Šešupė Kumiałka, Brzozówka, Biebrza Vandens turizmo maršrutai

WODNE SZLAKi TURYSTYCZNe

WATER TOURISM ROUTEs Detalesnė ir naujesnė informacija apie vandens turizmo maršrutus patalpinta svetainėse: www.nemunas.info, www.suvalkijos.info, www.vilkaviskisinfo.lt, www.biebrza.org.pl, www.kalvarija.lt

Bardziej szczegółowe informacje o szlakach wodnych turystycznych na stronach internetowych: www.nemunas.info, www.suvalkijos.info, www.vilkaviskisinfo.lt, www.biebrza.org.pl, www.kalvarija.lt

More detailed and up to date information about water tourism routes is available at websites: www.nemunas.info, www.suvalkijos.info, www.vilkaviskisinfo.lt, www.biebrza.org.pl, www.kalvarija.lt

2011 3 ŠEŠUPĖS UPĖS VANDENS TURIZ- Plaukimas Lietuvos (Europos Sąjungos) MO MARŠRUTAS ir Rusijos Federacijos pasienio zona Per Marijampolės regioną teka didžiau- suteikia maršrutui tam tikro išskirtinu- sia šio krašto upė Šešupė, kuri yra ir mo, o tuo pačiu ir apribojimų. Plaukimui vienas didžiausių bei ilgiausių Nemuno pasienio zona reikalingi leidimai, kurie intakų. Ji yra laikoma antrąja pagal šva- šviesiu paros metu greitai ir nemokamai rumą Lietuvos upe. Šešupės ištakos – išduodami pasienio užkardoje. Griežtai Lenkijoje, Baltijos kalvynui priklausan- draudžiama siekti Rusijos Federacijos čioje Sūduvos aukštumoje, 18 km nuo Karaliaučiaus srities krantą ar juo labiau Suvalkų miesto įsikūrusiame Šešupėlės jame išlipti. (Szeszupka) kaime. Baseino plotas – 6 Šešupės pakrantėse ir netoli jų jau yra bei 104,8 km², upės ilgis – 297,6 km, iš jų dar papildomai plėtojama nauja turizmo 27 km upė teka per Lenkiją, 158 km – infrastruktūra (pontoninės ir stacionarios per Lietuvą, 61 km – per Karaliaučiaus prieplaukos, tilteliai, laipteliai, stovykla- sritį ir 52 km ji žymi Lietuvos ir Rusijos atkarpa yra nuo Antanavo link Pilviškių, vietės, pavėsinės ir pan.), ženklinimui ruo- Federacijos (Karaliaučiaus srities) vals- kur upė labai vingiuota. Toliau plauki- šiamas visas Šešupės vandens maršrutas. tybinę sieną (Šakių rajone, nuo Kudir- mas yra ramesnis, aplink – natūrali gam- kos Naumiesčio iki Kirklių k.). ta, laukai, lygumos, miškai. Vidurupyje Šešupės slėnis negilus, įmantriai vin- (iki Kudirkos Naumiesčio) Šešupė teka giuodama upė teka vaizdingomis ly- per intensyvios žemdirbystės rajonus, gumomis. Plaukimus šia upe rekomen- kartais per miško plotelius, miestus ar duojama pradėti Liubavo apylinkėse, mažesnes gyvenvietes. Siūlomo marš- buvusioje uždaroje „geležinės uždan- ruto ilgis – apie 210 km, kelionės tru- gos” apsaugos zonoje, kur netoli buvu- kmė – maždaug 6 dienos. Maršruto ilgį sios Reketijos pasienio užkardos upė ir trukmę gali pasirinkti patys turistai. pradeda įsibėgėti. Šiandien spygliuotos Esant palankioms oro sąlygoms, iškylau- vielos likučiai tik primena kažkada čia ti baidarėmis galima kone ištisus metus, galiojusius apribojimus. Šiose vietovėse o sezonas paprastai tęsiasi nuo gegužės upė yra siauresnė, bet sraunesnė, ir plau- iki rugsėjo. kimai galimi be jokių buvusių pasienio Dalis vandens turizmo maršruto veda per apribojimų. Upės atkarpoje nuo Liubavo Aguonio geomorfologinį, Šešupės kraš- iki Kalvarijos yra trys dirbtiniai slenks- tovaizdžio, Aukspirtos hidrografinį ir čiai, keletas kitų egzotiškų vietų. Kita Jotijos hidrografinį draustinius bei kitas plaukimo entuziastų pamėgta Šešupės vaizdingas saugomas teritorijas. 4 WODNY SZLAK TURYSTYCZNY Szeszupa płynie nieznacznie wciętą do- RZEKI SZESZUPA (ŠEŠUPĖ) liną przez malownicze równiny. Swo- Region Mariampolski przecina jeden z ją przygodę ze szlakiem najlepiej roz- największych i najdłuższych dopływów począć w okolicy miejscowości Liuba- Niemna, największy w regionie wodny vas, na terenie byłej strefy „żelaznej kur- szlak turystyczny – rzeka Szeszupa. Po- tyny”, tu nieopodal byłej siedziby Straży czątek bierze w Polsce. Źródła rzeki usy- Granicznej Reketija rzeka zaczyna nabie- tuowane są na terenie Gór Sudawskich, rać tempa. Dzisiaj resztki pozostawione- niedaleko miejscowości Szeszupka, w od- go drutu kolczastego, przypominają o by- ległości 18 km od miasta Suwałki. Zlew- łych ograniczeniach. W tym miejscu rze- nia rzeki obejmuje teren o powierzchni 6 ka jest węższa, a nurt jest bardziej wartki, 104,8 km2, Długość rzeki: 297,6 km, w nie obowiązują żadne byłe ograniczenia. tym 27 km w Polsce, 158 km w Litwie, Na odcinku rzeki od Liubavas do Kalwa- 52 km na granicy Litwy i Rosji (Rejon rii są trzy sztuczne progi i wiele innych Szacki, od miasta Kudirkos Naumiestis egzotycznych miejsc. Inny interesujący do wsi Kirkliai) i 61 km w Obwodzie Ka- fragment Szeszupy – na odcinku Antana- Aukspirtos i Jotijos. liningradzkim. vas – Pilviskes, rzeka na tym odcinku sta- Na odcinku płynącym po granicy Litwy je się głębsza i silniej meandruje. Dalej (Unia Europejska) i Federacji Rosyjskiej, płyniemy już spokojnie, naokoło – natu- w strefie granicznej podróż nabiera wyjąt- ralna przyroda, pola, równiny i lasy. kowego uroku, ale jednocześnie są ogra- Na śródrzeczu (do Kudirkos Naumiestis) niczenia. Przepłynięcie tej przygranicznej Szeszupa płynie przez obszary intensyw- części trasy wymaga zezwolenia, które w nego rolnictwa, mija nieduże laski, mia- porze dziennej szybko i bezpłatnie można sta i wsie. Długość trasy – około 210 km, uzyskać w Placówce Straży Granicznej. czas podróży – około 6 dni. Każdy może Dobijanie do brzegu na terenie Obwodu wybrać coś dla siebie dostosowując dłu- Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej i gość trasy i czas podróży do swoich moż- wysiadanie z łodzi jest niedozwolone. liwości. W sprzyjających warunkach po- Na brzegach Szeszupy i na pobliskich godowych spływy kajakowe mogą być terenach została stworzona infrastruktu- organizowane prawie przez cały rok, a za- ra turystyczna, która jest stale rozwija- zwyczaj sezon trwa od maja do września. na (pontonowe i stałe pomosty, mostki, Część szlaku przebiega przez obszary schody, pola namiotowe, altanki i t.d.) chronione – Rezerwat Geomorfologiczny cały szlak wodny rzeki Szeszupy jest Aguonio, Rezerwat Krajobrazowy Rzeki przygotowany do oznakowania. Szeszupa oraz Rezerwaty Hydrograficzne 5 The valley of Šešupė is shallow, intri- reserves and other scenic protected areas. cately wandered river flows through The swimming in Lithuanian (European scenic plains. The heat in this river it is Union) and Russian Federation border recommended to start in Liubavas sub- zone provides the route with certain dis- urbs, in former secretive security zone of tinctiveness and with some constrains at “Iron certain”, where not far from former the same time. Permits for swimming in Reketija post river starts to pick up steam. the border zone are required, which dur- Today the remains of barbed wire only ing daylight hours are fast and free of reminds about former force constraints. charge issued in the border station. It is The river in areas is narrower, but more strictly forbidden to reach the coast of torrential, and kayaks swimming are Russian Federation Kaliningrad area or available without any restrictions on the to step out there. former border. At the river swatch from Šešupė coast and the vicinity are already Liubavas to Kalvarija there are three arti- developed or in addition are expanded ficial thresholds, a number of other exot- with new tourism infrastructure (pon- WATER TOURISM ROUTE OF ic locations. Another Šešupė section that toon or fixed piers, small bridges, stairs, ŠEŠUPĖ RIVER is favourite for swimming enthusiasts is camps, arbours etc.), all Šešupė water from Antanavas to Pilviškiai, where the route is prepared for marking. Through Marijampolė region the largest river is very winding. Further the swim- river of that part Šešupė, which is one ming is calmer, there are well-preserved of the largest and longest tributaries of nature, fields, plains and forests around. Nemunas river passes. It is considered In the middle of the river (till Kudirkos as the second cleanest river of Lithu- Naumiestis) Šešupė is flowing through ania. Headwaters of Šešupė – in Poland, intensive farming areas, sometimes the in Sūduva hill, that belongs to Baltic forest sub-areas, smaller towns or villag- mound, 18 km from Suwalki town locat- es. The length of proposed route is about ed Šešupėlė (Szeszupka) village. Water- 210 km, duration of the trip – about six shed area – 6 104,8 km², the river length days. The route and duration can choose – 297,6 km, 27 km from the river flow- tourists themselves. With favourable ing through Poland, 158 km – in Lithu- weather conditions the kayaking could ania, 61 km – in the Kaliningrad region go almost all year around, and the season and 52 km it marks the Lithuanian and usually last from May to September. Russian Federation (Kaliningrad region) Part of the water tourism route leads border (in Šakiai region, from Kudirkos through Aguonis geomorphology, Šešupė Naumiestis to Kirkliai village). landscape, Aukspirta and Jotija hydrograph 6 Kalvarijos kraštas paštininkų poilsio, nakvynės ir maitini- dzynarodowa trasa Via Baltica (Helsinki– mo stočių prie Peterburgo-Kauno-Suval- Kalvarija–Warszawa) i ważna linia kole- Kalvarijos savivaldybė yra pietvakarinė- kų-Varšuvos pašto linijos, taip pat 1840 jowa Kaunas–Sestokai–Suwałki. je Lietuvos dalyje. Pietuose ji ribojasi su metais statyta Švč. Mergelės Marijos baž- Historyczna część Kalvarii jest chronio- Lenkijos Respublika. Savivaldybė buvo nyčia, Kalvarijos krašto etnografijos mu- na jako układ urbanistyczny XVII–XVIII suformuota 2000-aisiais metais, jai pri- ziejumi. Karališkajame miesto parke yra wieku. Swój obecny wygląd stara część klauso Kalvarijos miestas ir 172 aplinki- paminklas Lietuvei motinai. miasta zyskała w XIX wieku. Przeważa niai kaimai. Per Kalvariją eina tarptautinė Kalvarijoje yra šeši tiltai ir tilteliai per čia tutaj niska zabudowa, dwu – trzy piętrowe automagistralė „Via Baltica“ (Helsinkis– vingiuojančią Šešupę. Savivaldybės apy- domki parterowe. Varšuva), reikšminga geležinkelio linija linkės vaizdingos – daug kalvų, piliakal- Do najbardziej znanych i cenionych na- Kaunas–Šeštokai–Suvalkai. nių. Per savivaldybės teritoriją teka ne tik leży budynek dawnej poczty konnej, wy- Kalvarijos miesto istorinė dalis – valstybės Šešupė, bet ir Kirsna, Gazda, Sūduonia, Liubavo bažnyčia / Kościół w Liubavas saugomas urbanistikos objektas, susiforma- Vaiponė ir kitos upės bei upeliai, tyvu- vęs XVII–XVIII amžiais. Dabartinį vaizdą liuoja daug gražių ežerų. senamiestis įgavo XIX amžiuje. Urbanisti- Orijos, Jurgežerių ežerai bei Šešupės upės niame centre vyrauja XIX ir XX amžiaus užtvanka ties Kalvarija yra tapę poilsinio pradžioje statyti vieno-trijų aukštų namai. turizmo traukos centru. Karštomis vasaros Kalvarija garsi mieste esančia arklių paš- dienomis miesto gyventojus ir svečius trau- to stotimi, kuri pastatytas 1825 m. ir nuo kia poilsiavietė Kalvarijos pakraštyje, ku- to laiko buvo vienas iš arklių keitimo ir rioje yra Šešupės užtvanka, krentantis van- duo, poilsio parkas, paplūdimys, žaidimų aikštelės. Poilsiavietėje prie Orijos ežero poilsiautojams siūloma sutvarkytos mau- dymosi vietos, vandens dviračių nuoma. budowany w 1825 roku, gdy został zbu- Savivaldybės teritorijoje yra Aguonio vals- dowany trakt, łączący Petersburg z War- tybinis ir 3 vietinės reikšmės draustiniai. szawą, idący przez Kaunas i Suwałki, w stacji pocztowej kurierzy mogli wymie- KRAINA KALVARIJA nić konia, odpocząć i kontynuować swo- ją misję. W centrum miasta znajduje się Samorząd Kalvarija jest położony w po- również Kościół Najświętszej Marii Pan- łudniowej części Litwy. Na południu gra- ny, wybudowany w 1840 roku i Muzeum niczy z Polską. Samorząd został utworzo- Krajoznawcze Ziemi Kalvarija, a w Kró- ny w 2000 roku, obejmuje miasto Kalva- lewskim Parku znajduje się jedyny w Li- Kalvarijos urbanistinis centras / rija i tereny wiejskie – 172 okolicznych twie pomnik Matki Litwinki. Centrum urbanistyczne Kalvarii wsi. Przez teren samorządu biegnie mię- Na spokojnie płynącej przez miasto rze- 7 z plaży i wypożyczalni rowerów wodnych. In Kalvarija, there are six bridges of dif- Na terenie samorządu znajduje się Państwo- ferent size over the River Šešupė. The wy Rezerwat Przyrody Aguonio i trzy lokal- surroundings of the municipality are ne rezerwaty przyrody. picturesque; there are a lot of hills and mounds. The territory of the municipal- Kalvarija region ity is crossed by the River Šešupė as well Kalvarija municipality is in the southwest as the Kirsna, the Gazda, the Sūduonia, the Vaiponė and other rivers and streams, Deivoniškių koplyčia / Kościół w Deivoniškiai part of Lithuania. In the south, it borders with the Republic of Poland. The munici- there are a lot of beautiful lakes. ce Szeszupa jest sześć mostów i mostków. pality was established in 2000, it consists Orija and Jurgežeriai Lakes and the dam of Samorząd Kalvarija to malownicze krajo- of the town of Kalvarija and 172 surround- the River Šešupė beside Kalvarija have be- brazy – liczne wzgórza i grodziska. Przez ing villages. Kalvarija is crossed by the in- come the attraction centre of recreation tour- teren samorządu płyną również rzeki Kir- ternational highway “Via Baltica” (Helsin- ism. During hot summer days, the residents sna, Gazda, Suduonia, Vaipone i wiele in- ki–Kalvarija–Warsaw) and an important and guests of the town are attracted to the re- nych mniejszych rzeczek oraz strumy- railway line Kaunas–Šeštokai–Suwalki. sort on the edge of Kalvarija, where there is ków, jest też dużo pięknych jezior. The historical part of the town of Kal- the dam of the River Šešupė, falling waters, Jeziora Orija i Jurgezeriu oraz zapora na rze- varija is an urban object protected by the recreation park, the beach and playgrounds. ce Szeszupa stały się atrakcją turystyczną state; it settled in the 17–18th centuries. In the resort by Orija Lake, holidaymakers Kalvarii. Ulubionym miejscem letniego wy- The old town formed the way it is now are offered tidied places for swimming and poczynku okolicznych mieszkańców i tury- in the 19th century. The urban centre is water bikes for rent. On the territory of the stów jest na obrzeżach Kalwarii, przy zapo- dominated by one–to-three-storey houses municipality, there is Aguonis state reserve rze wodnej położony ośrodek wypoczynko- built in the 19th century and in the begin- and 3 reserves of local significance. wy – spadająca przez przęsła jazów woda, ning of the 20th century. Jurgežerių ežeras / Jezioro Jurgežeriai park rekreacyjny, plaża, plac zabaw. Na Kalvarija is famous for the horse post- brzegu jeziora Orija goście mogą korzystać office built in 1825, which since then was one of the stations where postmen could Rasų šventė Kalvarijoje / change horses, have a rest, find overnight Dzień św. Jana w Kalvarii accommodation and catering by the post line Petersburg–Kaunas–Suwalki–War- saw, also for Saint Mary the Virgin Church built in 1840, the Ethnographic Museum of Kalvarija region, and the monument to the Lithuanian Mother in the Royal Park of the town. 8

