SPIS TRE ŚCI

I. WPROWADZENIE ...... 3

II. TRYB PRZYGOTOWANIA STRATEGII ...... 5

III. ZAŁO śENIA POLITYKI SPOŁECZNEJ NA SZCZEBLU WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I WOJEWÓDZKIM...... 7

IV. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA GMINY ...... 10 1. OBOWI ĄZKI GMINY NAŁO śONE PRZEPISAMI PRAWA...... 10

2. POŁO śENIE, POWIERZCHNIA, LUDNO ŚĆ ...... 12

3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 14

4. OBSZARY CHRONIONE ...... 16

5. GOSPODARKA ...... 17

6. MIESZKA ŃCY ...... 19

7. OCHRONA ZDROWIA ...... 27

8. EDUKACJA I KULTURA ...... 27

9. POMOC SPOŁECZNA ...... 28

10. GMINA RACI Ąś NA TLE POZOSTAŁYCH GMIN POWIATU PŁO ŃSKIEGO ...... 31

V. ANALIZA SWOT ...... 33 1. BADANIE ANKIETOWE...... 33

2. UWAGI OGÓLNE ...... 40

3. TABELE ANALIZY SWOT ...... 42

4. PODSUMOWANIE ANALIZY SWOT ...... 44

VI. STRATEGIA DZIAŁAŃ ...... 45

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 1 1. OKRE ŚLENIE MISJI GMINY I OBSZARÓW INTERWENCJI ...... 45

2. HIERARCHIA CELÓW...... 46

2.1 – Ograniczanie bezrobocia na terenie gminy oraz łagodzenie jego negatywnych skutków społecznych...... 46 2.2 Przeciwdziałanie ubóstwu oraz wspieranie rodzin dotkni ętych ubóstwem.....48 2.3 – Poprawa funkcjonowania rodzin patologicznych i zagro Ŝonych patologiami...... 50 2.4 – Przeciwdziałanie i łagodzenie skutków alkoholizmu na terenie gminy...... 52 2.5 – Niepełnosprawno ść , osoby starsze i przewlekle chore...... 54 2.6 – Infrastruktura pomocy społecznej...... 56 3. PLANOWANE USŁUGI SPOŁECZNE...... 58

4. FINANSOWANIE STRATEGII ...... 62

5. HARMONOGRAM REALIZACJI CELÓW ...... 63

6. MONITOROWANIE STRATEGII ...... 63

VII. ZAKO ŃCZENIE ...... 64

2 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 I. WPROWADZENIE

Problemy społeczne b ędące wynikiem zmian politycznych i gospodarczych, jakie dokonały si ę w Polsce na przestrzeni ostatnich dwóch dekad stawiaj ą przed władzami, równie Ŝ samorz ądowymi, nowe wyzwania. Dotychczas realizowany model polityki społecznej, polegaj ący głównie na łagodzeniu skutków nabrzmiałych niekorzystnych zjawisk okazał si ę nie do ść skuteczny. Podejmowane działania obliczone były na walk ę z rezultatami problemów, brak natomiast było wystarczaj ącego nacisku na profilaktyk ę zagro Ŝeń. W efekcie ro śnie liczba osób – beneficjentów pomocy społecznej i utrwalaj ą si ę postawy roszczeniowe tego kr ęgu osób. Dlatego te Ŝ potrzeb ą chwili jest opracowanie spójnych, cało ściowych, perspektywicznych programów polityki społecznej. Poza swoimi walorami strategicznymi, informacyjnymi i planistycznymi stanowi ą one przyczynek do rzetelnej analizy obecnie realizowanej polityki społecznej, pozwalaj ą na bie Ŝą cą ocen ę skuteczno ści wybieranych rozwi ąza ń. Cz ęsto ich opracowanie i wdro Ŝenie jest równie Ŝ warunkiem uczestniczenia w programach pomocowych realizowanych ze środków zewn ętrznych. Przejrzysta strategia, wskazanie zamierze ń władz w zakresie polityki społecznej daje instytucjom decyduj ącym o podziale środków gwarancj ę, Ŝe dofinansowanie z ich bud Ŝetów konkretnych przedsi ęwzi ęć spowoduje osi ągni ęcie zamierzonych efektów społecznych. Przygotowanie Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych jest równie Ŝ realizacj ą obowi ązku nało Ŝonego na gmin ę ustaw ą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Jest to obszar szczególnie wa Ŝny dla wspólnoty samorz ądowej, gdzie pojawiaj ące si ę problemy i trudno ści wida ć najbardziej. Zapobieganie marginalizacji grup i jednostek staje si ę jednym z najwa Ŝniejszych zada ń władz gminnych. Dopuszczenie do wykluczenia społecznego szerokiego kr ęgu osób przekre śla szans ę na zbudowanie społecze ństwa obywatelskiego i mo Ŝe prowadzi ć do niepotrzebnych napi ęć społecznych. Dlatego te Ŝ podejmowane działania le Ŝą w interesie nie tylko osób zagro Ŝonych ekskluzj ą społeczn ą, ale całej lokalnej społeczno ści. Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie Gminy RaciąŜ została opracowana przez firm ę „Westmor Consulting” – Pani Urszula Wódkowska, przy udziale pracowników Urz ędu Gminy i Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Na etapie tworzenia była konsultowana z dyrektorami Szkół w Koziebrodach, Krajkowie, Uniecku, Starym Gralewie. Uchwała w sprawie przyj ęcia strategii została podj ęta przez Rad ę Gminy Raci ąŜ dnia 23 wrze śnia 2006 roku. Jednak Ŝe ze wzgl ędu na zmieniaj ące si ę potrzeby i problemy społeczne oraz uczestnictwo Gminy w Poakcesyjnym Programie Wsparcia Obszarów Wiejskich nast ąpiła konieczno ść aktualizacji tego dokumentu. W pracach aktualizacji

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 3 strategii udział brali przedstawiciele ró Ŝnych środowisk: rolników, rad sołeckich, rady gminy, Urz ędu Gminy, Gminnego O środka Pomocy Społecznej oraz lokalni liderzy. Moderatorem aktualizacji strategii była Pani El Ŝbieta Kowalczyk. Dokument strategii dost ępny jest w Urz ędzie Gminy oraz na stronie internetowej www.bip.gmina.raciaz.iap.pl .

4 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 II. TRYB PRZYGOTOWANIA STRATEGII

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ przygotowana została zgodnie z ogólnymi warunkami stawianymi takim dokumentom. W pracach nad przygotowaniem i uaktualnianiem strategii pracował zespół doradczy w osobach: 1. Giszczak Ryszard 2. Kowalska Gabriela 3. Walczewska Anna 4. Rumianowska Barbara 5. Konczewska Monika 6. Kwiatkowski Władysław 7. Sadowski Zbigniew 8. Błaszczak Beata 9. Kami ńska Barbara 10. Ks. Kluba Zbigniew powołany Zarz ądzeniem Nr 59/2007 Wójta Gminy Raci ąŜ z dnia 31.12.2007 roku. W celu przygotowania aktualnej Strategii , na terenie gminy zorganizowane były warsztaty, w trakcie których z pomoc ą moderatorki Programu Integracji Społecznej- El Ŝbiety Kowalczyk, grupa aktywnych mieszka ńców pracowała nad aktualizacj ą strategii w sposób partycypacyjny (czyli z udziałem przedstawicieli gminy). Warsztaty trwały od maja 2008 do listopada 2008 r. W warsztatach uczestniczyli zarówno przedstawiciele kluczowych dla gminy instytucji, jak i organizacji społecznych (formalnych i nieformalnych). Podczas warsztatów uczestnicy poddali szczegółowej analizie sytuacj ę społeczn ą gminy, sprecyzowali problemy i potrzeby społeczne, sformułowali jasn ą wizj ę rozwoju społecznego gminy do 2013 roku. Dzi ęki swojej pracy i zaanga Ŝowaniu okre ślili tak Ŝe szczegółowe cele strategiczne (na ka Ŝdym etapie realizacji strategii musi by ć okre ślony cel działania), ustalili, jakie podmioty b ędą zaanga Ŝowane w realizacj ę tych celów, jaki ma by ć harmonogram działa ń i według jakich wska źników b ędzie sprawdzane, czy realizacja strategii pozwala osi ągn ąć zakładane cele. Okre ślony został równie Ŝ sposób aktualizacji strategii.

Umownie strategi ę mo Ŝna j ą podzieli ć na trzy główne cz ęś ci.

1)Pierwsza z nich przedstawia gmin ę Raci ąŜ wg stanu na dzie ń opracowywania dokumentu. Zawarto tutaj informacje istotne z punktu widzenia wyst ępuj ących na jej terenie problemów społecznych. Analizowano zatem stan gospodarki gminy, sytuacj ę na rynku pracy,

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 5 zarysowano struktur ę demograficzn ą. Opisano równie Ŝ dost ępne dla mieszka ńców usługi społeczne w postaci edukacji, ochrony zdrowia, kultury i pomocy społecznej 2)W cz ęś ci drugiej dokonano analizy mo Ŝliwo ści rozwojowych gminy. Jako narz ędzia u Ŝyto analizy SWOT, tak by wskaza ć mocne i słabe strony gminy, przedstawi ć wewn ętrzne szanse i zewn ętrzne, niezale Ŝne od władz gminy, zagro Ŝenia. 3)Cz ęść trzecia to sformułowanie misji gminy i wskazanie obszarów interwencji. W ka Ŝdym z obszarów wytyczono podstawowe cele, których osi ągni ęcie powinno przyczyni ć si ę do zredukowania wyst ępuj ących niekorzystnych zjawisk. W cz ęś ci tej wskazano równie Ŝ podmioty odpowiedzialne za realizacj ę zada ń, jak i instytucje wspieraj ące gmin ę w ich wykonaniu. Strategia obejmuje okres do 2013 roku. Uzasadnieniem dla tak wybranego horyzontu czasowego jest z jednej strony specyfika procesów społecznych (skutki realizacji strategii będą widoczne dopiero w dłu Ŝszym okresie czasu), z drugiej za ś strony konieczno ść dostosowania dokumentu do okresów bud Ŝetowania przyj ętych w Unii Europejskiej. Sformułowanie misji gminy, wskazanie wspomnianych wcze śniej obszarów interwencji, wybór celów podstawowych i przypisanie im działa ń operacyjnych poprzedzone zostały rzeteln ą ocen ą stanu faktycznego, uwarunkowaniami mikro- i makroekonomicznymi, wnioskami wypływaj ącymi z dokonanej analizy SWOT oraz potrzebami lokalnej społeczno ści. Nie bez z naczenia były równie Ŝ dotychczasowe do świadczenia w rozwi ązywaniu problemów społecznych, b ędące udziałem zwłaszcza pracowników Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Poza tym strategia zawiera cz ęść wst ępn ą odnosz ącą si ę do kanonów polityki społecznej, obowi ązuj ących standardów oraz przyj ętych na szczeblu makroekonomicznym programów z zakresu polityki społecznej. Z uwagi na fakt pozostawania Polski w Unii Europejskiej nakre ślono podstawowe zało Ŝenia polityki społecznej równieŜ na tym szczeblu. Wskazano tak Ŝe wynikaj ące z Narodowego Planu Rozwoju uwarunkowania programowe. W celu odniesienia problemów społecznych do skali lokalnej i pokazania szerszego ich tła przedstawiono równie Ŝ przygotowane programy na poziomie województwa.

6 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 III. ZAŁO śENIA POLITYKI SPOŁECZNEJ NA SZCZEBLU

WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I WOJEWÓDZKIM. Przewodnim celem Unii Europejskiej jest uczynienie jej gospodarki jako wiod ącej świata w perspektywie do 2010 roku. Temu ogólnemu celowi słu Ŝyć maj ą nast ępuj ące działania systemowo- regulacyjne: • szybkie przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy, • liberalizacja i integracja poszczególnych rynków i sektorów gospodarki, • rozwój przedsi ębiorczo ści, • wzrost zatrudnienia i zmiana modelu społecznego, • dbało ść o stałe fundamenty rozwoju i środowisko naturalne. Wdra Ŝanie Strategii Lizbo ńskiej odbywa si ę przy pomocy Otwartej Metody Koordynacji (Open Method of Coordination; OMC ). Otwarta Metoda Koordynacji jest zdecentralizowan ą metod ą koordynacji polityki wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. Metoda ta nale Ŝy do perswazyjnych metod realizacji wspólnych przedsi ęwzi ęć i jest realizowana w czterech etapach: • uzgodnienie wspólnych celów, • przeniesienie tych celów do programów narodowych czy regionalnych, • uzgodnienie sposobów mierzenia realizacji tych celów (wska źniki), • monitorowanie, ocena i porównanie mi ędzy sob ą najlepszych przykładów w danej dziedzinie działania. Otwarta Metoda Koordynacji ma by ć narz ędziem i środkiem do osi ągni ęcia wspólnych celów ustalonych podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w grudniu 2000 roku. Wówczas to Rada Europejska przyj ęła Europejsk ą Agend ę Społeczn ą ( European Social Agenda ), która odgrywa kluczow ą rol ę w budowaniu ekonomicznego wzrostu (Strategii Lizbońskiej) przez rozwój polityki społecznej. Jednym z głównych kierunków polityki społecznej wytyczonych przez Europejsk ą Agend ę Społeczn ą jest zwalczanie biedy oraz wszelkich form wykluczenia i dyskryminacji w celu promowania integracji społecznej. Realizowanie tego celu ma odbywa ć si ę na podstawie Otwartej Metody Koordynacji, która ma pomóc w redukcji zjawiska ubóstwa do 2010 roku, co jest zgodne z poprzednimi ustaleniami Strategii Lizbo ńskiej. Konkretyzacj ą ogólnych celów z dziedziny integracji społecznej ze Strategii Lizbo ńskiej i Europejskiej Agendy Społecznej było przyj ęcie tzw. wspólnych celów i wspólnych wska źników. Wspólne cele zostały zaakceptowane w Nicei w grudniu 2000 roku i zwane s ą one celami nicejskimi. Na podstawie celów nicejskich pa ństwa Unii Europejskiej miały ustala ć narodowe priorytety w walce z ubóstwem i ekskluzj ą społeczn ą. Cztery główne cele nicejskie to:

