•» Korps Commandotroepen 1942-1997

H.G. Dekker - luitenant-kolonel der infanterie van de Koninklijke Landmacht* drs. T.A. Krijger - tweede luitenant der infanterie van de Koninklijke Landmacht*

p 22 maart 1997 bezochten No. 2 (Dutch) Troop oorlog (1899-1902) kregen deze een- duizenden groene en rode ba- heden de naam ''. Oretten de Engelbrecht van Het idee om commandotroepen te for- De leden van de nieuwe eenheden, Nassaukazerne in voor de meren dateert uit 1940 en kwam uit die al spoedig het predikaat 'com- groots opgezette Commandoreünie Britse koker. Door het dramatische mando' kregen, werden opgeleid om 97. Met deze happening herdachten verloop van de oorlog tegen Duits- onder alle omstandigheden de moei- ZlJ dat precies 55 jaar geleden de eer- land groeide bij Churchill en zijn lijkste opdrachten uit te voeren. Dit ste Nederlandse vrijwilligers naar de militaire staf de behoefte om ook eens kon variëren van het vernielen van Schotse hooglanden vertrokken om terug te kunnen slaan. De keuze viel belangrijke militaire of industriële een commando-opleiding te volgen. op het oprichten van kleine, lichtbe- objecten tot het vormen van bruggen- Cteze selecte groep stond in 1942 aan wapende specialistische onderdelen hoofden of het uitvoeren van offen- de wieg van de Nederlandse comman- die offensieve acties konden uitvoe- sieve acties achter de vijandelijke do-eenheden die in Nederland, het ren. Deze raids zouden bovendien het linies. De commando moest behalve Verre Oosten en Nederlands-Indië aangetaste Britse moreel ten goede een uitmuntend soldaat ook deskundi- Zljn ingezet en die later zijn opgegaan moeten komen. Analoog aan de Zuid- ge op het gebied van verbindingen, 'n het in 1950 opgerichte Korps Com- Afrikaanse strijders uit de Boeren- explosieven en inlichtingen zijn. Om- mandotroepen (KCT).

Ruim een halve eeuw zijn Neder- landse commando-eenheden opgeleid voor het uitvoeren van bijzondere en gevaarlijke opdrachten, veelal achter de vijandelijke linies. In dit over- zichtsartikel wordt de geschiedenis van de Nederlandse commando's be- schreven, waarbij onder meer de lr*zet, de taakstelling en de eigen op- leiding aan de orde zullen komen. Het KCT heeft bovendien altijd een be- lar>grijke rol gespeeld bij het opleiden ^an militairen van buiten het korps. Daarom komt de ontwikkeling van die opleidingsfunctie hier ook aan bod.

Luitenant-kolonel H.G. Dekker is comman- a"t van het Korps Commandotroepen; twee- Afb. l Commando-monument in Spean Bridge bij Achnacarry. ^e'luitenant drs. T.A. Krijger is wetenschappe- In de bovenrand van het granieten voetstuk staat gebeiteld: United we lijk medewerker bij de Sectie Militaire Ge- conquer, daaronder staat het opschrift In memory of the officers and men ' cljledenis KL en een van de auteurs van het of the commando* who died in the setond world war J 939-1945. °nlangs verschenen boek Het Korps Com- Het gedenkteken werd onthuld op 27 september 1952 nundotroepen 1942-1997. door koningin-moeder Elizabeth (foto: Commandostichting Roosendaal)

JRG 166 4-97 MILITAIRE SPECTATOR 149 dat ook nog eens zware fysieke en mentale eisen aan de commando's werden gesteld, was het niet verwon- derlijk dat niet alle vrijwilligers de Spartaanse opleiding tot een goed einde brachten.

Vanaf januari 1942 boden de Britten ook de uit de bezette gebieden afkom- stige militairen de mogelijkheid om Afb. 2 commando te worden. Dit resulteerde Paracommando's zes maanden later in de oprichting van de School van N o. l O (Inter Allied) Commando, Opleiding Parachutisten (SOP) een eenheid bestaande uit Neder- stappen op het landse, Franse, Belgische, Noorse, vliegveld Andir Poolse en Joegoslavische eenheden bij Bandoeng in (troops), terwijl gevluchte Duitse en een Dakota Oostenrijkse tegenstanders van het (medio 1947) (foto: Commando- nazi-regime ook een troop vormden. stichting Roosendaal) Hiermee ging voor sommige militai- ren van de Prinses Irenebrigade die stonden te trappelen om te worden andelijke linies. Later werden zij nog landse commando's - ongeveer 25 ingezet, een wens in vervulling. Na korte tijd ingezet in het grensgebied man - kregen op l november 1944 een strenge selectie mochten 48 vrij- tussen Birma en India. In juli 1944 hun kans op revanche. Als onderdeel willigers naar het Schotse Achnacarry keerden zij bij het eigen onderdeel van een Britse commando-brigade om de inmiddels beruchte comman- terug, dat op het punt stond weer naar landden zij op deze dag bij Vlissingen do-opleiding te volgen. De helft van Engeland af te reizen. en Westkapelle. De verovering van hen bereikte de eindstreep en kreeg de het door de Duitsers tot Festung uit- gewilde groene baret. De commando's verwachtten nu op geroepen was van cruciaal het Europese vasteland te worden belang, omdat de geallieerden hier- Deze Nederlandse commando's van ingezet. Tijdens de operatie Market mee de Schelde-monding zouden be- het eerste uur werden in Port Madoc Garden werden inderdaad tientallen heersen en gebruik zouden kunnen (Wales) gelegerd en vormden in juni Dutchtroopers toegevoegd aan de gaan maken van de in logistiek op- 1942 No.2 (Dutch) Troop van No.10 diverse Britse en Amerikaanse lucht- zicht onmisbare Antwerpse haven. De (Inter Allied) Commando. Enkele landingseenheden die de bruggen tus- Nederlanders streden in en rond maanden later bracht een tweede sen en Arnhem moesten Vlissingen en Westkapelle in de voor- groep van ongeveer vijftig kersverse veroveren. De opdrachten aan de Ne- ste linies en raakten verzeild in zware commando's de troop op de vereiste derlandse groene baretten varieerden gevechten. Ten koste van een tiental sterkte. Hierop volgde ruim een jaar van het verzamelen van inlichtingen, gewonden slaagden zij erin hun op- van verdere opleiding in Wales en in het leggen van contacten met plaatse- dracht uit te voeren. De Britse en het Engelse Eastbourne, waar de lijke verzetsgroepen, het uitvoeren geallieerde commando-eenheden wis- troop in 1943 terechtkwam. Pas aan van verkenningen en liaison-opdrach- ten samen met een Britse infanterie- het einde van dat jaar werd het geduld ten tot het optreden als gids en tolk. eenheid binnen drie dagen vrijwel het van de Nederlanders beloond. No.2 Hoewel de commando's deze taken gehele eiland van vijand te zuiveren. i. (Dutch) Troop zou naar India afreizen tot volle tevredenheid van hun geal- Na dit succesvolle optreden kregen de om op Sumatra en Malakka te worden lieerde wapenbroeders uitvoerden, commando's van No.2 (Dutch) Troop ingezet. was de stemming na het mislukken tijd om weer op krachten te komen. van Market Garden bedrukt. Onder- Op sterkte gebracht met een aanvul- Toen de Nederlanders in januari 1944 tussen was overigens een viertal Ne- lingsdetachement kwam de troop pas in India arriveerden, waren de geplan- derlandse commando's elders actief. in april 1945 weer in actie om aan het de operaties inmiddels afgelast. Zij waren in opdracht van het Bureau front tussen Moerdijk en Geertrui- Slechts vijf commando's kregen als- Bijzondere Opdrachten (BBO) in denberg patrouilles en verkenningen nog de kans oorlogservaring op te Noord-Nederland geparachuteerd om uit te voeren. Na de bevrijding van doen. Toegevoegd aan een Britse daar het verzet te coördineren en Nederland viel de eerste Nederlandse commando-brigade, namen zij in wapen- en -onderricht aan commando-éénheid snel uiteen en Birma deel aan diverse verkenningen plaatselijke verzetsgroepen te geven. werd zij in oktober 1945 definitief en gevechtspatrouilles achter de vij- De overige nog inzetbare Neder- ontbonden.

