Mensenhandel in Nederland Het beeld van 2017 CoMensha | Mensenhandel in beeld Organisatie CoMensha is hét landelijke, onafhankelijke expertise- en coördinatiecentrum dat zich op een Directeur-bestuurder van CoMensha is mevrouw drs. Ina (H.R) Hut. De organisatie heeft een kleine constructieve, verbindende en kritische manier inzet voor de belangen en rechten van (mogelijke) twintigtal medewerkers, bestaande uit een manager programma’s, adviseurs en consulenten slachtoffers van mensenhandel, met name nationaal, maar ook internationaal. aanpak mensenhandel, adviseurs voor analyse en rapportages, en medewerkers voor Financiën, ICT en het directiesecretariaat. Unieke positie CoMensha heeft vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid de opdracht om de feiten over De Raad van Toezicht bestaat uit de heer Leen Diepenhorst MPA/voorzitter, en de leden mevrouw de aard en de omvang van (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel in Nederland in beeld te drs. Esther van Zeggeren, drs. Joost de Bruin en mevrouw mr. Margreet de Boer. Mevrouw De Boer brengen, onder andere ten behoeve van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel heeft op 4 december 2017 afscheid genomen van de Raad. De daardoor ontstane vacature is begin Geweld tegen Kinderen. 2018 ingevuld door emeritus hoogleraar prof. mr. Jan van Dijk die tot die tijd zitting had in de Raad van Advies. Daarnaast coördineert CoMensha de eerste opvang, zorg en hulpverlening van slachtoffers van mensenhandel. Slachtoffers hebben recht op opvang. In Nederland worden slachtoffers van De Raad van Advies bestaat uit vier deskundigen met een enorme staat van dienst op het gebied mensenhandel opgevangen in de Categorale Opvang Slachtoffers Mensenhandel (COSM) en van mensenhandel: mevrouw prof. dr. Conny Rijken, de heer dr. Philip Veerman, de heer Tamme de in de vrouwen- en maatschappelijke opvang. Leur en de heer prof. mr. Jan van Dijk.

CoMensha informeert, geeft voorlichting en trainingen, geeft gevraagd en ongevraagd advies en Aldith Hunkar is ambassadeur van CoMensha. Zij zet haar journalistieke competenties, netwerk en beïnvloedt het beleid met betrekking tot mensenhandel. maatschappelijke betrokkenheid in om de bewustwording rondom mensenhandel te vergroten.

CoMensha heeft een unieke positie in Nederland en is daardoor in staat om knelpunten, tendensen en succesfactoren te signaleren in de uitvoering van het mensenhandelbeleid en te zorgen voor agendering hiervan, regionaal, nationaal en internationaal. CoMensha | Mensenhandel in beeld • geeft inzicht in aard en omvang van mensenhandel door registratie van slachtoffers, CoMensha werkt onder andere nauw samen met de Nationale Politie, de Koninklijke analyse van de gegevens en (geanonimiseerde) rapportages; Marechaussee, de Inspectie SZW, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel • coördineert de eerste opvang, hulpverlening en zorg; Geweld tegen Kinderen, verschillende ministeries en gemeenten, opvanginstellingen, (jeugd) • adviseert, signaleert en agendeert knelpunten op nationaal, internationaal en zorginstellingen, diverse andere NGO’s en de advocatuur. Mensenhandel gaat over grenzen heen. regionaal niveau; Daarom neemt CoMensha actief deel aan de internationale netwerken: La Strada International, • informeert, geeft trainingen en voorlichting aan professionals; GAATW, EU Civil Society Platform against Trafficking in Human Being en het Netwerk-VN Vrouwenverdrag. • is voorzitter van: het Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM), het platform van Zorgcoördinatoren en het platform van de Regionale meldpunten; CoMensha werkt altijd vanuit het slachtofferperspectief. • is lid van de landelijke Task Force Mensenhandel. Mensenhandel in Nederland

Het beeld van 2017

Disclaimer Jaarcijfers 2017 CoMensha geeft inzicht in aard en omvang van mensenhandel en registreert mogelijke slachtoffers van mensenhandel. De reden waarom er van ‘mogelijke' slachtoffers wordt gesproken, is dat er in de ketenaanpak van mensenhandel geen eenduidige definitie is van de criteria waaraan een persoon moet voldoen om als ‘echt’ slachtoffer te worden aangemerkt. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk het slachtofferschap te koppelen aan de veroordeling van een verdachte: vaak lukt het niet om een verdachte op te sporen en/of willen of durven slachtoffers geen aangifte doen. Het gaat veelal om ‘zachte’ informatie bij de inschatting of er sprake is van een slachtoffer; een bepaalde combinatie van signalen die los van elkaar niets met slachtofferschap te maken hebben, vormen in combinatie juist vaak een sterke aanwijzing van mensenhandel. De cijfers die gepresenteerd worden in dit jaarbeeld gaan over de nieuwe aanmeldingen van mogelijke slachtoffers in 2017. Omwille van de leesbaarheid spreken we in dit jaarbeeld van slachtoffers van mensenhandel.

Inhoud

Open je ogen voor Mensenhandel 6 Verhalen van slachtoffers van mensenhandel Voorwoord door drs. Ina (H.R.) Hut VU 8 ROSE 15 SIMO 28

Cijfers Mensenhandel in Nederland 2017 9 ERIC 32 PALOMA 35 BRENDA 36 Highlights van CoMensha in 2017 16 Zorgcoördinatie 18 Bewustwordingscampagne 20 Bijlagen 37 Bijlage 1 – Aanmelding per categorie 38 Helpdesk 22 Bijlage 2 – Overzicht plaatsing in opvanginstellingen 40 Ketensamenwerking 24 Bijlage 3 – Aanmelders 42 Onderzoeken 26 Bijlage 4 – Nationaliteiten 46 Arbeidsuitbuiting 29 Bijlage 5 – Sector van uitbuiting 48 Safe Future 30 Bijlage 6 – Leeftijd bij aanmelding 50 Medische sector 30 Bijlage 7 – Slachtoffers van loverboytechnieken 52 Ontmoetingsdag 31 Privacy & wetgeving 33 Financiers 54 CoMensha in de media 34 Lijst van afkortingen 54 Open je ogen voor Mensenhandel Open je ogen voor mensenhandel in Nederland! Mensenhandel Zo laten we het aantal gemelde slachtoffers zien, welke leeftijd, nauwelijks of geen aandacht hebben voor mensenhandel én door in Nederland is een groter probleem dan menigeen weet. Het geslacht en nationaliteit deze slachtoffers hebben, in welke de veranderende privacy wet- en regelgeving. Anno 2017 blijkt kan bij u om de hoek gebeuren, zonder dat u er weet van heeft. sectoren zij zijn uitgebuit en door wie zij zijn aangemeld. dat veel gemeenten mensenhandel in hun gemeente ontkennen. Mensenhandel is een ernstige schending van de mensenrechten In zestien van de 35 centrumgemeenten is nog steeds geen en een zeer zware vorm van ondermijnende criminaliteit. Het In het tweede deel presenteren we een aantal belangrijke zorgcoördinatie voor slachtoffers van mensenhandel geregeld. is een probleem dat vele verschijningsvormen kent, zoals activiteiten die wij het afgelopen jaar hebben verricht om In de centrumgemeenten waar wel actie is ondernomen, verschilt gedwongen prostitutie, overige arbeidsuitbuiting, handel in mensenhandel in al haar facetten onder de aandacht te brengen. de mate van bestuurlijke betrokkenheid en inzet. Slachtoffers menselijke organen en gedwongen criminaliteit. Vaak is er ook Het is ondoenlijk om alles te vermelden, daarom hebben we van mensenhandel worden hiervan de dupe. sprake van extreme vormen van geweld. Het is een duistere de highlights in dit beeld gebundeld. En natuurlijk komen ook wereld die niet te bevatten is, een wereld van misleiding en verhalen van slachtoffers van mensenhandel aan bod. Het is Ook verwachten wij dat het registreren en monitoren van uitbuiting, waarin misbruik wordt gemaakt van mensen in een belangrijk dat hun boodschap gehoord wordt. de aard en omvang van mensenhandel in Nederland met de kwetsbare positie. Ook in Nederland! komst van de Algemene Verordening Gegevensbescherming Lichte stijging aanmeldingen 2017 (AVG) zal worden belemmerd. Wij zien - samen met onze CoMensha brengt mensenhandel in Nederland in beeld. Wij zijn Aangezien wij van mening zijn dat vele slachtoffers van ketenpartners - de mogelijkheden tot informatie-uitwisseling hét landelijke coördinatie- en expertisecentrum dat zich inzet mensenhandel niet gezien worden, is het goed te constateren tussen ketenpartners afnemen. En dat is niet in het belang van voor slachtoffers van mensenhandel. Het slachtofferperspectief dat er een lichte stijging van het aantal meldingen te zien is. de slachtoffers van mensenhandel! staat in al ons handelen centraal. We geven inzicht in de aard Nadat we van 2014 t/m 2016 een aanzienlijke daling van het Uiteraard dienen we de privacy van de slachtoffers te en omvang van mensenhandel, coördineren de eerste opvang aantal gemelde slachtoffers van mensenhandel hebben gezien beschermen. Maar juist door het uitwisselen van informatie en zorg en geven trainingen en advies op het gebied van (van 1.561 in 2014 naar 1.049 in 2016), is er in 2017 een lichte tussen de ketenpartners kunnen we slachtoffers bescherming en mensenhandel. Ook signaleren wij knelpunten in het beleid met stijging naar 1.076 gemelde slachtoffers. Als redenen voor de veiligheid bieden en iets meer zicht krijgen op aard en omvang betrekking tot mensenhandel en zetten zo nodig aan tot actie en daling van de afgelopen jaren gaven de opsporingsdiensten van mensenhandel in Nederland. Privacywetgeving mag hierbij verandering. We hebben een unieke positie in de ketenaanpak vooral aan: een andere prioritering (namelijk meer gericht op niet in de weg staan. Slachtoffers dreigen hiermee tussen wal en tegen mensenhandel en een verbindende rol naar talrijke terrorismebestrijding en migratiestromen), de reorganisatie bij schip te vallen. Op de lange termijn schaadt dit de belangen van ketenpartners. Wij doen ons werk in nauwe samenwerking met de Nationale Politie (NP) en een lage aangiftebereidheid van en zorg aan slachtoffers! opsporingsdiensten, hulpverleners, opvanginstellingen, landelijke, slachtoffers. regionale en gemeentelijke overheden en vele andere nationale en Meld! internationale partners. Alhoewel er een lichte stijging te zien is, behoeft dit wel een Het is moeilijk betrouwbare schattingen te geven over de nuancering. Met name één aanmelder, het Expertisecentrum omvang van de verborgen groep slachtoffers van mensenhandel. Samenwerken Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM), laat een stijging Volgens de International Labour Organization (ILO) en de Als CoMensha willen wij in de ketenaanpak mensenhandel de van het aantal aanmeldingen zien én er is door medewerkers Walk Free Foundation zijn er wereldwijd 40,3 miljoen mensen focus leggen op het gezamenlijke belang en een coördinerende van CoMensha nog eens extra ingezet op het ‘binnenhalen’ slachtoffers van moderne slavernij. Hiervan zijn 24,9 miljoen en verbindende rol spelen, als facilitator, als doorverwijzer, als van meldingen. Het is wel hoopvol dat zowel de NP, de mensen slachtoffer gedwongen om werk te verrichten: 4,8 linking-pin. Als directeur-bestuurder van CoMensha merk ik een Koninklijke Marechaussee (KMar) als ook de Inspectie SZW miljoen (19%) mensen zijn slachtoffer van seksuele uitbuiting grote betrokkenheid en een grote bereidwilligheid van de vele (ISZW) aangeven dat zij de komende jaren meer aandacht voor en 20,1 miljoen (81%) mensen zijn slachtoffer van overige ketenpartners tot het intensiveren van de goede samenwerking mensenhandel zullen hebben. arbeidsuitbuiting. De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en in de keten. Dat zijn belangrijke voorwaarden om mensenhandel Seksueel Geweld tegen Kinderen (NRM) is in 2017 met een te bestrijden. Zonder een goede samenwerking is een effectieve Zorgen over signalering en bewustwording schatting van 6.250 slachtoffers van mensenhandel gekomen. aanpak van mensenhandel niet mogelijk. Ik ben ook erg blij met de extra aandacht van de regering voor de aanpak van mensenhandel. Toch maak ik mij grote zorgen In Nederland is er een significant verschil tussen de In dit Jaarbeeld 2017 geven we in het eerste deel inzicht in aard over de signalering en bewustwording van mensenhandel. Die registratiecijfers en de schattingen. Het is essentieel om goed en omvang van mensenhandel in Nederland over het jaar 2017. zorg wordt vooral veroorzaakt door het feit dat veel gemeenten zicht te hebben op aard en omvang van mensenhandel.

6 Het beeld van 2017 We moeten voorkomen dat slachtoffers van mensenhandel niet gezien worden, in de Wat is mensenhandel? uitbuitingssituatie blijven en dus ook niet de benodigde zorg en hulp krijgen. Daarom is In Nederland wordt onder mensenhandel verstaan: het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen het signaleren en melden slachtoffers van essentieel belang. of huisvesten van een persoon, met gebruik van dwang (in brede zin), met het doel die persoon uit te buiten (art. 273f Wetboek van Strafrecht). Dank! Ketenpartners hebben het afgelopen jaar opnieuw een grote betrokkenheid laten zien, de De (beoogde) uitbuiting is de kern van mensenhandel. Uitbuiting kan zich in de seksindustrie samenwerking is onverminderd goed. Mijn dank aan u allen is groot! afspelen, bijvoorbeeld wanneer iemand gedwongen voor iemand anders in de prostitutie werkt, maar ook in andere sectoren, zoals de transportsector, land- en tuinbouw, etc. Ook gedwongen De medewerkers van CoMensha voeren hun taken dagelijks met grote inzet en criminaliteit valt onder mensenhandel. Het gaat dan om zulke slechte arbeidsvoorwaarden en betrokkenheid uit. Onze dienstverlening brengt met zich mee dat de medewerkers vaak -omstandigheden, dat de mensenrechten in het geding zijn. met een heftige problematiek te maken hebben. Dat vraagt om veerkracht, een grote mate van professionaliteit, ‘ownership’ en flexibiliteit. Dank daarvoor! Tevens strafbaar als mensenhandel is het met dwang werven en vervoeren van een ander met als doel organen uit het lichaam van die ander te verwijderen. Bovenal wil ik de slachtoffers bedanken die zo moedig waren om hun verhaal te vertellen en mee te werken aan onze bewustwordingscampagne #OpenJeOgen. Zij willen dat u weet dat mensenhandel in Nederland voorkomt en dat u helpt dit te voorkomen.

Het aantal mensen dat kwetsbaar is voor mensenhandel zal naar onze inschatting eerder toe- dan afnemen. De komende jaren zullen we ons onverminderd blijven richten op de #mensenhandel strijd tegen mensenhandel en opkomen voor de belangen van slachtoffers. Dat blijf ik graag doen, samen met u als ketenpartner, met mijn medewerkers en met de slachtoffers! #seksuele uitbuiting #overige arbeidsuitbuiting #gedwongen criminaliteit Dank aan alle ketenpartners, medewerkers en bovenal aan de #orgaanhandel slachtoffers. Door onze krachten te bundelen, spreek ik de nadrukkelijke wens uit het komende jaar nog meer te #gedwongen jongensprostitutie kunnen betekenen voor de slachtoffers van mensenhandel. Open je ogen!” #loverboys

Juli 2018 #gedwongen zakkenrollen

drs. Ina (H.R.) Hut directeur-bestuurder CoMensha #gedwongen bedelarij

Jaaroverzicht CoMensha 7 VU #seksuele uitbuiting

Mijn moeder overleed toen ik nog jong was en samen met mijn broertje werd ik naar mijn vader gebracht. Mijn vader werd vermoord door criminelen en we werden door een vriend van mijn vader, om een nog steeds onverklaarbare reden, naar Nederland gebracht. Zonder papieren.

Daar kwamen we in 2002 in een asielzoekerscentrum terecht. Jarenlang werden we verplaatst naar allerlei verschillende locaties en dat maakte ons gek. We konden niets, hadden geen uitzicht dat het beter werd en ik vluchtte. Ook weg van mijn broertje.

In een gokhal werd ik aangesproken door een man, die mij meenam naar een restaurant. Hij vroeg me waar ik woonde en nadat ik hem vertelde dat ik even geen woning had, bood hij me aan om een tijdje bij hem te komen wonen. Hij leek echt heel aardig.

Maandenlang heb ik opgesloten gezeten om door vele mannen misbruikt te worden. Tot de dag dat er een inval van de politie kwam. De man had me daarop voorbereid en ik was doodsbang. Een vrouwelijke politieagente vertelde me dat ik een keuze had. De keuze om ervoor te zorgen dat deze mensen geen andere slachtoffers meer kunnen maken. Door mijn verhaal te vertellen.

De schaamte is enorm, de angst nog groter en toch heb ik ervoor gekozen om mijn verhaal te vertellen. De man is nog niet berecht en ik kan nog steeds nergens terecht. Mijn thuisland neemt me niet terug, want ik heb geen papieren en Nederland ziet vooralsnog ook geen reden me te laten blijven. Voor nu ben ik veilig, maar wanneer vind ik rust?