Ožkabaliuose prikeltas iš nebūties moks- VILKAVIŠKIO KRAŠTAS lininko, visuomenės ir kultūros veikėjo, Vilkaviškio kraštas – tai nuostabus Su- Nepriklausomybės akto signataro J. Basa- valkijos (Suduvos) kampelis, vienur ki- navičiaus muziejus. Gyvenamajame name tur paįvairintas kalvomis ir tautos istoriją įrengta memorialinė ekspozicija. menančiais piliakalniais. Čia gausu kultū- Čia kiekvienais metais vyksta įvairūs ren- ros paveldo objektų, ekspozicijų salėmis giniai, parodos. Sodybą supa 40 ha Lietu- kviečia muziejai. vos tautinio atgimimo ąžuolynas. Ąžuoly- Pagrindinis turistų traukos centras – Višty- ne įrengti pasivaikščiojimo takeliai, galima čio regioninis parkas. Tai viena įdomiau- pasivažinėti brikele, vaikai gali suptis pasa- Paežerių dvaro rūmai / Palac dworu Paezeriai sių ir vaizdingiausių Sūduvos vietų. Parke kų motyvais įrengtose sūpynėse. yra 14 ežerų. Vištyčio ežeras – ketvirtas Paežerių dvaras – ypač gražus XVIII a. Na terenie parku wytyczono dwa szlaki po- pagal dydį Lietuvoje. Parke įrengti didy- pab. architektūros pavyzdys, kurio pradžia znawcze – Duży i Mały Szlak Silelio, dzia- sis ir mažasis Šilelio pažintiniai takai, kal- galėtų siekti XVI–XVII a. Prieš rūmus yra łają trasy narciarskie, punkty widokowe, nų slidinėjimo trasos, apžvalgos aikštelės, ovalinė apvažiuojamoji veja, kurios deši- miejsca wypoczynkowe. W centrum mia- poilsiavietės. Vištyčio miestelio centre iki nėje stovi dvaro oficina su prie jos prisi- steczka Vistytis, do dnia dzisiejszego prze- šių dienų išlikusi 1829 m. statyta raudonų šliejusiu Belvederio bokštu. Dvare įsikūręs trwały, wybudowane w 1829 roku z czer- plytų ir akmens mūro bažnyčia, varpinė, Vilkaviškio krašto muziejus bei Sūduvos wonej cegły i kamienia kościół ewangelic- evangelikų – liuteronų bažnyčia, 1925 m. regioninis kultūros centras. Čia rengiamos ko – luterański, dzwonnica, oraz olejarnia statyta aliejinė ir vėjo malūnas. Prie kelio parodos, muzikos ir literatūros vakarai, or- z 1925r. i stary wiatrak. Przy drodze Ky- Kybartai – Vištytis guli trečias pagal dydį ganizuojamos Sūduvių amatų šventės. bartai – Vistytis leży trzeci co do wielkości Lietuvoje Vištyčio akmuo. w Litwie głaz narzutowy – kamień Vistytis. KRAINA VILKAVISKIS W miejscowości Ozkabaliai znajduje się Paežerių dvaro oficina / Oficyna dworu muzeum działacza politycznego i społecz- Kraina Vilkaviskis – wspaniały zakątek Su- nego, sygnatariusza Aktu Niepodległości Paezeriai walkii (Suduva), urozmaicają go rozrzuco- ne pośród pól wzgórza i dawne czasy pa- Vištyčio akmuo / Kamień w Vistytis miętające grodziska. Znajduje się tu dużo zabytków, muzeów i hal wystawowych. Główna atrakcja turystyczna – Wisztyniec- ki Park Regionalny (Vistycio regioninis parkas). To jedno z najbardziej interesują- cych miejsc w regionie. W parku znajduje się 14 jezior. Jezioro Vistytis – czwarte pod względem powierzchni jezioro w Litwie. 9 Litwy, J. Basanavicius. W domu działa wy- ed by the oak-wood of Lithuanian national stawa poświęcona jego pamięci. rebirth and covers 40 ha. In the oak-wood, W tym miejscu, co roku, odbywa się wie- there are walking paths established, one can le imprez i wystaw. Całe gospodarstwo zaj- have a ride in an old-fashioned carriage, muje powierzchnię 40 ha. Wokół malow- children can swing on the swings created niczo rozciąga się Dębowy Gaj Odrodze- using the fairy-tale motifs. nia Litewskiego. Można tu pospacerować, Paežeriai Manor is an exceptionally beau- przejechać się bryczką, jest również plac tiful example of the architecture of the late zabaw dla dzieci wyposażony w drewniane 18th century; it might have been started back huśtawki z postaciami z ulubionych bajek. in the 16–17th centuries. In front of the man- Dworek w Paezeriai – wyjątkowo piękny or, there is an oval circuit lawn, to the right zespół dworski z końca XVIII wieku, hi- from which there is the manor storage house storia którego sięga XVI – XVII w. Przed (officina), beside it there is the Belvedere pałacem rozciąga się owalny trawnik, a tower. In the manor, Museum of Vilkaviškis po jego prawej stronie znajduje się oficy- Region and Sūduva Regional Culture Cen- na z wieżą typu belwederskiego. Obecnie Vilkaviškio katedra / Katedra w Vilkaviskis tre have been established. Exhibitions, eve- mieści się tu Muzeum Krajoznawcze Zie- nings of music and literature as well as the mi Vilkaviskis i Centrum Kultury Regio- Vištytis is the fourth largest lake in Lithu- Sūduviai trade festivals are organised here. nalnej. Odbywają się tu wystawy, wieczo- ania. In the park, the big and the small edu- ry muzyczne i literackie oraz festyny sztuki cational paths of the Šilelis, downhill ski- Vištyčio kraštovaizdis / Krajobraz w Vistytis ludowej regionu Suduva. ing tracks, viewing platforms and resorts are established. In the centre of the town of VILKAVIŠKIS REGION Vištytis, there is a remaining church of red bricks and stonework built in1829, a bel- Vilkaviškis region is a beautiful corner of fry, an Evangelic–Lutheran church, an oil- Suvalkija (Sūduva) with hills and mounds mill built in 1925 and a windmill. By the reminding the history of the nation here road Kybartai–Vištytis, there is the third and there, which adds variety to the loca- largest stone in Lithuania, Vištytis Stone. tion. There are plenty of objects of cultural In Ožkabaliai, there is a rebuilt museum heritage; the museums invite to their expo- of the scientist, public and cultural fig- sition halls. ure, signatory of the Act of Independence, Vištytis Regional Park is the main tourist J.Basanavičius. In the dwelling house, a attraction point. It is one of the most inter- memorial exposition has been established. esting and picturesque places of Sūduva. Different events and exhibitions take place There are 14 lakes in the park. Lake here every year. The farmstead is surround- 10

