Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Bytów Na Lata 2017-2020 Z Perspektywą Do Roku 2025

Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2025

Luty, 2017 r. Zamawiaj ący : Urz ąd Miejski w Bytowie ul. 1-go Maja 15 77-100 Bytów

Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń www.greenkey.pl

Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2025

Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski – Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Paj ąk – Specjalista ds. ochrony środowiska Luty, 2017 r. 2

Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS TRE ŚCI

SPIS SKRÓTÓW ...... 5 I. STRESZCZENIE ...... 7 II. WST ĘP ...... 8 2.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE I METODYCZNE OPRACOWANIA ...... 8 2.2. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI ...... 9 III. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 11 3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 11 3.1.1. Klimat ...... 11 3.1.1.1. Zmiany klimatyczne ...... 12 3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego ...... 13 3.1.3. Sie ć gazowa ...... 15 3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło ...... 15 3.1.5. Źródła energii odnawialnej ...... 16 3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 18 3.1.7. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 18 3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 19 3.2.1. Źródła hałasu ...... 20 3.2.2. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 22 3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem ...... 23 3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE ...... 24 3.3.1. Sieci elektroenergetyczne ...... 24 3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej ...... 24 3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych ...... 25 3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 25 3.3.5. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne ...... 25 3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI...... 26 3.4.1. Wody powierzchniowe ...... 26 3.4.1.1. Zagro żenie powodzi ą ...... 27 3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 28 3.4.3. Wody podziemne ...... 30 3.4.4. Monitoring wód podziemnych ...... 31 3.4.5. Urz ądzenia melioracyjne ...... 32 3.4.6. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 32 3.4.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami ...... 33 3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 34 3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 34 3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa ...... 35 3.5.2. Gospodarka ściekowa ...... 36 3.5.2.1. Oczyszczalnia ścieków ...... 36 3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej ...... 37 3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 37 3.5.2.4. Ścieki przemysłowe ...... 37 3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 38 3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 38 3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa...... 39 3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI ...... 40 3.6.1. Zasoby geologiczne ...... 40 3.6.2. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 40 3.6.3. Zagadnienia horyzontalne – zasoby powierzchni ziemi ...... 41 3.7. GLEBY ...... 42 3.7.1. Analiza SWOT – gleby...... 43 3.7.2. Zagadnienia horyzontalne – gleby ...... 44 3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 45 3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi ...... 45 3.8.1.1. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami ...... 46 3.8.2. System gospodarki odpadami gospodarczymi ...... 51 3.8.3. Składowisko odpadów ...... 52

3 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.8.4. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów... 57 3.8.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 57 3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 58 3.9.1. Zasoby le śne i flora ...... 58 3.9.2. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 59 3.9.2.1. NATURA 2000 ...... 60 3.9.2.2. Park Krajobrazowy ...... 63 3.9.2.3. Rezerwaty przyrody ...... 64 3.9.2.4. Użytki ekologiczne ...... 65 3.9.2.5. Pomniki przyrody ...... 69 3.9.2.6. Ochrona gatunkowa ...... 69 3.9.3. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 70 3.9.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze...... 70 3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI...... 72 3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 72 3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagrożenie powa żnymi awariami ...... 73 IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 74 4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE ...... 74 4.1.1. Dokumenty mi ędzynarodowe...... 75 4.1.2. Dokumenty krajowe ...... 76 4.1.3. Dokumenty regionalne i wojewódzkie ...... 77 4.1.4. Dokumenty lokalne ...... 81 4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 83 4.3. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 84 4.4. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BYTÓW ...... 85 V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 93 VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA JAKO ZAGADNIENIE HORYZONTALNE ..... 102 VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 103 7.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 103 7.1.1. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko ...... 103 7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 ...... 104 7.1.3. Program działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ...... 105 7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 105 7.1.5. Bank Ochrony Środowiska ...... 106 7.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI ...... 107 7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 109 7.3.1. Zasady monitoringu ...... 109 7.3.2. Sprawozdawczo ść ...... 110 WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ...... 114 SPIS TABEL ...... 116 SPIS RYCIN ...... 117 SPIS WYKRESÓW ...... 117

4 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS SKRÓTÓW

As - arsen NO 2 - dwutlenek azotu

B(a)P - benzo(a)piren O3 - ozon

BZT 5 – pi ęciodobowe biochemiczne ODR - Ośrodek Doradztwa zapotrzebowanie na tlen Rolniczego Ca - wap ń OSChR - Okr ęgowa Stacja Cd - kadm Chemiczno-Rolnicza ChZTCr – chemiczne zapotrzebowanie OSO - obszar specjalnej ochrony na tlen oznaczane metod ą OWO - ogólny w ęgiel organiczny dwuchromianow ą OZE – odnawialne źródła energii CO - dwutlenek w ęgla Pb - ołów

C6H6 - benzen PEW - przewodno ść elektrolityczna dam 3 – tys. m 3 PGN - plan gospodarki dB – decybel niskoemisyjnej DK - droga krajowa PIG-PIB – Pa ństwowy Instytut DW - droga wojewódzka Geologiczny – Pa ństwowy Dz. U. – Dziennik Ustaw Instytut Badawczy Dz. Urz. - Dziennik Urz ędowy PLB – - PL – obszar na terenie GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Polski, B - skrót od ang. bird, Krajowych i Autostrad czyli ptak GPZ – główny punkt zasilania PLH – - PL – obszar na terenie GPR - Generalny Pomiar Ruchu Polski, H - skrót od ang. GUS – Główny Urz ąd Statystyczny habitat, czyli siedlisko GZWP – główny zbiornik wód PM 2,5 – pył zawieszony zawieraj ący podziemnych cz ąstki mniejsze ni ż 2,5 IMGW – Instytut Meteorologii mikrometrów i Gospodarki Wodnej PM 10 – pył zawieszony zawieraj ący JCWP – jednolita cz ęść wód cz ąstki mniejsze ni ż 10 powierzchniowych mikrometrów JCWPd – jednolita cz ęść wód PO Ii Ś - Program Operacyjny podziemnych Infrastruktura i Środowisko KfW - niemiecki pa ństwowy bank PO Ś – program ochrony środowiska rozwoju ( Kreditanstalt für PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiederaufbau ) Wiejskich KPO ŚK - Krajowy Program PSH - Polska Słu żba Hydrologiczna Oczyszczania Ścieków PSSE - Pa ństwowa Stacja Sanitarno- Komunalnych Epidemiologiczna KZGW - Krajowy Zarz ąd Gospodarki PSZOK - punkt selektywnej zbiórki Wodnej odpadów komunalnych M.P. - Monitor Polski RDO Ś – Regionalna Dyrekcja MPZP – miejscowy plan Ochrony Środowiska zagospodarowania RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna przestrzennego RIPOK – regionalna instalacja Mg – megagram = tona przetwarzania odpadów MWh – megawatogodzina komunalnych NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony RLM - równowa żna liczba Środowiska i Gospodarki mieszka ńców Wodnej RPO WP - Regionalny Program Ni - nikiel Operacyjny Województwa NIB - Nordycki Bank Inwestycyjny Pomorskiego (Nordic Investment Bank)

5 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SDR - średni dobowy ruch SN - średnie napi ęcie

SO 2 - dwutlenek siarki SOO - specjalny obszar ochrony SWOT - technika analityczna (kategorie czynników: S (Strengths) – mocne strony, W (Weaknesses) – słabe strony, O (Opportunities) – szanse, T (Threats) – zagro żenia UE – Unia Europejska WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZDP - Zarz ąd Dróg Powiatowych ZDR - zakład du żego ryzyka ZDW - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich ze zm. – ze zmianami ZMiUW – Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZM ŚP - Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego ZZO - Zakład Zagospodarowania Odpadów ZZR - zakład zwi ększonego ryzyka

6 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

I. STRESZCZENIE

Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 jest dokumentem, który analizuje istniej ący stan poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawia cele i zadania konieczne do realizacji w latach 2017-2025 w poszczególnych obszarach interwencji wyznaczonych przez Ministerstwo Środowiska. Realizacja zaplanowanych zada ń ma w efekcie zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – przedstawi ć zadania naprawcze. Program ochrony środowiska z zało żenia zakłada szeroko poj ętą ochron ę środowiska. Projekt jest kontynuacj ą dokumentu Programu Ochrony Środowiska, który został uchwalony przez Rad ę Miejsk ą w Bytowie w roku 2004, a aktualizowany był kolejno w roku 2010. Cele ekologiczne oraz kierunki interwencji okre ślono na podstawie zdiagnozowanego stanu środowiska przyrodniczego oraz stwierdzonych aktualnych presji na zasoby przyrodnicze wyst ępuj ących po stronie wykorzystania środowiska przez człowieka. Podstaw ą diagnozy było okre ślenie stanu aktualnego środowiska, który warunkuje odporno ść systemu przyrodniczego na jego zagospodarowanie i u żytkowanie. Miasto Bytów to siedziba władz powiatowych Powiatu Bytowskiego. Obszar miejski oraz tereny bezpo średnio przylegaj ące do miasta charakteryzuj ą si ę skumulowaniem funkcji mieszkaniowej, usługowej oraz przemysłowej i produkcyjnej. Tereny wiejskie natomiast charakteryzuj ą si ę wi ększym udziałem funkcji rolniczych oraz wrastaj ącą presj ą urbanizacyjn ą. Liczba ludno ści zamieszkuj ąca jednostk ę wynosiła na koniec roku 2015 – 25 198 osób. Czynnikami, które mogą zagra żać jako ści środowiska są głównie czynniki antropogeniczne, w tym przede wszystkim rozwijaj ąca si ę działalno ść gospodarcza, rozwijaj ąca si ę zabudowa, korzystanie z zasobów środowiska (pobór wód, zrzut ścieków komunalnych i przemysłowych, emisja hałasu, pyłów i gazów, zanieczyszczenia powietrza). Na tle powy ższych wskaza ń oraz zało żeń dokumentów wy ższego szczebla okre ślono dla Gminy Bytów nast ępuj ące kierunki interwencji, w ramach których przez kolejne lata będzie zachodzi ć konieczno ść podejmowania działa ń w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego: - zmniejszanie zanieczyszcze ń powietrza do dopuszczalnych / docelowych poziomów w zakresie B(a)P i PM10, - ograniczenie oddziaływania przemysłu i energetyki zawodowej na jako ść powietrza i klimat, - ograniczenie oddziaływania transportu na jako ść powietrza i klimat, - ograniczenie uci ąż liwo ści zwi ązanych z hałasem komunikacyjnym, - ograniczenie uci ąż liwo ści zwi ązanych z hałasem przemysłowym, - modernizacja infrastruktury i emitorów promieniowania elektromagnetycznego, - utrzymanie infrastruktury i wód powierzchniowych, - zapobieganie podtopieniom obszarów mieszkaniowych, - osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu jako ściowego i ilo ściowego wód powierzchniowych i podziemnych zgodnego z RDW, - rozwój gospodarki wodno – ściekowej, - zmniejszenie ilo ści pobieranej wody, - ochrona powierzchni ziemi, - wła ściwe gospodarowanie glebami orz rekultywacja terenów zdegradowanych,

7 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

- poprawa efektywno ści selektywnego systemu zbierania i odbioru odpadów komunalnych, - intensyfikacja demonta żu wyrobów zawieraj ących azbest, - ochrona chronionych i rzadko wyst ępuj ących gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, - ochrona zasobów le śnych, - zapobieganie powa żnym awariom oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wyst ąpienia. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostkami, na których spoczywa ć będą zadania wskazane do realizacji w ramach okre ślonych kierunków interwencji będzie gmina, samorz ąd powiatowy oraz podmioty korzystaj ące ze środowiska i zarz ądcy infrastruktury działaj ący na terenie obszaru. Cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. W stosunku do niektórych zadań gmina będzie pełni ć tylko rol ę monitoruj ącą realizacj ę danego zadania. Ka żda jednostka wskazana w harmonogramie realizacyjnym programu ma do dyspozycji ró żne drogi finansowania poszczególnych zada ń. Do najwa żniejszych programów zalicza si ę Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life. Środki finansowe mog ą by ć kierowane z Urz ędu Marszałkowskiego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gda ńsku, a tak że Banku Ochrony Środowiska. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Program wskazuje konieczno ść raportowania realizacji zało żeń dokumentu co dwa lata.

II. WST ĘP

2.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE I METODYCZNE OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 (zwany dalej Programem lub PO Ś). Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz niektórych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) programy ochrony środowiska uchwalone w celu realizacji Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 zachowuj ą wa żno ść nie dłu żej ni ż do 31 grudnia 2016 r. Wobec powy ższego wyst ąpiła konieczno ść przygotowania nowego Programu ochrony środowiska dla Gminy Bytów. Programy ochrony środowiska s ą wymaganym dokumentem dla jednostek samorz ądowych, zgodnie z brzmieniem art. 14. ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska: „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Sporz ądzaj ąc dokument Programu nale żało uwzgl ędni ć wymagania tak że innych dokumentów strategicznych wy ższego szczebla, w tym przypadku dokumentacji powiatowych, wojewódzkich i krajowych, okre śli ć rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezbędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno -

8 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 ekonomiczne i środki finansowe. Program musi by ć zbie żny z zało żeniami najwa żniejszych projektów na ró żnym szczeblu programowania regionalnego, zgodnie z zało żeniami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383). Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska gminy, utrzymania jego stanu na dobrym poziomie, o ile taki wynika z bada ń monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska są nadal przekraczane. Wa żne jest, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę i weryfikacj ę zamierzonych działa ń, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, oraz nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je radzie miejskiej. Program ochrony środowiska jest dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki interwencji i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie gminy Bytów. Opracowany projekt jest wypełnieniem obowi ązku samorz ądu gminnego w zakresie sporz ądzania strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala władzom samorz ądowym na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego, a na podstawie okre ślonych zagro żeń, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu i ustala harmonogram ich realizacji. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju, województwa i powiatu oraz dokumentach strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym jednostki (o czym mowa szerzej tak że w rozdziale IV). Niniejszy dokument opiera si ę na dost ępnej bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku, Starostwa Powiatowego w Bytowie, a tak że materiałach przekazanych przez gmin ę. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa pomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarz ądców instalacji).

2.2. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI

Gmina Bytów poło żona jest w centralnej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie bytowskim. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 19 692 ha. Na koniec roku 2015 liczba ludno ści zamieszkuj ąca jednostk ę wynosiła 25 198 osób (dane GUS). Obszar miejski zamieszkiwało ponad 67 % ludno ści – 16 971 osób, natomiast tereny wiejskie – 8 227 osób (ponad 32 % ludno ści gminy).

9 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Od roku 2011 liczba ludno ści analizowanego obszaru spada. Taka sytuacja jest zapewne spowodowana migracjami ludno ści do pobliskich wi ększych ośrodków miejskich, np. miasta Słupsk, czy Aglomeracji Trójmiejskiej. Jednocze śnie obserwuje si ę wyra źny trend wyludniania samego miasta Bytów, kosztem wzrostu liczby ludno ści na terenach wiejskich, co intensyfikuje zjawisko suburbanizacji (szczegóły na wykresie poni żej).

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści jednostki w latach 2011-2015 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015

Zmiany w strukturze demograficznej ludno ści obszaru zawsze prowadz ą do konieczno ści podejmowania działa ń w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej poprzez: przygotowywanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą, rozbudow ę lub modernizacj ę sieci komunikacyjnej, sieci handlowej, infrastruktury ł ączno ści, edukacji, czy zwi ązanej z rekreacj ą itp. Ubytek mieszka ńców b ędzie mie ć niew ątpliwy wpływ na stan środowiska oraz doci ąż enie infrastruktury. Analizuj ąc przyrost naturalny jednostki nale ży stwierdzi ć, że w roku 2015 jego warto ść była dodatnia i wyniosła 116 osób. Od roku 2011 obserwuje si ę niewielki wzrost warto ści przyrostu naturalnego. Mimo rozwini ętej gospodarki, w strukturze u żytkowania gruntów najwi ększy udział zajmuj ą powierzchnie gruntów ornych – 37,75 % (co daje 7 433 ha). Charakterystyczne poło żenie gminy sprawia, że równie ż udział gruntów le śnych jest znaczny – ponad 40 % powierzchni (7 887 ha). W dalszej kolejno ści znajduj ą si ę grunty zabudowane i zurbanizowane, które obejmuj ą ponad 5 % powierzchni jednostki. Udział pozostałych form u żytkowania gruntów jest nieznaczny. Jak wynika z analiz wieloletnich, obserwuje si ę nieznaczne zwi ększanie si ę areału gruntów le śnych, kosztem terenów rolniczych. Oprócz rozwini ętego rolnictwa, dominuj ącymi rodzajami działalno ści gospodarczej na terenie gminy s ą budownictwo, przetwórstwo przemysłowe i szeroko poj ęty handel detaliczny i hurtowy, a tak że działalno ść zwi ązana z obsług ą nieruchomo ści. Bior ąc pod uwag ę dane GUS dotycz ące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, w roku 2015 na terenie gminy działały 2 443 podmioty gospodarcze. Od roku 2011 obserwuje si ę wzrastaj ącą ilo ść zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Wśród najwa żniejszych podmiotów gospodarczych znajduj ą si ę: PPUH Drutex – producent stolarki okiennej, Wireland –

10 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 producent wyrobów drucianych, Bagramet Sp. z o.o. i PP Kołaszewski – zajmuj ące si ę produkcj ą maszyn i cz ęś ci rolniczych, Polmor PPH-H Malek i PPiHU Dabew zajmuj ące si ę przemysłem metalowym, zakłady budowlane PPMB Żmuda oraz PP Kopol, a tak że FCPK – firma zajmuj ąca si ę produkcj ą cz ęś ci do form wtryskowych oraz firma Kołaszewski Sp. z o.o.