“Maandenlang heb ik opgesloten gezeten om door vele mannen misbruikt te worden” Deel I VU Cijfers Mensenhandel in Nederland 2017

CoMensha zet zich in voor een beter leven voor slachtoffers met betrekking tot 83 niet bij ons geregistreerde slachtoffers. van mensenhandel. Wij brengen slachtoffers in beeld. Dat doen Deze casussen zijn niet meegenomen in de registratiegegevens. we door geanonimiseerd over hen te rapporteren. CoMensha 1% 13 neemt een unieke plek in Nederland in. Nergens anders zijn zo Sommige slachtoffers ontvangen meerdere jaren hulpverlening 254 veel registratiegegevens over slachtoffers van mensenhandel te en zijn daardoor meerdere jaren bij instanties in beeld. Ook vinden. deze slachtoffers worden één keer geteld in de aantallen van CoMensha en wel in het jaar van de eerste aanmelding. Sommige 24% CoMensha wil een betrouwbaar en volledig beeld geven van slachtoffers worden door meerdere instanties bij CoMensha de doelgroep slachtoffers van mensenhandel in Nederland. Dit aangemeld. In deze gevallen wordt eveneens een slachtoffer doen wij via de rapportages die wij jaarlijks publiceren. In deze éénmaal geteld. Het aantal aanmeldingen (van de diverse 75% rapportages worden belangrijke feiten over de aard en omvang aanmelders) wordt afzonderlijk weergegeven en is meestal hoger van de populatie slachtoffers in Nederland benoemd. Deze dan het aantal slachtoffers. gegevens worden onder meer gebruikt voor het signaleren van 809 knelpunten, tendensen en succesfactoren in de uitvoering van Ondanks alle inspanningen van zowel ketenpartners als het mensenhandelbeleid. CoMensha, is slechts een klein deel van alle slachtoffers bij Man Vrouw Geslacht niet gemeld CoMensha bekend. Niet alle slachtoffers worden namelijk Diagram 1: Totaal aantal slachtoffers (1.076) Over de jaarcijfers van CoMensha gesignaleerd en gemeld. Ook worden niet alle slachtoffers als onderverdeeld naar geslacht CoMensha verzamelt registratiegegevens in opdracht van het zodanig geïdentificeerd of wordt er geen toestemming gegeven ministerie van Justitie en Veiligheid onder andere ten behoeve door het slachtoffer dan wel de ouders / voogd als het gaat om van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld een minderjarige. tegen Kinderen. Naar aanleiding van het actieplan van Commissie 1% 5 Azough (2015) zet CoMensha zich in om ook gegevens van Cijfers Mensenhandel in Nederland 2017 in een oogopslag 196 minderjarige slachtoffers van mensenhandel te verzamelen. In dit deel wordt inzicht gegeven in het in 2017 bij CoMensha aantal Voor het ontvangen van aanmeldingen van slachtoffers van gemelde slachtoffers, welke leeftijd, geslacht en nationaliteit deze mensenhandel is CoMensha afhankelijk van onder andere de slachtoffers hebben, in welke sectoren zij zijn uitgebuit en door wie 18% opsporingsdiensten (Nationale Politie, Koninklijke Marechaussee zij zijn aangemeld. In de bijlagen is meer gedetailleerde informatie te en Inspectie SZW), zorg-/regiocoördinatie en hulpverlening. vinden. Alleen met de hulp van de aanmelders is CoMensha in staat 81% om aard en omvang van mensenhandel in Nederland weer te In 2017 zijn bij ons 1.076 slachtoffers aangemeld: geven. Opsporingsdiensten melden slachtoffers op grond van het • in 75% ging het om een vrouw, 24% om een man, Besluit Politiegegevens. Andere aanmelders maken gebruik van van 1% is het geslacht niet gemeld; 875 een toestemmingsverklaring. • 81% was meerderjarig en 18% minderjarig, van 1% is de leeftijd onbekend; Minderjarig Meerderjarig Leeftijd onbekend De cijfers in dit overzicht gaan over slachtoffers die in 2017 voor • een derde van de slachtoffers heeft de Nederlandse nationaliteit; Diagram 2: Totaal aantal slachtoffers (1.076) het eerst bij CoMensha zijn aangemeld. Ieder slachtoffer komt • de meeste slachtoffers (62%) zijn uitgebuit in de sector Seksuele onderverdeeld naar minderjarigheid en dus éénmaal in het databestand van CoMensha voor. Belangrijk dienstverlening, gevolgd door de sector Gereguleerde arbeid (21%). meerderjarigheid bij aanmelding om te melden is dat de Helpdesk in 2017 vragen heeft ontvangen

Jaaroverzicht CoMensha 9 253 Het aantal gemelde slachtoffers is licht gestegen 339 Nederland Het aantal gemelde slachtoffers in 2017 komt uit op 1.076. Dit is iets meer dan in 2016 toen Roemenië het totaal aantal gemelde slachtoffers uitkwam op 1.049. 24% Polen 32% Bulgarije Nigeria 15 1% Onbekend 1800 1711 2% 21 Uganda 1600 1561 30 3% Hongarije 1321 1400 1437 3% 33 13% Guinee 1200 1076 34 1222 3% 4% Filipijnen 993 1000 1049 35 5% 7% China 909 3% 137 826 46 Andere 72 nationaliteiten 800 716 53 80 579 600 424 Diagram 3: Totaal aantal slachtoffers (1.076) 405 400 341 343 287 onderverdeeld naar nationaliteit 228 284 200 257 0

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2% 25 114 Seksuele dienstverlening 0% 2 Grafiek 1: Totaal aantal aangemelde slachtoffers per jaar 0% 1 10% Gereguleerde arbeid 61 of dienstverlening 5% Aanmelders: Meeste aanmeldingen ontvangen van politie Gedwongen criminaliteit CoMensha registreert naast gegevens over slachtoffers van mensenhandel, ook welke

Gedwongen bedelarij organisaties bij CoMensha melden. In 2017 is de Nationale Politie (NP) de grootste melder met 30% van het totaal aantal 21% 62% 690 230 Orgaanhandel aanmeldingen, gevolgd door zorg-/regiocoördinatie met 22%, Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM) met 17%, de Koninklijke Marechaussee (KMar) met 9% en de Nog niet gewerkt organisatie FairWork met 8% van het totaal aantal meldingen. Onbekend De NP en KMar handelen bij melding aan CoMensha conform hoofdstuk B8/3 van de Vreemdelingencirculaire 2000 en het Besluit Politiegegevens. Daarin is vastgelegd dat NP en KMar slachtoffers van mensenhandel bij de geringste aanwijzing bij CoMensha moeten 1 melden. Het aanleveren van gegevens aan CoMensha door NP en KMar is nog altijd geen vanzelfsprekendheid. CoMensha investeert veel tijd in het aandacht vragen voor aanmelden bij alle aanmelders. Naar verwachting zullen in 2018 extra inspanningen geleverd moeten worden 1 Een slachtoffer kan zijn uitgebuit in meerdere sectoren. In dat geval zijn alle vermelde sectoren meegeteld. Het aantal sectoren is daarom hoger dan het aantal als gevolg van de intreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). slachtoffers.

10 Het beeld van 2017 EMM Niet van alle slachtoffers is de leeftijd bij aanmelding bekend. Dit geldt voor 128 slachtoffers. Wel is 17% Regio- bekend dat van deze groep 120 slachtoffers meerderjarig zijn. coördinatie 22% IND Fairwork 1% In de grafiek in bijlage 6 is het aantal slachtoffers per geslacht en leeftijd bij aanmelding 8% ISZW weergegeven. Uit deze grafiek is op te maken dat absoluut gezien de groep 17-jarigen het grootst is 3% (66 slachtoffers), gevolgd door de groep 19- en 22-jarigen (elk 53 slachtoffers).

Zie bijlage 6 voor meer informatie over de leeftijd bij aanmelding. Politie 30% Jeugdzorg KMar 1% 9% Meest voorkomende nationaliteit is de Nederlandse nationaliteit Jongeren- Ongeveer 32% van de bij CoMensha gemelde slachtoffers van mensenhandel heeft de Nederlandse instelling 1% nationaliteit. De Nederlandse nationaliteit staat daarmee, net als voorgaande jaren, bovenin de top 10, gevolgd door Roemenië, Polen, Bulgarije en Nigeria. Opvanginstelling 3% Overigen 5% Diagram 5: Percentages meldingen per type aanmelder 2015 2016 2017

Nederland 434 33% Nederland 290 28% Nederland 339 32%

Een slachtoffer kan door meerdere instanties aangemeld worden. In bovenstaand Bulgarije 132 10% Roemenië 118 11% Roemenië 137 13% diagram zijn alle 1.482 aanmeldingen betreffende de 1.076 slachtoffers van 2017 Roemenië 129 10% Polen 70 7% Polen 80 7% weergegeven. Polen 92 7% Bulgarije 69 7% Bulgarije 53 5% Zie bijlage 3 voor een overzicht van aanmelders met een uitsplitsing naar het aantal Hongarije 50 4% Nigeria 46 4% Nigeria 46 4% minder- en meerderjarige slachtoffers en de nationaliteit van de slachtoffers. Nigeria 45 3% Hongarije 35 3% Uganda 34 3% Gemiddelde leeftijd is 26 jaar Vietnam 30 2% Vietnam 27 3% Hongarije 33 3% CoMensha registreert onder andere de leeftijd van een slachtoffer van mensenhandel bij aanmelding. Van 948 slachtoffers was de leeftijd bekend. De gemiddelde leeftijd van Afghanistan 28 2% Uganda 20 2% Guinee 30 3% deze slachtoffers is 26 jaar; bij de vrouwelijke slachtoffers is de gemiddelde leeftijd 25 Filipijnen 24 2% Sierra Leone 19 2% Filipijnen 21 2% jaar, bij de mannen 29 jaar en bij de slachtoffers waarvan het geslacht niet vermeld is, is dat 26 jaar. Het jongste slachtoffer is 9 jaar oud en het oudste slachtoffer is 74 jaar. Uganda 24 2% Guinee 18 2% China 15 1%

Tabel 2: Meest voorkomende nationaliteiten in de jaren 2015, 2016 en 2017

Zie bijlage 4 voor meer informatie over nationaliteiten van slachtoffers.

Jaaroverzicht CoMensha 11 De meeste vrouwen zijn uitgebuit in seksuele dienstverlening, de meeste mannen in gereguleerde arbeid of dienstverlening

CoMensha maakt sinds 2013 gebruik van de Europese Richtlijn Net zoals in voorgaande jaren, is het merendeel van de gemelde De meeste van de 254 mannelijke slachtoffers van om de vorm van uitbuiting aan te duiden. In de Europese slachtoffers uitgebuit in de Seksuele dienstverlening (62%), gevolgd mensenhandel zijn uitgebuit in de categorie Gereguleerde arbeid Richtlijn Directive 2011/36/EU wordt in art. 2.3 een vijftal door de sector Gereguleerde arbeid of dienstverlening (21%). of dienstverlening (51%) gevolgd door de categorie Seksuele uitingsvormen onderscheiden, namelijk door het slachtoffer (zie diagram 4). dienstverlening (31%). met middelen zoals dwang te bewegen tot: In de sector Gedwongen bedelarij zijn 2 slachtoffers gemeld en 62% van de 13 slachtoffers van wie het geslacht niet gemeld is, is • seksuele dienstverlening; in de sector Uitbuiting door middel van het afstaan van organen uitgebuit in de sector Gereguleerde arbeid of dienstverlening en • ‘gereguleerde’ arbeid of dienstverlening; is dit jaar 1 slachtoffer aangemeld. 38% in de sector Seksuele dienstverlening. • bedelarij; • criminaliteit; Wanneer de slachtoffers opgesplitst worden naar geslacht, • afstaan van organen. ontstaan onderstaande diagrammen.

Een slachtoffer kan worden uitgebuit in meerdere van Net zoals in 2016, zijn in 2017 de meeste van de 809 vrouwelijke bovenstaande vijf sectoren. In 2017 zijn deze sectoren in het slachtoffers van mensenhandel aangetroffen in de categorie totaal 1.123 keer gemeld. In 2017 zijn 1.030 slachtoffers in één Seksuele dienstverlening (71%), gevolgd door de categorie sector uitgebuit, 45 slachtoffers zijn in 2 verschillende sectoren Gereguleerde arbeid of dienstverlening (11%). uitgebuit, 1 slachtoffer in 3 verschillende sectoren.

Seksuele dienstverlening Gereguleerde arbeid Gedwongen criminaliteit Gedwongen bedelarij Orgaanhandel Nog niet gewerkt Onbekend of dienstverlening 0% 0% 0% 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 9% 13% 6% 31% 5% 38%

11% 62% 71% 51%

Diagram 6: Uitbuiting vrouwen Diagram 7: Uitbuiting mannen Diagram 8: Uitbuiting geslacht onbekend

12 Het beeld van 2017 Stijging slachtoffers van loverboytechnieken Seksuele dienstverlening 11% In 2012 heeft de minister van het ministerie van Veiligheid slachtofferschap een aantal jaren eerder gestart. Het slachtoffer Gereguleerde arbeid 0% 6% en Justitie de Tweede Kamer in het kader van het project met de onbekende leeftijd is meerderjarig. (Zie grafiek 2). of dienstverlening “Rijksbrede Aanpak Loverboys” toegezegd dat CoMensha het Gedwongen criminaliteit aantal slachtoffers waarbij er sprake is van loverboytechnieken Vaak wordt aangenomen dat slachtoffers van loverboy- 12% Gedwongen bedelarij voortaan als aparte categorie zou registreren. technieken ‘alleen’ gedwongen worden tot prostitutie. Dat geldt 71% inderdaad voor de meeste slachtoffers, maar het komt ook Nog niet gewerkt 0% Het gaat bij loverboytechnieken om technieken waarbij mannen voor dat zij daarnaast ook gedwongen worden tot criminaliteit, Onbekend (en soms vrouwen) hun slachtoffer aan zich binden met als zoals het transporteren van drugs of het plegen van diefstallen. vooropgezet plan uitbuiting en voordeel te behalen uit de liefde Soms is een slachtoffer van loverboytechnieken dus in meerdere van het slachtoffer. De meldende instantie geeft bij CoMensha sectoren uitgebuit. Dit betreft 14 slachtoffers. Ook zijn er Diagram 9: Sectoren van uitbuiting van aan of er gebruik is gemaakt van deze techniek. slachtoffers die al wel onder de invloed van een loverboy waren, slachtoffers van loverboytechnieken maar nog niet gewerkt hebben. Zie diagram 9. In het diagram In 2017 heeft CoMensha 139 slachtoffers van loverboy- zijn alle gemelde sectoren meegeteld. technieken geregistreerd. Dit is een stijging van 25 slachtoffers Minder verzoeken om opvang: 157 ten opzichte van 2016, toen er bij 114 slachtoffers werd Onder de 139 slachtoffers bevinden zich 5 mannelijke CoMensha coördineert - indien slachtoffers opvang wensen - de aangegeven dat er sprake was van loverboytechnieken. slachtoffers. Van hen zijn 4 uitgebuit in de sector Seksuele opvang van slachtoffers van mensenhandel. Dat kan om een dienstverlening, 1 slachtoffer is uitgebuit in de sector eerste opvang gaan, maar ook om vervolgopvang. CoMensha Absoluut gezien waren de meeste slachtoffers van loverboy- Gereguleerde arbeid. heeft in 2017 in totaal 157 opvangverzoeken ontvangen van 151 technieken 17 jaar of 18 jaar oud bij aanmelding. Er zijn echter cliënten. Een cliënt kan meerdere opvangverzoeken hebben. In ook 17 slachtoffers van loverboytechnieken gemeld van 30 jaar Zie bijlage 7 voor meer informatie over slachtoffers van 2016 waren dit 176 verzoeken van 170 cliënten. of ouder bij aanmelding. Bij enkelen van deze slachtoffers is het loverboytechnieken. De opvangverzoeken worden onderverdeeld in vier categorieën2 : cliënten die in 2017 zijn aangemeld en een verzoek om 25 • eerste opvang hebben; 20 • cliënten die in 2017 zijn aangemeld en een verzoek om 20 vervolgopvang hebben; 17 17 • cliënten die voor 1 januari 2017 zijn aangemeld met een 16 verzoek om eerste opvang; 5 13 • cliënten die voor 1 januari 2017 zijn aangemeld met een verzoek om vervolgopvang. 10 0 8 Van de 157 opvangverzoeken waren 138 afkomstig van 133 7 7 cliënten die in de periode van 1 januari t/m 31 december 5 5 2017 bij CoMensha zijn aangemeld: 136 keer ging het om een 5 3 3 3 2 1 1 1 2 Doordat CoMensha dit onderscheid sinds 2014 maakt, zijn de aantallen 0 opvangverzoeken van voor 2014 niet zonder meer te vergelijken met de aantallen vanaf 2014. Tot 2014 maakte CoMensha enkel melding van het aantal slachtoffers <14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 >30 onb van mensenhandel die dat jaar een verzoek om eerste opvang had gedaan. Het nieuwe registratiesysteem van CoMensha (CVS) maakt het mogelijk om ook te rapporteren over de drie andere soorten opvangverzoeken. Grafiek 2: Leeftijd bij aanmelding van slachtoffers van loverboytechnieken

Jaaroverzicht CoMensha 13 verzoek voor eerste opvang en 2 keer om een verzoek voor Voor de cliënten die niet aan deze criteria voldoen - omdat zij Terugloop aanmeldingen en huisvesting in het kader vervolgopvang. bijvoorbeeld al aangifte hebben gedaan en/of de Nederlandse van de taakstelling Verder waren 19 opvangverzoeken afkomstig van 18 cliënten die nationaliteit bezitten - bemiddelt CoMensha voor een plek in de Gemeenten hebben een taakstelling. Dit betekent dat zij de in de periode vóór 1 januari 2017 bij CoMensha zijn aangemeld: vrouwen- en maatschappelijke opvang. Dat gebeurt ook als een opdracht hebben om ieder half jaar een vastgesteld aantal 14 keer ging het om een verzoek voor de eerste opvang en 5 cliënt behoefte heeft aan vervolgopvang3 . Vervolgopvang kan vergunninghouders binnen hun gemeentegrenzen een woning keer om een verzoek voor vervolgopvang. nodig zijn als het hulpaanbod ergens anders beter aansluit bij aan te bieden. Per 1 maart 2012 vallen slachtoffers van de behoeften van de cliënt. Ten behoeve van de opvang werkt mensenhandel die voldoen aan bepaalde voorwaarden ook Tabel 1 geeft aan hoeveel opvangverzoeken er per categorie zijn CoMensha samen met een groot aantal opvanginstellingen. onder de taakstelling. Gemeenten mogen slachtoffers van ontvangen en in welk soort opvang de cliënten zijn geplaatst. mensenhandel daardoor opvoeren voor de taakstelling. Deze Van de 151 cliënten (133 + 18) waarvoor CoMensha in regeling is vooral geschikt voor cliënten die klaar zijn om Totaal aantal Opvangverzoeken 2017 2017 opvang heeft gezocht, zijn 91 cliënten geplaatst in de zelfstandig te gaan wonen en biedt een andere mogelijkheid Categorale Opvang voor Slachtoffers van Mensenhandel voor cliënten om uit een opvanginstelling te stromen. 133 cliënten 18 cliënten aangemeld in 2017 aangemeld vóór 2017 (COSM), 22 cliënten konden terecht in de vrouwenopvang Eerste Vervolg Eerste Vervolg (VO)/maatschappelijke opvang (MO) en 11 cliënten hebben In 2017 zijn er 25 cliënten bij CoMensha aangemeld voor Totaal opvang opvang opvang opvang gebruik gemaakt van de speciale opvangmogelijkheden voor de taakstelling, 18 van deze cliënten hebben een woning COSM 85 6 91 slachtoffers van arbeidsuitbuiting, ‘Opvang ISZW’. Dit is opvang aangeboden gekregen in het kader van de taakstelling. MO / VO 15 5 2 22 voor de slachtoffers die bij een inval door inspectie SZW worden De aangeboden woning betrof meestal een zogenaamde Opvang ISZW 11 11 aangetroffen. doorstroomwoning in de regio Amsterdam of Rotterdam. In 2016 waren dit respectievelijk 35 en 25 cliënten. Crisisbed/ 3 3 politiebed Verder zijn 3 cliënten zijn geplaatst op een crisisbed/politiebed Noodbed 6 6 en 6 op een noodbed, 1 cliënt is naar een overige soort opvang Overig 1 1 gegaan en tot slot hebben 22 cliënten afgezien van opvang. Niet meer nodig 15 2 2 3 22 In behandeling 1 1 Er zijn diverse redenen waarom een slachtoffer afziet van Totaal 136 2 14 5 157 bemiddeling naar opvang door CoMensha: soms duurt het te lang voordat een geschikte plaats wordt gevonden en wil Tabel 1: Aantal opvangverzoeken en plaatsingen in 2017 het slachtoffer niet meer in de opvang geplaatst worden of verdwijnt het slachtoffer uit beeld, soms heeft het slachtoffer een andere oplossing gevonden. Er was nog 1 opvangverzoek in Zoals uit bovenstaande tabel is op te maken, worden de behandeling op 31 december 2017. meeste slachtoffers geplaatst in de Categorale Opvang voor Slachtoffers van Mensenhandel (COSM). CoMensha heeft Zie bijlage 2 voor een overzicht van opvanginstellingen waar exclusieve plaatsingsbevoegdheid voor de COSM’s. Echter, CoMensha heeft geplaatst. niet alle slachtoffers van mensenhandel kunnen in een COSM terecht, omdat niet alle cliënten aan de toelatingscriteria voldoen. Er kan in principe alleen in de COSM geplaatst worden als de cliënt:

• in de bedenktijd zit; 3 De Categorale Opvang voor Slachtoffers van Mensenhandel (COSM) regelt meestal • een andere nationaliteit heeft dan de Nederlandse. zelf vervolgopvang, maar andere instellingen maken gebruik van de diensten van CoMensha.