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 7 • Zapewnienie dost ępu do pracy, zasobów, praw, dóbr i usług dla wszystkich. • Zapobieganie ryzyku wykluczenia. • Pomoc najbardziej nara Ŝonym (wspieranie najsłabszych). • Mobilizacja wszystkich aktorów /organizacji ze sfery polityki gospodarczej i społecznej. Wspólne cele i wska źniki stanowiły ram ę do powstania Krajowych Planów Działania na rzecz Integracji Społecznej, które stanowi ć mają element bazowy Otwartej Metody Koordynacji. Do czerwca 2001 roku pa ństwa członkowskie Unii Europejskiej przygotowały przewidziane w Agendzie Społecznej dwuletnie Krajowe Plany Działania na rzecz Integracji Społecznej. Koncepcja ta miała na celu wspólne uczenie si ę, wymian ę do świadcze ń i praktyk w walce z ubóstwem i wył ączeniem społecznym. W ramach zach ęcania pa ństw członkowskich do współpracy w sferze Otwartej Metody Koordynacji w dziedzinie ubóstwa i wykluczenia społecznego w styczniu 2002 roku rozpocz ęła si ę realizacja pi ęcioletniego Wspólnotowego Programu Działa ń na Rzecz Walki z Wykluczeniem Społecznym. Celem tego programu jest wspieranie bada ń, udoskonalenie metod statystycznych, ułatwienie wymiany informacji mi ędzy pa ństwami członkowskimi (w tym o tzw. dobrych praktykach) oraz wzmacnianie powi ąza ń i kontaktów mi ędzy organizacjami anga Ŝuj ącymi si ę w realizacj ę celów programu we wszystkich pa ństwach członkowskich. Na szczeblu ogólnokrajowym podstawowym dokumentem planistycznym jest przyj ęta we wrze śniu 2005 r. „Strategia Polityki Społecznej na lata 2007 – 2013”. Dokument ten, towarzysz ący realizacji Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 – 2013 okre śla cel nadrz ędny Strategii Polityki Społecznej rz ądu, jakim jest zbudowanie zintegrowanego systemu polityki pa ństwa prowadz ącej do ułatwienia wszystkim obywatelom równego dost ępu do praw społecznych, poprawy warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz wsparcia grup i osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym przy zapewnieniu demokratycz nego współuczestnictwa obywateli. Strategia polityki społecznej formułuje 7 priorytetów i kierunków polityki społecznej rz ądu. S ą to: • poprawa warunków powstawania i funkcjonowania rodzin. Wsparcie rodzin w wychowaniu i edukacji dzieci; • wdro Ŝenie aktywnej polityki społecznej; • kompleksowa rehabilitacja i aktywizacja osób niepełnosprawnych; • tworzenie warunków sprzyjaj ących integracji w starzej ącym si ę społecze ństwie; • aktywizacja i mobilizacja partnerów lokalnych; • partnerstwo publiczno – społeczne podstaw ą rozwoju usług społecznych; • integracja społeczna i zawodowa imigrantów.

8 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Realizacja strategii ma by ć na bie Ŝą co monitorowana i ma przynie ść wymierne korzy ści wynikaj ące z zaplanowanej integracji społecznej. Jej efektem ma by ć zapobieganie ekskluzji społecznej, zwi ększenie potencjału rozwoju, ma słu Ŝyć rozwojowi społecze ństwa obywatelskiego, tworzy ć tak po Ŝą dane wi ęzi społeczne na poziomie lokalnym, mobilizowa ć aktywno ść społeczn ą (tak Ŝe na rynku pracy), wpływa ć na popraw ę jako ści Ŝycia. Misj ą samorz ądu województwa mazowieckiego, realizowan ą w ramach strategii wojewódzkiej polityki społecznej Mazowsza na lata 2005-2013 jest osi ągni ęcie odczuwalnych społecznie, pozytywnych efektów w zakresie priorytetowych obszarów polityki społecznej, jakie stanowi ą: ubóstwo, uzale Ŝnienia, staro ść , bezrobocie, niepełnosprawno ść . Cele strategiczne to: • Podejmowanie selektywnych działa ń na rzecz osób i rodzin znajduj ących si ę w stanie ubóstwa, ze szczególnym uwzgl ędnieniem przedsi ęwzi ęć ograniczaj ących skutki Ŝycia w biedzie. • Tworzenie mechanizmów wychodzenia z bezdomno ści i zapobiegaj ących przechodzeniu osób ubogich w stan bezdomno ści. • Zahamowanie wzrostu spo Ŝycia alkoholu, promocja zdrowego stylu Ŝycia, rozwijanie postaw sprzyjaj ących temu zachowaniu. • Ograniczanie u Ŝywania i dost ępno ści do narkotyków i innych środków psychoaktywnych oraz zwi ązanych z tym problemów. • Podniesienie jako ści Ŝycia osób starych, zaspokajanie ich potrzeb poprzez spójne i skoordynowane działania podmiotów maj ących wpływ na realizacj ę regionalnej polityki społecznej. • Rozwijanie aktywnej polityki rynku pracy w zakresie działa ń obj ętych pomoc ą społeczn ą, wspieranej przez realizacj ę sektorowych i regionalnych programów. • Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałanie ich wykluczeniu społecznemu.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 9 IV. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA GMINY

1. OBOWI ĄZKI GMINY NAŁO śONE PRZEPISAMI PRAWA

Strategia gminy musi by ć dostosowana do zada ń, jakie wspólnota samorz ądowa obowi ązana jest realizowa ć w zakresie polityki społecznej. Zadania te, zgodnie z ustaw ą z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym, obejmuj ą w szczególno ści sprawy: • ochrony zdrowia, • pomocy społecznej, w tym o środków i zakładów opieku ńczych, • gminnego budownictwa mieszkaniowego, • edukacji publicznej, • kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, • kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urz ądze ń sportowych, • porz ądku publicznego i bezpiecze ństwa obywateli oraz ochrony przeciwpo Ŝarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposa Ŝenia i utrzymania gminnego, • współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, • współpracy ze społeczno ściami lokalnymi i regionalnymi innych pa ństw. Przepisy prawa okre ślaj ą, które zadania własne gminy maj ą charakter obowi ązkowy. Przekazanie gminie w drodze ustawy nowych zada ń własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizacj ę w postaci zwi ększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Ponadto ustawy mog ą nakłada ć na gmin ę obowi ązek wykonywania zada ń zleconych z zakresu administracji rz ądowej, a tak Ŝe z zakresu organizacji, przygotowania i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Ponadto zgodnie z ustaw ą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej na gminy nało Ŝono nast ępuj ące zadania

Do zada ń własnych gminy o charakterze obowi ązkowym nale Ŝy: 1. opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; 2. sporz ądzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej; 3. udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezb ędnego ubrania osobom tego pozbawionym; 4. przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych; 5. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;

10 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 6. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; 7. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i mo Ŝliwo ści uzyskania świadcze ń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej; 8. przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego; 9. opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osob ę, która zrezygnuje z zatrudnienia w zwi ązku z konieczno ści ą sprawowania bezpo średniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ci ęŜ ko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie z nim zamieszkuj ącymi matk ą, ojcem lub rodze ństwem; 10. praca socjalna; 11. organizowanie i świadczenie usług opieku ńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wył ączeniem specjalistycznych usług opieku ńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 12. prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opieku ńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych; 13. tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą; 14. do Ŝywianie dzieci; 15. sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; 16. kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatno ści za pobyt mieszka ńca gminy w tym domu; 17. sporz ądzanie sprawozdawczo ści oraz przekazywanie jej wła ściwemu wojewodzie, równie Ŝ w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego; 18. utworzenie i utrzymywanie o środka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

Do zada ń własnych gminy nale Ŝą równie Ŝ: 1. przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; 2. przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, po Ŝyczek oraz pomocy w naturze; 3. prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i o środkach wsparcia o zasi ęgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagaj ących opieki; 4. podejmowanie innych zada ń z zakresu pomocy społecznej wynikaj ących z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 11 Do zada ń zleconych z zakresu administracji rz ądowej realizowanych przez gmin ę nale Ŝy: 1. przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; 2. opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne okre ślonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; 3. organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opieku ńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 4. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków zwi ązanych z kl ęsk ą Ŝywiołow ą lub ekologiczn ą; 5. prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 6. realizacja zada ń wynikaj ących z rz ądowych programów pomocy społecznej, maj ących na celu ochron ę poziomu Ŝycia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia.

2. POŁO śENIE, POWIERZCHNIA, LUDNO ŚĆ

Gmina wiejska Raci ąŜ poło Ŝona jest w północno – zachodniej cz ęś ci województwa mazowieckiego w powiecie pło ńskim. Gmina s ąsiaduje: • z gminami Radzanów i Strzegowo w powiecie mławskim; • z gminami Staro źreby i Drobin w powiecie płockim; • z gmin ą Zawidz w powiecie sierpeckim; • z gmin ą Baboszewo w powiecie pło ńskim; • z gmin ą Glinojeck w powiecie ciechanowskim; • z gmin ą Siemi ątkowo w powiecie Ŝuromi ńskim. Siedziba władz gminnych znajduje si ę w mie ście Raci ąŜ . Administracyjnie gmina podzielona jest na 62 miejscowo ści. Poni Ŝej przedstawiono wykaz miejscowo ści gminy Raci ąŜ uszeregowanych malej ąco w zale Ŝno ści od liczby mieszka ńców.

Powierzchnia Liczba Lp. Miejscowo ść w km2 mieszka ńców 1 Koziebrody 5,06 593 2 Unieck 9,46 443 3 Kodłutowo 7,94 339 4 Kaczorowy 5,15 322

12 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 5 Pólka-Raci ąŜ 14,9 314 6 śukowo - Wawrzonki 5,01 274 7 Stro Ŝę cin 6,65 242 8 Stare Gralewo 4,32 238 9 Szczepkowo 8,27 238 10 Szapsk 5,6 233 11 Kossobudy 5,59 227 12 Krajkowo 7,38 220 13 Je Ŝewo-Wesel 4,29 209 14 Kraszewo-Gaczułty 5,35 199 15 Cieciersk 3,38 196 16 Łempino 3,32 195 17 Drozdowo 5,17 175 18 Bielany 6,77 171 19 Sierakowo 3,19 168 20 Dobrska - Kolonia 4,68 165 21 Kraszewo - Czubaki 6,23 161 22 Kraszewo - Podborne 2,47 153 23 Wępiły 3,98 144 24 Nowy Komunin 3,59 143 25 Witkowo 3,43 138 26 Koci ęcin - Brodowy 4,42 137 27 Kraszewo - Falki 3,45 135 28 Budy Kraszewskie 6,02 135 29 Kozolin 3,48 134 30 Mała Wie ś 2,18 130 31 Nowe Młodochowo 3,49 122 32 Nowe Gralewo 3,48 121 33 Kiełbowo 4,3 121 34 Kra śniewo 2,33 121 35 Ćwiersk 4,64 120 36 Charzyny 3,83 115 37 śychowo 6,93 114

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 13 38 Grzybowo 4,82 102 39 Kiniki 5,02 98 40 Złotopole 2,67 95 41 Stary Komunin 1,23 94 42 Folwark-Raci ąŜ 1,36 93 43 Druchowo 2,65 84 44 Dobrska - Wło ściany 2,03 80 45 Młody Niedró Ŝ 2,32 75 46 Lipa 2,45 69 47 Bogucin 2,36 68 48 Zdunówek 2,93 67 49 Kruszenica 2,73 64 50 Stary Niedró Ŝ 2,24 62 51 Draminek 1,61 58 52 Stare Młodochowo 2,47 55 53 Kraszewo - Sław ęcin 1,42 55 54 śukowo-Strusie 2,19 54 55 Kraszewo - Rory 1,66 53 56 Koci ęcin-Tworki 2,68 52 57 Malewo 1,02 46 58 Krajkowo -Budki 1,26 45 59 Łempinek 2,19 42 60 Sikory 2,68 41 61 Pęsy 3,22 35 62 Chyczewo 1,7 32 *Podstawa: Opracowanie własne Urz ędu Gminy (2007) Gmina zajmuje powierzchni ę 244,45 km 2. U Ŝytki rolne stanowi ą ok. 77% powierzchni gminy, lasy 15%. Wg danych gminy na koniec 2007 r. w gminie zamieszkiwało 9024 mieszka ńców. Średnia gęsto ść zaludnienia wynosiła wówczas 37 osób/km 2.

3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

14 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 W gminie brak jest systemowych rozwi ąza ń dotycz ących gospodarki ściekowej. Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wynosiła w 2007 r. 22,43 km i obsługiwała ona 816 osoby (204 przył ącza). Powstaj ące na terenie gminy ścieki to ścieki socjalno – bytowe oraz nieczysto ści płynne b ędące wynikiem działalno ści rolniczej. Gospodarstwa niepodł ączone do sieci kanalizacyjnej gromadz ą nieczysto ści płynne w przydomowych zbiornikach zamkni ętych (szambach), które powinny by ć dowo Ŝone do punktu zlewnego oczyszczalni. Wywóz ścieków nie jest jednak monitorowany i cz ęść z nich wywo Ŝona jest bezpo średnio na pola. Na terenie gminy funkcjonuje hydrobotaniczna oczyszczalnia ścieków typu LEMNA, której przepustowo ść wynosi 125m 3 na dob ę. Drugim z obiektów jest biologiczno-mechaniczna oczyszczalnia ścieków typu BIOVAC – przepustowo ść jej wynosi 100m 3 na dob ę, docelowo przepustowo ść ta wynosi ć ma 300m 3 na dob ę.