III. OCENA STANU ŚRODOWISKA

3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA

3.1.1. Klimat

Na cechy klimatu na terenie gminy Bytów ma wpływ wiele czynników, z których najistotniejszy to poło żenie w niewielkiej odległo ści od Morza Bałtyckiego. W linii prostej odległo ść ta wynosi niewiele ponad 60 km. Klimat na terenie gminy okre śli ć mo żna jako stosunkowo chłodny. Na podstawie danych pozyskanych w latach 1982 – 2012 przez climate-data.org utworzono model klimatu, który zawiera tak że opracowanie dla analizowanej Gminy. W tym obszarze klimat jest umiarkowany zimny. Opieraj ąc si ę na klasyfikacji klimatu Köppena i Geigera, ten klimat został sklasyfikowany jako Dfb - klimat wilgotny kontynentalny z łagodnym latem i opadami przez cały rok. W mie ście Bytów wyst ępuj ą znaczne opady deszczu przez cały rok, nawet w najsuchszych miesi ącach. W ci ągu roku, średnie opady wynosz ą 677 mm. Opady s ą najni ższe w lutym, ze średnim poziomem opadów równym 34 mm. Ze średni ą 85 mm, najwi ększe opady wyst ępuj ą w lipcu.

Wykres 2. Średni udział opadów atmosferycznych w poszczególnych miesi ącach Źródło: pl.climate-data.org

Średnioroczna temperatura w mie ście Bytów wynosi 7°C. Lipiec jest najcieplejszym miesi ącem w roku, średnia temperatura wynosi 17,5°C. Natomiast stycze ń ma najni ższ ą średni ą temperatur ę w ci ągu roku, wynosi ona -4,7°C.

11 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Wykres 3. Średnie temperatury powietrza w poszczególnych miesiącach Źródło: pl.climate-data.org

Klimat na terenie gminy jest do ść zró żnicowany ze wzgl ędu na du że urozmaicenie rze źby terenu. Najistotniejszym, oprócz poło żenia geograficznego, czynnikiem wpływaj ącym na klimat s ą do ść du że wahania wzgl ędnej wysoko ści terenu. Lokalne cechy klimatu uwarunkowane s ą od deniwelacji terenu, ekspozycji zboczy oraz lesisto ści i obecno ści zbiorników wodnych.

3.1.1.1. Zmiany klimatyczne

Na przestrzeni ostatnich 10-leci obserwuje si ę widoczne zmiany klimatyczne. 1 Wzmiankowane lata s ą najcieplejszymi w historii instrumentalnych obserwacji w Polsce. We wszystkich porach roku obserwowany jest wzrost temperatury powietrza, z tym że zdecydowanie silniejszy jest w zimie, a słabszy w lecie. Sumy opadów nie uległy istotnym zmianom, ale charakteryzuj ą si ę jednak znaczn ą zmienno ści ą z roku na rok – wyst ępowaniem bardziej i mniej wilgotnych okresów w krótkich odst ępach czasu. Najwi ększy wpływ na warunki klimatyczne wywieraj ą zjawiska ekstremalne, których obecne nasilanie si ę zauwa żalnie zmienia dynamik ę cech klimatu. W śród zjawisk termicznych niekorzystnych i uci ąż liwych dla ludno ści, środowiska i gospodarki nale ży wymieni ć pojawianie si ę dotkliwych fal upałów (ci ągi dni z maksymaln ą temperatur ą dobow ą powietrza ≥30°C utrzymuj ącą si ę przez co najmniej 3 dni) i dni upalnych (z temperatur ą maksymaln ą ≥30 oC). Obserwuje si ę tendencje spadkowe liczby dni mro źnych i bardzo mro źnych. Długo ść trwania okresów mro źnych na przeważaj ącym obszarze kraju wykazuje niewielk ą tendencj ę wzrostow ą. Nast ąpiła tak że zmiana struktury opadów. Zaobserwowano m.in. wzrost liczby dni z opadem o du żym nat ęż eniu (opad dobowy 50 mm). Analiza długo ści okresów bezopadowych (liczba dni bez opadu lub z opadem poni żej 1 mm) wskazuje, że wydłu ża si ę okres bezdeszczowy. W okresie chłodnej pory roku (X-IV) wyró żnia si ę wzmo żony udział pr ędko ści wiatru w porywach 17 m/s stanowi ących znaczne zagro żenie, w okresie lata (VI-VII) pojawiaj ą si ę natomiast huraganowe pr ędko ści wiatru. Obserwuje si ę coraz cz ęstsze pojawianie si ę bardzo du żych pr ędko ści wiatrów trwaj ących wiele godzin lub nawet kilka dni.

1 Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020

12 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego

Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r., poz. 672 ze zm.), Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonał oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach województwa pomorskiego. W wyniku klasyfikacji, w zale żno ści od poziomu st ęż eń w danej strefie, wydziela si ę nast ępuj ące klasy stref (uwzgl ędniaj ące kryteria ustanowienie pod k ątem ochrony zdrowia ludno ści): 1. Dla substancji dla których okre ślone s ą poziomy dopuszczalne i nie jest okre ślony margines tolerancji:

− klasa A (A1 - klasy stref okre ślane w oparciu o poziom dopuszczalny pyłu PM 2,5 dla fazy II) – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych,

− klasa C (C1 - klasy stref okre ślane w oparciu o poziom dopuszczalny pyłu PM 2,5 dla fazy II) – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, 2. Dla substancji dla których okre ślone s ą poziomy celu długoterminowego: − klasa D1 – st ęż enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego, − klasa D2 – st ęż enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego, 3. Dla substancji dla których okre ślone s ą poziomy docelowe: − klasa A – st ęż enia na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomu docelowego, − klasa C2 – st ęż enia osi ągaj ą warto ści powy żej poziomu docelowego.

Zgodnie z klasyfikacj ą województwa pomorskiego na obszary oceny gmin ę Bytów zaliczono do strefy pomorskiej zawierającej cały obszar województwa z wył ączeniem aglomeracji trójmiejskiej. Roczna ocena jako ści powietrza za rok 2015 wykonana według kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia wykazała wyst ępowanie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu zawieszonego PM 10 przekraczaj ących warto ści dopuszczalne, w kontek ście całej strefy pomorskiej. Dla pyłu zawieszonego PM2,5 nie dotrzymano poziomu w przypadku celu długoterminowego (2020 r.). Nie został dotrzymany równie ż poziom długoterminowy dla ozonu (2020 r.). W tabeli przedstawiono wyniki oceny jako ści powietrza w strefie pomorskiej w 2015 roku.

Tabela 1. Wyniki oceny jako ści powietrza w strefie pomorskiej w 2015 roku Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarach strefy Nazwa PM PM strefy SO NO CO C H Pb As Cd Ni B(a)P O 2 2 10 2,5 6 6 3 Strefa A A A A A C A A A A A C pomorska (C1) (D2) Źródło: WIO Ś Gda ńsk, Roczna ocena jako ści powietrza – raport za 2015 rok

W latach 2012 - 2014 równie ż notowano przekroczenia tych trzech zanieczyszcze ń, st ąd jako ść powietrza utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Na terenie gminy zlokalizowana jest jedna stacja pomiarowa, pasywna stacja pomiarowa przy ul. Armii Krajowej, w zakresie bada ń NO 2 oraz C6H6. Na terenie gminy nie notowano obszarów przekrocze ń 24-godzinnego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10. Za pomoc ą modelowania matematycznego wskazano jednak obszary zagro żone przekroczeniem benzo(a)pirenu. W wyniki analizy, obszar 6,870073724 km 2 na terenie

13 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 miasta Bytów został wskazany jako nara żony na przekroczenia dopuszczalnych norm benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM 10 (st ęż enia średnioroczne B(a)P przekraczaj ą poziom docelowy 1 ng/m 3). Na to zanieczyszczenie nara żonych mo że by ć 17 400 mieszka ńców. Ogólnie w skali całej jednostki stwierdza si ę, że wzrost st ęż enia zanieczyszcze ń takich jak PM 10, PM 2,5 oraz B(a)P rejestruje si ę w okresach grzewczych, szczególnie w styczniu, lutym, marcu, listopadzie i grudniu. Jako główn ą przyczyn ę wzrostu poziomu tych zanieczyszcze ń wskazuje si ę nisk ą emisj ę pochodz ącą z indywidualnego ogrzewania mieszka ń. Zalicza si ę j ą do emisji powierzchniowej. Najwi ększe ilo ści benzo(a)pirenu uwalnianie s ą do atmosfery podczas spalania odpadów w indywidualnych systemach grzewczych. W okresie letnim (maj-sierpie ń) nie odnotowuje si ę przekrocze ń poziomu dopuszczalnego przez st ęż enia 24-godzinne. W obszarach zwartej zabudowy obszaru miasta wyst ępuje zjawisko kumulacji zanieczyszcze ń. Proces rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń jest tam utrudniony ze wzgl ędu na du że zag ęszczenie źródeł niskiej emisji i brak prawidłowego przewietrzania. Znacznie lepsze warunki zdrowotne pod wzgl ędem jako ści powietrza s ą na obszarach zaopatrywanych w ciepło z sieci gazowej i ciepłowniczej lub zmodernizowanych kotłowni lokalnych, z dala od tras komunikacyjnych. W zwi ązku z zanotowanymi przekroczeniami zanieczyszcze ń, takich jak pył zawieszony PM 2,5, pył zawieszony PM 10 oraz benzo(a)piren dla całej strefy pomorskiej opracowane zostały nast ępuj ące programy ochrony powietrza: - Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata 2015 – 2020 z perspektyw ą na lata nast ępne okre ślony ze wzgl ędu na przekroczenie dopuszczalnego poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM 2,5. Program został przyj ęty przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwał ą Nr 158/XIII/15 z dnia 26.10.2015 r. (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2015 r. poz. 4369). - Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM 10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu. Program został przyj ęty przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwał ą Nr 753/XXXV/13 z 25.11.13 r. (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2013 r. poz. 4710).

Nale ży mie ć na uwadze, że stan jako ści powietrza na tym terenie jest kształtowany nie tylko przez źródła indywidualne (emisja niska, emisja powierzchniowa z zabudowy mieszkaniowej), ale tak że przez źródła liniowe (emisja komunikacyjna) i punktowe, czyli emisj ę z zakładów produkcyjnych. Przez miasto Bytów przebiega droga krajowa, po której prowadzonych jest główny ruch tranzytowy. Zanieczyszczeniami charakterystycznymi dla ruchu komunikacyjnego jest dwutlenek azotu. Aktualnie podmiotami, które emituj ą najwi ęcej zanieczyszcze ń na terenie gminy, ale tak że posiadaj ą okre ślone poziomy emisji poprzez wydane dla nich pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów lub pozwolenia zintegrowane są: - Ferma drobiu w miejscowo ści Pomysk Wielki, - Gospodarstwo Rolne Grabowo Ko ścierskie - instalacja do chowu trzody chlewnej w miejscowo ści Gostkowo, - Zakład Zagospodarowania Odpadów Sierzno Sp. z o. o., 77 – 131 Rekowo, Sierzno.

14 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.1.3. Sie ć gazowa

Obszar gminy zasilany jest w gaz ziemny wysokometanowy z krajowego systemu sieci gazowych, gazoci ągiem wysokiego ci śnienia relacji Pszczółki – Lubiana - Bytów 2. Gazoci ąg ten zasila stacj ę redukcyjno-pomiarow ą pierwszego stopnia (Lubiana), zlokalizowan ą niedaleko Ko ścierzyny oraz dalej stacj ę redukcyjno-pomiarow ą pierwszego stopnia (Bytów), zlokalizowan ą w Bytowie. W stacji „Bytów” odbywa si ę redukcja ci śnienia gazu z wysokiego na średni. Rozprowadzenie gazu na terenie gminy Bytów odbywa si ę poprzez system sieci gazowych wysokiego i średniego ci śnienia, natomiast zasilanie miasta Bytów realizowane jest poprzez system sieci gazowych średniego ci śnienia zasilaj ących 4 stacje redukcyjno-pomiarowe drugiego stopnia. Sie ć gazow ą na terenie gminy obsługuje Polska Spółka Gazownictwa, Oddział w Gda ńsku. Sie ć gazowa obejmuje miasto Bytów i cz ęś ciowo sołectwo D ąbie. Gazoci ąg przesyłowy otacza miasto okr ęgiem. Stacja gazowa wysokiego ci śnienia zlokalizowana jest w Bytowie - Dąbiu, a stacje średniego ci śnienia w Bytowie – przy ul. Parkowej, Styp-Rekowskiego oraz Św. Huberta. Długo ść sieci gazowej będącej w eksploatacji PSG wynosiła w roku 2015 – 82,742 km, z czego: 32,856 km to sie ć niskiego ci śnienia, 31,699 km to sie ć średniego ci śnienia oraz 18,187 km to sie ć wysokiego ci śnienia. W roku 2015 do sieci poł ączonych było 1 870 odbiorców (co daje 30,231 km). W roku 2015 z gazu sieciowego korzystało 15 412 mieszka ńców. Zu życie gazu w roku 2015 wyniosło 1 868,2 tys.m 3 i spada od roku 2011 (co mo że by ć podyktowane wzrostem cen tego surowca oraz zmniejszeniem si ę ilo ści mro źnych dni w okresie zimowym). Zużycie gazu na potrzeby mieszkalnictwa osi ągnęło w roku 2015 warto ść 1 389,4 tys.m 3. Stopie ń zgazyfikowania gminy wyniósł około 61,2 % (GUS - korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści).