14 Het beeld van 2017 ROSE #seksuele uitbuiting

Als zestienjarige werd ik moeder. De vader van mijn kinderen was niet in beeld. Na het overlijden van mijn ouders, werd ik door mijn tante verkocht aan een man om de schuld van mijn overleden ouders af te kunnen betalen.

De man zou me meenemen naar een plek waar ik huishoudelijk werk zou gaan doen om de schuld terug te kunnen betalen. Het werd een lange reis. Ik heb heel veel gelopen en moest een paar keer met de boot. Aangekomen in Nederland werd ik opgesloten in een huis voor prostitutie. Geld heb ik nooit gezien.

Op een dag wist ik te ontsnappen en ben ik via een kerkgenootschap bij Dokters van de Wereld terecht gekomen. Ik was zwanger door verkrachting en ten einde raad.

Ik ben nu 28 jaar, spreek alleen mijn moedertaal, heb nog steeds een schuld en verlang ontzettend naar mijn drie dochters thuis.

“Aangekomen in Nederland werd ik opgesloten in een huis voor prostitutie.Geld heb ik nooit gezien” Deel II Highlights van CoMensha in 2017 CoMensha stelt een top 5 vast in regio’s waar nog geen zorgcoördinatie is geregeld. Het worden de provincies/regio’s Oost-Brabant, West-Brabant/Zeeland, Noord-Holland, Flevoland, Overijssel en Gelderland. In deze regio’s zal CoMensha extra investeren om zorgcoordinatie te realiseren | Gastlessen geven op scholen over Mensenhandel | Dagvoorzitterschap CoMensha bijeenkomst i.s.m. Medilex ‘In handen van een loverboy’ | Fototentoonstelling Open je Ogen gaat van ABN Amro Zuidas naar gemeente Enschede, opening door burgemeester Onno van Veldhuizen en Ina Hut | Werkbezoek CoMensha aan de landencoördinator op Aruba, het hoofd en coördinator Divisie Opleiding en Ontwikkeling van de politieacademie, Coördinatiepunt Task Force Mensenhandel en Mensensmokkel Aruba (TMMA) en Korps Politie Aruba | Bijdrage aan diverse regionale bijeenkomsten over minderjarige slachtoffers loverboys, georganiseerd door het Landelijk Kenniscentrum LVB. CoMensha benadrukte daarbij o.a. het signaleren en melden van slachtoffers van mensenhandel | Aanbieding rapport ‘Safe Future Methodiek inzake Kinderen’ aan Linda Voortman (GroenLinks) en Marit Maij (PvdA) | Fototentoonstelling gaat naar Rotterdam, opening door wethouder Hugo de Jonge en Noura Ammar | Algemeen Overleg (AO) Tweede Kamer over Mensenhandel | Bijeenkomst Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM). Het SOM stuurt een brandbrief naar de vaste commissie Veiligheid en Justitie i.v.m. het AO over extra investeringen aanpak mensenhandel, verblijfsregeling mensenhandel en criminele uitbuiting van kinderen (13Oceans) | Nieuwsbrief van CoMensha verschijnt met onder andere een column van Ina Hut over de noodzaak van ketensamenwerking: belang van het slachtoffer boven organisatiebelangen | Deadline inleveren gegevens aanmeldingen door stakeholders in verband met de cijfers mensenhandel in Nederland over 2016 | Voorlichting geven aan Koninklijke Marechaussee te Enschede | Deelnemer startbijeenkomst project STEP – informatievoorziening over mensenhandel aan migranten - samen met het Rode Kruis, VluchtelingenWerk Nederland en het COA | Fototentoonstelling gaat naar Breda, opening door burgemeester Paul Depla en Linda Hauer | In opdracht van CoMensha starten masterstudenten van de Universiteit van Tilburg en de Vrije Universiteit Amsterdam een multidisciplinair onderzoek naar de perspectieven in het Nederlandse zorglandschap van vrouwelijke, Nederlandse slachtoffers met een multiproblematiek | Fototentoonstelling gaat naar Amsterdam, opening door wethouder Eric van der Burg en Ina Hut | Presentatie bij het Provinciaal Overleg Prostitutie Zeeland, waarbij het belang van zorgcoördinatie is onderstreept | Aanwezig bij thema-avond over West-Afrikaanse slachtoffers van mensenhandel in Nederland, georganiseerd door het CKM | Gastles op Politieacademie | Met ingang van maart is onze Helpdesk tijdens werkdagen telefonisch en per mail bereikbaar van 08.00 tot 19.00 uur. De pilot '24/7 meldlijn mensenhandel voor noodsituaties' is vanaf die datum beëindigd | Basistraining bij COA samen met Expertisecentrum Mensenhandel Mensensmokkel (EMM) en Zorggroep Jade | Sponsoring en samenwerking leerstoel Human Trafficking and Globalization van de Tilburg University, prof. Conny Rijken | CoMensha overhandigt de Jaarcijfers 2016 aan het ministerie van Justitie en Veiligheid en aan de Nationaal Rapporteur Mensenhandel | Het SOM stuurt een brandbrief aan informateur Edith Schippers. Het SOM roept de informateur op om in het regeerakkoord prioriteit te geven aan de aanpak van mensenhandel en, niet in de laatste plaats, aan het belang van het slachtoffer | Nieuwsbrief van CoMensha met onder andere de column van Ina Hut die gemeenten en politiek oproept te investeren in de aanpak van mensenhandel en hun verantwoordelijkheid te nemen | Fototentoonstelling #OpenJeOgen gaat naar Utrecht, opening door burgemeester Jan van Zanen en Ina Hut | CoMensha initieert het eerste Platform voor regionale meldpunten loverboys en jeugdprostitutie met achttien deelnemers van negen verschillende meldpunten | De fototentoonstelling #OpenJeOgen gaat naar Leiden, opening door wethouder Roos van Gelderen en Jerrol Marten | Basistraining verzorgd bij COA Midden-Noord samen met Expertisecentrum Mensenhandel Mensensmokkel (EMM) en Zorggroep Jade | Voorlichting signaleren mensenhandel bij stewards/stewardessen KLM te Schiphol | CoMensha organiseert bijeenkomst arbeidsuitbuiting voor rechercheurs Inspectie SZW, zorgcoördinatoren en FairWork waarbij knelpunten en mogelijke oplossingen worden besproken | Onze fototentoonstelling gaat naar Den Helder, opening door burgemeester Koen Schuiling en Jerrol Marten | Overleg met alle zorgcoördinatoren | Aanwezig bij het afscheid van Herman Bolhaar als voorzitter van het college van procureurs-generaal | Expertmeeting, georganiseerd door CoMensha in samenwerking met het Landelijk Parket en FairWork, over de toepassing van de geringste aanwijzing en de grenslijn tussen slecht werkgeverschap en arbeidsuitbuiting | Opzetten training Herkennen signalen mensenhandel en mensensmokkel met COA | Presentatie over Mensenhandel samen met EMM voor onderwijs- en jeugdzorginstellingen | Verdiepingstraining bij COA in samenwerking met EMM, Zorggroep Jade en Team Criminele Inlichtingendienst (TCI) | CoMensha initieert structureel overleg met rechercheurs/accounthouders Inspectie SZW en zorgcoördinatoren | Bijeenkomst Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM) | Fototentoonstelling gaat naar Maastricht, opening door burgemeester Annemarie Penn en Nick de Jong | NGO-bijeenkomst kinderarbeid bij ministerie SZW | Toekenning eenmalige subsidie van Ministerie van SZW programma Arbeidsuitbuiting voor versterken

16 Het beeld van 2017 van ketensamenwerking, verbeteren van het hulpverleningsaanbod, onderzoek naar groepsdynamiek die ontstaat bij opvang van grote groepen slachtoffers arbeidsuitbuiting en kennisvergroting binnen hoger, academisch en beroepsonderwijs en van migranten en vluchtelingen | CoMensha organiseert themadag voor alle medewerkers Categorale Opvang Slachtoffers Mensenhandel (COSM) met als doel handvatten te bieden op het juridische gebied en het gebied van de zorg | Presentatie op Dag van de Veiligheid van COA over zorgcoördinatie samen met de zorgcoördinator van ACM | CoMensha verzorgt voorlichting aan de sociale wijkteams van Doetinchem georganiseerd i.s.m. de zorgcoördinator Arnhem/Achterhoek | Fototentoonstelling gaat naar Leeuwarden, opening door burgemeester Fred Crone en Jerrol Marten | Verschijning halfjaarrapportage cijfers 2017 mensenhandel | Start overleg op ministerie JenV inzake aanpassingen privacy (AVG) | Deelname aan bijeenkomsten van de klankbordgroep Nationaal Verwijs Mechanisme (NVM) en controleslag op gegevens van ketenpartners op website van het NVM: www.wegwijzermensenhandel.nl | Nieuwsbrief CoMensha met onder andere column van Ina Hut over de blinde vlek: minderjarige jongens gedwongen tot jongensprostitutie | CoMensha start gesprekken met medische sector om bewustwording rondom mensenhandel te creëren | Feestelijk moment n.a.v. intentieverklaring opvang grote groepen slachtoffers uitbuiting in Den Haag met SHOP, Perspektief, Politie, Inspectie SZW en CoMensha | Op verzoek van Unicef doet CoMensha na de orkaan Irma onderzoek naar vermoedelijke kinderhandel vanuit Sint-Maarten naar de zustereilanden | Fototentoonstelling gaat naar Universiteit Wageningen, opening door Kees Hoogendoorn en Jerrol Marten, aankomst van ex-slachtoffer Sameena van der Mijden na haar ultra-marathon van 100 km om aandacht te vragen voor mensenhandel en de gevolgen daarvan. Sameena loopt een kleine tweeduizend euro bij elkaar, welke wordt gedoneerd aan CoMensha | Bijeenkomst Task Force Mensenhandel: CoMensha luidt nogmaals de noodklok over doorgaande daling van het aantal meldingen. De voorzitter van de Task Force Mensenhandel vraagt CoMensha onderzoek te doen naar de oorzaak van de daling | Navolgend op de Slachtoffermonitor mensenhandel 2012-2016 van de Nationaal Rapporteur d.d. 18 oktober jl. presenteert CoMensha haar Jaarbeeld 2016 | Werkbezoek NGO uit Catalonië | Presentatie op regiobijeenkomst slachtoffers van loverboyproblematiek in Rijswijk, georganiseerd door onder meer het NJi en LVB/GGZ. Doelgroep: zorgpartijen in de Jeugdzorg, Gehandicaptenzorg en GGZ | Werkbezoek bij CoMensha door delegatie van het STEP-project (Britse Rode Kruis, Kroatische Rode Kruis, het Nederlandse Rode Kruis | Input op conceptversies van de beleidsregels en het reglement van de pilot Vaststelling aannemelijkheid slachtofferschap mensenhandel | Fototentoonstelling gaat naar Roermond, opening door burgemeester Rianne Donders en Ina Hut | Jaarlijkse Ontmoetingsdag voor slachtoffers Mensenhandel in Utrecht | Aanwezig bij Ronde tafelbijeenkomst over illegale prostitutie in hotels en vakantieparken | Bijeenkomst Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM) | Interview en uitzending item Nieuwsuur over het belang van zorgcoördinatie | Input voor begeleidingsgroep 13Oceans | Nieuwsbrief CoMensha met onder andere column van Ina Hut over tekort aan opvang voor slachtoffers mensenhandel met multiproblematiek | Opnames voor e-learningtool van Rode Kruis, VluchtelingenWerk, COA en CoMensha over signalen mensenhandel bij migranten | Aanwezig bij themabijeenkomst over Mannenprostitutie | Aanwezig op klankbordgroep Nationaal Verwijsmechanisme Mensenhandel (NVM) | Fototentoonstelling gaat naar Nijmegen, opening door burgemeester Bert Frings en Jerrol Marten | Themadag leden Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM) en de zorgcoördinatoren over het gebrek aan landelijk dekkende zorgcoördinatie en verantwoordelijkheid van gemeenten | Afscheid van Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Corinne Dettmeijer | Deelname Seminar over kinderuitbuiting in Brussel | Op uitnodiging van de Inspectie SZW, het CCV en het RIEC geeft CoMensha voorlichting over de opvang van slachtoffers van mensenhandel en belang van zorgcoördinatie aan gemeenteambtenaren handhaving/zorg | Tweede bijeenkomst platform meldpunten Loverboys/jeugdprostitutie | Op uitnodiging van de VNG geeft CoMensha een presentatie aan de wethouders Zorg en Welzijn van de 35 centrumgemeenten over uitrol van landelijk dekkende zorgcoördinatie, met als gevolg dat dit unaniem wordt onderkend | Vervolgbijeenkomst onder voorzitterschap CoMensha vindt plaats met rechercheurs/accounthouders Inspectie SZW en zorgcoördinatoren | CoMensha en HVO-Querido organiseren Safe! Expertmeeting | Input voor klankbordgroep pilot Mensenhandel Schadefonds Geweldsmisdrijven | Aanwezig op bijeenkomst in Brussel van het EU Civil Society Platform against Trafficking in Human Beings | CoMensha geeft samen met ABN Amro een presentatie over aanpak van mensenhandel en de rol van het bedrijfsleven bij UN Forum on Business and Human Rights in Genève | Bijdrage aan expertbijeenkomst, georganiseerd door de ISZW, NP, advocatuur, OM en IND, om een schema op te stellen wie welke rol vervult vanaf het moment van aantreffen van een mogelijk slachtoffer | Eerste bijeenkomst Denktank Opvang op initiatief van CoMensha en Fier | Fototentoonstelling gaat naar Groningen, opening door burgemeester Peter den Oudsten en Ina Hut | Aanwezig bij de bijeenkomst ‘Voor de Jeugd’ in de Westergasfabriek in Amsterdam, CoMensha legt de nadruk op outreachend werken met deze doelgroep |

Jaaroverzicht CoMensha 17 Uitbreiding zorgcoördinatie 2017 Mensenhandel is een ernstig misdrijf, met vaak traumatische gevolgen Bijgaande landkaart van Nederland laat zien in welke gemeenten op 31 december 2017 voor slachtoffers. Zij verdienen daarom goede bescherming, opvang en wel/geen zorgcoördinatie geregeld is. In ondersteuning. Het is belangrijk dat we deze mensen in beeld hebben en 2017 hebben de (regio)gemeenten Nijmegen, dat we ze overal in Nederland kunnen helpen. Het kabinet wil een landelijk Gouda, Leiden en gemeenten in de provincie dekkend netwerk van zorg en stelt daarvoor de komende jaren extra Noord-Holland zorgcoördinatie ingesteld. financiële middelen beschikbaar. Ook maken mensenhandelaren vaker Daarentegen heeft de gemeente Den Bosch de gebruik van manipulatie en chantage en wordt er niet altijd geweld gebruikt. zorgcoördinatie stopgezet. Hierdoor zien slachtoffers zichzelf minder snel als slachtoffer. Dat maakt signaleren nog moeilijker. Het kabinet wil daarom blijven investeren in het verbeteren van de signalering door professionals. Samen met CoMensha willen we graag optrekken om de strijd tegen mensenhandel aan te gaan.”

Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, viceminister-president

Het belang van een landelijk dekkend #zorgcoördinatiezorgcoördinatienetwerk Als verbinder in de ketensamenwerking, speelde CoMensha in 2017 een belangrijke rol bij het motiveren van onder andere veiligheidsregio’s, gemeenten en zorginstellingen om de aanpak van mensenhandel Elke gemeente die zegt dat er geen mensenhandel in zijn gemeente op te zetten in hun gemeente. Zorgcoördinatie is plaatsvindt, sluit zijn ogen voor de realiteit. Mensenhandel vindt in het essentieel om slachtoffers van mensenhandel te verborgene plaats en daarmee lijkt het niet te bestaan. Maar het gebeurt helpen. Slachtoffers van mensenhandel krijgen bij je om de hoek, overal, in elke gemeente! Alle gemeenten hebben de in Nederland te maken met allerlei complexe verantwoordelijkheid om deze vorm van ondermijning aan te pakken en procedures. De zorg- of regiocoördinator is het slachtoffers te ondersteunen. Door samen te werken met ketenpartners met eerste aanspreekpunt voor deze slachtoffers. De elk hun eigen specialisatie, kunnen ze bewustwording creëren, preventieve coördinatoren zorgen ervoor dat de juiste procedures maatregelen nemen en zorgcoördinatie in de regio opzetten. Ik constateer worden opgestart, dat de slachtoffers naar de juiste dat CoMensha daarbij een deskundige partner is. Samen met CoMensha zet personen en instanties worden doorverwezen en ik me met hart en ziel in voor de bestrijding voor mensenhandel: kijk niet voeren hier de regie op. De regiocoördinator zorgt er weg en #OpenJeOgen!” ook voor dat de coördinatie van de ondersteuning en de begeleiding van slachtoffers goed verloopt, vanaf het moment van aanmelding tot en met het afsluiten Piet Bruinooge, burgemeester gemeente Alkmaar van het traject.

18 Het beeld van 2017 Werkgebieden Zorg- en regiocoördinatie in Nederland

Landelijk via CoMensha Landkaart zorgcoördinatie in Nederland stand 31 december 2017 Den Haag Gemeenten: Den Haag, Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Pijnacker-Nootdorp, Zoetermeer, Delft, Midden-Delfland en Westland, Alphen aan den Rijn, Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Krimpenerwaard, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten, Waddinxveen, Zoeterwoude, Zuidplas

Rotterdam Gemeenten: Rotterdam en Schiedam. Zorg- en hulpaanvragen uit de regiogemeenten worden in behandeling genomen door de zorgcoördinator.

Politieregio Amsterdam e.o. Gemeenten: Amsterdam, Diemen, Ouder Amstel, Amstelveen, Aalsmeer, Uithoorn

Provincie Noord-Holland en Texel

Utrecht Gemeenten: Amersfoort, Baarn, Bunnik, Bunschoten, De Bilt, De Ronde Venen, Eemnes, Houten, IJsselstein, Leusden, Lopik, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Renswoude, Rhenen, Soest, Stichtse Vecht, Utrecht, Utrechts Heuvelrug, Veenendaal, Vianen, Wijk bij Duurstede, Woerden, Woudenberg en Zeist. Aanvragen uit de regiogemeenten worden in behandeling genomen.

Provincie Friesland en Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog

Gemeente Groningen Zorg- en hulpaanvragen uit de regiogemeenten worden in behandeling genomen door de zorgcoördinator..

Provincie Drenthe

Twente Gemeenten: Enschede, Losser, Oldenzaal, Dinkelland, Haaksbergen, Hengelo, Hof van Twente, Borne, Tubbergen, Almelo, Twenterand, Hellendoorn, Wierden en Rijssen/Holten.

Oost-Nederland Achterhoek Gemeenten: Aalten, Achter-Drempt, Azewijn, Baak, Barlo, Bekveld, Beek, Bergh, Braamt, Breedenbroek, Bredevoort, Bontebrug, Borculo, Bronkhorst, Covik, De Meerne, Delden, Didam, Dinxperlo, Doetinchem, Dunsborg, Eibergen, Eldrik, Etten, Gaanderen, Gendringen, Gooi, Groenlo, Halle, Halle-Heide, Halle-Nijman, Harreveld, Hengelo (gld), Heurne, Hoog-Keppel, Hummelo, Ijzerlo, Keienborg, Kranenburg, Laagkeppel, Lichtenvoorde, Lider, Lievelde, Linde, Lintelo, Lengel, Loerbeek, Loil, Marienvelde, Medler, Megchelen, Mossel, Neede, Netterden, Nieuw-Dijk, Noordink, Olburgen, Oosterwijk, Rha, Ruurlo, S’Heerenberg, Silvolde, Sinderen, Steenderen, Stokkum, Terborg, Toldijk, Varssel, Varseveld, Nijmegen e.o. Varselder-Veldhunten, Veldhoek, Veldwijk, Vethuizen, Vierakker, Voor-drempt, Gemeenten: Berg en Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Gennep, Heumen, Vorden, Vragender, Wassinkbrink, Wehl, Westendorp, Wichmond, Wildenborch, Lingewaal, Mook en Middelaar, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, West Maas en Waal, Winkelshoek, Winterwijk, Wisch, Wittebrink, Wolfersveen, Zeddam, Zieuwent, Wijchen. Zelhem en Zwolle GLD (OostGelre). Oost-Brabant Oost-Nederland Arnhem Gemeenten: Eindhoven, Best, Oirschot, Veldhoven, Valkenswaard, Craenendonck, Heeze-Leende, Gemeenten: Aerdt, Angerlo, Arnhem, Babberich, Bemmel, De Steeg, Dieren, Dommelvallei, Son en Breugel, Geldrop-Mierlo, Nuenen, Waalre, Kempen, Bladel, Bergeijk, Reusel- Doesburg, Doornenburg, Doorwerth, Driel, Duiven, Elst, Gendt, Giesbeek, de Mierden en Eersel. Groessen, Haalderen, Herwen, Heteren, Herveld-Andelst, Heveadorp, Huissen, Zorg- en hulpaanvragen uit de regiogemeenten worden in behandeling genomen door de Lobith, Loo, Oosterbeek, Oosterhout, Pannerden, Randwijk, Renkum, Ressen, zorgcoördinator. Rheden, Rozendaal, Slijk-Ewijk, Spijk, Tolkamer, Valburg, Velp, Westervoort, Wolfheze, Zetten en Zevenaar. Provincie Limburg

Jaaroverzicht CoMensha 19 CoMensha onderhoudt een nauw samenwerkingsverband Publiciteit zet zaken extra in beweging met de zorgcoördinatoren. Wanneer er geen zorgcoördinatie Op initiatief van CoMensha besteedt Nieuwsuur in het najaar is in de regio waar het slachtoffer verblijft, gaat de Helpdesk een uitgebreid item aan het gebrek aan landelijk dekkende van CoMensha op zoek naar een instantie die het slachtoffer zorgcoördinatie voor slachtoffers van mensenhandel door verder kan helpen. gemeenten. Slechts negentien van de 35 centrumgemeenten hebben een zorgcoördinator. Verantwoordelijkheid gemeenten De uitzending heeft geleid tot Kamervragen, vragen van diverse Gemeenten hebben een belangrijke rol in de strijd tegen gemeenteraadsleden en heeft erin geresulteerd dat CoMensha mensenhandel. Zij hebben een verantwoordelijkheid op het op een commissiebijeenkomst van de VNG een presentatie gebied van preventie, signalering, handhaving, hulpverlening heeft kunnen geven aan wethouders Gezondheid en Welzijn en ook bij het opwerpen van barrières. Echter het aantal van de 35 centrumgemeenten. Hierna hebben de wethouders gemeenten dat erkent dat in hun gemeente mensenhandel unaniem besloten dat er een landelijke uitrol van zorgcoördinatie plaatsvindt en investeert in goede zorgcoördinatie voor dient te komen. Ondersteuning vanuit CoMensha werd hierbij slachtoffers van mensenhandel is laag. als zeer wenselijk/noodzakelijk gezien door een groot aantal gemeenten. CoMensha probeert al lang een landelijk dekkend systeem van zorgcoördinatie van de grond te krijgen, zodat elk slachtoffer van mensenhandel adequate hulpverlening krijgt. Bewustwordingscampagne #OpenJeOgen voor Het advies van de commissie Lenferink (voorjaar 2015) mensenhandel in veertien gemeenten onderschrijft ook het belang van die landelijke dekking. CoMensha heeft ter gelegenheid van haar 30-jarig bestaan in 2016 samen met Stichting Open Mind en fotograaf Ernst De meeste gemeenten hebben onvoldoende aandacht Coppejans een mobiele fototentoonstelling ‘Open je ogen voor voor mensenhandel, terwijl mensenhandel in nagenoeg mensenhandel’ ontwikkeld. Dertig indrukwekkende foto’s en elke gemeente voorkomt. Noura Ammar, adviseur aanpak verhalen van slachtoffers van mensenhandel. Mensenhandel bij CoMensha en tevens voorzitter van het Zorgcoördinatorenoverleg zegt hierover: “CoMensha wil ten De tentoonstelling heeft in 2017 in veertien gemeenten behoeve van een effectief beleid lokale informatie vertalen gestaan. In de meeste steden stond de tentoonstelling zo’n drie naar het landelijk niveau en andersom. Input hiervoor weken. In veel gevallen werd de tentoonstelling geopend door zijn onder andere gesignaleerde knelpunten, trends en de burgemeester en de directeur – bestuurder, dan wel een ontwikkelingen uit onze zorgcoördinatorenoverleggen. In medewerker van CoMensha. De openingen gingen gepaard met 2017 zijn er op ons initiatief drie bijeenkomsten geweest. veel aandacht van de ketenpartners en de media. CoMensha is voorzitter van dit overleg en wij voeren ook het #bewustwordingscampagne secretariaat. We werken samen met negentien verschillende In de voorbereiding werd volop aandacht gevraagd voor regiocoördinatoren in Nederland. Hoewel er in 2017 vier bewustwording van mensenhandel in de bewuste gemeente, gebieden met (uren voor) een zorgcoördinator bij zijn voor het belang van een integrale aanpak van mensenhandel, gekomen, is helaas in zestien regio's nog geen coördinator alsmede het belang van zorgcoördinatie voor slachtoffers van aanwezig. CoMensha maakt zich hard voor een landelijk mensenhandel. De tentoonstelling wordt op deze manier zeer dekkend netwerk.” strategisch ingezet.

20 Het beeld van 2017 ABN Amro/Zuidas 12 dec - 19 jan Maria Anne van Dijk / Jerrol Marten

Enschede 19 jan - 9 feb Burg. Onno van Veldhuizen / Ina Hut

Rotterdam 9 feb - 1 mrt Weth. Hugo de Jonge / Noura Ammar

Breda 2 mrt - 20 mrt Burg. Paul Depla / Linda Hauer

Amsterdam 20 mrt - 3 apr Weth. Eric van der Burg / Ina Hut

Utrecht 4 apr - 20 apr Burg. Jan van Zanen / Ina Hut

Leiden 20 apr - 8 mei Weth. Roos van Gelderen / Jerrol Marten

Den Helder 9 mei - 1 jun Burg. Koen Schuiling / Jerrol Marten

Maastricht 1 jun - 26 jun Burg. Annemarie Penn / Nick de Jong

Leeuwarden 10 jul - 24 jul Burg. Ferd Crone / Jerrol Marten

WUR Wageningen 20 sep - 11 okt Kees Hoogendoorn / Jerrol Marten

Roermond 11 okt - 30 okt Burg. Rianne Donders / Ina Hut

Nijmegen 31 okt – 23 nov Weth. Bert Frings / Jerrol Marten

Groningen 24 nov – 15 dec Burg. Peter den Oudsten / Ina Hut

Eigen kracht: Sameena Op dinsdag 3 oktober 2017 liep ex-slachtoffer Sameena een ultra-marathon van 100 km om aandacht te vragen voor mensenhandel en de gevolgen daarvan. De route die Sameena gelopen heeft was van: Maarssen - Utrecht - Amersfoort - Ede - Arnhem met als slot de Wageningen Campus in Wageningen waar de fototentoonstelling ‘Open je ogen voor mensenhandel’ plaatsvond. Sameena is zelf slachtoffer geweest van een loverboy, hardlopen heeft haar geholpen in haar herstel. De opbrengst ging in zijn geheel naar CoMensha en is ingezet voor de bewustwordingscampagne "Open Je Ogen" en de Ontmoetingsdag voor slachtoffers van mensenhandel die in oktober 2017 door CoMensha is georganiseerd. #bewustwordingscampagne

Jaaroverzicht CoMensha 21 Het hardlopen helpt ex-slachtoffer Sameena in haar herstel. Enige landelijke Helpdesk voor mensenhandel De CoMensha Helpdesk is uniek in Nederland. De Helpdesk brengt aard en omvang van mensenhandel in beeld door Mensenhandel vind ik ongelooflijk belangrijk om aan te pakken. slachtoffers te registreren en de eerste zorg en opvang voor hen Niet voor niets heeft de aanpak van mensenhandel de volle aandacht van te coördineren. De resultaten hiervan zijn in het eerste deel van het kabinet. Mensenhandel kan alleen effectief worden bestreden, met dit Jaarbeeld opgenomen. een integrale benadering waarbij wordt ingezet op preventie, repressie, bescherming en samenwerking. Daarin heeft CoMensha als hét landelijk De Helpdesk krijgt dagelijks vele advies- en informatievragen coördinatiecentrum tegen mensenhandel een essentiële taak. Door haar #helpdesk(via telefoon en mail) van de ketenpartners. Zowel de Nationale verbindende en signalerende rol zet CoMensha mensenhandel onder andere Politie, Inspectie SZW, Koninklijke Marechaussee, zorg- en op de kaart bij overheden, opsporingsdiensten, (jeugd)zorg. Ik ben blij met de opvanginstellingen, advocaten, hulpverleners, overheden als inzet van CoMensha en blijf graag samen alert op gerichte opvang en zorg van samenwerkingspartners kunnen met vragen terecht bij de slachtoffers en de aanpak van daders.” Helpdesk. Ook wordt de Helpdesk benaderd door slachtoffers zelf en door het Nederlandse publiek. Mark Harbers, staatssecretaris van De Helpdesk biedt naast het geven van informatie en advies, Justitie en Veiligheid ook andere diensten zoals bijvoorbeeld de slachtofferregistratie, het coördineren van de eerste opvang en zorg van slachtoffers, regiocoördinatie en een tolkendienst.

De Helpdesk: van 24/7 bereikbaarheid naar 08.00 – 19.00 uur Alle hulp- en adviesvragen komen telefonisch (033) 448 11 86 en per mail [email protected] via de Helpdesk van CoMensha Sinds 1 februari 2018 ben ik Nationaal Rapporteur Mensenhandel en binnen. De Helpdesk was in januari en februari 2017 24/7 Seksueel Geweld tegen Kinderen. In de afgelopen maanden ben ik langs geweest bereikbaar en vanaf 1 maart van 08.00 – 19.00 uur. bij heel veel partijen uit het mensenhandelveld. In die gesprekken was de Uit de evaluatie van de 24/7 meldlijn bleek dat er buiten de registratie van slachtoffers door CoMensha vaak de leidraad. Hun registratie, normale kantoortijden (09.00 - 17.00 uur) in gevallen van nood rapportage en advies zijn essentieel voor goede bescherming van slachtoffers, vooral tussen 08.00 en 09.00 uur en tussen 17.00 en 19.00 uur en geeft richting aan een effectieve aanpak van mensenhandel. Veel organisaties werd gebeld. Ook waren er relatief weinig urgente oproepen die maken dankbaar gebruik van de informatiepositie van CoMensha, zeker ook niet tot de volgende dag konden wachten. In samenspraak met de Nationaal Rapporteur. CoMensha is daarnaast een belangrijke medestander het ministerie van Veiligheid en Justitie, de opdrachtgever voor in het verbeteren van de aanpak van mensenhandel, bijvoorbeeld waar het en financier van de meldlijn, is daarom besloten om met deze aankomt op het versterken van de positie van slachtoffers. Dat maakt onze 24/7 pilot te stoppen en te kiezen voor een uitbreiding van de samenwerking heel waardevol.” openingstijden van de Helpdesk.

Regelmatig schrijft Erin van de Weijer, consulent, een blog over Herman Bolhaar, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen de dagelijkse gebeurtenissen op de Helpdesk.

22 Het beeld van 2017

De kracht van samenwerken CoMensha streeft naar een wereld waar mensenhandel tot zoeken in de interactie. Daarom wil CoMensha als een professionals te woord op het gebied van aanmeldingen/ het verleden behoort. Deze missie vraagt om een goede verbindende en faciliterende partner optreden. registratie, opvang, specialistische zorg en juridische vragen samenwerking met andere partners. Alleen door een integrale inzake de rechten en plichten van slachtoffers. aanpak kan mensenhandel effectief bestreden worden. Verbinding We nemen regelmatig deel en/of leveren een bijdrage aan CoMensha nam in 2017 een (nog sterkere) rol in als verbinder diverse relevante eenmalige themabijeenkomsten, landelijk De ketenaanpak mensenhandel is een dynamische omgeving, in de samenwerking tussen ketenpartners. Mede hierdoor is en internationaal (zoals 13Oceans, pilot Aannemelijkheid #ketensamenwerkingdie veel innovatie en uitwisseling verlangt. De groep slachtoffers CoMensha een linking-pin die in staat is het beleid ten aanzien slachtofferschap Mensenhandel). Ook is CoMensha lid van verandert, de mensenhandelaren passen hun werkwijzen snel van slachtoffers van mensenhandel op hoofdlijnen en in detail te een aantal begeleidingscommissies, klankbordgroepen en aan, de wetgeving verandert - nationaal en internationaal. volgen en invloed uit te oefenen op het mensenhandelbeleid. internationale netwerken. Kortom, een heel netwerk van Kortom: omgevingsfactoren die continu veranderen. Een open In 2017 heeft CoMensha met talrijke organisaties wezenlijke relaties waar we mee samenwerken. en responsieve organisatiecultuur is dan ook noodzakelijk. Open samengewerkt. Met een groot aantal ketenpartners wordt ketens creëren meer ideeën en zijn in de ketensamenwerking op initiatief van CoMensha structureel overleg gevoerd, Task Force - SOM - Zorgcoördinatoren - Regionale mensenhandel van essentieel belang. De mensenhandelaren enerzijds op strategisch niveau en anderzijds op operationeel meldpunten loverboys/jeugdprostitutie worden steeds slimmer, wij zullen hierop moeten inspelen. En niveau. We bespreken de hulpbehoeften van slachtoffers van De unieke rol die CoMensha in de nationale keten heeft, wordt dat kan alleen als we goed samenwerken. mensenhandel met opsporingsambtenaren en hulpverleners, we het beste vertaald door de vier structurele platforms/overleggen overleggen met zorginstellingen, gemeenten en korpsexperts waar CoMensha actief deelnemer of initiator van is. Het grote voordeel van ketensamenwerking is dat je effectiever over de middellange termijnstrategie. We geven voorlichting en efficiënter kunt zijn. Je kunt resultaten behalen die je aan professionals uit allerlei sectoren over signaleren van en Op strategisch niveau heeft CoMensha zitting in de als individuele organisatie nooit kunt bereiken. Een goede handelen bij mensenhandel, we lobbyen bij gemeenten en in Landelijke Task Force Mensenhandel. Hier brengt CoMensha ketensamenwerking vereist dat de ketendoelstelling boven de Den Haag inzake beleid, we boren nieuwe contacten aan die de successen, trends en knelpunten die zichtbaar zijn in organisatiedoelstelling dient te staan. Sturen op het gezamenlijk ook in contact komen met slachtoffers van mensenhandel, het werkveld en overgedragen worden vanuit belangrijke belang is essentieel. Gaan voor de win-win situatie in plaats waaronder de jeugdzorg en medische sector, en onze adviseurs ketenpartners ter sprake. van te denken in termen van concurrentie. Wederzijds voordeel en consulenten staan dagelijks op de Helpdesk allerlei Op tactisch en strategisch niveau is CoMensha voorzitter van en voert CoMensha het secretariaat van het Strategisch Overleg Mensenhandel (het SOM). Dit is een overleg van twaalf maatschappelijke instellingen die een groot Elke politieman/vrouw kan te maken krijgen met signalen deel (zo’n 80%) van de slachtoffers mensenhandel dat in van mensenhandel in zijn of haar dagelijks werk. Daarom gaat beeld is, opvangen, begeleiden en/of voor deze groep een de politie meer dan 40.000 medewerkers opleiden om signalen belangenbehartigingfunctie vervullen. Hier wordt de vertaalslag van mensenhandel beter te leren herkennen, zodat nog beter van en naar de praktijk gemaakt en wordt samen met tezamen met anderen de strijd tegen mensenhandel kan worden ketenpartners uit de zorgkant kritisch naar de huidige aanpak aangegaan. De samenwerking met CoMensha is daarbij voor de van mensenhandel gekeken vanuit een oplossingsgerichte blik.

politie van groot belang”. Ook is CoMensha voorzitter van het Landelijk Zorgcoördina- torenoverleg. Op casus niveau en op regionaal niveau wordt Erik Akerboom, korpschef Nationale Politie in dit overleg het landelijke beleid in de praktijk gerealiseerd en getoetst. Het Zorgcoördinatorenoverleg is een belangrijke voedingsbron voor het Strategisch Overleg Mensenhandel en voor de Task Force Mensenhandel.

