HAAL DE WERELD BINNEN

AUTEURSLEZINGEN VAN LITERAIRE VERTALERS

Vlaams Fonds voor de Letteren Generaal Van Merlenstraat 30 B-2600 Antwerpen

(T) +32 3 270 31 66 (E) [email protected]

INHOUD

HET WOORD IS AAN DE LITERAIRE VERTALER 3 INTERVIEW PATRICK LATEUR 4 PATRICK LATEUR GRIEKS, LATIJN EN ITALIAANS 6 HILDE KETELEER DUITS EN FRANS 7 JOS VOS JAPANS 8 IANNIS GOERLANDT DUITS EN ENGELS 9 KATELIJNE DE VUYST ENGELS, SPAANS EN NIEUWGRIEKS 10 JAN DE MEYER CHINEES 11 GREET PAUWELIJN POOLS EN ENGELS 12 LIES LAVRIJSEN ENGELS, FRANS EN ITALIAANS 13 INTERVIEW ELS SNICK 14 ELS SNICK DUITS 16 GUY POSSON FRANS EN SPAANS 17 STEFAAN VAN DEN BREMT FRANS, SPAANS EN DUITS 18 MARIJKE ARIJS FRANS EN SPAANS 19 INTERVIEW LUK VAN HAUTE 20 LUK VAN HAUTE JAPANS 22 KATRIEN VANDENBERGHE FRANS 23 JORIS IVEN ENGELS 24 ERIK DE SMEDT DUITS 25 BART VONCK FRANS, SPAANS EN PORTUGEES 26 INFORMATIE GESUBSIDIEERDE AUTEURSLEZINGEN 27 COLOFON 28 2 HET WOORD IS AAN DE LITERAIRE VERTALER

‘Translators are the shadow heroes of literature, the often forgotten instruments that make it possible for different cultures to talk to one another, who have enabled us to understand that we all, from every part of the world, live in one world.’ Dit verbluffend staaltje empathie vloeide uit de pen van Paul Auster en schetst treffender dan ik het zelf kan verwoorden het belang van vertalers. Zonder hen zou voor het gros van de lezers de schatkamer van de literatuur ophouden aan de landsgrenzen. Vertalers zijn de bewakers van culturele dialoog en vandaag meer dan ooit de noodzakelijke bruggenbouwers voor een tolerante, open en leergierige samenleving. Een maatschappij waar ontdekking en verkenning, andere meningen en opinies geen bedreiging vormen, maar kansen bieden. Vertalers – zo vertellen befaamde schrijvers – zijn vaak ook hun allerbeste lezers. Ze wijzen hen op fouten of onnauwkeurigheden en ontrafelen betekenis die voor hen zelf tussen de regels sluimerde. Vertalers zijn schrijvers die een tekst nieuw leven en nieuwe betekenis inblazen. Kortom – vertalers zijn mensen om te koesteren. Dankzij de gesubsidieerde auteurslezingen van het Vlaams Fonds voor de Letteren kan je literaire vertalers nu ook in huis halen en zelf ontdekken hoe ze bevlogen en begeesterd inzicht geven in het werk van grootmeesters als Homerus, Murakami, David Foster Wallace, Emile Verhaeren, Juli Zeh, Emmanuel Carrère, Joseph Roth of Patrick Modiano. Daarnaast krijg je een unieke inkijk in hun vertalersdilemma’s, -trucs en vondsten en dus – en passant – ook een beetje in henzelf. Met vertalers haal je twee auteurs binnen voor de prijs van één, maar vooral verhalen van de grote wereld buiten het Nederlands. Deze brochure wil organisatoren inspireren om vertalers uit alle mogelijke wereldtalen en verschillende genres een forum te geven. Geloof me vrij, ze zullen u niet ontgoochelen. Ze brengen rijkdom en diversiteit. Gun het uzelf.

Koen Van Bockstal Directeur Vlaams Fonds voor de Letteren

3 Patrick Lateur VERTAALT UIT HET LATIJN, GRIEKS EN © Mirjam Devriendt© Mirjam ITALIAANS

Hoe is uw carrière als literair vertaler gemotiveerd, zowel volwassenen als jongeren. begonnen? Ik merk dat leerlingen - wat men van hen ook Eigenlijk een beetje uit ongenoegen. Ik stelde beweert - gewoonweg honger hebben. Daarnaast vast dat veel vertalingen van Griekse en Latijnse is het publiek een klankbord dat me kan vertellen werken ofwel niet bestonden, ofwel gedateerd of bepaalde vertalingen werken, niet alleen op waren. Het Pervigilium Veneris was een van die papier, maar ook als ze worden voorgelezen. gedateerde vertalingen en dat onbekend werkje verdiende een nieuwe aanpak. Nadien volgde de Is het voor vertalers niet extra moeilijk om rest, veelal eigen projecten, soms ook in opdracht. klassieke talen te vertalen? Het feit dat oude teksten van meer dan twee- Hoe gaat u om met de eenzaamheid van uw duizend jaar geleden iets te zeggen hebben voor job als vertaler? de moderne mens vind ik heel intrigerend. En Ik heb lesgeven en verta- het achterhalen van wat len lang gecombineerd, die oude heren (en die maar op termijn was dat paar dames) van toen te niet meer te doen omdat EEN VERTALER IS zeggen hadden, geeft mij het schrijfwerk te veel EEN PONTIFEX enorm veel voldoening. tijd in beslag nam. Daar- OF BRUGGENBOUWER. Om dat te doen moet door heb ik – met pijn in HIJ LEGT BRUGGEN je je volledig kunnen het hart – besloten om inleven in de tekst van vertalen mijn priori- TUSSEN TOEN EN NU, en je goed realiseren teit te maken. Toch voel HIER EN ELDERS wat de auteur wil ik me nu nog steeds leer- zeggen. Het grootste kracht, omdat ik vertalen probleem is dat ik ook zie als een vorm van bijvoorbeeld Homeros doorgeven. In dat opzicht omschrijf ik een verta- niet kan opbellen om hem te vragen naar ler graag als een pontifex of bruggenbouwer. Hij zijn achterliggende gedachte. Vertalers van legt bruggen tussen toen en nu, hier en elders. hedendaagse auteurs kunnen bij problemen gemakkelijk contact opnemen met de auteur van Is het vanuit uw ervaring als leerkracht dat u de brontekst, maar dat geluk heb ik niet. Wat me nu nog steeds graag lezingen geeft? dan wel helpt zijn Engelse, Franse, Italiaanse en Inderdaad, ik heb mezelf altijd als een Duitse vertalingen. Zij helpen me indirect om een schoolmeester beschouwd. Het publiek is steeds virtueel gesprek te voeren met de oude schrijvers.

4 Welke auteur vertaalt u het liefst? naast de ‘ars’ of techniek. Wat er in jou zit kan Ik vertaal altijd het liefst het boek waar ik op dus ook naar buiten komen door te oefenen. dat moment mee bezig ben, en momenteel is dat Homeros’ Odyssee. De auteurs die ik voor- dien heb vertaald, zoals Pindaros, Da Vinci of een Michelangelo, blijven me uiteraard heel dierbaar. Maar Homeros ligt me ook het nauwst aan het hart omdat ik met hem door mag dringen tot het begin van de Europese literatuur.

Wat is de grootste uitda- ging van het beroep van literair vertaler? Aangezien ik vooral bezig ben met poëzie, ligt de grootste uitdaging voor mij in het zoeken naar de juiste vorm. Momenteel ben ik nogal gerust in de vorm die ik aan mijn verta- Patrick Lateur en Fien Sabbe tijdens de uitreiking van de Vlaamse Cultuurprijs voor de Letteren ling van de Odyssee geef. Ik (Vertaling) in 2013. ben het Homeros verplicht voor dezelfde vorm te kiezen als de Ilias, een Hoe ziet u de toekomst van de literaire werk waarvoor ik erkenning heb gekregen. Zo- vertaler? wel de Ilias als de Odyssee zijn in hexameters Ik denk dat er veel gewerkt moet geworden, gecomponeerd, maar in het Nederlands werkt want ik stel vast dat de actieve kennis van dat metrum niet. Je mag dus de vorm van het talen zich steeds meer beperkt tot Nederlands origineel nooit zomaar overnemen. Het gaat er en Engels. De situatie is heel contradictorisch: net om een oude tekst met zijn oude vorm om te de wereld wordt alsmaar kleiner, maar de actie- zetten in een nieuwe vorm in onze taal. ve kennis van meerdere talen gaat er niet op vooruit. In dat opzicht zullen literaire vertalers Wat kenmerkt een goede vertaler? meer mogen doen dan wat ze tot nu toe heb- Een goede vertaler vertaalt de inhoud correct in ben gedaan. De uitgevers moeten hen dus goed een goede vorm die aangepast is aan de eisen soigneren. van de Nederlandse poëzie of proza. Hij moet daarvoor zelf voornamelijk zijn eigen literaire pen kunnen ontdekken. Als vertaler kan hij de goede vorm zoeken en de inhoud perfect weer- geven, maar het literaire gewicht is de ultieme EEN VERTALER MOET HET vereiste van een literair vertaler. Hij moet het NEDERLANDS BEHEERSEN EN DE Nederlands beheersen en de wendbaarheid en WENDBAARHEID EN RIJKDOM rijkdom van zijn eigen taal kunnen exploiteren. VAN ZIJN EIGEN TAAL Oefening baart ook kunst. Romeinen spraken KUNNEN EXPLOITEREN van ‘ingenium’ of aangeboren kwaliteit en daar-