3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło

System ciepłowniczy gminy oparty jest o ciepłowni ę w Bytowie nale żą cą do VEOLIA Północ Spółka z o.o. w Świeciu. Podstawowe źródło ciepła jest zlokalizowane przy ul. Przemysłowej 5. System ciepłowniczy oparty jest o kotłowni ę rejonow ą pracuj ącą w ramach 4 kotłów opalanych miałem w ęglowym i gazem. W ostatnich latach paliwem podstawowym jest jednak paliwo stałe - miał w ęglowy, z uwagi na znacznie wy ższy jednostkowy koszt zakupu paliwa gazowego, który wyklucza jego zastosowanie przy aktualnym poziomie cen ciepła zatwierdzanych taryfach przez Prezesa Urz ędu Regulacji Energetyki. Ciepłoci ąg obejmuje miasto. Łączna długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 18,8 km, z czego ok. 69 % wykonane jest w technologii preizolowanej. Pozostałe odcinki wykonane są w technologii kanałowej. Stan techniczny sieci ciepłowniczej nale ży uzna ć za dobry. System ciepłowniczy miasta Bytów składa si ę z 181 wymiennikowych węzłów cieplnych. Węzły grupowe zasilaj ą odbiorców o ł ącznej mocy 10,54 MW, co stanowi 47 % wszystkich odbiorców zasilanych z miejskiej sieci ciepłowniczej. Pozostali odbiorcy ciepła zasilani s ą z indywidualnych w ęzłów zlokalizowanych w obiektach. W ramach modernizacji systemu dystrybucji ciepła rozpocz ęto, wspólnie z Bytowsk ą Spółdzielni ą Mieszkaniow ą

2 źródło: Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Gminy Bytów – aktualizacja 2015

15 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 proces zamiany sposobu zaopatrzenia w ciepło bloków mieszkalnych zasilanych z w ęzła grupowego przy ul. Doma ńskiego. Najwi ększ ą grup ę odbiorców stanowi budownictwo wielorodzinne charakteryzuj ące si ę dominuj ącym udziałem w strukturze potrzeb cieplnych odbiorców zasilanych z miejskiej sieci ciepłowniczej (42 %). Drug ą pod wzgl ędem wielko ści potrzeb cieplnych grup ę odbiorców stanowi ą obiekty u żyteczno ści publicznej, w tym obiekty o światy (29 % potrzeb odbiorców m.s.c.). Wkład odbiorców sektora usług komercyjnych w struktur ę potrzeb cieplnych odbiorców kształtuje si ę na poziomie około 15 %. Wkład zakładów przemysłowych w struktur ę potrzeb cieplnych odbiorców m.s.c. jest równie ż znaczny i kształtuje si ę na poziomie około 13 %. Budynki jednorodzinne stanowi ą najmniejsz ą grup ę odbiorców m.s.c. i charakteryzuj ą si ę udziałem w strukturze sumarycznego zapotrzebowania na poziomie 1 %. 3 Najwi ększe kotłownie lokalne zlokalizowane s ą na terenie szkół w miejscowo ściach Niezabyszewo i Pomysk Wielki, gdzie zainstalowano źródła ciepła opalane gazem. Szkoła w Gostkowie dysponuje kotłowni ą opalan ą w ęglem. Oddzieln ą grup ę odbiorców na terenie miasta i gminy Bytów stanowi ą zakłady przemysłowe i produkcyjno-usługowe dysponuj ące własnymi kotłowniami produkuj ącymi ciepło do celów grzewczych (centralne ogrzewanie i wentylacja), przygotowania c.w.u. oraz na potrzeby technologiczne. Wi ększymi producentami ciepła na własne potrzeby (ogrzewanie hal produkcyjnych oraz pomieszcze ń biurowych i socjalnych, przygotowania ciepłej wody u żytkowej oraz, w przypadku cz ęś ci zakładów, do celów technologicznych) w sektorze przemysłowym miasta i gminy Bytów s ą: - DRUTEX SA - Zakład Produkcyjny w Bytowie, ul. L ęborska 31 (kotłownia gazowa); - POLMOR Sp. z o.o w Bytowie, ul. L ęborska 24 (produkcja ciepła technologicznego w oparciu o gaz ziemny); - Spółdzielnia Inwalidów METAL w Bytowie, ul. Wybickiego 5 (kotłownia opalana gazem płynnym); - Przedsi ębiorstwo KOPOL w Bytowie, ul. Szarych Szeregów 11 (kotłownia na biomas ę); - WIRELAND Sp. z o.o. w Bytowie ul. Szarych Szeregów 10 (kotłownia gazowa); - BAGRAMOT w Bytowie ul. Przemysłowa 2 (kotłownia gazowa); - BYFAL S.C. w Niezabyszewie (kotłownia gazowa – gaz płynny propan - butan). W obr ębie starego budownictwa wielorodzinnego, jak również w zabudowie jednorodzinnej na terenach wiejskich funkcjonuje tak że rozproszony system zaopatrywania w ciepło z indywidualnych źródeł, opalanych paliwami stałymi (w ęgiel kamienny, koks, drewnem, pelletem), olejem opałowym, wzgl ędnie gazem.

3.1.5. Źródła energii odnawialnej

Według opracowania IMGW 4, gmina znajduje si ę w granicach korzystnej strefy energetycznej wiatru. W strefie III na wysoko ści 10 m wiatr ma energi ę na poziomie 500 – 1 000 kWh/m 2/rok, a na wysoko ści 30 m mi ędzy 750 a 1 000 kWh/m 2/rok. Strefy energetyczne wiatru w Polsce przedstawiono na kolejnej rycinie.

3 źródło: Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Gminy Bytów – aktualizacja 2015 4 Atlas klimatu Polski

16 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW (kolorem czerwony zaznaczono lokalizacj ę gminy)

W Polsce istniej ą tak że dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Najwi ęcej słonecznych dni wyst ępuje w miesi ącach wiosenno-letnich (kwiecie ń – wrzesie ń), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Średnia moc promieniowania słonecznego na 1 m2 powierzchni wynosi około 1 000 W/m 2. W Polsce rocznie usłonecznienie (w zale żno ści od regionu) wynosi od 1 390 do 1 900 godzin. Przyjmuje si ę roczn ą średni ą warto ść nasłonecznienia na ok. 1 600 godzin, co stanowi 30 % – 40 % długo ści dnia. Gmina poło żona jest w regionie kraju, który charakteryzuje si ę średnimi warto ściami nasłonecznienia pozwalaj ącymi na efektywne wykorzystanie energii słonecznej za pomoc ą instalacji fotowoltaicznych oraz kolektorów słonecznych. Nasłonecznienie wynosi średniorocznie około 1 500 kWh/m 2. Strefy nasłonecznia kraju przedstawiono na kolejnej rycinie.

Ryc. 2. Warto ści nasłonecznienia w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW (kolorem czarnym zaznaczono lokalizacj ę gminy)

17 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Energa Operator SA wskazuje, że do sieci energetycznej wł ączone są nast ępuj ące instalacje OZE: - instalacje wykorzystuj ące energi ę promieniowania słonecznego w miejscowo ściach: Gostkowo, Bytów, Grzmi ąca, Pomysk Mały, - instalacje wykorzystuj ące energi ę wiatru w miejscowo ści Pomysk Mały.

3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego.

Tabela 2. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego Mocne strony Słabe strony − węgiel kamienny jako główny no śnik − opracowanie planu gospodarki energii cieplnej w zabudowie niskoemisyjnej,

trzne mieszkaniowej jednorodzinnej

ę − systematyczna modernizacja i kotłowniach lokalnych, i remonty nawierzchni dróg, − − ciepłownia miejska oparta o w ęgiel bie żą ce wymiany indywidualnych kamienny, źródeł ogrzewania − sie ć ciepłownicza rozwini ęta tylko i przeprowadzanie działa ń w mie ście, termomodernizacyjnych, − przekroczenia poziomów B(a)P oraz pyłu

Czynnikiwewn − realizacja programu ochrony zawieszonego PM10, powietrza. − brak rozbudowanej sieci kolejowej. Szanse Zagro żenia − mo żliwości wsparcia inwestycji zwi ązanych z OZE, termomodernizacj ą, rozwojem trzne − ę infrastruktury, wysoki koszt inwestycji w OZE, − zobowi ązanie Polski do realizacji − rosn ąca liczba pojazdów na drogach, w tym pakietu klimatyczno - energetycznego, taboru ci ęż kiego, który zakłada zwi ększenie udziału − ponadlokalno ść zagro żeń zwi ązanych energii ze źródeł odnawialnych do 15 z zanieczyszczeniem powietrza, % w 2020 roku, − brak obwodnicy.

Czynnikizewn − wzrost roli środków transportu przyjaznych środowisku: rower i transport zbiorowy. Źródło: opracowanie własne

3.1.7. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

18 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Zagadnienia horyzontalne I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany w zakresie ochrony klimatu i jako ści powietrza b ędą miały ró żnorodny wpływ na cał ą działalno ść przemysłow ą, ale głównie nale ży zwróci ć uwag ę na sektor energetyczny (komunalny), uwzgl ędniaj ąc w szczególno ści prognozowane wahanie średniej temperatury. Konieczne b ędzie dostosowanie systemu energetycznego do waha ń zapotrzebowania zarówno na energi ę elektryczn ą, jak i ciepln ą, m.in. poprzez wdro żenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii. Nale ży zatem postawi ć w przyszło ści w szczególno ści na rozwijanie alternatywnych mo żliwo ści produkcji energii na poziomie lokalnym, szczególnie na potrzeby ogrzewania i klimatyzacji na terenach o mniejszej g ęsto ści zaludnienia, a w tym na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii: słonecznej, wiatrowej i biomasy oraz zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Awarie maj ą miejsce w zakładach przemysłowych, w sieciach gospodarki i komunalnej, urz ądzeniach i liniach energetycznych. Dotycz ą w zasadzie urz ądze ń technicznych i s ą konsekwencj ą niedopatrzenia lub niewła ściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji. Przyczyn ą awarii mog ą by ć te ż inne czynniki, np. naturalne zu życie materiału, ukryte wady. Post ęp techniczny w takich dziedzinach gospodarki, jak energetyka, przemysł doprowadził do zwi ększonego gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym materiałów toksycznych, zapalaj ących i wybuchowych. Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje si ę toksyczne środki, po przedostaniu si ę do atmosfery mo że doprowadzi ć do ska żenia terenu. Celowe jest tu podj ęcie działa ń zmniejszaj ących liczb ę awarii i ułatwiaj ących ich usuwanie.

III – Działania edukacyjne W zwi ązku z jako ści ą powietrza na terenie strefy pomorskiej i problemami z nadmiern ą emisj ą zanieczyszcze ń w samej gminie (benzo(a)piren), organizuje si ę działania edukacyjne w celu zwi ększania świadomo ści mieszka ńców w zakresie: zmian klimatu oraz metod zapobiegania i ograniczania ich skutków dla mieszka ńców. Nale ży wykorzysta ć zaanga żowanie szkół i kształtowanie świadomości ekologicznej najmłodszych.

IV – Monitoring środowiska W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jako ści Powietrza wykonywane s ą opracowania, dotycz ące ka żdej strefy województwa. Nale ży do nich Roczna Ocena Jako ści Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w ka żdej strefie pod k ątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagaj ące tworzenia Programów Ochrony Powietrza. Ocena ta ma na celu pomoc w osi ągni ęciu w danej strefie wymaganych standardów jako ści powietrza. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach.

3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM

Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny w gminie Bytów są trasy komunikacyjne i zakłady produkcyjne. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14

19 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej, mieszkaniowo-usługowej i terenach rekreacyjnych dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB). Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym tak że na terenach zwi ązanych z pobytem dzieci, szpitalami) w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB).

3.2.1. Źródła hałasu

Przez teren gminy Bytów przebiega droga krajowa nr 20, relacji Ko ścierzyna - Miastko, o długo ść 15,915 km. GDDKiA ocenia, że 59,5 % odcinka przebiegaj ącego przez jednostk ę jest w stanie pożą danym, 14,2 % w stanie ostrzegawczym, a 26,3 % w stanie krytycznym. Prace modernizacyjne zalecane s ą dla odcinka o długo ści 6,157 km (40,5 % drogi), natomiast konieczne dla odcinka o długo ści 4 km (26,3 %). Przez teren gminy Bytów przebiegaj ą tak że 3 odcinki dróg wojewódzkich: droga nr 209 relacji Bytów - Suchorze, droga nr 212 relacji Chojnice – Lębork oraz droga nr 228 relacji Bytów - Kartuzy. System ci ągów dróg uzupełniaj ą drogi lokalne, powiatowe i gminne. Powołuj ąc si ę na dane przekazane z Zarz ądu Dróg Powiatowych w Bytowie w gminie zlokalizowanych jest 14 odcinków dróg powiatowych o łącznej długo ści 49,144 km. Prawie 96 % wszystkich dróg to drogi o nawierzchni bitumicznej (47,178 km). Długo ść gminnych dróg w gminie wynosi 22,8 km. Lokalny system uzupełnia system ście żek rowerowych, których w gminie jest aktualnie ok. 7,8 km (GUS, 2015). Przez obszar gminy przebiega tak że linia kolejowa nr 212 ł ącz ąca Lipusz z Korzybiem. Odcinkiem Bytów – Lipusz, na którym odbywaj ą si ę przewozy towarowe, zarz ądza spółka Pol-Mied ź Trans. Natomiast odcinek Korzybie – Bytów jest nieprzejezdny. Na kolejnej stronie umieszczono wyniki bada ń nat ęż enia ruchu samochodowego na drogach gminy, w tym pokazano jaki jest udział transportu ci ęż kiego w ogólnym udziale wszystkich pojazdów. Dla porównania podano wyniki bada ń GPR z roku 2010, wyra źnie wida ć wzrost nat ęż enia ruchu pojazdów ci ęż arowych i dostawczych, z jednoczesnym wzrostem ilo ści samochodów osobowych.

20 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 3. Wyniki GPR dla dróg przebiegaj ących przez gmin ę w roku 2015 i 2010 Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych (szt.) Pojazdy Sam. ci ęż arowe Udział samochod. Sam. Lekkie sam. Suma procentowy Ci ągniki Numer ogółem Motocykle osob. ci ęż arowe bez z kolumn Autobusy Rok Nazwa ruchu rolnicze drogi (szt.) Mikrobusy (dostawcze) 4-6 przycz. przycz. ci ęż arowego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 SDR SDR SDR SDR SDR SDR suma % SDR SDR 2010 2799 39 2399 185 66 78 329 11,75 29 3 20 Miastko - Bytów 2015 3240 30 2724 270 73 111 454 14,01 23 9 2010 7920 83 6522 574 262 373 1209 15,27 87 19 20 Bytów /Przej ście/ 2015 8474 101 6904 696 223 493 1412 16,66 42 15 2010 3488 33 2624 377 114 307 798 22,88 22 11 20 Bytów - Korne 2015 3937 31 3175 334 122 251 707 17,96 18 6 2010 Kołczygłowy – 3327 20 2581 333 140 206 679 20,41 40 7 209 Bytów 2015 4007 24 3029 397 164 333 894 22,31 48 12 /Sk. z DK 20/ 2010 4913 88 3920 457 157 197 811 16,51 84 10 Unichowo-Bytów 212 2015 /Sk. z DK 20/ 5532 66 4669 337 183 243 763 13,79 28 6

2010 Bytów 6329 63 5146 462 171 430 1063 16,80 44 13 212 /Sk. z DK 20/ - 2015 8327 83 6478 641 425 650 1716 20,61 42 8 Lipnica 2010 Bytów 1489 6 1262 113 42 37 192 12,89 24 5 228 /Sk. z DW 212/ - 2015 8890 187 5689 1405 800 729 2934 33,00 62 18 Pomysk Wielki

2010 1868 7 1583 143 52 47 242 12,96 30 6 Pomysk Wielki - 228 Sul ęczyno 2015 1980 7 1678 152 55 50 257 12,98 32 6

Źródło: Wyniki GPR 2010, 2015

21 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

WIO Ś w Gda ńsku nie wykonywał w ostatnich latach pomiarów emisji hałasu komunikacyjnego na terenie gminy Bytów. Celem przeciwdziałania uci ąż liwo ści hałasu realizowane s ą inwestycje drogowe oraz działania organizacyjne, zgodne z zało żeniami programów ochrony środowiska przed hałasem: − Programu ochrony środowiska przed hałasem na lata 2015 – 2019 z perspektyw ą na lata nast ępne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, poło żonych wzdłu ż odcinków dróg wojewódzkich oraz wzdłu ż odcinków dróg krajowych, wojewódzkich i gminnych na terenie miasta Słupsk, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, okre ślone wska źnikami

hałasu L DWN i L N, − Programu ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013-2017 z perspektyw ą na lata nast ępne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, poło żonych wzdłu ż odcinków dróg krajowych i ekspresowych, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, okre ślone wska źnikami

hałasu L DWN i L N, − Programu ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013 – 2017 z perspektyw ą na lata nast ępne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, poło żonych wzdłu ż linii kolejowych, których eksploatacja powoduje

ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, okre ślone wska źnikami hałasu L DWN

i LN. Podstaw ą do opracowania były mapy akustyczne, nie obj ęły one w żadnym przypadku miasta Bytów. Na oddziaływanie hałasu nara żeni s ą równie ż mieszka ńcy przebywaj ący w pobli żu zakładów produkcyjnych. Uci ąż liwa emisja hałasu pochodzi tak że od źródeł przemysłowych i usługowych. WIO Ś przeprowadza kontrole zakładów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą i realizacji przez nie obowi ązków zwi ązanych z przestrzeganiem zasad ochrony przez hałasem. Natomiast Starosta ma prawo nało żyć na takie podmioty decyzj ę o dopuszczalnym poziomie hałasu.

3.2.2. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem.