24 Het beeld van 2017 Het SOM constateert dat ten behoeve van de aanpak van

CoMensha heeft een belangrijke rol in de ketenaanpak van mensenhandel. Als mensenhandel, meer investeringen in capaciteit en expertise voorzitter van het platform van zorgcoördinatoren, als voorzitter van het Strategisch bij de Nationale Politie en het Openbaar Ministerie nodig zijn. Overleg Mensenhandel en als lid van de landelijke Task Force Mensenhandel Tegelijkertijd constateren de leden van het SOM dat er in de heeft CoMensha een unieke en verbindende rol in deze samenwerking. CoMensha aanpak van mensenhandel meer aandacht dient te komen voor agendeert knelpunten die in de regionale praktijk spelen en draagt oplossingen aan. het slachtofferperspectief en voor de aangiftebereidheid van Zo uit CoMensha bijvoorbeeld regelmatig haar zorg over het feit dat veel slachtoffers slachtoffers. niet worden gesignaleerd. Tegelijkertijd wijst CoMensha ook op de noodzaak van het CoMensha is verheugd dat mede door deze lobby het onderwerp melden van vermoedens van mensenhandel, ik onderschrijf dit. Hoe meer partners Mensenhandel is opgenomen in het Regeerakkoord dat in uit de straf- én zorgketen melden, hoe meer zicht wij krijgen op de aard en omvang oktober 2017 tot stand kwam. Het is nu zaak de aanpak verder van mensenhandel in Nederland. Dit komt de effectiviteit van de bestrijding van te concretiseren. mensenhandel ten goede.” Themabijeenkomst Strategisch Overleg Mensenhandel Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal van het OM en (SOM) en zorgcoördinatoren voorzitter Task Force Mensenhandel In 2017 heeft op initiatief van CoMensha een themadag SOM – Zorgcoördinatoren plaatsgevonden. Belangrijkste onderwerp was het landelijk uitrollen van het advies van de Commissie Lenferink, met als centraal aandachtspunt een Tevens biedt CoMensha een Platform aan de Regionale In april heeft CoMensha, als voorzitter van het SOM, een landelijk dekkende zorgcoördinatie, onze zorgen hierover en meldpunten loverboys/jeugdprostitutie. Er was weinig contact brandbrief gestuurd aan informateur Edith Schippers. In de brief mogelijke oplossingsrichtingen. Input kwam onder andere vanuit tussen de Regionale meldpunten, terwijl er wel behoefte aan roept het SOM de informateur op in het regeerakkoord prioriteit CoMensha, Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel, VNG, bleek te zijn (zie pagina 26). te geven aan de aanpak van mensenhandel en, niet in de laatste en burgemeester Henri Lenferink (Leiden). plaats, aan het belang van het slachtoffer. Uit dit overleg kwam onder andere naar voren dat de leden van Het SOM stuurt brandbrieven naar Den Haag het SOM en de zorgcoördinatoren graag zien dat CoMensha Het Strategisch Overleg Mensenhandel (SOM) stuurt in aanjager zal worden van dit project. CoMensha heeft toegezegd februari 2017 een brandbrief met aandachtspunten naar deze rol graag op te pakken, mits er voldoende financiering de vaste commissie Veiligheid en Justitie ten behoeve van tegenover staat. het Algemeen Overleg (AO). In de brief vraagt het SOM aandacht voor investeringen in de aanpak mensenhandel, de verblijfsregeling mensenhandel en criminele uitbuiting van kinderen (c.q. 13Oceans).

Het SOM is content dat er extra investeringen van het kabinet voor de aanpak van mensenhandel zijn toegezegd, maar constateert dat meer investeringen nodig zijn om de opgelopen achterstanden in te halen en mensenhandel aankomende jaren effectief aan te (blijven) pakken. De leden van het SOM

Jaaroverzicht CoMensha 25 Onderzoeken CoMensha geeft inzicht in de aard en omvang van mensenhandel Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden woonde in 2016 in in Nederland.#onderzoeken Daartoe leveren we met regelmaat bijdragen aan Nieuwspoort ons congres bij ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan. Prinses allerlei rapportages en wetenschappelijk onderzoek en verrichten Beatrix toonde daarbij veel interesse in en compassie met de slachtoffers van we eigen onderzoek. Zo heeft CoMensha in 2017 onder meer mensenhandel. De (minderjarige) slachtoffers van loverboys hadden daarbij bijdragen geleverd aan de rapporten en onderzoeken van de haar speciale aandacht en zorg. Haar betrokkenheid zet extra kracht bij aan Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen ons initiatief om een Platform voor de Regionale meldpunten loverboys/ Kinderen, het Trafficking in Persons-rapport (TIP-rapport) dat jeugdprostitutie op te zetten. Een initiatief dat bijzonder gewaardeerd wordt jaarlijks wordt uitgebracht door het Amerikaanse ministerie van door de regionale meldpunten. Buitenlandse Zaken, de landenrapportage van de Group of Experts on Action against Trafficking in Human Beings (GRETA) van de Raad van Europa, en de CEDAW rapportage.

Platform voor de Regionale meldpunten loverboys/ Sponsering Leerstoel INTERVICT van Universiteit Tilburg jeugdprostitutie We hechten belang aan een verbinding tussen wetenschappelijk CoMensha heeft in 2017 het initiatief genomen om een Platform Rina Beers (Federatie Opvang), Judith Martens (Kompaan en De onderzoek en de knelpunten en uitdagingen die in het voor de Regionale meldpunten loverboys/jeugdprostitutie op te Bocht), Philip Veerman (Gz-psycholoog), Anke van Dijke (Fier) en maatschappelijk werkveld worden geconstateerd met betrekking zetten. Er bleek weinig contact tussen de regionale meldlijnen Ina Hut (CoMensha). tot de bescherming en ondersteuning van slachtoffers onderling, terwijl er wel behoefte aan bleek te zijn. Doel van het mensenhandel in Nederland. We vinden het belangrijk om te Platform is het afstemmen van de verschillende werkwijzen, Internationale netwerken investeren in wetenschappelijk onderzoek dat de positie van verduidelijken van de samenwerking met ketenpartners, Mensenhandel gaat over landsgrenzen. Daarom participeren slachtoffers van mensenhandel in Nederland bevordert. Daarom ervaringen uitwisselen en successen en knelpunten te bespreken. we actief in internationale netwerken. Zo is CoMensha oprichter heeft CoMensha ook in 2017 de leerstoel van professor Conny en lid van La Strada International, een belangrijk netwerk van Rijken gesponsord. Conny Rijken is per 1 januari 2016 benoemd De eerste bijeenkomst was een dermate succesvolle bijeenkomst NGO’s uit acht landen (Belarus, Bulgarije, Tsjechië, Macedonië, tot hoogleraar Human Trafficking and Globalization en werkzaam dat de deelnemers hebben aangegeven twee keer per jaar bijeen Moldavië, Polen, Oekraïne en Nederland) die samen de krachten bij INTERVICT (International Victimology Institute Tilburg) van de te willen komen onder voorzitterschap van CoMensha. De tweede bundelen in de strijd tegen mensenhandel. Ook is CoMensha Tilburg Law School. Deze samenwerking heeft in 2017 onder meer bijeenkomst had als belangrijk thema de veranderende privacy lid van GAATW, Global Alliance Against Traffic in Women, een geleid tot een gezamenlijk onderzoek naar geschikte opvang voor wet- en regelgeving (AVG). Tevens is de samenwerking tussen de alliantie van meer dan tachtig NGO’s uit Afrika, Azië, Europa, slachtoffers van mensenhandel met multiproblematiek. verschillende meldpunten besproken. Latijns Amerika en Noord-Amerika. GAATW richt zich met name op het bestrijden van arbeidsuitbuiting in de context Onderzoek naar geschikte opvang voor slachtoffers Denktank ‘Kwaliteit van de Opvang’ van migratie. Daarnaast participeert CoMensha in het EU Civil mensenhandel met multiproblematiek Naar aanleiding van diverse verontrustende rapporten over de Society Platform against Trafficking in Human Beings. Een Het is moeilijk om voor meerderjarige, Nederlandse slachtoffers kwaliteit van de opvang hebben CoMensha en Fier in 2017 het platform opgericht door de EU. Hiervan zijn meer dan honderd van mensenhandel een geschikte opvangplek te vinden. Dit initiatief genomen een denktank op te richten die aanbevelingen ‘civil society’ organisaties lid. Het platform komt twee keer per wordt mede veroorzaakt door de multiproblematiek die vaak wil doen met betrekking tot de kwaliteit van de opvang van jaar bijeen en wisselt ideeën, ervaringen en best practices uit en nauw samenhangt met de doelgroep. Er zijn in het veld enkele slachtoffers van mensenhandel. De denktank bestaat uit Cornel geeft input aan de Europese Commissie over de uitdagingen in initiatieven gestart om deze slachtoffers opvang te bieden. Echter, Vader en Jeroen Hoogteijling (Leger des Heils), Naima Azough het veld, behoeften van slachtoffers, etc. deze initiatieven betreffen allen regionale opvang. Het kan voor (voormalig voorzitter commissie 'Aanpak meisjesslachtoffers een Nederlands slachtoffer vanuit veiligheidsoverwegingen soms loverboys'), Peer van der Helm (lector Residentiële Jeugdzorg), noodzakelijk zijn om juist buitenregionaal te worden opgevangen. Conny Rijken (hoogleraar Human Trafficking),

26 Het beeld van 2017 Onderzoek naar ‘Plaats delict’ CoMensha heeft een belangrijke functie om knelpunten in de opvang van We verrichtten eigen dossieronderzoek naar de ‘Plaats van het delict’ #onderzoeken waardoor inzichtelijk wordt waar mensenhandel in Nederland zich slachtoffers van mensenhandel aan de kaak te stellen. Het is mooi om te zien dat CoMensha de afgelopen jaren heeft geïnvesteerd in het zichtbaar en bespreekbaar maken afspeelt en waar eventueel meer aandacht voor mensenhandel nodig van deze knelpunten via het zorgcoördinatorenoverleg en het SOM-overleg, en in het is. In 2018 zullen we hier vervolgonderzoek naar doen. doorzetten van deze knelpunten naar een hoger plan. Mede door hun sponsoring van mijn leerstoel heb ik een vruchtbare en duurzame samenwerking met CoMensha die mij Onderzoek Nigeriaanse slachtoffers van mensenhandel in staat stelt een bijdrage te leveren aan het realiseren van de ambities van CoMensha. We deden in 2017 ook eigen dossieronderzoek naar de ervaringen van Samen met mijn studenten deed ik onderzoek naar opvang van slachtoffers met vluchtelingen die via het Middellandse Zeegebied naar Nederland zijn multiproblematiek. Dit onderzoek sluit nauw aan bij eerder onderzoek dat ik deed naar gekomen, toegespitst op Nigeriaanse slachtoffers van mensenhandel. de opvang en positie van slachtoffers mensenhandel in Nederland. Als onderzoeker is Daarbij viel onder andere op dat van de 128 Nigeriaanse slachtoffers het belangrijk om goed op de hoogte te zijn van dilemma’s en uitdagingen in de praktijk. 64 slachtoffers (ook) in het buitenland zijn uitgebuit. Bij 41 van De samenwerking met CoMensha is een mooie manier om dit te bewerkstellingen en een hen vond de uitbuiting plaats in Italië. Waarom zij zich vervolgens gelegenheid waar wetenschap en praktijk elkaar vinden en versterken.” bij instanties in Nederland melden, is vooralsnog onduidelijk. De uitkomsten van dit onderzoek worden ook gebruikt door Jill Coster Conny Rijken, professor Universiteit van Tilburg / INTERVICT van Voorhout in het kader van het NWO-project ‘T-STAN: ‘Toolkit on Smuggling and Trafficking, and a security and rule of law approach to their possible Nexus - with a focus on the route from Libya to the EU’. CoMensha heeft daarom in 2017 in samenwerking met Bureau voor de grondrechten) uitgevoerd om inzicht te geven de Universiteit van Tilburg (UvT) en de Vrije Universiteit in de ervaringen van migranten die in Nederland slachtoffer zijn Groepsdynamiek bij grote opvang slachtoffers van Amsterdam (VU) een onderzoek uitgevoerd naar geworden van arbeidsuitbuiting. CoMensha heeft een groot onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor geschikte opvang voor meerderjarige, groeps-dynamiek die ontstaat bij de opvang van grote groepen Nederlandse, vrouwelijke slachtoffers van mensenhandel met Het doel van het onderzoek is om vanuit het slachtofferperspectief­ slachtoffers arbeidsuitbuiting. Doel is te bepalen hoe grote groepen multiproblematiek en hun perspectieven in de Nederlandse inzichten te krijgen in wat wel en niet werkt in het beleid en dusdanig kunnen worden opgevangen, dat de groepsdynamiek de zorg. Het onderzoek, onder begeleiding van prof. Conny de aanpak van arbeidsuitbuiting, zowel in Nederland als in de aangiftebereidheid en de veiligheid van slachtoffers niet negatief Rijken (UvT) en Miriam Wijkman (VU), is gedaan door vier EU. Hiermee is het een opvolging van een eerder onderzoek beïnvloedt. De resultaten van dit onderzoek worden in september 2018 studenten van de UvT en twee studenten van de VU. Er zal waarin de ervaringen en inzichten van professionals in kaart zijn op een symposium van CoMensha gepresenteerd. een algemeen landelijk juridisch- en beleidskader geschetst gebracht. Naast Nederland is het onderzoek ook uitgevoerd in worden voor Nederlandse, vrouwelijke slachtoffers van België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Polen, Portugal en het Verenigd DESIrE: Demand for Sexual Services in Europe mensenhandel met multiproblematiek. Daarnaast komt er in Koninkrijk. Het onderzoek bestond uit desktop research, twintig INTERVICT participeert vanuit de Universiteit Tilburg met een samenwerking met de zorgcoördinatoren van Limburg een diepte-interviews en bijeenkomsten van twee focusgroepen. De Europees consortium in een onderzoek naar de vraag naar prostitutie, schets hiervan op regionaal niveau (Limburg) ten behoeve publicatiedatum wordt verwacht in september 2018. de regulering van prostitutie en de relatie met mensenhandel. Dit van een duidelijke koppeling tussen beleid en praktijk, onderzoek is in het kader van het EU-project DESIrE, Demand for sexual landelijk en regionaal. CoMensha presenteert het onderzoek Safe Future Methodiek inzake kinderen services in Europe. Nederland, Zweden, Polen en Kroatië participeren in in september 2018. Begin 2017 hebben we de onderzoeksresultaten gepresenteerd dit project. CoMensha heeft actief geparticipeerd in dit project. naar de mate waarin kinderen van buitenlandse slachtoffers van Prof. Conny Rijken heeft een rapport geschreven waarin zij beschrijft Onderzoek naar ervaringen migranten in Nederland mensenhandel, kinderen van ongedocumenteerde of uitgeproce­ hoe wet- en regelgeving ten aanzien van enerzijds prostitutie en over arbeidsuitbuiting in opdracht van FRA deerde asielzoekers werden meegenomen in de besluitvorming over anderzijds slachtoffers van seksuele uitbuiting vorm heeft gekregen CoMensha heeft in 2017 een onderzoek voor FRA (‘the de toekomst van een gezin met verblijfsproblematiek. Meer over dit in de participerende landen. Fundamental (Human) Rights Agency’ of het Europees onderzoek op pagina 30 bij #SafeFuture.

Jaaroverzicht CoMensha 27 SIMO #arbeidsuitbuiting

Ik ben vier jaar getrouwd geweest, in een ander Europees land, maar dat ging niet goed. Voordat ik mijn verblijfsvergunning had, werd ik door een familielid van mijn vrouw met mijn leven bedreigd en ben ik gevlucht naar Nederland.

Een status krijgen in Nederland of terug naar waar ik vandaan kwam was niet mogelijk. Ik wilde aan het werk en kwam in handen van een uitzendbureau. Een Oost-Europese man zond mij uit naar een groot diepvriesbedrijf. Daar werkte ik lange dagen in -30 graden. Hij inde mijn salaris en ik kreeg vier euro per uur.

Na een aantal jaar daar gewerkt te hebben, werd ik op een dag gewaarschuwd dat ik weg moest blijven, omdat er controle zou komen op illegale werknemers. Daarna werd ik uitgezonden als schoonmaker. Ook daar maakte ik lange dagen en nachten voor een paar euro per uur. Ik kon geen kant op.