Gospodarka odpadami Wywozem śmieci z terenu gminy zajmuje si ę Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w Pło ńsku. Usuwane przez ni ą odpady transportowane s ą na składowisko w Dalanówku zlokalizowane w gminie Pło ńsk. Jednak Ŝe nie wszyscy mieszka ńcy maj ą podpisane umowy z ww. przedsi ębiorstwem i cz ęść odpadów stałych trafia na „dzikie wysypiska” śmieci we wsiach Pólka - Raci ąŜ , Krajkowo, śychowo i Łempino.

Zaopatrzenie i pobór wody Teren gminy jest prawie w cało ści zwodoci ągowany. Zaopatrzenie w wod ę zapewniaj ą wodoci ągi gminne w Gralewie, Uniecku, Koziebrodach i Szczepkowie. Ponadto cz ęść mieszka ńców korzysta z wody dostarczanej przez sieci wodociągowe zaopatrywane z uj ęć zlokalizowanych poza terenem gminy. Dotyczy to uj ęcia miejsko - gminnego w Witkowie, uj ęcia w Krzeczanowie (gmina Siemi ątkowo) oraz uj ęcia cukrowni w Zygmuntowie. Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gminy wynosiła w 2007 r. 286,1 km i obsługiwała ona 1758 przył ączy. Z wodoci ągu korzystało 7032 osoby. Rocznie za pomoc ą sieci dostarczano 199 dam 3 wody.

Elektroenergetyka Sie ć energetyczna na terenie gminy jest dobrze rozwini ęta i stanowi jednolity system krajowy. Niezb ędne s ą jednak drobne modernizacje dotycz ące zwi ększenia rezerwy mocy oraz wymiany linii napowietrznych na nowocze śniejsze kable ziemne oraz rozbudowa istniej ących transformatorów. Sieci ą administruje Zakład Energetyczny w Płocku.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 15 Gazownictwo Obecnie gmina nie posiada dost ępu do gazu przewodowego. Spowodowane jest to zbyt du Ŝą odległo ści ą od gazoci ągów tranzytowych oraz brakiem stacji redukcyjnych. Mieszka ńcy korzystaj ą z gazu propan butan magazynowanego w butlach i zbiornikach przydomowych.

Sie ć drogowa Na sie ć drogow ą gminy Raci ąŜ składaj ą si ę drogi krajowe, powiatowe i gminne. Ł ączna długo ść dróg krajowych wynosi 9,2 km, powiatowych 91,4 km, gminnych 136 km. Uzupełnieniem sieci drogowej s ą drogi transportu rolnego o długo ści 550,7 km. Przez teren gminy przechodzi droga krajowa Nr 60 Łód ź – Kutno – Płock – Ciechanów – Ostrów Mazowiecka – Białystok oraz linia kolejowa Nasielsk – Pło ńsk - Sierpc. Wa Ŝniejszy układ komunikacyjny tj. droga mi ędzynarodowa E 77 omija gmin ę Raci ąŜ od wschodu, a droga krajowa Nr 10 od zachodu.

Przewozy pasa Ŝerów Usługi w zakresie przewozów pasa Ŝerów świadczy na terenie gminy oddział przedsi ębiorstwa PKS w Pło ńsku. Z pobliskiego Raci ąŜ a mo Ŝna bezpo średnio dojecha ć do Warszawy, Płocka i Ciechanowa. Kolejowy transport osobowy na terenie gminy nie wyst ępuje, przewozy towarowe realizowane s ą w bardzo ograniczonym zakresie.

Infrastruktura komunikacji elektronicznej Na całym zamieszkanym obszarze gminy dost ępna jest sie ć telefonii przewodowej. Jedynym ograniczeniem w dost ępie do tego środka komunikacji jest bariera kosztowa po stronie indywidualnych odbiorców. Placówki pocztowo – telekomunikacyjne usytuowane s ą w miejscowo ściach Koziebrody, Stare Gralewo i Unieck. Ponadto gmina pozostaje w cało ści w zasi ęgu operuj ących na polskim rynku operatorów telefonii komórkowej.

4. OBSZARY CHRONIONE

Obszar Chronionego Krajobrazu, ustanowiony prawnie w skali byłego województwa ciechanowskiego Uchwał ą Nr 59/X/90 WRN w Ciechanowie z dnia 23.04.1990 r. w granicach gminy Raci ąŜ obejmuje powierzchni ę 8 904,4 ha, co stanowi 35,6 % ogólnej jej powierzchni. W strukturze przestrzennej jest to tzw. Obszar Nadwkrza ński zwi ązany z pradolin ą Wkry i jej dopływów. Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Półka-Raci ąŜ ” został ustanowiony Rozporz ądzeniem Nr 27 Wojewody Mazowieckiego z dnia 16 wrze śnia 2004 r. Obejmuje on obszar 2 330ha na

16 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 terenie Gminy Raci ąŜ i Miasta Raci ąŜ . Zespół przyrodniczo – krajobrazowy jest now ą form ą ochrony przyrody, wprowadzon ą ustaw ą w roku 1991. Wyznacza si ę go w celu ochrony wyj ątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego warto ści estetycznych. Na Nizinie Północno mazowieckiej, w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci u Ŝytkowanej rolniczo spotykamy ubogie przyrodniczo i intensywnie zagospodarowane rolniczo obszary Wysoczyzny Pło ńskiej i Ciechanowskiej oraz urozmaicone i wyró Ŝniaj ące si ę bioró Ŝnorodno ści ą tereny Równiny Raci ąskiej. Jest to typowy krajobraz wiejski, w którym pola uprawne poprzeplatane s ą niewielkimi enklawami lasów i zadrzewie ń. Cechy charakterystyczne Obszaru Nadwkrza ńskiego to wła śnie tereny rolno – le śne i ł ąkowo – pastwiskowe. Pomimo przekształce ń wiele gatunków ro ślinno ści le śnej, ł ąkowej i torfowiskowej tworzy bogactwo nisz ekologicznych. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą kompleksy torfowo – bagienne, obszary zwi ązane ze zbiornikami wodnymi lub lokalnymi bagienkami oraz u Ŝytki ekologiczne.

5. GOSPODARKA

Wiod ącą funkcj ą gminy pozostaje rolnictwo. Na terenie gminy brak jest znacz ących przedsi ębiorstw produkcyjnych oraz działaj ących w skali ponadlokalnej zakładów przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego.

Rolnictwo – struktura gospodarstw Na obszarze gminy dominuj ącą form ą jest rolnictwo indywidualne. Struktura agrarna charakteryzuje si ę stosunkowo du Ŝym rozdrobnieniem. Gospodarstwa pow. 10 ha stanowi ą zaledwie 30% ogółu gospodarstw.

Grupy obszarowe u Ŝytków Liczba gospodarstw rolnych Ogółem 1533 do 1 ha 192 od 1 do 2 ha 85 od 2 do 5 ha 190 od 5 do 7 ha 149 od 7 do 10 ha 221

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 17 od 10 do 15 ha 275 od 15 do 20 ha 176 od 20 do 50 ha 232 od 50 do 100 ha 12 pow. 100 ha 0 * Podstawa: Dane GUS – Powszechny Spis Rolny 2002 r.

Rolnictwo - produkcja ro ślinna i zwierz ęca.

Struktura zasiewów przedstawia si ę nast ępuj ąco

Ogółem Wyszczególnienie Ilo ść W ha gospodarstw pszenica - jara 1295,82 530 - ozima 200,79 76 Ŝyto 3069,69 965 jęczmie ń - jary 1119,70 483 - ozimy 78,95 29 owies 515,25 283 pszen Ŝyto - jare 765,67 340 - ozime 729,41 308 mieszanki zbó Ŝ - jare 2292,08 842 - ozime 729,41 30 ziemniaki 898,04 1028 buraki cukrowe 474,06 237 kukurydza na ziarno 36,37 27

18 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 kukurydza na zielonk ę 409,02 228 * Podstawa: Dane GUS – Powszechny Spis Rolny 2002 r.

W strukturze zasiewów dominuj ą zbo Ŝa. Na dalszych miejscach lokuj ą si ę ro śliny okopowe. Hodowla obejmuje głównie trzod ę chlewn ą i bydło, cho ć wiele jest równie Ŝ gospodarstw, które funkcjonuj ą bez hodowli (452).

Zwierz ęta hodowlane Ilo ść sztuk Ilo ść gospodarstw bydło 11058 949 - w tym krowy 6286 896 trzoda chlewna 25706 839 - w tym lochy 2306 konie 172 110 owce 157 4 kury 68659 bd.

* Podstawa: Dane GUS – Powszechny Spis Rolny 2002 r.

Techniczne wyposa Ŝenie rolnictwa w gminie Raci ąŜ przedstawia si ę nast ępuj ąco: • ci ągniki rolnicze – 1305; • samochody ci ęŜ arowe –50; • kombajny zbo Ŝowe – 145; • kombajny ziemniaczane – 151; • kombajny buraczane – 27.

Pozarolnicza działalno ść gospodarcza

Gmina Raci ąŜ jest gmin ą typowo rolnicz ą. Dominuj ą drobne przedsi ębiorstwa usługowe zwi ązane z transportem, usługami budowlanymi i mechaniką samochodow ą. Du Ŝo jest równie Ŝ podmiotów prowadz ących działalno ść handlow ą (sklepy spo Ŝywcze i przemysłowe). 6. MIESZKA ŃCY

Wielko ść populacji

Liczba ludno ści i jej struktura w znacz ący sposób wpływaj ą na mo Ŝliwo ści rozwojowe lokalnych społeczno ści. Do najwa Ŝniejszych czynników demograficznych warunkuj ących tempo rozwoju nale Ŝą : • poziom wykształcenia mieszka ńców; • równowaga pomi ędzy płciami na danym obszarze; • dodatnie saldo migracji;

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 19 • wła ściwe proporcje pomi ędzy liczb ą ludno ści w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym; • przewaga urodze ń nad zgonami.

Poni Ŝej przedstawiono dane dotycz ące populacji gminy na przestrzeni 10 ostatnich lat.

Wielko ść populacji i zmiany w czasie

Liczba Przyrost Saldo Rok Urodzenia Zgony ludno ści naturalny migracji 1995 9708 136 115 21 -105 1996 9623 138 126 12 -97 1997 9532 132 144 -12 -79 1998 9458 127 119 8 -83 1999 9417 118 126 -8 -33 2000 9135 111 100 -11 -6 2001 9129 89 100 -11 5 2002 9105 99 83 16 -40 2003 9014 79 107 -28 -63 2004 8954 99 116 -17 -43 2005 9196 104 121 -17 -79 2006 9146 98 115 -17 -75 2007 9024 92 121 - 29 - 93 *Podstawa: Dane GUS Narodowy Spis Powszechny 2002 r. oraz od 2004 r. opracowania własne Urz ędu Gminy (2007)

Liczba ludno ści w gminie systematycznie spada. Spowodowane jest to przede wszystkim trwale ujemnym saldem migracji, jednak Ŝe w ostatnim okresie spada równie Ŝ liczba urodze ń. Przedstawiony poni Ŝej diagram wyra źnie wskazuje tendencj ę malej ącą. Emigracja osób dotyczy głównie ludzi młodych, w śród których dominuj ą kobiety.

20 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013

Ruch naturalny ludno ści w latach 1999 – 2007 przedstawiono na poni Ŝszym wykresie.

Struktura wiekowa

Poni Ŝsza tabela przedstawia populacj ę gminy w rozbiciu na grupy wiekowe uwzgl ędniaj ąc płe ć (2007 r.)

Grupa wiekowa Ogółem MęŜ czy źni Kobiety 0-4 lata 373 187 186 5-9 lat 603 319 284 10-14 lat 635 329 306

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 21 15-19 lat 744 382 362 20-24 lata 776 419 357 25-29 lat 640 352 288 30-34 lata 631 346 285 35-39 lat 550 272 278 40-44 lata 606 332 274 45-49 lat 662 391 271 50-54 lata 607 341 266 55-59 lat 485 247 238 60-64 lata 308 142 166 65-69 lat 369 162 207 70-74 lata 371 140 231 75-79 lat 355 122 233 80-84 lata 191 68 123 Powy Ŝej 85 118 31 87 Razem 9024 4582 4442 *Podstawa: Opracowanie własne Urz ędu Gminy (2007)

Najliczniejsz ą grup ą w gminie s ą osoby pomi ędzy 20-24 rokiem Ŝycia.

Struktura ludno ści według wieku maj ąca wpływ na kształtowanie si ę struktur społeczno – ekonomicznych przedstawia si ę nast ępuj ąco: % Grupa wiekowa Liczba osób populacji Wiek przedprodukcyjny: 2069 23,93 - kobiety 997 11,05 - męŜ czy źni 1072 11,88 Wiek produkcyjny: 5385 59,68 - kobiety 2398 26,58 - męŜ czy źni 2987 33,10 Wiek produkcyjny mobilny 3489 38,67 - kobiety 1623 17,99 - męŜ czy źni 1866 20,68 Wiek produkcyjny niemobilny: 1896 21,01 - kobiety 779 8,64 - męŜ czy źni 1121 12,43 Wiek poprodukcyjny: 1570 17,40 - kobiety 1047 11,61 - męŜ czy źni 523 5,80 Ogółem 9024 100

*Podstawa: Opracowanie własne Urz ędu Gminy (2007)

22 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Obecnie najwi ększ ą grup ę stanowi ą osoby w wieku produkcyjnym. Jednak Ŝe w przyszło ści zwi ększa ć si ę b ędzie procentowy udział osób w wieku poprodukcyjnym.

Poziom wykształcenia ludno ści

W gminie dominuj ą osoby z wykształceniem podstawowym. Przedstawione dane dotycz ą wyników Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. Obserwowane trendy d ąŜ enia du Ŝych grup ludno ści do podwy Ŝszania i uzupełniania wykształcenia pozwalaj ą s ądzi ć, Ŝe dane dotyczące wykształcenia z roku na rok ulegaj ą znacz ącej poprawie. Dotyczy to jednak głównie osób z wykształceniem średnim, które uzyskuj ą wykształcenie wy Ŝsze. Opisane tendencje dotycz ące kształcenia dorosłych nie dotycz ą niestety osób starszych, z wykształceniem podstawowym.

