Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Algemeen rapport

April 2015

INHOUDSOPGAVE

INLEIDING ...... 3

HOOFDSTUK 1 METHODOLOGIE ...... 5 1 Technische voorbereiding ...... 5 2 Uitzetten online enquête ...... 5 3 Analyse ...... 6 4 Rapportage ...... 6

HOOFDSTUK 2 ALGEMENE CONTEXT ...... 7 1 Evolutie van het aantal bedrijven ...... 7 2 Evolutie van de tewerkstelling ...... 11 3 Huidig aanbod per perceelsklasse ...... 13

HOOFDSTUK 3 RESULTATEN ENQUETE ...... 17 1 Kenmerken van de ondervraagde bedrijven ...... 17 2 Ruimtegebruik: huidig en toekomstig ...... 19 2.1 Huidig ruimtegebruik ...... 19 2.2 Toekomstig ruimtegebruik ...... 20 3 Relatie met de gemeente en algemene vragen ...... 27

HOOFDSTUK 4 CONFRONTATIE VRAAG EN AANBOD ...... 31

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 1

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 2 Als onderdeel van het project Start to Develop wenst VOKA Limburg meer inzicht te verkrijgen in de trends en wensen van bedrijven ten aanzien van hun vestigingslocatie en het vestigingsmilieu, zoals bijvoorbeeld: welke bedrijven hebben behoefte aan extra bedrijfsruimte? Welke kavelgroottes gaan de komende jaren gevraagd worden? Welke bedrijven overwegen om de gemeente of zelfs de regio te verlaten? Welk vastgoed komt mogelijk op termijn vrij? Aan dit project namen 14 gemeenten deel, namelijk , , Dilsen-Stokkem, Hechtel- Eksel, Hoeselt, , Neerpelt, Opglabbeek, Peer, , , , en . Verder in dit rapport verwijzen we naar hen als de “groep 14”. Dit rapport bevat de algemene resultaten van het onderzoek. Naast dit rapport is er voor elk van de gemeenten ook een specifiek gemeenterapport. De algemene tabellen zijn opgenomen in een afzonderlijk tabellenboek.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 3

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 4

In dit eerste hoofdstuk schetsen we kort het plan van aanpak voor dit onderzoek. Er zijn 4 grote stappen te onderscheiden:

▪ Stap 1: Technische voorbereiding ▪ Stap 2: Uitzetten online-enquête ▪ Stap 3: Analyse ▪ Stap 4: Rapportage 1 Technische voorbereiding

De doelgroep bestaat uit 14 gemeenten : Diepenbeek, Dilsen-Stokkem, Hechtel-Eksel, Hoeselt, Maaseik, Neerpelt, Opglabbeek, Peer, Riemst, Tessenderlo, Tongeren, Wellen en Zonhoven. De vragenlijst bestaat hoofdzakelijk uit standaardvragen, met uitzondering van de vraag waar het bedrijf gelegen is. Die werd gepersonaliseerd per gemeente. De vragenlijst werd ter goedkeuring voorgelegd aan VOKA Limburg op de eerste stuurgroep die plaatsvond op 13 november 2014. Ze is opgenomen als bijlage. VOKA Limburg en de gemeenten stonden in voor het aanleveren van de input voor de gepersonaliseerde vraag en hun logo’s/handtekeningen voor de uitnodigingsbrief.

2 Uitzetten online enquête

De enquête werd gelanceerd op 15 januari 2015. Voor elk van de gemeenten werd een aparte URL voorzien. VOKA Limburg stond samen met de gemeenten in voor het kenbaar maken van de online enquête. Dit gebeurde onder andere via een uitnodiging per brief, mailings, oproepen via de ondernemersverenigingen, websites van de gemeenten, …. De enquête werd afgesloten op 28 februari 2015. 566 bedrijven vulden de enquête in, waarvan 434 bedrijven volledig en 132 bedrijven niet volledig. Dit komt neer op een responsgraad van 39,5% voor het totaal of 30,3% voor de volledig ingevulde enquêtes. De niet volledig ingevulde enquêtes worden verder meegenomen in de verwerking voor zover ze de enquête hebben ingevuld. In overleg met VOKA Limburg werd beslist om de bedrijven die tot de sector detailhandel behoren niet verder op te nemen in de verwerking omdat deze bedrijven een andere vestigingsstrategie hebben. Zo komen we op 482 volledig ingevulde enquêtes en 59 niet volledig ingevulde enquêtes. Tabel 1 toont de verdeling over de verschillende gemeenten.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 5 Tabel 1 Aantal enquêtes per deelnemende gemeente Gemeente Uitgenodigd Volledig ingevuld Niet volledig ingevuld Volledig en niet volledig ingevuld Aantal Aantal % Aantal % Aantal % Borgloon 87 32 36,8 5 5,7 37 42,5 Diepenbeek 50 8 16,0 1 2,0 9 18,0 Dilsen-Stokkem 70 14 20,0 3 4,3 17 24,3 Hechtel-Eksel 28 18 64,3 1 3,6 19 67,9 Hoeselt 85 22 25,9 1 1,2 23 27,1 Maaseik 162 37 22,8 2 1,2 39 24,1 Neerpelt 80 25 31,3 1 1,3 26 32,5 Opglabbeek 105 46 43,8 6 5,7 52 49,5 Peer 109 46 42,2 6 5,5 52 47,7 Riemst 97 52 53,6 7 7,2 59 60,8 Tessenderlo 205 34 16,6 10 4,9 44 21,5 Tongeren 242 51 21,1 7 2,9 58 24,0 Wellen 45 16 35,6 3 6,7 19 42,2 Zonhoven 68 22 32,4 6 8,8 28 41,2 TOTAAL 1.433 423 29,5 59 4,1 482 33,6

3 Analyse

Tijdens de analysefase worden eerst de antwoorden gecodeerd en gecontroleerd op inconsistenties. Daarna worden de analyses opgesteld en worden de resultaten opgemaakt. We geven inzicht in de bedrijven met groeiverwachtingen en hun correcte vestigingswensen, zo veel mogelijk uitgesplitst naar de gemeenten en bedrijfskenmerken. Het aantal respondenten moet echter steeds in het oog gehouden worden bij het interpreteren van de resultaten, want voor sommige subcategorieën is het aantal respondenten zeer laag.

4 Rapportage

Het resultaat van deze fase is het algemeen rapport, het algemeen tabellenboek en de 14 gemeente- rapporten.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 6

Vooraleer in te gaan op de resultaten van de enquête, schetsen we in dit hoofdstuk eerst de algemene context, op basis van een aantal parameters, namelijk:

▪ het aantal bedrijven per sector en de evolutie ervan tussen 2008 en 2013; ▪ de bezoldigde tewerkstelling en de evolutie ervan tussen 2007 en 2010; ▪ het huidige aanbod per perceelsklasse. Voor de eerste twee parameters baseren we ons op de informatie van FOD Economie. Voor de derde parameter baseren we ons op de inventarisatie van het aanbod op bedrijventerreinen door Agentschap Ondernemen (Magda Geo-databank, 2014). 1 Evolutie van het aantal bedrijven

Als we kijken naar de evolutie van het aantal btw-plichtige ondernemingen in Limburg, merken we een stijging van 10,7% tussen 2008 en 2013 (zie figuur 1 en tabel 2). Bij de groep 14 ligt dit iets lager, namelijk gemiddeld +9,4%. Er is geen enkele van de 14 gemeenten waar het aantal btw-plichtige ondernemingen is gedaald. De gemeenten met de grootste stijging zijn Zonhoven (+17,5%), Diepenbeek (+15,3%) en Neerpelt (+13,4%). De gemeenten met de kleinste stijging zijn Peer (+4,6%), Borgloon (+5,5%) en Wellen (+5,9%). Tabel 2 toont de detail per gemeente per sector. Tabel 3 toont ook het absolute aantal bedrijven voor Limburg en voor de groep 14. In 2008 waren er 16.476 bedrijven in de groep 14, in 2013 waren er al 18.032.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 7 Figuur 1 De evolutie van het aantal btw-plichtige ondernemingen tussen 2008 en 2013, per gemeente, bron FOD Economie, verwerking wes research & strategy (in %)