150 MILITAIRE SPECTATOR JRG 166 4-97 Het Korps Insulinde ces. Aangezien de Japanse troepen verschillende internerings- en krijgs- een goed functionerende kustbewa- gevangenkampen op het eiland. Ook Afo.2 (Dutch) Troop was niet de enige king hadden georganiseerd, werden nieuwe teams werden uitgezonden Nederlandse commando-éénheid die diverse landingsteams ontdekt en om deze kampen te bezoeken en in de Tweede Wereldoorlog actief deze konden in die gevallen slechts - waar mogelijk - hulpacties op touw was. Kort nadat de oorlog in de met moeite het vege lijf redden. De te zetten en de bescherming en evacu- Pacific was losgebarsten, vertrok een geslaagde landingen leverden een atie van deze geïnterneerden te coör- voordetachement van 150 vrijwilli- beperkte hoeveelheid inlichtingen op, dineren. Dit laatste bleek bittere gers van de Prinses Irenebrigade naar die echter nauwelijks van invloed noodzaak, aangezien verschillende Nederlands-Indië om de defensie van waren op het verloop van de strijd in kampen werden bedreigd door jonge, deze kolonie te helpen versterken. dit operatiegebied. fanatieke Indonesische nationalisten Nog voordat zij hier arriveerden had- die na het uitroepen van de Republiek den de Japanse troepen in maart 1942 In de zomer van 1945 nam het aantal Indonesië het recht op gewelddadige het pleit echter al beslecht, zodat de operaties toe. Met het oog hierop wijze in eigen hand namen. De Britse groep naar Ceylon moest uitwijken. waren uit Europa, waar de oorlog autoriteiten gaven na enige tijd - om De Nederlandse en Britse autoriteiten inmiddels voorbij was, diverse com- verdere escalatie te voorkomen - alle besloten deze vrijwilligers een com- mando's van No.2 (Dutch) Troop als teams van het Korps Insulinde het mando-opleiding te laten volgen. De versterking van het korps gearriveerd. bevel naar Ceylon terug te keren. Britten bepaalden dat het Korps In- Enkele weken vóór de Japanse capitu- Hiermee verloor het korps aan bete- sulinde, zoals het detachement vanaf latie van 15 augustus 1945 landden kenis, waarna het uiteindelijk in juli 1942 werd genoemd, voorname- diverse teams van het Korps Insulinde maart 1946 werd opgeheven. 'ijk voor inlichtingenoperaties zou per parachute of onderzeeër op Su- Hoewel het Korps Insulinde uit ge- worden ingezet. matra om met radio's inlichtingen motiveerde en goed opgeleide com- In het verdere verloop van de oorlog over Japanse troepen- en transportbe- mando's bestond, is deze specialisti- hebben teams van het Korps Insulinde wegingen door te geven. sche eenheid slechts sporadisch inge- met behulp van kleine onderzeeboten Na de Japanse capitulatie kregen deze zet. In tegenstelling tot No.2 (Dutch) een aantal landingsoperaties op de teams opdracht contact te maken met Troop is het Korps Insulinde evenmin kust van Noord-Sumatra uitgevoerd. de Japanse militaire autoriteiten voor ingezet om - analoog aan de oplei- Deze operaties hadden wisselend suc- het verkrijgen van informatie over de ding - een breed scala aan comman- dotaken uit te voeren, maar bleef de inzet beperkt tot enkele inlichtingen- en verkenningsoperaties.

Commando's in Nederlands-Indië 1945-1950

Na de Tweede Wereldoorlog raakte Nederland opnieuw in een grootscha- lig conflict verzeild. Het strijdtoneel was nu Nederlands-Indië, waar In- donesische nationalisten een eind wil- den maken aan het koloniale bewind. Nederland en de Republiek Indo- nesië, die op 17 augustus 1945 door Soekarno en Hatta was uitgeroepen, Afb. 3 bestreden elkaar vier jaar lang aan de Ter gelegenheid van onderhandelingstafel en in een bittere "et 25-jarig bestaan v«"n het Korps bood confrontatie. de gemeente Roosendaal dit Vanwege het ongeregelde karakter commando-monument van de strijd werd al snel het belang a«n. Het beeld staat y van speciale troepen onderkend. oor de Engelbrecht van Nassaukazerne (Para)commando's waren gezien hun l»te: IIMO/ Mediacentrum) fysieke en mentale weerbaarheid de aangewezen militairen om in de