5 Patrick Lateur IN ZIJN LEZINGEN behandelt Patrick Lateur het leven en werk van zijn geliefde Griekse, Latijnse en Italiaanse auteurs. Ook geeft hij enkele verhelderende voor- beelden van zijn vertaalstrategie. Hij kan niet genoeg onderstrepen hoe belangrijk deze auteurs waren en blijven. Het werk dat zij achterlieten zijn sleutels tot de wortels van onze Europese cultuur. © © Mirjam Devriendt© Mirjam

VERTALEN VAN ALOUDE PERVIGILIUM VENERIS TEKSTEN IS GRAVEN IN EEN LENTELIED DE WORTELGROND VAN Uitgeverij P, Leuven, 1996, 1ste, 2de en 3de druk ONZE BESCHAVING Het Pervigilium Veneris, een anoniem gedicht uit de vierde eeuw, bloeit als een late roos in het herfstlandschap van de antieke Latijnse poëzie. Centraal staat PATRICK LATEUR (1949) is classicus, Venus, godin van de liefde, die in de lente de natuur weer tot auteur, redacteur van Kunsttijdschrift leven brengt. Haar lentefeest is voor de dichter aanleiding Vlaanderen en lid van de KANTL. Hij tot een evocatie van de universele kracht van de liefde én debuteerde op latere leeftijd met een aangrijpende klacht over zijn eigen eenzaamheid. Het de dichtbundel Catacomben (1991), Pervigilium Veneris is een hymnische, jubelende lofzang op de Griekse bloemlezing Muze, zeg het beminnen. me... (1993) en de vertaling van het anonieme Pervigilium Veneris (1996). Hij vertaalt uit het Grieks, Latijn en Italiaans. Voor zijn vertaling van Ilias HOMEROS van Homeros ontving hij in 2013 de ILIAS. WROK IN TROJE Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Athenaeum-Polak & Van Gennep, Vlaamse Gemeenschap voor Letteren Amsterdam, 2010 – Vertalingen. Momenteel werkt Achilles trekt zich na een twist met hij aan een vertaling van Homeros’ Agamemnon terug uit de strijd, maar als Odyssee. zijn vriend Patroklos sneuvelt, sluit hij zich weer aan bij het Griekse leger, neemt hij wraak en geeft uiteindelijk Hektors lijk terug aan de Trojaanse vorst Priamos. Op de achtergrond van het strijdgewoel zijn er natuurlijk de goden, die hun machtsspel op de Olympos maar al te graag verbeeld zien door stervelingen die in Troje vechten op leven INFO & CONTACT en dood. Een epos vol oorlog en heldenmoed, eerzucht en wraak, vriendschap en liefde. • [email protected] • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: GRIEKS, LATIJN EN ITALIAANS 6 Hilde Keteleer

IN HAAR LEZINGEN laat Hilde Keteleer u kennismaken met de mogelijkheden en onmogelijkheden van literair vertalen. Ze vergelijkt het vertalen van poëzie en proza, en ze toont hoe de vertaler toch veel vrijheid heeft binnen dat op het eerste gezicht zo dwingende keurslijf van originele inhoud en vorm. Aan de hand van praktijkvoorbeelden laat ze u zien hoe de vertaler een kameleon is die telkens weer in een andere wereld onderduikt en daar zelf rijker uit terugkomt.

VERTALEN IS ZWOEGEN BERNARD QUIRINY EN ZWETEN, VLEESETENDE VERHALEN Uitgeverij Voetnoot, 2011 MAAR VOORAL OOK SPANNENDE DINGEN Bernard Quiriny (1978) behoort tot de DOEN EN SPELEN grootste talenten van de jonge generatie Franstalige Belgische auteurs. In zijn geraffineerde verhalen sluipt de verontrusting voortdurend binnen en ligt de fantastiek op de loer. Toch zijn ze in de HILDE KETELEER (1955) is auteur, eerste plaats een tactiel spel met de taal, de werkelijkheid docente literaire creatie en literair en de literatuur. Quiriny stuurt de lezer door een licht vertaalster uit het Duits en het Frans. surrealistisch labyrint, waarin die met plezier zal verdwalen. Ze was tien jaar redactrice van het De wereld van Borges, E.A. Poe en Kafka is nooit ver weg. literaire tijdschrift Deus ex Machina en was tot begin 2012 bestuurslid van de auteursvereniging PEN Vlaanderen. ‘Vertalen leerde mij schrijven’, zegt JULI ZEH de auteur. De resultaten bleven niet NULTIJD uit: Keteleer publiceerde al meerdere Ambo/Anthos uitgevers, 2013 dichtbundels en twee romans. Haar laatste roman Omheind verscheen Deze spannende psychologische roman in 2014. Ze vertaalde verschillende speelt zich in het duikersmilieu af. werken van de populaire Duitse De Duitse succesauteur speelt een auteur Juli Zeh. ingenieus spel met verschillende perspectieven, literaire motieven en ingewikkelde relaties. Ze fileert zeer intelligent een generatie ‘wegduikers’ uit de stress van de hedendaagse westerse wereld, maar serveert haar maatschappijkritiek als een publieksvriendelijke brok spanning. INFO & CONTACT • [email protected] • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: DUITS EN FRANS 7 Jos Vos

IN ZIJN LEZINGEN wil Jos Vos een breder lezerspubliek enthousiasmeren voor de rijke Japanse cultuur en literatuur. Nochtans was hij voor zijn 25ste nauwelijks geïnteresseerd in Japan, maar dat alles veranderde toen hij naar Japan verhuisde. De passie voor het land en zijn literatuur heeft hem sindsdien niet meer losgelaten. Zo is de vertaler gefascineerd door het buitengewone gevoel voor traditie dat als een rode draad door de Japanse literatuur loopt. Omdat de eerste sporen van die traditie al uit de zevende eeuw stammen, beschikten bijvoorbeeld de schrijvers uit de elfde eeuw over een enorme schat aan inheemse romances en gedichten die hen blijvend inspireerden. Bovendien konden ze hun hart ook ophalen aan de Chinese letteren. Weer zeshonderd jaar later werden de Chinese én de Japanse klassieken volop geparodieerd door JAPANSE LITERATUUR GAAT auteurs als Basho en Saikaku (vaak met verrassend komisch OVER DE VLUCHTIGHEID effect). Maar ook in onze tijd heb je auteurs als Tanizaki en Kawabata, die met één voet in het historische verleden staan VAN AL HET AARDSE EN (en met de andere in een cocktailbar). IS MELANCHOLISCH VAN TOON. TOCH IS DE JAPANSE HUMOR MIJ EVEN LIEF

EEUWIGE REIZIGERS: EEN BLOEMLEZING VAN DE JOS VOS (1960) studeerde Germaanse KLASSIEKE JAPANSE LITERATUUR filologie in Leuven. In 1985 trad hij Arbeiderspers, 2008 in het huwelijk met zijn Japanse Uitvoerig overzicht van meer dan vriendin en trok hij naar Japan, waar twaalf eeuwen Japanse poëzie, toneel, hij tien jaar lang Nederlands en verhalend en autobiografisch proza, met Engels doceerde. Hierna verhuisde speciale aandacht voor onder meer Het Hoofdkussenboek hij naar Oxford om er klassiek Japans van Sei Shonagon, de reisdagboeken van Basho en de bij te studeren, en literatuurvakken schelmenromans van Saikaku. te doceren. In 1998 debuteerde hij met de roman In Kyoto. Sindsdien houdt hij zich vooral bezig met het vertalen van Japanse literatuur van voor de twintigste eeuw. Hij oogstte MURASAKI SHIKIBU HET VERHAAL VAN GENJI veel bewondering met de vertaling Athenaeum - Polak & van Gennep, 2013 van de duizend jaar oude roman Het verhaal van Genji, waar hij zeven Eerste volledige Nederlandse vertaling jaar aan werkte. van een van ’s werelds grootste romans, daterend uit de elfde eeuw. Het verhaal van Genji telt maar liefst 1.400 pagina’s waarin niet alleen de schitterende politieke carrière van de keizerszoon Genji wordt beschreven, maar ook zijn pijnlijke INFO & CONTACT liefdesleven en zijn moeizame omgang met de adellijke • [email protected] dames die hem omringen. • Doelgroep: volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTAAL: JAPANS 8 Iannis Goerlandt

IN ZIJN LEZINGEN gaat Iannis Goerlandt niet alleen in op het leven en werk van de auteurs die hij vertaalt, maar ook op de gehanteerde vertaalstrategie en de uitdagingen van interculturele transfer – steeds met het oog op de doelgroep. Naast de literaire duizendpoot David Foster Wallace kunnen ook Arno Schmidt (vaak de Duitse James Joyce genoemd) Thomas Meinecke of de Canadese schrijfster Sheila Heti onderwerp van een lezing zijn. Een vertaalatelier behoort eveneens tot de mogelijkheden.

