjny 1.1 Cel operacyjny 3.1 Cel operacyjny 2.1 Cel operacyjny 4.1 Modernizacja Poprawa warunków Rozwój innowacyjnej Uporządkowanie i rozbudowa sieci dróg prowadzenia działalności edukacji publicznej gospodarki ściekowej publicznych gospodarczej

Cel operacyjny 2.2 Cel operacyjny 3.2 Cel operacyjny 4.2 Cel operacyjny 1.2 Wzrost spójności Rozbudowa Rozwój gospodarki Budowa małej społecznej i aktywności infrastruktury niskoemisyjnej infrastruktury drogowej zawodowej turystycznej i sportowo- i odnawialnych źródeł mieszkańców rekreacyjnej energii

Cel operacyjny 1.3 Cel operacyjny 2.3 Cel operacyjny 4.3 Modernizacja Rozwój oferty Uporządkowanie infrastruktury kulturalnej gospodarki odpadami wodociągowej

Cel operacyjny 1.4 Rozbudowa i modernizacja pozostałej infrastruktury komunalnej

6.6 Wdra Ŝanie, m onitorowanie i w ska źniki rozwoju

Podmiotem odpowiedzialnym za wdra Ŝanie strategii rozwoju jest samorz ąd gminy Fabianki. Samorz ąd pełni rol ę organizatora i koordynatora procesu realizacji działa ń słu Ŝą cych osi ągni ęciu celów operacyjnych i strategicznych . W realizacj ę strategii zostanie wł ączone równie Ŝ szerokie grono podmiotów publicznych , prywatnych i innych interesariuszy. Współpraca samorz ądu z innymi podmiotami w zakresie realizacji zało Ŝeń strategii b ędzie odbywał si ę na zasadzie partnerstwa i subsydiarno ści (pomocniczo ści).

79 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wdra Ŝanie strategii rozwoju Gminy Fabianki b ędzie monitorowane przez Wójta Gminy Fabianki za po średnictwem komórki organizacyjnej urz ędu gminy wła ściwej do spraw rozwoju. Dane z monitoringu posłu Ŝą do oceny skuteczno ści realizowanych działa ń i post ępu w osi ąganiu celów operacyjnych i strategicznych, jak równie Ŝ do wprowadzenia ewentualnych działa ń koryguj ących i zapobiegawczych oraz zmian w strategii. Zmiany w strategii mog ą zosta ć wprowadzone uchwał ą Rady Gminy Fabianki.

Podstawowym narz ędziem monitoringu tempa i stopnia zaawansowania osiągania zało Ŝonych celów jest zestaw wska źników realizacji, przypisanych do ka Ŝdego z celów operacyjnych. Wska źniki zostały uj ęte w tabeli 6.2, a ich warto ści zostały okre ślone dla realizowanych projektów w rozdziale 8. Katalog wska źników realizacji celów strategii mo Ŝe ulec modyfikacji i uzupełnieniu.

Tabela 6.2 Wska źniki realizacji celów strategii rozwoju gminy Fabianki

Cel operacyjny Wska źnik realizacji

Cel strategiczny 1: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej

• Liczba przebudowanych dróg • Cel operacyjny 1.1 Modernizacja Liczba km przebudowanych dróg • Liczba mb wybudowanego chodnika i rozbudowa sieci dróg publicznych • Liczba odbudowanych obiektów mostowych • Liczba mb wybudowanego chodnika • Cel operacyjny 1.2 Budowa małej Liczba mb wybudowanych ście Ŝek rowerowych infrastruktury drogowej • Liczba wybudowanych punktów świetlnych

• Liczba zmodernizowanych stacji

Cel operacyjny 1.3 Modernizacja uzdatniania wody • infrastruktury wodoci ągowej Liczba mb wybudowanych/ zmodernizowanych wodoci ągów

Cel operacyjny 1.4 Rozbudowa • Liczba oddanych do u Ŝytku lokali i modernizacja pozostałej infrastruktury komunalnych/socjalnych komunalnej • Liczba nowo przył ączonych gospodarstw do sieci gazu ziemnego

80 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Cel strategiczny 2: Wzmocnienie kapitału społecznego i ludzkiego

• Liczba uczniów obj ętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji

kluczowych • Liczba szkół publicznych, których uczniowie podnios ą kompetencje kluczowe Cel operacyjny 2.1: Rozwój • Liczba szkół i placówek systemu o światy innowacyjnej edukacji publicznej wyposa Ŝonych w sprz ęt informatyczny do prowadzenia zaj ęć edukacyjnych

• Liczba uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i uczniów młodszych obj ętych prac ą indywidualn ą • Liczba nauczycieli obj ętych wsparciem w programie • Liczba osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym obj ętych wsparciem

w projekcie • Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które uzyskały kwalifikacje po opuszczeniu projektu • Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub Cel operacyjny 2.2 Wzrost spójno ści wykluczeniem społecznym pracuj ących społecznej i aktywno ści zawodowej 6 miesi ęcy po opuszczeniu projektu mieszka ńców • Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u których wzrosła aktywno ść społeczna • Liczba obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach • Liczba wybudowanych obiektów kultury • Liczba zmodernizowanych świetlic Cel operacyjny 2.3 Rozwój oferty wiejskich kulturalnej

Cel strategiczny 3: Rozwój potencjału gospodarczego i turystycznego

Cel operacyjny 3.1 Poprawa warunków • Liczba inwestorów na terenie prowadzenia działalno ści gospodarczej inwestycyjnym • Liczba wybudowanych targowisk

81 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Cel operacyjny 3.2 Rozbudowa • Liczba wybudowanych obiektów sportowo- infrastruktury turystycznej i sportowo- rekreacyjnych rekreacyjnej • Liczba zmodernizowanych obiektów sportowo-rekreacyjnych Cel strategiczny 4: Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego

• Liczba dodatkowych osób korzystaj ących z ulepszonego oczyszczania ścieków

• Liczba zmodernizowanych oczyszczalni Cel operacyjny 4.1 Uporz ądkowanie ścieków gospodarki ściekowej • Liczba wybudowanych przydomowych oczyszczalni ścieków

• Liczba budynków u Ŝyteczno ści publicznej poddanych termomodernizacji Cel operacyjny 4.2 Rozwój gospodarki • niskoemisyjnej i odnawialnych źródeł Liczba budynków prywatnych, energii w których zainstalowano OZE • Liczba budynków u Ŝyteczno ści publicznej, w których zainstalowano OZE Cel operacyjny 4.3: Uporz ądkowanie • Liczba rozbudowanych PSZOK gospodarki odpadami • Liczba ton unieszkodliwionego azbestu