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 8

Tabel 2 De evolutie van het aantal btw-plichtige ondernemingen tussen 2008 en 2013, per gemeente, per sector, bron FOD Economie, verwerking wes research & strategy (in %) Sector Borgloon Diepenbeek Dilsen- Hechtel- Hoeselt Maaseik Neerpelt Opglabbeek Peer Riemst Tessenderlo Tongeren Wellen Zonhoven Groep14 Provincie Stokkem Eksel Limburg A Landbouw, bosbouw en visserij -10,8 -8,5 -3,9 -8,1 -4,8 -10,3 4,1 -3,7 -8,6 -8,7 -2,3 -7,3 -10,7 -16,0 -7,8 -8,4 B Winning van delfstoffen -75,0 300,0 0,0 22,2 -11,6 C Industrie -10,2 14,7 -4,9 24,6 -4,8 8,7 7,7 6,2 -5,8 -4,6 18,9 2,7 -13,2 0,9 3,3 8,3 D Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 0,0 100,0 1.150,0 725,0 E Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering 0,0 50,0 0,0 -33,3 -33,3 50,0 33,3 50,0 100,0 0,0 26,7 10,6 F Bouwnijverheid 26,0 1,0 7,4 19,9 22,7 5,9 13,6 5,3 2,7 -2,4 17,3 3,1 5,8 10,6 8,2 9,3 G Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s en motorfietsen -1,2 0,4 4,8 -10,4 -3,1 -0,2 -3,0 -8,7 -2,2 -7,2 -0,6 -3,3 2,5 4,0 -1,7 -1,6 H Vervoer en opslag -6,5 11,1 -27,5 4,8 -3,7 -12,5 22,2 26,7 -20,0 -23,5 -23,9 0,0 -14,3 8,8 -7,2 -6,0 I Verschaffen van accommodatie en maaltijden -6,1 -2,4 1,0 -17,4 -6,0 -7,1 13,0 -9,8 -7,0 5,6 -9,3 -6,0 37,9 2,0 -2,7 -0,7 J Informatie en communicatie 16,7 15,6 38,5 25,9 0,0 37,8 5,7 23,3 13,6 15,4 17,6 11,4 5,9 27,3 18,3 22,9 K Financiële activiteiten en verzekeringen 142,9 142,1 50,0 60,0 100,0 95,0 61,1 110,0 81,8 30,0 66,7 12,1 200,0 220,0 87,8 82,2 L Exploitatie van en handel in onroerend goed -31,3 26,1 31,6 10,0 7,1 10,7 10,0 62,5 6,3 30,8 19,0 9,4 16,7 13,0 15,6 25,0 M Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten 25,3 38,1 18,5 33,3 32,2 14,7 26,3 27,6 40,0 51,5 27,5 41,6 9,0 44,1 31,8 27,2 N Administratieve en ondersteunende diensten 9,8 58,5 50,9 -1,9 35,9 41,1 20,0 11,9 14,3 73,8 23,1 32,0 9,4 15,7 28,5 25,7 O Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 50,0 0,0 0,0 -50,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 0,0 0,0 20,0 22,2 P Onderwijs 160,0 25,0 37,5 200,0 133,3 84,6 37,5 -11,1 84,6 77,8 21,4 52,9 -50,0 55,6 52,9 48,0 Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 57,1 141,7 16,7 133,3 60,0 73,3 41,7 28,6 200,0 180,0 83,3 37,5 0,0 123,1 74,8 84,3 R Kunst, amusement en recreatie 9,4 14,7 50,0 53,8 73,3 6,5 25,8 84,6 0,0 19,2 34,5 -5,6 42,1 8,3 18,9 19,0 S Overige diensten 19,3 18,9 16,7 18,2 3,9 17,8 29,7 7,4 6,2 22,0 30,4 29,5 39,4 15,0 20,0 18,1 T Huishoudens als werkgever; niet- 0,0 gedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik 100,0 80,0 U Extraterritoriale organisaties en lichamen -100,0 -100,0 -33,3 ALLE ECONOMISCHE ACTIVITEITEN 5,5 15,3 9,6 11,4 10,1 8,5 13,4 9,0 4,6 6,7 5,7 7,9 5,9 17,5 9,4 10,7

9

Tabel 3 De evolutie van het aantal en het aantal btw-plichtige ondernemingen tussen 2008 en 2013, per sector, bron FOD Economie, verwerking wes research & strategy (in %) Sector Groep 14 Provincie Limburg 2008 2013 Groei 2008-2013 2008 2013 Groei 2008-2013 (in %) (in %) A Landbouw, bosbouw en visserij 1.580 1.456 -7,8 4.658 4.267 -8,4 B Winning van delfstoffen 9 11 22,2 43 38 -11,6 C Industrie 1.222 1.262 3,3 4.037 4.374 8,3 D Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 2 25 1.150,0 8 66 725,0 E Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering 30 38 26,7 113 125 10,6 F Bouwnijverheid 2.779 3.007 8,2 9.320 10.186 9,3 G Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s en motorfietsen 3.737 3.673 -1,7 13.568 13.348 -1,6 H Vervoer en opslag 433 402 -7,2 1.447 1.360 -6,0 I Verschaffen van accommodatie en maaltijden 1.193 1.161 -2,7 4.343 4.312 -0,7 J Informatie en communicatie 562 665 18,3 2.147 2.638 22,9 K Financiële activiteiten en verzekeringen 197 370 87,8 720 1.312 82,2 L Exploitatie van en handel in onroerend goed 263 304 15,6 1.085 1.356 25,0 M Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten 1.713 2.257 31,8 6.796 8.643 27,2 N Administratieve en ondersteunende diensten 757 973 28,5 2.742 3.446 25,7 O Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 15 18 20,0 45 55 22,2 P Onderwijs 138 211 52,9 506 749 48,0 Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 139 243 74,8 491 905 84,3 R Kunst, amusement en recreatie 438 521 18,9 1.682 2.001 19,0 S Overige diensten 1.194 1.433 20,0 4.130 4.877 18,1 T Huishoudens als werkgever; niet-gedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik 1 2 100,0 5 9 80,0 U Extraterritoriale organisaties en lichamen 1 0 -100,0 3 2 -33,3 ALLE ECONOMISCHE ACTIVITEITEN 16.476 18.032 9,4 57.889 64.069 10,7

10

2 Evolutie van de tewerkstelling

Als we vervolgens kijken naar de bezoldigde tewerkstelling en de evolutie ervan tussen 2007 en 2010, merken we voor het totaal van de provincie Limburg een lichte groei van 1%. Voor de groep 14 is dit ongeveer gelijk (+1,1%). De groei situeert zich voornamelijk in de tertiaire en quartaire sectoren. Vooral de secundaire sector heeft het moeilijker. Tabel 4 toont ook de aantallen per sector voor de groep 14 van 2007 tot 2010. Op 31/12/2007 bedroeg de bezoldigde tewerkstelling 61.289 werknemers, op 31/12/2010 was dit 61.954.

Figuur 2 De evolutie van de bezoldigde tewerkstelling 2007-2010 voor de groep 14 en Limburg, bron FOD Economie, verwerking wes research & strategy (in %)

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 11

Tabel 4 De evolutie van de bezoldigde tewerkstelling tussen 2007 en 2010 voor de groep 14, per sector, bron FOD Economie, verwerking wes research & strategy (in %) Sector 31/12/2007 31/12/2008 31/12/2009 31/12/2010 Evolutie groep 14 Evolutie provincie 2007-2010 (in %) Limburg 2007-2010 (in %) A Landbouw, bosbouw en visserij 433 457 462 479 10,6 2,5 B Winning van delfstoffen 42 34 21 24 -42,9 -22,2 C Industrie 12.960 12.294 11.362 10.971 -15,3 -10,0 D Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 0 6 1 29 9,8 E Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering 322 297 264 270 -16,1 -4,2 F Bouwnijverheid 4.367 4.293 4.330 4.488 2,8 2,1 G Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen 7.058 7.241 7.327 7.580 7,4 3,4 H Vervoer en opslag 4.244 4.258 3.985 3.923 -7,6 -4,8 I Verschaffen van accommodatie en maaltijden 2.202 2.345 2.235 2.064 -6,3 0,1 J Informatie en communicatie 351 360 327 353 0,6 9,8 K Financiële activiteiten en verzekeringen 948 967 945 935 -1,4 2,8 L Exploitatie van en handel in onroerend goed 85 88 93 114 34,1 31,7 M Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten 935 1.005 1.022 1.069 14,3 4,7 N Administratieve en ondersteunende diensten 4.142 3.825 3.823 4.218 1,8 4,2 O Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 4.953 4.852 5.246 5.296 6,9 -0,3 P Onderwijs 8.002 8.176 8.204 8.308 3,8 3,6 Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 8.796 9.650 9.631 10.307 17,2 11,4 R Kunst, amusement en recreatie 600 656 645 650 8,3 7,4 S Overige diensten 807 851 820 827 2,5 4,3 T Huishoudens als werkgever; niet-gedifferentieerde productie van goederen en diensten voor huishoudens voor eigen gebruik 42 48 52 49 16,7 24,7 U Extraterritoriale organisaties en lichamen 0 0 0 0 -66,7 TOTAAL 61.289 61.703 60.795 61.954 1,1 1,0

