Mt Povlen Slojeva I Da One Presudno Deluju Na Stvaranje Ovakvih Jer Se Na Oba Kraja Ovog Puta Grade Vikendice
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BILTEN_20.QXD 2.9.2004 13:01 Page 22 povlen 2 Dr Milorad Vasovi} namo da se ova planina dinarskog smera pru`anja sastoji iz dva dela pomalo neprikladnog naziva - Mali i Veliki Povlen. Neprikladnost je u tome {to je ZMali Povlen (1347 m) vi{i od Velikog Povlena (1271 m) i predstavlja najvi{u ta~ku ~itavih Podrinjsko-valjevskih planina. Oba Povlena le`e jugozapadno od Valjeva, a zapadno od Magle{a i Bukova. Od njih se menja pravac Podrinjsko - Preko stotinu razli~itih kampova i Valjevskih planina: umesto uporedni~kog one (Povlen, Jablanik, Medvednik, terenskih izleta i ekskurzija Sokolska planina, Jagodna i Gu~evo), zadobijaju dinarski pravac. Izuzetak ~ini organizovala je Istra`iva~ka samo Boranja, koja se pru`a pravcem jugozapad-severoistok. stanica na prostorima i u Mali Povlen je donekle asimetri~an - jugozapadna strana mu je strmija od neposrednoj okolini planine severoisto~ne. Svakako je to posledica usecanja duboke, klisuraste doline ali i Povlen, najuo~ljivijeg i najve}eg rasedanja du` jugozapadne strane. Sam greben Malog Povlena je relativno uzak, masiva u lancu Podrinjsko- ali ne predstavlja izrazito kameniti venac, ve} se sastoji od blagih humova izme|u valjevskih planina. Ve} na pola kojih je use~eno nekoliko plitkih vrta~a. One su otvorene prema jugozapadnoj pod- gorini i prema njoj se i odvodnjavaju prilikom intenzivnog otapanja snega u prole}e. sata vo`nje od Valjeva putem Na njihovom dnu nigde nema ujezerene vode, niti tragova tresava. Na }uvicima prema Bajinoj Ba{ti ili putem koji rastavljaju ove vrta~e ima dosta kamenja koje nekako izrasta iz zemlje. Ono pored poznatih manastira ]elije i se utoliko vi{e pojavljuje ukoliko erozija i spiranje uzimaju maha. Ali se na mnogo Leli} dolazimo na padine i mesta po Malom Povlenu uo~avaju ograde od kamenja naslaganog u obliku potko- grebene Povlena. Foto-reporta`a vice. Nije jasno {ta ono predstavlja - da li ostatke nekada{njih torova ili artilje- na slede}im stranicama autorski rijska gnezda ili ne{to tre}e. Vide se i mnoge gomile usturenog kamenja koje su, je rad na{eg dugogodi{njeg o~igledno, seljaci stvarali prilikom ra{~i{}avanja terena za kosidbu ili ispa{u stoke. saradnika Du{ana Jovanovi}a. Mali Povlen je potpuno bezvodan. Nigde se ne zapa`a izvor ili povr{inski tok. Tekst je uzet iz sjajne Ipak, udolina Kne`evac (Kolibi{te), s povr{inom oko 50 hektara, obrasla je samo monografije “Podrinjsko- travom koja se kosi po~etkom avgusta. Udolina je vrlo blagih strana i plitkog dna, valjevske planine” na{eg bez kamenitih ostenjaka i po sredini prose~ena plitkim koritom kra{kog potoka. uglednog nau~nika profesora On se za~inje od jedne oknaste pi{taljine i jedva primetnog poto~i}a, koji dolazi Milorada Vasovi}a. Ova knjiga se sa severa i pri tome se proce|uje kroz gustu travu. Glavni potok oti~e ne{to vi{e od 300 m, a potom se gubi u izrazitom ponoru ~ine}i ga tipi~nom ponornicom. Na pojavila pro{le godine kao nizvodnoj strani ponor je zagra|en kre~nja~kim odsekom visokim 7 - 12 metara. zajedni~ki izdava~ki poduhvat IS Dno ponora nije kamenito, ve} je obraslo gustom zeljastom vegetacijom. Ova Petnica, Valjevske Gimnazije i zanimljiva hidrografska pojava ima veliki zna~aj za sto~arski `ivot u Kne`evcu: sva Agencije “Valjevac” n stoka se napaja na njoj dok boravi na izdigu. Pored toga, na levoj strani od potoka izbija slab izvor sa prijatnom pija}om vodom. Ne{to nizvodnije od ponora, iz okolnog ravnog i blago nagnutog terena, odjed- nom "izraste" }uvik ostrvskog izgleda, strmih i kamenitih strana, obrastao bukvom po temenu. Sastavljen je od velikih blokova kre~njaka, kakvi se ne zapa`aju nigde na Malom Povlenu. Po svoj prilici ovaj }uvik predstavlja neku vrstu monadnoka. Na odseku se ina~e nigde ne zapa`a serpentin. Stoga se ne mo`e prihvatiti tvrdnja B. @. Milojevi}a da su najvi{i delovi Valjevskih planina izgra|eni od serpentina - bar ne svih Valjevskih planina. S druge strane, iako je teren sastavljen od kre~njaka i bre~e, ipak nije u celini bezvodan. Istina, izvori nisu bogati vodom, ali retko presu- {uju. U Kne`evcu smo uo~ili izolovana stabla bukve usred prostrane livadsko- pa{nja~ke povr{ine. Na nekim mestima videli su se panjevi bukava; jedan panj bio je u pre~niku oko 90 cm. Ta izolovana stabla ili panjevi su dokaz da je ovaj prostor nekada bio pod bukovom {umom, koja je pokrivala sav prostor Malog Povlena. 