BUDA+

WANDELING DOORHEEN BUDA

De zone waar BUDA deel van uitmaakt wordt ingesloten door de kernen van Vil- voorde, Machelen en Haren. De drassige weilanden tussen deze kernen, gelegen bij de Willebroekse vaart (1561), de Zenne en de , vormden tot de 19de eeuw een weinig aantrekkelijke vestigingsplaats. De groeiende aantrekkingskracht van de Brusselse afzetmarkt en de verdere ontslui- ting via spoorweg (1835) en verdiepte vaart (1830) maakten het de investering waard om de terreinen bouwrijp te maken.

Tijdens het Interbellum kende het gebied een grootschalige industrialisatie geënt op een sterk uitgebreid netwerk van wegen en industriële spoorwegverbindingen. De vaart werd gemoderniseerd tot het huidige zeekanaal Brussel-Schelde (1922) en werd zo bevaarbaar voor zeeschepen tot 4500 ton en binnenschepen tot 9000 ton. Meer dan 100 bedrijven van allerlei allooi vestig- den zich in de industriezones: chemische industrie, autoassemblage en aanverwante bedrijven, voedingsindustrie, vervaardigers van onderhoudsproducten en verfstoffen, centrale verwarminsapparaten en kachels, metaalconstructiebedrijven, handelaars in exotische houtsoorten en de bouwnijver- heid waren in hoge mate vertegenwoor- digd.