82 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 7

Spójno ść z dokumentami strategicznymi i planistycznymi

7.1 Spójno ść strategii rozwoju gminy ze strategiami wy Ŝszego rz ędu

Strategia rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025 jest zbie Ŝna z polityk ą i zamierzeniami rozwoju kraju oraz Unii Europejskiej w zakresie rozwoju terytorialnego, okre ślonymi w dokumentach takich jak:

1) Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa Ŝonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu przyj ęta przez Rad ę Europejsk ą 17 czerwca 2010 r.,

2) Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesno ści – przyj ęta przez Rad ę Ministrów dnia 5 lutego 2013 r.,

3) Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo – przyj ęta przez Rad ę Ministrów dnia 25 wrze śnia 2012 r.,

4) Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, miasta, obszary wiejskie – przyj ęta przez Rad ę Ministrów dnia 13 lipca 2010 r.,

5) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – przyj ęta przez Rad ę Ministrów dnia 13 grudnia 2011 r.,

6) Programowanie perspektywy finansowej 2014 – 2020 – Umowa Partnerstwa.

83 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Strategia rozwoju Gminy Fabianki jest równie Ŝ spójna z regionalnymi i ponadlokalnymi dokumentami strategicznymi takimi jak: 1) Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+ przyj ęta przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego w dniu 21 pa ździernika 2013 r.

2) Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 przyj ęty przez Komisj ę Europejsk ą 16 grudnia 2014 r.

3) Strategia rozwoju Obszaru Strategicznej Interwencji dla miasta Włocławek oraz obszaru powiązanego z nim funkcjonalnie przyj ęta przez Komitet Steruj ący OSI w dniu 11 sierpnia 2016 r.

4) Lokalna Strategia Rozwoju Dorzecza Zgłowi ączki na lata 2014-2020 przyj ęta przez Walne Zebranie Członów Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowi ączki w dniu 28 grudnia 2015 r.

Tabela 7.1 Spójno ść Strategii rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025 z wybranymi dokumentami strategicznymi Cele strategii Cel strategiczny 1: Cel strategiczny 2: Cel strategiczny 3: Cel strategiczny 4: rozwoju gminy Rozbudowa Wzmocnienie kapitału Rozwój potencjału Zachowanie i ochrona Fabianki → i modernizacja społecznego i ludzkiego gospodarczego środowiska Spójne cele infrastruktury i turystycznego naturalnego strategii technicznej

wy Ŝszego rz ędu ↓

Priorytet: Rozwój Priorytet: Rozwój Priorytet: Rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu sprzyjaj ący wł ączeniu Priorytet: Rozwój zrównowa Ŝony: społecznemu: społecznemu: inteligentny: rozwój wspieranie gospodarki wspieranie gospodarki wspieranie gospodarki o gospodarki opartej na efektywniej Europa 2020 o wysokim poziomie wysokim poziomie wiedzy i innowacji korzystaj ącej z zasobów, zatrudnienia, zatrudnienia, bardziej przyjaznej zapewniaj ącej spójno ść zapewniaj ącej spójno ść środowisku i bardziej społeczn ą i terytorialn ą społeczn ą i terytorialn ą konkurencyjnej

Cel 9 - Zwi ększenie Cel 3 - Poprawa dost ępno ści dost ępno ści i jako ści Cel 4 - Wzrost wydajno ści terytorialnej Polski edukacji na wszystkich i konkurencyjno ści Cel 7 – Zapewnienie poprzez utworzenie etapach oraz gospodarki bezpiecze ństwa Polska 2030 zrównowa Ŝonego, podniesienie energetycznego spójnego konkurencyjno ści nauki Cel 8 - Wzmocnienie oraz ochrona i poprawa i przyjaznego mechanizmów stanu środowiska uŜytkownikom Cel 6 - Rozwój kapitału terytorialnego

84 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

systemu ludzkiego poprzez równowa Ŝenia rozwoju transportowego wzrost zatrudnienia dla rozwijania i pełnego i stworzenie „workfare wykorzystania potencjałów state” regionalnych

Cel 11 – Wzrost społecznego kapitału rozwoju Priorytet rozwojowy: I.3.2. Rozwój kapitału społecznego

Priorytet rozwojowy: Priorytet rozwojowy: II.4.1. Zwi ększanie II.2.3. Zwi ększenie aktywno ści zawodowej konkurencyjno ści Priorytet rozwojowy: i modernizacja sektora II.6.1. Racjonalne Priorytet rozwojowy: rolno-spo Ŝywczego gospodarowanie II.4.2. Poprawa jako ści zasobami kapitału ludzkiego Priorytet rozwojowy: II.2.4. Poprawa warunków Priorytet rozwojowy: Priorytet rozwojowy: ramowych dla II.6.2. Poprawa Priorytet rozwojowy: II.4.3. Zwi ększanie prowadzenia działalno ści efektywno ści Strategia II.7.2. Modernizacja mobilno ści zawodowej i gospodarczej energetycznej Rozwoju Kraju i rozbudowa poł ącze ń przestrzennej 2020 transportowych Priorytet rozwojowy: Priorytet rozwojowy: Priorytet rozwojowy: III.3.3. Tworzenie II.6.4. Poprawa stanu III.1.1. Zwi ększenie warunków dla rozwoju środowiska aktywno ści osób ośrodków regionalnych, wykluczonych i subregionalnych Priorytet rozwojowy: zagro Ŝonych i lokalnych oraz II.6.5. Adaptacja do wykluczeniem wzmacniania potencjału zmian klimatu społecznym obszarów wiejskich

Priorytet rozwojowy: III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagro Ŝonych Cel szczegółowy 2: Budowanie spójno ści terytorialnej i Cel szczegółowy 2: Krajowa przeciwdziałanie Cel szczegółowy 2: Budowanie spójno ści Strategia marginalizacji obszarów Cel szczegółowy 1: Budowanie spójno ści terytorialnej Rozwoju problemowych Wspomaganie wzrostu terytorialnej i i przeciwdziałanie Regionalnego konkurencyjno ści przeciwdziałanie marginalizacji 2010-2020 Cel szczegółowy 3: regionów marginalizacji obszarów obszarów Tworzenie warunków problemowych problemowych dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działa ń

85 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie

Cel strategiczny: Strategia Gospodarka i miejsca rozwoju pracy Cel strategiczny: Cel strategiczny: Cel strategiczny: województwa Bezpiecze ństwo Dost ępno ść Aktywne społecze ństwo kujawsko- Cel strategiczny: i spójno ść i sprawne usługi pomorskiego Nowoczesny sektor rolno- do roku 2020 spo Ŝywczy

Oś priorytetowa 7: Rozwój lokalny

kierowany przez

społeczno ść (EFRR) Oś priorytetowa 3:

