Min Tippoldemor Nr. 9 Dorthe Hansdatter Bøe Mor Til Min Oldemor Nr. 1 Berit Anna Jensdatter Myklebust « Bø-Slekta»
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Min tippoldemor Nr. 9 Dorthe Hansdatter Bøe Mor til Min oldemor Nr. 1 Berit Anna Jensdatter Myklebust « Bø-slekta» fra Stryn Revidert 07.06.2021 1 Dorte Hansdatter Bøe f.15.10.1837 på Gnr. 59 Ytre Bø – Bnr. 2 Knutebruket på Bøe i Stryn, SF, døpt av sin farfar Sjur Rasmussen Fænn, og d.13.07.1883, 46 år gammel på Jensremma, Myklebust på Harøy i dagens Sandøy kommune, MR. Et annet navn var Dorthe Hansdatter Ytre Bø, Dorthe Myklebust, Dorthe Myklebost. Min tippoldemor Dorthe er mor til min oldemor Berit Anna Jensdatter Myklebust g. Røberg f.22.04.1868 d.10.04.1936. Dorthe var datter av Hans Sjursen Fænn Bø f.1809 d.01.01.1847 og Anna Johanne Daniele Sjursdatter Bø f.1803 d.21.07.1845. Slekten til Dorthe Hansdtatter Bøe har sin slekt fra Gnr. 59 Ytre Bø - Bnr. 2 Knutebruket på Bø i Stryn, SF Hennes far Hans farsslekt kommer fra gården Gnr. 53 Fænn - Bnr. 1 Sjurbruk fra Fen ved Svingesetvatnet i Markane, Stryn SF. Fænn slekta kom til «Knutebruket» tilbake til 1787 ( i 2021 er det 234 år siden ). Dorthe giftet seg 12.07.1866 med Jens Martinessen Sunde f.14.11.1823 på Gnr. 69 Storesunde - Bnr. 2 Martinsbruket, Nedstryn, Stryn, SF. yrke smed, fisker og snekker, d.17.07.1891 på Myklebust, Harøya, MR. De var gift i kun ca. 17 år da Dorthe døde i barselseng i 1883, 46 år gammel. Nå sitter Jens igjen med sine 5 mindreårige barn, der eldstemann Martinus er 16 år, Berit Anna er 15 år, Hans er 13 år, Peder Kristian er 10 år og Oline Severine er 8 år. Hvordan Jens håndterte dette vet jeg ikke, men det det er fortalt at min oldemor Berit Anna tok et stort ansvar i hjemmet og over sine søsken. Kun 4 av barna vokste opp til voksen alder. De bosatte seg på Myklebust ( Rimma ) på gården «Jensremma» på Myklebust, på Harøy, Sandøy kommune, MR. Dorthe og Jens tok slektsnavnet Myklebust. Det er stor slekt etter dem. 2 Om Gnr. 59 - Bø Ytre og Gnr. 60 - Bø Indre Gnr. 59 Ytre Bø – Bnr. 2 Knutbruket Den gammalnorske nominativforma var Bær, bø, gard. Både namnet og garden er eldgamle, sikkert av dei eldste i Stryn. At gardane er av dei eldste er rimeleg, for betre lægje har knapt nokon gard i Strynedalen, i eit gronæmt lende og godt imot sola, med skog, godt fjellbeite og framifrå høve til laksefiske. Her er gjort mange og rike gravfunn frå forntida. Sjå om det særskilt under forntidsfunn. Eit berg ovafor garden er nokre djupe holer, mest likt fotefår av mannafot; dei er etter ein jøtul, seier segna. Ospehaugen på Ytre-Bø var gravhaug. På Indre-Bø står ein bautastein på, Vellene. Etter segna skulle han vere reist over ein som vart drepen av broren sin. Bj. K. seier at prestebolet på Eide ( Nedstryn ) åtte tre laup i Bø. Av same kjelda ser ein at Ivar ä Glaumnese hadde gjeve kyrkja på Nesin ( Oppstryn ) 1/9 m.m.b, i Biskopstun i Øvrebø. Det er vandt å seie om det er Bø som er meint her. Var det så, må Øvrebø då vel vere det same som Ytre-Bø no. I 1520 legg Hoffuer i Bø 1. sølv i tiendepengar og 5 mk. for jordegods, og Endrit same stad legg 2 ½ l. 1 kvint. sølv 4 skill. i tiendepengar. I 1522 legg Hoffuer 20 mk. i «brevbrud», det meste som nokon legg i Stryn. Han må. ha vore ein velstandsmann. Merknad: Det ser ut til at Jacob Aaland reknar «brevbrud» som ein slags skatt. Det er det ikkje. «Brevbrud» er gebyr for oppsetjing, eller avskrift av dokument. Skattemanntalet i 1563 skil og mellom Øffrebø og Nerebø. Thore p. Øffrebø ( Y.-Bø ) og Jens p. Nerebø ( I.-Bø ) legg kvar 1 dl. i skatt, og Jens legg 1 dl. for jordegods. Gamle-Tore i Bø var lagrettemann i 1576 og 1583. Kona hans, «Reinborig», var enkje og brukte nr. 2 1602-11. I 1567 svarar Ytterbø 2 gsk. 2 bsk. og Indrebø 4 gsk. 2 bsk. i leiding. Etter det var då landskylda av Y.-Bø ikring 3 laup, av I.-Bø ikring 4 I. Landskylda var i 1626 av Ytterbøe 4 rdl. 4 pd. sm., av Inderbøe 5 rdl. 1 ort 1 1A I. sm. I 1661 var I.-Bo 1 ku 51/4 psm. = 3 1. 18 mk. sm. i skyld. Y.-Bo vart i 1672 avteke 1,1/41, pd. I 1723 ville matrikkelnemnda leggje 12 mk. på I.-Bø. Begge gardane hadde i 1626 god avling. Fire av brukarane i I.-Bø hadde «temmelig formue», ein «ringe formue», to av brukarane i Y.-Bø var fattige, ein hadde «ringe» og ein «temmelig formue». Mesteparten av Bø-gardane var odelsgods. Claus Brockenhus åtte Y.