Na WOII die heel wat schade toebracht, herstelde de industriële dynamiek zich snel tot, in de jaren 1970, de economische crisis uitbrak met talrijke falingen en bedrijfsslui- tingen als gevolg. 1 Firma & Cantine 6 Voormalige Eternitfabriek 10 De Kruitfabriek 15 Renault 19 Les Fonderies Bruxelloises- Schaarbeeklei 636, Budasteenweg 96-100, Haren Steenkaai 44D, Vilvoorde Kerklaan 87, Machelen* Fobrux Firma & Cantine zijn ondergebracht in een De geschiedenis van de gekende fabrikant De naam Kruitfabriek verwijst naar een In 1934 bouwt Renault in Vilvoorde-Haren Schaarbeeklei 696, Vilvoorde* gerenoveerd fabrieksgebouw. Firma is een van bouwmaterialen Eternit start in 1905 oude explosievenfabriek die in 1919 ont- de allereerste montagefabriek buiten Frank- De vervallen gebouwen van Fobrux zijn een creatieve co-working offce voor en door wanneer Alphonse Emsens op deze plek plofte en 14 dodelijke slachtoffers maakte. rijk. Een honderdtal arbeiders produceren relict uit de tijd dat kachels en radiatoren startende ondernemers en creatievelingen. een vezelcementfabriek opricht. Hier wer- In de jaren 1920 bouwde De Bock hier het er 5 à 6 wagens per dag. Tegen 1950 is de zowat de belangrijkste producten van deze Cantine is een onderdeel van Firma en vormt den vlakke platen uit vezelversterkt cement bedrijvencentrum L’Industrielle (vandaag de productie gestegen tot 6 000 voertuigen per industriële zone waren. Bij Fobrux, actief zo de perfecte pauzeerplek of afsluitbar. Je gemaakt. De gezondheidsrisico’s door op- thuisbasis van Woestijnvis en Vier). De Kruit- jaar. In 1997 sloot de fabriek abrupt de deu- tussen 1920 en 1970, werden vooral ver- kan er ook terecht voor feestjes en lunches. name van asbest in het lichaam waren toen fabriek, dat deel uitmaakte van dit grote ren. Ook langs de Kerklaan staan nog oude warmingstoestellen en keukenapparaten nog niet gekend; ondertussen maakt het complex met zelfs een eigen cité, doet nu fabrieksgebouwen van Renault. De fabrieks- gemaakt. Sinds eind jaren negentig staan bouwmaterialenbedrijf Eternit geen gebruik dienst als een soort van cultureel geïnspi- terreinen werden stapsgewijze gesaneerd de gebouwen leeg. meer van deze grondstof. In 1923 verhuist reerde schuilplaats. Artiesten vinden er een en kregen een nieuwe gebruiker. 2 Octa + de fabriek naar Kapelle-op-den-Bos, waar atelier, muziekgroepen een repetitieruimte Schaarbeeklei 600, Vilvoorde het vandaag nog steeds gevestigd is. Een en individuen, een (soms...) rustige plek aantal oude fabriekspanden uit die tijd be- waar er steeds iets te beleven valt! Expo’s, Octa+ is een Belgisch energiebedrijf met 16 Renault hoofdkantoor in Vilvoorde. Het bedrijf le- staan nog. Jammer genoeg is de site van- lezingen, concerten, feestjes, marktjes,… Emmanuellaan 1, Machelen* vert elektriciteit, aardgas, brandstof en huis- daag sterk vervuild. brandolie aan meer dan 100.000 klanten. Ook deze gebouwen hoorden nog bij de fa- De geschiedenis van het bedrijf klimt op tot 11 Hoek Harensesteenweg – briek Renault. Oorspronkelijk liep de gevel 1881 toen de frma Becquevort werd opge- 7 Cokeries du Marly Sluisstraat / W. De Backer- van de fabriek langs de Schaarbeeklei niet 12 richt. Aanvankelijk gericht op huisvuilopha- Vilvoordsesteenweg, minder dan 1,2km door! Vandaag wordt ling, legt het bedrijf zich nadien toe op de straat, Vilvoorde het grootste deel van het gebouw gebruikt Neder-over-Heembeek* Zenne distributie van steenkool en later stookolie. Op het brownfeldterrein van het vroegere voor opslag. De zone ten noorden van de Sinds 2010 leveren ze ook groene elektrici- De kwalijke reputatie als vuile, grauwe in- brandstofdepot L’Alliance voert OVAM mo- Broekstraat wordt ontwikkeld met winkels, 13 teit en aardgas. dustriële zone is vooral te danken aan de menteel een bodemsanering uit. De zone werkruimte en sportaccommodatie. 