12

3 Huidig aanbod per perceelsklasse

Om straks de afweging te kunnen maken tussen de vraag en het aanbod naar bedrijfsruimte, vatten we hier al kort het huidige aanbod per perceelsklasse samen. Dit is gebaseerd op de Magda Geo-databank van Agentschap Ondernemen (2014). Een aangeboden perceel definiëren we als een perceel met een economische functie of een braakliggend perceel dat volledig aangeboden wordt. In de inventarisatie zijn ook percelen opgenomen die deels aangeboden worden (bijvoorbeeld een deel van de gebouwen dat verhuurd wordt), maar die zullen we hier niet verder in rekening brengen omdat het moeilijk in te schatten is over welke oppervlaktes dit dan gaat. Enkel de volledig aangeboden percelen tellen dus mee.

Tabel 5 toont het aantal aangeboden percelen, per gemeente en per perceelsklasse. Tabel 6 toont het aandeel percelen dat aangeboden wordt, ten opzichte van het totale aantal percelen met een economische functie of braakliggend. Er worden voor de groep 14 in totaal 182 percelen aangeboden, dit is 8,7% ten opzichte van het totale aantal percelen met een economische functie of braakliggend. Voor de provincie Limburg gaat het om 494 percelen of 6,5%. Het aanbod in de groep 14 is dus gemiddeld iets hoger. We zien wel een sterke variatie tussen de verschillende gemeenten (figuur 3 en tabel 6). In Borgloon en Zonhoven wordt er niets aangeboden, in Diepenbeek (29,1% of 34 percelen) en Dilsen-Stokkem (20,8% of 75 percelen) is het aanbod het grootst.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 13

Tabel 5 Overzicht van het aantal aangeboden percelen (economische functie en/of braakliggend), per gemeente, inventarisatie Magda Geo (Agentschap Ondernemen) 2014 (in aantal percelen) Perceelsklasse Borgloon Diepenbeek Dilsen- Hechtel- Hoeselt Maaseik Neerpelt Opglabbeek Peer Riemst Tessenderlo Tongeren Wellen Zonhoven Groep 14 Limburg Stokkem Eksel <250 0 0 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 6 250-499 0 0 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 15 500-999 0 1 21 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 23 37 1.000-1.999 0 13 12 0 0 1 0 0 0 1 2 2 0 0 31 53 2.000-2.999 0 9 3 1 0 2 0 0 1 0 1 0 2 0 19 60 3.000-4.999 0 9 3 0 1 1 0 0 1 0 3 0 1 0 19 75 5.000-9.999 0 2 5 0 0 2 1 0 2 1 12 3 0 0 28 82 10.000-14.999 0 0 2 0 0 0 1 2 0 0 2 3 0 0 10 39 15.000-19.999 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 5 19 20.000-29.999 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 9 28 30.000-49.999 0 0 3 0 0 1 0 1 0 0 5 1 0 0 11 28 50.000-99.999 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 3 0 0 0 4 26 100.000 en meer 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 4 0 0 0 5 26 Totaal 0 34 75 1 2 7 2 5 4 2 37 10 3 0 182 494

14

Tabel 6 Overzicht van het aandeel aangeboden percelen (economische functie en/of braakliggend), per gemeente, inventarisatie Magda Geo (Agentschap Ondernemen) 2014 (in %) Perceelsklasse Borgloon Diepenbeek Dilsen- Hechtel- Hoeselt Maaseik Neerpelt Opglabbeek Peer Riemst Tessenderlo Tongeren Wellen Zonhoven Groep 14 Limburg Stokkem Eksel <250 0,0 0,0 20,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 6,3 2,0 250-499 0,0 0,0 34,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14,5 6,4 500-999 0,0 50,0 42,9 25,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 17,2 8,0 1.000-1.999 0,0 72,2 33,3 0,0 0,0 4,5 0,0 0,0 0,0 8,3 4,8 5,9 0,0 12,1 5,6 2.000-2.999 0,0 30,0 7,0 6,7 0,0 7,4 0,0 0,0 4,5 0,0 3,3 0,0 18,2 7,2 6,2 3.000-4.999 0,0 29,0 6,4 0,0 10,0 2,6 0,0 0,0 3,2 0,0 3,7 0,0 11,1 4,7 5,1 5.000-9.999 0,0 8,7 11,4 0,0 0,0 6,1 12,5 0,0 8,3 10,0 14,3 7,7 0,0 8,0 5,6 10.000-14.999 0,0 0,0 8,3 0,0 0,0 0,0 16,7 9,5 0,0 0,0 4,8 12,0 0,0 6,0 6,3 15.000-19.999 0,0 27,3 0,0 0,0 0,0 0,0 4,2 8,3 0,0 6,9 6,6 20.000-29.999 0,0 0,0 26,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10,5 0,0 0,0 9,0 8,6 30.000-49.999 0,0 0,0 20,0 0,0 0,0 33,3 10,0 0,0 19,2 6,7 13,9 10,4 50.000-99.999 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25,0 0,0 13,0 0,0 0,0 8,3 13,7 100.000 en meer 0,0 50,0 0,0 20,0 0,0 0,0 16,7 23,9 Totaal 0,0 29,1 20,8 1,6 2,7 4,3 1,9 2,9 3,1 3,2 8,1 4,2 4,8 0,0 8,7 6,5

15

Figuur 3 Overzicht van het aantal en aandeel aangeboden percelen (economische functie en/of braakliggend), per gemeente, inventarisatie Magda Geo (Agentschap Ondernemen) 2014 (in aantal (balkjes, linkse as) en in % (bolletjes, rechtse as))

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 16

Dit derde hoofdstuk bevat de resultaten van de online bevraging bij de gemeenten uit de groep 14. We hebben hierbij vooral aandacht voor de hoofdlijnen en algemene conclusies. Gedetailleerde informatie kan teruggevonden worden in het algemene tabellenboek. In de gemeenterapporten wordt ook iets dieper ingegaan op de resultaten van de desbetreffende gemeente. Er moet echter opgemerkt worden dat het aantal observaties voor een aantal subcategorieën relatief laag is. Deze resultaten zijn dan eerder indicatief en moeten zeer voorzichtig geïnterpreteerd worden. De volgende thema’s/onderdelen komen aan bod:

▪ kenmerken van de bedrijven: ligging, sector, bestaan, werknemers; ▪ ruimtegebruik: grootte perceel, type, toekomstig ruimtegebruik, redenen voor herlokalisatie, type gezocht; ▪ relatie met de gemeente en algemene vragen: binding, knelpunten, sectorevolutie, …

1 Kenmerken van de ondervraagde bedrijven

Iets meer dan de helft van de ondervraagde bedrijven is gelegen op een bedrijventerrein (figuur 4, tabel 1). 32,6% ligt in een kern: 13,3% in het centrum, 12% in een woonwijk en 7,3% langs een invalsweg. 7,5% van de ondervraagde bedrijven ligt in het buitengebied en van nog eens 7,5% is de ligging onbekend.