SUTARTINIAI ŽENKLAI / LEGENDA / LEGEND

automagistralė/autostrada/ MARIJAMPOLĖ apskrities, savivaldybės centras/ architektūros paminklas/zabytek/ highway centrum okręgu, samorządu/center of architectural monument KALVARIJA region, municipality magistralinis kelias su numeriu/ autostrada z numeracją/ apskričių, savivaldybėių riba/ turizmo informacija/informacja numbered trunk-road granica okręgów, samorządów/ turystyczna/tourism information region, municipality boundar krašto kelias su numeriu/ valstybės siena/granica państwo- medicinos pagalba/pomoc droga krajowa z numeracją/ medyczna/medical aid numbered local road wa/state borderline muziejus/muzeum/museum miško, lauko kelias/droga leśna, polna/ maitinimo įstaiga/wyżywienie/ forest, field road catering viešbutis, motelis/hotel, motel/ kitas kelias/inna droga/other road parduotuvė/sklep/shop hotel, motel

asfaltas, žvyras/ asfalt, żwir/black- kaimo turizmo sodyba/ šaltinėlis/żródło/spring top, gravel gospodarstwo agroturystyczne/ farmstead pagrindinė gatvė/główna ulica/main street tėviškė, gimtinė/ojczyzna, miejsce narodzin/homeland, birthplace kita gatvė/inna ulica/other street bažnyčia, koplyčia/kościół, geležinkelis/kolaje/railroad kaplica/church, chapel

geležinkelis su stotimi/droga kolejowa dvaras, dvaro liekanos/dwór, ze stacją/railroad with station pozostałości dworu/manor house, remains of manor house planuojamas dviračių takas/ planowana ścieżka rowerowa/ piliakalnis, kalnas / kopiec, scheduled bicycle route góra/mound, hill

draustinių teritorija/teren rezerwatów/ paminklas/pomnik/monument sanctuary area

atstatomas kelias/projektowana poilsio vieta/miejsce wypoczynko- droga/road under reconstruction we/rest place

parkas, miškas/park, las/ park, forest saugoma teritorija/ obszar vandens telkinys/zbiornik wodny/ chroniony/protected area water body parkas/park/park 11 SOS INFORMACIJA TELEFONU/ BAIDAIRIŲ NUOMA / WYNAJEM Mantas ir Vidmantas Jusai, INFOLINIA SOS/ KAJAKÓW / KAYAKS RENTAL Marijampolės sav., tel. +370 686 33911, SOS PHONE INFORMATION Baidarių nuoma, S.Dariaus ir Girėno g. +370 687 15351, [email protected], 24, Kudirkos Naumiestis, tel. +370 345 www.musubaidares.visiems.lt BITĖ OMNI- TELE2 57374, +370 647 34166, Tautvydas Juškaitis, Šilgalių k., Slavikų sen., GSM TEL [email protected] Šakių r., tel. +370 624 53311, Gaisrinė Jurgita Girdauskienė, Armoniškių k., [email protected], Straż pożarna 011 101 011 Liudvinavo sen., Marijampolės sav., www.plaukbaidaremis.ten.lt Fire station tel.: +370 687 77476, [email protected], „Sudava“, Egliniškių g. 4, Vištytis, [email protected], Policija Vilkaviškio r., tel.: +370 63090224, Policja 022 102 022 www.baidares-suvalkija.lt +370 61442744, [email protected], Police Kęstutis Gurevičius, Gedimino g. 17, www.sudava.lt Medicinos pagalba Marijampolė, tel. +370 699 29276, Juozas Urbšys, Žalumynų g. 41, Pomoc medyczna 033 103 033 [email protected], www.saunaclub.lt Vilkaviškis, tel. +370 69824753, Medical aid Panovių bendruomenė, tel. +370 618 57385 [email protected], Pagalba telefonu [email protected] www.sesupesbaidares.lt Telefon pomocy 112 112 112 Help phone Techninė pagalba Pomoc techniczna 1414 1414 1414 Technical help