-Bø på 1 pd. sm. nær, som låg til Nedstryn kyrkja. Nils Pederson og kona Mette vart i 1640-åra eigar, og i 1660-åra vart Volkmar Broderson i Bergen eigar. Sidan kom godset under borgar P. R. Tonning. Versonen, Mikkel P. Klingenberg, arva godset etter verfaren. 3 Borna hans, P. M. Klingenberg og Øllegård Klingenberg ( d. 65 år g. i 1766 ) arva mesteparten av godset. Ein part ( nr. 4 ) vart løyst av brukaren Peder Brynjulfson i 1690-åra. P. M. Klingenberg pantsette sin part ( B nr. 1-2 ) i 1733 til presten P. H. Finde for 40 rdl., som han skulle nytte til reisepengar til København. Øllegård og mannen Nils Johannesson selde ein part til versonen Lars Olson, og resten fekk brukaren Knut for kår til Øllegård og for å fostre opp dottersonen hennar. Kyrkjegodset, som først var delt likt mellom br. nr. 3 og 4, sidan mellom alle 4 bruka, er no løyst. I.-Bø var og for det meste adelsgods. Bille ætta var eigar i første bolken av 1600. Bergens-borgaren Volkmar Broderson vart så eigar. I 1660-åra løyste Arne Bø, brukar på nr. 4, godset, og han bygsla resten til dei andre brukarane. Arne var etter tidshøva då ein velstandsmann. Han var i 1660-åra eigar av ymse jordegods. Forutan mesteparten av I.-Bø åtte han ½ laup i Rake, 1 l. i Melkevoll, ¼ l. i Sunde ( Olden ), - ½ l. i Myklebust ( same stad ), 7 mk. i Rustøynar, ½ l. i Grønfor, 1 1. 2 pd. i Nesi, ¼ l. i Lida. I 1690-åra åtte han i alt 7 ½ I. sm. og var då, ein av dei mest velhaldne bønder i Stryn. Han testamenterte noko gods til dei fattige i spitalet i Bergen. St. Jørgens spitalet i Bergen åtte ½ . i I.-Bø, som etter segna vart gjeve for nokre kyr som gjekk seg i skårfeste i fjellet. Godset låg med ein fjerdepart i kvart av dei 4 bruka og vart løyst i 1876. Opphavleg var sikkert kvar gard eitt bruk. I 1602 var Y.- Bø tre og i 1609 fire bruk. I 1630-åra var to av dei 2 rdl. ( = 1 l ) kvart og dei andre to 2 pd. kvart. I 1670-åra var to 2 ½ pd. og dei andre to 2 ¼ pd. kvart. I.-Bø var i 1602 tre, i 1609 fire og i 1615 fem jamne bruk. I 1670-åra vart det eine delt mellom nr. 2 og 4. I siste tid er det utskilt fleire småbruk frå dei gamle bruka. Ymse strid og semjer År 1657 vart det dømt i strid mellom Bø-gardane og Rise om merkesgarden. Dei skulle halde garden ved like kvar etter sine leigebol. År 1690 var det strid mellom Bø og Tonning om merka. Lensmann Chr. Bjørnskau med to mann såg over merka etter krav av Tonning-mennene, som klaga over at Bø-karane trengde seg inn over dei med ulovleg hogst. Merkegranskinga hjelpte ikkje. I 1697 forbaud futen Bø-karane å hogge over merka. Enno hjelpte det ikkje. Så vart det sak om dette. 4 Skrivaren P. Paust med 6 lrm. dømde i 1702 etter gransking og vitneprov at dei då påviste tre merkesteinane - som ein ikkje hadde visst om var merkesteinar, men som det no vart gjort påstand om - ikkje kunne haldast som lovleg merke, og partane kunne difor hogge som før til dess lovleg merkeskjøn var halde, og merkeskjønet av 1690 og forbodet av 1697 vart avdømt. Denne domen påkjæra Tonning-mennene for lagmannen, som kom på åstaden 1703 og etter gransking og oversyn dømde dei 5 gamle merkesteinane og dei då nedsette 6 nye som rett og lovleg merkeskil mellom gardane. I 1745 var det odelstrætte mellom Abraham I.B. ( Bnr. 3 ) og grannen Ola Lasseson om odelsretten til 19 mk. som Abraham åtte, men Ola brukte saman med 31/4 mk. hpg., som bondegodset sine eigarar hadde bygsleretten til. Abraham kravde no å få bruke godset sjølv, då det var hans, og han meinte godset før hadde vore eit særskilt bruk. Retten avviste kravet hans. I 1764 var det strid mellom Lars Olson I.-Bø og dei tre leiglendingane hans om åsete; han ville no som husvill mann seie dei ut av bruka, som han meinte han hadde rett til, då han hadde odelsrett til dei. Eigarane var vermora hans, Øllegård Klingenberg, og broren hennar, Ped. M. Klingenberg ( dotterborn til P. R. Tonning ). P.M. Klingenberg hadde no vore etterlyst utan at ein hadde fått nokon fretnad av han. Han måtte vere død. Han hadde ingen andre livsarvingar etter seg enn systera Øllegård. Bruka hadde vore pantsette til P. H. Finde, men Lars sin verfar løyste bruka, og vermora Øllegård hadde no overlate Lars bruka imot at han gav henne kår og tok over skulda hennar. Han kravde difor bruka rudde til faredag.