Figuur 4 Ligging van de ondervraagde bedrijven, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 17

20% van de ondervraagde bedrijven behoort tot de sector industrie, 19,5% is bouwnijverheid, 10% is groothandel, reparatie van auto’s en motorfietsen (tabel 2). De overige bedrijven zijn sterk verdeeld over de verschillende sectoren. Samengevat behoort 5% van de ondervraagde bedrijven tot de primaire sector, 41,9% tot de secundaire sector, 46,3% tot de tertiaire sector, 5,2% tot de quartaire sector en bij 1,7% is de sector onbekend (tabel 3). Op bedrijventerreinen is het aandeel van de secundaire sector relatief iets hoger. In de kern is de tertiaire sector relatief sterker vertegenwoordigd. Uit tabel 4 blijkt dat de overgrote meerderheid van de bedrijven (78,6%) al meer dan 10 jaar bestaat. 19,9% bestaat al langer dan 3 jaar, maar minder dan 10 jaar. 1,5% bestaat nog geen 3 jaar. Bijna twee derden van de bedrijven is al meer dan 10 jaar op de huidige locatie gevestigd (63,2%, zie tabel 5). 21,1% ligt al meer dan 5 jaar, maar minder dan 10 jaar op de huidige locatie, 15,6% is er minder dan 5 jaar gevestigd. 80,8% van de ondervraagde bedrijven is een zelfstandige onderneming (tabel 6), 8% maakt deel uit van een internationale groep, 6,3% is een hoofdvestiging van een groep, 4,7% is onderdeel van een nationale groep en 0,2% is een zelfstandige franchisenemer. In de kern treffen we relatief meer zelfstandige ondernemingen aan, terwijl er op de bedrijventerreinen relatief meer bedrijven gelegen zijn die onderdeel zijn van een internationale groep. Bijna de helft van de ondervraagde bedrijven (46,3%) telt minder dan 5 werknemers (tabel 7). 17,1% heeft 5 à 9 werknemers, 11,6% heeft 10 à 19 werknemers en 14,4% heeft 20 à 49 werknemers. 89,4% van de bedrijven heeft dus minder dan 50 werknemers en kan dus aanzien worden als een kleine onderneming (volgens de Europese definitie van kmo’s op basis van aantal werknemers). Aan de bedrijven werd gevraagd of ze al dan niet beschikken over een milieuvergunning. 41,8% van de bedrijven heeft geen milieuvergunning, 15,1% weet het niet (tabel 8). 12,3% heeft een milieuvergunning klasse 1 (meest hinderlijke activiteit, vergunningen worden toegekend door de Provincie), 19,7% heeft een milieuvergunning klasse 2 (minder hinderlijke activiteit, vergunningen worden toegekend door de gemeente) en 11,1% heeft een milieuvergunning klasse 3 (minst hinderlijke activiteit, er is enkel een meldingsplicht bij de gemeenten). Er werd eveneens gevraagd om welke reden het bedrijf werd opgericht. 41,6% gaf zelfstandigheid/vrijheid op als reden (tabel 9). Bij 22% was de (hoofd)reden de marktkansen en/of ondernemerskansen, bij 3% de arbeidsomstandigheden bij de vorige job en bij 0,8% nog een andere reden. 32,6% heeft het bedrijf niet zelf opgericht en/of het gaat om een familiebedrijf.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 18

2 Ruimtegebruik: huidig en toekomstig 2.1 Huidig ruimtegebruik

Aan de bedrijven werd gevraagd hoe groot hun huidig perceel is waarop het bedrijf gevestigd is. 57,7% van de bedrijven ligt op een perceel dat kleiner is dan 3.000 m² en dat dus als een “lokaal” perceel kan bestempeld worden (tabel 10, figuur 5). 20% ligt op een perceel van maximaal 250 m², 12% op een perceel van 250 à 500 m², 8,7% op een perceel van 500 à 1.000 m² en 10% op een perceel van 1.000 à 2.000 m². Daarnaast ligt 10,7% op een perceel van 3.000 à 5.000 m² (overgang lokaal/regionaal). 11,8% van de bedrijven ligt op een perceel van 5.000 à 10.000 m² en 19,8% op een perceel dat groter is dan 10.000 m². Deze laatste twee kunnen meer als “regionaal” perceel bestempeld worden. Deze grootste percelen worden relatief vaker ingenomen door bedrijven uit de primaire en secundaire sector dan door bedrijven uit de tertiaire of quartaire sector. We vinden ze ook relatief vaker terug op bedrijventerreinen en in het buitengebied (primaire sector).

Figuur 5 Grootte van de huidige percelen waarop de bedrijven gevestigd zijn, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Hoe kan de huidige bedrijfshuisvesting het best getypeerd worden? In 37,7% van de gevallen gaat het om een zelfstandige bedrijfshuisvesting (tabel 11). In bijna een derde van de gevallen (30,1%) gaat het om een bedrijfshuisvesting die gekoppeld is aan de eigen woning (gegroeid vanuit de eigen woning). In 17% van de gevallen gaat het om een zelfstandige bedrijfshuisvesting met (dienst)woning (niet gegroeid vanuit de eigen woning) en in 15,3% van de gevallen gaat het om een bedrijfsverzamelgebouw.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 19

Op de bedrijventerreinen is er in 27,7% van de gevallen een woning gekoppeld aan de bedrijfshuisvesting (al dan niet gegroeid vanuit de eigen woning). Aan de 76 bedrijven die aangegeven hebben dat het gaat om een zelfstandige bedrijfshuisvesting met (dienst)woning (niet gegroeid vanuit de eigen woning), werd gevraagd of de dienstwoning nog als zodanig wordt gebruikt (tabel 12). 46,1% zei “ja, als bedrijfswoning”, 40,8% zei “ja, alleen als burgerwoning”. 13,2% antwoordde negatief. Uit tabel 13 blijkt dat bij 42,4% van de bedrijven minder dan 50% van het bedrijfsperceel effectief in gebruik is door bedrijfsonroerend goed (gebouwen, …) en/of opslag van goederen (al dan niet in openlucht). Deze bedrijven hebben dus zeker nog genoeg marge om te groeien op het eigen terrein. 31% geeft aan dat 50 à 75% van de perceelsoppervlakte in gebruik is, bij 26,7% is dit meer dan 75%. Deze laatste categorie krijgt het al maar moeilijker om te groeien op het eigen perceel. Bij bedrijven op bedrijventerreinen zien we dat hier slechts 29,5% minder dan 50% van het bedrijfsperceel effectief gebruikt, 41% gebruikt 50 à 75% en nog eens 29,5% gebruikt meer dan 75% van het bedrijfsperceel. We zien ook hoe langer een bedrijf al op de huidige locatie gevestigd is, hoe groter het aandeel van het bedrijfsperceel is dat effectief gebruikt wordt. Op het vlak van eigendomsstructuur zien we dat 67,4% van de bedrijven eigenaar is van het perceel en 66,7% eigenaar is van het gebouw (tabel 14). 24,6% huurt het perceel en 25,7% huurt het gebouw. 8% heeft voor het perceel een ander type van contract (erfpacht, vruchtgebruik, leasing, …) en 7,5% voor het gebouw. Op de bedrijventerreinen is 74% eigenaar van het perceel en 73,6% eigenaar van het gebouw, dus relatief iets hoger dan gemiddeld. Bij diegene die al langer op de huidige locatie gevestigd zijn, stijgt ook het aandeel eigenaars. 2.2 Toekomstig ruimtegebruik

Aan de bedrijven werd gevraagd of ze verwachten dat het bedrijf in omvang (benodigde m² aan bedrijfsonroerend goed en/of opslag van goederen) zal groeien. Uit figuur 6 en tabel 15 kunnen we afleiden dat iets minder dan de helft van de bedrijven (46,2%) verwacht te zullen groeien. 45,3% verwacht een status-quo, 2,5% verwacht een inkrimping en 5,9% heeft momenteel geen idee.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 20