JRG166 4-97 MILITAIRE SPECTATOR 151 meest onrustige gebieden Indone- zuiveren en pacificeren van onrustige landse troepen delen van Java en sische guerrillastrijders op te sporen gebieden. Na een moeizaam begin Sumatra veroverden, speelden de en uit te schakelen. Om die reden met pijnlijke verliezen, vertrok in rode en groene baretten een beschei- werd in maart 1946, mede dankzij de december 1946 een groot deel van het den rol. Vanwege de hierna snel inzet van oud-gedienden van het DST onder leiding van kapitein R.P.P. oplaaiende guerrilla in de heroverde Korps Insulinde en No.2 (Dutch) Westerling naar Zuid-Celebes, waar gebieden werd een veelvuldige en Troop, de School voor de Opleiding guerrillastrijders op gewelddadige intensieve inzet van de (para)com- van Parachutisten (SOP) opgericht. wijze het initiatief in handen hadden mando's echter bittere noodzaak. De De opleiding bij de SOP ging in juli gekregen. De 120 man van het DST paracommando's voerden op Java 1946 in Hollandia (Nieuw-Guinea) wisten de rust met intensieve zuive- vele meerdaagse zuiveringsacties uit, van start. Getooid met een rode baret, ringsacties goeddeels te herstellen. terwijl het DST op Java en Sumatra gingen de cursisten die deze eerste Zij gebruikten hierbij onorthodoxe van de ene naar de andere brandhaard opleiding hadden voltooid over naar methoden, waarvan met name intimi- trok. de in mei 1947 opgerichte Ie Para- datie, mishandeling en het zonder Hoewel vooral het DST vrijwel onop- chustisten Compagnie, waarover lui- proces executeren van gevangenen houdelijk werd ingezet, had dit optre- tenant C. Sisselaar de scepter ging het DST in een kwaad daglicht stelde. den een wisselend resultaat. Ondanks zwaaien. De ontstane commotie deed de leger- enkele successen wist het DST eenhe- Ook reguliere commando's deden commandant S.H. Spoor uiteindelijk den van het Indonesische leger (TNI) hun intrede in Nederlands-Indië. Op besluiten het DST in maart 1947 naar vrijwel nergens een beslissende slag 15 juni 1946 werd op West-Java het Java terug te roepen. toe te brengen. De guerrillastrijders Depot Speciale Troepen (DST) opge- bleken vaak tijdig in het onherbergza- richt, een eenheid die het Europese Tijdens de Eerste Politionele Actie me terrein te zijn verdwenen. Bo- commandoconcept wilde combineren (21 juli - 4 augustus 1947), een groot- vendien stond het DST tijdens deze met de ervaring van het KNIL in het schalig offensief waarbij de Neder- acties onder het operationeel com-

r

Afb. 4 Cursisten van de commando-opleiding zijn herkenbaar aan de zogeheten mutsdas (foto: Sectie Militaire Geschiedenis/KL)

152 MILITAIRE SPECTATOR JRG 166 4-97 mando van de plaatselijke (KL-)com- Airmolek nogmaals een luchtlanding uitzendingen naar Indië. Voor het vul- mandant en moest het zich aan de uit, opnieuw met het doel olievelden len van die troepenmacht was de le- reguliere zuiveringsmethoden confor- veilig te stellen. gerleiding aanvankelijk aangewezen meren. Na het optreden op Sumatra keerden op oorlogsvrijwilligers (OVW'ers) en de rode en groene baretten terug naar uit krijgsgevangenschap teruggekeer- In januari 1948 maakte het DST Java waar zij opnieuw een harde de beroepsmilitairen, omdat er in Plaats voor het Korps Speciale Troe- guerrillastrijd moesten voeren. Keer 1945 nog geen dienstplichtigen waren Pen (KST) en het Depot van het KST. op keer schoten de commando's in opgeleid. Een van de plaatsen waar de Het KST, dat na verloop van tijd over de verdediging gedrongen KL- en OVW'ers hun Indië-opleiding kre- drie commandocompagnieën en een KNIL-eenheden te hulp. Dit optreden gen, was de Wildhoef in Bloemen- Paracompagnie ging beschikken, als militaire brandweer kostte in de daal. De opleiding werd verzorgd werd als vanouds in de meest onrusti- bijna vier jaar durende strijd het leven door oud-strijders van de Binnenland- ge gebieden op Java ingezet. Daarbij aan ruim zestig (para)commando's. se Strijdkrachten. leek de geschiedenis van Zuid- Hoewel de (para)commando's op heel In september 1945 meldde zich een Celebes zich, door het bij tijd en wijle Java forse tikken uitdeelden, konden twintigtal oud-gedienden van No.2 excessieve geweld, op kleinere schaal zij niet voorkomen dat in steeds weer (Dutch) Troop in Bloemendaal. Van te herhalen. Om die reden moest in andere gebieden de guerrillastrijd de groep BS'ers en de groep com- november kapitein Westerling het oplaaide. De Nederlandse troepen mando's wist de depotcommandant, ve'd ruimen. Even later werd, mede werden in de loop van 1949 steeds reservekapitein J.H.A.K. Gualthérie niet het oog op een tweede grootscha- vaker in het defensief gedrongen. van Weezel, een hechte eenheid te lig Nederlands offensief, een eerste maken. Dit resulteerde op l oktober stap gezet op weg naar de beoogde Tussen alle gevechten door vond de 1945 in de oprichting van het 6e fusie van groene en rode baretten. De beoogde fusie tussen de rode en groe- Koninklijke Nederlands Infanterie Paracompagnie van het KST en de Ie ne baretten doorgang. Vanaf 15 juli Depot (6e KNID). Dit depot ging Paracompagnie vormden toen teza- 1949 vormden de SOP, de Para- kaderopleidingen voor infanteristen men de Paragevechtsgroep. gevechtsgroep en het KST het Regi- en gevechtscursussen voor Indië-gan- ment Speciale Troepen (RST). De gers verzorgen. Tijdens de Tweede Politionele Actie opleidingseenheden werden onderge- Het accent kwam onder invloed van (19 december 1948-5 januari 1949) bracht in het Opleidingscentrum RST. de commando's al snel op die ge- liegen het KST en de Paragevechts- In juli en augustus, toen een wapen- vechtscursussen te liggen. In de eerste groep een belangrijke taak toebe- stilstand van kracht werd, voerden de tweeënhalf jaar doorliepen meer dan deeld. Zij vormden de kern van een (para)commando's de laatste acties tienduizend beroepsmilitairen, reser- gevechtsgroep die door middel van rond Bandoeng en Solo uit. Aan- visten en dienstplichtigen de pittige een snelle luchtlandingsoperatie bij gezien Nederland aan de onderhande- zesweekse gevechtsopleiding, die veel de Republikeinse hoofdstad Djokja- lingstafel het hoofd had gebogen, was weg had van een heuse commando- karta de Republikeinse politieke en de strijd definitief ten einde. opleiding. Vandaar dat het 6e KNID in militaire top gevangen moest nemen. Nadat de Nederlandse regering de mei 1946 de naam 'Stormschool Bloe- öit was een kolfje naar de hand van soevereiniteit over de archipel op 27 mendaal' kreeg. De gevechtstraining de 350 paracommando's en de 400 december 1949 aan Indonesië had beoogde de cursist een perfecte groene baretten. De eerste grootscha- overgedragen, keerde het niet in In- beheersing van het persoonlijk wapen nge Nederlandse luchtlandingsopera- donesië gedemobiliseerde personeel te geven, hem door zware fysieke trai- tie werd een succes, zij het dat de van het RST naar Nederland terug. ning op het gevecht voor te bereiden belangrijkste TNI-commandanten, in Hun oorlogservaring als commando en hem die eigenschappen bij te bren- tegenstelling tot de Republikeinse kwam prima van pas bij het in 1950 gen die hij nodig had om in de strijd regering, de stad tijdig hadden verla- opgerichte Korps Commandotroepen zijn doel te bereiken en te overleven. ten. waar nieuwe, voor de bondgenoot- Op het programma van de gevechts- Daarna vertrok het KST eind decem- schappelijke verdediging bruikbare, opleiding stonden onderdelen als ber naar Midden-Sumatra. Daar wist commandotroepen werden klaarge- geweervechten, overlevingsoefenin- net met een verrassende opmars twee stoomd. gen, speedmarsen, ongewapend vech- In economisch opzicht belangrijke ten, kaartlezen en de stormbaan. Plaatsen te veroveren. De Para- De Stormschool had een grote reputa- gevechtsgroep voerde gelijktijdig een De Stormschool in tie, zo noemde het Engelse dagblad geslaagde luchtlanding uit bij Djambi Bloemendaal en Roosendaal de Daily Mail de Wildhoef zelfs het °P Midden-Sumatra om enkele olie- 1945-1950 beste trainingskamp op het Europese gelden in handen te krijgen. Op de continent. In april 1948 vond op de laatste dag van de politionele actie De jaren 1945-1950 stonden voor de Stormschool de eerste commando- v°erden zij iets noordelijker bij KL hoofdzakelijk in het teken van de opleiding plaats op Nederlandse bo-