Rodzaj wykształcenia Liczba osób MęŜ czy źni Kobiety Wy Ŝsze 157 61 96 Policealne 76 15 61 Średnie 1092 472 620 Zasadnicze zawodowe 1934 1205 729 Podstawowe uko ńczone 3639 1792 1847 Podstawowe nieuko ńczone 534 230 304 i bez wykształcenia *Podstawa: Dane GUS Narodowy Spis Powszechny 2002

Graficzny obraz powy Ŝszej tabeli przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Osoby legitymuj ące si ę wykształceniem co najwy Ŝej podstawowym stanowi ą 56% ogółu. Osób z wykształceniem wy Ŝszym jest zaledwie 2%.

Poziom bezrobocia

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 23

Rolniczy charakter gminy przes ądza o braku znacz ących zakładów pracy, zatrudniaj ących wi ęcej ni Ŝ kilku pracowników. Niewielki jest równie Ŝ popyt wewn ętrzny, co uniemo Ŝliwia dywersyfikacj ę prowadzonej działalno ści gospodarczej oraz ogranicza mo Ŝliwo ści rozwojowe lokalnych przedsi ębiorstw.

Dynamika bezrobocia w gminie Raci ąŜ

Liczba bezrobotnych z prawem Liczba bezrobotnych do zasiłku Data ogółem kobiet ogółem w tym kobiety 31.12.2003 r. 1027 489 120 36 31.11.2004 r. 997 506 144 51 30.12.2005 r. 970 480 137 34 31.07.2006 r. 921 474 124 41 31.12.2007 r. 707 376 112 36 *Podstawa: dane PUP w Pło ńsku (2007)

Podobnie jak na obszarze całego kraju wysoki w śród bezrobotnych jest udział osób młodych oraz długotrwale bezrobotnych. Ponadto bardzo niekorzystnym zjawiskiem jest to, Ŝe ponad 85% bezrobotnych nie jest ju Ŝ uprawnionych do otrzymywania zasiłków. Po średnictwem pracy zajmuje si ę Powiatowy Urz ąd Pracy w Pło ńsku.

Stan infrastruktury mieszkaniowej Wg danych GUS z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. w gminie Raci ąŜ były 2323 mieszkania o ł ącznej powierzchni 182 333 m 2, z czego 2286 (pow. 180 020 m 2) było zamieszkałych.

Okres budowy Liczba mieszka ń Powierzchnia u Ŝytkowa (m 2) przed 1918 69 3900 1918 - 1944 221 13027 1945 - 1970 1112 78728 1971 – 1978 456 36598 1979 - 1988 300 30760 1989 - 2002 160 18892 *Podstawa: Dane GUS NSP 2002

24 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Jak wida ć z zał ączonego zestawienia dominuj ą mieszkania zbudowane w latach 1945 – 1970 (47%). Udział mieszka ń powstałych w latach 1971 – 2002 wynosi 40%.

W gminie dominuje budownictwo jednorodzinne w typie budowy zagrodowej. Sytuacj ę mieszkaniow ą w gminie mo Ŝna uzna ć za dobr ą, zarówno pod wzgl ędem liczby mieszkań, przypadaj ącej na mieszka ńca powierzchni u Ŝytkowej i wyposa Ŝenia w podstawowe media. Przedstawione dane dotycz ą Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r i nale Ŝy s ądzi ć, Ŝe stan infrastruktury mieszkaniowej ulega stałej i znacz ącej poprawie.

Liczba m 2 na 1 osob ę Liczba mieszka ń poni Ŝej 7 70 od 7 do 9,9 157 0d 10 do 14,9 447 od 15 do 19,99 413 od 20 do 29,99 522 30 i wi ęcej 677 *Podstawa: Dane GUS NSP 2002

Mieszkania wg ilo ści izb Liczba izb w mieszkaniu Liczba mieszka ń 1 izba 26 2 izby 385

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 25 3 izby 581 4 izby 752 5 i wi ęcej izb 542

*Podstawa: Dane GUS NSP 2002

Mieszkania wg powierzchni Powierzchnia mieszkania [m 2] Liczba mieszka ń do 30 105 30 – 39 187 40 – 49 261 50 – 59 225 60 - 79 427 80 – 99 504 100 – 119 280 120 i wi ęcej 297

*Podstawa: Dane GUS NSP 2002

Stan wyposa Ŝenia mieszka ń w media, przył ącza i centralne ogrzewanie przedstawia si ę nast ępuj ąco. Wszystkie mieszkania wyposa Ŝone s ą w energi ę elektryczn ą.

Mieszkania wg wyposa Ŝenia Wyposa Ŝenie mieszkania Liczba mieszka ń mieszkania ogółem 2286 wodoci ąg z sieci 1641 wodoci ąg lokalny 207 wodoci ąg razem 1848 bez wodoci ągu 432 ust ęp spłukiwany 1333 łazienka 1343 ciepła woda 1234 CO zbiorowe 24 CO indywidualne 1407 piece 742 gaz z sieci 0

26 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 gaz z butli 2008

*Podstawa: Dane GUS NSP 2002

7. OCHRONA ZDROWIA

Usługi z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej dla mieszka ńców gminy Raci ąŜ prowadz ą: • Poradnia ZDROWIE w Gralewie; • Zespół Lekarzy Rodzinnych ELMED w Uniecku; • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MADENT - MED w Koziebrodach. Usługi lecznictwa zamkni ętego i specjalistyczne porady lekarskie dost ępne s ą w Raci ąŜ u i Pło ńsku. Na terenie gminy nie działaj ą apteki ani punkty apteczne – mieszka ńcy zaopatruj ą si ę w leki w Raci ąŜ u.

8. EDUKACJA I KULTURA

Szkolnictwo Na infrastruktur ę o światow ą w gminie Raci ąŜ składaj ą si ę: 1. Zespół Szkół w Koziebrodach obejmuj ący: • Szkoł ę Podstawow ą w Koziebrodach z fili ą w Kraszewie – Gaczułtach; • Publiczne Gimnazjum w Koziebrodach; 2. Zespół Szkół w Krajkowie obejmuj ący: • Szkoł ę Podstawową w Krajkowie; • Publiczne Gimnazjum w Krajkowie; 3. Zespół Szkół w Uniecku obejmuj ący: • Szkoł ę Podstawow ą w Uniecku; • Publiczne Gimnazjum w Uniecku; 4. Szkoła Podstawowa w Kodłutowie; 5. Szkoła Podstawowa w Starym Gralewie; 6. Publiczne Gimnazjum w Starym Gralewie.

Stan szkolnictwa nadzorowanego przez gmin ę wygl ądał w 2006 r. nast ępuj ąco:

Wyszczególnienie Liczba Liczba Liczba Liczba

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 27 uczniów pomieszcze ń oddziałów komputerów

szkoły podstawowe 604 89 42 69 gimnazjum 375 39 16 72 *Podstawa: Dane GUS (2006)

W roku szkolnym 2007/2008 do gminnych szkół podstawowych ucz ęszczało 576 dzieci, za ś liczba uczniów gminnych gimnazjów wynosiła 358. Na terenie gminy nie ma placówek szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Młodzie Ŝ kontynuuje nauk ę w Raci ąŜ u lub w Pło ńsku. Kultura Specyfika gminy wiejskiej z o środkiem gminnym w mie ście Raci ąŜ powoduje, Ŝe na terenie gminy nie funkcjonuje dom kultury czy te Ŝ inne placówki kulturalne. Mieszka ńcy mog ą korzysta ć z tych placówek usytuowanych w Raci ąŜ u lub pobliskim Pło ńsku.

9. POMOC SPOŁECZNA

Placówk ą realizuj ącą zadania pomocy społecznej jest Gminny O środek Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u. Adresatami wsparcia socjalnego s ą najcz ęś ciej rodziny cierpi ące niedostatek z powodu ubóstwa b ądź bezrobocia, rodziny wielodzietne, rodziny niewydolne opieku ńczo i wychowawczo, osoby niepełnosprawne, rodziny dotkni ęte przemoc ą i uzale Ŝnieniami.

Poni Ŝej przedstawiono dane dotycz ące rodzaju i skali pomocy społecznej w gminie Raci ąŜ , odpowiadaj ącej na poszczególne problemy gminy.

Powód trudnej sytuacji Liczba rodzin Liczba osób w tych rodzinach Ŝyciowej 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Ubóstwo 86 97 1083 1098 889 556 266 349 3790 3843 3011 2151 Sieroctwo 58 46 - - - - 179 165 - - - - Bezdomno ść ------Potrzeba ochrony 47 60 20 15 14 9 181 199 78 45 44 32 macierzy ństwa Bezrobocie 336 423 580 581 205 230 1041 1622 1276 1336 716 874 Niepełnosprawno ść 186 112 66 64 48 10 558 336 103 118 98 36 Długotrwała choroba 206 132 104 121 108 46 638 475 266 249 213 173

28 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Bezradno ść w sprawach opieku ńczo - wychowawczych i 245 172 146 94 109 94 884 661 528 432 351 285 prowadzeniu gospodarstwa domowego w tym: - rodziny niepełne 168 111 103 62 84 76 422 296 265 231 200 176 - rodziny wielodzietne 77 61 43 32 25 18 462 365 263 201 151 109 Alkoholizm 146 98 103 112 96 67 438 195 214 256 216 253 Narkomania ------Trudno ści w przystosowaniu si ę do 2 3 - - - - 4 8 - - - - Ŝycia po opuszczeniu zakładu karnego Przemoc w rodzinie 3 5 8 12 11 12 11 17 26 32 35 42 Brak umiej ętno ści w przystosowaniu do Ŝycia młodzie Ŝy opuszczaj ącej ------placówki opieku ńczo- wychowawcze Zdarzenie losowe i sytuacja - - - - 1 - - - - - 4 - kryzysowa Kl ęska Ŝywiołowa lub - - - - 452 - - - - - 452 - ekologiczna *Podstawa: Dane GOPS w Raci ąŜ u (2007)

Wykorzystanie środków finansowych ogółem (za 2007 r.)

Zadania Plan Wykonanie % Zadania zlecone gminie 151 437,00 148 194,63 98 Zasiłki rodzinne i piel ęgnacyjne 2 668 000,00 2 558 773,00 96 Składki na ubezpieczenie zdrowotne 19 000,00 15 825,00 83 Zadania własne gminy w tym: zasiłki celowe i w naturze 100 000,00 100 000,00 100 dotacja celowa na do Ŝywianie dzieci w szkole 106 000,00 105 971,20 99 *Podstawa: Dane GOPS w Raci ąŜ u (2007)

Rodzaj pomocy Nakłady Ilo ść osób/ilo ść świadcze ń 2006 2007 2006 2007 Zasiłki stałe 125742 148195 40/381 41/402

Zasiłki rodzinne 1834464 2022423 873/29712 831/28505

Zasiłki piel ęgnacyjne 345114 356490 195/2348 194/2330

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 29

Zasiłki okresowe 136747 111518 170/638 128/554

Składki na ubezp. 17400 15187 10/128 9/117 emerytalne i rentowe Ogółem dotacja 2459467 2653813 1288/33207 1203/31908

*Podstawa: Dane GOPS w Raci ąŜ u (2007)

Staro ść jest jednym nie uniknionym okresem naszego Ŝycia. Odizolowanie starszego człowieka od środowiska, z którym si ę z Ŝył, ograniczenie kontaktów z bliskimi jak równie Ŝ skierowanie jego aktywno ści na zupełnie nowe tory przyspiesza proces starzenia. W tym okresie ludzie zaczynaj ą si ę zmienia ć, s ą mniej sprawni i cz ęsto wymagaj ą otoczenia ich opiek ą ze strony rodziny, a w ostateczno ści otoczenia pomoc ą środowiskow ą i pomoc ą instytucjonaln ą. W zwi ązku z potrzebami rosn ącej liczby ludzi starych i przewlekle chorych zachodzi potrzeba rozbudowania usług opieku ńczych aby utrzyma ć ich jak najdłu Ŝej w środowisku. Zaspokojenie potrzeb tej grupy ludzi jest głównym stymulatorem zadowolenia i satysfakcji z dotychczasowego Ŝycia. Po przekroczeniu staro ści nasilaj ą si ę potrzeby zwi ązane z pomoc ą medyczn ą, opiek ą i wsparciem. Ludzie Ci odczuwaj ą ogromn ą potrzeb ę akceptacji, pełnego uczestnictwa w Ŝyciu codziennym. Aby poprawi ć funkcjonowanie tej grupy ludzi głównym zadaniem jest zwi ększy ć usługi opieku ńcze i zakupie środka lokomocji do szybszego zaspokojenia potrzeb. Na terenie gminy zamieszkuje 1565 osób w wieku poprodukcyjnym. Usługami opieku ńczymi obj ętych jest 27 osób.

Gminny O środek Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u działa na podstawie: • ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (tj. Dz. U. Nr 15 z 2003 r., poz. 148 z pó źn. zm.); • ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (t.j. Dz. U. Nr 142 z 2001 r., poz.1591 z pó źn. zm.) • ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 54, poz. 593 z pó źn. zm.) Aktualnie GOPS w Raci ąŜ u zatrudnia 30 pracowników. S ą to: kierownik, 4 pracowników socjalnych, 1 pracownik biurowy, 2 pracowników zajmuj ących si ę świadczeniami rodzinnymi, sprz ątaczka, kierowca oraz 20 opiekunek domowych. Teren gminy podzielono na 4 rejony socjalne obejmuj ące po 13 miejscowo ści ka Ŝdy. Ka Ŝdemu z rejonów przypisano jednego

30 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 pracownika socjalnego. Pracownicy merytoryczni GOPS posiadaj ą wymagane przepisami prawa kwalifikacje, 2 pracowników uko ńczyło studia.