Figuur 6 Verwachting van de bedrijven over hun toekomstig ruimtegebruik, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Aan de 202 bedrijven die een GROEI verwachten, werd gevraagd binnen welke termijn ze die groei denken te realiseren. 29,7% ziet dit al binnen het jaar gebeuren (tabel 16), 29,2% binnen 1 à 2 jaar, 36,6% binnen 2 à 5 jaar en 4,5% niet binnen de komende 5 jaar. 59,9% van de bedrijven die een groei verwachten denkt dat dit niet op de huidige locatie kan (tabel 17), 24,3% denkt van wel en 15,8% weet het niet. 11 bedrijven verwachten eerder een INKRIMPING. 1 bedrijf verwacht dit binnen het jaar, 3 bedrijven binnen 1 à 2 jaar, 5 bedrijven binnen 2 à 5 jaar en 2 bedrijven niet binnen de komende 5 jaar (tabel 18). Aan alle bedrijven werd gevraagd of er redenen zijn om naar een andere locatie te gaan (figuur 7, tabel 19). 69,4% ziet hiervoor geen enkele reden, 30,6% wel. Op de bedrijventerreinen ziet slechts 28,3% een reden om naar een andere locatie te gaan. Hoe langer men al op de huidige locatie gevestigd is, hoe minder vaak men een reden ziet om van locatie te veranderen. Als we kijken naar de leeftijd van de bedrijven, merken we wel op dat bedrijven van 3 à 10 jaar wel relatief vaker een reden hebben om van locatie te veranderen dan jongere of oudere bedrijven (47,7%). De bedrijven die geen reden hebben om naar een andere locatie te gaan, moesten de verdere vragen in verband met ruimtegebruik niet meer invullen. Zij maakten de sprong naar het laatste deel van de enquête (relatie met de gemeente). Vanaf hier gaan we dus enkel verder met de bedrijven die wel een reden hebben om te verhuizen.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 21

Figuur 7 De mate waarin er redenen zijn om naar een andere locatie te gaan, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Welke redenen zijn dit nu? Er waren meerdere antwoorden mogelijk, waardoor het totaalpercentage hoger is dan 100%, namelijk 194%. Dit wil zeggen dat elk bedrijf dat een reden heeft (134 bedrijven), er gemiddeld 1,9 of bijna 2 heeft. In figuur 8 en tabel 20 worden de belangrijkste redenen opgelijst. De top 5 redenen zijn:

▪ de groei/uitbreiding van mijn bedrijf kan niet op de huidige locatie (75,4%); ▪ uitstraling (23,9%); ▪ betere bereikbaarheid (22,4%); ▪ onvoldoende parkeerruimte op de huidige locatie (20,1%); ▪ lagere kosten (12,7%). Andere redenen zijn beperkingen vanuit milieuvereisten (8,2%), dichter bij de klant (8,2%), nabijheid van andere voorzieningen/bedrijven (7,5%), het huurcontract loopt af (6%), verschillende bedrijfsonderdelen worden samengevoegd (3,7%) of nog andere redenen (6%). We kunnen dus concluderen dat groei veruit de belangrijkste reden is.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 22

Figuur 8 Redenen die bedrijven zien om naar een andere locatie te gaan, volgens de bedrijven die effectief redenen zien om naar een andere locatie te gaan, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Aan de bedrijven met een reden om te verhuizen, werd gevraagd wat hun totale ruimtebehoefte is, namelijk de huidige oppervlakte plus de eventuele benodigde extra oppervlakte (of min de overbodige ruimte). Uit figuur 9 en tabel 21 kunnen we afleiden dat 61,6% een ‘lokaal’ perceel zoekt van minder dan 3.000 m². 11,3% zoekt een perceel van 3.000 à 5.000 m² en 27,1% zoekt een ‘regionaal’ perceel van meer dan 5.000 m². Bij de 9 bedrijven die een perceel van meer dan 10.000 m² zoeken gaat het in 4 gevallen over een bedrijf tussen 10.000 en 15.000 m². 3 bedrijven zoeken een perceel van 20.000 à 25.000 m². 1 bedrijf zoekt een perceel van 35.000 m² en nog 1 bedrijf een perceel van 50.000 m².

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 23

Figuur 9 De totale ruimtebehoefte (in m²), voor de bedrijven die effectief redenen zien om naar een andere locatie te gaan, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

De vraag is natuurlijk wat er zal gebeuren met het huidige perceel als het bedrijf een nieuwe locatie in gebruik neemt. In 54,9% van de gevallen blijft het huidige perceel gewoon in eigen gebruik. In 45,1% van de gevallen blijft het niet in gebruik (tabel 22). Aan de 60 bedrijven die hun huidig perceel niet meer zullen gebruiken, werd gevraagd wat ze van plan zijn met deze huidige locatie. 23,3% zal het verkopen, 18,3% zal het verhuren (tabel 23). Bij 23,3% is het niet in eigendom, dus wordt het huurcontract gewoon stopgezet. 6,7% heeft nog andere plannen en 28,3% weet het niet. Aan alle bedrijven die een reden hebben om op zoek te gaan naar een andere locatie werd gevraagd naar welk type bedrijfsonroerend goed men op zoek is (tabel 24). 29% zoekt een productie- of opslaghal met ruime kantoorruimte, 14,5% zoekt een ruimte in een bedrijfsverzamelgebouw voor opslag/werkplaats, 13,7% zoekt een zelfstandige productie- of opslaghal, 9,9% zoekt een zelfstandige bedrijfshuisvesting met (dienst)woning en 9,2% zoekt een zelfstandig kantoor. Daarnaast is nog 9,2% op zoek naar een zelfstandige winkel-, horeca- of recreatieruimte, 3,8% naar een ruimte in een bedrijfsverzamelgebouw voor dienstverlening, 3,8% naar een vrijkomende agrarische bebouwing, 2,3% naar bedrijfsgrond voor nieuwbouw en 4,6% naar een ander type. Op het vlak van type locatie verkiest 30,5% een eigen nieuwbouwlocatie en 6,1% een overname van een bestaand onroerend goed (tabel 25). Voor iets meer dan de helft van de bedrijven (51,1%) zijn beide mogelijk. 12,2% heeft geen idee.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 24

Als we kijken naar het soort locatie, zien we in figuur 10 en tabel 26 dat een derde zich liefst zou vestigen op een ander perceel op het huidige/zelfde bedrijventerrein. 27,5% verkiest een ander bedrijventerrein, maar binnen dezelfde gemeente. 16,8% wil zich vestigen in het centrum/woongebied van de huidige gemeente. 18,3% wil liever verhuizen naar een andere gemeente. 5,3% kiest voor nog een andere locatie. Minstens drie vierden blijft dus trouw aan de eigen gemeente. Er werd in de enquête ook gevraagd naar de concrete locatie. Slechts 20 bedrijven gaven de naam op van het bedrijventerrein dat ze verkiezen in de eigen gemeente. 12 bedrijven noemden een concrete locatie buiten de eigen gemeente. Deze resultaten zullen per gemeente besproken worden.

Figuur 10 Voorkeurlocatie voor de bedrijven die effectief redenen zien om naar een andere locatie te gaan, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Aan de bedrijven met redenen om naar een andere locatie te verhuizen, werd gevraagd welke vestigingseisen ze van belang vinden bij het zoeken naar een locatie. Tabel 27 toont de samenvatting hiervan. Tabellen 28 tot en met 39 tonen de gedetailleerde resultaten per aspect. Om de interpretatie te vergemakkelijken werd een gemiddelde score op 5 berekend, waarbij 1 staat voor helemaal niet van belang, 2 voor minder van belang, 3 voor neutraal, 4 voor wel van belang en 5 voor zeker van belang. Dit wordt weergegeven in figuur 11.

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 25

De belangrijkste vestigingseisen zijn:

▪ bereikbaarheid met de auto/vrachtwagen (4,4 op 5); ▪ betaalbare huisvesting (4,1); ▪ parkeermogelijkheden voor de auto (4,0); ▪ imago, uitstraling, architectuur (3,7); ▪ verkeersveiligheid voor auto, vrachtwagen (3,5). Daarnaast zijn ook de parkeermogelijkheden voor vrachtwagen (3,4) en verkeersveiligheid voor voetganger en fietsen (3,4) van belang bij het zoeken naar een nieuwe locatie. Minder van belang zijn de zichtbaarheid van de locatie aan één van de hoofdontsluitingswegen (2,9), de kwaliteit en hoeveelheid groen (2,7) en de bereikbaarheid met het openbaar vervoer (2,5). Minst van belang zijn een ligging in het centrum en de nabijheid van zelfde type bedrijven (beide 2,1 op 5).