JRG 166 4-97 MILITAIRE SPECTATOR 153 dem, toen twintig cursisten tot com- mando-instructeur werden opgeleid. Het betrof hier een eenmalige cursus. Van het opleiden van dienstplichtig commando's was vooralsnog geen sprake. In april 1949 verhuisde de Stormschool naar de Engelbrecht van Nassaukazerne in Roosendaal, tot op heden de thuisbasis van de comman- do's. De Stormschool-periode is een episo- de uit de commandogeschiedenis waarin de commando's louter een op- leidingstaak vervulden en geen opera- tionele taak als commando hadden. Dit veranderde in 1950, al bleef het opleiden van militairen buiten de eigen gelederen een belangrijke taak van de groene baretten.

Afb. 5 De commando als Een commando vechtsoldaat bij uitstek: speciale operaties 1950-1964 maakt in het Zuid- Franse Pau een veilige landing nadat Het zag er lange tijd naar uit dat de hij een vrije-val- Stormschool zou blijven wat het was: sprong heeft een trainingscentrum ten behoeve van uitgevoerd de KL. Gualthérie van Weezel en een (foto: Commandostichting aantal commando's wilden echter Roosendaal) meer en voerden een hardnekkige lobby voor een zelfstandig comman- De parate compagnieën, elk bestaand gen, vernielen of op de vijand moeten dokorps. Na veel wikken en wegen uit 115 man, konden in tijd van oorlog heroveren. Ook het optreden tegen ging de legerleiding overstag en of crisis voor verschillende opdrach- vijandelijke luchtlandingstroepen of besloot dat de Stormschool op l juli ten worden ingezet. Zo zouden zij tot vijandelijke landingen op de kust was 1950 zou worden omgevormd tot het diep in vijandelijk gebied verkennin- een mogelijke opdracht. Korps Commandotroepen (KCT). Het gen moeten kunnen uitvoeren, inlich- beroepspersoneel van dit nieuwe tingen moeten vergaren, vernielingen Voordat een dienstplichtige aan de onderdeel werd gevormd door oud- verrichten en door sabotageacties de commando-opleiding kon beginnen, (para)commando's van het RST en vijandelijke opmars moeten vertra- moest hij eerst een zware selectie- commando's die al bij de Storm- gen. De vernielings- en sabotage- procedure zien te overleven. Na de school werkzaam waren. acties zouden vooral zijn gericht selectie volgde de vooropleiding en tegen vijandelijke commando- en daarna de commando-opleiding, die De eerste commando-opleiding voor waarnemingsposten, verbindingscen- zes a acht weken duurde. Hoewel niet dienstplichtigen startte in maart 1950. tra, havens, vliegvelden en bruggen. iedereen zich vrijwillig voor de com- Van de driehonderd deelnemers haal- In vredestijd konden de parate com- mando's opgaf, werd uiteindelijk nie- den slechts 127 man de eindstreep. mando's voor het verlenen van mili- mand tegen zijn zin commando. Zij mochten de felbegeerde groene taire bijstand worden ingeschakeld, Zonder een opperste motivatie was de baret, die „geen kledingstuk was zoals bleek tijdens de Watersnood- opleiding simpelweg niet vol te hou- maar een onderscheidingsteken", in ramp van 1953 toen honderden groe- den. Tot aan het einde van de com- ontvangst nemen. Honderden nieuwe ne baretten dag en nacht in touw mando-opleiding vielen cursisten af. commando's werden in die jaren waren om mens en dier hulp te bie- Het doel van de commando-opleiding opgeleid, waardoor het KCT kon uit- den. Voor de mobilisabele compag- was hetzelfde als die van de comman- groeien tot een organisatie met drie nieën waren er in oorlogstijd taken in do-opleiding in Schotland, het Verre parate commando-compagnieën en eigen land weggelegd. Zij zouden Oosten en Bloemendaal, namelijk de een wisselend aantal mobilisabele vitale objecten, zoals vliegvelden, man fysiek en mentaal gereed maken compagnieën. bruggen en havens, moeten beveili- voor het gevecht en het uitvoeren van