Kudirkos Naumiesčio užkarda / Placówka straźy granicznej w Kudirkos Naumiestis / Border post of Kudirkos Naumiestis Pr.Mašioto g. 90, Kudirkos Naumiestis Tel./faks. +370 345 57162 Leidimai išduodami visomis savaitės dienomis šviesiuoju paros metu / Zezwolenia wydava- ne są siedem dni w tygodniu w porze dziennej / Permits are issued seven days a week during daylight hours 12 Plaukiant Šešupe, jos 27,2 km yra Lie- Spływ rzeką Szeszupa, 27,2 km trasy – na tuvos – Lenkijos siena. Už tilto kairiame granicy litewsko–polskiej. Za mostem, na krante galima išlipti. 28,00 km – rokadinis lewym brzegu, można zatrzymać się. 28 km kelias. Už 700 m – kelio Liubavas – Sala- – droga rokadowa – doskonałe miejsce do peraugis tiltas. Kelionę geriausia pradėti rozpoczęcia spływu. Po przepłynięciu 700 nuo šio tilto. Upė čia iki 6 m pločio ir 1 m. – most na drodze Liubavas – Salaperau- m gylio. Netoliese yra užtvanka (puikios gis. Szerokość rzeki w tym miejscu wyno- maudynės palindus po krentančia srove) si 4–5 m., a głębokość ok. 1 m. Nieopodal – baidares geriausia persinešti kairiuoju znajduje się zastawka piętrząca (kąpiel w krantu. Iš dešinės įteka Šelmenta. strumieniu spadającej wody) – przenoszenie Vaizdas nuo Kačergų kalno / Widok z góry Kačergas Dešiniajame krante – Aguonio geomorfolo- kajaków – najwygodniej lewą stroną. Z pra- ginis draustinis. Toliau – daug upės vingių, wej strony ujście rzeki Šelmenta. Nearby there is a dam (not deep, perfect staigių posūkių. 35,55 km – Juodelių už- Na prawym brzegu – Rezerwat Geomorfo- for swimming under the falling stream); tvanka, baidares reikia persinešti kairiuo- logiczny Aguonio. Dalej rzeka silnie mean- it is best to transfer the canoes walking ju krantu. 42,05 km praplaukiama po Via druje wśród pól. 35,55 km – tama Juodeliu, along the left bank. From the right side, Baltica automagistralės Helsinkis – Kaunas konieczne jest przeniesienie kajaków le- the River Šelmenta flows into the Šešupė. – Varšuva tiltu. Prasideda Kalvarija. 42,35 wym brzegiem. 42,05 km most na trasie Via On the right bank, there is the Aguonis km – užtvanka. Už jos kairėje upės pusėje Baltica Halsinkis–Kaunas–Varšuva. Gra- Geomorphologic Reserve. It is followed – automobilių stovėjimo aikštelė, kabantis nica miasta Kalvarija. 42,35 km – zapora. by numerous river crooks and doubles. At pėsčiųjų tiltas, kurių miestelyje yra daug. Na lewym brzegu rzeki – parking, jeden z 35.55 km, there is Juodeliai dam; canoes Už maždaug 1 km dešiniame krante – po- wielu wiszących mostków dla pieszych. Na are to be transferred walking along the ilsio parkas, žaidimų aikštelės, paplūdimys. prawym brzegu, w odległości 1 km – park left bank. At 42.05 km, the sailing route Dešinėje – mobili prieplauka (sezono metu). wypoczynku, place zabaw, plaża. Dalej – goes under the bridge of the Via Baltica Galima sustoti, apžiūrėti miestą. Miesto cen- mobilny pomost (w sezonie). Można za- highway Helsinkis–Kaunas–Warsaw. The tre yra maisto prekių parduotuvių. trzymać się, zwiedzić miasto. W centrum town limits of Kalvarija begin. At 42.35 miasta znajdują się sklepy spożywcze. km, there is a dam. Beyond it, on the left Šešupės Juodelių slenkstis / Próg Juodeliai side of the river, there is a car park and a na Szeszupie Sailing along the River Šešupė, 27.2 km of pedestrian suspension bridge, one of the it is the border between Lithuania and Po- many in the town. About 1 km away, on the land. One can get off on the left side shore right bank, there is a recreation park, play- behind the bridge. At 28.00 km, the rocade grounds and a beach. On the right, there is (ring road) is a perfect place to start one’s a mobile dock (during the season). One can trip. 700 m away, there is the bridge of the stop over and go sightseeing in the town. road Liubavas–Salaperaugis. The river In the centre of the town, there are several here is barely 4–5 m wide and 1 m deep. grocery stores. 13

Brazavas

Skaisčiai

1:100 000 14 50,70 km upėje yra brasta. 52,30 km – Už jų – 60,02 km – betoninių blokų tiltas įteka Kirsna. Yra patvanka, vaga išpla- nuo Triobiškių kaimo, po juo praplaukti tėja, srovė silpna. 53,41 km priplaukia- neįmanoma. 62,39 km – sugriuvusio til- ma užtvanka – Lakinskų elektrinė Šlynų to liekanos, baidares pernešti dešiniuoju kaime. Baidares geriausia persinešti de- krantu. Toliau upės vagoje didelis akmuo. šiniuoju krantu. 54,75 km priplaukiamas 64,94 km dešinėje – Želsvelės upelis, geležinkelio tiltas Marijampolė–Šeštokai. prieš santaką įrengta privati vieta stovy- Po geležinkelio tiltu upėje dideli slenks- klauti. 65,94 km – gelžbetoninis tiltas čiai, daug akmenų, plaukti reikia atsar- Marijampolė–Krosna. Už tilto dešinėje giai. Slenkstį perplaukus, galima sustoti – senvagė, kairėje – maudymosi vieta, ga- dešiniame krante – gera vieta poilsiauti. lima išlipti. Kiek paplaukus – lygus upės Karališkasis parkas / Park Królewski Kairėje, prieš pat tiltą, privažiavimas slėnis, galima išlipti stovyklauti. Toliau prie pat vandens. Toliau upė sekli, labai vaga negili. Priplaukiamas senas arkinis giem. Dalej z nurtu wystaje duży głaz. srauni, vingiuota, dvi nemažos kilpos. tiltas. Upės viduryje už tilto – sala. Prie 64,94 km, po prawej – rzeczka Zelsve- jos labai patogu priplaukti ir išlipti. le, przed miejscem styku rzek, na terenie prywatnym, obszerne dogodne miejsce na 50,70 km – mielizna na rzece. 52,30 km – biwak. 65,94 km – żelbetowy most Ma- wpada rzeka Kirsna. Koryto rzeki posze- riampole–Krosna. Za mostem, po prawej rza się, nurt jest słaby. 53,41 km – zapora Šešupė Kalvarijoje / Szeszupa w Kalvarii elektrowni wodnej Lakinskų we wsi Sly- nai. Przenoszenie kajaków– najwygod- niej prawą stroną. 54,75 km – most kole- jowy na linii Marijampole– Sestokai. Pod mostem – wysokie progi wodne, dużo głazów narzutowych, wymagane zacho- wanie szczególnej ostrożności. Za mo- stem dobre miejsce na zatrzymanie się na prawym brzegu. Tuż przed mostem, na le- wym brzegu, znajduje się dogodny dostęp do wody. Dalej rzeka jest płytka, nurt – cały czas dosyć szybki, dwa duże zakola. Za nimi – 60,02 km – nieopodal wsi Trio- biskiai – niemożliwy do pokonania beto- nowy most. 62.39 km – pozostałości mo- Kalvarijos bažnyčia / Kościół w Kalvarii stu, przenoszenie kajaków prawym brze- 15

Kalvarijos g. st.

Triobiškiai

1:100 000 16 ing under it. At 62.39 km, there are the remains of a ruined bridge; the canoes are to be transferred walking along the right bank. Further on, in the river bed, there is a large stone. At 64.94 km, on the right side, there is the Želsvelė Stream; before the confluence, there is a private- camp site established. At 65.94 km, there is a reinforced concrete bridge Marijampolė– Krosna. Beyond the bridge, on the right, there is the wash, on the left, there is a Arklių pašto stoties pastatų kompleksas / Kompleks budynków stacji koni pocztowych place for swimming, and one can get out. Having sailed a little, there is a smooth stronie – stare koryto rzeki, po lewej – ką- At 50.70 km, there is a wade in the riv- valley of the river; one can get out and pielisko, tu można się zatrzymać. Dalej er. At 52.30 km, the River Kirsna flows set up a camp. Further on, the bed is not rzeka płynie szeroką doliną, dobre miej- into the River Šešupė. There is an afflu- deep. An old arch bridge is approached. In sce biwakowe. Nurt rzeki dalej jest dość ent, the river bed becomes wider, and the the middle of the river, behind the bridge, slaby. Za kolejnym mostem na środku rze- stream is weak. At 53.41 km, a dam is there is an island. It is very convenient to ki wynurza się wyspa. Łatwy dostęp za- approached; it is Lakinskai power-station approach it and get out there. chęca do odkrywania jej uroków. in the village of Šlynai. It is best to trans- Kalvarijos apylinkės / Okolice Kalvarii fer the canoes walking along the right side bank. At 54.75 km, the bridge of the railway section Marijampole–Šeštokai appears. Under the bridge, in the river, there are big riffles and a lot of rocks, one should sail carefully. Having passed the riffle, one can stop on the right bank; it is a good place for having a rest. On the left, just before the bridge, there is a good approach to the water. Further on, the river is shallow, very swift and crooked; there are two rather big loops. Beyond them, at 60.02 km, there is a bridge made of concrete blocks from the village of Lakinskų dvaro liekanos / Pozostałości Triobiškiai, it is impossible to pass sail- dworu Lakinskai 17 68,12 km – maudymosi vieta Buktos kai- prasideda Marijampolės marios. 89,3 km me. 70,32 km dešinėje – upelis Ūdrupis. dešinėje – Marijampolės Marių parko sala. Toliau upė vingiuoja. 73,32 km kairiame Šioje vietoje galima pailsėti, žvejoti, mau- krante privačioje valdoje – galimybė su- dytis, statyti palapines. Įrengtos valčių prie- stoti, pailsėti. 77,82 km gelžbetoninis tiltas plaukos, žaidimų aikštelės, saloje – pėsčiųjų Buktos gamtinis pažintinis takas / takai. Dar nepriplaukus salos, kairėje, yra pusiasalis, kuriame taip pat galima sustoti Ścieżka dydaktyczna w Bukta pailsėti, pasistatyti palapinę. Jeigu norima greičiau perplaukti marias, reikia laikytis dešinio krašto ir salą apiplaukti iš dešinės pusės, kur yra tiltelis į salą. Po juo galima išplaukti link Marijampolės užtvankos. Už Lakinskų piliakalnis / Kopiec Lakinskai 0,6 km nuo salos – užtvanka. Ją priplaukus, baidares reikia persinešti kairiuoju krantu. dopływ Dovine. W tym miejscu Szeszupa Užtvankos pabaigoje labai nepatogu iškelti jest szersza. Po niedługim czasie przepły- baidares ir išlipti patiems turistams (krantai wamy pod mostem drogowym. 81,92 km betoniniai ir statūs). Kairėje – nedidelė elek- – nurt rzeki staje się wyraźnie wolniejszy, trinė. brzegi wysokie, porośnięte drzewami. Da- lej rzeka rozlewa się szeroko tworząc za- 68,12 km – kąpielisko we wsi Bukta. 70,32 lew Mariampolski. Z lewej półwysep, przy km po prawej stronie – rzeczka Udrupis. którym można się zatrzymać na biwak. Marijampolė – Krosna. Upėje yra patvanka, Dalej rzeka pięknie meandruje. 73,32 km 89,3 km po prawej – strefa wypoczynkowa srovės beveik nėra. 79,12 km iš kairės įteka na lewym brzegu prywatne miejsce posto- Mariu Parkas, wyspa. W tym miejscu moż- Sūduonia, reikia plaukti prie upelio žiočių jowe. 77,82 km – żelbetowy most Mariam- Buktos dvaro pastatas / Budynek dworu kairiuoju pakraščiu, nes upės vagos vidu- pole – Krosna. Dalej rzeka płynie szeroką Bukta ryje ir dešinėje pusėje – seno tilto liekanos. doliną, nurt – słaby. 79,12 km – lewy do- Kairėje ir dešinėje – Liudvinavo miestelis, pływ Suduonia, w tym miejscu trzeba pły- kur yra maisto prekių parduotuvių. Šešupė nąc lewą stroną, na środku i z prawej stro- čia sekli. 79,72 km – Liudvinavo užtvanka, ny – pozostałości starego mostu. Po obu baidares reikia persinešti kairiuoju kran- stronach – miasteczko Liudvinavas, skle- tu. 80,92 km kairėje – kolektyviniai sodai. py spożywcze. Szeszupa w tym miejscu 81,67 km iš dešinės įteka Dovinė. Čia Šešu- jest płytka. 79,72 km – zastawka Liudvi- pė platesnė. Priplaukiamas tiltas. 81,92 km navas, kajaki trzeba przenieść lewym brze- upės srovė sulėtėja, krantai aukšti, apaugę giem. 80,92 km – na lewym brzegu tereny medžiais, išlipti neįmanoma. Šešupė plati, ogródków działkowych. 81,67 km – prawy 18