SOMS IS ER WINST, SOMS DUIK DAVID FOSTER WALLACE JE IN DE RODE CIJFERS. SUPERLEUK, MAAR VOORTAAN MAAR EERDER DAN ZONDER MIJ BOEKHOUDEN IS VERTALEN Meulenhoff, Amsterdam, 2009, 1ste, 2de en 3de druk VOOR MIJ ‘BOEKHOEDEN’: HET OPROEPEN VAN DE GEEST Dit literaire essay is het verslag van een VAN HET OORSPRONKELIJKE luxecruise die de auteur maakte in de WERK IN EEN ANDERE TAAL Caraïben. Met oog voor detail beschrijft Wallace wat hij heeft gehoord, gezien, geroken en geproefd. Door zijn scherpe observatievermogen wordt dit geestige bericht uit de microkosmos van een drijvend amusementspark IANNIS GOERLANDT (1980) is tot een doorlichting van de Amerikaanse samenleving. Het vertaler, literatuurwetenschapper en behoort tot Wallace’ meest gelezen werken. redacteur van het literaire tijdschrift nY. In 2006 promoveerde hij op een proefschrift over het utopische proza van Arno Schmidt (Schulen zur Allegorie, 2008). Naast tal van DAVID FOSTER WALLACE korte verhalen vertaalde hij boeken DE BLEKE KONING Meulenhoff, Amsterdam, 2014 van David Foster Wallace en Sheila Covertaling met Daniël Rovers Heti, alsook twee wetenschappelijke studies over de Shoah. Voor nY en het Deze roman was nog niet voltooid toen Expertisecentrum Literair Vertalen de auteur in 2008 uit het leven stapte, begeleidde hij meermaals jong maar werd door zijn redacteur Michael Pietsch met zorg vertaaltalent. Momenteel werkt hij en liefde samengesteld uit stapels nagelaten notities. Het in duo aan de vertaling van Wallace’ is een originele, hilarische en onverschrokken roman, die Brief Interviews with Hideous Men. de grote levensvragen aansnijdt met rake observaties en gevoel voor medemenselijkheid. De roman speelt zich af in en rond een belastingkantoor in Peoria, Illinois, waar we kennismaken met verschillende personages die worstelen INFO & CONTACT met het afstompende werk. Hun angsten, bekommernissen • [email protected] en voorgeschiedenis vormen de kern van deze literaire • Doelgroep: jongeren en volwassenen krachttoer. • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: DUITS EN ENGELS 9 Katelijne De Vuyst

IN HAAR LEZINGEN gaat Katelijne De Vuyst dieper in op het bijzondere aan de werken die ze vertaalt. Zo schreef de Franstalige Vlaamse auteur Georges Eekhoud met Escal-Vigor een verhaal waarin, voor het eerst in de westerse moderne literatuur, homoseksualiteit op een onverbloemd positieve manier aan bod komt. Tegelijkertijd handelt de symbolische roman over de strijd tussen goed en kwaad en hoe weinig er nodig is om de utopie in gruwel te laten omslaan. De rode halsband situeert De Vuyst in het oeuvre van Jean-Christophe Rufin en in het ruime kader van de Eerste Wereldoorlog. Erwordt stilgestaan bij de rol die dieren er speelden, en bij het Oostelijke Front dat bij ons weinig bekend is. Daarnaast komen ook de stijl van de auteur, de vertaalproblemen en hun oplossing aan bod.

MIJN AFWIJKING? GEORGES EEKHOUD EEN VERSLAVING ESCAL-VIGOR AAN VERTALING! IJzer, 2014 Na twintig jaar afwezigheid keert dijkgraaf Henry de Kehlmark terug naar KATELIJNE DE VUYST (1958) het Escal-Vigor. Hij geeft een groot feest studeerde Romaanse filologie aan de waarop alle bewoners worden uitgenodigd, en maakt er UGent. Sinds twintig jaar vertaalt ze kennis met Claudie. Zij heeft haar zinnen gezet op de graaf romans uit het Frans en poëzie uit en droomt ervan gravin te worden, maar hijzelf heeft alleen het Frans, Engels en Nieuwgrieks. oog voor haar broertje Guido. Tussen beide jongemannen Ze publiceerde al werk van onder bloeit een diepe liefde open. Een liefde die hen niet gegund meer Anne Sexton, Mina Loy, Patti wordt. Smith, Stevie Smith, Emmanuel Carrère en Barbey d’Aurevilly. Ze is de vaste vertaler van Olivier Rolin. Verder maakt ze deel uit van het JEAN-CHRISTOPHE RUFIN Passa Porta Vertalerscollectief en DE RODE HALSBAND van de redactie van de Poëziekrant. De Bezige Bij, 2014 In 2013 ontving ze samen met auteur Emmanuel Carrère en co-vertaler Zomer 1919. In het Franse stadje Berry Katrien Vandenberghe de Europese wordt een oorlogsheld als enige gevangen- Literatuurprijs voor Limonov. gehouden in een verlaten kazerne. Een jonge onderzoeksrechter komt hem ondervragen over zijn onbegrijpelijke misdaad, maar kan men na de oorlog nog wel oordelen over goed en kwaad? Waarom weigert de gevangene verzachtende omstandigheden in te roepen?

INFO & CONTACT • [email protected] • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: ENGELS, SPAANS EN NIEUWGRIEKS 10 Jan De Meyer

IN ZIJN LEZINGEN gaat Jan De Meyer graag in op thema’s als het taoïsme, de Chinese geschiedenis, de materiële cultuur en de typisch Chinese humor. Hij is niet alleen een kenner van Chinese literatuur, maar ook van de bredere, vaak onbekende Chinese cultuur. Het liefste praat hij over alles wat ingaat tegen de mainstream: kritische schrijvers en denkers uit het heden en verleden, filosofische anarchisten, machtsweigeraars en kluizenaars. Uiteraard komen ook zijn persoonlijke ervaringen met het vertalen van Chinese literatuur aan bod. De grootste uitdagingen liggen voor hem bij het vertalen van (zowel moderne als klassieke) poëzie. Hij brengt zijn lezing met de nodige scheut (Chinese) humor.

MIJN LEZINGEN ZIJN WUNENGZI BEDOELD VOOR AL WIE EEN NIETSKUNNER. HET TAOÏSME EN DE BEVRIJDING VAN DE GEEST EERLIJK BEELD WIL KRIJGEN Amsterdam Uitgeverij Augustus, 2011 VAN VAAK MINDER BEKENDE FACETTEN VAN DE CHINESE Wunengzi is een klassiek taoïstisch CULTUUR, LITERATUUR EN werk uit de negende eeuw. Het werd LEVENSBESCHOUWINGEN geschreven tijdens de laatste jaren van de Tang-dynastie en heeft een anarchistische ondertoon. Het schopt tegen de fundamenten van de Chinese cultuur en samenleving en pleit voor de terugkeer naar een natuurlijke JAN DE MEYER (1961) studeerde levenshouding, bevrijd van de terreur van berekening en sinologie aan de universiteiten van begeerte, bevrijd van alle conventies, zelfs die van de taal. Gent en Shanghai. Hij promoveerde in 1992 op een proefschrift over de politieke filosofie van de middeleeuwse Chinese dichter Luo Yin. In 1995 stichtte hij samen met YU HUA twee ex-studenten Het trage vuur, een BROERS tijdschrift voor Chinese literatuur in De Geus, 2012 Nederlandse vertaling, dat tot eind 2009 zou bestaan. Jan De Meyer Epische en provocerende schelmenroman vertaalt al 25 jaar Chinese poëzie en over de laatste veertig jaar Chinese proza, zowel klassiek als modern. Hij geschiedenis. Het verhaal van de vertaalde onder meer Yu Jian, Yu Hua gezworen broers Kaalkop Li en Song Gang begint tijdens en de Nobelprijswinnaar Mo Yan. de Culturele Revolutie, een tijd van ongebreideld geweld en politieke waanzin, en eindigt in een heden van materialisme en extreme geldzucht. De gewetenloze Kaalkop Li verkoopt alles wat hij kan en wordt rijk. De brave Song Gang verkoopt INFO & CONTACT zichzelf en eindigt op de treinrails. Even tragisch als hilarisch. • [email protected] • Doelgroep: volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTAAL: CHINEES 11 KINDEREN & VOLWASSENEN Greet Pauwelijn

IN HAAR LEZINGEN neemt vertaalster en uitgeefster Greet Pauwelijn het publiek mee op een reis rond de wereld, met haltplaatsen in Polen en Nieuw-Zeeland. Ze vertelt over haar leesverslaving en passie voor Polen en de Poolse literatuur, en hoe die haar ertoe hebben gebracht om literair vertaler en uiteindelijk ook uitgeefster te worden. Bij lezingen voor scholen krijgen leerkrachten ter voor- bereiding een korte opdracht toegestuurd. Elke groep mag na de lezing een boek kiezen dat door Greet Pauwelijn is vertaald. Achteraf ontvangen ze een samenvatting van alle kinderboeken die tijdens de lezing werden vermeld. Indien gewenst kan de lezing ook in het Engels worden gehouden.