154 MILITAIRE SPECTATOR JRG 166 4-97 speciale opdrachten. Op het program- kleine veertig beroepsmilitairen van delijk gebied. Het accent lag, met uit- ma stonden onder meer het uitvoeren het korps en enige ex-para's en ex- zondering van het echte vechtwerk in van verkenningen, kaartlezen, kom- commando's van het RST onder de Korea, op het verzamelen van infor- paslopen, wagenspringen, het bou- VN-vlag gediend. De meesten van matie door het uitvoeren van verken- wen van onderkomens en het geruis- hen hebben daar infanterietaken uit- ningspatrouilles. Deze taak van waar- loos doden met de blote hand. De gevoerd. Voor honderden Korea-gan- nemen en verkennen zou in de jaren commando-opleiding eindigde met de gers van buiten het korps verzorgde na 1964 de hoofdtaak van het korps beruchte afmatting. Deze Spartaanse het KCT in Roosendaal in deze jaren worden, een taak die haar in de prak- eindtest, die tot op de dag van van- gevechtscursussen, zoals de Storm- tijk dus al eerder was toebedeeld. In daag bestaat, is in de loop der jaren school dat had gedaan voor de Indië- de periode 1950-1964 bevestigde het J nauwelijks aan verandering onderhe- gangers. korps bovendien de reputatie die de •t- vig geweest. De opdracht is simpel: In de periode september 1952 tot Stormschool had op het gebied van lr> vijf dagen ongeveer tweehonderd maart 1953 was de 103e Commando opleidingen voor derden. kilometer met volle bepakking te Compagnie, die voor de gelegenheid voet afleggen, tussendoor diverse fy- was omgedoopt tot de Suriname- siek zware opdrachten uitvoeren, dit al- compagnie, actief in Oost-Suriname. De commando als les met vrijwel geen tijd om te rusten. Daar had zij de opdracht om in ver- superverkenner 1964-1990 Degenen die de eindstreep haalden, band met verwachte arbeidsonrust ontvingen een groene baret en gingen demonstratief te patrouilleren in de In 1964 werd de KL getroffen door verder met de voortgezette opleiding. hoop zo de rust in het gebied te bewa- een forse bezuinigingsronde die was In deze fase leerden de groene baret- ren. Een meer enerverende uitzending bedoeld om geld vrij te maken voor ten omgaan met diverse vaartuigen en volgde in januari 1959 toen vijftig een modernisering van het materieel. konden zij zich onder meer bekwa- vrijwilligers van het KCT naar Omdat de NAVO al enige jaren min- nien tot vernielingsdeskundige, sluip- Nieuw-Guinea gingen om daar onder der behoefte had aan gespecialiseerde schutter, mortierist of tot specialist meer de marinebasis van Biak te vechtsoldaten werd het KCT een van die de vlammenwerper of de raket- bewaken en te beveiligen. Ook wer- de slachtoffers van deze financiële Werper kon bedienen. den deze commando's diverse specia- ombuigingen. le opdrachten toevertrouwd, zoals het Operatie Chirurg, zoals de bezuini- Zoals gezegd vervulde het KCT ook onderscheppen van vijandelijke gingsronde heette, maakte het korps een opleidingsfunctie voor andere mi- infiltranten. In september 1960 keer- aanzienlijk kleiner. Alle drie de para- litaire eenheden. Vrijwel vanaf het de de laatste groep groene baretten te compagnieën moesten verdwijnen. moment van oprichting kwamen er terug in Nederland. Daar stond tegenover dat er een nieu- honderden militairen van buiten het Korte tijd later, in het najaar van we parate commando-compagnie korps naar Roosendaal voor deelna- 1961, volgde een uitzending naar de werd opgericht, 104 Waarnemings-en me aan een gevechtsopleiding. Onder Bondsrepubliek Duitsland, waar in Verkenningscompagnie, een eenheid hen bevonden zich onder meer leer- verband met de Berlijn-crisis de span- waarvan de naam de veranderende lingen van de KMS en cadetten van ningen tussen Oost en West hoog taakstelling al aangeeft. De vechtsol- de KMA. Grote bekendheid verwierf waren opgelopen. Met het oog op een daat bij uitstek van de periode 1950- het KCT met de oefening Kleine Oor- mogelijk gewapend treffen werden de 1964 maakte plaats voor de zeer *°g, een tweeweekse gevechtscursus commandocompagnieën bij toerbeurt gespecialiseerde verkenner. Operatie voor beroepsofficieren en beroepson- in Hohne gelegerd om - in geval van Chirurg had ook gevolgen voor de derofficieren. De rode draad van de een aanval van het Warschaupact - mobilisabele commando-compag- °efening was 'ontsnappen, ontwijken door middel van de stay-behind- nieën, waarvan er slechts drie over- en overleven', waarbij de cursisten methode in vijandelijk gebied terecht bleven, die overigens dezelfde taken 'eerden in vijandelijk gebied gevan- te komen. Vervolgens zouden zij dan behielden als in de voorgaande jaren. genneming te voorkomen en naar de de eerdergenoemde oorlogstaken Ondanks de oprichting van een nieuw eigen linies terug te gaan. In 1964 moeten uitvoeren. De aanval van het paraat onderdeel overheerste in kwam er om bezuinigingsredenen een Warschaupact bleef echter uit en in Roosendaal een gevoel van teleurstel- einde aan Kleine Oorlog. oktober 1963 kwam deze missie tot ling en machteloosheid. Een veertig- Naast het opleidingswerk in Roosen- een einde. tal beroepscommando's was gedwon- daal hebben honderden commando's gen elders emplooi te vinden. elders oorlogs- of andersoortige ope- Hoewel in de jaren 1950 tot 1964 Chirurg had echter toch ook wel wat rationele ervaring opgedaan. De taken groene baretten diverse operationele goeds voor het korps in petto. Zo die zij bij de verschillende operaties taken hebben uitgevoerd, waren dit kreeg het korps de opdracht om haar hebben uitgevoerd, waren echter niet geen organieke commandotaken om- vaardigheden op de gevechtseenhe- altijd organieke commandotaken. dat er nooit sprake was van het uit- den van het legerkorps over te dragen. ''jdens de Korea-oorlog hebben een voeren van opdrachten diep in vijan- Het resultaat hiervan was dat in