10. GMINA RACI Ąś NA TLE POZOSTAŁYCH GMIN POWIATU PŁO ŃSKIEGO

Powierzchnia i ludno ść Gmina Raci ąŜ jest najwi ększ ą gmin ą powiatu pło ńskiego pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni i najwi ększ ą (spo śród gmin wiejskich), je Ŝeli chodzi o liczb ę mieszka ńców. Gęsto ść Powierzchnia Liczba Gmina zaludnienia km 2 mieszka ńców osób/km 2 Baboszewo 162 8338 51 Czerwi ńsk 146 8358 57 Dzierz ąŜ nia 102 4139 40 Joniec 73 2585 35 Naruszewo 160 7096 44 Nowe Miasto 118 4922 41 Pło ńsk 127 7008 55 Raci ąŜ 249 9546 38 Sochocin 120 6292 52 Załuski 112 5713 51 Miasto Pło ńsk 11 22700 2063 Miasto Raci ąŜ 4 4793 1198 Łącznie 1384 91490 66 *Podstawa: Dane GUS (2002 r.) Bezrobocie w poszczególnych gminach powiatu pło ńskiego Liczba Gmina w tym kobiet bezrobotnych Baboszewo 772 362 Czerwi ńsk 544 257 Dzierz ąŜ nia 297 141 Joniec 160 89 Naruszewo 536 253 Nowe Miasto 446 208 Pło ńsk 697 339 Raci ąŜ 970 480 Sochocin 597 315 Załuski 425 210 Miasto Pło ńsk 2200 1099

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 31 Miasto Raci ąŜ 634 341 *Podstawa: Dane GUS (2002 r.) Dochody i wydatki bud Ŝetów gmin w powiecie pło ńskim

Gmina Dochody Wydatki

Baboszewo 13 858 474 14 022 479 Czerwi ńsk 11 643 567 11 357 218 Dzierz ąŜ nia 5 987 424 5 984 865 Joniec 3 592 810 3 637 231 Naruszewo 9 544 956 9 754 448 Nowe Miasto 7 398 015 7 559 718 Pło ńsk 8 054 759 7 616 218 Raci ąŜ 13 430 139 13 060 992 Sochocin 8 429 713 10 016 306 Załuski 9 296 160 8 858 997 Miasto Pło ńsk 35 326 779 35 500 610 Miasto Raci ąŜ 9 841 647 13 287 534 *Podstawa: Dane GUS (2002 r.)

32 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 V. ANALIZA SWOT 1. Badanie ankietowe Opracowywanie Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych opiera si ę na zało Ŝeniu, iŜ koncepcja poprawy sytuacji w gminie nie mo Ŝe powsta ć jedynie w oparciu o dokumenty i przemy ślenia urz ędników lub zewn ętrznych ekspertów. Niew ątpliwie konieczne jest poznanie opinii mieszka ńców. Dlatego te Ŝ do pracy nad dokumentem zaanga Ŝowana została społeczno ść lokalna. Elementem uspołecznienia procesu budowy Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych było przeprowadzenie badania ankietowego na terenie gminyLiczba respondentów wynosiła 158

W jakim stopniu jest Pan(i) zadowolony z nast ępuj ących warunków Ŝycia w gminie

bardzo bardzo bardzo bardzo Prosz ę zaznaczy ć przy ka Ŝdym stwierdzeniu poni Ŝej jedn ą z

mo Ŝliwych odpowiedzi od 0 do 4 zadowolony(a) zadowolony(a) niezadowolony(s) niezadowolony(a) niezdecydowany(a) Organizacja czasu wolnego (koła zainteresowa ń, kluby 1 0 1 2 3 4 sportowe) 2 Dost ęp do Internetu 0 1 2 3 4 3 Dost ęp do informacji na temat wydarze ń w gminie 0 1 2 3 4 4 Dost ęp do kultury: biblioteka, koncerty, wystawy 0 1 2 3 4 5 Organizacja imprez cyklicznych gminie 0 1 2 3 4 6 Dost ępno ść doradztwa psychologiczno-prawnego 0 1 2 3 4 7 Poziom opieki społecznej 0 1 2 3 4 8 Poziom opieki zdrowotnej 0 1 2 3 4 9 Bezpiecze ństwo publiczne 0 1 2 3 4 10 Warunki mieszkaniowe 0 1 2 3 4 11 Miejsca rekreacji (np. parki, skwery, place zabaw) 0 1 2 3 4 12 Jako ść szkół 0 1 2 3 4 13 Dost ępno ść przedszkoli 0 1 2 3 4 14 śywotno ść lokalnej tradycji i historii w codziennym Ŝyciu 0 1 2 3 4 15 Siła wi ęzi mi ędzyludzkich integruj ących mieszka ńców 0 1 2 3 4 16 Dost ępno ść handlu i usług 0 1 2 3 4 17 Poziom udziału mieszka ńców w Ŝyciu publicznym gminy 0 1 2 3 4

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 33 Ad. 1 Organizacja czasu wolnego (koła zainteresowa ń, kluby sportowe)

"3" "4" "0" 16% 1% 8%

"1" 31%

"2" 44%

Ad. 2 Dost ęp do Internetu

"4" "0" 4% 6% "1" 16% "3" 34%

"2" 40%

34 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Ad. 3 Dost ęp do informacji na temat wydarze ń w gminie

"4" "0" 1% 6% "1" "3" 16% 34%

"2" 43% Ad. 4 Dost ęp do kultury: biblioteka, koncerty, wystawy

"4" "0" "3" 2% 11% 26% "1" 18%

"2" 43% Ad. 5 Organizacja imprez cyklicznych gminie

"4" "0" "3" 3% 5% 23% "1" 27%

"2" 42% Ad. 6

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 35 Dost ępno ść doradztwa psychologiczno-prawnego

"4" "0" "3" 1% 10% 22% "1" 24%

"2" 43% Ad. 7 Poziom opieki społecznej

"4" "0" 3% 4% "1" "3" 20% 27%

"2" 46%

Ad. 8 Poziom opieki zdrowotnej

"4" "0" "3" 1% 7% 23% "1" 21%

"2" 48%

36 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Ad. 9 Bezpiecze ństwo publiczne

"4" "0" 2% 5% "1" "3" 20% 33%

"2" 40% Ad. 10 Warunki mieszkaniowe

"4" "0" 3% 2% "1" 20% "3" 34%

"2" 41% Ad. 11 Miejsca rekreacji (np. parki, skwery, place zabaw)

"4" "0" "3" 2% 11% 18% "1" 22%

"2" 47%

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 37

Ad. 12 Jako ść szkół

"4" "0" "1" 3% 2% 15%

"3" 40%

"2" 40%

Ad. 13 Dost ępno ść przedszkoli

"4" "0" "1" 3% 3% 16% "3" 30%

"2" 48% Ad. 14 śywotno ść lokalnej tradycji i historii w codziennym Ŝyciu

38 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 "4" "0" "3" 4% 8% 19% "1" 21%

"2" 48% Ad. 15 Siła wi ęzi mi ędzyludzkich integruj ących mieszka ńców

"4" "3" "0" 1% 18% 8% "1" 24%

"2" 49% Ad. 16 Dost ępno ść handlu i usług

"0" "4" "1" 2% 3% 16%

"3" 45% "2" 34%

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 39 Ad. 17 Poziom udziału mieszka ńców w Ŝyciu publicznym gminy

"4" "0" "3" 1% 8% 20% "1" 22%

"2" 49%

Efektem przeprowadzonych bada ń ankietowych było poznanie ogólnej opinii mieszka ńców na temat gminy i jej problemów oraz zebrania informacji o sprawach, których załatwienie mieszka ńcy uwa Ŝaj ą za wa Ŝne.

2. UWAGI OGÓLNE

Analiza SWOT jest jedn ą z najprostszych i najcz ęś ciej stosowanych technik analitycznych. Skrót SWOT pochodzi od czterech angielskich słów: Strenghts (silne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagro Ŝenia). Powy Ŝsze poj ęcia nale Ŝy rozumie ć nast ępuj ąco: • SZANSE - to zewn ętrzne zjawiska i tendencje wyst ępuj ące w otoczeniu, które odpowiednio wykorzystane b ędą impulsem rozwoju oraz osłabi ą wyst ępuj ące negatywne zjawiska. • ZAGRO śENIA - to wszystkie zewn ętrzne zjawiska postrzegane jako bariery dla rozwoju gminy, utrudnienia, dodatkowe koszty działania. Istnienie zagro Ŝeń musi by ć brane pod uwag ę przy planowaniu podejmowanych działa ń. • MOCNE STRONY - to walory wynikaj ące z uwarunkowa ń wewn ętrznych gminy, które w pozytywny sposób wyró Ŝniaj ą j ą spo śród innych. Mocne strony mog ą by ć zarówno obiektywnie dane przez natur ę (np. liczba osób w wieku produkcyjnym) jak i by ć zasług ą lokalnej społeczno ści (np. wysoki poziom mobilno ści i przedsi ębiorczo ści). • SŁABE STRONY - to konsekwencja ogranicze ń zasobów i niedostatecznego ukształtowania uwarunkowa ń wewn ętrznych. Mog ą one dotyczy ć całej gminy, jak i jej

40 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 cz ęś ci. Mog ą dotyczy ć wszystkich aspektów funkcjonowania gminy, b ądź jej poszczególnych elementów. Wła ściwe zdiagnozowanie poszczególnych czynników pozwoli na osi ągni ęcie celów, którym słu Ŝy analiza SWOT. Celem tym jest: • unikanie zagro Ŝeń, • wykorzystywanie szans, • wzmacnianie słabych stron, • opieranie si ę na mocnych stronach.

Poni Ŝej przedstawiono dwie tabele analizy SWOT. W jednej prezentowane s ą mocne i słabe strony gminy, w drugiej za ś szanse i zagro Ŝenia. Z uwagi na materi ę opracowywanego dokumentu z zakresu polityki społecznej zagadnienia uj ęte w tabelach ograniczono do sfer maj ących wpływ na polityk ę społeczn ą.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 41 3. TABELE ANALIZY SWOT

Mocne strony Słabe strony • środowisko naturalne w • dominacja rolnictwa skutkuj ąca nienaruszonym stanie, wolne od niewielkimi mo Ŝliwo ściami przemysłu i zanieczyszcze ń; dywersyfikacji prowadzonej • ekologiczne rolnictwo o du Ŝych działalno ści gospodarczej; zdolno ściach dostosowawczych; • du Ŝy udział dróg o nawierzchni • istnienie terenów do lokowania gruntowej w kategorii dróg gminnych; działalno ści gospodarczej i • niedostatecznie rozwini ęty system usługowej; selektywnej zbiórki odpadów oraz • sąsiedztwo dróg krajowych niewystarczaj ąca świadomo ść umo Ŝliwiaj ące stosunkowe dobre mieszka ńców gminy w tym zakresie; poł ączenia krajowe; • niezadowalaj ący wska źnik • rozwini ęta infrastruktura techniczna w skanalizowania gminy, brak lokalnych postaci wodoci ągów, sieci rozwi ąza ń w postaci grupowych i energetycznych, telefonii przewodowej przydomowych oczyszczalni ścieków; umo Ŝliwiaj ąca nieskr ępowane • niepokoj ąco wysokie wska źniki prowadzenie działalno ści bezrobocia na terenie gminy, gospodarczej; zwłaszcza w grupie osób młodych • prorozwojowa polityka władz gminy i absolwentów; doceniaj ących wag ę rozwoju • niezadowalaj ący poziom gospodarczego; wykształcenia mieszka ńców; • działalno ść społeczna grupy • niska siła nabywcza miejscowej aktywnych liderów w śród lokalnej ludno ści oznaczaj ąca niski poziom społeczno ści; popytu wewn ętrznego warunkuj ącego • kompetentne i sprawne działanie rozwój lokalnych przedsi ębiorstw; Gminnego O środka Pomocy • rozdrobnienie rolnictwa oraz Społecznej w Raci ąŜ u; niedostateczne wykorzystanie • zaanga Ŝowana i wykształcona kadra dost ępnych form wspó łpracy pedagogiczna w prowadzonych przez w postaci grup producenckich; gmin ę placówkach o światowych; • apatia du Ŝej cz ęś ci lokalnej • dobry stan techniczny gminnych społeczno ści; obiektów o światowych; • niezadowalaj ący poziom aktywno ści • ni Ŝsze od przeci ętnych wska źniki zawodowej i społecznej mieszka ńców; zachorowalno ści ludno ści • wyst ępowanie postaw roszczeniowych

42 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 spowodowane brakiem czynników i bierno ści w śród osób korzystaj ących środowiskowych; z pomocy społecznej; • ni Ŝsza od przeci ętnej przest ępczo ść • istnienie wielu barier na terenie gminy. architektonicznych utrudniaj ących osób niepełnosprawnym dost ęp do dóbr i usług; • niewielka aktywno ść stowarzysze ń i organizacji społecznych; • niezadowalaj ący stan infrastruktury sportowej i rekreacyjnej na terenie gminy.