MIJN PASSIE VOOR ARTUR DOMOSŁAWSKI POLEN LEIDDE TOT EEN KAPUŚCIŃSKI: NON-FICTIE LITERAIRE REIS NAAR DE De Geus, 2013 ANDERE KANT VAN DE Ryszard Kapuściński (1932-2007) WERELD versloeg oorlogen, staatsgrepen en revoluties in Afrika, Azië en Latijns- Amerika. Hij verwierf wereldfaam met boeken als De keizer Voor GREET PAUWELIJN (1972) en Nog een dag. Generaties schrijvers en journalisten zijn in 2009 naar Nieuw-Zeeland aan hem schatplichtig. Vriend en pupil Artur Domosławski emigreerde, werkte ze als literair schrijft met integriteit en bewondering over de man die werd vertaalster en docente Pools aan uitgeroepen tot Journalist van de Twintigste Eeuw, maar diverse Vlaamse hogescholen. Vanuit zwengelt ook een debat aan over de rol van journalistiek en haar nieuwe ankerplaats richtte ze de smalle grens tussen waarheid en fictie. in 2012 uitgeverij Book Island op, gespecialiseerd in Europese prenten- boeken in Nederlandse en Engelse vertaling. De meeste vertalingen DANIEL EN ALEKSANDRA doet ze nog steeds vanuit het Pools. MIZIELIŃSKI Greet Pauwelijn is dan ook een vurig D.E.S.I.G.N. pleitbezorgster van de beloftevolle Book Island, 2013 nieuwe lichting Poolse kinderauteurs en –illustratoren. D.E.S.I.G.N. brengt een overzicht van de meest inspirerende meubels, lampen en andere huisraad van de afgelopen 150 jaar. Sommige voorwerpen zijn klassiek van ontwerp, INFO & CONTACT andere zijn knettergek. Allemaal zijn ze bedacht door beroemde ontwerpers. Het boek staat boordevol weetjes • [email protected] over de ontwerpers en hun werk, het materiaal waarvan het • Doelgroep: lagere scholen (vanaf voorwerp is gemaakt en de toepassingen ervan. De kleurrijke derde leerjaar) en volwassenen illustraties maken het geheel luchtig en speels. • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: POOLS EN ENGELS

12 KINDEREN & Lies Lavrijsen JONGEREN

IN HAAR LEZINGEN vertrekt Lies Lavrijsen van de vaststelling dat kinderen en jongeren eigenlijk best veel boeken in vertaling lezen. Maar hoe gaat dat precies in zijn werk? Wie beslist welke boeken vertaald worden? Waarmee moet een vertaler allemaal rekening houden? Aan de hand van een paar concrete voorbeelden gaat Lavrijsen dieper in op enkele kenmerken van jeugdboeken die een extra uitdaging vormen voor de vertaler, zoals humor en woordspelingen, rijm, het vertalen van ‘realia’ en de wisselwerking tussen woord en beeld. Tot slot krijgen de deelnemers zelf een fragment voorgeschoteld uit een boek waaraan de vertaalster op dat moment werkt.

EEN GOED JEUGDBOEK JACQUELINE WILSON IS DUIZEND KEER HET VERHAAL VAN TRACY BEAKER LEUKER, MOEILIJKER ÉN Davidsfonds/De Fontein, 2005/2012 BEVREDIGENDER OM TE VERTALEN DAN Tracy is 10 jaar en woont in een weeshuis. Het liefst van al zou ze ooit in een echt EEN MIDDELMATIG huis wonen, met een echte familie, maar VOLWASSENENBOEK ze is zo levendig en fel dat veel mensen haar te druk vinden. (GELOOF ME MAAR) Zelfs in het weeshuis moet ze soms naar de stille kamer om rustig te worden na een woedeaanval. Toch heeft Tracy ook en gevoelige, verlegen kant, maar die durft ze niet altijd te LIES LAVRIJSEN (1978) genoot als laten zien. kind al enorm van de woordspelletjes in de boeken van Anthony Horowitz. De passie voor jeugdliteratuur heeft haar daarna niet meer verlaten. Kort nadat ze haar studies Romaanse Talen SACI LLOYD afgerond had, begon ze jeugdboeken DAGBOEK VAN EEN KLOTEJAAR te vertalen uit het Engels, Frans en Manteau, 2011 Italiaans. Af en toe vertaalt ze ook voor volwassenen, maar kinder- en Laura Brown is zestien. Ze woont in jeugdboeken blijven haar grote liefde. Londen en speelt in een rockband. De Van Ish Ait Hamou over de meertalige wereld waarin ze leeft wordt geteisterd O Mundo-boekjes van Stichting Lezen door extreme droogte en stormen. Om de aarde leefbaar te tot het grote treinenboek van Mattias houden beslist de overheid de CO2-uitstoot drastisch te ver- De Leeuw: bij iedere vertaling brengt minderen. Bij elk gezin wordt een meter geplaatst waardoor deze getalenteerde vertaalster een de elektriciteit automatisch uitvalt als het verbruik te hoog is. andere wereld tot leven. Plots moeten mensen keuzes maken.

INFO & CONTACT • [email protected] • Doelgroep: 10-18 jaar • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: ENGELS, FRANS EN ITALIAANS 13 Els Snick

© Caroline Vincart © Caroline VERTAALT UIT HET DUITS

Hoe bent u literair vertaler geworden? U wordt de vertegenwoordiger van Joseph Ik heb Germaanse filologie en geschiedenis Roth op aarde genoemd. Wat spreekt u het gestudeerd in Gent. Daarna heb ik 15 jaar meest aan in zijn werk? lesgegeven in verschillende scholen vooraleer Ten eerste vind ik hem stilistisch een superieur ik in 1999 ben begonnen met vertalen. Ik kreeg schrijver. Zijn werken zijn zeer interessant toen een baan aan het departement Vertalen, voor ons om vandaag te lezen omdat zijn Tolken en Communicatie van de Universiteit thema’s nog altijd actueel zijn, ook al leefde Gent. Aangezien ik germanist ben, en dus veel hij in de jaren dertig. Daarnaast is veel van zijn belangstelling heb voor literatuur, ben ik meteen journalistiek werk nog niet vertaald en dat geeft de literaire kant opgegaan. Een paar jaar later mij het gevoel dat ik een ‘ontdekker’ kan zijn. werd in Utrecht het Steunpunt Literair Vertalen Verder is hij ook een heel kleurrijk figuur: hij (nu Expertisecentrum Literair Vertalen) opgericht. was een drinkebroer die een zwervend bestaan Een van de cursussen die leidde, van hotel naar hotel. ze daar aanboden was een Dat maakt hem uitermate workshop voor vertalers uit sympathiek. Het is dan het Duits. Na mijn deelname JOSEPH ROTH IS EEN HEEL ook fijn om te merken dat aan die workshop heb ik KLEURRIJK FIGUUR: HIJ zijn werk echt aanslaat. vrijwel meteen mijn eerste WAS EEN DRINKEBROER Zijn boeken worden steeds vertaalopdracht gekregen. positief gerecenseerd en Toch is vertalen voor mij lang DIE EEN ZWERVEND krijgen veel aandacht. een bijkomstige bezigheid BESTAAN LEIDDE, VAN gebleven omdat ik er niet HOTEL NAAR HOTEL. DAT Wat doet u als actief promotor van Joseph genoeg mee verdiende. MAAKT HEM UITERMATE Maar het is me gelukt om Roth? te blijven vertalen, mede SYMPATHIEK In 2014 heb ik heb het dankzij mijn doctoraat. Ik Joseph Roth Genootschap doctoreerde namelijk over (JRG) opgericht met als doel Joseph Roth en schreef daar de auteur zo ruim mogelijk een boek over. Dat kende bekend te maken in het behoorlijk wat succes, waardoor ik journalistiek Nederlandse taalgebied. Het JRG organiseert werk van deze auteur ben gaan vertalen. Dat Roth en ondersteunt literaire manifestaties in in de jaren dertig als vluchteling vele maanden Nederland en Vlaanderen. Op de laatste editie in Brussel en Oostende heeft gewoond, brengt van Theater aan Zee in Oostende heb ik een hem natuurlijk ook dichterbij. aantal zaken rond Joseph Roth op touw gezet.

14 Zo heb ik een theatervoorstelling over Joseph Waarom geeft u lezingen? Roth geproduceerd, stadswandelingen begeleid Ik spreek graag voor een publiek en ik ben enorm en debatten gevoerd over de Duitse literatuur en gepassioneerd door mijn onderwerp, Joseph vluchtelingenproblematiek. Roth en de emigrantenliteratuur van de jaren dertig, maar evenzeer door mijn andere auteurs. Welke andere Duitstalige auteurs hebt u Ik merk dat ik mijn publiek kan enthousiasmeren nog vertaald? met mijn verhalen. Het rechtstreekse contact Katja Lange-Müller en Norbert Gstrein, twee met de lezers houdt me ook wakker om hedendaagse auteurs die totaal verschillend zijn telkens een nieuwe invalshoek te vinden. in taal en stijl. Katja Lange-Müller is afkomstig uit Berlijn en Norbert Gstrein uit Tirol. Het Wat moet uw publiek onthouden na uw grappige is dat ze elkaar ooit ontmoet hebben lezing? op een literaire avond in München en dat ik Ik probeer meestal gewoon liefde voor literatuur hun gemeenschappelijk gespreksonderwerp mee te geven. Ik wil mijn ontroering delen en was. Het is leuk om te denken dat ik als vertaler uitleggen waarom ik zo enthousiast ben over de een vriendschap tussen die twee auteurs heb auteurs die ik vertaal. Ik vertel over hun leven teweeggebracht. en werk om aan te tonen dat ze het lezen waard zijn, in de hoop dat mensen hun boeken gaan Welke kwaliteiten of vaardigheden vindt u kopen en lezen. Ik doe dus aan leesbevordering belangrijk in uw beroep? voor de literatuur waar ik in thuis ben, namelijk Nauwkeurigheid, geduld en vooral zelf- de Duitse literatuur. vertrouwen. Je moet keuzes durven maken. Je moet de moed hebben om radicaal voor iets te gaan, ook al weet je dat niet iedereen het met jou eens zal zijn. Dat zelfvertrouwen krijg je alleen door ervaring, en door bijvoorbeeld een positieve stimulans in de vorm van een goede recensie. Daarnaast moet je ook de rust in je hoofd hebben om je voldoende te kunnen concentreren. Ik heb dat hier in Oostende en in ook in verschillende Europese vertalershuizen zoals dat van Duitsland en Zwitserland. Drie weken in zo’n vertalershuis, spaart me drie weken werk aan het thuisfront.