Efektywno ść Oś priorytetowa 1: Oś priorytetowa 8: energetyczna Regionalny Wzmocnienie Aktywni na rynku pracy i gospodarka Program innowacyjno ści Oś priorytetowa 5: niskoemisyjna Operacyjny i konkurencyjno ści Spójno ść wewn ętrzna Oś priorytetowa 9: w regionie Województwa gospodarki regionu i dost ępno ść Solidarne społecze ństwo Kujawsko- zewn ętrzna regionu Oś priorytetowa 4: Pomorskiego Oś priorytetowa 11: Oś priorytetowa 10: Region przyjazny 2014-2020 Rozwój lokalny kierowany Innowacyjna edukacja środowisku przez społeczno ść (EFS)

Oś priorytetowa 11: Rozwój lokalny kierowany przez społeczno ść (EFS) Cel rozwojowy 2. Poprawa jako ści kapitału Cel rozwojowy 3. Strategia Cel rozwojowy 4. ludzkiego Poprawa jako ści rozwoju OSI Cel rozwojowy 1. Wzrost spójno ści środowiska dla miasta Aktywizacja gospodarcza komunikacyjnej Cel rozwojowy 5. przyrodniczego Włocławek Podniesienie poziomu jako ści Ŝycia

Cel ogólny 3 - Rozwój Cel ogólny 1 Wspieranie Cel ogólny 1 Wspieranie Lokalna turystyki i przedsi ębiorczo ści oraz przedsi ębiorczo ści oraz Strategia agroturystyki oraz podniesienia podniesienia kompetencji Rozwoju podniesienie jako ści kompetencji i aktywno ści zawodowej --- Dorzecza Ŝycia mieszka ńców i aktywno ści zawodowej społeczno ści obj ętej LSR Zgłowi ączki na w obszarze społeczno ści obj ętej lata 2014-2020 komunikacji, rekreacji LSR Cel ogólny 3 - Rozwój

i wypoczynku turystyki i agroturystyki oraz podniesienie jako ści 86 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Ŝycia mieszka ńców Cel ogólny 2 Wzrost w obszarze komunikacji, udziału społeczno ści rekreacji i wypoczynku lokalnej w Ŝyciu społecznym i kulturalnym na obszarze LGD

7.2 Inne gminne dokumenty strategiczne i planistyczne

Komplementarny charakter wobec Strategii rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016- 2025 maj ą dokumenty planistyczne i programy wieloletnie przyj ęte przez Rad ę Gminy Fabianki. Dokumenty te okre ślaj ą szczegółowo krótko- lub średniookresow ą polityk ę gminy w poszczególnych obszarach tematycznych.

7.2.1 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Fabianki

„Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Fabianki” zostało przyj ęte uchwał ą nr XVIII/144/2000 Rady Gminy Fabianki z dnia 14 czerwca 2000 r. Studium okre śla zasady polityki przestrzennej i lokalne zasady zagospodarowania w gminie Fabianki.

Z uwagi na odległy czas powstania dokumentu przygotowywana jest aktualizacja Studium na podstawie uchwały Rady Gminy Fabianki Nr XXXVIII/266/2014 z dnia 23 pa ździernika 2014 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania Gminy Fabianki”.

7.2.2 Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Fabianki

„Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Fabianki” został przyj ęty uchwał ą Rady Gminy Fabianki nr XVII/123/2016 z dnia 8 wrze śnia 2016 r. Jest to dokument strategiczny, którego celem jest okre ślenie wizji rozwoju gminy Fabianki w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.

87 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Jego zadaniem jest równie Ŝ realizacja na obszarze gminy celów unijnego pakietu klimatyczno-energetycznego:

• redukcja emisji gazów cieplarnianych, • zwi ększanie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, • zwi ększenie efektywno ści energetycznej oraz poprawa jako ści powietrza, • zmiany postaw konsumpcyjnych u Ŝytkowników energii.

W Planie uj ęto projekty dotycz ące ograniczenia emisji zanieczyszcze ń pyłowo– gazowych, termomodernizacji budynków mieszkalnych i u Ŝyteczno ści publicznej, zmniejszenia energochłonno ści o świetlenia ulicznego, rozwoju odnawialnych źródeł energii itp. Ich realizacja przyczyni si ę do poprawy jako ści powietrza w gminie oraz zmniejszenie kosztów energii. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej ułatwia samorz ądowi gminy, podmiotom gospodarczym i mieszka ńcom ubieganie si ę o zewn ętrzne wsparcie finansowe na realizacj ę powy Ŝszych przedsi ęwzi ęć .

7.2.3 Plan Aglomeracji Fabianki

Aglomeracja Fabianki wyznaczona została Rozporz ądzeniem Nr 51/2006 Wojewody Kujawsko- Pomorskiego z dnia 18 kwietnia 2006 r., a jej obszar obejmuje poło Ŝone w gminie Fabianki miejscowo ści: Bogucin, Cyprianka, Fabianki, Szpetal Górny, Kulin, Urszulewo, Zarzeczewo, Kr ępiny. Plan aglomeracji okre śla, zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, obszar gminy Fabianki, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Wskazuje równie Ŝ konieczne inwestycje w infrastruktur ę ściekow ą

Plan Aglomeracji Fabianki został przyj ęty w zaktualizowanej formie przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego uchwał ą nr XXV/458/16 z 28 pa ździernika 2016 r.

7.2.4 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Fabianki na lata 2010-2032

„Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Fabianki na lata 2010-2032” został przyj ęty uchwał ą nr VIII/53/2011 Rady Gminy Fabianki z dnia 30 czerwca 2011 r. Dokument ujmuje zagadnienia dotycz ące oczyszczenia obszaru 88 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025 gminy z azbestu oraz usuni ęcia stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest, a tym samym wyeliminowania szkodliwego wpływu i niebezpiecznych dla zdrowia skutków działania azbestu.

7.2.5 Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2008-2017

„Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2008-2017” została przyj ęta uchwał ą Nr XVI/85/2008 Rady Gminy Fabianki z dnia 16 czerwca 2008r. Stanowi uogólniony plan systemowego i długofalowego działania władz gminy na rzecz lepszego funkcjonowania pomocy udzielanej społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzgl ędnieniem programów pomocy społecznej oraz profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych i innych.

7.2.6 Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2016-2018

„Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2016-2018” został przyj ęty uchwał ą nr XVI/114/2016 Rady Gminy Fabianki z dnia 29 czerwca 2016 r. Stanowi realizacj ę obowi ązku nało Ŝonego na gminy w zwi ązku z wprowadzeniem ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jest koncepcj ą zintegrowanych i zaplanowanych wytycznych podejmowanych działa ń w odniesieniu do mieszka ńców gminy Fabianki potrzebuj ących wsparcia w sytuacji kryzysu w rodzinie.