Tabela 4. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem Mocne strony Słabe strony − promowanie ruchu rowerowego, rozwój − wzrastaj ące nat ęż enie hałasu

trzne ście żek rowerowych, komunikacyjnego, w którym udział ma ę − dotrzymywanie standardów transport ci ęż arowy,

Czynniki akustycznych przez najwi ększe − brak mo żliwo ści budowy ekranów wewn podmioty gospodarcze. akustycznych. Szanse Zagro żenia − poło żenie nacisku na rozwój infrastruktury − wzrost liczby zarejestrowanych pojazdów

trzne rowerowej, korzystanie z komunikacji samochodowych, ę zbiorowej, − brak obwodnicy,

Czynniki − produkcja cichszych samochodów – − ograniczone fundusze na inwestycje zewn nowe technologie redukuj ące hałas, zmierzaj ące do poprawy stanu

22 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

− lokowanie uci ąż liwej działalno ści środowiska akustycznego. gospodarczej w strefie ekonomicznej. Źródło: opracowanie własne

3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem

I – Adaptacja do zmian klimatu Adaptacja przestrzeni do warunków du żego wzrostu temperatury i jej wpływu na hałas to jedno z wyzwa ń współczesnej gospodarki przestrzennej. Wysoka temperatura generuje rozwój i zwi ększenie ilo ści urz ądze ń maj ących na celu minimalizacj ę zagro żeń termicznych, czyli urz ądze ń klimatyzacyjnych i chłodniczych co w zwartej zabudowie mo że generowa ć nadmiern ą emisj ę hałasu.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Hałas nie tylko mo że wywiera ć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, ale z równie ż zwierz ąt ograniczaj ąc coraz bardziej ich przestrze ń życiow ą. Szkodliwo ść hałasu zale ży nie tylko od jego nat ęż enia ale tak że od cz ęsto ść wyst ępowania, charakteru oddziaływania (ci ągły, przerywany) i długotrwało ści działania. W zwi ązku z wzrostem negatywnych czynników nale ży przewidzie ć podj ęcie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ogranicze ń pr ędko ści i wagi pojazdów na obszarach zabudowanych oraz remontów dróg, budowy obwodnic, czy te ż nasadzenia drzew i krzewów jako zieleni izolacyjnej.

III – Działania edukacyjne Powa żnym chod ź na co dzie ń rzadko dostrzeganym zagro żeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu. Niezb ędnym staje si ę organizowanie szkole ń w celu edukacji i zwi ększania świadomo ści mieszka ńców, a szczególnie młodzie ży szkolnej w zakresie oddziaływania hałasu na człowieka i zwierz ęta, a tak że w jaki sposób ograniczy ć skutki nadmiernego oddziaływania hałasu na mieszka ńców terenów zagro żonych hałasem.

IV – Monitoring środowiska Na terenie województwa oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi rejestr zawieraj ący informacje o stanie akustycznym środowiska na podstawie pomiarów, bada ń i analiz wykonywanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Konieczne powinno by ć bardziej szczegółowe wykonywanie bada ń monitoringowych w gminie.

23 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE

3.3.1. Sieci elektroenergetyczne

Gmina Bytów obj ęta jest sieci ą elektroenergetyczn ą obsługiwan ą przez Energa Operator SA oddział w Koszalinie. Operator ten eksploatuje linie energetyczne o napi ęciu 110 kV, 15 kV i 0,4 kV, a tak że stacje transformatorowe 110/15 kV (GPZ) i 15/0,4 kV. Gmina Bytów zasilana jest z dwóch linii przesyłowych 110 kV (relacji Bytów – Gał ąź nia Mała i Ostrowite – Bytów) o długo ści 17,6 km, z krajowego systemu energetycznego, wprowadzonych do Głównego Punktu Zasilaj ącego Bytów. Stan techniczny ocenia si ę jako dobry. Stan sieci średniego napi ęcia oceniany jest jako dobry (długo ść sieci wynosi 187,9 km, z czego 50,9 km to sie ć kablowa, a 137 km to sie ć napowietrzna). Na terenie miasta zlokalizowanych jest 166 stacji transformatorowych 15/0,4 kV zasilanych z sieci średniego napi ęcia. Łączna długo ść sieci niskiego napi ęcia na terenie gminy wynosi 388,4 km. Stan sieci niskiego napi ęcia oceniany jest równie ż jako dobry, a dostawy energii odbywaj ą si ę bez zakłóce ń. Linie kablowe ci ągn ą si ę na długo ści 206,7 km, a linie napowietrzne – 181,7 km. W ci ągu ostatnich lat obserwuje si ę spadek zu życia energii elektrycznej w gminie. Szczegóły zu życia energii w ostatnich kilku latach pokazuje tabela.

Tabela 5. Zu życie energii w Bytowie (mie ście) zu życie energii elektrycznej odbiorcy energii elektrycznej zu życie energii elektrycznej na rok na niskim napi ęciu na na niskim napi ęciu [szt.] niskim napi ęciu [MWh] 1 mieszka ńca [kWh] 2012 6 480 10 877 638,5 2013 6 537 10 226 603,1 2014 6 469 9 592 570,0 2015 6 310 9 436 805,3 Źródło: GUS, 2012-2015

3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej

Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu s ą m.in. stacje bazowe telefonii komórkowych i anteny nadawcze. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnych wie żach, nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć b ędzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten, a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla ludzi. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka anten nadawczych, skupionych na terenach o zwartej zabudowie, w Bytowie przy ul. Jana Pawła II, Przemysłowej, Pochyłej, Miłej, a tak że w miejscowo ści Udropie.

24 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych

Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzaj ą np. pola o cz ęstotliwo ściach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne s ą źródłami pól o cz ęstotliwo ści 50 Hz. Ostatnie badania promieniowania elektromagnetycznego w Bytowie WIO Ś prowadził w roku 2015. Średnia arytmetyczna zmierzonych warto ści na terenie gminy była poni żej dopuszczalnej normy okre ślanej na 7 V/m. Zmierzona warto ść wyniosła 0,92 V/m. Na terenie gminy WIO Ś nie odnotował obszarów mieszkaniowych i miejsc dost ępnych dla ludno ści zagro żonych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Nale ży jednak wzi ąć pod uwag ę, że przy obecnym post ępie cywilizacyjnym, rozwoju sieci radiokomunikacyjnej i wzrost liczby urz ądze ń emituj ących promieniowanie, nie da si ę całkowicie wyeliminowa ć ze środowiska promieniowania elektromagnetycznego, dlatego też konieczne jest monitorowanie jego poziomów, tak że ze szczególnym uwzgl ędnieniem zmiany punktów pomiarowych, gdy ż na poziom promieniowania na danym obszarze ma wpływ rodzaj oraz liczba wyst ępuj ących na danym obszarze sztucznych źródeł promieniowania.

3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.

Tabela 6. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe st rony − brak przekrocze ń dopuszczalnych norm − obecno ść napowietrznych linii trzne

ę promieniowania elektromagnetycznego, elektroenergetycznych wysokiego − uwzgl ędnianie w MPZP oddziaływania napi ęcia, Czynniki − wewn pól elektromagnetycznych. brak corocznych pomiarów WIO Ś. Szanse Zagro żenia − rozpowszechnienie i rozwój telefonii komórkowej oraz innych technologii trzne

ę − modernizacja sieci energetycznych przez emituj ących promieniowanie operatora. elektromagnetyczne, Czynniki

zewn − rozbudowa mieszkalnictwa wzdłu ż linii energetycznych. Źródło: opracowanie własne

3.3.5. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu.

25 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze, mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka uszkodzenia elektrowni wiatrowych, masztów telefonii komórkowej, linii elektroenergetycznych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Zmiany klimatyczne b ędą miały swoje odzwierciedlenie w konieczno ści konserwacji infrastruktury mog ącej emitowa ć pola elektromagnetyczne i zapewnienia bezpiecze ństwa jej funkcjonowania.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Najgro źniejszymi typami zanieczyszcze ń s ą jonizuj ące i niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne. Liczba źródeł pola elektromagnetycznego wzrasta wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na energi ę elektryczn ą oraz zaawansowaniem technologii bezprzewodowych. Sztuczne pola, generowane przez urz ądzenia techniczne, mog ą znacz ąco wpływa ć na biologiczne procesy komunikacji mi ędzykomórkowej oraz na procesy metaboliczne.

III – Działania edukacyjne Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi zagro żenie dla zdrowia. Edukacja powinna polega ć na przekazywaniu informacji na temat pola elektromagnetycznego. Głównym celem powinno by ć szerzenie wiedzy nt. szkodliwych wpływów technologii bezprzewodowych na zdrowie.

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący instalacj ę oraz u żytkownik urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne są zobowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia oraz ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia. Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzi WIO Ś. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku.

3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI

3.4.1. Wody powierzchniowe

Zasoby wodne gminy Bytów stanowi ą 2,67 % powierzchni jednostki. Gmina poło żona jest w obr ębie nast ępuj ących jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych: - RW200020472191 – Słupia od wypływu z jez. Żukówko do oddzielenia kanału do jez. Gł ębokiego, - RW20001747229 – Bytowa z jeziorami M ądrzechowskie, Boruja Du ża, - RW20001747218 – Kr ępa, - RW200023472469 – Kamionka z jez. Chotkowskim (zachodnie fragmenty gminy),

26 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

- RW200017472449 – Kamienica z jez. Kamieniczno do Pole śnicy z Pole śnic ą (zachodni fragment gminy), - RW2000252923979 – Brda od wpływu do jez. Charzykowskiego do wypływu z jez. Kosobudno (południowy fragment gminy), - LW20991 – Jezioro Jele ń. Gmina Bytów usytuowana jest na wododziale, jej północna cz ęść nale ży do zlewni przymorskiej, południowa natomiast do dorzecza Wisły. Na północy gminy przepływa najwi ększa rzeka w regionie, Słupia (administrowana przez RZGW w Gda ńsku). Drugim wa żnym ciekiem jest rzeka Bytowa, przepływaj ąca na długo ści 10,2 km (administrowana przez ZMiUW w Gda ńsku). Pozostałymi ciekami wodnymi s ą: - rzeka Boruja – przepływa na długo ści 11,8 km, - rzeka Struga – przepływa na długo ści 7,41 km, - Struga Gostkowo – przepływa na długo ści 6,42 km, - Struga Niezabyszewo – przepływa na długo ści 2,2 km.

Wi ększo ść jezior na terenie gminy Bytów to zbiorniki wytopiskowe, które powstały w wyniku wytopienia si ę brył pozostałego lodu. Najwi ększym i zarazem najgł ębszym zbiornikiem jest Jezioro Jele ń o powierzchni 79 ha i głęboko ści max. 32,2 m (jezioro le ży w granicach miasta Bytowa). Kolejne jeziora to: Jez. Du ża Boruja Jez. M ądrzechowskie, Jez. Niezabyszewskie, Jez. Gł ęboczko, Jez. Pyszne i Jez. Wiejskie. Ze wzgl ędu na przebiegaj ącą przez gmin ę Bytów stref ę wododziału, wyst ępuje tu równie ż wiele bezodpływowych zagł ębie ń, cz ęsto gł ębokich i wypełnionych wod ą lub torfem. Najcenniejszymi elementami środowiska przyrodniczego gminy Bytów s ą oligotroficzne jeziora lobeliowe i torfowiska kotłowe wraz z dystroficznymi oczkami wodnymi. Występuj ą w nich gatunki reliktowe oraz gin ące lub zagro żone wygini ęciem. Jednym z głównych rejonów ich koncentracji jest Pojezierze Bytowskie, w tym okolice Rekowa, gdzie jest pi ęć takich jezior (Jez. Czarnik, Jez. Du ża Boruja, Jez. Mała Boruja, Jez. Płoczyca, Jez. Rekowskie). Na terenie gminy znajduje si ę równie ż wiele obiektów małej retencji (30 sztuk), z których najwi ększe to: zbiornik w miejsc. Z ąbinowice, Rzepnica, Pomysk Wielki, Świ ątkowo, Niezabyszewo, Sierzno, Rekowo, Udorpie, a tak że zbiorniki przy ul. Harcerskiej, Kołł ątaja i Ko ściuszki w Bytowie.

3.4.1.1. Zagro żenie powodzi ą

Kraje członkowskie UE wskutek wprowadzenia Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) zobowi ązane s ą do opracowania dokumentacji zwi ązanej z zarz ądzaniem ryzykiem powodziowym. Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej sporz ądził mapy zagro żenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego, jednak nie obj ęły one swoim zasi ęgiem gminy Bytów. Na terenie gminy istnieje ryzyko podtopie ń spowodowanych nagłym topnieniem mas śnie żnych lub wyst ąpieniem deszczów nawalnych. Niektóre cz ęś ci obszaru zagro żone mog ą by ć wyst ępowaniem lokalnych podtopień zwi ązanych z zaleganiem wód roztopowych lub opadowych (stagnowania wody przy braku mo żliwo ści odpływu i/lub infiltracji). Przy intensywnych i długotrwałych opadach mog ą wyst ąpi ć lokalne podtopienia terenów przyległych do doliny rzeki Boruja.

27 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016, poz. 1187), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2016, poz. 1602). Badania wód powierzchniowych wykonuje si ę w jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych (w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska wykonywanego przez WIO Ś). WIO Ś badał jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych pod k ątem: - oceny elementów biologicznych, - oceny elementów hydromorficznych, - oceny elementów fizykochemicznych, - oceny stanu ekologicznego, - oceny ogólnego stanu JCWP, - oceny stanu chemicznego JCWP, - oceny spełnienia dodatkowych wymogów dla obszarów chronionych. Poni żej w tabelach zestawiono wyniki monitoringu wód powierzchniowych badanych w roku 2015.

Tabela 7. Ocena stanu powierzchniowych wód płyn ących monitorowanych w 2015 roku - ZAKRES DIAGNOSTYCZNY

Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Tabela 8. Ocena stanu powierzchniowych wód płyn ących monitorowanych w 2015 roku - ZAKRES OPERACYJNY

Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Je żeli chodzi o wody powierzchniowe stoj ące, to w roku 2015 r. badane było jezioro Jele ń. Stan ekologiczny oraz stan chemiczny zostały określony jako dobry. Wyniki monitoringu wód wskazuj ą na dobry stan wód, tylko wody kr ępy oraz Brdy okre ślono w stanie złym ze wzgl ędu na klas ę elementów hydromorficznych.

28 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 9. Ocena stanu powierzchniowych wód stoj ących

Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków. W ostatnich latach odprowadzono do odbiornika nast ępuj ące ilo ści ładunków w oczyszczonych ściekach komunalnych (tabela):

Tabela 10. Ładunki zanieczyszcze ń odprowadzanych z oczyszczalni ścieków Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach po 2012 2013 2014 2015 oczyszczeniu BZT5 kg/rok 2 995 2 631 2 632 2 771 ChZT kg/rok 29 395 31 917 26 587 30 849 zawiesina ogólna kg/rok 2 691 3 139 3 650 2 494 azot ogólny kg/rok 7 713 7 462 5 791 5 080 fosfor ogólny kg/rok 498 517 342 344 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

Oczyszczalnie ścieków stanowi ą wa żny element systemu ochrony wód dorzecza, jak równie ż decyduj ą o rozwi ązaniu problemów ekologicznych jednostki oraz pozwalaj ą na eliminowanie zanieczyszcze ń wód podziemnych ściekami. Du ży udział w zanieczyszczeniu wód maj ą tak że spływy powierzchniowe, głównie z pól uprawnych zawieraj ące zwi ązki biogenne oraz środki ochrony ro ślin. Nale ży podkre śli ć, że ochrona wód przed zanieczyszczeniem zwi ązanym ze spływami powierzchniowymi jest zadaniem trudniejszym od zapewnienia oczyszczenia ścieków pochodz ących ze źródeł punktowych. Póki co na terenie gminy nie wyznaczono obszarów nara żonych na zwi ązki azotu. W roku 2016 planowane jest wydanie rozporz ądzenia w sprawie okre ślenia w regionach wodnych wód wra żliwych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara żonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale ży ograniczy ć. W wyniku nowelizacji planowane jest zastosowanie rozwi ąza ń ochronnych, polegaj ących na wprowadzeniu programu działa ń na całym obszarze regionu wodnego. Cenne jeziora lobeliowe na terenie gminy zagro żone s ą przez zanieczyszczenia obszarowe oraz presj ę turystyczn ą (nadmierna koncentracja baz wypoczynkowych, np. nad jeziorem Jele ń) i wykorzystywanie w ędkarskie. W ekosystemach lobeliowych dominuj ą dwa procesy: dystrofizacji i eutrofizacji. Dystrofizacja polega na dopływie kwasów humusowych z terenu zlewni. Post ępuj ące zakwaszenie eliminuje sukcesywnie charakterystyczn ą ro ślinno ść lebeliow ą i powoduje wzrost udziału gatunków acydofilnych – torfowców. Eutrofizacja prowadzi do zwi ększenia zró żnicowania ro ślinno ści jeziora z jednoczesnym zanikiem gatunków ro ślinno ści lobeliowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska tych zbiorników wa żne jest zachowanie i tworzenie barier hamuj ących dopływ biogenów.