Hoe ziet u de toekomst van de literaire vertaler? Ik heb het gevoel dat ik geluk heb dat ik hier geraakt ben. Als je nu jong bent en literair vertaler wil worden, is je toekomst heel onzeker. Er wordt veel bespaard op literatuur. Het Vlaams Fonds voor de Letteren geeft gelukkig subsidies aan vertalers, maar zonder deze steun is het haast onmogelijk. Uitgevers moeten knokken om te overleven of moeten noodgedwongen samensmelten om sterker te staan en een betere marketing te kunnen voeren. Erg hoopvol is het vooruitzicht dus niet, maar ik geloof wel dat het nog kan. © Bob Van Mol © Bob Van Els Snick en Volker Weidermann

15 Els Snick

IN HAAR LEZINGEN vertelt Els Snick vanuit haar groot enthousiasme voor de auteur Joseph Roth waarom zijn werk

© Caroline Vincart © Caroline nog steeds het lezen waard is: de stilistische kracht, de vlijmscherpe analyse en kritische geest werken aanstekelijk voor een hedendaags publiek. Het verband tussen zijn biografie, zijn journalistieke werk en zijn romans vormt meestal de rode draad van haar lezingen. Als invalshoek zijn diverse thema’s mogelijk, zoals de geschiedenis van Oostenrijk-Hongarije, de Eerste Wereldoorlog, het Derde Rijk, de vluchtelingenproblematiek van de jaren dertig versus vandaag, de Goldene Zwanziger Jahre en het nachtleven in Berlijn, de Duitse emigrantenkolonie in Oostende, de vriendschap met Stefan Zweig, en natuurlijk ook het vertalen zelf. Naast eerder traditionele lezingen, treedt Els Snick ook JOSEPH ROTH VERTALEN geregeld op met acteurs of muzikanten. BETEKENT BIJ ELKE VERSIE, TOT DE VIJFDE KEER TOE, BLIJVEN ONTDEKKEN HOE SUBTIEL EN GELAAGD ZIJN VOLKER WEIDERMANN TAALGEBRUIK IS DE ZOMER VAN DE VRIENDSCHAP - OOSTENDE 1936 Uitgeverij Cossee, 2015

ELS SNICK (1966) is vertaalster en Roman over Duitse kunstenaars die in warm pleitbezorger van de Duitse taal 1936 op de vlucht voor het nazigeweld in en literatuur. Ze gaf jarenlang les en Oostende een veilig onderkomen zochten. De legendarische promoveerde over het leven en werk vriendschap tussen de welgestelde schrijver Stefan Zweig en van de Joods-Oostenrijks-Hongaarse zijn eeuwig dolende en geldbehoeftige vriend Joseph Roth schrijver Joseph Roth (1894-1939). vormt de rode draad van dit aangrijpende verhaal. Behalve teksten van Roth vertaalde ze ook werk van hedendaagse Duitstalige auteurs, zoals Katja Lange-Müller, Joseph Roth De blonde neger en andere Volker Weidermann en Norbert portretten Gstrein. Ze is ook de bezielster van JOSEPH ROTH Uitgeverij Bas Lubberhuizen een Duitse leesclub in Vrijstaat O in DE BLONDE NEGER EN Oostende. In 2009 richtte ze het Joseph ANDERE PORTRETTEN Roth Genootschap op, dat literaire Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2015 evenementen en theaterproducties organiseert. Kortom, Els Snick is de Bij Joseph Roth is het journalistieke werk vertegenwoordigster van Joseph Roth niet los te zien van zijn romans (o.a. Job op aarde. en Radetzkymars). Els Snick verzamelde in deze bundel krantenartikelen uit de periode 1919-1939. Hierin portretteert Roth tijdgenoten en schetst hij een tijds- beeld dat op frappante wijze de parallellen met de huidige INFO & CONTACT wereldproblematiek blootlegt. • [email protected] • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTAAL: DUITS 16 Guy Posson

IN ZIJN LEZINGEN OVER LATIJNS-AMERIKAANSE LITERATUUR behandelt Guy Posson onder meer leven en werk van Jorge Luis Borges, Juan Carlos Onetti en Julio Ramón Ribeyro. Hij maakt duidelijk waarom deze literatuur zo populair was in de tweede helft van de vorige eeuw, en waarom ze nu nagenoeg geheel uit beeld is geraakt. Zijn er dan geen interessante jonge Latijns-Amerikaanse schrijvers meer? En waarom blijft de zoveelste roman van Isabel Allende het zo goed doen? IN ZIJN LEZING OVER EMILE VERHAEREN wil Guy Posson zijn bewondering voor deze grote dichter delen met een breder publiek. In 2016 is het honderd jaar geleden dat Verhaeren de dood vond in het station van de Franse stad Roue. Naar aanleiding daarvan heeft Posson, in nauwe samenwerking met Stefaan van den Bremt, een audiovisuele EMILE VERHAEREN DEED evocatie van zijn leven en zijn poëzie gemaakt. Guy Posson ME MIJN LIEFDE VOOR leest geprojecteerde fragmenten voor in het Frans, waarna HET FRANS HERVINDEN de vertaler zijn versie in het Nederlands ten gehore brengt. Zo krijgen de toehoorders een idee van de overweldigende ÉN MIJN APPRECIATIE beeldtaal van Verhaeren, en van de manier waarop de VOOR DE VOOROORLOGSE vertaler een getrouw, maar op zichzelf staand Nederlands LITERATUUR equivalent heeft geschapen.

GUY POSSON (1939) ging na zijn licentie Romaanse filologie aan de slag als leraar Frans en Spaans ROBERTO JUARROZ in het secundair onderwijs. Dat ELFDE VERTICALE POËZIE combineerde hij met het vertalen (UNDÉCIMA POESÍA VERTICAL) Uitgeverij P, 2001 van Latijns-Amerikaanse literatuur. Hij vertaalde werk van onder meer De Argentijnse dichter Roberto Juarroz Octavio Paz, Juan José Arreola, (1925 - 1995) schrijft ogenschijnlijk Alfredo Bryce Echenique, Julio cerebrale gedichten), die bij nader toezien een diepe Ramón Ribeyro, Roberto Juarroz, metafysische en emotionele lading dekken. Antonio Porchia en Juan Gelman. Hij heeft tal van Latijns-Amerikaanse auteurs kunnen interviewen, en recenseerde veel van hun werken. Naast een passie voor Latijns- Amerikaanse literatuur, is hij ook JUAN GELMAN geboeid door het leven en werk van PLAATSEN EN KANTTEKENINGEN Emile Verhaeren. (CITAS Y COMENTARIOS) In samenwerking met Stefaan van den Bremt Uitgeverij P, 2008

Juan Gelman was een van de grootste INFO & CONTACT Argentijnse dichters (1930-2014), een taalvirtuoos die vaak • [email protected] voortborduurde op gedichten van andere dichters, maar die • Doelgroep: jongeren en volwassenen tevens een diep geëngageerd schrijver was. • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: FRANS EN SPAANS 17 Stefaan van den Bremt

IN ZIJN LEZINGEN over Ramón López Velarde vertelt Stefaan van den Bremt hoe deze dichter hem heeft geïnspireerd in zijn eigen werk als dichter, maar ook hoe vertaalde poëzie een eigen leven gaat leiden. Verder geeft Stefaan van den Bremt samen met Guy Posson lezingen over het leven en werk van Emile Verhaeren. Dankzij audiovisuele ondersteuning (met de stem van Verhaeren die een van zijn gedichten leest en Wannes van de Velde die Verhaeren zingt) wordt op een levendige manier eer gebracht aan deze geniale Franstalige Vlaamse bard. De vertaler wisselt bovendien graag van gedachten met het publiek.