7.2.7 Wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Fabianki na lata 2013 – 2017

„Wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Fabianki na lata 2013 – 2017” został przyj ęty uchwał ą nr XXV/181/2013 Rady Gminy Fabianki z dnia 27 czerwca 2013 r. Celem programu jest okre ślenie głównych zało Ŝeń i zasad gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Fabianki na lata 2013-2017, dla zapewnienia efektywnej i racjonalnej realizacji zada ń gminy w decyzjach dotycz ących; wielko ści mieszkaniowego zasobu gminy, remontów i modernizacji budynków mieszkalnych, sprzeda Ŝy, polityki czynszowej, finansowania a tak Ŝe z zakresu zarz ądzania i gospodarowania zasobem jako nieruchomo ściami.

7.2.8 Plany rozwoju miejscowo ści

Są to dokumenty o charakterze planowania strategicznego, okre ślające kierunki rozwoju poszczególnych miejscowo ści (wsi) wraz z planowanymi zadaniami inwestycyjnymi. 89 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Obowi ązek opracowania planów wynikał z programów słu Ŝących wspieraniu obszarów wiejskich i społeczno ści wiejskiej takich jak Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2007- 2013 oraz innych programów operacyjnych.

Rada Gminy Fabianki przyj ęła nast ępuj ące plany odnowy miejscowo ści:

• „Plan odnowy miejscowo ści Cyprianka na lata 2010-2020” przyj ęty uchwał ą nr XXX/184/2010 z 15 lutego 2010 r. • „Plan odnowy miejscowo ści Fabianki na lata 2010-2020” przyj ęty uchwał ą XXXIII/219/2010 z 16 czerwca 2010 r. • „Plan odnowy miejscowo ści Chełmica Mała na lata 2010-2020” przyj ęty uchwał ą nr XXXIII/220/2010 z 16 czerwca 2010 r. • „Plan odnowy miejscowo ści Bogucin na lata 2010-2020” przyj ęty uchwał ą nr XXXIV/238/2010 z dnia 3 wrze śnia 2010 r. • „Plan odnowy miejscowo ści Szpetal Górny na lata 2011-2021” przyj ęty uchwał ą nr XXXIV/239/2010 z dnia 3 wrze śnia 2010 r. • „Plan odnowy miejscowo ści Skórzno na lata 2011-2021” przyj ęty uchwał ą nr XXXV/257/2010 z dnia 5 listopada 2010 r. • „Plan odnowy miejscowo ści Nasiegniewo na lata 2011-2021” przyj ęty uchwał ą nr XXXV/258/2010 z dnia 5 listopada 2010 r.

90 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

CZ ĘŚĆ III

PROJEKTY

91 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Rozdział 8

Projekty inwestycyjne i społeczne

Cele strategiczne okre ślone w rozdziale 6. zostan ą osi ągni ęte poprzez realizacj ę celów operacyjnych do nich przypisanych. Natomiast cele operacyjne b ędą osi ągni ęte w wyniku realizacji projektów inwestycyjnych i społecznych w ich obszarze tematycznym. Poni Ŝsza tabela zawiera zestawienie projektów, które b ędą realizowane w gminie Fabianki w okresie 2016-2025, z okre śleniem ich szacunkowej warto ści, potencjalnych źródeł finansowania, przybli Ŝonego okresu wykonania oraz przypisanych do nich wska źników realizacji celów, pozwalaj ących monitorowa ć wdra Ŝanie strategii rozwoju.

Tabela 8.1 Zestawienie projektów inwestycyjnych i społecznych planowanych do realizacji na obszarze gminy Fabianki w latach 2016-2025

Warto ść Okres Źródło Wska źniki Nazwa projektu 1 2 projektu [zł] realizacji finansowania realizacji

Obszar priorytetowy I. Infrastruktura

Cel strategiczny 1: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej

Cel operacyjny 1.1 Modernizacja i rozbudowa sieci dróg publicznych

Przebudowa dróg gminnych 2 424 310 2016 PRGiPID 2016-2019 Liczba przebudowanych Bogucin – Witoszyn Stary – Bud Ŝet gminy dróg: 3 Witoszyn Nowy – Szpetal Górny Dotacje jst Liczba km przebudowanych na terenie gminy Fabianki dróg: 8,5 Liczba mb wybudowanego chodnika: 3540 Przebudowa drogi gminnej 635 084 2016 PROW 2014-2020 Liczba przebudowanych Fabianki - Chełmica Mała Bud Ŝet gminy dróg: 1 Liczba km przebudowanych dróg: 0,9 92 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Liczba mb wybudowanego chodnika: 900

Przebudowa dróg gminnych 708 542 2016 Bud Ŝet gminy Liczba przebudowanych w gminie Fabianki – 2016 r. dróg: 8 Liczba km przebudowanych dróg: 4,4 Przebudowa drogi gminnej nr 980 000 2017 PRGiPID 2016-2019 Liczba przebudowanych 190215C Skórzno - Chełmica Du Ŝa Bud Ŝet gminy dróg: 1 Dotacje jst Liczba km przebudowanych

dróg: 1,8 Liczba mb wybudowanego chodnika: 929 Rozbudowa drogi powiatowej nr 8 208 878 2017 Bud Ŝet powiatu Liczba przebudowanych 2905C Szpetal Górny – Kulin (ul. włocławskiego dróg: 1 Dobrzy ńska) [inwestor: Powiat PRGiPID 2016-2019 Liczba km przebudowanych Włocławski] Bud Ŝet gminy dróg: 2,0 Liczba mb wybudowanego chodnika: 2000

Budowa ronda w ci ągu drogi 4 300 000 2016-2017 Program Likwidacji Miejsc Liczba przebudowanych krajowej nr 67 na skrzy Ŝowaniu ul. Niebezpiecznych dróg: 1 Wi ślanej z ul. Płock ą [inwestor: (Ministerstwo Infrastruktury Generalna Dyrekcja Dróg i Budownictwa) Krajowych i Autostrad] Przebudowa drogi gminnej 400 000 2018-2019 PROW Liczba przebudowanych Chełmica Mała - Uniechowo Bud Ŝet gminy dróg: 1

Przebudowa drogi w Lisku 1 000 000 2018 PRGiPID 2016-2019 Liczba przebudowanych Bud Ŝet gminy dróg: 1