JRG 166 4-97 MILITAIRE SPECTATOR 155 november 1964 de eerste editie van mando's uit de hiervoor beschreven gen, waarvan de Nederlandse editie de spoedig roemruchte oefening periode. Het verschil was echter dat Low Lands heette. Pantserstorm van start ging. Naast de commando 'nieuwe stijl' eveneens Ook in de jaren 1964-1990 bleef het Pantserstorm werd bovendien het in staat moest zijn om de technisch KCT als een gespecialiseerd oplei- aantal bestaande gevechtscursussen gecompliceerde aspecten van zijn dingsinstituut voor de Nederlandse uitgebreid, zodat behalve de eerder- nieuwe taakstelling te kunnen uitvoe- krijgsmacht fungeren. Tienduizenden genoemde cadetten van de KMA en ren, vooral op het gebied van herken- militairen van andere eenheden wer- de leerlingen van de KMS nu ook nen en verbindingen. den bij het KCT stevig onder handen leerlingen van het OCOSD en de genomen. De meesten van hen namen onderofficieren-in-opleiding van de De complete 104 Waarnemings- en deel aan Pantserstorm, een oefening Kmar naar Roosendaal konden ko- Verkenningscompagnie zou in tijd die primair voor de parate pantserin- men. van oorlog vlakbij de Duits-Duitse fanteriecompagnieën was bedoeld. grens een stelling betrekken. Vanuit Pantserstorm duurde twee weken en De nieuwe parate eenheid, 104 die compagniesbasis zouden de waar- bestond uit drie avond- of nachtoefe- Waarnemings- en Verkenningscom- nemer-verkenners achter de vijande- ningen in de eerste week en een zware pagnie, zag in augustus 1964 het lijke linies worden ingezet om daar afsluitende oefening in de tweede levenslicht. De kern van dit onderdeel hun opdrachten uit te voeren. Het week. De oefening volgde de lijn van werd gevormd door 33 lange-af- meest ideale scenario was dat de com- de harde gevechtscursussen van de standsverkenners van 101 Militaire mando's door middel van de 'stay- Stormschool, de Korea-opleiding en Inlichtingendienst Compagnie uit behind-methode' in vijandelijk gebied de oefening Kleine Oorlog. In tegen- Apeldoorn, die al in juni 1964 naar terecht zouden komen, daar hun stelling tot de cursisten bij deze oplei- Roosendaal waren overgeplaatst. Het opdrachten uitvoerden om vervolgens dingen waren het tijdens Pantser- commmandokader van 104, dat van na een tegenaanval van de NAVO- storm hoofdzakelijk dienstplichtigen de kennis van deze deskundigen pro- strijdkrachten weer automatisch in die krachtig op de proef werden ge- fiteerde, volgde daarnaast nog een eigen gebied te belanden. steld. aantal cursussen om zich op de nieu- Het hierboven geschetste beeld was we taken voor te bereiden. 104, Die inderdaad een ideaalscenario. De Pantserstorm had drie leerdoelen. over een staf, een verbindingspeloton commando zou ernstig rekening moe- Ten eerste beoogde het de individuele en drie waarnemings- en verken- ten houden met verplaatsingen door gevechtsvaardigheid te vergroten en ningspelotons beschikte, stond als de lucht of over het water. Daartoe tegelijkertijd het optreden in pelo- zelfstandige eenheid onder rechtst- kreeg hij op de vaarschool van het tonsverband te verbeteren. Ten reeks bevel van de legerkorpscom- KCT in Keizersveer een uitgebreide tweede moest door de oefening het mandant. De mannen van 104, die wateropleiding, waarbij hij leerde met zelfvertrouwen in de eigen militaire waren verdeeld over waarnemer-ver- organieke en gemproviseerde midde- capaciteiten groeien en werden eigen- kennersploegen van elk vier perso- len waterhindernissen te nemen. Voor schappen als doorzettings-, incas- nen, zouden in oorlogstijd als de oren het eerst sedert de strijd in Indië wer- serings- en improvisatievermogen en ogen van het legerkorps moeten den ook weer commando's opgeleid bevorderd, terwijl ook de kameraad- fungeren. Zij moesten door middel tot paracommando's. Daartoe had het schap en onderlinge samenwerking van lange-afstandspatrouilles in vij- korps sinds 1966 de beschikking over werden gestimuleerd. Ten derde be- andelijk gebied zoveel mogelijk ge- een eigen parachutistenschool, die op oogde Pantserstorm de fysieke vaar- gevens vergaren, waarbij de nadruk de vliegbasis Gilze-Rijen was geves- digheden te verbeteren en de cursisten lag op het waarnemen van eventuele tigd. te leren om onder zware omstandig- vijandelijke opmars- en aanvoerrou- Aangezien de commando's na het uit- heden zelfstandig te handelen, zowel tes. voeren van de oorlogsopdrachten tij- individueel als in groepsverband. In een tijdperk van satellieten, radar, dens de exfiltratiefase op grote pro- De commando's hebben in de jaren onbemande vliegtuigen en andere blemen zouden kunnen stuiten, kre- 1964-1990 hun vaardigheden niet in technische hoogstandjes bleef het van gen zij een tweeweekse oefening met de praktijk van een militaire operatie 'ouderwets' belang om de binnenge- de naam Slimme Streupers/Stubborn, kunnen toetsen. Met uitzondering van komen gegevens met het menselijk waarin ze leerden te overleven op een klein aantal groene baretten dat oog te verifiëren, aangezien de ge- het gevechtsveld, te ontsnappen uit op individuele basis voor vredestaken avanceerde elektronische apparatuur krijgsgevangenschap, van een geïm- in Libanon is ingezet, zijn er in deze kwetsbaar bleef. De waarnemer-ver- proviseerde uitrusting gebruik te jaren geen commando's bij internatio- kenner kon het vijandbeeld compleet maken en naar de eigen linies terug te nale missies betrokken geweest. maken. keren. De specifieke waarnemings- Hoewel het korps aan omvang moest Om 'superverkenner' te kunnen wor- en verkenningsopdrachten beoefen- inboeten, bleef de opleidingspoot den moest de kandidaat aan nagenoeg den de mannen onder meer tijdens dankzij Pantserstorm een sterke pij- dezelfde eisen voldoen als de com- een cyclus van internationale oefenin- ler.