22 Petnica 20 (2004) BILTEN_20.QXD 2.9.2004 13:01 Page 23 U prostoru Belih voda Mali Povlen se spu{ta prema Krajem sedamdesetih godina XX veka kroz ovaj {umski [ jugu stepenastim odsecima od kre~njaka. Oni su vi{e- kompleks prose~en je solidan makadamski put od velikog neighborhood] struki: jedan od njih je nekako dvostruk - gornji mu je zna~aja za svekoliko privredno iskori{}avanje severne deo znatno vi{i i strmiji a donji znatno ni`i i bla`i. Reklo podgorine planine: za eksploataciju {ume, indirektno za bi se da gotovo svuda na ovakvim odsecima izbijaju glave sto~arstvo i poljoprivredu u {irem smislu, pa i za turizam mt povlen slojeva i da one presudno deluju na stvaranje ovakvih jer se na oba kraja ovog puta grade vikendice. Kao prevoj oblika reljefa. Ispod ova dva odseka izbijaju izvori: prvi i razvo|e izme|u Drine i Kolubare i kao raskrsnica maka- iz kre~nja~ke pukotine, koso polo`ene, gotovo u nivou damskog i asfaltnog puta Valjevo-Rogatica-U`ice, kao One of the key advantages of Petnica puta iz koje izbija toliko vode da se odmah obrazuje po- prevoj izme|u Velikog Povlena i Jablanika, Debelo brdo tok. Desetak metara dalje, opet na putu Mravinjci-Valje- polako postaje turisti~ko sredi{te sa popularnim plani- Science Center’s educational programs vo, ovaj poto~i} se spaja sa drugim, ~ine}i jak i hu~e}i narskim domom, brojnim vikendicama i kafanom. is the ability to combine teaching vodeni tok. U stvari, ovaj drugi poto~i} nastaje od jednog Oko ~itavog Povlena rasejane su sto~arske kolibe. process in classrooms, library, and labs, "rasutog vrela" koje u nizu mlazeva izbija iz bigrenih na- U stvari, to su nedavno i solidno gra|ene ku}e od cigle with outdoor activities in rich and slaga i to na strmoj padini iznad puta. Dakle, ovde se u pokrivene crepom, obi~no sa dva odeljenja i prostranim complex neighborhood. About 10-15 Belim vodama, radi o kra{kim vrelima rasutog tipa. Kako podrumom. Ispred mnogih od njih o~uvale su se stare kilometers south from Petnica, a chain su ona u prirodnom produ`etku udoline Kolibi{te ili Kne- kolibe od krovine ("kula~e") a do njih sagra|ene pros- `evac, to je logi~no pretpostaviti da su izvori na Belim trane i savremenije {tale. Ove nove kolibe i {tale grade of mountains spreading est-west vodama produ`etak ponornice Kolibi{te. se od po~etka sedamdesetih godina; od po~etka osam- separates Central Serbia from the Od Belih voda do Crvenog brega prostor Malog Po- desetih godina u njih se uvodi voda od najbli`ih izvora. northern plains. Mt Povlen (1347 m) is vlena je ve}im delom izgra|en od serpentina. Mo`da je Ove ku}ne novine u sto~arstvu usporile su a ponegde i the highest part of this ridge. In 2002, takav sastav uticao na pojavu znatno bujnijeg vegetaci- zaustavile njegovo opadanje – i pored toga {to su vi{i te- Petnica Science Center published an onog pokriva~a (najgu{}e {ume pokrivaju lokalnost Telje). reni jo{ saobra}ajno nedostupni i {to nije organizovan interesting book “Podrinje-Valjevo Me|utim, u tome serpentinu, na vi{e mesta, zapa`aju se postojani otkup stoke i sto~arskih proizvoda. Odr`ava- Mountains” by eminent Serbian veoma razdruzgane stene, toliko tro{ne da se i ja~im udar- nju sto~arstva, smatraju me{tani, dosta je doprinelo i gaje- cem nogom po~inju raspadati. Zbog ovakvih osobina na nje ve{ta~kih livada, koje se kose dva puta godi{nje a koje geographer, prof. Milorad Vasovi}. vi{e mesta se zapa`aju velika svla~i{ta, tj. takvi komp- s jednog hektara daju godi{nje do jednog vagona sena. Here we took a chapter from this book leksi stena koji se otkidaju od mati~ne osnove i zajedno Od kako se one gaje seljaci ne kre{u list i znatno lak{e about Mt Povlen plus some genuine sa bukovim stablima klize prema putu. prezimljuju stoku. photos made by Du{an Jovanovi}. This Severna podgorina Malog i Velikog Povlena je dise- Seljaci ina~e prime}uju da se do velike visine mogu cirana ~estim vodotocima, ali ipak ima prili~no blage gajiti krompir i zob (ovas). Ipak, ove biljne kulture ne illustrates the complex structure of this strane. Razlog je u tome {to znatno prevla|uje serpentin mogu se gotovo nigde videti. Ukoliko se i gaje, pokri- mountain region that includes a vast nad kre~njakom. Tako se du` ~itavog puta Debelo brdo- vaju male povr{ine. [to se malo gaje iako dobro uspevaju river networks, forest areas, various Mravinjci uo~ava go- i izvrsnog su kvaliteta types of meadows and pastures, and tovo isklju~ivo ser- ima se zahvaliti saobra- interesting geological forms. pentin, ~esto ispucan i }ajnim te{ko}ama a naro- razdruzgan, ali po- ~ito nepovoljnim uslovima There are no big villages, but many kriven debelim gli- otkupa. [teta, jer sa jednog small ones including a lot of small farms novitim pokriva~em.