Przebudowa dróg gminnych 9 000 000 2017-2025 Bud Ŝet gminy Liczba przebudowanych w gminie Fabianki dróg: 40 Liczba km przebudowanych dróg: 51,5 Modernizacja dróg dojazdowych 1 730 430 2017-2025 Bud Ŝet województwa Liczba przebudowanych do gruntów rolnych w gminie kujawsko-pomorskiego dróg: 9 Fabianki Bud Ŝet gminy Liczba km przebudowanych

dróg: 8,5 Odbudowa przepustu w ci ągu drogi 3 000 000 2018 Ministerstwo Spraw Liczba odbudowanych gminnej 190245C w miejscowo ści Wewn ętrznych obiektów mostowych: Zarzeczewo i Administracji - 1 rezerwa celowa na usuwanie skutków kl ęsk Ŝywiołowych Bud Ŝet gminy 93 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Cel operacyjny 1.2 Budowa małej infrastruktury drogowej

Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 1 024 960 2016 Bud Ŝet województwa Liczba mb kujawsko-pomorskiego wybudowanego 562 polegaj ąca na budowie – DIS chodnika: 1338 chodnika nie wykraczaj ącego poza Bud Ŝet gminy pas drogi w miejscowo ści Szpetal

Górny [inwestor: Samorz ąd Województwa Kujawsko- Pomorskiego] Budowa ci ągu pieszo-rowerowego 2 000 000 2017-2018 Bud Ŝet pa ństwa Liczba mb wybudowanego pomi ędzy miejscowo ściami Szpetal chodnika:1700 Górny i Bogucin w ci ągu drogi krajowej nr 67 [inwestor: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad] Budowa chodników przy drogach 1 200 000 2017-2025 Bud Ŝet gminy Liczba mb wybudowanego gminnych w gminie Fabianki chodnika: 5000

Budowa chodników przy drogach 150 000 2017-2020 Bud Ŝet powiatu Liczba mb wybudowanego powiatowych w gminie Fabianki włocławskiego chodnika: 1500 [inwestor: Powiat Włocławski] Bud Ŝet gminy

Budowa ście Ŝek rowerowych 374 540 2017 PROW 2014-2020 - Liczba mb RLKS wybudowanych w gminie Fabianki - RLKS Bud Ŝet gminy ście Ŝek rowerowych: 900 Budowa ście Ŝek rowerowych 700 000 2018-2022 Bud Ŝet gminy Liczba mb wybudowanych w gminie Fabianki ście Ŝek rowerowych: 5000 Budowa solarnych punktów 600 000 2016-2025 Bud Ŝet gminy Liczba wybudowanych świetlnych w gminie Fabianki punktów świetlnych: 120

Cel operacyjny 1.3 Modernizacja infrastruktury wodoci ągowej

Wykonanie modernizacji stacji 4 500 000 2017-2018 WFO ŚiGW Liczba zmodernizowanych uzdatniania wody w Szpetalu PROW 2014-2020 stacji uzdatniania Górnym Bud Ŝet gminy wody: 1

900 000 2017-2022 PROW 2014-2020 Liczba mb wybudowanych/ Budowa i modernizacja sieci Bud Ŝet gminy zmodernizowanych wodoci ągowej w gminie Fabianki wodoci ągów: 6925

94 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Cel operacyjny 1.4 Rozbudowa i modernizacja pozostałej infrastruktury komunalnej

Przebudowa i remont pomieszcze ń 600 000 2016-2017 Fundusz Dopłat – BGK Liczba oddanych do uŜytku lokali przeznaczonych na lokale Bud Ŝet gminy komunalnych: 9 mieszkalne w 2 budynkach w Witoszynie Nowym

Przebudowa budynku w Chełmicy 1 039 360 2019-2020 Fundusz Dopłat – BGK Liczba oddanych do uŜytku lokali Cukrowni w celu adaptacji na Bud Ŝet gminy komunalnych/ lokale mieszkalne socjlanych: 10 Przył ączenie do sieci gazu 6 500 000 2017-2020 PGNiG Liczba nowo przył ączonych ziemnego gospodarstw domowych Środki prywatne gospodarstw do sieci [inwestor: Polska Spółka odbiorców gazu gazu ziemnego: 377 Gazownictwa Sp. z o.o.]

Obszar priorytetowy II. Społecze ństwo

Cel strategiczny 2: Wzmocnienie kapitału społecznego i ludzkiego

Cel operacyjny 2.1: Rozwój innowacyjnej edukacji publicznej

Innowacyjna edukacja w gminie 374 115 2017-2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba szkół publicznych, których Fabianki Bud Ŝet gminy uczniowie podnios ą kompetencje kluczowe: 5 Liczba szkół i placówek systemu o światy wyposa Ŝonych w w sprz ęt informatyczny do prowadzenia zaj ęć edukacyjnych: 3 Liczba uczniów obj ętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych: 158 Liczba uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i uczniów młodszych obj ętych prac ą indywidualn ą: 56 Liczba nauczycieli obj ętych wsparciem w programie: 44

95 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Warsztaty edukacyjne „Kreatywnie 270 000 2017-2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba szkół publicznych, których ku przyszło ści” [wnioskodawca: Bud Ŝet gminy uczniowie podnios ą Towarzystwo Promocji Ryb] kompetencje kluczowe: 5

Liczba uczniów obj ętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych: 300 Liczba nauczycieli obj ętych wsparciem w programie: 20

Innowacyjna edukacja w gminie 380 885 2018-2019 RPO WK-P 2014-2020 Liczba szkół publicznych, których Fabianki 2 edycja Bud Ŝet gminy uczniowie podnios ą kompetencje kluczowe: 5 Liczba szkół i placówek systemu o światy wyposa Ŝonych w w sprz ęt informatyczny do prowadzenia zaj ęć edukacyjnych: 3 Liczba uczniów obj ętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych: 130 Liczba uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i uczniów młodszych obj ętych prac ą indywidualn ą: 45 Liczba nauczycieli obj ętych wsparciem w programie: 35

Cel operacyjny 2.2 Wzrost spójno ści społecznej i aktywno ści zawodowej mieszka ńców

Przygotowanie programu 45 000 2016-2017 POPT 2014-2020 --- rewitalizacji dla Gminy Fabianki Bud Ŝet gminy

Integracja społeczna i aktywizacja 360 000 2017-2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba osób zagro Ŝonych zawodowa w Gminie Fabianki Bud Ŝet gminy wykluczeniem społecznym obj ętych wsparciem w projekcie: 14 Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem 96 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

społecznym, które uzyskały kwalifikacje po opuszczeniu projektu: 14 Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracuj ących 6 miesi ęcy po opuszczeniu projektu: 3