Figuur 11 De mate waarin verschillende aspecten belangrijk zijn bij het zoeken naar een nieuwe locatie, voor de bedrijven die effectief redenen zien om naar een andere locatie te gaan, enquête wes research & strategy 2015 (in gemiddelde score op 5)

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 26

3 Relatie met de gemeente en algemene vragen

Vanaf hier zijn opnieuw alle bedrijven opgenomen, ook diegene die niet zullen verhuizen. Aan de bedrijven werd gevraagd welke binding ze hebben met de gemeente waar het bedrijf momenteel gevestigd is. Meerdere antwoorden waren mogelijk waardoor het percentage hoger is dan 100% (want uitgedrukt ten opzichte van het aantal bedrijven). Uit tabel 40 blijkt dat bij 63,2% van de gevallen de huidige locatie ook de plaats van oprichting is van het bedrijf. In 37,1% van de gevallen is het de woonplaats van de directeur, bij 30,1% de woonplaats van veel werknemers. Bij 15,6% is er een sociaal- maatschappelijke binding (sponsor verenigingen, afzet lokale detailhandel), bij 11,4% is er een binding door de aanwezigheid van andere bedrijvigheid/voorzieningen. 0,7% noemt het gewoon de perfecte locatie, bij 1,2% is er een andere binding. 19,6% heeft geen specifieke binding met de huidige locatie/gemeente. Vervolgens werd aan de bedrijven gevraagd welke knelpunten ze momenteel ervaren. Opnieuw waren meerdere antwoorden mogelijk. Per bedrijf werden gemiddeld 1,7 knelpunten opgegeven (zie tabel 41). Figuur 12 toont deze knelpunten. 39,9% van de bedrijven ervaart momenteel geen knelpunten. De belangrijkste knelpunten zijn:

▪ geen/beperkte groeimogelijkheden op eigen perceel (26,8%); ▪ te weinig aanbod aan bedrijfspercelen (18,4%); ▪ te lange doorlooptijd vergunningen (16,1%); ▪ geen/te weinig parkeervoorzieningen (15,6%); ▪ te hoge huur-/grondprijzen (12,8%); ▪ te weinig medewerking aan initiatieven (12,8%). Andere knelpunten zijn te weinig informatievoorziening naar ondernemers (12,1%), te weinig geschikt aanbod aan bedrijfshuisvesting (10,0%), bereikbaarheid industrieterrein/weginfrastructuur (3,0%), de wetgever/gemeente legt beperkingen op of werkt tegen (1,6%) en andere knelpunten (3,0%).

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 27

Figuur 12 De ervaren knelpunten door de ondervraagde bedrijven, enquête wes research & strategy 2015 (in % van het aantal respondenten)

Om in te schatten hoe zwaar deze knelpunten doorwegen werd gevraagd of men ervoor zal kiezen om zich in een andere gemeente te vestigen indien niet aan hun wensen wordt voldaan. 62,9% zegt nee, 37,1% zegt ja (tabel 42). Het is natuurlijk het meest interessant om deze onderverdeling te zien per knelpunt. Figuur 13 illustreert dit voor de belangrijkste knelpunten. De zwaarstwegende knelpunten (grootste aandeel “ja”) zijn:

▪ te weinig informatievoorziening naar ondernemers (75%); ▪ te weinig aanbod aan bedrijfspercelen (70,9%); ▪ te weinig geschikt aanbod aan bedrijfshuisvesting (69,8%); ▪ te hoge huur-/grondprijzen (65,5%).

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 28

Figuur 13 De waarschijnlijkheid dat het bedrijf de gemeente zal verlaten indien niet aan de ervaren knelpunten wordt tegemoetgekomen, naar knelpunt, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Ten slotte werden nog enkele vragen gesteld over de verwachte veranderingen in hun branche die van invloed zijn op de ruimtebehoefte (per medewerker). 78,5% verwacht geen grote veranderingen (tabel 43). 16,3% verwacht structureel meer m² per arbeidsplaats en 5,2% verwacht structureel minder m² per arbeidsplaats. Op het vlak van arbeidsplaatsen in het bedrijf ziet men de volgende ontwikkelingen (tabel 44):

▪ lager geschoold personeel: 63,4% geen wijziging, 25,8% ziet een toename, 10,9% ziet een afname; ▪ hoger geschoold personeel: 55,6% geen wijziging, 40% ziet een toename, 4,5% ziet een afname. Begin mei 2014 werd Limburg erkend door de Vlaamse regering als ontwrichte zone met hieraan gekoppeld fiscale gunstmaatregelen voor bedrijven die uitbreiden of zich in Limburg komen vestigen. 30,5% van de bedrijven is hier niet van op de hoogte (tabel 45), 60,8% heeft er al van gehoord, maar kent de details niet, 8,7% heeft er al van gehoord en weet hoe het in elkaar zit. Voor 22,5% zijn deze fiscale gunstmaatregelen zeker een argument om te blijven investeren/groeien in Limburg. Voor 27% is het eerder een argument, voor 24,6% eerder niet en voor 26% zeker niet (figuur 14, tabel 46).

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 29

Figuur 14 De mate waarin de fiscale gunstmaatregelen een argument zijn om te blijven investeren/groeien in Limburg, enquête wes research & strategy 2015 (in %)

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 30

In dit laatste hoofdstuk gaan we vraag en aanbod met elkaar confronteren. We gebruiken hiervoor de gegevens uit de enquête, maar zullen deze niet extrapoleren naar het totale aantal bedrijven (per gemeente). We kiezen ervoor om dit niet te doen, omdat het waarschijnlijk is dat bij diegene die niet geantwoord hebben op de enquête, het aandeel bedrijven met een ruimtevraag veel lager is. We hebben dus geen enkele basis om op een correcte manier de extrapolatie te doen. Aan de aanbodzijde hebben we twee elementen:

▪ het actuele aanbod (zie hoofdstuk 2,3. Huidig aanbod per perceelsklasse); ▪ de percelen die vrijkomen wanneer een bedrijf verhuist naar een nieuwe locatie (op basis van de enquête). Aan de vraagzijde hebben we één element, namelijk de vraag die naar voren komt uit de enquête. We maken de analyse op niveau van de perceelsklasses en het aantal percelen in die perceelsklasses. Tabel 7, figuur 15 en figuur 16 tonen de resultaten voor het totaal van de groep 14. Momenteel is er een aanbod van 182 percelen, daarnaast komen er nog eens 60 vrij (door bedrijven die willen verhuizen). Er worden 133 percelen gezocht, dus er is een overaanbod van 109 percelen. Als we inzoomen op de perceelsklasses, zien we dat er geen enkele perceelsklasse is met een tekort.

Tabel 7 De (mis)match tussen het aanbod en de gezochte perceelsklasses, voor de groep van 14 gemeenten, enquête en verwerking wes research & strategy (in aantal percelen) Perceelsklasse Actueel aanbod Komt vrij Gezocht Saldo Minder dan 250 m² 6 16 21 1 250-500 m² 12 13 18 7 500-1.000 m² 23 8 18 13 1.000-2.000 m² 31 4 15 20 2.000-3.000 m² 19 2 10 11 3.000-5.000 m² 19 6 15 10 5.000-10.000 m² 28 8 19 17 Meer dan 10.000 m² 44 3 17 30 Totaal 182 60 133 109

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 31

Figuur 15 De (mis)match tussen het aanbod en de gezochte perceelsklasses, voor de groep van 14 gemeenten, enquête en verwerking wes research & strategy (in aantal percelen)

Figuur 16 Het saldo van de (mis)match tussen het aanbod en de gezochte perceelsklasses, voor de groep van 14 gemeenten, enquête en verwerking wes research & strategy (in aantal percelen)

Als we kijken naar de ruimtebehoefte per gemeente (figuur 17 en tabel 8), zien we toch dat er zich bij sommige gemeenten wel tekorten voordoen, namelijk bij Borgloon (-11), Riemst (-7), Peer (-5), Hoeselt, Neerpelt en Zonhoven (telkens -4), Hechtel-Eksel en Wellen (telkens -2).

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 32

De grootste overschotten zien we bij Dilsen-Stokkem (+75), Tessenderlo (+33) en Diepenbeek (+33). Kleine overschotten bij Tongeren (+4), Maaseik (+2) en Opglabbeek (+1). In de gemeenterapporten wordt hier dieper op ingegaan om welke perceelsklasses het juist handelt (zie ook tabel 8).