10 aanwezigheid van niet minder dan drie die verontreinigd is door de brandstofei- grote cokesfabrieken op een afstand van ding naar het kanaal, wordt gefaseerd aan- 3 Vranckx slechts 4 km. De jongste, Cokeries du Mar- gepakt: het deel tussen kanaal en Zenne 17 Station Buda Sluisstraat 11 Harensesteenweg 482, ly aan de overzijde van het kanaal, werd in gebeurde in het voorjaar van 2017, het deel Generaal Lemanlaan, Machelen 1930 gebouwd. De fabriek werd in 1993 tussen Zenne en Harensesteenweg volgt in Vilvoorde omwille van milieuhinder gesloten; in 2005 het najaar van 2018. De verdere sanering Deze treinhalte werd vroeger druk gebruikt Vranckx is een bedrijf voor de import en werden de gebouwen gesloopt. Hier vestig- van het terrein gebeurt in afstemming met door de arbeiders van Renault en de ande- 14 den zich ondertussen het bedrijfspark Galilei de plannen voor de heraanleg van het open- re fabrieken in de buurt. Het heeft slechts Steenkaai export van planten, bomen en dennen, Schaarbeeklei kunstmatige bloemen en vruchten en van citydev. , Keolis Eurobussing en baar domein en de herontwikkeling. twee perrons en zal vermoedelijk ver- kerstartikelen van hoge kwaliteit. Vranckx B-post Brussel X. dwijnen ten voordele van een nieuwe, te voorziene treinhalte. is een gevestigd bedrijf en heeft zich over 9 Broekstraat generaties ontwikkeld in heel Europa en ver 12 Ca-Va-Seul 8 daarbuiten. Haar verkoop is ook uitsluitend Zeekanaal Brussel-Schelde* Schaarbeeklei 208, Vilvoorde gericht naar professionele afnemers. 18 Bananas De ontwikkeling tot succesvolle industriezo- 8 Kerkstraat In 1919 vestigt Ca-Va-Seul zich in Vilvoorde. Kanaal Vilvoorde Harensesteenweg ne is in belangrijke mate te danken aan de Schaarbeeklei 647, De bekende fabrikant van onderhoudspro- ligging langs het kanaal. De aan- en afvoer Viaduct Z ducten had sinds 1926 haar bedrijfspanden Vilvoorde eeka 4 Aquiris van hout, bouwmaterialen of steenkool kon naa langs de Schaarbeeklei. Na de sluiting van l B gemakkelijk langs het kanaal verlopen. De Bananas is een reclame- ru Vilvoordselaan 450, Haren de fabriek werden de gebouwen in 2001 ss 15 aanwezigheid van belangrijke bedrijven zo- bureau dat sinds 1996 el gesloopt, zodat vandaag van deze iconische -S De verontreiniging van de Zenne is vanaf als Eternit (bouwmaterialen), De Bock (pre- actief is. ch 1850 een grote zorg. Pas in de 21ste kwam fabriek niets meer rest. el fab betonelementen), Bosquet (houthandel) de er een oplossing met het in gebruik nemen en niet minder dan drie cokesfabrieken zijn van de waterzuiveringsstations Brussel-Zuid hiervan het beste bewijs. Rittwegerlaan (2000) en Brussel-Noord (2007). Dit laatste 13 Lambion&Heistercamp station, uitgebaat door Aquiris, behandelt Schaarbeeklei 209, Vilvoorde het afvalwater van 1,4 miljoen inwoners. 9 Met spectaculaire resultaten: al in de zomer Broekplein Deze fabriek voor lederwaren was in Vil- van 2007 zwom er opnieuw vis in de Zenne. Vilvoorde * voorde beter gekend als ‘Sjakoske’. In de Schaarbeeklei fabriek werkten meer dan 300 werknemers, 3 2 Moulins de Trois Fontaines (1893-1984) Brentastraat bijna allemaal vrouwen. Gesticht in 1923, Nieuwbrugstraat was in het interbellum een van de grootste 16 moest het in 1974 de boeken sluiten. 5 Budabrug bloemmolens van Europa. Na de fusie met Vaartdijk, Haren de Meuneries Bruxelloises in 1984 sluit de fabriek. De imposante gebouwen werden 1 Al in 1931 werd er op initiatief van Chemin pas in 1998 gesloopt. Op deze voormalige 14 Laiterie des Trois Fontaines de Fer Industriel (CFI) een brug gebouwd om industriële site verrijst vandaag een nieuwe Schaarbeeklei 322, Vilvoorde 19 de cokesfabriek per spoor te ontsluiten. De woonwijk met 1.000 wooneenheden, win- huidige brug dateert van 1955, was aanvan- kels en een school. Over het kanaal komt De industrialisatie en de bevolkingsaangroei kelijk enkel voor treinverkeer bedoeld, maar die daarmee gepaard ging maakte de bouw een nieuw fets- en voetgangersbrug. Vaartdijk 17 mag vandaag toch ook door auto’s gebruikt van een school in deze nieuwe wijk nood- Emmanuellaan worden. zakelijk. Na de verbouwing van café-res- 7 6 taurant Laiterie des Trois Fontaines, kon in 18 Generaal Lemanstraat september 1929 de nieuwe gemeentelijke