Kalvarijos g. st.

1:100 000 19 na odpocząć, rozbić namiot, wędkować, bridge Marijampolė–Krosna. In the river, pływać. Wyposażona przystań dla łodzi, there is an affluent; there is barely any place zabaw, na wyspie – ścieżki spacero- stream there. At 79.12 km, from the left we. Chcąc szybko przepłynąć zalew, trze- side, the River Sūduonia flows into the ba trzymać się prawej strony i przy mostku Šešupė, one has to sail close to the left side opłynąć wyspę z prawej strony. Przepły- past the stream fall as in the middle of the wając pod mostkiem można dopłynąć do river bed and on the right side there are the zalewu. 0,6 km od wyspy – tama. Kajaki remains of an old bridge. On the left and trzeba przenieść lewym brzegiem. Wodo- right sides, there is the town of Liudvinavas, wanie jest tu niewygodne z powodu wyso- where there are some grocery stores. The kiego betonowego brzegu. Po lewej – nie- Šešupė is shallow here. At 79.72 km, there duża elektrownia. is Liudvinavas dam; the canoes are to be transferred walking along the left bank. At Marijampolės užtvanka / Tama w Marijampole At 68.12 km, there is a place for swimming 80.92 km, there are collective gardens. At wards Marijampolė dam. 0.6 km away from in the village of Bukta. At 70.32 km, on the 81.67 km, from the right, the River Dovinė the island, there is a dam. Having sailed to right, there is the Ūdrupis Stream. Further flows into the Šešupė. The River Šešupė it, the canoes are to be transferred walking on, the river wanders. At 73.32 km, in the is wider here. A bridge is approached. At along the left bank. At the far end of the private domain on the left bank, there is a 81.92 km, the river stream is slower, the dam, it is very inconvenient to hoist the ca- possibility to stop over and have a rest. At banks are steep, overgrown with trees, it is noes out of the river and for the tourists to 77.82 km, there is a reinforced concrete impossible to get out. The Šešupė is wide, get out (the banks are of concrete and steep). the Marijampolė Sea begins there. On the On the left, there is a small power-station. „Baltaragio malūnas” right side, there is a peninsula, where one can stop over and have a rest or put up a „Dovinės vingio” parkas / tent. At 89.3 km, on the right, there is the is- Park „Dovinės vingis” land of the Marijampolė Sea Park. One can have a rest here, go fishing, have a swim or put up a tent. There are marinas and play- grounds established here; on the island, there are pedestrian paths. Before island, on the lest, there is penisula where you can re- lax, build a tent. If one wants to sail across the sea faster, one has to keep closer to the right side and sail round the island from the right side, where there is a small bridge to the island. Sailing under it, one can sail to- 20 Būdviečių g. st. 21

Dopływamy do Marijampole. 91,47 km – Kalvarija. At 93.40 km, there is the old dam. most kolejowy. 91,87 km żelbetowy most It is more convenient to transfer the inven- Marijampole – Kalvarija. 93,40 km – stara tory walking along the left bank. Further on, tama. Kajaki wygodniej jest przenieść lewą from the left side, the Uosupis flows into stroną. Dalej z lewej – dopływ Uosupis, z the Šešupė, and from the right side, the Ja- prawej – rzeczka Javonis, w ujściu której vonis stream flows into the Šešupė, and at został założony Park Poezji – warto wybrać the stream fall the Poetry Park has been es- Rygiškių Jono gimnazija / Gimnazjum Rygiškių Jonas się na spacer po mieście. 93,88 km – most tablished. One can get out and have a walk Įplaukiama į Marijampolę. 91,47 km – in the town centre. At 93.88 km, there is the geležinkelio tiltas. 91,87 km gelžbetoni- bridge Marijampolė–Vilkaviškis, 0.5 km nis tiltas Marijampolė – Kalvarija. 93,40 further on, there is a pedestrian bridge, and km – senoji užtvanka. Inventorių persi- further on there is a bridge for auto traffic. nešti patogiau kairiuoju krantu. Toliau iš Beyond the park, on the right bank, there is kairės įteka Uosupis, iš dešinės – Javonio Pašešupio Park, one can go for a swim or upelis, kurio žiotyse įkurtas Poezijos par- have a rest there. Beyond the park, the town kas. Už parko – miesto centras, maisto ends, the river is shallow in places; the river prekių parduotuvės. 93,88 km – tiltas Ma- bed is overgrown with grass vegetation. rijampolė – Vilkaviškis, už 0,5 km pėsčių- Having sailed out of Marijampolė, at 100.61 jų tiltas, dar toliau – automobilių tiltas. Už km, Via Baltica highway bridge is being tilto dešiniajame krante Pašešupio parkas sailed under again. – galima maudytis, ilsėtis. Už parko mies- Marijampolės bazilikos bokštai / Wieży bazyliki tas baigiasi, upė vietomis sekli, vagoje Geležinkelio stotis / Stacja kalejowa w Marijampole priaugę žolių. Išplaukus iš Marijampolės Marijampole –Vilkaviskis, ok. 0,5 km da- 100,61 km vėl praplaukiama po Via Balti- lej – most dla pieszych i most samochodo- ca automagistralės tiltu. wy. Po prawej stronie mostu – park Pasesu- pio – można kąpać się i odpocząć. Za par- Marijampolės kareivinės / Koszary w kiem – koniec miasta, rzeka jest tutaj płyt- Marijampole ka, porośnięta roślinnością wodną. Po wy- płynięciu z Marijampole 100,61 km – most na trasie Via Baltica. Marijampolė is entered. At 91.47 km, there is a railway bridge. At 91.87 km, there is a reinforced concrete bridge Marijampolė– 22

Vinčų g. st.

Būdviečių g. st.