29 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.4.3. Wody podziemne

Gmina Bytów poło żona jest w granicach dwóch jednolitych cz ęś ci wód podziemnych: - JCWPd 11, - JCWPd 29 (niewielki fragment w południowej cz ęś ci gminy). Podstaw ą wydzielenia JCWPd jest ich przydatno ść do prowadzenia analizy presji antropogenicznych i opracowywania programów wodno-środowiskowych. Obszar gminy Bytów niemal w cało ści nale ży do dorzecza rzek Słupi i Łupawy, w którym system kr ąż enia wód podziemnych charakteryzuje infiltracyjne zasilanie z wód pochodz ących z opadów atmosferycznych. Z tego te ż wzgl ędu wody podziemne tego obszaru nara żone są w wysokim stopniu na oddziaływanie zanieczyszcze ń obszarowych ze zlewni rolniczej. Głównym źródłem zasilania rzek, jest drena ż wód podziemnych. Ponadto rzeki te zasilane s ą z wód jezior, przez które przepływaj ą. Charakterystyczn ą cech ą rzek dorzecza jest zdecydowana przewaga odpływu podziemnego nad powierzchniowym, cho ć na obszarach sto żków napływowych i sandrów widoczne jest przenikanie wód powierzchniowych do podziemnych. Wody słodkie wyst ępuj ą do gł ęboko ści 250-320 m. S ą to wody utworów kenozoicznych oraz stropu utworów mezozoicznych, tworz ące trzy pi ętra wodono śne: czwartorz ędowe, trzeciorz ędowe oraz kredowe. W obr ębie utworów czwartorz ędowych wyró żni ć mo żna cztery poziomy wodono śne: - gruntowy – budowany przez piaski, od pylastych do średnioziarnistych. Swobodne lustro wody zalega na gł ęboko ściach od 1 m ppt (na obszarach dolin rzecznych) poprzez 3-25 m na wysoczyznach, po 40 m w strefach kraw ędziowych. Jako ść wody jest relatywnie niska, o du żej zawarto ści azotanów, czego przyczyn ą jest mo żliwo ść swobodnego przenikania wód z powierzchni terenu, - mi ędzyglinowy górny – tworz ą go osady piaszczysto-żwirowe o mi ąż szo ści 10-15 m, zalegaj ące pomi ędzy glinami zwałowymi zlodowace ń bałtyckich i środkowopolskich. Warstwa ta cz ęsto ł ączy si ę z poziomem wód gruntowych, tworz ąc pierwsz ą warstw ę wodono śną. Poziom mi ędzyglinowy górny zasilany jest przez przes ączanie poprzez warstw ę glin lub z poziomów zawieszonych, natomiast drenowany przez rzeki i jeziora. Jako ść wód równie ż nie jest dobra, ze wzgl ędu na podwy ższon ą zawarto ść manganu i żelaza, a w rejonie zabudowa ń, ze wzgl ędu na niepełn ą izolacj ę, równie ż azotanów, - mi ędzyglinowy środkowy – budowany przez piaski drobnoziarniste do gruboziarnistych oraz piaski ze żwirem zalegaj ące mi ędzy glinami zlodowace ń środkowopolskich i młodszego południowopolskiego. Ich mi ąż szo ść to z reguły 10 20 m, cho ć lokalnie osi ągaj ą nawet 50 m. Prowadz ą wody naporowe na gł ęboko ści 50-100 m. Zasilanie odbywa si ę poprzez poziomy poło żone powy żej lub bezpo średnio przez wody infiltracyjne, natomiast drena ż jest wynikiem działania cieków i rynien jeziornych. Z uwagi na podwy ższony poziom żelaza, jako ść wód jest raczej średnia, jednak że poziom ten jest ju ż stosunkowo dobrze izolowany od powierzchni terenu, - mi ędzyglinowy dolny (podglinowy) – poziom ten, budowany przez piaski drobno i średnioziarniste zalegaj ące poni żej osadów zlodowace ń południowopolskich lub pomi ędzy glinami zlodowace ń południowopolskich, wyst ępuje najcz ęś ciej lokalnie w zagł ębieniach powierzchni podczwartorz ędowej, gdzie osi ąga mi ąż szo ść 15-30 m. Jako ść mo żna okre śli ć, jako dobr ą.

30 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Punktowo rozpoznano trzeciorz ędowe pi ętra wodono śne, jednak że rozpoznanie to jest stosunkowo słabe. Pi ętro trzeciorz ędowe tworz ą poziomy: mioce ński (budowany przez piaski drobnoziarniste, miejscami mułkowate o mi ąż szo ści 10-32 m) oraz oligoce ński (o mi ąż szo ści 7-18 m), tworz ące trzeci ą warstw ę wodono śną. Gmina Bytów le ży na terenie czwartorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 117 Bytów. Jest to poligenetyczny zbiornik mi ędzymorenowy, pod ścielony dolin ą kopaln ą o powierzchni 524 km 2 i szacunkowej wydajno ści 150 000 m 3/d. Zgodnie ze „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bytów” zbiornik ten obj ęty został ochron ą, obejmuj ącą północne i środkowe tereny gminy oraz obszar miasta Bytów. W strefie ochronnej nie jest mo żliwe prowadzenie działalno ści, która mogłaby w niekorzystny sposób oddziaływa ć na wody podziemne tych terenów.

Ryc. 3. Zasi ęg terytorialny GZWP Źródło: www.psh.gov.pl

3.4.4. Monitoring wód podziemnych

Badania prowadzone s ą w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych (JCWPd), w tym w cz ęś ciach uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane s ą na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawc ą bada ń oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilo ściowych jest Pa ństwowy Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). W roku 2015 na terenie gminy nie badano wód podziemnych. Punkty monitoringowe były jednak zlokalizowane na jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych obejmuj ących gmin ę, w tym na obszarze powiatu. W kolejnej tabeli zestawiono wyniki bada ń. Wskazuje się na dobr ą jako ść wód podziemnych.

31 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 11. Ocena stanu JCWPd w 2015 roku - ZAKRES OPERACYJNY

Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Wody podziemne ujmowane s ą na cele komunalne. Za badanie ich jako ści odpowiada eksploatator uj ęć wody, przedsi ębiorstwo Wodoci ągi Miejskie Bytów. Natomiast za monitoring jako ści wód na sieci wodoci ągowej odpowiada Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Bytowie. Jak wynika z analiz bada ń wody prowadzonych przez PSSE w Bytowie, woda z sieci w gminie w roku 2015 wykazywała jednorazowo przekroczenie dopuszczalnej warto ści mętno ści (wodoci ąg Bytów) oraz liczby bakterii grupy coli (wodoci ąg M ądrzechowo). W obydwu przypadkach badania powtórne nie wykazały przekroczenia norm.

3.4.5. Urz ądzenia melioracyjne

Gospodarowanie zasobami wodnymi na u żytkach rolnych regulowane jest poprzez urz ądzenia melioracyjne. Melioracje wodne dzieli si ę na podstawowe i szczegółowe. Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych prowadzi ewidencj ę gruntów zmeliorowanych. ZMiUW prowadzi konserwacj ę urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych, tj. rzek i kanałów b ędących własno ści ą Marszałka, wałów przeciwpowodziowych i przepompowni melioracyjnych. Utrzymanie urz ądze ń melioracji szczegółowych nale ży do wła ścicieli gruntów, co jest prowadzone za po średnictwem wła ścicieli nieruchomo ści, a nadzorowane przez Starost ę. Zgodnie z danymi ZMiUW w Gda ńsku, powierzchnia gruntów zmeliorowanych na terenie gminy wynosi łącznie 2 742 ha, z czego 1 422 ha to zmeliorowane grunty orne, a 1 320 ha to zmeliorowane u żytki zielone. Rowy melioracyjne maj ą długo ść 288,451 km.

3.4.6. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarowanie wodami.

32 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 12. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami Mocne strony Słabe strony − − cz ęś ciowo zły stan wód powierzchniowych, jako ść wód odprowadzanych − z oczyszczalni ścieków mie ści si ę mo żliwo ść zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych przez trzne w normach, ę zanieczyszczenia pochodzenia − rozwój sieci kanalizacji deszczowej komunikacyjnego, przemysłowego,

Czynniki i sanitarnej,

wewn rolniczego, bytowego (stare szamba, brak − dobry stan wód podziemnych, kanalizacji sanitarnej), − cenne jeziora lobeliowe. − brak retencji wód opadowych. Szanse Zagro żenia − obserwowany wzrost zainteresowania społecze ństwa problematyk ą − dopływ zanieczyszcze ń spoza gminy, gospodarowania wodami oraz wzrost trzne − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia ę świadomo ści ekologicznej, ekstremalnych zjawisk np. krótkich, − zwi ększaj ąca si ę świadomo ść

Czynniki nawalnych opadów,

zewn i aktywno ść władz w zakresie poprawy − zagro żenie powodzi ą oraz susz ą. jako ści wód, − budowa zbiorników retencyjnych. Źródło: opracowanie własne

3.4.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami

I – Adaptacja do zmian klimatu Ze wzgl ędu na zmiany klimatyczne i obserwowane coraz cz ęś ciej deszcze nawalne, na terenie gminy wa żna jest ochrona przeciwpowodziowa skoordynowana z działaniami ochronnymi w całym dorzeczu. Nale ży znacznie wi ęcej uwagi zwróci ć na istniej ące systemy ochrony przeciwpowodziowej, które s ą w wielu przypadkach niewystarczaj ące lub w złym stanie technicznym. Powinno si ę usprawni ć gospodark ę przestrzenn ą, w tym nie dopuszcza ć do urbanizacji terenów zalewowych, zabudowy i przerywania cieków odwadniaj ących. Oprócz zabezpiecze ń hydrotechnicznych, wa żne jest zwi ększenie i ochrona przed zabudow ą obszarów pochłaniaj ących nadmiar wody, opó źniaj ących odpływ lub spowalniaj ących przepływ i retencjonuj ących j ą, jak: poldery, suche zbiorniki wodne, tereny zielone i grunty o du żej pojemno ści wodnej (głównie torfy, mursze). W dalszym ci ągu rozwija ć mał ą retencj ę, obejmuj ącą działania maj ące na celu wydłu żenie czasu obiegu wody poprzez zwi ększenie zdolno ści do zatrzymywania wód opadowych i roztopowych oraz spowolnienia odpływu. Umo żliwi to zmniejszanie zagro żenia podtopieniami, jak równie ż zmniejszy skutki susz, a zwłaszcza suszy glebowej.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Wzrost zagro żenia powodziowego, zwłaszcza w miejscowo ściach poło żnych na terenach zagro żonych powodzi ą, powodowa ć b ędzie tak że ubytek bezpiecznych, atrakcyjnych terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych. Mo że to by ć jeden z nowych czynników migracyjnych ludno ści. Ze zwi ększaniem cz ęstotliwo ści i długo ści wyst ępowania

33 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 wysokich stanów wód w rzekach wi ąż e si ę tak że zagro żenie podtopieniami zwi ązanymi z podnoszonym si ę poziomem wód gruntowych, co ma swoje odzwierciedlenie na terenach przemysłowych.

III – Działania edukacyjne Kluczowe obszary tematyczne z zakresu ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych (wielko ść zasobów i ich kształtowanie, zjawiska powodzi, suszy, deficyt wody); - stosowanie nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi; - naturalna i sztuczna retencja; - dbało ść o jako ść wód powierzchniowych i podziemnych; - projekty edukacyjne nastawione na zwi ększenie zaanga żowania obywateli w aktywn ą ochron ę środowiska wodnego.

IV – Monitoring środowiska RZGW prowadzi monitoring sytuacji hydrologicznej w obszarze dorzecza. Monitoring wód powierzchniowych realizuje WIO Ś zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w województwie. Wykonawc ą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilo ściowego) jest Pa ństwowa Słu żba Hydrogeologiczna (PSH), której zadania realizowane s ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Lokalny system monitoringu wód uzupełniaj ą tak że badania w ramach monitorowania stanu sieci wodoci ągowej i wody ujmowanej na cele komunalne. W uj ęciu wieloletnim wyniki bada ń monitoringowych maj ą pokazywa ć, czy działania proekologiczne podejmowane na terenie gminy przynosz ą wymierne efekty.

3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Podmiotem, który zaopatruje gmin ę w wod ę oraz zajmuje si ę odprowadzeniem ścieków i eksploatacj ą oczyszczalni ścieków są Wodoci ągi Miejskie Bytów.

3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę

Na terenie gminy Bytów działa 8 wodoci ągów sieciowych oraz 1 indywidualne uj ęcie wody, w tym: - wodoci ąg Bytów – zaopatruje w wod ę miejscowo ści Bytów, Świ ątkowo, Grzmi ąca, Dąbie, Gostkowo, rzepnica, D ąbki, Chomice, Nieczulice (18 434 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 2 461 m 3), - wodoci ąg M ądrzechowo – ludno ść miejscowo ści M ądrzechowo (555 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 63,5 m 3), - wodoci ąg Mokrzy ń – miejscowo ść Mokrzy ń (160 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 26,4 m 3), - wodoci ąg Niezabyszewo – mieszka ńcy miejscowo ści Niezabyszewo (832 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 23 m 3),

34 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

- wodoci ąg Pomysk Wielki – miejscowo ści Pomysk Wielki, Pomysk Mały, Nowa Wie ś, Mi ędzygórze (735 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 141,72 m 3), - wodoci ąg Rekowo – miejscowo ści Rekowo, Płotowo, Płotówko, Brynki Rekowskie, Sierzno (807 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 82,2 m 3), - wodoci ąg Udropie – miejscowo ść Udropie (1 060 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 43 m 3), - wodoci ąg Z ąbinowice – mieszka ńcy miejscowo ści Z ąbinowice (411 mieszka ńców, średnia dobowa produkcja wody wynosi 33,5 m 3), - wodoci ąg Ubojni Drobiu w Pomysku Wielkim – uj ęcie zakładowe.

Łącznie wodoci ągi zaopatruj ą 22 994 osoby. Dobowa produkcja wody z ww. wodoci ągów wynosi ł ącznie 2 888,32 m 3 wody. Eksploatacja wodoci ągów w zakresie poboru ujmowanych wód w latach 2012-2015 przedstawiała si ę nast ępuj ąco - obserwuje si ę wzrost zu życia wody, tylko na cele komunalne. Zu życie wody na cele przemysłowe spada.

Tabela 13. Eksploatacja wodoci ągów w uj ęciu ogólnym Wyszczególnienie (dam 3) 2012 2013 2014 2015 zu życie wody ogółem 944,1 976,6 974,2 987,7 zu życie wody na potrzeby przemysłu 34 44 35 19 zu życie wody na potrzeby eksploatacji sieci 910,1 932,6 939,2 968,7 wodoci ągowej ilo ść wody dostarczona gospodarstwom 3 710,9 714,3 714,8 737,1 domowym (dam ) zu życie wody na 1 mieszka ńca ogółem (m 3) 37,9 39,2 39,2 39,3 zu życie wody na 1 mieszka ńca 3 28,5 28,7 28,7 29,3 w gospodarstwach domowych (m ) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

Woda na cele produkcyjne dostarczana jest z sieci wodoci ągowej do nast ępujących podmiotów gospodarczych: Odlewnia metali KADALT, Bagramat Sp. z o.o., Polmor Sp. z o.o., STOR Sp. z o.o., Cemarol S.A., Drutex S.A., Eco-Color Sp. z o.o., FCPK bytów Sp. z o.o., Energa Operator Sp. z o.o., Firma Kołaszewski, Firma Post ęp – KZ, Flis i S-ka Megafrucht, Polska Spółka Gazownictwa, PP-H-U Metals-Works, PP-H-U AG Metal, Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe MIRO, Przedsi ębiorstwo produkcji Materiałów Budowlanych Sp. z o. o., Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Mach - Bet, Przedsi ębiorstwo Prywatne Kopol, Spółdzielnia Inwalidów Metal, Subal S.C., Veolia Północ, Wireland Sp. z o.o., Zakład Produkcyjno-Handlowy JS, Firma Gabit.

3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa

Według danych przedsi ębiorstwa za rok 2015, na terenie gminy funkcjonowała sie ć wodoci ągowa długo ści 173,537 km. Do wodoci ągów prowadziło 2 690 przył ączy do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Co roku liczba ta zwi ększa si ę. Ogólnie stopie ń zwodoci ągowania wyniósł prawie 94,1 %.