Op een dag kwam ik in gesprek met een vrouw die slachtoffer was geweest van uitbuiting en zij vertelde me dat ik ook slachtoffer was. Ik had geen idee. Ik kwam met niets en verwachtte na tien jaar ook niets. Ik was illegaal. Ze adviseerde me naar de politie te gaan, maar ik was bang. Nu weet ik dat je als illegaal ook rechten hebt. In ieder geval het recht om niet uitgebuit te worden.

“...zij vertelde me dat ik ook slachtoffer was. Ik had geen idee.” Expertmeeting ‘Geringste aanwijzing’ Extra impuls programma Arbeidsuitbuiting bij arbeidsuitbuiting In juni heeft CoMensha een extra subsidie van het Ministerie vluchtelingen. Uit recent onderzoek van CoMensha is gebleken In mei 2017 organiseerde CoMensha een expertmeeting over de van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) gekregen om dat vluchtelingen en migranten bij binnenkomst in Nederland toepassing van de geringste aanwijzing bij arbeidsuitbuiting en een aantal extra projecten op het gebied van arbeidsuitbuiting over veel zaken worden geïnformeerd (onder andere het hebben de grenslijn tussen slecht werkgeverschap en arbeidsuitbuiting. te realiseren. Deze projecten lopen door tot in 2018. De van een verplichte ziektekostenverzekering), maar niet over hun CoMensha organiseerde de bijeenkomst in samenwerking eindresultaten zullen dan ook later worden gepubliceerd. arbeidsrechtelijke positie. Aangezien preventie belangrijk is, zet met het Landelijk Parket en FairWork. De deelnemers waren CoMensha in op het ontwikkelen van een voorlichtingsmodule afkomstig uit de hulpverlening, het OM, NP, ISZW, IND, NRM, UvT, Naast het versterken van de ketensamenwerking is ingezet op over arbeidsrechten in Nederland, die kan worden toegevoegd de ministeries van JenV en SZW en de advocatuur. #arbeidsuitbuitinghet verbeteren van het hulpverleningsaanbod aan slachtoffers aan de reeds bestaande informatievoorziening van COA en van arbeidsuitbuiting. De resultaten van reeds uitgevoerde AZC's. Het doel van de bijeenkomst was om van gedachten te wisselen onderzoeken naar cliëntprofielen en behoeften van cliënten en tot nieuwe inzichten te komen over factoren en indicatoren worden afgezet tegen een inventarisatie van het huidige Tot slot is er een groot onderzoek uitgevoerd door CoMensha die meespelen bij het bepalen van de geringste aanwijzing hulpverleningsaanbod. Waar nodig komen er aanbevelingen naar de groepsdynamiek die ontstaat bij de opvang van grote en bij het onderscheiden van slecht werkgeverschap en en worden nieuwe partners aangetrokken om het groepen slachtoffers arbeidsuitbuiting. Zie voor meer informatie arbeidsuitbuiting. Aanleiding was het verschil in interpretatie hulpverleningsaanbod beter te laten aansluiten. pagina 26 bij #onderzoek. met betrekking tot ‘de geringste aanwijzing’ door de ketenpartners. Ook wordt ingezet op kennisvergroting: enerzijds op de kennisvergroting bij (young) professionals binnen het Plenaire sprekers waren de Nationaal Rapporteur, Conny Rijken, hoger, academisch en beroepsonderwijs. Het signaleren Warner ten Kate/OvJ, Landelijk Parket, Hans Pieters/senior en aanpakken van arbeidsuitbuiting is nu nog onvoldoende advocaat-generaal in Arnhem en Leeuwarden en Nadine Vaes, geborgd in het onderwijs, terwijl hieruit de professionals Inspectie SZW. Ina Hut, directeur-bestuurder van CoMensha, was uit het mensenhandelveld van de toekomst voortkomen. dagvoorzitter. Naast plenaire presentaties gingen de deelnemers Anderzijds wordt ingezet op kennisvergroting bij migranten en in kleine groepen uiteen om nader te discussiëren over casuïstiek.

De Nationaal Rapporteur zal in het EU-netwerk van nationale rapporteurs de problematiek van de geringste aanwijzing en slecht werkgeverschap agenderen. Het hebben van voldoende Voor een effectieve aanpak van arbeidsuitbuiting is samenwerken noodzakelijk. Samen indicatoren voor mensenhandel/opsporingsindicatie is niet met partners bepalen we binnen het programma arbeidsuitbuiting van de Inspectie SZW de hetzelfde als de geringste aanwijzing. In de praktijk wordt dit beste aanpak voor de bestrijding daarvan. Ons doel is niet alleen het stoppen van criminele wel vaak als hetzelfde gezien en kan dit nadelig uitpakken voor werkgevers, maar ook de bescherming van kwetsbare groepen. Nog liever voorkomen we dat er slachtoffers van mensenhandel. Bij de geringste aanwijzing dient direct gehandeld te worden en niet worden gewacht met slachtoffers vallen. Preventie en voorlichting zijn daarbij sleutelbegrippen. Wij zijn daarom blij ingrijpen tot er voldoende opsporingsindicaties zijn. met de inzet en ondersteuning van CoMensha. Zij komen op professionele en betrokken wijze op voor de rechten en belangen van slachtoffers. Dat maakt hen voor ons een belangrijke en goede De bijeenkomst heeft bijgedragen tot een beter begrip en meer partner bij onze aanpak van arbeidsuitbuiting. Gezamenlijk pakken wij uitbuiting aan!" inzicht in elkaars rol en verantwoordelijkheden. In het najaar 2018 wordt op verzoek van de deelnemers een vervolgbijeenkomst Nadine Vaes, Programmamanager Arbeidsuitbuiting Inspectie SZW georganiseerd.

Jaaroverzicht CoMensha 29 Safe Future methodiek inzake kinderen In 2016 heeft CoMensha onderzoek gedaan naar de mate waarin Kopland, Moviera, Pharos, Federatie Opvang en met inbreng CoMensha is samen met FairWork voornemens om trainingen #safefuturekinderen van buitenlandse slachtoffers van mensenhandel, van een keur aan deskundigen. Het project is gefinancierd door te geven aan zorgprofessionals uit deze sector. Ook willen we kinderen van ongedocumenteerde of uitgeprocedeerde Stichting Kinderpostzegels. bewerkstelligen dat dat mensenhandel wordt opgenomen in de asielzoekers werden meegenomen in de besluitvorming over meldcode ‘Huiselijk geweld en seksueel geweld tegen kinderen’. de toekomst van een gezin met verblijfsproblematiek. Uit dit SAFE! onderzoek komt hun grote kwetsbaarheid naar voren. De focus Safe and Adequate Return, Fair Treatment and Early Identification Er is een plan van aanpak opgesteld en een aanvullende ligt vooral op de begeleiding van de ouders. Er wordt óver en niet of Victims of Trafficking is gericht op veilige terugkeer en vroege subsidieaanvraag ingediend bij het ministerie van VWS. Daarnaast mét de kinderen over hun toekomst beslist. identificatie van slachtoffersmensenhandel. CoMensha is partner is de ‘Handreiking signalering mensenhandel voor werkers in de Safe Future beoogt om het belang van het kind wel centraal in dit project, waarvan HVO-Querido penvoerder is. Ook FairWork, gezondheidszorg’ met behulp van CoMensha aangepast. te stellen in deze afweging door er vanaf het allereerste begin La Strada International, Stichting Humanitas Rotterdam, de De acties sluiten goed aan bij de bevindingen uit het onderzoek van de begeleiding rekening mee te houden wat verschillende Nationale Politie, IOM Nederland zijn betrokken bij SAFE! van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel naar de toekomstopties voor het kind betekenen en hoe het kind zo goed Hongaarse en Bulgaarse partners zijn de National Commission bewustwording met betrekking tot mensenhandel binnen de mogelijk kan worden begeleid. for Combating Trafficking in Human Beings en IOM, evenals medische sector. Deze zijn in de Tiende rapportage van oktober Animus Association|La Strada Bulgarije en Open Gate|La Strada 2017 door de Nationaal Rapporteur gepresenteerd. Op 10 februari 2017 ontvingen de Tweede Kamerleden Linda Macedonië zijn door hun ervaring met vluchtelingen aan de grens Voortman (GroenLinks) en Marit Maij (PvdA) tijdens een met Griekenland als bijzonder expert aan het project toegevoegd. speciaal hiervoor georganiseerd seminar het onderzoeksrapport ‘Safe Future methodiek inzake kinderen’ van Ina Hut. Hierbij In december organiseerden HVO-Querido en CoMensha in het waren 75 vertegenwoordigers uit het maatschappelijk kader van het SAFE! project de zeer geslaagde expertmeeting middenveld aanwezig. De twee Kamerleden dienden een "Vroege identificatie van slachtoffers mensenhandel is de eerste initiatiefwet in als aanvulling op de Vreemdelingenwet met als stap richting een veilige toekomst." Tijdens de expertmeeting doel het belang van het kind voorop te stellen bij besluitvorming gingen diverse organisaties, waaronder het IOM, COA, rond gezinnen met verblijfsproblematiek in Nederland. VluchtelingenWerk, de Nationale Politie en CoMensha met elkaar in gesprek over de belangrijkste dilemma's inzake vroege CoMensha concludeert in het rapport dat kinderen van identificatie van en een veilige toekomst voor slachtoffers van buitenlandse slachtoffers van mensenhandel of huiselijk mensenhandel. geweld, kinderen van ongedocumenteerde vreemdelingen of uitgeprocedeerde asielzoekers zeer kwetsbaar zijn en er bij Medische sector wordt zich bewust van mensenhandel besluiten te weinig rekening wordt gehouden met hun toekomst. Om bewustwording rondom mensenhandel te creëren binnen Verschillende opvangorganisaties hebben sinds de afronding de medische sector en concrete stappen te zetten richting van het project (elementen van) de Safe Future Methodiek een plan van aanpak, sprak CoMensha in 2017 met branche- inzake Kinderen opgenomen in de begeleiding van slachtoffers en belangenverenigingen uit de medische sector, waaronder van mensenhandel en hun kinderen. de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). Dit met als doel samenwerking te Het project Safe Future inzake kinderen kwam tot stand onder zoeken en draagvlak voor het signaleren en het aanpakken van penvoerderschap van CoMensha en in nauwe samenwerking mensenhandel te creëren. met de samenwerkingspartners HVO-Querido, ESSM (Humanitas Rotterdam), Jade Zorggroep, Blijf Groep, Het #medische

30 Het beeld van 2017 sector Jaarlijkse Ontmoetingsdag 2017 De Ontmoetingsdag is een dag speciaal voor slachtoffers van spelen en waar voldoende ruimte is voor alle workshops die ervoor zorgde dat deelnemers wensen, kwaliteiten en mensenhandel en hun kinderen. CoMensha organiseert deze dag worden gehouden. We maken pas op het laatste moment deze ervaringen met elkaar deelden.” sinds enkele jaren. In 2017 werd de dag zelfs door ruim honderd locatie aan de deelnemers bekend in verband met de veiligheid. slachtoffers met hun dertig kinderen en de begeleiders bezocht, In 2017 kozen we voor Het Huis in Utrecht”. Kinderen worden op de Ontmoetingsdag niet vergeten. Ze de evaluaties waren lovend. werden opgevangen door enthousiaste studenten van het CoMensha-ambassadeur Aldith Hunkar was ook dit keer de ROC Midden-Nederland/Pedagogisch Werk. Zij hadden allerlei Het bijzondere evenement staat in het teken van informatie, cultuur dagvoorzitter. Samen met directeur-bestuurder Ina Hut opende spelletjes en activiteiten bedacht voor de kinderen. #ontmoetingsdagen plezier, met diverse workshops, lekker eten en muziek. In 2017 zij de Ontmoetingsdag. Er was ruimte voor de verhalen van was het thema ‘ontmoeten door middel van creatieve uitwisseling’. twee ervaringsdeskundigen. Indrukwekkend om de veerkracht En ook was een speciale workshop geregeld voor van deze twee ervaringsdeskundigen te zien. Erin: “Zoals altijd hulpverleners waarin de waardering voor hun werk duidelijk Onze collega’s Joyce Tacl en Erin van de Weijer organiseerden de zijn verhalen van slachtoffers zeer indrukwekkend en het delen naar voren kwam. Het idee erachter: hulpverleners zijn altijd Ontmoetingsdag. Joyce: “Elk jaar zoeken we met veel zorg een van deze verhalen helpt in de verwerking van wat mannen, bezig om voor anderen te zorgen, maar verdienen zelf ook wel centrale locatie uit voor de Ontmoetingsdag. Het moet een plek vrouwen, kinderen hebben meegemaakt. Het is echter ook een eens wat extra aandacht!” zijn waar slachtoffers zich veilig voelen, waar kinderen kunnen dag van ontspanning, dus daarom besteden we ook tijd aan leuke dingen. Dit keer konden de deelnemers kiezen voor de workshops yoga, schilderen, salsa dansen en zelfverdediging. Daar werd enthousiast aan deelgenomen. Ook was er een gezamenlijke creatieve workshop waar het symbool ‘rugzakje’

Elk slachtoffer van een misdrijf heeft recht op de beste hulp. CoMensha is voor ons een belangrijke partner als het gaat om slachtoffers van mensenhandel. We hebben al jarenlang een goede samenwerkingsrelatie. CoMensha werkt vanuit het slachtofferperspectief en dat sluit vanzelfsprekend volledig aan op de werkwijze van SHN. Ik vind het ook belangrijk dat ze jaarlijks een speciale Ontmoetingsdag voor slachtoffers van mensenhandel en hun kinderen organiseren, waar lotgenoten contacten kunnen leggen en ervaringen met elkaar kunnen delen.”

Rosa Jansen, voorzitter raad van bestuur Slachtofferhulp Nederland (SHN) #medische

sector Jaaroverzicht CoMensha 31 ERIC #gedwongen criminaliteit

Kinderen in mijn land kijken op tegen hun grote broers, hun ooms. De grote mannen die het gemaakt hebben. Met dure auto’s en een grote mond. Ze willen zo worden als hen. Maar ze hebben geen idee. Ik had ook geen idee.

In 2015 werd ik naar Nederland gebracht voor criminaliteit. Ik moest drugs gaan verhandelen en alle nare dingen doen die daar bij komen. Zij betaalden alles en hadden daarmee de macht, ze vonden dat ik alles wat zij wilden voor hen moest doen.

In mijn land is het moeilijk. Als zij zeggen dat je iets voor ze moet doen, dan doe je dat. Of je nu wilt of niet. Anders maken ze je dood. Ook hier in Nederland. Maar ik ben geen crimineel. Ik kon dit niet.

Ik ben gevlucht, de stad in, op zoek naar veiligheid. Maar mijn visum was inmiddels verlopen, dus wat kon ik doen? Ondanks dat ik illegaal was, ben ik uit angst om door de mannen gevonden te worden toch naar de politie gegaan en heb ik daar mijn verhaal verteld. De politie heeft mij in veiligheid gebracht. Die mannen zoeken me nog steeds.

Ik kan niet meer terug. Niet naar mijn land. Ik ben getatoeëerd en thuis denkt men dat ik nu een crimineel ben. Dat doet pijn. Ik ben geen crimineel, ik ben een kunstenaar. Ik kan goed tekenen en wil heel graag goed leren tatoeëren. Hier voel ik me veilig.

“Ik moest drugs gaan verhandelen en alle nare dingen doen die daar bij komen ” Privacy en wetgeving (AVG) Spanningsveld melden door Jeugdzorginstellingen CoMensha heeft in 2017 met diverse ketenpartners, waaronder en privacy het ministerie van Justitie en Veiligheid, veelvuldig overleg gehad Ook in 2017 heeft CoMensha ingezet op verdere positionering bij CoMensha te melden. Bescherming van slachtoffers over het belang van melden bij CoMensha en de knelpunten en naamsbekendheid, onder andere om meer meldingen van van mensenhandel omvat ook de bescherming van hun die door de ketenpartners worden ervaren, alsmede mogelijke slachtoffers binnen te krijgen. Zeker omdat het wenselijk is dat persoonsgegevens. oplossingen. Probleem dat ondervonden wordt, is dat de de jeugdzorginstellingen gaan melden bij CoMensha, hebben privacy wet- en regelgeving barrières oproept in het delen van we een aantal jeugdzorginstellingen actief benaderd. Ook onze CoMensha pleit ervoor om gezamenlijk te zoeken naar een informatie in de ketenaanpak mensenhandel. Dat zal naar Helpdesk wijst jeugdzorginstellingen op het belang van het gedegen oplossing en is in gesprek met het ministerie van verwachting in 2018 nog extra gaan spelen als de Algemene melden bij CoMensha. We hebben gemerkt dat er intensief Justitie en Veiligheid en andere relevante stakeholders om Verordening Gegevensbescherming (AVG) geldt. De AVG heeft contact nodig is om jeugdzorginstellingen hiertoe te motiveren. het registreren van álle slachtoffers van mensenhandel bij ook consequenties voor CoMensha en de ketenpartners. Tijdige Daartoe heeft CoMensha in 2017 ook contact gezocht met CoMensha mogelijk te maken. anticipatie hierop was noodzakelijk, zodat CoMensha ook na Jeugdzorg Nederland (JN) en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). 25 mei 2018 op rechtmatige en correcte wijze de taken kan uitvoeren. Eén van de aanbevelingen in het rapport van de Commissie Azough, dat reeds in 2015 verscheen, is het melden #privacy&wetgevingCoMensha heeft de plicht aan te tonen dat er in van slachtoffers van loverboytechnieken bij CoMensha. overeenstemming wordt gehandeld met de AVG. CoMensha Jeugdzorginstellingen melden nog onvoldoende bij moet een registratie bijhouden van welke persoonsgegevens CoMensha, omdat er voor minderjarige slachtoffers een worden verwerkt, met welk doel, waar de gegevens vandaan toestemmingsverklaring van de ouders of voogd nodig is. komen en met wie gegevens gedeeld worden. CoMensha dient met documenten te kunnen aantonen welke organisatorische CoMensha wil een oplossing bieden voor de moeilijkheden en technische maatregelen er zijn genomen om aan de AVG te die jeugdzorg- (en andere) instellingen ten gevolge van de voldoen. Hiertoe zijn in 2017 reeds voorbereidingen getroffen. privacywetgeving ondervinden om minderjarige slachtoffers

Jeugdzorg Nederland heeft in 2017 ingezet op het verbeteren van de kwaliteit en effectiviteit van de behandeling en bescherming van jeugdige slachtoffers van mensenhandel. Tegelijkertijd heeft Jeugdzorg Nederland de jeugdzorgorganisaties opgeroepen slachtoffers van mensenhandel te melden bij CoMensha. Dat is belangrijk want alle meldingen samen geven inzicht in aard en omvang van mensenhandel en in de werkwijze van mensenhandelaren. Om mensenhandel te voorkomen is het van belang dat medewerkers van lokale (wijk)teams, scholen en jeugdzorginstellingen vroegtijdig signalen herkennen. CoMensha en specialistische jeugdopvanginstellingen delen daarvoor graag hun kennis en expertise.”