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 33

Tabel 8 Het saldo van de (mis)match tussen het aanbod en de gezochte perceelsklasses, per gemeente, enquête en verwerking wes research & strategy (in aantal percelen) Perceelsklasse Borgloon Diepenbeek Dilsen- Hechtel- Hoeselt Maaseik Neerpelt Opglabbeek Peer Riemst Tessenderlo Tongeren Wellen Zonhoven Groep 14 Stokkem Eksel Minder dan 250 m² -2 0 6 0 -1 0 0 0 -3 -1 -1 2 0 1 1 250-500 m² -1 1 12 -2 1 -1 -2 0 3 -1 0 -3 1 -1 7 500-1.000 m² -3 1 21 0 0 0 -1 0 -3 -1 0 -2 1 0 13 1.000-2.000 m² -1 12 12 1 -1 -1 0 -1 -1 0 1 2 -3 0 20 2.000-3.000 m² 0 9 3 1 -1 2 -1 0 0 -2 1 -1 0 0 11 3.000-5.000 m² -1 9 3 -2 2 0 0 -2 0 -2 4 -1 0 0 10 5.000-10.000 m² -2 1 6 0 -1 1 1 -1 1 1 10 5 -1 -4 17 Meer dan 10.000 m² -1 0 12 0 -3 1 -1 5 -2 -1 18 2 0 0 30 Totaal -11 33 75 -2 -4 2 -4 1 -5 -7 33 4 -2 -4 109

34

Figuur 17 Het saldo van de (mis)match tussen het aanbod en de gezochte perceelsklasses, per gemeente, enquête en verwerking wes research & strategy (in aantal percelen)

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 35

Ruimtebehoeftepeiler voor VOKA Limburg - algemeen rapport 36

Ruimtebehoeftepeiler Limburg Peer

Ruimtebehoeftepeiler Limburg

Bedankt voor uw deelname aan onze enquête. Het invullen ervan zal slechts enkele minuten van uw tijd in beslag nemen. Al uw antwoorden in deze enquête zijn persoonlijk en vertrouwelijk.

Voor vragen in verband met deze enquête, contacteer Lien Vanden Broucke van wes research & strategy (050/36.67.72, [email protected])

Alvast bedankt voor uw medewerking!

Uw gemeentebestuur, VOKA Limburg & Agentschap Ondernemen

Pagina 1

* 1. Op welke locatie is uw bedrijf gevestigd?

Aan de Kerkhoef Bokt (Peer-Centrum) Centrum Grote-Brogel Kaulillerweg

Laerderheide (Grote-Brogel) Panhoven

Steenweg Linde Tichelovenstraat Wijchmaal Ander, gelieve te specificeren

Pagina 2

Pagina 1 van 11 * 2. Welke activiteit voert uw onderneming uit?

Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delftstoffen Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer Bouwnijverheid en sanering Groothandel, reparatie van auto's en motorfietsen Detailhandel Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten

Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever, niet-gedifferentieerde Extraterritoriale organisaties en lichamen productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik Ander, gelieve te specificeren

* 3. Heeft het bedrijf een milieuvergunning?

Ja, klasse 1 (meest hinderlijke activiteit, Ja, klasse 2 (minder hinderlijke activiteit, vergunningen worden toegekend door de vergunningen worden toegekend door de provincie) gemeente)

Ja, klasse 3 (minst hinderlijke activiteit, er is enkel Nee een meldingsplicht bij de gemeenten) Ik weet het niet

Pagina 3

* 4. Hoelang bestaat het bedrijf al?

Minder dan 3 jaar 3 - 10 jaar

Langer dan 10 jaar

Pagina 2 van 11 * 5. Om welke reden heeft u het bedrijf opgericht?

Zelfstandigheid/vrijheid Marktkansen/ondernemerskansen Arbeidsomstandigheden bij vorige job Ik heb het bedrijf niet zelf opgericht

Ander, gelieve te specificeren

* 6. Hoelang is het bedrijf op de huidige locatie gevestigd?

Minder dan 5 jaar 5 à 10 jaar

Langer dan 10 jaar

* 7. Hoe typeert u uw onderneming?

Zelfstandige onderneming Hoofdvestiging van een groep

Onderdeel van een nationale groep Onderdeel van een internationale groep Zelfstandig franchisenemer

* 8. Hoeveel vaste werknemers heeft u?

1 - 4 werknemers 5 - 9 werknemers 10 - 19 werknemers 20 - 49 werknemers

50 - 99 werknemers 100 - 199 werknemers 200 - 499 werknemers 500 - 999 werknemers 1.000 werknemers of meer

Pagina 4

* 9. Hoe groot is uw huidig perceel waarop uw bedrijf gevestigd is (in m²)?

Kleiner dan 250 m² 250 - 500 500 - 1.000 1.000 - 2.000

2.000 - 3.000 3.000 - 5.000 5.000 - 10.000 Groter dan 10.000 m²

Pagina 3 van 11 * 10. Hoe typeert u uw huidige bedrijfshuisvesting?

Gekoppeld aan mijn eigen woning (gegroeid Zelfstandige bedrijfshuisvesting vanuit de eigen woning) Zelfstandige bedrijfshuisvesting met Bedrijfsverzamelgebouw (dienst)woning (niet gegroeid vanuit de eigen woning)

Pagina 5

Toon pagina als 10. Hoe typeert u uw huidige bedrijfshuisvesting? is gelijk aan Zelfstandige bedrijfshuisvesting met (dienst)woning (niet gegroeid vanuit de eigen woning)

* 11. Wordt uw dienstwoning nog als zodanig gebruikt?

Ja, als bedrijfswoning Ja, alleen als burgerwoning

Nee

Pagina 6

* 12. Welk percentage van uw bedrijfsperceel is in gebruik door bedrijfsonroerend goed (gebouwen,

....) en/of opslag van goederen (al dan niet in openlucht)?

Minder dan 50% 50 à 75 % Meer dan 75%

* 13. Is het bedrijf eigenaar of huurder van de bedrijfsgebouwen en het perceel waarop deze

gebouwen staan?

3 Ander type 1 2 gebruiker Eigenaar Huurder (erfpacht, vruchtgebruik, leasing, ...)

Perceel

Gebouwen

Pagina 4 van 11 * 14. Verwacht u dat uw bedrijf in omvang (benodigde m² aan bedrijfsonroerend goed en/of opslag

van goederen) zal gaan groeien?

Ja, ik denk dat mijn bedrijf in omvang zal groeien Nee, ik denk dat mijn bedrijf in omvang stabiel zal blijven Nee, ik denk dat mijn bedrijf in omvang zal krimpen Ik weet het niet

Pagina 7

Toon pagina als 14. Verwacht u dat uw bedrijf in omvang (benodigde m² aan bedrijfsonroerend goed en/of opslag van goederen) zal gaan groeien?... is gelijk aan Ja, ik denk dat mijn bedrijf in omvang zal groeien

* 15. Op welke termijn denkt u uw groei te realiseren?

Binnen nu en één jaar Binnen één à twee jaar

Binnen twee à vijf jaar Niet binnen de komende vijf jaar

* 16. Kunt u uw groei op de huidige locatie faciliteren?

Ja Nee

Ik weet het niet

Pagina 8

Toon pagina als 14. Verwacht u dat uw bedrijf in omvang (benodigde m² aan bedrijfsonroerend goed en/of opslag van goederen) zal gaan groeien?... is gelijk aan Nee, ik denk dat mijn bedrijf in omvang zal krimpen

* 17. Op welke termijn denkt u uw krimp te realiseren?

Binnen nu en één jaar Binnen één à twee jaar

Binnen twee à vijf jaar Niet binnen de komende vijf jaar

Pagina 9

Pagina 5 van 11 * 18. Zijn er redenen om naar een andere locatie te gaan?

Ja Nee

Ga naar pagina 18 als 18. Zijn er redenen om naar een andere locatie te gaan? is gelijk aan Nee

Pagina 10

* 19. Welke reden(en) zijn er om naar een andere locatie te gaan (meerdere antwoorden mogelijk)?