Dostosowanie budynku 500 000 2017 RPO WK-P 2014-2020 Liczba obiektów infrastruktury uŜyteczno ści publicznej – RLKS (EFRR) zlokalizowanych na w Fabiankach do potrzeb osób Bud Ŝet gminy rewitalizowanych obszarach: 1 niepełnosprawnych uczestnicz ących w projektach EFS Świetlice środowiskowe na rzecz 180 000 2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba osób zagro Ŝonych aktywizacji dzieci i młodzie Ŝy – RLKS (EFS) ubóstwem lub Bud Ŝet gminy wykluczeniem społecznym obj ętych wsparciem w programie: 25 Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u których wzrosła aktywno ść społeczna: 25 Adaptacja budynku w Urszulewie 550 000 2017-2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba obiektów infrastruktury na świetlic ę wiejsk ą – RLKS (EFRR) zlokalizowanych na Bud Ŝet gminy rewitalizowanych obszarach: 1 Aktywni i profesjonalni – projekt 150 000 2020 RPO WK-P 2014-2020 Liczba osób zagro Ŝonych aktywizacji społeczno-zawodowej – RLKS (EFS) ubóstwem lub mieszka ńców Gminy Fabianki Bud Ŝet gminy wykluczeniem społecznym obj ętych wsparciem w programie: 40 Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u których wzrosła aktywno ść społeczna: 40 Rewitalizacja zabytkowych 1 150 000 2018-2020 RPO WK-P 2014-2020 Liczba obiektów infrastruktury budynków dworskich w Chełmicy – RLKS (EFRR) zlokalizowanych na Du Ŝej w celu nadania im nowych Bud Ŝet gminy rewitalizowanych obszarach: 2 funkcji społecznych

97 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Koła gospody ń wiejskich dla 140 000 2017-2019 RPO WK-P 2014-2020 Liczba osób zagro Ŝonych aktywizacji mieszkanek Gminy – RLKS (EFS) ubóstwem lub Fabianki Bud Ŝet gminy wykluczeniem społecznym obj ętych wsparciem w programie: 25 Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u których wzrosła aktywno ść społeczna: 25

Wł ączenie społeczne poprzez sport 100 000 2018-2019 RPO WK-P 2014-2020 Liczba osób zagro Ŝonych – RLKS (EFS) ubóstwem lub Bud Ŝet gminy wykluczeniem społecznym obj ętych wsparciem w programie: 25 Liczba osób zagro Ŝonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u których wzrosła aktywno ść społeczna: 25

Cel operacyjny 2.3 Rozwój oferty kulturalnej

Budowa Gminnej Biblioteki 2 000 000 2017-2019 Narodowy Program Liczba wybudowanych Publicznej w Fabiankach Rozwoju Czytelnictwa obiektów kultury:1 – Infrastruktura Bibliotek 2016-2020 PROW 2014-2020 Bud Ŝet gminy Przebudowa, rozbudowa oraz 900 000 2018-2020 RPO WK-P 2014-2020 Liczba zmodernizowanych nadbudowa remizo-świetlicy – RLKS (EFRR) świetlic wiejskich: 1 w Nasiegniewie PROW Bud Ŝet gminy Modernizacja i rozbudowa świetlic 500 000 2018-2022 PROW 2014-2020 Liczba zmodernizowanych wiejskich Bud Ŝet gminy świetlic wiejskich: 3

Budowa amfiteatru nad jeziorem 1 000 000 2023-2025 Bud Ŝet gminy Liczba wybudowanych Chełmica obiektów kultury:1

98 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Obszar priorytetowy III. Gospodarka

Cel strategiczny 3: Rozwój potencjału gospodarczego i turystycznego

Cel operacyjny 3.1 Poprawa warunków prowadzenia działalno ści gospodarczej

Utworzenie terenów 1 000 000 2020-2022 Bud Ŝet gminy Liczba inwestorów na terenie inwestycyjnych w gminie Fabianki inwestycyjnym: 5

Budowa targowiska wiejskiego 500 000 2017-2018 PROW 2014-2020 Liczba wybudowanych Bud Ŝet gminy targowisk: 1

Utworzenie Platformy internetowej 350 000 2017 Środki bud Ŝetowe jst --- promuj ącej potencjał gospodarczy bior ących udział w Włocławka i gmin powi ązanych z projekcie nim funkcjonalnie Prowadzenie kampanii 15 000 2017-2020 Bud Ŝet gminy --- informacyjno-promocyjnej adresowanej do potencjalnych inwestorów

Prowadzenie działa ń informacyjno- 3 000 2016-2020 POPT 2014-2020 --- promocyjnych i doradczych Bud Ŝet Gminy adresowanych do gminnych przedsi ębiorców na temat dost ępnych dla firm form pomocy unijnej i krajowej

Cel operacyjny 3.2 Rozbudowa infrastruktury turystycznej i sportowo-rekreacyjnej

Budowa sali gimnastycznej wraz 3 343 788 2016-2017 FRKF – Program Liczba wybudowanych z zapleczem dydaktycznym przy rozwoju regionalnej obiektów sportowo- Szkole Podstawowej w Szpetalu infrastruktury sportowej rekreacyjnych: 1 Górnym 2016 Bud Ŝet Gminy Przebudowa stadionu sportowego 2 875 287 2016-2018 FRKF – Program Liczba zmodernizowanych w Chełmicy Du Ŝej rozwoju infrastruktury obiektów sportowo- lekkoatletycznej 2016 rekreacyjnych: 1 Bud Ŝet Gminy Rewitalizacja boisk sportowych 300 000 2017 Program Liczba zmodernizowanych przy szkołach w Fabiankach Dofinansowania obiektów sportowo- i Szpetalu Górnym Rewitalizacji Boisk – rekreacyjnych: 4 Fundacja Promocji

99 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Gmin Polskich Bud Ŝet gminy Budowa placów zabaw i miejsc 160 000 2017-2018 PROW 2014-2020 - Liczba wybudowanych rekreacji w Gminie Fabianki RLKS obiektów sportowo- Bud Ŝet gminy rekreacyjnych: 4 Działania na rzecz --- 2016-2020 [wspólna inicjatywa jst --- zagospodarowania Zbiornika poło Ŝonych nad Włocławskiego Zbiornikiem Włocławskim] Prowadzenie kampanii 3 000 2017-2020 Bud Ŝet gminy --- promocyjnej walorów turystycznych gminy Fabianki

Obszar priorytetowy IV. Środowisko naturalne

Cel strategiczny 4: Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego

Cel operacyjny 4.1 Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej

Budowa kanalizacji sanitarnej 5 500 000 2017-2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba dodatkowych osób w miejscowo ści Szpetal Górny Bud Ŝet gminy korzystaj ących z ulepszonego oczyszczania ścieków: 150 RLM Budowa kanalizacji sanitarnej 3 000 000 2017-2020 RPO WK-P 2014-2020 Liczba dodatkowych osób w miejscowo ści Bogucin – III etap Bud Ŝet gminy korzystaj ących z ulepszonego oczyszczania ścieków: 160 RLM