35 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.5.2. Gospodarka ściekowa

Sie ć kanalizacji rozwijana jest w oparciu o zało żenia aglomeracji kanalizacyjnej. Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) przez aglomeracj ę rozumie si ę teren, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Tworzenie aglomeracji pomaga spełni ć zadania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregowa ć ich realizacj ę w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych wynikaj ących z przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Gmina Bytów obj ęta jest obszarem jednej aglomeracji kanalizacyjnej - Bytów. Aglomeracja Bytów została podj ęta uchwał ą nr 51/V/15 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 stycznia 2015 r. w sprawie likwidacji dotychczasowej aglomeracji Bytów i wyznaczenia aglomeracji Bytów. Wyznaczono aglomeracj ę Bytów o równowa żnej liczbie mieszka ńców (RLM) wynosz ącej 25 635, z oczyszczalni ą ścieków w Przyborzycach, której obszar obejmuje: Bytów (miasto) oraz miejscowo ści wiejskie: D ąbie, Gostkowo, Grzmi ąca, M ądrzechowo, Mokrzyn, Niezabyszewo, Płotowo, Płotówko (stanowi ąca cz ęść wsi Płotowo), Pomysk Mały, Pomysk Wielki, Półczynek (stanowi ącej przysiółek wsi Udorpie), Przyborzyce (stanowi ącej przysiółek wsi Świ ątkowo), Rekowo, Rzepnica, Sierzno, Udorpie i Ząbinowice. Obszar tej aglomeracji wł ączony został do rz ądowego programu maj ącego na celu zredukowanie ilo ści ścieków komunalnych odprowadzanych do środowiska, zgodnie z wymaganiami zało żonymi w trakcie akcesji do Unii Europejskiej (Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, zwany dalej KPO ŚK). System kanalizacji zbiorczej na terenie gminy wymaga dalszej rozbudowy zgodnie z wyznaczonym obszarem Aglomeracji, a tak że modernizacji (głównie dotyczy to rozdziału kanalizacji ogólnospławnej oraz budowy kanalizacji deszczowej w miejscach wymagaj ących tego typu infrastruktury) oraz rozbudowy na terenach nieuzbrojonych przewidzianych planami zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę mieszkaniow ą.

3.5.2.1. Oczyszczalnia ścieków

Wa żnym punktem zrzutu oczyszczonych ścieków dla gminy jest oczyszczalnia ścieków. Na terenie gminy działa oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w Przyborzycach. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości 3 400 m 3/d w rozumieniu przepustowo ści hydraulicznej, natomiast równowa żna liczba mieszka ńców (RLM) wynosi 26 520. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Bytowa – lewobrze żny dopływ rzeki Słupi. Przy utrzymuj ącej si ę na podobnym poziomie ilo ści ścieków oczyszczanych przez obiekt oczyszczalni ścieków, od lat obserwuje si ę zwi ększanie si ę ilo ści mieszka ńców podł ączonych do obiektu, co potwierdzaj ą dane zestawione w kolejnej tabeli.

36 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 14. Ilo ści odprowadzanych ścieków w latach 2012-2015 Wska źnik 2012 2013 2014 2015 ilo ść ścieków oczyszczonych 3 779,0 770,0 776,0 797,0 z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ogółem 22 782 22 835 22 925 23 181 w miastach 16 900 16 800 16 800 16 900 na wsi 5 882 6 035 6 125 6 281 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej

Według danych przedsi ębiorstwa za 2015 r. ł ączna długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosiła 153,3714 km, z czego sie ć sanitarna osi ągn ęła długo ść 108,8465 km. Cz ęś ciowo sie ć kanalizacyjna na terenie jednostki to rozdzielny system kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej. Do sieci podł ączonych było ł ącznie 2 684 odbiorców, czyli 22 192 mieszka ńców. Stopie ń skanalizowania gminy wyniósł ponad 88,1 %. Sieci ą kanalizacyjn ą w roku 2015 odprowadzono 584,8 dam 3 ścieków. Do sieci kanalizacyjnej podł ączone s ą nast ępuj ące podmioty gospodarcze: Odlewnia metali KADALT, Bagramet Sp. z o.o., Polmor Sp. z o.o., STOR Sp. z o.o., Cemarol S.A., Drutex S.A., Eco-Color Sp. z o.o., FCPK Bytów Sp. z o.o., Energa Operator Sp. z o.o., Firma Kołaszewski, Firma Post ęp – KZ, Flis i S-ka Megafrucht, Polska Spółka Gazownictwa, PP-H- U Metals-Works, PP-H-U AG Metal, Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe MIRO, Przedsi ębiorstwo Prywatne Kopol, Spółdzielnia Inwalidów Metal, Subal S.C., Veolia Północ, Wireland Sp. z o.o., Firma Gabit, Ubojnia drobiu Jarosław Megier.

3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych

Tylko cz ęś ciowo system kanalizacyjny gminy stanowi rozdzielcza sie ć kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Jest to pozytywny aspekt w oczyszczaniu wód opadowych i roztopowych z terenów gminy, które charakteryzuj ą si ę nagromadzeniem terenów zabudowanych, parkingów, terenów magazynowych i ró żnego rodzaju placów. Eliminacja zawiesin i substancji ropopochodnych odbywa si ę w trybie ustalania warunków przył ączenia do sieci dla poszczególnych dostawców wód opadowych. Uwzgl ędniaj ą one konieczno ść wykonania indywidualnych separatorów i osadników. Powy ższe działania zapewniaj ą dotrzymywanie standardów jako ści środowiska. Na pozostałym obszarze wody opadowe i roztopowe poprzez spływ powierzchniowy przenikaj ą bezpo średnio do gruntu, rowów przydro żnych lub melioracyjnych.

3.5.2.4. Ścieki przemysłowe

Substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego mog ą powstawa ć podczas prowadzenia przemysłowej działalno ści gospodarczej (w trakcie procesu technologicznego). Na terenie gminy przedsi ębiorcy wytwarzaj ący ścieki przemysłowe w wi ększo ści s ą obj ęci zbiorczym systemem odprowadzania ścieków. Na terenie gminy nie powstaj ą ścieki o charakterze przemysłowym.

37 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę zbiorniki bezodpływowe (szamba) oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na podstawie ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, konieczne jest wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Jeżeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalnię ścieków spełniaj ącą wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, to przył ączenie nieruchomo ści do nowo powstałej sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe. Pomimo wysokiego stopnia skanalizowania, na terenie gminy mieszka ńcy korzystaj ą równie ż ze zbiorników bezodpływowych w miejscach o trudnych warunkach terenowych lub nieobj ętych usieciowieniem, a tak że z przydomowych oczyszczalni ścieków. Według ewidencji jednostki z szamb korzystało 350 nieruchomo ści, a z przydomowych oczyszczalni ścieków 37 nieruchomo ści.

3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno-ściekowa.

Tabela 15. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony − wysoka sprawno ść oczyszczalni

trzne ścieków, ę − pojawiaj ące si ę incydentalnie bakterie − wzrost długo ści sieci wodoci ągowej, grupy coli w wodoci ągach, − rozwój sieci kanalizacyjnej w ramach − niewła ściwa eksploatacja obszaru aglomeracji kanalizacyjnej oraz przydomowych oczyszczalni ścieków rozbudowa sieci deszczowej, lub ich budowa w niekorzystnych − budowa oczyszczalni przyzagrodowych warunkach glebowo-wodnych. tam gdzie jest to ekonomicznie Czynnikiwewn uzasadnione. Szanse Zagro żenia − brak świadomo ści poszczególnych − mo żliwo ści pozyskania dofinansowania wła ścicieli nieruchomo ści skutkuj ący

trzne na realizacj ę inwestycji z zakresu niewła ściwym zagospodarowaniem ę budowy kanalizacji oraz wymiany powstałych nieczysto ści ciekłych,

Czynniki zbiorników bezodpływowych na − brak uzasadnienia ekonomicznego do zewn przydomowe oczyszczalnie. budowy sieci kanalizacyjnej na obszarach o małej g ęsto ści zaludnienia. Źródło: opracowanie własne

38 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu, wzrastaj ąca temperatura oraz zwi ększenie intensywno ści deszczy nawalnych b ędzie skutkowa ć konieczno ści ą dostosowania infrastruktury wodno- kanalizacyjnej w gminie. Wa żną rol ę odgrywa sprawno ść kanalizacji deszczowej w przypadku opadów nawalnych. Sie ć musi zosta ć przygotowana do odbioru gwałtownie przybieraj ącej ilo ści wody opadowej, aby nie doprowadza ć do lokalnych podtopie ń. Ponadto żywiołowa urbanizacja powoduje, że nowe osiedla powstaj ą bez wyposa żenia w sprawny system odwodnienia. Najgro źniejsza w skutkach jest ich lokalizacja na terenach bezodpływowych, przy braku systemu odwadniania.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Susze wi ążą si ę z długimi okresami bezopadowymi skutkuj ącymi zarówno spadkiem wilgotno ści gleby w wyniku intensywnego parowania, jak i obni żeniem si ę przepływów w rzekach i zwierciadła wód podziemnych. Z reguły ten drugi przypadek rzadko wpływa na trudno ści z zaopatrzeniem w wod ę do celów komunalnych, gdy ż uj ęcia wody s ą na ogół bezpieczne. Zwykle takie sytuacje skutkuj ą ograniczeniem zu życia wody dla celów komunalnych, jednak nie wpływaj ą na ograniczenie produkcji i działania kluczowych systemów. Spadek wilgotno ści gleby odbija si ę przede wszystkim na zieleni miejskiej i ogranicza mo żliwo ści łagodzenia wpływu wysokich temperatur. Ogólnie istniej ą dwie mo żliwo ści adaptacji do niedostatku wody – poprzez zmniejszenie zu życia wody lub zwi ększenie poda ży. Bior ąc pod uwag ę niewielkie zasoby wodne kraju, zwi ększenie poda ży wody na du żą skal ę jest niemo żliwe. W warunkach gminy sytuacj ę mo że poprawi ć zmniejszanie zu życia wody, m.in. poprzez zmniejszenie wodochłonno ści produkcji, wprowadzanie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących oszcz ędno ści wody a tak że uszczelnienie systemów wodoci ągowych w celu ograniczenia strat w sieci.

III – Działania edukacyjne Tematyka z zakresu gospodarki wodno - ściekowej to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych - deficyt wody; - rola infrastruktury wodno-ściekowej i nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi (gospodarka wodno – ściekowa, systemy odbioru i oczyszczania ścieków, przydomowe oczyszczalnie); - sposoby oszcz ędzania wody i dbało ść o jej jako ść .

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący zakład wodoci ągowo-kanalizacyjny oraz zakłady przemysłowe s ą zobowiązani do wykonania systematycznych bada ń jako ści wody i ścieków. Wyniki tych

39 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 bada ń przekazywane s ą nast ępnie wła ściwym organom, w tym wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI

Z uwagi na poło żenie gminy na obszarze wyst ępowania zlodowacenia bałtyckiego, a co za tym idzie działania na tym terenie wielu zjawisk i procesów geomorfologicznych, rze źba terenu jest bardzo urozmaicona. Przy powierzchni terenu dominuj ą osady plejstoce ńskie, b ędące wynikiem akumulacji czołowomorenowej głównej fazy stadiału pomorskiego. Obecno ść czoła lodowca na tym obszarze spowodowała powstanie wielu pagórków morenowych, które zbudowane s ą z glin zwałowych o ró żnej frakcji żwiru, piasku i kamieni. Na terenie gminy wyst ępuj ą równie ż utwory młodsze od plejstoce ńskich (helioce ńskie), le żą ce głównie w jej centralnej cz ęś ci. Największe skupiska tego typu utworów znajduj ą si ę w okolicach miejscowo ści Sierzno, Ugoszcz i Studzienice. W bezodpływowych nieckach śródmorenowych znajduj ą si ę torfy wysokie oraz przej ściowe oraz torfy niskie i osady jeziorne, głównie w pradolinie rzeki Bytowy (obecnie niewielki ciek wodny). Z uwagi na fakt, i ż gmina Bytów znajduje si ę na terenie wododziału, w bezodpływowych zagł ębieniach zlokalizowanych w strefie marginalnej obu zlewisk znajduj ą si ę liczne torfowiska oraz jeziora dystroficzne.

3.6.1. Zasoby geologiczne

Surowce mineralne wyst ępuj ące na terenie gminy to kruszywa naturalne i ilaste: głównie piaski, żwiry i iły. Lokalnie wyst ępuj ą równie ż surowce organiczne: kreda jeziorna i torfy. Jedynymi dwoma zło żami zagospodarowanymi na terenie gminy s ą zło ża Świ ątkowo – eksploatacja piasków poza piaskami szklarskimi oraz Grzmi ąca III – eksploatacja piasków budowlanych. Tereny, na których prowadzi si ę eksploatacj ę kopalin s ą jednak na bie żą co rekultywowane.

3.6.2. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby powierzchni ziemi.

Tabela 16. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi Mocne strony Słabe strony − wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego −

trzne zmiany w u żytkowaniu terenu na

ę odpowiednich zapisów dotycz ących przestrzeni wielolecia, ochrony powierzchni ziemi, − mo żliwo ść lokalnej - niekontrolowanej Czynniki − sukcesywna rekultywacja gruntów po eksploatacji surowców. wewn eksploatacji kopalin zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych.

40 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Szanse Zagro żenia trzne

ę − działania Pa ństwowego Instytutu − rozpocz ęcie eksploatacji torfów. Geologicznego oraz Urz ędu Górniczego. Czynniki zewn

Źródło: opracowanie własne

3.6.3. Zagadnienia horyzontalne – zasoby powierzchni ziemi

I – Adaptacja do zmian klimatu Z punktu widzenia interesów gminy gospodarka zasobami geologicznymi powinna zosta ć uj ęta w wieloletni plan słu żą cy prowadzeniu przemy ślanej, długookresowej polityki eksploatacji zasobów kopalin i efektywnego wykorzystania środowiska geologicznego. Kluczowe znaczenie ma kontynuowanie rozpoznania wyst ępowania surowców energetycznych i stworzenie mo żliwo ści ich eksploatacji na terenie gminy oraz wskazanie złó ż strategicznych. Pozwoli to zapewni ć im ochron ę przed działaniami, które mogłyby uniemo żliwi ć ich wydobycie, a tak że pozwoli rozwa żyć przeznaczenie tego terenu wył ącznie na cele zwi ązane z jego rozpoznawaniem i eksploatacj ą. Ochron ą tak ą nale ży obejmowa ć tak że te zło ża, których eksploatacja jest w chwili obecnej nie ekonomiczna lub grozi znacznymi kosztami środowiskowymi, gdy ż nale ży zało żyć, że wraz z rozwojem technologii ich eksploatacja stanie si ę opłacalna i nieszkodliwa dla środowiska. Podstawowym mechanizmem w tym zakresie jest uwzgl ędnienie w dokumentach planistycznych (m.in. w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) informacji o udokumentowanych zło żach kopalin. Udokumentowane zło ża o charakterze strategicznym powinny zosta ć obj ęte szczególn ą ochron ą przed zabudow ą infrastrukturaln ą, która uniemo żliwi korzystanie z ich zasobów w przyszło ści.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Zagospodarowanie terenu na cele budowlane lub zamierzone przeznaczanie terenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na takie cele jest najpowa żniejszym ograniczeniem dost ępu do złó ż, wykluczaj ącym nieraz mo żliwo ść ich wykorzystania. Zagro żeniem jest tak że planowanie inwestycji, zwłaszcza o znaczeniu ponadlokalnym, które nie uwzgl ędnia faktu wyst ępowania złó ż.

III – Działania edukacyjne Silna opozycja przeciw zagospodarowaniu złó ż wyst ępuj ąca cz ęsto tak że na szczeblu samorz ądowych władz lokalnych, nie zawsze jest w sposób racjonalny uzasadniona. Istotn ą rol ę odgrywa niska świadomo ść mieszka ńców nierozumiej ących potrzeby eksploatacji złó ż jako źródła podstawowych surowców mineralnych koniecznych do prowadzenia działalno ści gospodarczej. Brak podstawowej wiedzy o roli gospodarczej

41 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 surowców mineralnych i rzeczywistym oddziaływaniu ich eksploatacji na środowisko jest źródłem cz ęsto irracjonalnych obaw i negatywnych postaw wobec prób podejmowania działalno ści górniczej. Niezb ędne jest kształtowanie opinii publicznej poprzez podj ęcie działa ń polegających na wła ściwym przedstawianiu problematyki surowcowej.

IV – Monitoring środowiska Podejmuj ący eksploatacj ę złó ż kopaliny lub prowadz ący t ę eksploatacj ę jest obowi ązany podejmowa ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do wła ściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Bie żą cą prac ę zakładów górniczych monitoruje Okr ęgowy Urz ąd Górniczy.