De groei/uitbreiding van mijn bedrijf kan niet op de Door de krimp van mijn bedrijf zoek ik een huidige locatie kleinere locatie Het huurcontract loopt af Verschillende bedrijfsonderdelen worden samengevoegd Faillissement/bedrijfsbeëindiging Beperkingen vanuit milieuvereisten

Nabijheid van andere voorzieningen/bedrijven Lagere kosten Betere bereikbaarheid Dichter bij de klant

Uitstraling Onvoldoende parkeerruimte Ander, gelieve te specificeren

Pagina 11

* 20. Wat is uw totale ruimtebehoefte in m²? (huidige oppervlakte + eventuele benodigde extra

oppervlakte of - de overbodige ruimte)

Minder dan 250 m² 250 - 500

500 - 1.000 1.000 - 2.000 2.000 - 3.000 3.000 - 5.000 5.000 - 10.000 Meer dan 10.000 m²

21. Geef tevens, indien mogelijk, een exacte indicatie in m²:

Bijkomende opties (vraag 21) Validatie: decimaal getal

Pagina 6 van 11 * 22. Laat u uw huidig perceel achter wanneer u naar een ander locatie verplaatst of blijft het in

gebruik?

Het blijft in gebruik voor eigen gebruik Het blijft niet in gebruik voor eigen gebruik

Pagina 12

Toon pagina als 22. Laat u uw huidig perceel achter wanneer u naar een ander locatie verplaatst of blijft het in gebruik?... is gelijk aan Het blijft niet in gebruik voor eigen gebruik

* 23. U heeft aangegeven dat de huidige locatie niet meer voor eigen gebruik zal dienen. Wat bent u

van plan met deze locatie?

Verkopen Verhuren Ik weet het niet Ander, gelieve te specificeren

Pagina 13

* 24. Naar welk type bedrijfsonroerend goed bent u op zoek?

Ruimte in een bedrijfsverzamelgebouw voor Ruimte in een bedrijfsverzamelgebouw voor opslag/werkplaats dienstverlening Zelfstandige productie- of opslaghal Productie- of opslaghal met ruime kantoorruimte Zelfstandig kantoor Zelfstandige bedrijfshuisvesting met (dienst)woning Vrijkomende agrarische bebouwing Zelfstandige winkel-, horeca- of recreatieruimte Ander, gelieve te specificeren

* 25. Welk type locatie heeft uw voorkeur?

Een eigen nieuwbouwlocatie Overname van een bestaand onroerend goed

Beide zijn mogelijk Ik weet het niet

Pagina 14

Pagina 7 van 11 * 26. Op welke locatie wilt u zich bij voorkeur vestigen?

Op het huidige/zelfde bedrijventerrein Op een ander bedrijventerrein in dezelfde gemeente In het centrum/woongebied van de huidige In een andere gemeente gemeente Ander, gelieve te specificeren

Pagina 15

Toon pagina als 26. Op welke locatie wilt u zich bij voorkeur vestigen? is gelijk aan Op een ander bedrijventerrein in dezelfde gemeente

27. U heeft in de vorige vraag aangegeven dat u zich bij voorkeur zou vestigen op een ander

bedrijventerrein in dezelfde gemeente. Welk bedrijventerrein is dit?

Pagina 16

Toon pagina als 26. Op welke locatie wilt u zich bij voorkeur vestigen? is gelijk aan In een andere gemeente

28. U heeft in de vorige vraag aangegeven dat u zich bij voorkeur zou vestingen in een andere gemeente.

Welke gemeente is dit? Benoem indien mogelijk ook de gewenste locatie of het gewenste bedrijventerrein.

Gemeente

Bedrijventerrein/locatie

Pagina 17

Pagina 8 van 11 * 29. Welke vestigingseisen vindt u van belang bij het zoeken naar een nieuwe locatie?

1 2 3 4 5 -- - -/+ + ++

Bereikbaarheid met de auto/vrachtwagen

Bereikbaarheid met het openbaar vervoer

Ligging in het centrum

Zichtbare locatie aan één van de hoofdontsluitingswegen

Betaalbare huisvesting

Nabijheid van zelfde type bedrijven

Parkeermogelijkheden voor auto

Parkeermogelijkheden voor vrachtwagen

Kwaliteit en hoeveelheid groen

Verkeersveiligheid voor auto, vrachtwagen

Verkeersveiligheid voor voetganger, fietser

Imago, uitstraling, architectuur

Ander, gelieve te specificeren

Pagina 18

* 30. Welke binding heeft u met de gemeente waar momenteel uw bedrijf gevestigd is? (meerdere

antwoorden mogelijk)

Plaats van oprichting bedrijf Woonplaats van de directeur

Sociaal-maatschappelijke binding (sponsor Woonplaats van veel werknemers verenigingen, afzet lokale detailhandel)

Aanwezigheid andere bedrijvigheid/voorzieningen Geen specifieke binding

Ander, gelieve te specificeren

Pagina 9 van 11 * 31. Welke knelpunten ervaart u op dit moment? (meerdere antwoorden mogelijk)

Te weinig aanbod aan bedrijfspercelen Te weinig geschikt aanbod aan bedrijfshuisvesting

Geen/beperkte doorgroeimoeilijkheden op eigen Geen/te weinig parkeervoorzieningen perceel Te hoge huur/grondprijzen Te weinig informatievoorziening naar ondernemers

Te weinig medewerking aan initiatieven Te lange doorlooptijd vergunningen

Ik ervaar momenteel geen knelpunten Ander, gelieve te specificeren

* 32. Zult u ervoor kiezen om u in een andere gemeente te vestigen indien niet aan uw wensen kan

worden voldaan?

Ja Nee

Pagina 19

* 33. Tenslotte hebben we nog enkele vragen over verwachte veranderingen in uw branche die van invloed zijn op de ruimtebehoefte (per medewerker) in uw sector. Welke veranderingen verwacht u?

Geen grote veranderingen Structureel minder m² per arbeidsplaats Structureel meer m² per arbeidsplaats

* 34. Welke ontwikkelingen ziet u in de aard van de arbeidsplaatsen in uw bedrijf?

1 2 3 Afname Geen wijziging Toename

Lager geschoold personeel

Hoger geschoold personeel

* 35. Begin mei 2014 werd Limburg erkend door de Vlaamse Regering als ontwrichte zone met hieraan gekoppeld fiscale gunstmaatregelen voor bedrijven die uitbreiden of zich in Limburg komen vestigen. Bent u hiervan op de hoogte?

Ja, en ik weet hoe het in elkaar zit Ja, al van gehoord, maar ik ken de details niet Nee

Pagina 10 van 11 * 36. In welke mate zijn deze fiscale gunstmaatregelen een argument om te blijven

investeren/groeien in Limburg?

Zeker een argument, mijn beslissing om al dan niet Eerder een argument, mijn beslissing om al dan te investeren/groeien in Limburg wordt hier zeker niet te investeren/groeien in Limburg wordt hier mee door bepaald. enigszins mee door bepaald. Eerder niet een argument, mijn beslissing om al Zeker niet een argument, mijn beslissing om al dan dan niet te investeren/groeien in Limburg wordt niet te investeren/groeien in Limburg wordt hier hier eerder niet mee door bepaald. zeker niet mee door bepaald.

Pagina 20

37. 26. Tot slot hadden wij graag nog wat extra informatie over het bedrijf. Deze informatie wordt uiteraard vertrouwelijk behandeld en dient enkel om de interpretatie van de resultaten te vergemakkelijken. Er worden geen individuele antwoorden verspreid of gecommuniceerd.

Naam van uw bedrijf:

Ondernemingsnummer:

Persoon die de enquête heeft ingevuld:

E-mail:

* 38. Uw gemeente zou graag weten welke bedrijven er uitbreidingsplannen hebben. Mogen wij deze

informatie overmaken aan uw gemeentebestuur?

Ja Neen

Bescherming van de persoonsgegevens: wes research & strategy respecteert alle wettelijke bepalingen inzake de bescherming van de persoonlijke gegevens van de ondervraagde persoon (Belgische wet van 8 december 1992 met betrekking tot de bescherming van de persoonsgegevens en latere aanpassingen). Alle verstrekte informatie blijft vertrouwelijk en is uitsluitend bedoeld voor onderzoek. De persoonlijke gegevens worden niet doorgegeven aan derden en worden uitsluitend anoniem verwerkt.

Uw antwoorden zijn geregistreerd!

Pagina 11 van 11