Budowa kanalizacji sanitarnej 5 000 000 2019-2021 RPO WK-P 2014-2020 Liczba dodatkowych osób w ul. Włocławskiej i s ąsiednich WFO ŚiGW korzystaj ących z w Szpetalu Górnym Bud Ŝet gminy ulepszonego oczyszczania ścieków: 330 RLM Budowa kanalizacji sanitarnej 2 500 000 2021-2023 WFO ŚiGW Liczba dodatkowych osób w ul. Makowe Ł ąki w Szpetalu Bud Ŝet gminy korzystaj ących z Górnym ulepszonego oczyszczania

ścieków: 100 RLM Budowa kanalizacji sanitarnej 4 500 000 2020-2025 PROW Liczba dodatkowych osób w miejscowo ści Cyprianka WFO ŚiGW korzystaj ących z Bud Ŝet gminy ulepszonego oczyszczania ścieków: 310 RLM

100 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Modernizacja i rozbudowa 4 000 000 2017-2025 WFO ŚiGW Liczba zmodernizowanych oczyszczalni ścieków Bud Ŝet gminy oczyszczalni w Fabiankach ścieków: 1 Budowa przydomowych 600 000 2016-2020 WFO ŚiGW Liczba wybudowanych oczyszczalni ścieków (poza PROW 2014-2020 przydomowych aglomeracj ą) Środki prywatne oczyszczalni ścieków: 120 uŜytkowników

oczyszczalni Bud Ŝet gminy

Cel operacyjny 4.2 Rozwój gospodarki niskoemisyjnej i odnawialnych źródeł energii

Opracowanie Planu gospodarki 33 000 2016 WFO ŚiGW --- niskoemisyjnej dla Gminy Fabianki Bud Ŝet gminy

Kompleksowa modernizacja 1 200 000 2017-2018 RPO WK-P 2014-2020 Liczba budynków uŜyteczno ści energetyczna budynku Publicznej WFO ŚiGW publicznej Szkoły Podstawowej i Publicznego Fundusze norweskie poddanych termomodernizacji: Gimnazjum w Fabiankach Bud Ŝet gminy 1 Monta Ŝ instalacji OZE 1 380 000 2017 -2022 RPO WK-P 2014-2020 Liczba budynków prywatnych, w (fotowoltaika) w budynkach WFO ŚiGW których mieszkalnych Środki prywatne zainstalowano OZE: 45 uŜytkowników instalacji

OZE

Monta Ŝ instalacji OZE 1 000 000 2017-2019 RPO WK-P 2014-2020 Liczba budynków uŜyteczno ści (fotowoltaika) w budynkach WFO ŚiGW publicznej, w uŜyteczno ści publicznej Bud Ŝet gminy których zainstalowano OZE: 5

Prowadzenie kampanii 30 000 2016-2020 WFO ŚiGW --- informacyjno-promocyjnej w Bud Ŝet gminy zakresie gospodarki niskoemisyjnej oraz efektywno ści energetycznej i odnawialnych źródeł energii

Cel operacyjny 4.3: Uporz ądkowanie gospodarki odpadami

Rozbudowa i wyposa Ŝenie Punktu 1 500 000 2017-2020 RPO WK-P 2014-2020 Liczba rozbudowanych Selektywnej Zbiórki Odpadów WFO ŚiGW PSZOK: 1 Komunalnych w Wilcze ńcu Bud Ŝet gminy Fabia ńskim

101 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Prowadzenie kampanii 3 000 2017-2020 WFO ŚiGW --- informacyjno-promocyjnej w Bud Ŝet gminy zakresie gospodarki odpadami Usuwanie azbestu w gminie 350 000 2016-2025 WFO ŚiGW Liczba ton unieszkodliwionego Fabianki Środki prywatne azbestu: 600 mieszka ńców Bud Ŝet gminy

1 Inwestorem jest Gmina Fabianki, o ile nie wskazano inaczej.

2 UŜyte skróty: BGK – Bank Gospodarstwa Krajowego DIS – Drogowa Inicjatywa Samorz ądowa EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFS - Europejski Fundusz Społeczny FRKF – Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej POPT 2014-2020 – Program Operacyjny Pomoc Techniczna na lata 2014-2020 PRGiPID – Program rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury sportowej na lata 2016-2019 PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 RLKS – Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczno ść WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu RPO WK-P 2014-2020 – Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014- 2020

102 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Spis tabel

Tabela 1.1 Wykaz zabytków znajduj ących si ę na terenie gminy Fabianki (s. 13-14) Tabela 2.1 Miejscowo ści i sołectwa na obszarze Gminy Fabianki (s. 23-24) Tabela 3.1 Liczba mieszka ńców w poszczególnych miejscowo ściach gminy Fabianki w 2015 r. (s. 30-31) Tabela 3.2 Ludno ść gminy Fabianki w wieku produkcyjnym w 2014 r. (s. 31) Tabela 3.3 Szkoły podstawowe i gimnazja w gminie Fabianki w roku szkolnym 2015/2016, (s. 35-36) Tabela 3.4 Wyniki sprawdzianu na zako ńczenie szkoły podstawowej w gminie Fabianki w 2015 r. (s. 37-38) Tabela 3.5 Wyniki egzaminów gimnazjalnych w gminie Fabianki w 2015 r. (s. 38) Tabela 4.1 Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci wodoci ągowej w latach 2012 – 2014 (s. 51) Tabela 4.2 Udział ludno ści korzystaj ącej z sieci gazowej w latach 2012 – 2014 (s. 55) Tabela 5.1 U Ŝytki rolne [ha] w gminie Fabianki wg klas gleby (stan na 19.09.2016 r.) (s. 59) Tabela 5.2 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludno ści w latach 2012-2015 (s. 61) Tabela 5.3 Przedsi ębiorstwa w gminie Fabianki i powiecie włocławskim według wielko ści na dzie ń 31.07.2016 r. (s. 61) Tabela 5.4 Bud Ŝet Gminy Fabianki w latach 2012-2016 (s. 63) Tabela 6.1 Analiza SWOT dla gminy Fabianki (s. 70) Tabela 6.2 Wska źniki realizacji celów strategii rozwoju gminy Fabianki (s. 80-82) Tabela 7.1 Spójno ść Strategii rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016-2025 z wybranymi dokumentami strategicznymi (s. 84-87) Tabela 8.1 Zestawienie projektów inwestycyjnych i społecznych planowanych do realizacji na obszarze gminy Fabianki w latach 2016-2025 (s. 92-102)