156 MILITAIRE SPECTATOR JRG 166 4-97 De commando speciale troepen 1990-T 997

De ineenstorting van het communis- me in Oost-Europa betekende niet al- leen het einde van de Koude Oorlog, maar ook het ontstaan van een machtsvacuüm waarin oude tegen- stellingen naar boven konden komen. In het geval van het voormalig Joegoslavië leidde dit zelfs tot een gewelddadig conflict. De nieuwe veiligheidssituatie noodzaakte de NAVO-landen hun krijgsmachten te hervormen en aan te passen aan de nieuwe situatie, waarin vooral reke- ning moest worden gehouden met cri- sisbeheersingsoperaties buiten en aan de rand van het verdragsgebied. De Nederlandse regering reageerde °P de nieuwe situatie met de af- schaffing van de opkomstplicht en de vorming van een kleinere beroeps- krijgsmacht. Dit had ingrijpende ge- volgen voor het KCT, niet (zoals in Afb. 6 Commando's van 108 Commandotroepencompagnie patrouilleren '%4) omdat de commando's opera- in de enclave Srebrenica (foto: Commandostichting Roosendaal) tioneel minder belangrijk waren geworden maar juist omdat de politie- aan speciale operaties moeten kunnen operatiegebied voor andere eenheden ke en militaire top de groene baretten uitvoeren. Vanwege die taakstelling te verkennen en te beveiligen. °ok voor andersoortige taken wilde worden de commando's nieuwste stijl Voor de uitvoering van de genoemde kunnen inzetten. Het korps verloor de 'commando speciale operaties' ge- opdrachten beschikt 108 over vijftien "ttet dienstplichtigen gevulde 104 noemd, oftewel 'co-specops'. parate ploegen van elk acht man, ter- Waarnemings- en Verkenningscom- De speciale operaties kennen een pas- wijl tien ploegen van dezelfde om- Pagnie, maar kreeg daar een nieuwe sieve en een actieve variant. Beide vang mobilisabel zijn. Elke ploeg beroepseenheid voor terug, 108 Com- vinden plaats achter de vijandelijke wordt in staat geacht zelfstandig een mandotroepencompagnie. linies of, in het geval van een crisis- speciale opdracht te kunnen uitvoe- Zodoende ging in december 1994 de beheersingsoperatie, in het eigen ope- ren. In vredestijd behoort 108 net als °P'eiding van de laatste dienstplichti- ratiegebied. Tot de actieve operaties de rest van het KCT tot de Command ge commando's van start. Om dit his- behoren aanvallen op hoogwaardige Support Group van het Duits-Neder- torisch feit luister bij te zetten, vond doelen door middel van sabotage, landse Legerkorps. In oorlogstijd een deel van hun opleiding plaats in hinderlagen, overval of het eindgelei- komt de compagnie onder rechtst- de Schotse Hooglanden, waar de den van lasergestuurde munitie. Het reeks bevel van de legerkorpscom- bakermat van de commando's ligt. In uit vijandelijk gebied redden van mandant. Ook kan de compagnie bui- juli 1995 nam het korps afscheid van neergeschoten piloten en het bevrij- ten dit legerkorpsverband worden deze laatste lichting, waarna 104 een den van gevangengenomen militairen ingezet, bijvoorbeeld tijdens het uit- maand later mobilisabel werd gesteld. (combat search and rescue) kan ook voeren van een crisisbeheersingsope- 'n crisis- of oorlogstijd zal 104 weer een actieve commandotaak zijn. ratie of een humanitaire operatie. Het Paraat komen en zal zij - de nog Passieve speciale operaties zijn op- is ook mogelijk dat 108 onder bevel nader te bespreken - passieve specia- drachten waarbij strategisch en opera- van de Multinational Division Cen- le opdrachten uitvoeren. tioneel belangrijke informatie moet tral (Airmobile) wordt gesteld. worden verkregen door menselijke De nieuwe eenheid, 108 Commando- waarneming in vijandig of ontoegan- De werving en selectie voor de pelo- troepencompagnie, werd op l januari kelijk gebied. Het passieve optreden tons van 108 was een race tegen de 1993 opgericht. De mannen van deze omvat meer dan het waarnemen en klok, omdat de legerleiding eind 1993 c°mpagnie zouden, met het oog op de verkennen van 104. Zo kunnen de co- een peloton gereed wilde hebben voor gewijzigde veiligheidssituatie, onder specops bijvoorbeeld de opdracht uitzending naar Bosnië. De eerste 2\vare omstandigheden een heel scala krijgen om in vijandelijk gebied een twee jaar recruteerde het korps vooral