Szanse Zagro Ŝenia • utrzymuj ący si ę wzrost gospodarczy • konkurencja pomi ędzy gminami i wynikaj ąca st ąd poprawa jako ści w zabieganiu o środki pomocowe oraz Ŝycia ludno ści; lokalizacje inwestycji; • dotacje z Unii Europejskiej • zatrzymanie si ę rozwoju przyznawane w ramach funduszy gospodarczego; pomocowych; • niewła ściwa polityka pa ństwa wobec • wyhamowanie negatywnych trendów samorz ądów; dotycz ących migracji oraz wzrost • odpływ najbardziej przedsi ębiorczych i liczby urodze ń spowodowanych wykształconych osób z terenu gminy; prorodzinn ą polityk ą pa ństwa; • utrudnienia organizacyjne w dost ępie • utrzymanie si ę pozytywnych trendów do środków pomocowych UE, brak dotycz ących podnoszenia poziomu wystarczaj ących środków na „wkład wykształcenia w śród mieszka ńców; własny”; • efekty realizowanych w skali krajowej, • tendencje dotycz ące wzrostu wojewódzkiej i powiatowej programów przest ępczo ści na terenie gminy, w zakresie polityki społecznej, zwłaszcza w odniesieniu do nieletnich koordynacja tych działa ń. i młodocianych; • dalsze pogarszanie opłacalno ści produkcji rolnej i ubo Ŝenie mieszka ńców; • rozwarstwianie si ę społecze ństwa, podział na biednych i bogatych; • dalsze obni Ŝanie standardów

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 43 podstawowych usług zdrowotnych finansowanych w ramach NFZ; • powi ększanie si ę obszarów patologii społecznych na terenie gminy, pojawianie si ę nowych zagro Ŝeń (narkomania); • bierno ść i pasywno ść osób obj ętych pomoc ą społeczn ą, nasilanie si ę postaw roszczeniowych; • niewystarczaj ący strumie ń środków na zadania pomocy społecznej.

4. PODSUMOWANIE ANALIZY SWOT

Jak wynika z tabeli analizy SWOT wiele zagro Ŝeń dla rozwoju gminy sytuuje si ę w sferze szeroko rozumianej polityki społecznej. Takie zjawiska jak bezrobocie i ubóstwo z jednej strony s ą wynikiem okre ślonych procesów społeczno - gospodarczych, z drugiej za ś same potrafi ą generowa ć nowe problemy w postaci uzale Ŝnie ń czy przemocy w rodzinie. Ich rozwi ązanie wymaga kompleksowego podej ścia do zastanej rzeczywisto ści, ze szczególnym uwzgl ędnieniem osób, które zagro Ŝone s ą wykluczeniem społecznym. Jak pokazuj ą dotychczasowe do świadczenia łatwo sta ć si ę beneficjentem systemu pomocy społecznej, o wiele trudniej jednak powróci ć na drog ę samodzielno ści i odpowiedzialno ści za byt własny i losy rodziny. Dlatego te Ŝ w proponowanych działaniach poło Ŝono du Ŝy nacisk na profilaktyk ę, działania edukacyjne i terapeutyczne.

44 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 VI. STRATEGIA DZIAŁA Ń

1. OKRE ŚLENIE MISJI GMINY

Działalno ść władz gminy ukierunkowana jest na zapewnienie jej mieszka ńcom jak najlepszych warunków Ŝycia i wszechstronnych mo Ŝliwo ści rozwoju. Solidaryzm społeczny i potrzeba harmonijnego, zrównowa Ŝonego rozwoju nakazuje równocze śnie zwraca ć szczególn ą uwag ę na te jednostki i grupy społeczne, które nie z własnej woli maj ą utrudniony dost ęp do dóbr i usług, które ze wzgl ędu na uwarunkowania społeczne i osobiste sytuacje nie bior ą udziału w Ŝyciu społecznym oraz nie s ą w stanie w sposób naturalny korzysta ć z dokonuj ących si ę procesów rozwoju. Tak rozumiana polityka społeczna pozwala sformułowa ć misj ę gminy Raci ąŜ w zakresie polityki społecznej. Jest ni ą Poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy, ze szczególnym uwzgl ędnieniem osób wykluczonych społecznie i zagro Ŝonych takim wykluczeniem. W celu realizacji misji wytypowano 6 obszarów interwencji. W ka Ŝdym z obszarów wytyczono cele do osi ągni ęcia oraz przedstawiono oczekiwane rezultaty proponowanych działa ń. Strategi ę działa ń w ka Ŝdym z obszarów uj ęto w formie przejrzystej tabeli pozwalaj ącej na cało ściowy ogl ąd przyszłych zamierze ń. Zamierzeniem lokalnego samorz ądu jest doprowadzenie gminy do takiego poziomu rozwoju społeczno – gospodarczego oraz warunków Ŝycia mieszka ńców, które lokowałyby gmin ę na dobrej pozycji w powiecie i województwie w zakresie: bezrobocia, przedsi ębiorczo ści oraz stanu rozwoju infrastruktury technicznej, jak równie Ŝ w zakresie ogólnego poziomu jako ści Ŝycia mieszka ńców. Wizja rozwoju Gminy Raci ąŜ za kilkana ście lat (10-20) to: • Gmina na dobrym poziomie rozwoju przedsi ębiorczo ści • Gmina o nowoczesnym i efektywnym rolnictwie • Gmina b ędąca atrakcyjnym miejscem wypoczynku weekendowego i wakacyjnego • Gmina o dobrym stanie środowiska • Gmina o du Ŝej atrakcyjno ści inwestycyjnej • Gmina zamieszkiwana przez aktywne społecze ństwo

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 45

2. HIERARCHIA CELÓW

2.1 – Ograniczanie bezrobocia na terenie gminy oraz łagodzenie jego negatywnych skutków społecznych

Opis problemu

Bezrobocie ści śle zwi ązane jest z funkcjonowaniem rynku pracy i oznacza wi ększ ą ilo ść osób zdolnych do pracy (i chc ących pracowa ć) ni Ŝ liczba miejsc pracy dla tych osób. Podstawow ą przyczyn ą bezrobocia na obszarze gminy jest bezrobocie strukturalne spowodowane przekształceniami gospodarczymi, zmianami technologicznymi, a tak Ŝe restrukturyzacj ą przemysłu. Sytuacja jest szczególnie dramatyczna na terenach rolniczych, gdzie zatrzymane zostały procesy migracyjne ze wsi do miasta, a rolnictwo nie jest w stanie wygenerowa ć dodatkowych miejsc pracy. Poza swoim wymiarem ekonomicznym bezrobocie (zwłaszcza długotrwałe) wywiera ujemne skutki społeczne. Bezrobocie rodzi negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne, pesymizm i rezygnacj ę. W dłu Ŝszym okresie czasu dochodzi fatalizm i apatia. Bezrobotni trac ą wiar ę w lepsz ą przyszło ść , maj ą poczucie beznadziejno ści, izoluj ą si ę społecznie, redukuj ą do minimum aspiracje Ŝyciowe. Długotrwałe obni Ŝa mobilno ść społeczn ą bezrobotnego i w znacz ący sposób utrudnia znalezienie mu pracy w przyszło ści. Szczególnie alarmuj ący jest poziom bezrobocia w śród kobiet i ludzi młodych. Grupy te posiadaj ą najwi ększy potencjał mo Ŝliwo ści Ŝyciowych i zawodowych, który niewykorzystany oznacza dotkliw ą strat ę dla ogółu społeczno ści, z drugiej działa na jednostki obj ęte bezrobociem szczególnie frustruj ąco Opiek ą społeczn ą z tytułu bezrobocia obj ęto w 2005 r. w gminie Raci ąŜ 581 rodzin, w których Ŝyło 1336 osób. .

46 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Cel podstawowy nr 1 – Ograniczanie bezrobocia na terenie gminy oraz łagodzenie jego negatywnych skutków społecznych

Działania słu Ŝą ce osi ągni ęciu celu Zadania Wska źniki realizacji zadania Realizatorzy

obni Ŝenie o 10% podatku od 1. Podejmowanie działa ń na rzecz pozyskiwanie nowych prowadzenia działalno ści powstawania nowych miejsc pracy w gminie. przedsi ębiorców gospodarczej 2. Współpraca z PUP i organizacjami pozarz ądowymi w celu przygotowania i organizowanie prac interwencyjnych i zatrudnianie 5 osób rocznie do pracy realizacji projektów na rzecz przeciwdziałania robót publicznych w urz ędzie lub na terenie gminy bezrobociu, itp. Wójt Gminy, Gminny 3. Aktywne formy przeciwdziałania organizowanie szkole ń dla dokształcanie dla 30 osób Ośrodek Pomocy bezrobociu, itp. bezrobotnych miesi ęcznie Społecznej w Raci ąŜ u, 4. Organizowanie pomocy psychologa w celu Powiatowy Urz ąd Pracy zorganizowanie konsultacji z udost ępnienie pomieszczenia w eliminacji negatywnych skutków w Pło ńsku, pracodawcy psychologiem urz ędzie raz w miesi ącu psychospołecznych bezrobocia. (sta Ŝe), organizacje pozarz ądowe 5. Działania na rzecz dostosowania profili kształcenia placówek o światowych szczebla organizowanie nowych kierunków dofinansowanie 3 nauczycielom ponadgimnazjalnego do potrzeb lokalnego nauki rocznie studiów/kursów rynku pracy.

6. Działania informacyjne i konsultacyjne na zorganizowanie konsultacji w urz ędzie organizacja centrum pomocy terenie urz ędu gminy dla bezrobotnych z pracownikiem PUP bezrobotnym w urz ędzie poszukuj ących pracy.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ w latach 2006 - 2013 47 2.2 Przeciwdziałanie ubóstwu oraz wspieranie rodzin dotkni ętych ubóstwem

Opis problemu

Ubóstwo definiowane jest jako zjawisko społeczne polegaj ące na braku dostatecznych środków materialnych do zaspokojenia potrzeb Ŝyciowych jednostki lub rodziny. W nauce i polityce interpretacja ubóstwa jest uwarunkowana ró Ŝnymi postawami warto ściuj ącymi. Spór dotyczy zarówno istoty ubóstwa, jego kryteriów i mierników, przyczyn ubóstwa, jak i sposobów walki z nim, zwłaszcza roli pa ństwa, samopomocy i solidarno ści społecznej oraz samo odpowiedzialno ści jednostki. Jednak Ŝe w ka Ŝdym przypadku oznacza ono dyskomfort osób bezpo średnio dotkni ętych tym problemem społecznym. W gminie Raci ąŜ podstawowymi przyczynami ubóstwa s ą: • Bezrobocie – jak przedstawiono w cz ęś ci opisowej ponad 85% bezrobotnych nie ma prawa do zasiłku, a ok. 40% bezrobotnych pozostaje bez pracy przez okres powy Ŝej dwóch lat. Bezrobocie szczególnie dotkliwie odczuwane jest w gminach wiejskich, po likwidacji PGR i upadku lokalnych zakładów pracy. • Zatrzymanie migracji ze wsi do miasta – wysokie ceny mieszka ń, jak i trudno ści na rynku pracy w miastach spowodowały zahamowanie procesów migracyjnych. W wyniku tych zjawisk wzrasta ukryte bezrobocie na wsi. • Wielodzietno ść – Nawet wy Ŝsze od przeci ętnego uposa Ŝenie rodzica zmusza wielodzietn ą rodzin ę (np. 2+6) do Ŝycia poni Ŝej minimum socjalnego. Sytuacja staje si ę szczególnie dramatyczna, kiedy rodzina wielodzietna dotkni ęta jest bezrobociem i uzale Ŝnieniami. Wg bada ń GUS ponad 70% rodzin wielodzietnych w Polsce Ŝyje w ubóstwie. • Alkoholizm – uzale Ŝnienie nawet jednego z rodziców cz ęsto oznacza katastrof ę finansow ą dla całej rodziny. Uzale Ŝniony nie tylko, Ŝe sam nie przysparza rodzinie dochodów to cz ęsto pozbawia rodzin ę środków zdobywanych przez pozostałych jej członków. Jak wynika z tabeli dotycz ącej pomocy społecznej w gminie pomoc ą w zakresie ubóstwa obj ęto 1083 rodziny, w których Ŝyły 3843 osoby. .

48 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Cel podstawowy nr 2 – Przeciwdziałanie ubóstwu oraz wspieranie rodzin dotkni ętych ubóstwem

Działania słu Ŝą ce osi ągni ęciu celu Zadania Wska źniki realizacji zadania Realizatorzy

1. Działania ratunkowe polegaj ące na udzielaniu dora źnej pomocy w formie docieranie z pomoc ą do obecnie ok. 1200 osób planowane pieni ęŜ nej - świadcze ń rodzinnych, dodatków najbiedniejszych osób zwi ększenie o około 10% mieszkaniowych, zasiłków i stypendiów dla dzieci i młodzie Ŝy.

2. Działania polegaj ące na udzielaniu świadcze ń w formie niepieni ęŜ nej – dotacja na dofinansowanie 30 obiadów w pomoc dzieciom z biednych rodzin posiłki dzieci w szkole, zakup podr ęczników, szkołach usługi opieku ńcze w miejscu zamieszkania Wójt Gminy, Gminny 3. Łagodzenie skutków ubóstwa poprzez zatrudnienie ok. 10 osób rocznie do organizowanie prac interwencyjnych i Ośrodek Pomocy organizowanie robót publicznych i prac utrzymywania porz ądku na terenie robót publicznych Społecznej w Raci ąŜ u, społecznie u Ŝytecznych. gminy Powiatowy Urz ąd Pracy w Pło ńsku, Szkoły, 4. Praca socjalna z beneficjentami maj ąca na organizowanie szkole ń ze finansowanie kosztów dokształcania Sołtysi, Radni, Poradnia celu wskazanie umiej ętnego sposobu odkrycia specjalistami 5 szkole ń rocznie Zdrowia Psychicznego w i wykorzystania ich własnych zasobów, itp. Pło ńsku, Kuratorzy Sądowi. 5. Stałe doskonalenie współpracy pomi ędzy pozyskiwanie partnerów do pomocy ró Ŝnymi instytucjami i organizacjami pozyskanie 5 partnerów rocznie ubogim zajmuj ącymi si ę problemem ubóstwa. 6. Stała weryfikacja przyznawanych świadcze ń (głównie pieni ęŜ nych), tak, aby kontrolowanie wydatków GOPS na stworzenie systemu analizy przyznawana pomoc trafiała do osób pomoc ubogim wydatków rzeczywi ście jej potrzebuj ących. 7. Wszelkie formy aktywizacyjne np. koła organizowanie wycieczek, koloni, zainteresowa ń, wycieczki, spotkania zaj ęć dodatkowych, kólek ok. 100 dzieci, młodzie Ŝy rocznie integracyjne itp. zainteresowa ń Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ w latach 2006 - 2013 49

2.3 – Poprawa funkcjonowania rodzin patologicznych i zagro Ŝonych patologiami.