school langs de Schaarbeeklei de deuren Buda- Harensesteenweg openen. De oude schoolgebouwen werden steen- weg een paar jaar geleden gesloopt. * Scan de QR-code en bekijk het beeldmateriaal. 5 4

Schaarbeeklei BUDA: VERLEDEN, HEDEN, TOEKOMST

Tijdens de wandeling krijg je een zicht op het verleden van deze industriële zone. Op de tentoonstelling bij ‘Firma’ wordt een inzicht gegeven in de verschillende lopende initiatieven om het gebied op te waarderen. Wees welkom!

Veel ruimte gaat naar (tijdelijke) opslag. kader vast voor de verschillende her- Vandaag willen zowel de stad Brussel waarderingsprojecten en zorgt dat de als de stad Vilvoorde en de gemeente ontwikkeling past in de ruimere omge- Machelen deze zone opwaarderen. Via ving. Dit kader versterkt de identiteit, de geïntegreerde bestuurlijke aanpak in het functioneren en het imago van het het kader van het federaal Kanaalplan gebied en creëert zo een positief ves- wordt een einde gemaakt aan mogelij- tigingsklimaat voor nieuwe ontwikke- ke illegale bedrijvigheid. Er is nood aan lingen. De studie biedt een concreet een ruimtelijke visie die het gebied naar houvast voor investeringen in het pu- waarde schat. bliek domein én voor de beoordeling van nieuwe projecten. Deze optimalisa- EEN ZONE IN BEWEGING tiestudie is gegund aan het consortium 1010 architecture urbanism (ruimtelijke Vandaag wordt er door verschillende analyse en ontwerp, participatietraject), partners samen tijd en geld geïnves- IDEA consult (economische ontwikkeling teerd in BUDA om deze tot een heden- en haalbaarheidsstudie), Witteveen&Bos daags en duurzaam stadsdeel te laten (circulaire economie, bodem & water) en ontwikkelen. Onder andere de steden TML (mobiliteit). De studie onderzoekt Brussel en Vilvoorde, de gemeente Ma- welke toekomstmogelijkheden er zijn. chelen, de provincie Vlaams-Brabant, de Geen tweedimensionaal plan met een Provinciale ontwikkelingsmaatschappij EEN TOEKOMSTBEELD VOOR BUDA: BUDA+ afgewerkte eindtoestand als resultaat, (POM), Voka-kamer van koophandel, maar een plan dat vertrekt vanuit de po- BUDA maakt deel uit van een van de be- Voka-Metropolitan, het Departement tenties en problemen die er vandaag zijn langrijkste industriële zones in de rand Omgeving, Perspective.Brussels, de ha- en dat concrete oplossingen aanreikt. rond Brussel. Het gebied ligt onder het vens en de Openbare Vlaamse Afval- Met duidelijke actie op korte termijn. viaduct van Vilvoorde en is ongeveer stoffenmaatschappij (OVAM) willen met 200 ha groot. Bijna de helft daarvan - het project BUDA+ werken aan dit po- 45% - ligt op het grondgebied van de sitief toekomstbeeld, samen met ieder- stad Vilvoorde. Het overig deel is ver- een die er belang bij heeft. Zo wordt deeld over de stad Brussel (30%) en de er ook gewerkt aan de realisatie van een gemeente Machelen (25%). 5-tal pop-up installaties in het gebied, waardoor het gebied een betere zicht- STRATEGISCH STADSDEEL baarheid, herkenbaarheid en identiteit moet krijgen en waardoor er tegelijker- BUDA ligt strategisch nabij Brussel en tijd wordt ingezet op het creëren van de luchthaven en wordt ontsloten via een rustplaats, een speelplek, een lunch- de weg, het spoor en het water. Daar- plaats en een locatie met info over de door speelt BUDA een belangrijke eco- werken in de zone. nomische rol op regionale en nationale schaal. Toch kampt de zone momenteel OPTIMALISATIESTUDIE BUDA met een aantal uitdagingen. Veel be- drijfsgebouwen zijn verouderd of staan De provincie Vlaams-Brabant werkt sa- leeg. Industriële gebouwen hebben men met de verschillende partners aan hun oorspronkelijke functie verloren een stedenbouwkundige studie voor en er wordt nog amper geproduceerd. BUDA. De studie legt het ruimtelijke

1 9 5 7 2 0 ANS- 1 JAAR 7 60