EEN AUTEUR VERTALEN IS HEM OP REIS LATEN GAAN. RAMÓN LÓPEZ VELARDE DE GEDICHTEN IS DE VERTALER DAN EEN Uitgeverij P, 2010 SOORT TOUROPERATOR? NEE, HIJ IS EEN TAAL- Ondanks zijn korte leven (1888 - 1921) en OPERATOR DIE VAN HET ENE het feit dat hij tijdens zijn leven slechts TAALGEBIED NAAR HET twee dichtbundels heeft laten verschijnen ANDER LAAT REIZEN (de derde verscheen pas na zijn dood) wordt Ramón Lopez Velarde beschouwd als de ‘nationale dichter’ van Mexico. Pablo Neruda noemde hem ‘degene die aan de Spaans- Amerikaanse poëzie een geur en een smaak schonk die zal STEFAAN VAN DEN BREMT (1941) voortduren’. Met deze uitgave is de volledige poëzie van is een Aalsterse dichter, essayist en López Velarde voor het eerst in het Nederlands beschikbaar. vertaler uit het Frans, Spaans en Duits. Hij verwierf een reputatie als politiek en sociaal geëngageerd dichter, iets wat ook doorschemerde in zijn engagement als voormalig EMILE VERHAEREN bestuurslid en voorzitter van PEN HALLUCINEREND PLATTELAND & Vlaanderen. Hij heeft in de loop van TENTAKELSTEDEN zijn carrière verschillende literaire Uitgeverij P, 2013 onderscheidingen gekregen. Hij TUIN VAN DE LIEFDE / GETIJDENBOEK waagde zich als vertaler aan het Uitgeverij P, 2015 werk van veel bekende dichters, zoals Emile Verhaeren (maar liefst tien Al was hij dan Franstalig, Emile Verhaeren dichtbundels), Maurice Maeterlinck, is een rasechte Vlaming – volgens Octavio Paz, Pablo Neruda, Bertolt Rik Torfs zelfs de grootste dichter die Brecht, Franz Kafka en Joseph Roth. Vlaanderen heeft voortgebracht – en hij behoort tot de wereldliteratuur. Zijn thematiek is veelzijdig: de verpaupering INFO & CONTACT van het platteland en de uittocht naar • [email protected] de industriële metropolen, de geboortestreek aan de • Doelgroep: jongeren en volwassenen Schelde, grootse humanitaire toekomstvisioenen, maar • Duur: 1 à 2 uur ook de liefde voor de vrouw met wie hij zijn leven deelde.

BRONTALEN: FRANS, SPAANS EN DUITS 18 Marijke Arijs

IN HAAR LEZINGEN geeft Marijke Arijs inkijk in haar trukendoos als vertaalster. Daarnaast vertelt ze graag over een auteur die haar erg dierbaar is, Charles-Joseph de Ligne (Brussel, 1735 - Wenen, 1814). De Belgische edelman, die door Goethe ‘de vrolijkste man van zijn tijd’ werd genoemd, was een graag geziene gast aan alle Europese vorstenhoven. Behalve militair, diplomaat en schrijver was hij een onverbeterlijke bon vivant, een briljant causeur, een verstokte libertijn en een onovertroffen levenskunstenaar. Zijn memoires, vertaald als De charmeur van Europa, vormen een prachtige les in achttiende-eeuwse levenskunst. Op verzoek geeft de vertaalster ook lezingen over diverse Franse en Spaanse auteurs, al dan niet door haar vertaald.

VERTALEN HEEFT YANNICK GRANNEC MET ONGRIJPBARE DE GODIN VAN DE KLEINE DINGEN ALS AFFINITEIT, OVERWINNINGEN INLEVINGSVERMOGEN EN De Arbeiderspers, 2014 INTUÏTIE TE MAKEN Een allesomvattend verhaal over de zoektocht naar de geheimen van de geniale maar onuitstaanbare wiskundige Kurt Gödel, die MARIJKE ARIJS (1961) is literair volslagen krankzinnig en zichzelf doodhongerend aan zijn vertaalster en recensente Franse en einde kwam. Tegelijk wordt het verhaal verteld van de vele Spaanse literatuur. Van haar hand genieën die ten tijde van het nazisme uit Midden-Europa verschenen vertalingen van een groot naar de VS zijn geëmigreerd en in Princeton neerstreken, aantal romans van Amélie Nothomb, zoals Albert Einstein, Hermann Broch en Thomas Mann. Françoise Sagan, Eric-Emmanuel Dit boek werd genomineerd voor de Euregio Literatuurprijs Schmitt, Olivier Rolin, Yannick Grannec, 2015. Colombe Schneck en Patrick Modiano. Ze zette de memoires van prins Charles-Joseph de Ligne om in het Nederlands, vertaalde de bewerking PATRICK MODIANO van Lazarillo de Tormes van Fernando DE KLEINE BALLERINA Fernán Gómez voor theater en Querido, 2015 (jeugdroman) publiceerde In een dorpje van La Mancha (Manteau-Meulenhoff, 1995). Catherine droomt ervan een beroemde Daarnaast was ze jurylid voor diverse danseres te worden, zoals haar moeder, literatuurprijzen. In 2010 werd ze die in New York woont. Maar ze draagt ook een bril, net bekroond met de Prix de la traduction als haar vader, en die moet af op balletles. Dat maakt haar littéraire de la communauté française. leven er niet eenvoudiger op. Het voordeel van die bril is dat Catherine in twee verschillende werelden kan leven: de echte wereld, zoals ze die door haar brillenglazen ziet, en INFO & CONTACT een uiterst zachte, wazige wereld zonder scherpe kantjes als ze hem afzet. • [email protected] • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: FRANS EN SPAANS 19 Luk Van Haute VERTAALT UIT HET JAPANS

Hoe is uw carrière als literair vertaler Japan gehad. Na de middelbare school besloot begonnen? ik om taal en literatuur te studeren, omdat In 1995 maakte ik mijn debuut als literair daar mijn interesses lagen, en daarbij wilde ik vertaler dankzij mijn proefschrift over de absoluut een speciale taal leren. Zo kwam ik Japanse schrijver Kenzaburo Oë. Ik had twee terecht bij sinologie en japanologie, wat destijds novellen van hem vertaald en opgestuurd naar een gecombineerde richting was. Uiteindelijk Meulenhoff om als boek te laten uitgeven. moest ik een hoofdtaal kiezen en aangezien Maar de directeur weigerde de verhalen omdat de meerderheid van mijn studiegenoten kozen hij ze te bizar vond. Toen Kenzaburo Oë de voor Chinees, opteerde ik voor Japans. Ik wilde Nobelprijs voor de Literatuur ontving, besloot voornamelijk speciaal zijn dus (lacht). Meulenhoff om het boek toch uit te geven, op voorwaarde dat ik de literaire kwaliteiten verder Wat is het moeilijkste aan het vertalen van zou verfijnen. Dat boek kon echter weinig potten Japanse literatuur? breken, zodat ik het dan Literair vertalen is in het maar hield bij freelance algemeen erg moeilijk. In vertaalopdrachten voor JAPAN HOUDT ME AL 35 vergelijking met commer- het bedrijfsleven, aan- JAAR INTENS BEZIG EN IK cieel vertalen duurt het drie gevuld met deeltijds keer zo lang en het betaalt lesgeven aan de Mercator VIND HET BELANGRIJK OM ook drie keer zo slecht. Hogeschool in Gent. MIJN KENNIS HIEROVER TE Wat het Japans betreft is Het heeft bijna tien jaar KUNNEN DELEN er niet alleen een culture- geduurd vooraleer ik een le en geografische afstand tweede boek vertaald tussen België en Japan, heb. In 2005 kreeg ik maar ook een linguïstische. van Meulenhoff een opdracht om Schoonheid Je moet een lange afstand overbruggen om van en verdriet van nobelprijswinnaar Yasunari de Japanse brontekst naar het Nederlands te Kawabata te vertalen. Kort daarna kreeg ik van komen. Een van de grootste uitdagingen ligt in Atlas twee opdrachten, een boek van Haruki het omzetten van de ‘realia’ naar het Nederlands. Murakami en een Japanse verhalenbundel. Je hebt daar geen pasklare regels voor. Laat Sindsdien ben ik voltijds literair vertaler. ik het staan? Leg ik het uit in de tekst? Maak ik een verklarende woordenlijst? Die vragen Waarom hebt u ervoor gekozen om uit het moet ik mij voortdurend stellen. Tegenwoordig Japans te vertalen? vinden mensen wel gemakkelijker de weg om Ik heb vreemd genoeg nooit een fascinatie voor zelf iets op te zoeken. De Japanse woordenschat

20 is ook geleidelijk aan doorgedrongen in het is het heel moeilijk om aan opdrachten te Nederlands, waardoor ik nu meer Japanse geraken. Als nieuwe literaire vertalers al een begrippen laat staan. kans krijgen, dan zijn het meestal Nederlanders omdat de belangrijkste uitgeverijen nu eenmaal Welke Japanse auteur vertaalt u het liefst? in Nederland zitten. Bij Vlamingen is er ook het Dans dans dans van Haruki Murakami vond ik bijkomend probleem dat er bijna onvermijdelijk heel leuk om te vertalen, omdat het zich afspeelt Vlaams in de vertalingen sluipt. De uitdaging in het Tokio van eind jaren tachtig, toen ik er zelf woonde. Het verhaal was dus heel herkenbaar. Ik ben ook een grote fan van zijn droge humor. Daarnaast vertaal ik graag boeken van Soseki Natsume. Het is heel hard zwoegen, maar als de vertaling uiteindelijk het juiste literaire niveau haalt, geeft me dat veel voldoening.