Opis problemu

W zło Ŝonej rzeczywisto ści społecznej, tam gdzie wyst ępuj ą ubóstwo, bezrobocie i uzale Ŝnienia szczególnie dramatyczny jest los dzieci. Cz ęsto wychowuj ą si ę one w dysfunkcjonalnych rodzinach. Dzieci bywaj ą niedo Ŝywione i zaniedbane, do świadczaj ą przemocy z strony dorosłych. Poza tymi oczywistymi niedostatkami nale Ŝy zauwa Ŝyć, Ŝe warunki finansowe w du Ŝym stopniu decyduj ą o szansach edukacyjnych młodego pokolenia. Dzieci z biednych rodzin zagro Ŝone s ą utrwalaniem negatywnych wzorców społecznych, poniewa Ŝ wzrastaj ą w środowisku, w którym zanikaj ą wzorce społeczne. Powoduje to zjawisko dziedziczenia ubóstwa i dysfunkcji wyst ępuj ących w rodzinie. Dlatego tak wa Ŝne s ą działania zarówno sferze edukacji i profilaktyki, jak i rozbudowany system świadcze ń pieni ęŜ nych. Uzupełnieniem działa ń na rzecz dziecka jest akcja do Ŝywiania dzieci w szkołach oraz wyposa Ŝania ich w niezb ędne przybory szkolne. Z tytułu bezradno ści w sprawach opieku ńczo - wychowawczych i opieki nad dzieckiem pomoc ą społeczn ą w gminie Raci ąŜ w 2005 r. obj ęto 94 rodziny, w których Ŝyły 432 osoby.

50 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Cel podstawowy nr 3 – Poprawa funkcjonowania rodzin patologicznych i zagro Ŝonych patologiami

Działania słu Ŝą ce osi ągni ęciu celu Zadania Wska źniki realizacji zadania Realizatorzy

zorganizowanie spotka ń dla rodzin 1. Informowanie rodzin o dost ępnych formach wykorzystywanie wszelkich sposobów raz na kwartał, przygotowanie pomocy. informowania mieszka ńców broszury

organizacja imprez rodznnych, 2. Promocja warto ści rodzinnych. zorganizowanie 2 pikników rocznie pikników Wójt Gminy, Gminny 3. Edukacja dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych w wprowadzenie do programu zaj ęć w organizowanie zaj ęć w szkołach z Ośrodek Pomocy zakresie nowoczesnych metod szkole raz w mieis ącu tematyki" wychowania do Ŝycia w rodzinie Społecznej w Raci ąŜ u, wychowawczych. śycia w rodzinie" Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w 4. Koordynacja działa ń i współpraca o środka Pło ńsku, Szkoły, S ądy, pomocy społecznej, szkoły, instytucji stworzenie gminnego zwi ązku spotkania w urz ędzie co najmniej raz Kuratorzy, Komisja do ko ścielnych w zakresie wsparcia udzielanego zwalczania patologii w miesi ącu spraw przeciwdziałania rodzinie, itp. przemocy, parafie, 5. Działania korekcyjno – edukacyjne maj ące zwi ązki nieformalne, na celu ograniczenie przemocy w rodzinie kierowanie na badania potencjalnych kontakty z Poradni ą Zdrowia w pozostałe organizacje skierowane do potencjalnych sprawców sprawców przemocy Pło ńsku społeczne przemocy w rodzinie. 6. Stworzenie dzieciom i młodzie Ŝy alternatywnych metod sp ędzania wolnego stworzenie ogólnodost ępnej miejsce przystosowane dla potrzeb czasu - świetlice środowiskowe, kawiarenki kawiarenki inernetowej młodzie Ŝy gotowe w 2009r internetowe, zaj ęcia sportowe, zaj ęcia edukacyjne, itp.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ w latach 2006 - 2013 51 2.4 – Przeciwdziałanie i łagodzenie skutków alkoholizmu na terenie gminy

Opis problemu

Spo Ŝywanie alkoholu w nadmiernych ilo ściach niesie ze sob ą wiele negatywnych konsekwencji, a w skrajnym wypadku prowadzi do uzale Ŝnienia. Konsekwencje nadu Ŝywania alkoholu s ą wielorakie. Mo Ŝna je podzieli ć na: • fizjologiczne (zatrucia, choroby narz ądów wewn ętrznych); • problemy psychologiczne i egzystencjalne (próby samobójcze, wyobcowanie, zamkni ęcie si ę w sobie); • problemy wypadków (wypadki w pracy i wypadki drogowe); • dotycz ące zachowania i ról społecznych. Alkoholizm jest powa Ŝnym problemem społecznym, rzutuj ącym na pozostałe sfery Ŝycia i generuj ącym inne problemy społeczne. W szczególno ści alkohol prowadzi do wzrostu przest ępczo ści, pogł ębia ubóstwo, wywołuje przemoc w rodzinie. Dotyka coraz cz ęś ciej młodzie Ŝ, a w skrajnych przypadkach nawet dzieci w wieku szkolnym. Aby go zwalczy ć potrzebne s ą nie tylko programy dla ju Ŝ uzale Ŝnionych, ale równie Ŝ działania profilaktyczne zapobiegaj ące uzale Ŝnieniom. Spowodowane jest to ofensyw ą reklamow ą zwłaszcza producentów piwa, adresowan ą do ludzi młodych. Kampanie reklamowe odniosły po Ŝą dany z punktu widzenia wytwórców efekt i spo Ŝycie piwa systematycznie wzrasta. Osoby te nara Ŝone s ą na zwi ększone ryzyko rozwoju choroby alkoholowej. W gminie Raci ąŜ opiek ą społeczn ą z tytułu alkoholizmu obj ętych było w 2005 r. 112 rodzin, w których Ŝyło 256 osób.

52 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Cel podstawowy nr 4 – Przeciwdziałanie i łagodzenie negatywnych skutków alkoholizmu na terenie gminy

Działania słu Ŝą ce osi ągni ęciu celu Zadania Wska źniki realizacji zadania Realizatorzy

1. Realizacja programów terapeutycznych dla współpraca w organizowaniu pomocy ilo ść osób bior ących czynny udział w mieszka ńców gminy. z PCPR w Pło ńsku terapii

2. Rozmowy motywacyjne, obj ęcie pomoc ą organizacja spotka ń dla terapeutyczn ą, psychospołeczn ą osób, które ilo ść osób bior ących udział Anonimowych Alkoholików podj ęły leczenie odwykowe. Wójt Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy 3. Wspieranie i wł ączenie si ę do kampanii wspólpraca ze Starostwem Społecznej w Raci ąŜ u, ogólnopolskich, regionalnych, lokalnych w Powiatowym w organizowaniu liczba zorganizowanych imprez Powiatowe Centrum zakresie uzale Ŝnie ń i przemocy wobec dzieci. masowych imprez kulturalnych Pomocy Rodzinie w Pło ńsku, Szkoły, Komisja do Spraw 4. Wdra Ŝanie programów edukacyjnych Przeciwdziałania skierowanych do sprzedawców napojów Alkoholizmowi, Poradnia alkoholowych oraz działa ń kontrolnych i organizowanie kontroli przestrzegania liczba nieprzestrzegania zakazu Psychologiczno interwencyjnych maj ących na celu zakazu przez sprzedawców Pedagogiczna, Parafie, ograniczanie dost ępno ści napojów Policja, Organizacje alkoholowych i przestrzeganie zakazu Pozarz ądowe, Grupy sprzeda Ŝy alkoholu osobom poni Ŝej 18 rok Samopomoco aktywna współpraca z nauczycielami w celu przygotowania oferty spotkania raz na kwartał nauczycieli z 5. Działania edukacyjne w szkołach. dodatkowych zaj ęć edukacji pracownikami GOPS nieformalnej oraz zaj ęć pozalekcyjnych

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ w latach 2006 - 2013 53 2.5 – Działania na rzecz integracji osób niepełnosprawnych, starszych i przewlekle chorych.

Opis problemu

Niepełnosprawno ść to stan, w którym uszkodzenie i niewła ściwe funkcjonowanie organizmu człowieka powoduje utrudnianie, ograniczanie lub uniemo Ŝliwianie wykonywania zada ń Ŝyciowych i zawodowych oraz wypełnianie ról społecznych, bior ąc pod uwag ę wiek, płe ć oraz czynniki środowiskowe, społeczne i kulturowe tych osób. Niepełnosprawno ść dotyka zatem wszystkich aspektów Ŝycia człowieka, wpływa na jego mo Ŝliwo ści rozwojowe, bezpo średnio przekłada si ę na jako ść Ŝycia. Z punktu widzenia przepisów prawa osobami niepełnosprawnymi s ą te, wobec których zespoły orzekaj ące orzekły, w jakim stopniu została naruszona sprawno ść organizmu. Obecnie stosowane s ą trzy stopnie niepełnosprawno ści: znaczny, umiarkowany i lekki. Najcz ęś ciej wyst ępuj ącą niepełnosprawno ści ą jest niepełnosprawno ść fizyczna (uszkodzenia narz ądów ruchu i osoby z przewlekłymi schorzeniami narz ądów wewn ętrznych), nast ępnie niepełnosprawno ść sensoryczna (uszkodzenia zmysłów – słuchu i wzroku, mowy). Stosunkowo najrzadsz ą niepełnosprawno ści ą jest niepełnosprawno ść psychiczna (osoby umysłowo upo śledzone oraz osoby psychicznie chore). Niepełnosprawno ść w bezpo średni sposób wpływa na sytuacj ę społeczn ą osób ni ą dotkni ętych. Poza oczywistymi barierami do pokonania w Ŝyciu codziennym (bariery architektoniczne, trudno ści w porozumiewaniu si ę, trudno ść w znalezieniu pracy) osoby te mog ą reagowa ć odrzuceniem kontaktów ze społecze ństwem, wytwarza ć w sobie poczucie ni Ŝszej warto ści, pogł ębiaj ąc tym samym stopie ń izolacji. Dlatego tak wa Ŝnym jest, by osoby te mogły normalnie funkcjonowa ć w lokalnej społeczno ści, czu ć si ę jego pełnowarto ściowymi członkami. Działaniami pozwalaj ącymi na łagodzenie skutków niepełnosprawno ści jest szeroko rozumiana rehabilitacja, jednak nale Ŝy pami ęta ć o podejmowaniu działa ń maj ących na celu niedopuszczanie do powstawania niepełnosprawno ści w przyszło ści (promocja zdrowego stylu Ŝycia, rozwój bazy sportowej, profilaktyka). Opiek ą społeczn ą z tytułu niepełnosprawno ści obj ęto w 2005 r. w gminie 64 rodziny, w których Ŝyło 118 osób.

54 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Cel podstawowy nr 5 – Działania na rzecz integracji osób niepełnosprawnych, starszych i przewlekle chorych.

Działania słu Ŝą ce osi ągni ęciu celu Zadania Wska źniki realizacji zadania Realizatorzy

zapewnienie opieki domowej poprzez 1. Rozwój usług opieku ńczych dla osób kontraktowanie opiekunek przez aktualnie jest 17 planowane 25 starszych. GOPS

2. Podejmowanie działa ń na rzecz likwidacji barier architektonicznych uniemo Ŝliwiaj ących podjazdy do Urz ędu i poczty, ławki na są 2 b ędą 4 podjazdy i 6 ławek dost ęp do dóbr i usług osobom starszym i przystankach niepełnosprawnym. Wójt Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy 3. Pomoc w okresowym wyr ęczaniu zaanga Ŝowanie wolontariuszy - organizacja centrum wolontariatu w Społecznej w Raci ąŜ u, opiekunów rodzinnych. uczniów szkoły świetlicy gminnej Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pło ńsku, Caritas, 4. Pomoc w wyposa Ŝaniu mieszka ń zakup sprz ętu do 2 mieszka ń według Organizacje chronionych daj ących mo Ŝliwo ść utrzymania zakup sprz ętu AGD potrzeb Pozarz ądowe, Słu Ŝba maksymalnie długiej samodzielno ści. Zdrowia, Wolontariusze 5. Wsparcie dla oddolnych inicjatyw integracyjnych i kulturalnych osób starszych i udost ępnianie lokalu w gminie dla 1 raz w miesi ący razem ze sprz ętem niepełnosprawnych (grupy samopomocowe, Klubu Seniora AUDIO Kluby Seniora itd.). 6. Obj ęcie pomoc ą – opiek ą osób przewlekle zatrudnienie lekarzy specjalistów w 2 etaty w przychodni finansowane chorych. przychodni przez Urz ąd Gminy

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ w latach 2006 - 2013 55 2.6 – Wzmocnienie oddziaływania i intensyfikacja działa ń Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u.

Opis problemu

Ogrom wyzwa ń i problemów społecznych, jakie stoj ą przed słu Ŝbami socjalnymi sprawiaj ą, Ŝe konieczne jest ich wyposa Ŝenie w nowoczesne metody i narz ędzia pracy. W rzeczywisto ści infrastruktura pomocy społecznej w skali lokalnej jest cz ęsto niedoinwestowana, przestarzała technicznie, a same instytucje cierpi ą na braki kadrowe. Najcz ęstsz ą przyczyn ą takiego stanu rzeczy jest brak środków na doposa Ŝenie Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, cho ć cz ęsto wynika to równie Ŝ z braku świadomo ści lokalnych władz i niedoceniania przydatno ści nowoczesnych i sprawnych słu Ŝb socjalnych. Tymczasem rejony pracy socjalnej s ą zbyt du Ŝe w stosunku do szczupłej obsady kadrowej ośrodków. Powoduje to przeci ąŜ enie pracowników, brak czasu na dokładne zapoznanie si ę z poło Ŝeniem potencjalnych klientów pomocy społecznej. Brak równie Ŝ czasu i środków na weryfikacj ę przyznanych świadcze ń, co cz ęsto prowadzi do nadu Ŝyć i nieprawidłowo ści. Sprawne, dobrze wyposa Ŝone, kompetentne słu Ŝby socjalne s ą skuteczniejsze w swoich działaniach, co czyni ich prac ę bardziej wydajn ą i prowadzi do lepszego wykorzystania ograniczonych środków, którymi dysponuj ą.