1:100 000 23 Po prawej stronie – była przepompownia could damage the inventory. The river is wody, dalej – oczyszczalnia ścieków mia- shallow in places. Some further, the river sta Marijampole, jeszcze dalej – ogródki stream starts to slow down. Antanavas działkowe. 101,16 km na prawym brzegu dam is getting closer: the stream is slow- zaczyna się las Sunskai. 102,69 km – sta- ing down; the river is wide and deep, this ra zapora Puskelniu. Przenoszenie kaja- way it runs for 7 km. On the right side, ków– najwygodniej prawą stroną, w wo- the River Sasna flows into the Šešupė. The dzie znajduje się mnóstwo ostrych odłam- affluent of the river can be sailed across in ków betonu, które mogą uszkodzić sprzęt. 2 hours. At 122.75 km, on the left, there is Rzeka, w wielu miejscach, jest płytka. Po a clayey landing on the bank. Boats or ca- kilkuset metrach zaczyna zwalniać. W noes are hoisted through a small backwa- Klojimo teatras „Gegnė” / Teatr „Gegne” miarę zbliżania się do tamy wodnej Anta- ter in the river turn (element of the former navo, rzeka jest tu szeroka i głęboka, jed- wash). At 133 km, on the right, there is a Dešinėje pusėje – buvusios siurblinės nak nurt znacznie spowalnia, tak płynie- fence of the former factory. The canoes liekanos, toliau – Marijampolės miesto my przez kolejne 7 km. Po prawej dopływ are to be transferred past Antanavas dam valymo įrenginiai, dar kiek paplaukus Sasna. Rzeka rozlewa się w nieduży staw, walking along the right bank of the river. – sodai. 101,16 km dešiniajame krante jego przepłynięcie zajmuje około 2 go- prasideda Šunskų miškas. 102,69 km dzin. 122,75 km po lewej stronie – glinia- Mėgėjiškų filmų festivalis “Baltas priplaukiama buvusi Puskelnių užtvan- ny brzeg, miejsce na postój. Łodzie i kaja- kluonas” / Festival filmów a matorskich ka. Baidares tenka persinešti dešiniuoju ki są wyciągane z wody przy zakolu rze- „ Baltas kluonas” upės krantu, nes upės dugne yra aštrių ki (część starego koryta). 133 km po pra- nuolaužų, kurios gali sugadinti inven- wej stronie – murowane ogrodzenie daw- torių. Upė vietomis sekli. Dar paplau- nej fabryki. Przy tamie Antanavo kajaki kus upės srovė pradeda lėtėti. Artėjama przenosimy prawym brzegiem. prie Antanavo užtvankos: tėkmė lėtėja, upė plati ir gili, tęsiasi 7 km. Dešinėje On the right hand side, there are the re- įteka Sasna. Upės patvanką galima perp- mains of a former pump-house, further, laukti per 2 valandas. 122,75 km kairėje there are the water treatment facilities of – molingas išlipimas į krantą. Valtys ar Marijampolė, and further, there are the baidarės ištraukiamos per upės vingyje gardens. At 101.16 km, on the right bank, esantį nedidelį užutekį (buvusios senva- the Šunskai wood begins. At 102.69 km, gės elementas). 133 km dešinėje matyti there is the former Puskelniai dam. The buvusios gamyklos tvora. Baidares pro canoes are to be transferred walking along Antanavo užtvanką persinešti dešiniuoju the right bank of the river as there are upės krantu. some sharp fragments on the river bed that 24 1:100 000

Pilviškių g. st.

Bagotosios g. st.

Bebruliškių g. st.

Vinčų g. st. 25

Žemiau užtvankos upė sekli, vasarą bai- Below the dam, the river is shallow, in dares kartais tenka tempti. Upė vingiuota, summer season sometimes canoes are to krantai aukšti. Toliau vingių šiek tiek su- be pulled. The river is meandering, the mažėja ir plaukti darosi lengviau. 133,55 banks are steep. Sailing further, there are km – kelio Antanavas – Bebrininkai tiltas. fewer meanders, the river bed becomes Už tilto patogu išlipti, pailsėti ar išsimau- wider, and sailing is quieter. At 133,55 dyti. Atkarpa nuo Antanavo iki Pilviškių km, there is the bridge of the road Anta- labai vingiuota. 134,10 km kairėje – Be- navas–Bebrininkai. Beyond the bridge, brininkų kaimo sala. 136,95 km – kairysis it is convenient to get out, have a rest or intakas Žvirgždė, 142 km – kairysis Šešu- have a swim. The section from Antanavas pės intakas Rausvė. 143,50 km dešiniame to Pilviškiai is strongly meandering. At krante, posūkyje, yra įrengta poilsiavietė. 134.10 km, on the left, there is an island of Bebrininkai village. At 136.95 km, there is a left affluent, the Žvirgždė; at 142 km, there is a left affluent of the Šešupė, the Rausvė. At 143.50 km, on the right bank, in the turn, there is a campsite established. Antanavo koplyčia / Kaplica w Antanavas Pilviškių užtvanka / Tama w Pilviskiai

Poniżej tamy rzeka jest bardzo płytka, la- tem kajaki czasami trzeba przeciągać. Da- lej rzeka jest kręta, a brzegi wysokie. Jesz- cze dalej rzeka jest szersza, płynie spo- kojnie, wręcz leniwie. 133,55 km – most Antanavas Bebrininkai, dobre miejsce na krótki postój. Odcinek z Antanavas do Pi- lviskiai jest silnie meandrujący. 134,10 km po lewej stronie – wyspa Bebrinin- ku. 136,95 km – lewy dopływ Zvirgzde- le, 142 km – lewy dopływ Rausve. 143,50 km na prawym brzegu znajduje się miej- sce wypoczynkowe. Žygis Šešupe / Spływ rzekę Szeszupą 26 1:100 000

Bobiai

Alksnėnai Pilviškių g. st.

Alksnėnų g. st. 27 143,65 km – Pilviškių užtvanka. Baidarę way Kaunas–Kybartai. At 152.19 km, there geriausia persinešti kairiuoju upės krantu. is a right affluent of the Šešupė, the Višakis. 147,2 km – gelžbetoninis tiltas, 147,22 km At 152.44 km, on the right bank, there is a – Šešupės ir Pilvės santaka, 149,02 km – pine wood with a ground for resting. The kairysis Šešupės intakas Gulbinas. 149,39 river bed has overgrown with epiflora in km Kaunas – Kybartai geležinkelio tiltas. places; sailing along such places is compli- 152,19 km – dešinysis Šešupės intakas cated. At 157.39 km, there is a right afflu- Višakis. 152,44 km dešiniame krante yra ent of the Šešupė, the Vandupė. Beyond the pušynas su aikštele poilsiui. Upės vaga turn on the left bank, there is a good place vietomis užaugusi dugnine žole, plauki- Mažučių šaltinėlis / Źródło w Mazuciai to have a rest, have a swim, go fishing or mas tose vietose apsunkintas. 157,39 km – wodną, trudna do przepłynięcia. 157,39 set up for the night. Beyond a small mean- dešinysis Šešupės intakas Vandupė. Už po- km – prawy dopływ Vandupe. Dobre der on the right, at 160.99 km, the Alnupis sūkio kairiame krante gera vieta poilsiauti, miejsce biwakowe na lewym brzegu, pla- flows into the Šešupė. 2 km past it on the maudytis, žvejoti ar įsikurti nakvynei. Už ża, można tu również łowić ryby. Za ko- left bank, at the edge of the forest, there nedidelio vingio dešinėje 160,99 km įteka lejnym zakrętem rzeki, 160,99 km prawy is a perfect place to stop over. There is a Alnupis. Už 2 km kairiajame krante, miš- dopływ Alnupis. Po przepłynięciu 2 km, good approach from the road Alksnėnai– ko pakraštyje, puiki vieta sustoti. Geras na lewym brzegu, na skraju lasu, doskona- Didvydžiai through Starkai. At 164.79 km, privažiavimas krantu iš kelio Alksnėnai – łe miejsce na postój. Dobry dojazd z drogi there is a right affluent, the Stoškupis. On Didvyžiai per Starkus. 164,79 km – deši- Alksnenai– Didvyziai przez miejscowość the left bank, the Grigaičiai wood begins, nysis intakas Stoškupis. Kairiajame krante Starkai. 164,79 km – prawy dopływ Sto- on the bank in front of it, there is a favou- prasideda Grigaičių miškas, prieš jį krante skupis. Na lewym brzegu zaczyna się las rite place for camping. There is a good ap- mėgstama vieta stovyklavietei. Geras pri- Grigaičiai, popularne miejsce obozowe. proach through Didvydžiai, Bobiai, along važiavimas per Didvyžius – Bobius, Gus- Dobry dojazd przez miejscowości Didvy- the edge of the Gustaičiai wood. At 168.79 taičių miško pakraščiu. 168,79 km – kairy- ziai – Bobiai. 168,79 km – lewy dopływ km, there is a left affluent, the Skriaudupis. sis intakas Skriaudupis. Skriaudupis. Pilviškių bažnyčia / Kościół w Pilviskiai 143,65 km – tama Pilviskiu. Kajaki naj- At 143.65 km, there is Pilviškiai dam. The lepiej przenosić lewym brzegiem. 147,02 canoe is best to be transferred walking km – żelbetowy most, 147,22 km – styk along the left bank of the river. At 147.02 rzek Szeszupa i Pilve, 149,02 km – lewy km, there is a reinforced concrete bridge, dopływ Gulbinas. 149,39 km most kolejo- at 147.22 km, there is the confluence of the wy Kaunas – Kybartai. 152,19 km – pra- Šešupė and the Pilvė, at 149.02 km, there is wy dopływ Visakis. 152,44 km z prawej a left affluent of the Šešupė, the Gulbinas. miejsce wypoczynku w borze sosnowym. At 149.39 km, there is a bridge of the rail- Rzeka miejscami porośnięta roślinnością 28 1:100 000