Vindt u dat literaire vertalers voldoende erkenning krijgen voor hun werk? (lacht) Natuurlijk niet! Je mag als vertaler eigenlijk al blij zijn als je vermeld wordt. En als er al iets ligt erin een voet tussen de deur te krijgen. Een gezegd wordt over de vertaling is het meestal goede manier om dit te doen, is bijvoorbeeld in de negatieve zin. Als een recensent of een door kortverhalen te vertalen en die in een criticus een tekst niet goed vindt, denken ze tijdschrift te laten publiceren. Zo heb je iets vaak dat het aan de vertaler ligt. En als het om aan een uitgeverij te tonen. En dit is erg fantastisch is, dan is dat volgens hen dankzij belangrijk, want opdrachten gaan gewoonlijk uit de originele auteur. We krijgen zeker niet van de uitgeverij en niet van de vertaler. voldoende erkenning, maar er wordt wel aan gewerkt. De Vlaamse Auteursvereniging Welke boodschap wilt u het publiek van uw (VAV) ijvert er bijvoorbeeld lezingen meegeven? voor dat de recensenten Ik geef niet alleen graag lezingen, maar ik heb de vertalers tenminste ook altijd graag lesgegeven. Ik praat graag over vermelden. Daarnaast is het de zaken die mij interesseren. Ik houd me al fijn wanneer het werk dat 35 jaar intens bezig met Japan, en ik vind het je vertaalt zijn weg vindt belangrijk om mijn kennis hierover te kunnen naar het ruime publiek. Dat delen. Op het internet en in de pers word ik was recent nog het geval bij vaak geconfronteerd met misvattingen over mijn vertaling van De kat van Japan. Die wil ik graag rechtzetten langs de Takashi Hiraide. beperkte kanalen die ik heb, zoals het geven van auteurslezingen. Welke tips zou u meegeven aan beginnende literaire vertalers? Veel geduld hebben, want voor een Vlaming

21 Luk Van Haute

IN ZIJN LEZINGEN gaat Luk Van Haute op verkenning door een weids en boeiend landschap. Aanvankelijk stond de Japanse literatuur, net zoals de andere kunsten, onder grote invloed van de Chinese. Maar midden negentiende eeuw ging het land gretig op zoek naar westerse kennis, niet alleen wetenschappelijk en militair, maar ook cultureel. De impact van moderne westerse schrijvers was algauw onmiskenbaar. Hoe gingen Japanse auteurs sindsdien om met die buitenlandse invloeden? En hoe ‘Japans’ is hun werk gebleven in verschillende fases van modernisering en internationalisering? Is er wel sprake van ‘typisch Japanse literatuur’? Van Haute laat zien hoe de beste exponenten een combinatie weten te vormen van klassiek Chinese, moderne westerse en specifiek Japanse elementen, om zo tot heel eigen literair werk te komen.

ER IS ZO VEEL MEER DAN ALLEEN HARUKI DIVERSE AUTEURS MURAKAMI LIEFDESDOOD IN KAMARA EN ANDERE JAPANSE VERHALEN Atlas Contact, 2014

LUK VAN HAUTE (1963) studeerde Een waaier aan spanning, tragiek, humor, Japanse literatuur aan de Universiteit fantasie, actie en erotiek uit ruim een van Tokio en promoveerde op het eeuw boeiende Japanse literatuur, met naast werk van de vroege werk van Nobelprijswinnaar bekendere namen ook zo’n dertig auteurs die nooit eerder Kenzaburo Oë. Naast Oë vertaalde hij in het Nederlands werden vertaald, gaande van de eerste onder meer Haruki Murakami, Yasu- moderne boegbeelden tot de nieuwste jonge talenten. nari Kawabata en Soseki Natsume. Onlangs nog scoorde zijn vertaling van De kat van Takashi Hiraide erg goed. Luk Van Haute schreef tal van artikelen over de Japanse cultuur en SOSEKI NATSUME samenleving voor diverse kranten KOKORO: DE WEGEN VAN HET HART en tijdschriften en doceerde aan de Lebowski Publishers, 2014 Universiteiten van Leiden, Leuven en Deze roman uit 1914 vertelt het diep- Gent. In 2015 ontving hij de Filter menselijke verhaal van de vriendschap Vertaalprijs voor de kortverhalenbundel tussen een jonge student en een oudere Liefdesdood in Kamara. man die hij ‘Sensei’ (leraar) noemt. Sensei leeft met zijn vrouw afgezonderd van de buitenwereld, achtervolgd door geheimen uit het verleden. Kokoro wordt beschouwd als een van de belangrijkste Japanse romans ooit. Ook voor de wes- terse lezer een eeuw later blijven de geestelijke dilemma’s INFO & CONTACT en emotionele conflicten perfect herkenbaar. • [email protected] • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTAAL: JAPANS 22 Katrien Vandenberghe

IN HAAR LEZINGEN gaat Katrien Vandenberghe dieper in op het leven en werk van de Franse auteurs die ze heeft vertaald en de uitdagingen die het vertalen met zich meebrengt. Ze wordt geïntrigeerd door ‘onzichtbare’ tekstkenmerken als ritme, vaart, klank en inhoudelijke zinsaccenten, en door karaktertrekken, vaardigheden en andere factoren die een rol kunnen spelen bij het literair vertalen.

VERTALEN WAT ER MATHIAS ÉNARD VERTEL HUN OVER VELDSLAGEN, STAAT IS OOK KONINGEN EN OLIFANTEN VERTALEN WAT JE De Arbeiderspers, 2011 HOORT Mathias Énard (1972), een uitstekend kenner van de Arabische wereld en van de oosterse cultuur, geeft in een mooie KATRIEN VANDENBERGHE is clas- mix van feiten en fictie treffend gestalte aan een onbekende sica van opleiding. Sinds 2007 episode uit het leven van Michelangelo. De grote schilder vertaalt ze vooral Franse literatuur wordt door de sultan van het Ottomaanse Rijk uitgenodigd (een oude voorliefde), onder meer om een brug over de Gouden Hoorn te ontwerpen en fragmenten van Antoine Volodine, dompelt zich onder in de bonte, kosmopolitische sfeer van Paul Valéry en Christian Oster, de het grandioze Constantinopel. roman Paris-Brest van Tanguy Viel en twee romans van Mathias Énard. Ze werkte meermaals samen: zo vertaalde ze met Martine Woudt Het Victoriasysteem van Éric Reinhardt, EMMANUEL CARRÈRE met Katelijne De Vuyst Limonov (dat HET KONINKRIJK de Europese Literatuurprijs kreeg) en De Bezige Bij Amsterdam|Antwerpen, 2015 Het Koninkrijk van Emmanuel Carrère, In Het Koninkrijk vraagt Emmanuel en met Lidewij van den Berg De Carrère (1957) zich af hoe een Joods wonderbaarlijke reis van de fakir die groepje aanhangers van een gekruisigde vastzat in een Ikea-kast van Romain profeet kon uitgroeien tot een godsdienst die twee millennia Puértolas. later nog steeds door een kwart van de wereldbevolking wordt beleden. De apostel Paulus en de evangelist Lucas zijn de protagonisten van een wervelend avontuur tegen de levendige achtergrond van de toenmalige mediterrane INFO & CONTACT wereld. Tegelijk doet de auteur het eerlijke relaas van zijn • [email protected] eigen zoektocht naar een houvast. • Doelgroep: jongeren en volwassenen • Duur: 1 uur

BRONTAAL: FRANS 23 Joris Iven

IN ZIJN LEZINGEN vertelt Joris Iven het liefst over het leven en werk van Raymond Carver. Hij situeert de dichter en zijn werk in de context van het land van afkomst en typeert de gedichten. Ten slotte leest hij uit zijn gedichten voor.

SUJATA BHATT NAAKTZWEMMEN IN DE GESCHIEDENIS Uitgeverij P, 2006

Sujata Bhatt is geboren op 6 mei 1956 in Ahmadabad, India. Ze groeide deels op in India en deels in de Verenigde Staten. In haar werk brengt ze VERTALEN IS de Indiase en de westerse ervaringswereld samen. Ze wordt ZUURSTOF OPNEMEN, tot de beste dichters ter wereld gerekend. DICHTEN IS ADEMEN

CHARLES SIMIC JORIS IVEN (1954) is geboren HOTEL SLAPELOOSHEID in Diepenbeek, Limburg. Zijn Uitgeverij P, 2008 grootouders en ooms waren actief in de steenkoolmijnen, waardoor Charles Simic is geboren op 9 mei 1938 hij opgroeide met mensen van in Belgrado. Zijn kindertijd en jeugd zijn Italiaanse, Griekse, Marokkaanse en getekend door de Tweede Wereldoorlog. Turkse afkomst. In de jaren 1980 had Na de oorlog verhuisde hij met zijn familie naar de Verenigde hij als debuterend dichter dan ook Staten. Hij is een van de belangrijkste Amerikaanse dichters veel belangstelling voor Turkse en en werd meermaals gelauwerd. Over poëzie zegt hij het Marokkaanse dichters zoals Nâzim volgende: “het gedicht is de plek waar men hoort wat de taal Hikmet en Tahar Ben Jelloun. Iven is echt zegt, waar de volle betekenis van de woorden begint ook geboeid door poëzie uit Latijns- naar boven te komen.” Amerika, de Caraïben en Zwart- Afrika. Sinds de jaren 1990 vertaalt hij uitsluitend poëzie uit het Engels. Hij heeft vooral gedichten van de Amerikaanse schrijver Raymond RAYMOND CARVER WAAR WATER SAMENVLOEIT MET Carver vertaald. ANDER WATER Uitgeverij P, 2015

Raymond Carver (1938-1988) werd wereldberoemd met zijn korte verhalen en zijn turbulente, door drankproblemen geplaagde leven. INFO & CONTACT Maar ook als dichter bleek hij meer dan verdienstelijk. Hij • [email protected] schreef over de zaken die er echt toe doen, over ‘liefde, dood, • Doelgroep: volwassenen dromen, ambities, volwassen worden, leren omgaan met de • Duur: 1 à 2 uur beperkingen van jezelf en van anderen’.