3.7. GLEBY

Gmina Bytów charakteryzuj ą si ę do ść du żym zró żnicowaniem warunków glebowych, co jest wynikiem urozmaiconej geomorfologii terenu. Obszar poło żony na południe od miasta jest rejonem koncentracji niewielkich powierzchniowo torfowisk wysokich. Najwi ększy obszar w gminie zajmuj ą jednak gleby bielicowe na piaskach gliniastych z niewielk ą koncentracj ą gleb brunatnych i torfowych. W gminie przewa żaj ą gleby średnich klas bonitacyjnych, klas III do V. Stan gleb gminy Bytów ocenia si ę jako dobry, cho ć brak jest cz ęsto kontroli nawo żenia i stosowania środków ochrony ro ślin. Najmniejsz ą odporno ść na chemiczne zanieczyszczenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne. Podstawowym źródłem przekształce ń gleb jest działalno ść człowieka zwi ązana z rozbudow ą zabudowy na cele mieszkalnictwa oraz działalno ści gospodarczej. Powoduje to zmian ę struktury gleb. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń, w tym ropopochodnych bezpo średnio do gleby, a dalej do wód podziemnych i powierzchniowych. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb jest tak że rolnicze użytkowanie, w tym na terenach ogrodów działkowych. Mo że ona powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym powodowa ć powstawanie braków w zawarto ści składników przyswajalnych (dost ępnych dla ro ślin) w glebie. Natomiast przedostawanie si ę fosforu i azotu do wód powierzchniowych może powodowa ć ich eutrofizacj ę. Rolnictwo sprzyja powstawaniu licznych ferm zwierz ęcych. Fermy tuczu trzody chlewnej stosuj ące bez ściółkow ą metod ę hodowli s ą szczególnym zagro żeniem dla środowiska gruntowo-wodnego. Intensywny rozwój du żych ferm tuczu wi ąż e si ę z zaj ęciem du żych powierzchni gruntu pod uprawy rolne wspomagan ą intensywnym nawo żeniem gnojowic ą. Niewła ściwe stosowanie gnojowicy przyczynia si ę do nadmiaru azotu w glebie, okresowego zasolenia oraz do pogorszenia warunków tlenowych. Ubocznym skutkiem jest tak że zagro żenie sanitarne. Ostatnie badania jako ści gleb na terenie gminy były prowadzone w latach 2012 i 2013 oraz w roku 2015. Zbadano odczyn gleb u żytkowanych rolniczo oraz potrzeb ę ich wapnowania. Zgodnie z badaniami jako ści gleb przeprowadzonymi w tych latach przebadano łącznie 1 321,2 ha (pobrano 125 próbek).

42 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Wykazano, i ż 44 % gleb ma odczyn kwa śny, 29 % bardzo kwa śny, a tylko 7 % oboj ętny. Potrzeby przeprowadzenia procesu wapnowania w około 30 % są konieczne oraz w 23 % potrzebne. Proces wapnowania jest zb ędny w przypadku około 21 % gleb.

Wykres 4. Odczyn gleb (% wszystkich próbek) Wykres 5. Potrzeby wapnowania źródło: OSChR Gda ńsk (% wszystkich próbek) źródło: OSChR Gda ńsk

Wykres 6. Zawarto ść zwi ązków mineralnych w glebach (% wszystkich próbek) źródło: OSChR Gda ńsk

3.7.1. Analiza SWOT – gleby

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gleby.

Tabela 17. Analiza SWOT – gleby Mocne strony Słabe strony − wprowadzenie w dokumentach trzne − brak bada ń w ramach pa ństwowego ę strategicznych zapisów monitoringu środowiska, zapobiegaj ących zanieczyszczeniu Czynniki − niskie klasy bonitacyjne gleb.

wewn gleb.

43 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Szanse Zagro żenia − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia − coraz bardziej restrykcyjne normy zjawiska suszy, trzne

ę środowiskowe dla zakładów − nieregularno ść opadów i przedsi ębiorców zapobiegaj ące atmosferycznych, Czynniki

zewn ska żeniu gleb. − nadmierne i niekontrolowane stosowanie nawozów rolniczych. Źródło: opracowanie własne

3.7.2. Zagadnienia horyzontalne – gleby

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu wpływaj ą na rolnictwo w sposób bezpośredni i po średni. Wpływ bezpo średni wyra ża si ę przez zmian ę warunków atmosferycznych dla produktywno ści upraw, mi ędzy innymi przez zmian ę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, cz ęsto ści i intensywno ści zjawisk ekstremalnych. Ze zmian ą klimatu zmieniaj ą si ę równie ż czynniki po średnio decyduj ące o plonowaniu ro ślin, takie jak wymagania ro ślin dotycz ące uprawy i nawo żenia, wyst ępowanie i nasilenie chorób i szkodników ro ślin uprawnych. Równie ż zmienia si ę oddziaływanie rolnictwa na środowisko (np. czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Na zmian ę produktywno ści upraw ma równie ż wpływ wzrost koncentracji dwutlenku w ęgla w atmosferze oraz ozonu w dolnej warstwie atmosfery.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Na stan gleb wpływaj ą głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: - nadmierne nawo żenie, które mo że prowadzi ć do zatrucia metalami ci ęż kimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach; - działalno ść zakładów produkcyjno-usługowych i przemysłowych, w wyniku której do gleb mog ą przedostawa ć si ę szkodliwe substancje; - komunikacja i transport samochodowy, przyczyniaj ący si ę do zanieczyszczenia gleb poło żonych w bezpo średnim s ąsiedztwie intensywnie u żytkowanych szlaków komunikacyjnych; - składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba, - wyst ępowanie ruchów masowych powierzchni ziemi.

III – Działania edukacyjne W ramach ochrony gleb najwa żniejszymi działania edukacyjnymi powinny by ć szkolenia o środka doradztwa rolniczego. Prowadzone szkolenia w zakresie m.in.:

44 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 programów rolno-środowiskowych dla rolnictwa, stosowania środków ochrony ro ślin przy użyciu opryskiwaczy, nawo żenia i ochrony chemicznej zbó ż, rolnictwa ekologicznego, stosowania alternatywnych źródeł energii, itp. powinny wymiernie przyczynia ć si ę do ochrony zasobów gleb.

IV - Monitoring środowiska W ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska prowadzony jest monitoring chemizmu gleb ornych. Monitoring gleb obejmuje badanie zmian jako ści gleb u żytkowanych rolniczo (m.in. zawarto ści WWA, metali ci ęż kich, siarczanów), zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza na wniosek przeprowadza systematycznie badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawarto ści w makroelementy: fosfor, potas i magnez.

3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi

Od 1 lipca 2013 r. na terenie gminy Bytów funkcjonuje nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Odbiorem i transportem odpadów od wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą i nie zamieszkuj ą mieszka ńcy poło żonych na terenie gminy Bytów zajmuje si ę podmiot wyłoniony w drodze publicznego przetargu nieograniczonego. Jak wynika z danych przekazanych przez regionaln ą instalacj ę przetwarzania odpadów komunalnych w Sierznie, w roku 2015 z terenu gminy Bytów odebrano nast ępuj ące ilo ści odpadów komunalnych (ł ącznie – 6 589,160 Mg): - 15 01 01 - opakowania z papieru i tektury - 192,62 Mg, - 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych - 424,77 Mg, - 15 01 07 - opakowania ze szkła - 322,08 Mg, - 16 01 03 - zu żyte opony - 23,78 Mg, - 16 02 14 - zu żyte urz ądzenia inne ni ż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 - 0,5 Mg, - 16 02 16 - elementy usuni ęte z zu żytych urz ądze ń inne ni ż wymienione w 16 02 15 - 0,15 Mg, - 17 09 04 - zmieszane odpady z budowy, remontów i demonta żu inne ni ż wymienione w 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 – 10,10 Mg, - 20 01 36 - zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 – 6,80 Mg, - 20 01 99 - inne niewymienione frakcje zbierane w sposób selektywny - 432,32 Mg, - 20 02 01 - odpady ulegaj ące biodegradacji – 8,24 Mg, - 20 03 01 - niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – 5 152,68 Mg, - 20 03 07 - odpady wielkogabarytowe – 14,04 Mg, - 20 03 99 - odpady komunalne niewymienione w innych podgrupach – 1,08 Mg.

Z terenów miejskich odebrano od mieszka ńców 3 535,80 Mg odpadów komunalnych, natomiast z obszarów wiejskich – 1 623,6 Mg.

45 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Na terenie gminy funkcjonuje jeden punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych co znacznie ułatwia odbiór odpadów tzw. problemowych. W roku 2015 w PSZOK zebrano ł ącznie 228,8 Mg odpadów komunalnych. Realizowany w gminie system odbioru odpadów prowadzi do osi ągni ęcia przez jednostk ę poziomów recyklingu i odzysku odpadów, jakie zostały okre ślone ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porządku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250 ze zm.). Dopuszczalny poziom masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. nie mógł przekroczy ć 50 %, gmina Bytów przekazała tylko 2,6 % masy tych odpadów. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych, gminy w 2015 r. odno śnie odpadów innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych, powinny osi ągn ąć poziom w wysoko ści nie mniejszej ni ż 40 %. Gmina Bytów osi ągn ęła ten poziom w wysoko ści 75,4 %. Odno śnie odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła Gmina Bytów osi ągn ęła poziom recyklingu w wysoko ści 51,7 %. Natomiast zgodnie z ww. rozporz ądzeniem gminy w 2015 r. powinny osi ągn ąć poziom w wysoko ści 16 %. Wobec tego mo żna stwierdzi ć, i ż gmina Bytów posiada bardzo dobrze rozwini ęty system selektywnej zbiórki odpadów, a dalsze pozytywne wyniki tej zbiorki mo żna pogł ębia ć za pomoc ą akcji ekologicznych zwi ększaj ących świadomo ść ekologiczna mieszka ńców.

Ponadto gmina Bytów zajmuje si ę organizacj ą dotacji dla mieszka ńców w zakresie demonta żu i unieszkodliwienia wyrobów zawieraj ących azbest. Zakaz stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz konieczno ść unieszkodliwienia tych wyrobów powoduje, że co roku powstaj ą tego typu odpady. Kolejna tabela pokazuje ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w gminie, które jeszcze musz ą zosta ć zdemontowane.

Tabela 18. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Wyroby pozostałe do Wyroby zinwentaryzowane (kg) Wyroby unieszkodliwione (kg) unieszkodliwienia (kg) Jednostka os. os. os. os. os. razem os. prawne razem razem fizyczne fizyczne prawne fizyczne prawne województwo 186 134 333 150 338 044 35 796 289 16 466 915 12 576 000 3 890 915 169 667 418 137 762 044 31 905 374 gmina Bytów 311 630 307 560 4 070 14 476 12 441 2 035 297 154 295 119 2 035 % wyrobów w gminie na 0,17 0,20 0,01 0,09 0,10 0,05 0,18 0,21 0,01 tle województwa Źródło: serwis www.bazaazbestowa.gov.pl, stan na grudzie ń 2016 r.

3.8.1.1. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami

Regionem gospodarki odpadami komunalnymi jest okre ślony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami, obszar licz ący co najmniej 150 000 mieszka ńców. Regionaln ą instalacj ą do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) – jest zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 000 mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki lub technologii oraz zapewniaj ący termiczne przekształcanie odpadów lub:

46 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

a) mechaniczno - biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku, b) przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, c) składowanie odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych.

Gmina Bytów nale ży administracyjnie do Zachodniego Regionu gospodarki odpadami. Według ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach wszystkie odebrane z terenu jednostki zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania maj ą by ć zagospodarowywane w RIPOK-ach wyznaczonych dla regionu, w którym znajduje si ę dana jednostka. Region Zachodni liczy blisko 270 tys. mieszka ńców, z terenu 21 gmin powiatów bytowskiego, słupskiego, ko ścierskiego i kartuskiego. Na terenie Regionu Zachodniego funkcjonuj ą dwie du że regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK Bierkowo oraz RIPOK Sierzno), które zapewniaj ą mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów komunalnych, zagospodarowanie odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz składowanie pozostało ści po mechaniczno-biologicznym przetwarzaniu oraz sortowaniu odpadów komunalnych. Ponadto, w regionie wyznaczono dodatkowy RIPOK w zakresie zagospodarowania odpadów zielonych i innych odpady ulegaj ące biodegradacji, jest to RIPOK Wodoci ągi Słupsk. W Regionie Zachodnim nie funkcjonuj ą instalacje zastępcze do obsługi regionu, gdy ż moce przerobowe funkcjonuj ących RIPOK s ą wystarczaj ące do przyj ęcia i przetworzenia wytwarzanych na terenie tego regionu zmieszanych odpadów komunalnych oraz selektywnie zbieranych odpadów komunalnych. W powiecie bytowskim, w miejscowo ści Gatka, funkcjonuje jeszcze jedno składowisko odpadów komunalnych, jednak nie posiada ono statusu instalacji zast ępczej. Na składowisko to nie mog ą by ć przekazywane odebrane od wła ścicieli nieruchomo ści zmieszane odpady komunalne oraz odpady zielone, gdyż odpady te musz ą zosta ć zagospodarowane w RIPOK. Zakład Zagospodarowania Odpadów w Sierznie dysponuje moc ą przerobow ą na poziomie 40 000 Mg rocznie w systemie dwuzmianowym. Na przestrzeni ostatnich lat ZZO Sierzno Sp. z o. o. prowadzi nieustanne modernizacje, w tym rozbudowy maj ące na celu zwi ększenie odzysku materiałów surowcowych. Przedmiotem przedsi ęwzi ęć w najbli ższym czasie b ędą działania polegaj ące na rozbudowie i modernizacji ZZO w Sierznie, poprzez rozbudow ę instalacji do biologicznego przetwarzania odpadów biodegradowalnych. Celem przedsi ęwzi ęcia jest dostosowanie ZZO do istniej ących przepisów prawa. Ze wzgl ędu na zmian ę przepisów prawa, które nast ąpiły po rozbudowie zakładu oraz z powodu wi ększego strumienia odpadów wymagaj ących przetworzenia, konieczna jest rozbudowa instalacji stabilizacji z przepustowo ści ok. 10 tys. Mg/rok do przepustowo ści ok. 13 tys. Mg/rok (3

47 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025 nowe moduły i jeden niewyposa żony technologicznie, stanowi ący rezerw ę) oraz modernizacja linii technologicznej sortowni odpadów. Niezb ędna jest równie ż rozbudowa placu dojrzewania dla stabilizatu i kompostowania odpadów zielonych. Wprowadzenie regionów gospodarki odpadami spowodowało zwi ększony strumie ń odpadów ulegaj ących biodegradacji trafiaj ący do RIPOK-u Sierzno. Ponadto istnieje potrzeba budowy placów i wiat. Realizacja zadania pozwoli na przygotowanie lepszej jako ści frakcji 0-80 przeznaczonej do kompostowania, jak równie ż zwi ększy odzysk surowców wtórnych oraz pozwoli uzyska ć wi ększy poziom recyklingu. ZZO składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci technologicznych: a) Sortownia odpadów: - Przepustowo ść sortowni wynosi 20 000 Mg zmieszanych odpadów komunalnych w cyklu pracy jednozmianowym (40 000 Mg/ rok przy dwóch zmianach), - Dostarczone na płyt ę wyładowcz ą odpady za pomoc ą ładowarki podawane s ą do przeno śników kanałowych załadowczych. Dalej odpady trafiają do kabin preselekcji, gdzie oddzielone zostaj ą odpady nie nadaj ące si ę do dalszego przetworzenia w sortowni (np. odpady gabarytowe, opakowania szklane, kartony lub worki z surowcami wtórnymi, odpady problemowe i niebezpieczne). Z kabin preselekcji odpady s ą kierowane do rozdziału granulometrycznego na sito bębnowe. - Odpady zostaj ą rozdzielone na nast ępuj ące frakcje (z mo żliwo ści ą regulacji frakcji o ± 20 %): • frakcja 0 – 80 mm - kierowana do kontenerów lub wydzielonego boksu na separacj ę metali żelaznych i dalej do stabilizacji tlenowej w procesie biologicznym statycznym; • frakcja 80 – 300 mm - kierowana przeno śnikiem na pole działania separatora metali żelaznych celem ich uchwycenia i wydzielenia do innego pojemnika. Nast ępnie odpady trafiaj ą w obszar pierwszego separatora optycznego wydzielaj ącego pozytywnie zdefiniowane frakcje. Pozytywnie wydzielona frakcja zostaj ą przekazana do kabiny sortowniczej w celu rozdziału i doczyszczenia manualnego. Poprzez przeno śnik sortowniczy zlokalizowany w kabinie sortowniczej kierowane s ą do boksów pod kabin ą sortownicz ą nast ępuj ące frakcje odpadów: PE, folia transparentna, folia mix, zanieczyszczenia. Pozostało ść po separacji optycznej poddane s ą działaniu separatora optycznego numer 2, który wydziela pozytywnie zdefiniowany rodzaj materiału np. papier. Frakcje te s ą podawane na przeno śnik sortowniczy w kabinie sortowniczej, a nast ępnie do boksów pod kabin ą sortownicz ą. Kierowane s ą następnie frakcje rozdzielane manualnie w kabinie: np. karton, papier mix. Pozostała frakcja (wydzielona negatywnie) poprzez układ przeno śników podaj ących przekazywana jest na przeno śnik sortowniczy. Pozostało ści po separatorze optycznym numer 2 dostarczone poprzez przeno śnik sortowniczy do odpowiedniej ilo ści boksów umieszczonych pod kabin ą sortownicz ą, celem zgromadzenia nast ępuj ących frakcji materiałowych wydzielanych manualnie w kabinie sortowniczej: PET biały, Pet mix, zanieczyszczenia. • frakcja powy żej 300 mm - kierowana do kabiny sortowniczej z odpowiedni ą ilo ści ą boksów – zapewniaj ącym wydzielenie manualne nast ępuj ących