Spis wykresów

Wykres 2.1 Powierzchnia Gminy Fabianki na tle gmin powiatu włocławskiego (s. 18) Wykres 3.1 Piramida wieku mieszka ńców Gminy Fabianki w 2014 r. (s. 32) Wykres 3.2 Zmiana liczby mieszka ńców gmin powiatu włocławskiego w latach 2002-2015 (s. 33) Wykres 3.3 Poziom wykształcenia mieszka ńców powiatu włocławskiego 2011 r. (s. 34)

103 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Wykres 3.4 Pracuj ący wg sektorów ekonomicznych w powiecie włocławskim w 2014 r. (s. 41) Wykres 3.5 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w gminach powiatu włocławskiego w 2014 r. (s. 42) Wykres 3.6 Odsetek osób korzystaj ących z opieki społecznej w gminie Fabianki na tle województwa kujawsko-pomorskiego i powiatu włocławskiego (2014 r.) (s. 43) Wykres 5.1 Przedsi ębiorstwa w gminie Fabianki według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalno ści (PKD) stan na 31.07.2016 (s. 62) Wykres 5.2 Dochody bud Ŝetu Gminy Fabianki wg działów (stan na wrzesie ń 2016 r.) (s. 64) Wykres 5.3 Wydatki bud Ŝetu Gminy Fabianki wg działów (stan na wrzesie ń 2016 r.) (s. 64)

Spis map

Mapa 2.1 Gmina Fabianki na tle województwa kujawsko-pomorskiego (s. 16) Mapa 2.2 Gmina Fabianki na tle powiatu włocławskiego (s. 17) Mapa 2.3 Miejski Obszar Funkcjonalny Włocławka (s. 18) Mapa 2.4 Mapa geologiczna Gminy Fabianki (s. 19) Mapa 2.5 Obszary Natura 2000 w gminie Fabianki (s. 21) Mapa 2.6 Układ miejscowo ści w gminie Fabianki (s. 25) Mapa 4.1 Drogi krajowa, wojewódzka i powiatowe na terenie gminy Fabianki (s. 50)

Spis diagramów

Diagram 6.1 Cele strategiczne i operacyjne Strategii rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 – 2025 (s. 79)

Spis zdj ęć Zdj ęcie 1.1 Zabytkowy ko ściół p.w. Św. Jakuba Apostoła w Chełmicy Du Ŝej (s. 15) Zdj ęcie 2.1 Zrewitalizowany park wiejski w Szpetalu Górnym (s. 22) Zdj ęcie 3.1 Budynek Zespołu Szkół w Nasiegniewie (s. 36) Zdj ęcie 3.2 Zawody je ździeckie zorganizowane przez GKJ „Bogucin” (s. 39)

104 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Zdj ęcie 4.1 Zmodernizowana przy wsparciu środków finansowych PROW 2014-2020 droga gminna Fabianki – Chełmica Mała (s. 51) Zdj ęcie 4.2 Zrekultywowany teren po składowisku odpadów w Wilcze ńcu Fabia ńskim (s. 53)

Spis rysunków Rysunek 1.1 Herb ziemi dobrzy ńskiej (s. 8) Rysunek 1.2 Obecny herb gminy Fabianki zawieraj ący złot ą chust ę (nał ęcz) nawi ązuje do herbu pierwszych wła ścicieli Fabianek rodu Chełmickich herbu Nał ęcz (s. 10)

105 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Opracowania i materiały

Bagdzi ński Stanisław, Środowisko przyrodnicze w województwie włocła wskim, Włocławek 1997.

Bielicki Jan, Fabianki i okolice. Materiały do dziejów , Fabianki 2016.

Delimitacja obszaru funkcjonalnego Miasta Włocławek, Włocławek 2014.

Inwentarz publikacji Jerzego Pietrkiewicza oraz materiały dotycz ące Jego Ŝycia i twórczo ści zgromadzonych w Gminnej Bibliotece Publicznej w Fabiankach , opr. Maria Drzewiecka, Fabianki 2011.

Gałkowski Piotr, Genealogia ziemia ństwa Ziemi Dobrzy ńskiej XIX – XX wieku , Rypin 1997.

Gałkowski Piotr, Ziemianie i ich własno ść w Ziemi Dobrzy ńskiej w latach 1918 – 1947 , Rypin 1999.

Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2008-2017.

Krajewski Mirosław, Ziemia dobrzy ńska. Kalendarium (1965-2000), To Ŝsamo ść europejskiego regionu , Włocławek 2011.

Kujawy Wschodnie i Ziemia Dobrzy ńska w okresie przej ścia pod zabór pruski w 1793 r. , pod red. Stefana Cackowskiego, Włocławek 1995.

Lokalna Strategia Rozwoju Dorzecza Zgłowi ączki na lata 2014-2020.

Opieka na dzie ćmi do lat 3 oraz wychowanie przedszkolne w województwie kujawsko- pomorskim 2015 , Toru ń 2015.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Fabianki.

Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2016-2022 z perspektyw ą na lata 2023-2028.

Raport o stanie Gminy Fabianki, Fabianki 1999.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020.

Specjalski Ryszard, Szpital (Szpetal) Górny – Gmina , Włocławek 2002.

Strategia ekorozwoju Gminy Fabianki , Fabianki 1999.

Strategia rozwoju miejskiego obszaru funkcjonalnego Włocławka na lata 2014-2020.

Strategia rozwoju Obszaru Strategicznej Interwencji dla miasta Włocławek oraz obszaru powi ązanego z nim funkcjonalnie.

106 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025

Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Fabianki.

Środowisko przyrodnicze Ziemi Dobrzy ńskiej. Materiały z konferencji w Kijas zkowie, Dobrzy ń nad Wisł ą 1997.

Ziemia Dobrzy ńska. Zeszyty Historyczne Dobrzy ńskiego Oddziału WTN , t. 10, pod red. Mirosława Krajewskiego, Rypin 2006.

Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Fabianki.

Zugaj Leszek, Historia administracji w Gminie Fabianki , Lublin 2013.

Strony internetowe: atlas.kujawsko-pomorskie.pl bdl.stat.gov.pl bip.stat.gov.pl bydgoszcz.stat.gov.pl fabianki.pl funduszeeuropejskie.gov.pl geoportal.mojregion.info geoserwis.gdos.gov.pl gus.gov.pl kujawsko-pomorskie.pl mapy.mojregion.info minrol.gov.pl mojregion.eu mr.gov.pl polskawliczbach.pl

107 Strategia Rozwoju Gminy Fabianki na lata 2016 - 2025