Caroline Verkerk, adjunct-directeur, hoofd Zorgbeleid & Arbeidszaken Jeugdzorg Nederland

Jaaroverzicht CoMensha 33 CoMensha in de media In onze informerende rol zetten we eigen (social) media in, zoals van mensenhandel in de regio's Flevoland, Apeldoorn Naast toelichting op de cijfers, vraagt zij ook aandacht voor het onze website, LinkedIn, Twitter en Facebook. Daarop plaatsen en Zwolle nauwelijks hun verhaal kwijt kunnen, omdat herkennen en signaleren van mensenhandel: “Beter signaleren wij (nieuws)berichten, columns van de directeur-bestuurder Ina speciale zorgcoördinatoren ontbreken. Brian Oedayrajsingh zorgt ervoor de mensenhandel beter in kaart kan worden Hut, blogs, informatie over CoMensha en ontwikkelingen op het Varma, manager bij CoMensha, benadrukt in het artikel dat gebracht, maar vooral dat slachtoffers niet onnodig langer gebied van mensenhandel. Ook is in 2017 frequent gereageerd mensenhandel meer is dan alleen vrouwen die gedwongen vastzitten in de uitbuitingssituatie”. op social media berichten van onder meer ketenpartners. in de prostitutie belanden: “Veel kleinere gemeenten Daarnaast zijn er vier digitale nieuwsbrieven verstuurd naar ruim denken ‘wij hebben hier geen prostitutie, dus dan is er In het NOS-Journaal over de vlucht van Saban B. benadrukte 2.000 stakeholders. Het doel van deze nieuwsbrieven is het op geen mensenhandel’. Dat klopt niet. Mensenhandel is ook Ina Hut dat de belangen van slachtoffers van mensenhandel de hoogte houden van ketenpartners over de ontwikkelingen overige arbeidsuitbuiting, bijvoorbeeld in de landbouw of zwaarder moeten wegen: “Slachtoffers verdienen goede bij CoMensha en op het gebied van mensenhandel. De de horeca. En dan heb je ook nog loverboys en gedwongen bescherming. Daders mensenhandel horen beter bewaakt te nieuwsbrieven zijn terug te vinden op de website van CoMensha. thuisprostitutie.” worden en achter slot en grendel te zitten”.

In 2017 was CoMensha regelmatig in het nieuws en heeft In oktober is publiciteit gegenereerd voor de Ontmoetingsdag Naar aanleiding van de aanbieding van het rapport ‘Safe pro-actief en reactief bijdragen geleverd aan allerlei landelijke voor slachtoffers en stond er onder andere een groot artikel Future methodiek inzake kinderen’ aan Tweede Kamerleden is en regionale media. De media benaderen CoMensha veelal in Trouw. Naast aandacht voor de dag zelf, uitte Ina Hut in het CoMensha in februari geïnterviewd door Radio M Utrecht in het voor cijfers, reacties op knelpunten en ontwikkelingen, en artikel haar zorgen over het dalende aantal meldingen van programma ‘Utrecht is wakker’ en besteedde RTV Utrecht in achtergrondinformatie. Een kleine selectie: slachtoffers van mensenhandel in de afgelopen jaren, terwijl ‘U-Nieuws’ ook aandacht aan het onderwerp. het aantal slachtoffers niet minder is geworden. #indemediaOnze bewustwordingscampagne Open Je Ogen voor Kijk voor meer berichtgeving op www.comensha.nl Mensenhandel (zie pagina 20) heeft het hele jaar door Diezelfde maand, op de Europese Dag tegen Mensenhandel veel publiciteit gekregen. Niet alleen via de media van de (18 oktober) werden nieuwe cijfers naar buiten gebracht door gemeenten zelf en CoMensha, maar ook in de plaatselijke de Nationaal Rapporteur Mensenhandel over de grootte van en regionale media. Door al deze aandacht voor de reizende het mensenhandel probleem in Nederland. Nieuwsmedium fototentoonstelling kon een groot publiek worden bereikt. VICE sprak met slachtoffers en vroeg deskundigen naar hun ervaringen en visie, waaronder Ina Hut. Zij vertelt over de Het actualiteitenprogramma Nieuwsuur heeft op initiatief van diverse aspecten van mensenhandel en over het dilemma van CoMensha onder andere aandacht besteed aan de rol van slachtoffers om aangifte te doen. Aangiftebereidheid blijft gemeenten als het gaat om zorgcoördinatie voor slachtoffers een belangrijk aandachtspunt. Nog steeds pleit CoMensha van mensenhandel (zie pagina 18). De meeste gemeenten voor een andere inrichting van het strafrechtelijke proces. hebben onvoldoende aandacht voor mensenhandel, terwijl De huidige vorm komt het slachtoffer niet ten goede. De mensenhandel in nagenoeg elke gemeente voorkomt. Directe aangiftebereidheid van slachtoffers, en daarmee de aanpak aanleiding was de zorg van Ina Hut over het gebrek aan van mensenhandel(aren), kan alleen maar verbeteren als aandacht vanuit gemeenten voor mensenhandel en het gebrek slachtoffers zich meer op hun gemak voelen bij de aangifte. aan opvolging van het advies van de commissie Lenferink. Naast Ina Hut komen zorgcoördinator Maaike de Wolff, burgemeester In maart verscheen een uitgebreid interview met Officier Henri Lenferink en een slachtoffer in deze Nieuwsuur aflevering van Justitie mensenhandel, Jolanda de Boer, over de strijd aan het woord. tegen mensenhandel. Ter onderbouwing van de door haar genoemde ontwikkelingen, is ook Ina Hut geïnterviewd. Ook dagblad De Stentor ging in op het nieuws dat slachtoffers

34 Het beeld van 2017 PALOMA #arbeidsuitbuiting

Drie jaar geleden werd ik door mijn familie naar Nederland gestuurd om te werken. Ik kwam terecht bij familie, waar ik - dag en nacht - verantwoordelijk was voor de schoonmaak van het huis en voor de kinderen van het gezin.

Twee en een half jaar lang kende ik geen moment van rust. Geen vakantie, geen tijd voor mezelf en geen salaris. Op een gegeven moment kon ik niet meer. Ik werd ziek, maar kon niet naar de dokter.

Op een dag raakte ik in gesprek met een vrouw. Uit wanhoop vertelde ik haar mijn verhaal. Ze wilde me helpen. Zij keurde mijn situatie niet goed en bood me aan om tijdelijk bij haar te komen logeren. Dus ik liep weg. Weg van de familie die mij uitbuitte, maar daarmee ook weg van mijn eigen familie. Hier weet niemand waar ik zit en ben ik veilig.

Nooit wil of kan ik meer terug naar mijn familie. Mijn familie is boos. Ik heb alleen nog contact met mijn zus. Zij begrijpt mijn keuzes, maar woont heel ver weg. Verder heb ik niemand. Alleen de mensen hier. Ik heb geen idee wat de toekomst mij gaat brengen.

“Ik was dag en nacht verantwoordelijk voor de schoonmaak van hun huis en voor de kinderen van het gezin” BRENDA #seksuele uitbuiting

Als meisje van vijftien kwam ik door een vriendinnetje terecht bij de verkeerde groep jongens. Door hen ben ik aan de drugs geraakt, misbruikt, gebruikt en uitgebuit in Nederland en ook een tijdje in het buitenland. Daar hoefde ik zelf wat minder mannen te ontvangen, maar moest ik op de anderen letten. Dat ging me te ver. Daar heb ik zoveel ellende gezien. Dat vond ik echt te erg.

Dit soort misbruik en uitbuiting komt zo ontzettend veel voor in Nederland en in het buitenland. In gewone eengezinshuizen, in flats, in de grote steden en daarbuiten. Grote netwerken van mannen, maar ook vrouwen die hier hun geld aan verdienen. Met een niet te stoppen wreedheid.

En niet alleen heel veel meisjes zijn slachtoffer, ik heb ook veel jongens gezien.

“Dit soort misbruik en uitbuiting komt zo ontzettend veel voor in Nederland en in het buitenland” Overzicht bijlagen 2017

Bijlage 1 – Aanmelding per categorie Informatie over de (nieuwe) aanmeldingen van slachtoffers van mensenhandel die CoMensha in 2017 heeft ontvangen en de onderverdeling in categorieën dossiers die CoMensha hanteert.

Bijlage 2 – Overzicht plaatsing in opvanginstellingen Een overzicht van de opvanginstellingen die op verzoek van CoMensha slachtoffers van mensenhandel hebben opgevangen.

Bijlage 3 – Aanmelders Informatie over de aanmelders van (nieuwe) aanmeldingen van slachtoffers van mensenhandel in 2017.

Bijlage 4 – Nationaliteiten Een overzicht van de verschillende nationaliteiten van de slachtoffers van mensenhandel. Hierbij is onderscheid gemaakt naar geslacht en meer- en minderjarigheid.

Bijlage 5 – Sector van uitbuiting Informatie over de sectoren van uitbuiting per geslacht, onderverdeeld naar meer- en minderjarigheid.

Bijlage 6 – Leeftijd bij aanmelding Een overzicht van de leeftijd (bij aanmelding) van de slachtoffers van mensenhandel.

Bijlage 7 – Slachtoffers van loverboytechnieken Informatie over slachtoffers van loverboytechnieken, zoals leeftijd bij aanmelding, sectoren, aanmelders, nationaliteit en minder- of meerderjarigheid.

Jaaroverzicht CoMensha 37 Bijlage 1 Aanmelding per categorie In deze bijlage is meer informatie terug te vinden over de (nieuwe) aanmeldingen van slachtoffers van mensenhandel die CoMensha in 2017 heeft ontvangen en de onderverdeling in categorieën dossiers die Comensha hanteert. We onderscheiden de volgende categorieën dossiers:

Registratie: Aanmeldingen van slachtoffers die geregistreerd worden om een Grafiek 3 laat zien dat er in 2017 voor de categorieën ‘Registratie’ en ‘Registratie en beeld te krijgen van de aard en omvang van de groep slachtoffers, die geen Opvang’ een absolute afname is in het aantal dossiers. De categorie ‘Registratie, hulp- of adviesvraag hebben. informatie en Advies’ kent wel een toename. Mogelijk heeft dit te maken met een stijging van het aantal slachtoffers dat in een Asielzoekerscentrum (AZC) blijft in plaats Registratie en Opvang: Aanmeldingen van slachtoffers die tevens een opvang- van door te stromen naar de Categorale Opvang Slachtoffers Mensenhandel (COSM). plaats nodig hebben. CoMensha bemiddelt in het vinden van een plek en coördineert de opvang4 . Ook als het procentuele aandeel per categorie dossier wordt bekeken, is te zien dat het aandeel dossiers ter ‘Registratie’ en ‘Registratie en Opvang’ afneemt en ‘Registratie, Registratie, Informatie en Advies: Aanmeldingen van slachtoffers zonder Informatie en Advies’ toeneemt ten opzichte van voorgaande jaren. Zie grafiek 4. opvangverzoek, maar wel met een behoefte aan een (andere) vorm van hulpverlening.

1600

1400 1321 7% 8% 14% 1200 100 13% 15% 1076 168 1049 12% 1000 90 151 155 800 133

600 80% 1053 77% 74% 400 804 792

200

0 2015 2016 2017 2015 2016 2017 Registratie Registratie en Opvang Registratie, Informatie en Advies

Grafiek 3: Aantallen per categorie dossier in de periode 2015 t/m 2017 Grafiek 4: Procentueel aandeel categorie dossier in de periode 2015 t/m 2017

4 Binnen een ‘Registratie en Opvang’-dossier kunnen meerdere opvangverzoeken gedaan worden. Het aantal opvangverzoeken is daardoor hoger dan het aantal ‘Registratie en Opvang’-dossiers

Jaaroverzicht CoMensha 39 Overzicht plaatsing Bijlage 2 in opvanginstellingen Deze bijlage geeft een overzicht van de opvanginstellingen die op verzoek van CoMensha slachtoffers van mensenhandel hebben opgevangen. Aangemeld in 2017 Aangemeld vóór 2017 eerste opvang vervolgopvang eerste opvang vervolgopvang Opvanginstelling V M V M V M V M Totaal COSM ACM 40 3 43 COSM JADE 2 22 24 COSM ESSM 21 3 24 Crisisbed / Politiebed ACM 2 2 Crisisbed Rosa Manus 1 1 Mannenopvang HVO Querido 1 1 Mannenopvang Wende de Schutse 3 3 Maatschap. Opvang Den Bosch 1 1 Maatschap. Opvang Leger des Heils 3 3 Maatschap. Opvang Shop 1 1 Maatschap. Opvang Terwille 1 1 Noodbed ACM 1 1 Noodbed Centrum voor Dienstverlening 1 1 Noodbed Kadera 1 1 Noodbed Moviera Oosterbeek 1 1 Noodbed Wende 2 2 VO Blijf Groep Alkmaar Oranjehuis 1 1 VO FierFryslân 1 1 VO Humanitas Tosca 2 2 VO Kadera Zwolle 1 1 VO Kompaan en De Bocht 1 1 VO Moviera Oosterbeek 3 3 VO Rosa Manus 1 1 VO Safegroup Valkenhorst 2 2 Opvang ISZW Wende 1 10 11 Overig Koraal Groep 1 1 Niet geplaatst 13 2 2 2 3 22 In behandeling 1 1 Totaal opvangverzoeken 98 38 2 0 13 1 5 0 157

Tabel 3: Overzicht van opvanginstellingen waar CoMensha slachtoffers van mensenhandel heeft geplaatst 5

5 Het betreft hier alle opvangverzoeken in 2017; zowel van slachtoffers die voor het eerst in 2017 zijn aangemeld als van slachtoffers die vóór 2017 zijn aangemeld. Jaaroverzicht CoMensha 41 Bijlage 3 Aanmelders In deze bijlage is meer informatie terug te vinden over de aanmelders van (nieuwe) aanmeldingen van slachtoffers van mensenhandel in 2017. Aantal aanmeldingen per regio CoMensha registreert ook de regio van waaruit een aanmelding Onder overige instanties vallen aanmeldingen van wordt gedaan. Hierbij maakt CoMensha gebruik van de indeling advocatuur, (ambulante) hulpverlening, cliënten zelf, IND, van Nederland zoals de Nationale Politie (NP) hanteert, namelijk La Strada International, jeugdzorg, jongereninstellingen, de tien regionale politie-eenheden en de Landelijke Eenheid. opvanginstellingen, particulieren en terugkeerorganisaties. Daarnaast vermeldt CoMensha de Koninklijke Marechaussee- Overige instanties 'landelijk' zijn onder andere Expertisecentrum districten (KMar) en de SZW-regio’s apart, omdat de grenzen Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM), FairWork en Nidos. van deze gebieden niet overeenkomen met de grenzen van de politie-eenheden. Het aantal aanmeldingen is hoger dan het aantal slachtoffers omdat sommige slachtoffers door meerdere aanmelders bij In onderstaande tabel is te lezen hoeveel aanmeldingen CoMensha worden gemeld. CoMensha per type aanmelder heeft ontvangen en of het een minder- of meerderjarig Nederlands slachtoffer betrof òf een minder- of meerderjarig niet-Nederlands slachtoffer. Daarnaast is er een categorie onbekend; dit houdt in dat (één van) de De grafieken 5 t/m 9 geven per type aanmelder aan uit welke regio’s de aanmeldingen zijn ontvangen en of het Nederlandse variabelen Leeftijd of Nationaliteit ontbrak in de aanmelding6 . of niet-Nederlandse en minder- of meerjarige slachtoffers betreft.

Aanmeldingen Politie per eenheid Aanmeldingen slachtoffers NL 18- NL 18+ niet-NL 18- niet-NL 18+ Onbekend 100 NL niet-NL Aanmelder 18- 18+ 18- 18+ onb. Totaal 84 Nationale Politie 48 118 20 251 3 440 80 75 KMar 1 2 135 1 139 70 Inspectie SZW 4 34 38 43 Regiocoördinatie 62 113 9 110 33 327 60 29 Overige instanties 33 98 71 334 2 538 48 49 2 52 Totaal 143 334 102 864 39 1482 40 1 40 3 1 Tabel 4: Aantal aangemelde minder- en meerderjarige 27 33 40 17 slachtoffers met Nederlandse en niet-Nederlandse 24 24 17 2 18 nationaliteit per type aanmelder. 20 4 16 12 7 4 13 1 9 16 5 2 16 5 3 9 14 8 6 8 7 0 0 4 4 1 4 3 Amsterdam Den Haag Limburg Midden- Noord- Noord- Oost- Oost- Rotterdam Zeeland Landelijk Nederland Holland Nederland Brabant Nederland West-Brabant

Grafiek 5: Aantal aanmeldingen vanuit Politie per politie-eenheid, onderverdeeld naar nationaliteit (NL/ niet-NL) en leeftijd (18-/ 18+) 6 CoMensha probeert zoveel mogelijk ontbrekende variabelen te achterhalen bij de aanmelder, maar in een aantal gevallen is de betreffende variabele ook niet bij de aanmelder bekend.