BRONTAAL: ENGELS 24 Erik De Smedt

EEN LEZING DIE Erik De Smedt graag geeft heeft als titel De kroon van de schepping, het varken, de mens: tien Duitstalige dichters over de mens. De Smedt geeft inzicht in hoe Goethe, Hölderlin, Hofmannsthal, Benn, Kästner, Brecht, Enzensberger en Mayröcker tegen ‘het verschijnsel mens’ aankijken, in heel verschillende toonaarden en stijlen. Drie eeuwen Duitse literatuurgeschiedenis in een notendop, met inzicht in stromingen als klassieke periode, romantiek, expressionisme, symbolisme en nieuwe zakelijkheid.

EEN ANDERE LEZING is Poëzie vertalen: kan dat?, over de beperkingen, maar vooral over de mogelijkheden bij het vertalen van gedichten. De vertaler geeft veel concrete voorbeelden, gaande van Goethe (1749-1832) tot Ann Cotten (1982). Knelpunten, varianten, mislukte, geslaagde en gewaagde oplossingen komen aan bod. In beide lezingen legt hij linken met de beeldende kunst.

POËZIE VERTALEN HEEFT MARION POSCHMANN LANDSCHAP VAN WILDE IETS PARADOXAALS – JE GERUCHTEN. GEDICHTEN GAAT SCHIJNBAAR VAN Azul Press, 2015 HET GEDICHT WEG, JUIST Gedichten schrijven is voor Marion OM DICHTER BIJ HET Poschmann (1969) een middel om anders ORIGINEEL TE KOMEN waar te nemen. Binnen- en buitenwereld doordringen elkaar en de werkelijkheid blijkt oneindig gelaagd: ‘Zichtbaarheid isoleert. Onzichtbaarheid verbindt.’ Voorwerpen, plekken en ERIK DE SMEDT (1953) studeerde situaties beschrijft ze haarscherp, in concrete bewoordingen, Nederlands en Duits in Antwerpen maar het maakt ze nog niet meteen herkenbaar. Ze worden en Berlijn. Hij schrijft over beeldende verweven met associaties, flarden herinneringen en kunst en literatuur en vertaalt toneel, overpeinzingen. proza en voornamelijk poëzie uit het Duits. Zijn voorkeur gaat uit naar aforismen, vernieuwend proza en hedendaagse Duitse gedichten. NORBERT HUMMELT De (herop)bloei van de poëzie in GEEN VEERMAN, GEEN STYX. Duitsland sinds 2000 is daar niet GEDICHTEN vreemd aan. Azul Press, 2014

De anekdotische en melancholische gedichten van Norbert Hummelt (1962) zijn persoonlijke herinneringen in een slechts schijnbaar zakelijke stijl. Zijn INFO & CONTACT gedichten verbeelden herkenbare menselijke ervaringen • [email protected] zoals geborgenheid en bedreiging en de vervliegende tijd: • Doelgroep: jongeren en volwassenen ‘en ieder van ons droomt en drijft maar voort.’ • Duur: 1,5 uur

BRONTAAL: DUITS 25 Bart Vonck

IN ZIJN LEZINGEN verkent Bart Vonck niet alleen het werk van zijn favoriete dichters, maar ook van de literaire en maatschappelijk-culturele context. Zo probeert hij via de teksten het publiek mee te nemen naar een wereld die een andere kijk geeft op hun eigen cultuur en bestaan. Hij heeft altijd een voorliefde gehad voor het vertalen van poëzie omdat hij daarin door de ‘dichtheid’ van de taal wordt aangegrepen. Deze ervaring brengt hij als vertaler graag op zijn lezers over. Hij bespreekt ook graag het vertaalproces zelf, dat hij uitvoerig met gedichten illustreert. Zonder vertalen zou onze cultuur niet bestaan. Maar wat is vertalen dan zelf?

VERTALEN IS HET RAADSEL VAN DE TAAL FEDERICO GARCÍA LORCA VERZAMELDE GEDICHTEN Uitgeverij Athenaeum- Polak&Van Gennep, Amsterdam (Perpetuareeks), 2008 BART VONCK (1957) studeerde Romaanse talen, filosofie en Lorca (1898-1936) is een monument theologie en later nog Portugees. van Spanje en van de cultuur ervan. Hij Hij vertaalt uit het Spaans, het Frans leefde in een heel interessante maar ook en het Portugees. Bart Vonck is ook tragische tijd, en probeerde die tragiek in zijn poëzie onder te dichter. Zijn laatste bundel Teloor, brengen. Van Granada tot New York, van de volksliteratuur tot zalig is in 2014 verschenen. Uit het een geheel eigen versie van het surrealisme. Lorca schreef Frans vertaalde hij o.m. François over de vele Spanjes die later verloren gingen: de zigeuners, Jacqmin, Guy Vaes, Henri Michaux en de moren, de Arabieren, de joden en de christenen die Lorca’s de Marokkaanse dichter Abdellatif homoseksualiteit maar moeilijk konden aanvaarden. Laâbi. Vonck is medevertaler van Een Bloemlezing uit de Braziliaanse Poëzie. Enkele van de vele Spaanse en Latijns-Amerikaanse dichters die PABLO NERUDA hij vertaalde zijn Antonio Gamoneda, CANTO GENERAL Chantal Maillard, José Angel Valente, Uitgeverij Athenaeum- Polak&Van Gennep, César Vallejo, Federico García Lorca (Perpetuareeks), 2014 en Pablo Neruda. Deze poëtische encyclopedie van Latijns- Amerika telt 15.000 verzen. De latere Nobelprijswinnaar Neruda schreef er de geschiedenis neer van de oorspronkelijke bevolking, de onderdrukkers en de bevrijders. Ook episodes uit zijn eigen leven komen aan bod, steeds vanuit een profetisch INFO & CONTACT perspectief. Neruda bezingt niet alleen de mensen maar ook de flora en de fauna. • [email protected] • Doelgroep: volwassenen • Duur: 1 à 2 uur

BRONTALEN: FRANS, SPAANS EN PORTUGEES 26 AUTEURSLEZINGEN.BE

AUTEURSSUBSIDIES

Het Vlaams Fonds voor de Letteren voorziet een subsidie van 100 euro voor auteurslezingen van meer dan duizend Vlaamse en Nederlandse auteurs. Om te weten of een auteur in aanmerking komt, raadpleeg de auteurslijst op www.auteurslezingen.be/auteurslijst.

Alle literaire vertalers uit deze brochure staan op de auteurslijst

Het VFL subsidieert auteurslezingen die plaatsvinden in scholen, bibliotheken, en bij sociale, artistieke of culturele organisaties. HOE WERKT HET?

Vlaamse scholen, bibliotheken, sociale en culturele verenigingen kunnen het hele jaar door een subsidieaanvraag indienen. De aanvraag gebeurt online via www.auteurslezingen.be en wordt minstens 2 maanden voor de lezing plaatsvindt, ingediend. Organisatoren die voor het eerst een gesubsidieerde lezing aanvragen, moeten zich eerst registreren op de website.

De aanvraag wordt geëvalueerd door het VFL en door de auteur / vertaler. Keuren beiden de aanvraag goed? Dan ondersteunt het VFL de lezing met 100 euro. De organisator draagt het overige deel van het auteurshonorarium en de vervoersonkosten bij.

Het VFL verzorgt de uitbetaling van het EEN MOOIE ERVARING GEHAD? auteurshonorarium. Na afloop van de lezing betaalt het VFL dit honorarium (eigen bijdrage, Deel je auteursontmoeting met andere vervoersonkosten en subsidie) uit aan de auteur. organisatoren en auteurs! Laat een boodschap, Het VFL factureert aan de organisator de eigen foto of indruk achter op het gastenboek van de bijdrage en de vervoersonkosten. De uitbetaling website, op Facebook of op Twitter. gebeurt pas nadat de organisator online een kort verslag heeft ingevuld. www.facebook.com/auteurslezingen.be

Een auteur of vertaler kan maximaal 15 @Auteurslezingen gesubsidieerde lezingen per jaar geven, en maximaal 3 op dezelfde dag.

27 AUTEURSLEZINGEN.BE

Het Vlaams Fonds voor de Letteren is een overheidsinstelling die het werk van Vlaamse auteurs onder meer promoot via werk- en reisbeurzen, productiesubsidies en auteurslezingen. Alle informatie vindt u op www.vfl.be.

Vlaams Fonds voor de Letteren REDACTIE Generaal van Merlenstraat 30 Els Aerts, Muriel De Bruyne, Marieke Roels 2600 Antwerpen T +32 3 270 31 61 LAY-OUT E [email protected] Katrien Claes W www.vfl.be DRUK Drukkerij Debie MEER INFORMATIE Marieke Roels COPYRIGHT T +32 3 270 31 66 © Vlaams Fonds voor de Letteren – Alle rechten E [email protected] voorbehouden. W www.auteurslezingen.be

AUTEURSLEZINGEN.BE

Vlaams Fonds voor de Letteren Generaal Van Merlenstraat 30 B-2600 Antwerpen

(T) +32 3 270 31 66 (E) [email protected]