56 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 Cel podstawowy nr 6 – Wzmocnienie oddziaływania i intensyfikacja działa ń Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u.

Działania słu Ŝą ce osi ągni ęciu celu Zadania Wska źniki realizacji zadania Realizatorzy

Wzmocnienie kadrowe Gminnego O środka zatrudnianie opiekunek z PUP aktualnie jest 17 planowane 25 Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u.

spotkania raz na kwartał z Współpraca GOPS z organizacjami przedstawicielami lokalnych społecznymi, pozarz ądowy i pozostałymi organizowanie wspólnej pomocy, organizacji oraz grup nieformalnych, Wójt Gminy, Gminny instytucjami oraz koordynacja wspólnie pozyskiwanie sponsorów wspólne napisanie 2 projektów Ośrodek Pomocy podejmowanych działa ń. rocznie Społecznej w Raci ąŜ u, Powiatowe Centrum Wprowadzenie nowoczesnych metod pracy i szkolenie ok. 5 rocznie, Pomocy Rodzinie w szkolenie pracowników, podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych w dofinansowanie szkoły teraz 0 b ędzie Pło ńsku, S ądy, Parafie, dofinansowanie nauki kierunkowej GOPS w Raci ąŜ u. 2 Organizacje Pozarz ądowe, pozostałe Udział pracowników GOPS w szkoleniach, co najmniej jedno szkolenie rocznie instytucje. dokstałcanie pracowników kursach, warsztatach. dla pracownika

Wymiana do świadcze ń, korzystanie z kontakty z innymi gminami poprzez jedno spotkanie rocznie gmin powiatu pozytywnych wzorców innych gmin. organizowanie spotka ń pło ńskiego

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy RaciąŜ w latach 2006 - 2013 57 3. PLANOWANE USŁUGI SPOŁECZNE

Nazwa usługi społecznej/projektu: Prowadzenie zaj ęć j ęzyka angielskiego w oddziałach przedszkolnych, przy Szkołach Podstawowych na terenie Gminy Raci ąŜ .

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Oddziały Przedszkolne przy Szkołach Podstawowych

MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Oddziały Przedszkolne przy Szkołach Podstawowych

CELE PROJEKTU Zaplanowana usługa społeczna przyczyni si ę do wszechstronnego rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym oraz wyrównywania szans Ŝyciowych i edukacyjnych.

BENEFICJENCI PROJEKTU Dzieci pi ęcio- i sze ścioletnie

ZAKRES PROJEKTU Zwi ększenie czasu pracy oddziału o 2 godz. tygodniowo (4x30 min) po świ ęcon ą na nauczanie j ęzyka angielskiego

PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT Urz ąd Gminy Raci ąŜ Szkoły Podstawowe Biuro Obsługi Szkół Samorz ądowych

ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO FUNKCJONOWANIA PROJEKTU (szacunkowo) Wyposa Ŝenie pomieszcze ń do prowadzenia zaj ęć poprzez zakup płyt, telewizora, komputera i pomocy dydaktycznych

CZAS REALIZACJI PROJEKTU 1 rok

58 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013

Nazwa usługi społecznej/projektu: Prowadzenie zaj ęć z zakresu kultury i tradycji dla uczniów Szkół Podstawowych i Gimnazjów.

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Szkoły Podstawowe, Gimnazja, Zespoły Szkół

MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Szkoły Podstawowe, Gimnazja, Zespoły Szkół

CELE PROJEKTU Zaplanowane formy realizacji usług skupione są wokół dwóch o środków tematycznych:· - wychowanie przez sztuk ę,· - kultywowanie tradycji regionu, gminy i środowiska. - utworzenie i działalno ść grup teatralnych, których spotkania b ędą odbywały si ę w wymiarze 2 godzin tygodniowo przez cały 2009 rok, - wyposa Ŝenie grup teatralnych w kostiumy, rekwizyty itp., - wyjazdy do teatru dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów z terenu gminy, - warsztaty teatralne pod kierunkiem instruktora, - wyjazdy do Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu dla klas IV – VI i do Muzealnej Szkoły w Grzybowie dla klas O – III szkół podstawowych, - wycieczka szlakiem: Ciechanów – Opinogóra – Gołotczyzna – Pułtusk poł ączona z lekcj ą kulturalnego zachowania si ę przy stole (obiad w Domu Polonii w Pułtusku) dla uczniów gimnazjów, - organizacj ę 4 spotka ń podsumowuj ących realizacj ę zaplanowanych działa ń w formie: - gminnego festynu „Majówka” (przegl ąd repertuaru grup teatralnych – konkurs, degustacja potraw regionalnych, zabawa przy muzyce zespołu), - gminnego pikniku: „ Świ ęto pieczonego ziemniaka” (degustacja da ń z ziemniaków, podsumowanie konkursu plastycznego), - konkursu gminnego dla gimnazjalistów „Recytujemy poetów ziemi mazowieckiej”, - Gminnego spotkania wigilijnego (przegl ąd repertuaru grup teatralnych – konkurs, degustacja potraw wigilijnych). Zaplanowane formy usług tj. wycieczki, pikniki

BENEFICJENCI PROJEKTU Uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów zamieszkałych w gminie Raci ąŜ

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 59 ZAKRES PROJEKTU Spotkania dwugodzinne raz w tygodniu przez cały 2009 rok

PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT Urz ąd Gminy Raci ąŜ Szkoły Podstawowe Gimnazja Biuro Obsługi Szkół Samorz ądowych

ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO FUNKCJONOWANIA PROJEKTU (szacunkowo) Wyposa Ŝenie pomieszcze ń do prowadzenia zaj ęć poprzez zakup płyt, telewizora, komputera i pomocy dydaktycznych, wyposa Ŝenie grup teatralnych w kostiumy, rekwizyty

CZAS REALIZACJI PROJEKTU 1 rok

Nazwa usługi społecznej/projektu: Centrum aktywizacji osób starszych.

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Gminny O środek Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u

MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Miejscem spotka ń tej grupy ludzi b ędzie pomieszczenie w budynku gminnym w miejscowo ści Koziebrody

CELE PROJEKTU 1. Opieka w ró Ŝnym zakresie i charakterze nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi mi ędzy innymi opieka podczas dowo Ŝenia do centrum i odwo Ŝenia, ustalenie wizyt u lekarza, pomoc w wykonywaniu posiłków, pomoc w załatwieniu spraw urz ędowych itp. 2. Organizowanie spotka ń integracyjnych, wigilijnych dla osób starszych, dla których spotkania te stanowi ą niekiedy jedyn ą mo Ŝliwo ść wyj ścia z domu. 3. Organizowanie wycieczek krajoznawczych i kultu religijnego. 4. Spotkania z lud źmi ze świata artystycznego (poeci, grupy teatralne, malarze itp.). 5. Zorganizowanie warsztatów i zaj ęć rehabilitacyjnych.

60 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013

BENEFICJENCI PROJEKTU Osoby starsze i niepełnosprawne

ZAKRES PROJEKTU

PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT Urz ąd Gminy Raci ąŜ Gminny O środek Pomocy Społecznej w Raci ąŜ u

ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO FUNKCJONOWANIA PROJEKTU(szacunkowo) Będzie przeprowadzona adaptacja dwóch pomieszcze ń w tym budynku. Zostanie zakupiony sprz ęt RTV i AGD. Zatrudniona zostanie opiekunka oraz animator osób starszych na ½ etatu.

CZAS REALIZACJI PROJEKTU 1 rok

Nazwa usługi społecznej/projektu: Gminne centrum informacji internetowej.

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Biuro Obsługi Szkół Samorz ądowych w Raci ąŜ u

MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Miejscem funkcjonowania centrum b ędzie siedziba Urz ędu Gminy Raci ąŜ .

CELE PROJEKTU W gminnym centrum mo Ŝna b ędzie korzysta ć z programów biurowych, nagrywa ć płyty CD, skanowa ć zdj ęcia i dokumenty, drukowa ć, a takŜe gra ć, zarówno w gry sieciowe jak i te działaj ące na pojedynczych komputerach. Mo Ŝliwe b ędzie tak Ŝe podł ączenie własnego komputera przeno śnego. Mo Ŝliwe b ędą takie usługi jak udost ępnianie edytorów tekstu i mo Ŝliwo ść zrobienia wydruku, a tak Ŝe wysyłania faksów. Gminne centrum umo Ŝliwi poł ączenie w sobie miejsca spotka ń towarzyskich z dost ępem do zasobów i usług Internetu. Umo Ŝliwi osobom bezrobotnym łatwiejsze poszukiwanie pracy.

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 61

BENEFICJENCI PROJEKTU Osób starsze i niepełnosprawne

ZAKRES PROJEKTU 5 razy w tygodniu po 8 godzin

PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT Urz ąd Gminy Raci ąŜ Biuro Obsługi Szkół Samorz ądowych

ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO FUNKCJONOWANIA PROJEKTU (szacunkowo) W ramach działania przewidziano zakup trzech komputerów stacjonarnych oraz jednego komputera przeno śnego, który b ędzie słu Ŝył głównie dla osób niepełnosprawnych, oraz wyposa Ŝenia sali wraz z doprowadzeniem do sali internetu. Opłaty miesi ęczne za korzystanie z internetu b ędą ponoszone przez Urz ąd Gminy.

CZAS REALIZACJI PROJEKTU 1 rok

4. FINANSOWANIE STRATEGII

Jednym z warunków realizacji celów zawartych w Strategii jest jej finansowanie. Przewiduje si ę nast ępuj ące źródła finansowania proponowanych działa ń: • środki własne pochodz ące z bud Ŝetu gminy finansowane z jej dochodów; • środki przekazane gminie z bud Ŝetu pa ństwa (dotacje); • środki funduszy krajowych (Pa ństwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych); • środki pochodz ące z funduszy pomocowych Unii Europejskiej (Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny); • środki w ramach Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich.

62 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 5. HARMONOGRAM REALIZACJI CELÓW

Rodzaj i zakres działa ń wytyczonych w Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ powoduj ą, Ŝe okres ich realizacji musi by ć stosunkowo długi. Działania w obszarach 1 – 4 s ą tak rozległe, a materia społeczna tak zło Ŝona, Ŝe realizacja celów w tych obszarach przewidywana jest w całym okresie trwania programu w ramach pracy ci ągłej. Wyj ątkiem jest realizacja zada ń w obszarze 5 przewidziana na lata 2006 – 2010 oraz działania w obszarze 6, których wykonanie, cho ć uzale Ŝnione od posiadanych środków, przewidywana jest praca ci ągła. 6. MONITOROWANIE I AKTUALIZACJA STRATEGII Aktualizacje b ędą przeprowadzane w miar ę potrzeb. Ka Ŝda aktualizacja b ędzie zatwierdzana Uchwał ą Rady Gminy. Za aktualizacj ę strategii odpowiada Sekretarz Gminy. Za wdra Ŝanie Strategii jako koordynator odpowiada p. Gabriela Kowalska (Sekretarz Gminy). Koordynatorem realizacji Strategii jest p. Anna Walczewska – Kierownik Gminnego O środka Pomocy Społecznej. W celu śledzenia post ępów w realizacji strategii b ędzie ona na bie Ŝą co monitorowana. Monitorowanie pozwoli z jednej strony na ocen ę oczekiwanych wyników ju Ŝ przyj ętych zada ń, jak i ewentualne korekty w tych zadaniach. Strategia z zało Ŝenia jest dokumentem otwartym, natomiast jej materia (rzeczywisto ść społeczna) podlega ci ągłym zmianom. Dlatego te Ŝ konieczne jest elastyczne reagowanie na pojawiaj ące si ę problemy i wyzwania. Oceny tej dokonywa ć b ędzie powołany przez Wójta Gminy Raci ąŜ Zespół Zadaniowy ds. Wdra Ŝania Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych w osobach: Anna Walczewska, Zbigniew Sadowski, Beata Błaszczak, Monika Konczewska, Anna Ossowska, Małgorzata Chłopik, Barbara Kami ńska, Władysław Kwiatkowski, Mariola Karasiewicz. Zespół przynajmniej raz w roku składał b ędzie Wójtowi sprawozdanie z realizacji Strategii, a tak Ŝe proponował (o ile to b ędzie konieczne) korekty Strategii i uwagi na temat przebiegu zada ń. Monitorowanie umo Ŝliwi: • bie Ŝą cą ocen ę realizacji programów i zada ń oraz osi ągania celów, • prognozowanie ewentualnych zmian warunków realizacji, • dokonanie bie Ŝą cych korekt i poprawek, • podj ęcie działa ń zabezpieczaj ących i naprawczych, • informowanie społeczno ści lokalnej o uzyskanych wynikach

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013 63 VII . ZAKO ŃCZENIE

Opracowanie Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych jest nie tylko wykonaniem ustawowych zada ń gminy. Stanowi ona równie Ŝ wa Ŝny element w komunikacji władz gminnych z mieszka ńcami, wskazuj ąc cele, które władze wspólnoty samorz ądowej maj ą zamiar zrealizowa ć. Cały proces zwi ązany z opracowaniem i realizacj ą strategii przybli Ŝy lokalnej społeczno ści wyst ępuj ące na obszarze gminy problemy socjalne oraz zwróci uwag ę na grupy społeczne zagro Ŝone marginalizacj ą. W efekcie wytyczone cele i poruszone problemy maj ą szans ę dotrze ć do ogółu społeczno ści, co pozwoli na realizacj ę strategii przy pełnej akceptacji mieszka ńców.

64 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy Raci ąŜ w latach 2006 - 2013