Jaaroverzicht CoMensha 43 Aanmeldingen KMar per district Aanmeldingen Inspectie SZW per regio

1

2 1 2 2 Noord-Oost Schiphol West Zuid Arnhem Amsterdam Den Haag Eindhoven

NL 18- NL 18+ niet-NL 18- niet-NL 18+ Onbekend

Grafiek 6: Aantal aanmeldingen vanuit KMar per district, Grafiek 7: Aantal aanmeldingen vanuit Inspectie SZW per regio, onderverdeeld naar nationaliteit (NL/ niet-NL) onderverdeeld naar nationaliteit (NL/ niet-NL) en leeftijd (18-/ 18+) en leeftijd (18-/ 18+)

In grafiek 8 is het aantal aanmeldingen terug te Aanmeldingen regiocoördinatie NL 18- NL 18+ niet-NL 18- niet-NL 18+ Onbekend vinden dat CoMensha van de regiocoördinatoren 100 heeft ontvangen. Regiocoördinatie Twente ontbreekt in het overzicht omdat CoMensha 90 de werkgever is van deze regiocoördinator. De 80 regiocoördinator plaatst haar aanmeldingen zelf in het registratiesysteem (CVS) van CoMensha en 70 CoMensha benoemt zichzelf niet als aanmelder. 60 1

50 2 40 1

30 1 2 1 20 1 1 1 10

0 1 2 2 1 1

Amsterdam Den Haag Drenthe Friesland Groningen Limburg Midden- Noord- Oost- Oost- Rotterdam Nederland Holland Brabant Nederland

Grafiek 8: Aantal aanmeldingen vanuit regiocoördinatie per regio, onderverdeeld naar nationaliteit (NL/ niet-NL), leeftijd (18/18+) en geslacht (man/vrouw) 44 Het beeld van 2017 Onder overige instanties (grafiek 9) vallen aanmeldingen van advocatuur, (ambulante) hulpverlening, cliënten zelf, IND, La Strada Aanmeldingen overige instanties (landelijk) International, jeugdzorg, jongereninstellingen, opvanginstellingen, particulieren en terugkeerorganisaties. Overige instanties ‘landelijk’ zijn onder andere EMM (246 meldingen), FairWork (124 meldingen) en Nidos (47 meldingen).

400 Aanmeldingen overige instanties

NL 18- NL 18+ niet-NL 18- niet-NL 18+ Onbekend 350 50

300

40

250

30 200

150 20

100

10

50

0 0 Amsterdam Den Haag Limburg Midden- Noord- Noord- Oost-Brabant Oost- Rotterdam Zeeland- Buitenland Landelijk Nederland Holland Nederland Nederland West Brabant

Grafiek 9: Aantal aanmeldingen vanuit overige instanties per regio, onderverdeeld naar nationaliteit (Nederlands/ niet-Nederlands) en leeftijd (18-/ 18+)

Jaaroverzicht CoMensha 45 Bijlage 4 Nationaliteiten In deze bijlage is meer informatie terug te vinden over de verschillende nationaliteiten van de slachtoffers van mensenhandel. Nationaliteit vrouwen 18- Nationaliteit vrouwen 18+ Nationaliteit mannen 18- Nationaliteit mannen 18+

Nederland 105 Nederland 210 Nederland 8 Polen 39 Onbekend 9 Roemenië 103 Guinee 6 Roemenië 23 Bulgarije 5 Polen 38 Vietnam 5 Nigeria 21 Overige nationaliteiten 37 Bulgarije 32 Sierra Leone 4 Bulgarije 15 Totaal 156 Nigeria 25 India 4 Uganda 14 Hongarije 24 Onbekend 2 Nederland 12 Onbekend 21 Overige nationaliteiten 10 Oekraïne 7 In totaal zijn 82 verschillende Uganda 19 Totaal 39 Guinee 6 nationaliteiten bij CoMensha Filipijnen 15 India 6 aangemeld. Guinee 14 Hongarije 6 Filipijnen 6 Van 4 vrouwelijke slachtoffers en van Colombia 10 1 mannelijk slachtoffer is de leeftijd Dominicaanse Republiek 10 Griekenland 6 niet bekend, van 1 minderjarige en China 9 Kameroen 6 van 12 meerderjarige slachtoffers Brazilië 7 China 4 is het geslacht niet gemeld door de Marokko 6 Marokko 4 aanmelder. Deze 18 slachtoffers zijn Oekraïne 5 Spanje 4 daarom niet opgenomen in tabel 4 en 5. Sierra Leone 5 Onbekend 1 Spanje 5 Overige nationaliteiten 34 Om herleidbaarheid te voorkomen, Irak 4 Totaal 214 zijn nationaliteiten die minder dan vier Albanië 4 keer voorkomen samengevoegd in de Angola 4 categorie 'Overige nationaliteiten'. Burundi 4 Iran 4 Rusland 4 Somalië 4 Suriname 4 Overige nationaliteiten 59 Totaal 649

Tabel 4: Meest voorkomende nationaliteiten onder vrouwelijke slachtoffers Tabel 5: Meest voorkomende nationaliteiten onder mannelijke slachtoffers uitgesplitst uitgesplitst naar minder- en meerderjarigheid naar minder- en meerderjarigheid

Jaaroverzicht CoMensha 47 Bijlage 5 Sector van uitbuiting In deze bijlage is meer informatie terug te vinden over de sectoren van uitbuiting. SD GA GC GB NNG OH Onb Nationaliteit Leeftijd V M onb V M onb V M onb V M onb V M onb V M onb V M onb Totaal

18- 80 7 2 7 1 6 17 120

NL 18+ 170 2 2 7 3 20 1 1 10 16 6 238 onb 1 1 2 18- 11 3 1 3 3 8 1 1 1 1 19 21 73

niet-NL 18+ 321 65 1 78 125 8 11 11 4 1 21 7 653

onb 1 1 2 18- 9 2 11

onb 18+ 12 1 1 1 3 5 23 onb 1 1 Totaal 605 80 5 90 132 8 47 14 0 2 0 0 24 1 0 0 1 0 80 34 0 1123

Tabel 6: Aantal gemelde sectoren van uitbuiting, uitgesplitst naar geslacht en minder- en meerderjarigheid

In deze tabel zijn de horizontale titels afgekort in verband met de leesbaarheid.

SD = Seksuele dienstverlening GA = ‘Gereguleerde’ arbeid of dienstverlening GC = Gedwongen criminaliteit GB = Gedwongen bedelarij NNG = (nog) niet gewerkt OH = Orgaanhandel Onb = Onbekend

Jaaroverzicht CoMensha 49 Bijlage 6 Leeftijd bij aanmelding Deze bijlage geeft de leeftijd bij aanmelding van de slachtoffers van mensenhandel weer die zijn aangemeld in 2017. De leeftijd bij aanmelding ligt vaak dicht bij de leeftijd waarop de uitbuiting is begonnen, maar dat is niet altijd het geval. In die gevallen kan de leeftijd bij aanmelding maanden tot jaren hoger zijn dan de leeftijd bij de start van het slachtofferschap. Niet van alle slachtoffers is de leeftijd bij aanmelding bekend. Dit geldt voor 128 slachtoffers. Van 120 van hen is wel bekend dat zij meerderjarig zijn.

Leeftijd bij aanmelding

1 1 2 1 2 1

Man Vrouw Geslacht niet gemeld

Grafiek 10: Geslacht en leeftijd bij aanmelding van slachtoffers aangemeld in 2017

Jaaroverzicht CoMensha 51 Slachtoffers van Bijlage 7 loverboytechnieken In deze bijlage is meer informatie terug te vinden over slachtoffers van loverboytechnieken in 2017. Subsectoren Meeste aanmeldingen In totaal zijn er 139 slachtoffers gemeld van loverboytech- Binnen de sectoren van uitbuiting wordt onderscheid gemaakt naar slachtoffers loverboytechnieken door nieken. Het merendeel (123) heeft de Nederlandse nationaliteit. subsectoren. Een subsector van de sector seksuele uitbuiting is bij- zorgcoördinatoren De nationaliteiten van de andere slachtoffers (14) zijn divers: voorbeeld een ‘bordeel/club’. Dit houdt in dat een slachtoffer is uitgebuit in Zoals te lezen is in tabel 9, zijn er Irak, Kameroen, Liberia, Marokko, Polen, Roemenië, Servië, de seksuele dienstverlening en meer specifiek in een bordeel of club. Ook in 2017 200 aanmeldingen van Somalië en Uganda. Van 2 slachtoffers is de nationaliteit niet voor slachtoffers van loverboytechnieken wordt de subsector van uitbuiting slachtoffers van loverboytechnieken gemeld door de aanmelder. geregistreerd. ontvangen. Het aantal aanmeldingen (200) is hoger dan het aantal slacht- Het is mogelijk dat een slachtoffer in meerdere subsectoren is uitgebuit. Het offers (139), omdat een slachtoffer Leeftijd bij aanmelding aantal subsectoren (167) is hierdoor hoger dan het aantal slachtoffers (139). door meerdere instanties aangemeld Nationaliteit 18- 18+ Totaal Er zijn 24 slachtoffers van loverboytechnieken uitgebuit in 2 subsectoren, 2 kan worden. Dat geldt voor 50 Nederland 50 73 123 slachtoffers in 3 subsectoren. slachtoffers; zij zijn door 2, 3 en soms Overig 2 12 14 zelfs door 4 instanties aangemeld. Onbekend 1 1 2 Verder houdt ’Nog niet gewerkt’ als hoofdsector in dat er signalen zijn Totaal 53 86 139 dat iemand wordt voorbereid om uitgebuit te worden, maar dat nog niet De meeste aanmeldingen zijn gedaan bekend is in welke sector. Nog niet gewerkt als subsector van seksuele door zorg/regiocoördinatoren, namelijk Tabel 7: Nationaliteit en minder- of meerderjarigheid slachtoffers dienstverlening betekent dat het de bedoeling was dat de cliënt zou worden 97. Daarnaast zijn er onder andere van loverboytechnieken uitgebuit in de prostitutie, maar dat dit nog niet heeft plaatsgevonden. 60 aanmeldingen ontvangen van de politie. Aanmelders in de categorie Hoofdsector Subsector Aantal Totaal ‘Overigen’ betreffen particulieren, Seksuele dienstverlening 118 cliënten zelf en het Expertisecentrum Bordeel/club 3 Mensenhandel en Mensensmokkel Escort 12 (EMM). Hotelprostitutie 4 Internet 3 Nog niet gewerkt 13 Aanmelder Aantal Onbekend 67 Ambulant 1 Overig 0 Jeugdzorg 6 Particulier huis 12 Kmar 4 Raamprostitutie 3 Opvanginstelling 8 Straatprostitutie 1 Overigen 24 Gedwongen criminaliteit 20 Slachtoffers van Politie 60 Drugsgerelateerd 4 Regiocoördinatie 97 Diefstal 6 Totaal 200 loverboytechnieken Telefoonabonnementen afsluiten 5 Anders/ onbekend 4 Tabel 9: Aanmelders van slachtoffers Nog niet gewerkt 1 van loverboytechnieken Gereguleerde arbeid Huishoudelijk werk 1 Nog niet gewerkt 10 Onbekend 18 Totaal 167

Tabel 8: Sector en subsector van uitbuiting slachtoffers van loverboytechnieken

Jaaroverzicht CoMensha 53 Financiers Lijst van afkortingen Stichting CoMensha kan haar werk alleen doen met de financiële steun van ministeries, bedrijven, gemeenten en andere organisaties. Onze dank gaat uit naar de volgende financiers: ACM Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel AMIF Asiel-, Migratie- en Integratiefonds Ministerie van Justitie en Veiligheid AVG Algemene Verordening Gegevensbescherming Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid AVIM Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport AZC Asielzoekerscentrum Asiel Migratie Integratie Fonds (AMIF) B8/3 Tijdelijke verblijfsvergunning voor slachtoffers van mensenhandel Gemeente Maastricht BO Beschermde Opvang Gemeente Breda BZ Ministerie van Buitenlandse Zaken Gemeente Enschede CCV Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid Wageningen University CEDAW The United Nations Committee on the Elimination of Discrimination against Women Gemeente Leeuwarden COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers Gemeente Amsterdam CoMensha Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel Gemeente Nijmegen COSM Categorale Opvang voor Slachtoffers van Mensenhandel Gemeente Groningen EMM Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel Gemeente Roermond EMP Expertisecentrum Mensenhandel en (Jeugd)Prostitutie van Lumens Groep Gemeente Rotterdam ESSM Expertisecentrum Seksualiteit Sekswerk en Mensenhandel (Humanitas Rotterdam) Gemeente Utrecht EU Europese Unie Gemeente Leiden FRA European Union Agency for Fundamental Rights Gemeente Den Helder GAATW Global Alliance Against Trafficking in Women Europese Commissie GGZ Geestelijke Gezondheidszorg EU Fundamental Rights Agency GRETA Group of Experts on Action against Trafficking in Human Beings (Raad van Europa) Kinderpostzegels IGJ Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd ABN AMRO IND Immigratie- en Naturalisatiedienst Stichting Religieuzen tegen Vrouwenhandel Inspectie SZW Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid Art.1, kenniscentrum discriminatie Nederland ILO International Labour Organization Konferentie Nederlandse Religieuzen IOM Internationale Organisatie voor Migratie Het PR Bureau JenV Ministerie van Justitie en Veiligheid L’Oreal JZ Jeugdzorg Nederland Smartbiz KMar Koninklijke Marechaussee Vereniging MOT KNMG Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst Xcellent LIEC Landelijk Informatie en Expertise Centra LVB Licht Verstandelijke Beperking Ook de particuliere donateurs zijn wij erg dankbaar voor hun steun en vertrouwen. MO Maatschappelijke Opvang NGO Niet-gouvernementele organisatie NJi Nederlands Jeugdinstituut NP Nationale Politie NRM Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen OM Openbaar Ministerie RIEC Regionale Informatie en Expertise Centra SAFE! Safe and Adequate Return, Fair Treatment and Early Identification of Victims of Trafficking SHOP Stichting Hulp en Opvang Prostitutie en Mensenhandel SOM Strategisch Overleg Mensenhandel SHN Slachtofferhulp Nederland SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport VO Vrouwen Opvang 54 Het beeld van 2017 WODC Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum Lijst van afkortingen

ACM Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel AMIF Asiel-, Migratie- en Integratiefonds AVG Algemene Verordening Gegevensbescherming AVIM Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel AZC Asielzoekerscentrum B8/3 Tijdelijke verblijfsvergunning voor slachtoffers van mensenhandel BO Beschermde Opvang BZ Ministerie van Buitenlandse Zaken CCV Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid CEDAW The United Nations Committee on the Elimination of Discrimination against Women COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers CoMensha Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel COSM Categorale Opvang voor Slachtoffers van Mensenhandel EMM Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel EMP Expertisecentrum Mensenhandel en (Jeugd)Prostitutie van Lumens Groep ESSM Expertisecentrum Seksualiteit Sekswerk en Mensenhandel (Humanitas Rotterdam) EU Europese Unie FRA European Union Agency for Fundamental Rights GAATW Global Alliance Against Trafficking in Women GGZ Geestelijke Gezondheidszorg GRETA Group of Experts on Action against Trafficking in Human Beings (Raad van Europa) IGJ Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd IND Immigratie- en Naturalisatiedienst Inspectie SZW Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid ILO International Labour Organization IOM Internationale Organisatie voor Migratie JenV Ministerie van Justitie en Veiligheid JZ Jeugdzorg Nederland Colofon KMar Koninklijke Marechaussee 'Mensenhandel in beeld, het Beeld van 2017' is een uitgave van CoMensha, KNMG Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst hét landelijke Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel. LIEC Landelijk Informatie en Expertise Centra LVB Licht Verstandelijke Beperking Vormgeving Campaign&Results | Drukkerij WePrint | Oplage 1.000 stuks MO Maatschappelijke Opvang Hoofd/-eindredactie drs. Tamara van Driel, drs. Ina (H.R.) Hut en Bernette Venema NGO Niet-gouvernementele organisatie Met dank aan alle geïnterviewden en speciaal aan de slachtoffers die hun verhaal NJi Nederlands Jeugdinstituut wilden vertellen, onze ketenpartners en medewerkers. NP Nationale Politie NRM Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen Uitgave ©Juli 2018, www.comensha.nl | Auteursrecht U bent vrij om de cijfers uit deze OM Openbaar Ministerie rapportage te gebruiken, mits u daarbij de bron vermeldt. Beeldmateriaal is afkomstig van RIEC Regionale Informatie en Expertise Centra Foto-Groep Doorn (pag. 7), Ernst Jan Coppejans (pag. 8, 15, 28, 32, 35 en 36 + bijlagen), SAFE! Safe and Adequate Return, Fair Treatment and Early Identification of Victims of Trafficking Gemeente Alkmaar (pag. 18), Rijksoverheid (pag. 18 en 22), Arenda Oomen (pag. 22), Nationale SHOP Stichting Hulp en Opvang Prostitutie en Mensenhandel Politie (pag. 24), Friso Keuris (pag.25), Jeroen van der Meyde (pag. 26), Conny Rijken (pag. 27), SOM Strategisch Overleg Mensenhandel Werry Crone (pag. 30/31), Jan Boeve (pag. 31), Jeugdzorg Nederland (pag. 33) en overige van SHN Slachtofferhulp Nederland Stichting Open Mind/Mirjan Bekker-Stoop en CoMensha. SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Meer informatie? Mail naar [email protected] VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport VO Vrouwen Opvang WODC Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum Steun de slachtoffers CoMensha zet zich in voor de slachtoffers van mensenhandel. Mannen, vrouwen, jongens, meisjes die zich in een zeer kwetsbare en onveilige situatie bevinden. En vaak onzichtbaar zijn. Wij maken mensenhandel zichtbaar en helpen de slachtoffers op weg naar een beter leven.

#OpenJeOgen voor mensenhandel en help! Met financiële steun helpt CoMensha slachtoffers op weg naar een betere toekomst. Elk bedrag, hoe klein ook, is welkom in de strijd tegen mensenhandel. Dan kan via de speciale donatiepagina ‘Steun de slachtoffers’ op www.comensha.nl.

CoMensha heeft een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling). OpenOpenGiften zijn daardoor aftrekbaar van de belasting. CoMensha | La Strada Nederland | Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel Barchman Wuytierslaan 10, 3818 LH Amersfoort +31 (0)33 448 11 86 | www.comensha.nl | [email protected] De Helpdesk is op werkdagen bereikbaar van 09.00 – 17.00 uur. jeje ogenogen

YasminYasmin | |Vu Vu | |Abcilon Abcilon | |Jeta Jeta | |Leo Leo PinkPink | |Linda Linda | |Jojo Jojo | |Paloma Paloma | Yang| Yang JillJill | |Rose Rose | |Merel Merel | |Louise Louise | |Jack Jack RahulRahul | |Sam Sam | |Brenda Brenda | |Kim Kim | |Mario Mario SimoSimo | |Nhattri Nhattri | |Eva Eva | |Cristian Cristian | |Ani Ani KimKim | |Everussel Everussel | |Eric Eric | |Bulgarian Bulgarian | |Nina Nina

Fotografie:Fotografie: Ernst Ernst Coppejans Coppejans Mensenhandel in Nederland Het beeld van 2017