Bobiai 29 170,49 km dešiniame Šešupės krante yra się las. Dalej zaczyna się Kudirkos Naumie- stovyklavietė, natūrali prieplauka valtims. stis. W mieście działa kilka sklepów spo- 172,89 km – tiltas. 176,89 km – dešiny- żywczych i przemysłowych. 182,89 km – sis intakas Nėnupė. 179,69 km dešiniame lewy dopływ Juodupe. 1,1 km za miejscem krante prasideda miškas. Kiek paplaukus, styku rzek – wysoki próg, pozostałości byłej Kudirkos Naumiesčio pradžia. Mieste yra elektrowni wodnej. Na stromym progu po- maisto prekių parduotuvių. 182,89 km – wstał niewielki wodospad. Szerokość rzeki kairysis intakas Juodupė. Už 1,1 km nuo ok. 100 m, rzeka jest płytka silnie porośnięta P.Sederevičiaus skulptūros / Rzeżby P.Sederevicius Juodupės įtekėjimo yra didelis slenkstis, roślinnością wodną. Na lewym brzegu znaj- buvusios HES užtvankos liekanos. Šioje duje się miejska plaża. Można wysiąść na stores. At 182.89 km, there is a left afflu- vietoje susidaro nedidelis krioklys. Už už- brzeg, jest plac zabaw i WC. W odległości ent, the Juodupė. 1.1 km away from the tvankos upės plotis – 100 metrų, vaga la- fall of the Juodupė, there is a large riffle, bai sekli, priaugusi žolių, plaukti sunkiau. Sudavos krašto muziejaus ekspozicija / the remains of the former dam of HPP. In Netrukus kairiajame krante pasiekiamas Ekspozycja muzeum krainy Sudava that place, a small waterfall has formed. miesto pliažas. Galima išlipti į krantą, yra Beyond the dam, the river is 100 metres žaidimų aikštelės, WC. Už 1 km nuo bu- wide, the river bed is very shallow, over- vusios užtvankos – Vinco Kudirkos vardo grown with grass vegetation, and sailing tiltas. Už 350 metrų (185,40 km) – santaka is more complicated. Soon after, on the su kairiuoju intaku Širvinta. left bank, there is the town beach. One can get out on the bank; there are play- 170,49 km na prawym brzegu jest dogodne grounds and a WC. 1 km away from the miejsce na krótki wypoczynek, dobre miej- former dam, there is a bridge named af- sce do zacumowania kajaków. 172,89 km – ter Vincas Kudirka. 350 metres away (at most. 176,89 km – prawy dopływ Nenupe. 1 km od byłej zapory – most Vincasa Ku- 185.4 km), there is the confluence with a 179,69 km wzdłuż prawego brzegu ciągnie dirki. Po przepłynięciu 350 metrów (185,4 left affluent, the Širvinta. km) – lewy dopływ Sirvinta. Kudirkos Naumiesčio tiltas / Most w Kudirkos P.Stanaičio tiltas / Most P.Stanaitisa Naumiestis At 170.49 km, on the right bank of the Šešupė, there is a campsite, a natural pier for boats. At 172.89 km, there is a bridge. At 176.89 km, there is a right affluent, the Nėnupė. At 179.69 km, on the right bank, a wood begins. Having sailed a little, there is the beginning of Kudirkos Naum- iestis. In the town, there are some grocery 30 1:100 000 31 joje žvejoti. 197,5 km prasideda Šešu- 7 days a week during daylight hours). The pės valstybinis kraštovaizdžio draustinis. canoes have to be registered at the Internal Gluobių šile 198,6 km galima pailsėti ant Water Roads Directorate. While sailing in a upės kranto. canoe, it is recommended to keep close to the bank on the Lithuanian side and it is strictly Szeszupa płynie wzdłuż granicy z Rosją, forbidden to get out on the other bank, on zaczyna się strefa graniczna. Dalej płynąć the territory of the Kaliningrad Region of the można po otrzymaniu w Kudirkos Na- Russian Federation. umiestis pozwolenia, które jest ważne tyl- The route is not complicated, the river ko z dokumentem tożsamości (potrzeb- banks are not urbanized, and there are na lista uczestników spływu z numera- plenty of animals and birds. This section mi PESEL, pozwolenia są wydawane nie- of the river is very rich in fish. The permit odpłatnie, siedem dni w tygodniu, w po- to sail along the river includes the permit rze dziennej ). Kajaki muszą być zareje- to fish in it. At 197.5 km, the Šešupė State strowane w Urzędzie Żeglugi Śródlądo- Landscape Reserve begins. In the Gluobiai Kudirkos Naumiesčio bažnyčia / Kościół w wej. Dalej płynąć zaleca się przy brzegu pine wood, at 198.6 km, one can have a Kudirkos Naumiestis po stronie litewskiej, zabrania się dobija- rest on the river bank. nia łodzią do brzegu Federacji Rosyjskiej. Šešupė tampa valstybine siena su Rusija, Paminklas V.Kudirkai / Pomnik V.Kudirki prasideda pasienio zona. Plaukti galima Trasa jest łatwa do pokonania, niezurbani- Kudirkos Naumiesčio pasienio užkardoje zowane tereny, dużo dzikich zwierząt i pta- gavus leidimus ir turint asmens dokumentus ków. Jest to szczególnie uroczy odcinek rze- (tam užkardoje reikia pateikti plaukiančių ki. Wydane pozwolenie zawiera również ze- asmenų sąrašą su asmens kodais, leidimai zwolenie na łowienie ryb. 197,5 km zaczy- nemokamai išduodami visomis savaitės na się teren Parku Krajobrazowego Rze- dienomis šviesiuoju paros metu). Baidarės ki Szeszupa. 198,6 km można odpocząć na būtinai turi būti registruotos Vidaus van- brzegu rzeki w borze sosnowym Gluobiu. denų kelių direkcijoje. Plaukiant baidare, The Šešupė becomes a state border with rekomenduojama laikytis Lietuvos pusėje Russia, the frontier zone begins. One can sail esančio kranto ir griežtai draudžiama išlipti after having acquired a permit at the frontier kitame krante, Rusijos Federacijos Kalinin- cordon of Kudirkos Naumiestis and holding grado srities teritorijoje. identification (for that purpose, a list with Trasa nesudėtinga, neurbanizuotos pa- personal identification numbers of the sail- krantės, gyvena daugybė gyvūnų ir ing persons has to be presented at the fron- paukščių. Ši upės atkarpa labai žuvinga. tier cordon, permits are issued free of charge Leidimas plaukti upe apima ir leidimą 32 1:100 000 33 Turčinuose (201,32 km) įrengta vadina- In Turčinai, (at 201.32 km) there is equipped moji „tarzankė“ – lynas virš upės. 207,02 a so called “tarzankė”, a rope above the riv- km įteka dešinysis intakas – Nova. 207,12 er. At 207.02 km, a right affluent the Nova km – Panovių gyvenvietė, kur galima su- flows into the Šešupė. At 207.12 km, there stoti pailsėti, yra maisto prekių parduotu- is Panovių village, where one can stop over vė. 213,90 km iš dešinės įteka Aukspirta, and have a rest; there is a grocery store there. yra Aukspirtos valstybinio hidrografinis At 213.90 km, from the right, the Aukspir- draustinis. 214,90 km Šilgalių gyvenvietė, ta flows into the Šešupė, there is the Auk- yra maisto prekių parduotuvė. Įrengta po- spirta State Hydrographical Reserve. At ilsiavietė su lauko tualetu ir židiniu, pavė- 214.90 km, there is Šilgaliai village; there sine, laužaviete. 222,11 km dešinėje įteka is a grocery store there. There is a campsite Siesartis. 222,41 km prieš Slavikus, Šešu- with an outdoor lavatory, a fireplace, a sum- pės pakrantėje, įrengta erdvi stovyklavie- merhouse and a bonfire site established. At tė su lauko tualetu, pavėsine, laužaviete. 222.11 km, on the right, the Siesartis flows 229,76 km – graži vieta Šilininkų miške, into the Šešupė. At 222.41 km, before en- galima sustoti, pailsėti. tering Slavikai, on the bank of the Šešupė, there is a spacious campsite with an outdoor W miejscowości Turcinai (201,32 km) lavatory, a summerhouse and a bonfire site atrakcją jest lina zawieszona nad po- established. At 229.76 km, there is a beauti- wierzchnią rzeki. 207,02 km – prawy do- Paminklas šokiui / Pomnik tańca ful place in the Šilininkų wood, one can stop pływ Nova. 207,12 km – miejscowość Pa- over and have a rest. noviu, można zatrzymać się na się na krót- ki postój, jest sklep spożywczy. 213,90 Šešupė / Szeszupa Regykla prie Šešupės vingio / Widok na km – prawy dopływ Aukspirta, dalej Hy- zakręt Szeszupy drograficzny Rezerwat Aukspirtos. 214,90 km miejscowość Silgalis, jest sklep spo- żywczy. Popularne miejsce wypoczynku z WC, kominkiem, wiatą turystyczną, miej- scem na ognisko. 222,11 km – prawy do- pływ Siesartis. 222,41 km obok miejsco- wości Slavikai, na brzegu – dobre miejsce na odpoczynek, toalety, wiata turystycz- na, miejsce na ognisko. 229,76 km – do- bre miejsce do biwakowania na ładnym leśnym terenie Silininkai. 34 1:100 000 35