JRG 166 4-97 MILITAIRE SPECTATOR 157 onder de grote groep ex-dienstplichti- ke waarnemings- en verkenningstaak. den van de konvooien, voor zover de gen van 104 Waarnemings- en Ver- Hiervoor beschikten de commando's Serven dat tenminste toelieten. De val kenningscompagnie. Toen deze bron over vier ploegen van elk zes man. Zij van Srebrenica en de daaropvolgende vanaf september 1995 geleidelijk op- hadden de opdracht om de enclave in moord op grote aantallen moslims droogde, kwamen BBT'ers van ande- kaart te brengen, nieuwe routes te deed de internationale gemeenschap, re wapens en dienstvakken in aanmer- verkennen en informatie te vergaren onder leiding van de Amerikanen, tot king, onder wie rode baretten van de over de partijen in het conflict en over een doortastender militair optreden Luchtmobiele Brigade en ook leden de lokale burgerbevolking. Het bin- besluiten. Dit machtsvertoon legde de van het Korps Mariniers. Dit jaar zal nen de enclave localiseren van smok- basis voor het Dayton-akkoord, waar- het KCT voor het eerst rechtstreeks kelroutes, munitiedepots en gewapen- mee de strijd in Bosnië tegen eind op de civiele arbeidsmarkt gaan wer- de strijders behoorde ook tot het kwam. Een nieuwe vredesmacht, ven. takenpakket. Zo nu en dan richtte een IFOR, moest gaan toezien op de commandoploeg een tijdelijke obser- bepalingen van deze overeenkomst. De algemene opleiding voor de spe- vatiepost in om van daaruit een Voor deze IFOR-operatie leverde ciale taken gaat tegenwoordig tijdens bepaald gebied in de gaten te houden. Nederland nu een gemechaniseerd de Voortgezette Commando Oplei- Soms werd de informatie op video bataljon. In dit bataljon waren ook ding van start. In deze fase leren de vastgelegd en later bij besprekingen commando's van 108 opgenomen. Zij specops onder meer parachutesprin- met de strijdende partijen gebruikt. kregen eerst legering in Santici en gen en optreden in bergachtig terrein. Bij het verkennen van de nieuwe rou- later in Busovaca. Tot april 1996 Daarnaast krijgen zij een gedegen tes kregen de commando's ondersteu- bestond de bijdrage uit vijf ploegen geneeskundige opleiding en leren zij ning van de Explosieven Opruimings- van elk acht man met een toegevoegd met allerlei soorten explosieven om te dienst (EOD). Op hun beurt be- staf- en verbindingselement van zes- gaan. Tijdens de parate periode, die schermden de commando's de EOD- tien man. Daarnaast participeerde het drie jaar duurt, nemen de comman- mensen bij het uitvoeren van hun KCT met een stafofficier in de staf do's onder meer deel aan de cyclus taken. van de Combined Joint Operations van internationale waarnemings- en Task Force (CJSOTF) in Sarajevo. verkenningsoefeningen en specialise- Behalve het waarnemen en verkennen Deze staf was belast met de coördina- ren zij zich tot bijvoorbeeld medic of werden de commando's ook ingezet tie van alle speciale operaties binnen schutter lange-afstand of tot expert in voor het beveiligen en beschermen het IFOR-operatiegebied. inlichtingen, verbindingen of overle- van hoge politieke en militaire bezoe- ven. Anderen bekwamen zich in het kers aan de enclave. Een wat meer tot De taken die de commando's gedu- optreden in bergachtig terrein of het de verbeelding sprekende opdracht rende de IFOR-operatie moesten uit- vrije-valspringen. Bij het vrije-val- was de deelname aan de Quick Reac- voeren, waren divers van aard. Hun springen verlaat de man het vliegtuig tion Farce (QRF). Deze snelle inter- werk varieerde van het in kaart bren- op een hoogte die voor de meeste ventiemacht van diende ter gen van het aan Nederland toegewe- wapens op de grond onbereikbaar is. beveiliging van de bevoorradingskon- zen operatiegebied tot het onderhou- Een uitzending in VN- of NAVO-ver- vooien en kon ook worden ingezet om den van contacten met de lokale ci- band kan een groot deel van de parate burgers of' blauwhelmen te bescher- viele en militaire autoriteiten. In april tijd van de commando in beslag men en te ontzetten. Een niet organie- 1996 werd de sterkte van het detache- nemen, waardoor er minder ruimte is ke taak die de commando's toch kon- ment in het operatiegebied tot twee voor de individuele specialistische den uitvoeren, was die van Forward ploegen teruggebracht met dien ver- opleiding. Zo werd in maart 1994 het Air Controller (FAC). Slechts een- stande dat twee ploegen in Roosen- eerste peloton van 108 toegevoegd maal heeft een FAC-team van 108 daal op stand-by werden geplaatst. aan Dutchbat l, dat in het kader van ook daadwerkelijk gevechtsvliegtui- Ook bij de opvolger van IFOR. de UNPROFOR-operatie in de safe gen naar hun doel geleid. Dat was op SFOR, zijn wederom commando's area Srebrenica werd gelegerd. Het 11 juli 1995, toen Nederlandse F-16's ondergebracht in het gemechaniseer- tweede en derde peloton van 108 wer- ten zuiden van Srebrenica-stad aan- de bataljon. Gelet op de situatie is de den later gekoppeld aan respectieve- vallen uitvoerden op Bosnisch-Ser- sterkte teruggebracht naar één ploeg lijk Dutchbat 2 en Dutchbat 3, die vische tanks en pantservoertuigen. in het operatiegebied en twee stand- eveneens een half jaar in Srebrenica by ploegen. zijn ingezet. Behalve deze pelotons Tijdens en na de dramatische over- waren er bij UNPROFOR ook andere rompeling door de Bosnische Serven Ondanks de uitzendingen hebben de beroepscommando's in verschillende van de enclave hebben de comman- commando's in de afgelopen jaren staffuncties werkzaam. do's hetzelfde werk gedaan als de ook in Nederland taken uitgevoerd. De specops van 108 zijn in de encla- andere Dutchbatters, namelijk het Bij de watersnood van 1993 en die ve voor diverse taken ingezet. De assisteren bij de opvang van de dui- van 1995 waren in totaal meer dan belangrijkste daarvan was de klassie- zenden vluchtelingen en het begelei- vijftig groene baretten actief in het r

158 MILITAIRE SPECTATOR JRG 166 4-97 getroffen gebied, voornamelijk in het korps voor de krijgsmacht vervul- In de periode 1990-1997 heeft de ope- Limburg. De commando's vervoer- de in belang afnam. Met het oog op de rationele rol van de commando's een den -met hun Schlaugboten voedsel, verschillende crisisbeheersingsopera- enorme vlucht genomen. In deze pe- zandzakken, aggregaten en water- ties waarbij KL-eenheden betrokken riode hebben de groene baretten niet pompen, evacueerden personen en waren, werd het namelijk steeds alleen hun kennis kunnen overdragen voerden controles uit. belangrijker om zoveel mogelijk mili- op militairen van andere eenheden, tairen voor te bereiden op een optre- maar is hun ook de kans geboden die Op het gebied van het opleiden voor den onder primitieve en onzekere kennis in praktijk te brengen. Met de derden vervulde het KCT in de afge- omstandigheden. Deze laatstgenoem- groeiende operationele taak en de lopen jaren als vanouds een belangrij- de aspecten vormen dan ook de uit- algemene waardering voor zijn oplei- ke rol. Het einde van de oefening gangspunten van de cursussen die het dingsfunctie staat het Korps Com- Pantserstorm, begin 1994, betekende korps sinds enige tijd aan andere een- mandotroepen er anno ^^^_ geenszins dat de opleidingsfunctie die heden van de krijgsmacht aanbiedt. 1997 beter voor dan ooit.

JRG166 4-97 MILITAIRE SPECTATOR 159