48 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

frakcji: karton, papier, folia transparentna, folia mix, zanieczyszczenia/balast. Odpady wydzielone w całej instalacji oraz w kabinach sortowniczych s ą przepychane wózkiem widłowym z lemieszem na przeno śnik kanałowy podaj ący je dalej do prasy. b) Kompostownia: - Łączna przepustowo ść kompostowni, to ok. 10 000 Mg/rok, - Instalacja do kompostowania składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci: • bioreaktorów o konstrukcji żelbetowej odpornej na działanie agresywnego środowiska panuj ącego wewn ątrz bioreaktorów, • systemu napowietrzania, składaj ącego si ę z wentylatorów oraz kanałów napowietrzania zapewniaj ących odpowiednie napowietrzenie kompostowanych odpadów, • systemu sterowania i monitoringu, który kontroluje oraz dokumentuje parametry procesu kompostowania, • zabezpieczenia przed opadami atmosferycznymi oraz odorami, • systemu zraszania zlokalizowanego wewn ątrz bioreaktorów, oddzielnie dla ka żdej komory. - Minimalny czas kompostowania intensywnego to 3 tygodnie w zamkni ętym systemie. W przypadku mniejszej ilo ści odpadów kierowanych na instalacje umo żliwia ona przetrzymanie odpadów przez okres min. 4 tygodni. Czas kompostowania po całkowitym wypełnieniu danego bioreaktora wynosi odpowiednio min. 2 lub 3 tygodnie. Napowietrzanie kompostowanego materiału przebiega w systemie tłocz ącym. W ka żdym module-tunelu kompostuj ącym wbudowane s ą po 4 kanały napowietrzaj ące. Kanały wyposa żono w przewody wentylacyjne. Poprzez ci ągłe dostosowanie strumienia powietrza zostaje zapewniona odpowiednia ilo ść tlenu w kompostowanym materiale. Odcieki s ą odprowadzane kanałem poza obr ęb modułu do zbiornika na odcieki. Oczyszczanie powietrza zachodzi poprzez zastosowanie specjalnej membrany przepuszczalnej. Membrana skutecznie ogranicza emisj ę odorów. Proces załadunku i rozładunku odpadów z modułów kompostowni musi by ć przeprowadzony sprawnie by nie dopuszcza ć do zbyt długiego otwierania dachu i bramy wjazdowej i tym samym emisji odorów. c) Plac demontażu i rozdrabniania odpadów wielkogabarytowych: - Do gromadzenia odpadów wielkogabarytowych wykonano obiekt o powierzchni użytkowej placu - 477 m 2. Moc przerobowa placu wynosi 5 500 Mg/rok. d) Plac magazynowania i kruszenia odpadów budowlanych: - Do gromadzenia odpadów budowlanych wykonano obiekt żelbetowy o powierzchni 526 m 2. Moc przerobowa placu wynosi 6 500 Mg/rok. e) Magazyn odpadów niebezpiecznych: - Magazyn przeznaczono do czasowego gromadzenia odpadów niebezpiecznych zgromadzonych w ramach zbiórki selektywnej, wydzielonych z sortowni oraz dostarczonych przez podmioty gospodarcze i osoby fizyczne. f) Magazyn zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego: - To cz ęść budynku istniej ącej sortowni w ramach modernizacji przystosowano do gromadzenia i demonta żu odpadów elektrycznych i elektronicznych.

49 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Powierzchnia tej cz ęś ci wynosi ok. 100 m 2. Sprz ęt jest zbierany przez organizacje odzysku, niemniej cz ęść sprz ętu trafia do systemu ze zbierania odpadów komunalnych. g) Punkt zbierania odpadów od osób indywidualnych: - Punkt zbierania odpadów od osób indywidualnych zlokalizowano w miejscu istniej ących boksów do gromadzenia odpadów „surowcowych”. Jest to obiekt murowany, w którym ustawionych jest 3-5 kontenerów do gromadzenia odpadów. h) Kwatera składowa (opis w tabeli poni żej).

Tabela 19. Charakterystyka techniczno – eksploatacyjna instalacji Powierzchnia składowania ze skarpami obwałowania (w obrysie 3,25 ha zewn ętrznym) 250 000 Mg Pojemno ść całkowita 3 (przy współczynniku zag ęszczenia odpadów 0,51 Mg/m ) Docelowa wysoko ść składowania 183 m. n.p.m. odpadów na kwaterze składowej Kwatera składowa jest cz ęś ciowo uszczelniona warstw ą gliny zwałowej o grubo ści 0,5 m i foli ą o grubo ści 0,5 mm, Uszczelnienie dna składowiska a w cz ęś ci jedynie foli ą – ustalenia na podstawie projektu budowlanego Na dnie kwatery jest uło żony ci ąg drenarski do zbierania odcieków o średnicy 100 mm. Odcieki są gromadzone w zbiorniku ziemnym żelbetonowym pojemno ści 300 m 3 Zbieranie i odprowadzanie odcieków zaopatrzonym w mieszadło, studni ę i pompowni ę odcieków zawracanych na kwater ę, nadmiar jest odpompowywany poprzez punkt czerpania ścieków do wozów asenizacyjnych i wywo żony do oczyszczalni ścieków. Kwatera składowa jest wyposa żona w studnie odgazowuj ące w ilo ści 8 sztuk poł ączonych w pochodni ę biogazow ą pasywn ą typu Geoflare. Instalacja nie posiada systemu do Instalacja uj ęcia biogazu energetycznego wykorzystania biogazu, z uwagi na niskie st ęż enie metanu w biogazie. Źródło: Zakład Zagospodarowania Odpadów w Sierznie

Odbiorcy odpadów selektywnych z Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Sierznie są nast ępuj ące podmioty: - Hermes Recycling Sp. z o.o. siedzib ą w Białymstoku, - Alba Trading Cee Sp. z o.o., - Conkret Z. R. Trejderowscy Sp. J., - Cs Recykling Sp. z o.o., - Eko - Klan Sp. z o.o., - Elana Pet Sp. z o.o. - Elcen Sp. z o.o., - Firma Handlowo-Usługowa Atus Leszek Barna ś, - Kar-Sur, - Krajowa Izba Gospodarcza Przemysłu Spo żywczego i Opakowa ń, - Krynicki Recykling S. A., - Metzłom Lig ęza Sp. J., - Polmak Recykling A. Podlecka, T. Lenkiewicz S.C.,

50 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

- Prt Radomsko Sp. z o.o., - Przedsi ębiorstwo Produkcyjno Handlowe Bomax, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Eko Wtór Izabela Ku żniarska, - Remondis Electrorecycling Sp. z o.o., - Result Sp. z o.o., - Rhenus Recycling Polska Sp. z o.o., - Skup Metali Nie żelaznych Jan Miotke, - Stena Recycling Sp. z o.o., - Świecie Recykling Sp. z o.o., - Zakład Usługowo Handlowy Lobo Grzegorz Paszkiewicz.

3.8.2. System gospodarki odpadami gospodarczymi

Uzupełnieniem systemu odbioru i wła ściwego zagospodarowania odpadów, jest gospodarka wytworzonymi odpadami innymi ni ż komunalne. Zgodnie z danymi przekazanymi przez Marszałka Województwa w roku 2015 podmioty działaj ące na terenie gminy zebrały ł ącznie 5 415,749 Mg odpadów innych ni ż komunalne. Wytworzono natomiast 30 433,2444 Mg odpadów. W roku 2015 poddano odzyskowi 33 395,5 Mg odpadów, a unieszkodliwiono 8 095,502 Mg odpadów. Najwa żniejsze podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie gospodarowania odpadami na terenie gminy to: 5 - Spółdzielnia Inwalidów METAL Zakład Pracy Chronionej, ul. Wybickiego 5, Bytów, - SPOŁEM PSS, ul. Wojska Polskiego 11-13, Bytów, - OTiK Sp. z o.o., ul. Józefa Wybickiego 2, Bytów, - Przedsi ębiorstwo Produkcyjne i Handlowo-Usługowe DABEW Jerzy Koska, Świ ątkowo 23, Bytów, - Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. Ugoszcz, - NAFTOSERWIS Sp. z o.o., Ugoszcz 1, - Kaufland Polska Markety Sp. z o.o. Sp.k. - Market Bytów, ul. J. Wybickiego 15, Bytów, - Energa-Operator SA i Energa - Operator Logistyka Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 9, Bytów, - Dan Car Daniel Żyźniewski, ul. Przemysłowa 40, Bytów, - Serwis Opon i Akumulatorów DUDEK Daniel Dudek, ul. Szarych Szeregów 14, Bytów, - TERMOHAUS Krystyna Mohr, ul. Zofii Nałkowskiej 4, Bytów, - Zakład Zagospodarowania Odpadów Sierzno Spółka z o.o., Sierzno, 77-131 Rekowo, - WB TANK Sp. z o.o., Udorpie 93, - Przedsi ębiorstwo Handlowo-Marketingowe "CHEMAT" Izabela Richter, ul. Gda ńska 16A, Bytów, - BYFAL Sp. z o.o., ul. Niezabyszewo 116c, Bytów, - VEOLIA Północ Spółka z o.o., Ciepłownia w Bytowie, ul. Przemysłowa 5, Bytów, - Firma Kołaszewski, ul. L ęborska 22, Bytów,

5 dane Urz ędu Marszałkowskiego z Wojewódzkiego Systemu odpadowego – na podstawie sprawozda ń z gospodarowania odpadami składanych przez przedsi ębiorców

51 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

- Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Hurtowe Metals Works, ul. Miastecka 12, Bytów, - Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe AG-METAL, ul. Ceynowy 17, Bytów, - Przedsi ębiorstwo Produkcji Materiałów Budowlanych Spółka z o.o., ul. Miastecka 12, Bytów, - FCPK-BYTÓW Sp. z o.o., ul. L ęborska 26, Bytów, - PPUH KU - TRE TARTAK Spółka Cywilna, Przyborzyce 1, - Odlewnia Metali KADALT Kazimierz Kobus, ul. Przemysłowa 10, Bytów, - Wodoci ągi Miejskie Bytów Spółka z o.o., ul. A. Mickiewicza 1, Bytów, - Gospodarstwo Rybackie Bytów Spółka z o.o., ul. Wolno ści 10, Bytów, - MARDO Mariusz Żynda, ul. Generała Józefa Wybickiego 6, Bytów, - Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe JUNIOR Export-Imporet Spółka z o.o., ul. Bauera 11, Bytów, - Jerzy Żynda Produkcja Grzybów i Skup Runa Le śnego, Udorpie 64c, , - Przedsi ębiorstwo B-P-U-H Roman Jereczek, Z ąbinowice 21, - Przedsi ębiorstwo Produkcyjne, Handlowe i Usługowe B.K, Świ ątkowo 24, Bytów, - KARTEL-Beata Prinz, ul. Zakładowa 6, Bytów, - Marek Kniter - Firma Kniter, ul. 11 listopada 4, Bytów, - RUDNIK Artur Rudnik, ul. Pochyła 8, Bytów, - BAGRAMET Sp. z o.o., ul. Przemysłowa 2D, Bytów, - SKUP ZŁOMU Filip Jolanta Kiedrowicz, ul. Cicha 30, Bytów, - OPTIMUM Anna Słotnicka-Pluci ńska Wojciech Pluci ński Sp. J. Filia Bytów, ul. Ks. B.Sychty 3, Bytów, - Spółdzielnia Inwalidów METAL Zakład Pracy Chronionej, ul. Wybickiego 5, Bytów, - Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe K.M.M. Maria Stypi ńska, ul. Wybickiego 1, Bytów, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe KIEDROSTAL, ul. Cicha 30, Bytów, - Gospodarstwo Rybackie A.M.S. Iwanowscy, Półczynek 1, - Wyl ęgarnia Ryb D ĄBIE Krzysztof Grecki i Jacek Juchniewicz, D ąbie 50, - Ubojnia Drobiu Pomysk Wielki Jarosław Megier, Pomysk Wielki 44D, Bytów, - Ferma Drobiu Jarosław i Adriana Megier, Pomysk Wielki, ul. Pomysk Wielki, Bytów, - jednostki opieki medycznej, przychodnie, gabinety weterynaryjne. - Przedsi ębiorstwo B-P-U-H Roman Jereczek, Z ąbinowice 21.

3.8.3. Składowisko odpadów

Na terenie gminy Bytów funkcjonuje jedno czynne składowisko odpadów. Składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane jest na działkach nr 283, 284 i 223/7 w obr ębie Sierzno. Obiekt jest poło żony w odległo ści około 8 km od centrum Bytowa oraz około 1 km od wsi Sierzno, w południowej cz ęś ci gminy Bytów. Od strony południowej i północno – wschodniej bezpośrednim otoczeniem obiektu s ą grunty rolne. Z południowo – wschodniej strony do terenu składowiska przylega do drogi nr 212 Bytów – Chojnice, natomiast s ąsiedztwem od północno – wschodniej strony jest niewielki kompleks le śny, który stanowi naturaln ą barier ę oddzielaj ącą składowisko od wsi

52 Program ochrony środowiska dla Gminy Bytów Green Key na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2025

Sierzno. Składowisko zostało usytuowane w naturalnym zagł ębieniu terenu. W jego najbli ższej okolicy (500 m) brak jest jakiejkolwiek zabudowy. Teren składowiska poło żony jest na wysoczy źnie morenowej pojezierza bytowskiego, le żą cego na garbie pojeziernym, pomi ędzy dwiema rozległymi równinami – denno - morenow ą Równin ą Polanowsk ą od północy i sandrow ą Równin ą Charzykowsk ą od południa. Obszar ten posiada zró żnicowan ą rze źbę terenu, jest to rezultatem wielu zjawisk i procesów geomorfologicznych, które miały miejsce podczas ostatniego zlodowacenia. Teren jest usiany pagórkami czołowo – morenowymi oraz bezodpływowymi zagł ębieniami. Obszar obecnego składowiska stanowił dawniej naturalne zagł ębienie terenu, otoczone z trzech stron znacznymi wyniesieniami, gdzie deniwelacje dochodz ą do 21 m. Najbardziej wyniesiona jest cz ęść zachodnia i północno – zachodnia, gdzie rz ędne terenu dochodz ą do 180 m n.p.m. Znajduje si ę tam lokalne wyniesienie osi ągaj ące 184,00 m n.p.m. Z tego miejsca teren opada w kierunku północnym, zachodnim i południowym do rz ędnej 173,00 m n.p.m. Centralne zagł ębienie terenu, gdzie zlokalizowana jest czasza składowiska, poło żone jest na rz ędnej około 167,00 m n.p.m. z tego zagł ębienia przebiega kolejne obni żenie ternu wychodz ące poza teren składowiska, które w najni ższym punkcie osi ąga rz ędn ą 163,3 m n.p.m. W system sieci monitoringowej na składowisku odpadów komunalnych wchodz ą nast ępuj ące punkty obserwacyjne: - 6 piezometrów monitoruj ących jako ść wód podziemnych (P1, P2, P3, P4, P5, P6) oraz 3 studnie, - 2 punkty monitoringu wód powierzchniowych – jezioro K ępno i pocz ątek rowu melioracyjnego z dopływem rzeki Boruja, - 1 zbiornik odcieków, - 1 pochodnia biogazowa. W system sieci monitoringowej wód podziemnych na składowisku odpadów wchodz ą nast ępuj ące punkty obserwacyjne: - piezometry P1, P4 i P6 (badane raz na kwartał), - piezometry P2, P3, P5 (badane raz w roku), - studnia nr 860047 osady le śnej w Sierznie, - studnia nr 860048 Niezabyszewo (uj ęcie wiejskie), - studnia nr 860019 Udorpie (uj ęcie wiejskie).

Tabela 20. Wyniki monitoringu wód w piezometrze P1