Šešupė / Szeszupa Slavikų bažnyčia / Kościół w Slavikai Žvejyba Šešupėje / Wędkarstwo w Szeszupie Prieš santaką su Jotija yra didelė seklu- Toliau Šešupė įteka į Rusijos Federaci- with the Jotija in Kirkilų village and the ma, čia dažniausiai reikia persinešti bai- jos Kaliningrado sritį, šioje vietoje kirsti Jotija State Hydrographical Reserve. At dares. Maždaug 1,5 km iki šios seklumos valstybės sieną griežtai draudžiama. the confluence, the trip ends. Beyond this Šešupė daro didelę, beveik 3 km kilpą. point, the Šešupė flows through the Kalin- 238,31 km – santaka su Jotija Kirkilų Przed stykiem Szeszupy z rzeką Jotija – ingrad Region of the Russian Federation, kaime, Jotijos valstybinis hidrografinis duża płycizna, kajaki często trzeba prze- it is strictly forbidden to cross the state draustinis. Santakoje kelionė baigiama. nosić. Około 1,5 km wcześniej Szeszu- border at this point. pa tworzy pętlę o łącznej długości 3 km. 238,31 km – styk rzek Szeszupa i Jotija Laimikis pagautas Šešupėje/ Zdobycz we wsi Kirkilai, Rezerwat Hydrograficz- wędkarska w Szeszupy ny Jotijos. Miejsce zakończenia spływu. Tu Szeszupa przekracza granicę państwa i wpływa na teren Obwodu Kaliningradz- kiego Federacji Rosyjskiej, przekroczenie granicy, w tym miejscu, jest surowo za- bronione. Before the confluence with the Jotija, there is a large swash, and canoes most often have to be transferred here. At about 1.5 km before this swash, the Šešupė Šilgalių dvaro ūkinis pastatas / Budynek makes a large, almost 3 km long, loop. gospodarski dworu Silgaliai At 238.31 km, there is the confluence 36 Bebros nacionalinis parkas gyvūnų rūšių, tarp jų žinduolių – 48, žuvų – 37, varliagyvių – 12, roplių – 5 ir daugiau Bebros nacionalinis parkas buvo įkurtas kaip 2 000 bestuburių rūšių. Ypač gausus 1993 metais. Jis yra didžiausias Lenkijos yra šio parko paukščių pasaulis. Čia randa- valstybinis parkas, kurio teritorija užima ma apie 283 paukščių rūšys, tarp jų apie 180 59 223 ha. Parkas įsikūręs Palenkės vai- neišskrenda į šiltuosius kraštus. Čia galima vadijoje. Šiaurės rytų parko riba yra netoli pamatyti tokius ornitologinius „perliukus” Lipsko miesto, o pietinę ribą žymi Bebros kaip meldinę nendrinukę, baltasparnę žuvė- ir Narvos upių santaka Viznos vietovėje. drą, didįjį erelį rėksnį, javinę ir pievų lingę, Bebros nacionalinis parkas saugo vieną iš stulgį, gaiduką ar didžiąją kuolingą. Didelė didžiausių durpynų teritorijų Vidurio Eu- Bebros slėnio vertybė yra aiškiai išsaugotas ropoje. Pagrindinę hidrologinę parko ašį dideliems, natūraliems upių slėniams bū- sudaro Bebros upė, kurios ilgis – 164 km. dingas augalų vietovių zoniškumas. Tai tipiška gerokai vingiuota žemumų upė, Bebros slėnis yra labai svarbi vieta vandens kurios lygis nežymiai krenta. Bebros slėny- ir pelkių paukščiams lizdams sukti, maitin- je yra rasta apie 950 rūšių induočių augalų ir tis ir ilsėtis, todėl 1995 metais jis buvo įra- 70 augalų grupių. Augalija pasižymi didele šytas į RAMSAR konvencijos vadinamųjų įvairove, retų augalų rūšių gausa ir aukštu pelkių teritorijų tarptautinės reikšmės sąra- mo vieta. Todėl Bebros slėnis buvo pripa- natūralumo lygiu. Čia yra užfiksuota daug šą, kaip vandens ir pelkių paukščių gyveni- žintas tarptautinės BirdLife International organizacijos kaip pasaulinės reikšmės Bebros parkas pavasarį / Biebrza wiosną gyvenimo vieta paukščiams. Bebros nacionalinio parko ir jo apylinkių teritorijose pažymėta daugiau kaip 600 km turizmo maršrutų. Parke įrengta 16 mokomųjų takų. Gausi ir pagalbinė inf- rastruktūra: yra daug apžvalgos bokštų, platformų, pėsčiųjų takų ir pavėsinių. Čia galima rasti pėstiesiems, dviratinin- kams, raiteliams ir baidarininkams skir- tus takus. Vandens maršrutų ilgis Bebros nacionaliniame parke sudaro 223,2 km, jie tęsiasi Bebros, Jegžnios, Elko, Visos, Bžozuvkos ir Sidro upėmis bei Augusta- vo, Vužnaviejskio ir Rudzkio kanalais. 37 ślinnych. Szata roślinna charakteryzuje Dolina Biebrzy jest bardzo ważnym miej- się dużą różnorodnością, obecnością wie- scem gniazdowania, żerowania i odpoczyn- lu rzadkich gatunków i wysokim stopniem ku dla ptactwa wodno-błotnego, toteż w naturalności. Stwierdzono tutaj występo- roku 1995 została wpisana na listę siedlisk wanie wielu gatunków zwierząt, w tym: konwencji RAMSAR tj. obszarów mokra- ssaków - 48, ryb - 37, płazów - 12, gadów dłowych o międzynarodowym znaczeniu, - 5 i ponad 2 000 gatunków bezkręgow- zwłaszcza jako środowiska życia ptactwa ców. Niezwykle bogaty w BPN jest świat wodno-błotnego. Dlatego też dolina Bie- ptaków. Występuje tu ok. 283 gatunków, w brzy została uznana przez BirdLife Interna- tym ok. 180 lęgowych. Spotkać można tu tional za ostoję ptaków o randze światowej. takie „perełki” ornitologiczne, jak: wod- Na obszarze BPN i jego otuliny wyznaczo- niczka, rybitwa białoskrzydła, orlik grubo- no ponad 600 km szlaków turystycznych. W dzioby, błotniak łąkowy i zbożowy, dubelt, parku urządzono 16 ścieżek edukacyjnych. Bebros parkas vasarą / Biebrza latem batalion czy kulik wielki. Ogromnym wa- Bogata jest infrastruktura pomocnicza: licz- lorem Doliny Biebrzańskiej jest wyraźnie ne wieże widokowe, pomosty, kładki i wiaty. Biebrzański Park Narodowy zachowana strefowość siedliskowo-roślin- Znajdą tu Państwo szlaki piesze, rowerowe, na, charakterystyczna dla dużych, natural- konne i kajakowe. Długość szlaków wod- Biebrzański Park Narodowy został utwo- nych dolin rzecznych. nych w BPN wynosi 223,2 km, na które skła- rzony w 1993r. Jest największym parkiem narodowym w Polsce o powierzchni 59 Vaizdas į slėnį nuo Skoblo kalno / Widok na dolinę z góry Skobla 223 ha. Położony jest w województwie podlaskim. Północno–wschodnia granica parku znajduje się w pobliżu miejscowości Lipsk, a południową wyznacza połączenie rzek Biebrzy i Narwi w okolicach Wizny. Biebrzański Park Narodowy chroni jeden z największych obszarów torfowiskowych w Europie Środkowej. Główną oś hydrolo- giczną parku tworzy rzeka Biebrza o dłu- gości 164 km. Jest to rzeka typowo nizinna o silnie meandrującym korycie i niewiel- kim spadku. W Dolinie Biebrzy stwierdzo- no występowanie ponad 950 gatunków ro- ślin naczyniowych oraz 70 zespołów ro- 38 dają się następujące rzeki: Biebrza, Jegrznia, Ełk, Wissa, Brzozówka i Sidra oraz kanały: Augustowski, Woźnawiejski i Rudzki. Biebrza National Park The River Biebrza National Park was Bie- brza National Park was established in 1993. It is the largest national park in Poland with the territory covering 59,223 ha. The park is located in Podlaskie Voivodeship. The north- eastern border of the park is not far from the town of Lipsk, and the southern border is marked by the confluence of the Rivers Bie- brza and Narew in the area of Wizna. Biebrza National Park preserves the territo- ry of one of the largest peat bogs in Central Europe. The River Biebrza, the length of Bebros slėnis pavasarį / Dolina Biebrzy wiosną which is 164 km, is the main hydrological Warbler, White-winged Tern, Greater Spot- organization BirdLife International. hinge. It is a typical rather devious lowland ted Eagle, Hen Harrier and Montagu’s Har- There are more than 600 km of touristic river, the level of which is insignificantly fal- rier, Double Great Snipe, Ruff or Eurasian routes marked on the territories of the ling. In the River Biebrza Valley, about 950 Curlew. A great value of the River Biebrza Biebrza National Park and its vicinity. vascular plants species and 70 plant groups Valley is obviously preserved zonality of There are 16 educational paths establis- have been found. The vegetation can be vegetation areas, inherent to large natural hed in the park. The numerous auxiliary characterized as greatly diverse with a lot of river valleys. facilities include a lot of viewing towers, rare plant species and retaining high level of The River Biebrza Valley is a very impor- platforms, pedestrian paths and arbours. naturalness. There have been recorded a lot tant place for making nests, feeding and res- One can find paths and treks designed for of animal species, among them 48 mammal ting for water and marsh birds, so in 1995 it pedestrians, bikers, horseback riders and species, 37 fish species, 12 amphibian spe- was included in the list of so-called wetland canoers. The length of water routes in the cies, 5 reptile species and more than 2,000 territories of international importance of River Biebrza National Park is 223.2 km; invertebrate species. The bird world of the RAMSAR Convention as a habitat of water they go along the Rivers Biebrza, Jegrz- park is especially plentiful. There have been and marsh birds. That is why the River Bie- nia, Ełk, Wisa, Brzozówka and Sidra and found around 283 bird species, among them brza Valley was recognized as a bird habitat the Augustówski, Woznawieski and Ru- around 180 ones do not migrate. One can of global significance by the international dzki Canals. see such ornithological “pearls” as Aquatic 39 Kumialkos, Bžozuvkos ir Bebros upių wo i Goniądz do Osowca–Twierdzy. Tra- which is a famous for local cheese, as well baidarių maršrutas sa spływu podzielona jest na siedem eta- as various events, including Polish straw- Siūlome naują 75 km ilgio trasą, vedan- pów dopasowanych do możliwości biwa- berries days. Suchowola, the geographic čią iš Zabrodzės per Koryciną, Bžozovą, kowania. Pierwsza część trasy przebie- center of Europe, is associated with the Karpovičius, Dolistovą ir Goniondzą iki ga malowniczą doliną Kumiałki w gminie blessed priest Jerzy Popieliuszko, which Osoviec–Tvierdza. Plaukimų trasa yra Korycin, słynnej z produkcji Sera Kory- originated from the nearby village Okopy. padalinta į septynis etapus, pritaikytus cińskiego oraz wielu imprez plenerowych, At Muslim congregations home one can stovyklavimui. Pirmoji trasos dalis tęsiasi min.: Ogólnopolskich Dni Truskawki. Su- try Polish oriental cuisine. Jaswily gmina vaizdingu Kumialkos upės slėniu Kory- chowola, Geograficzny Środek Europy, invites you to the XVIII century church cino valsčiuje, kuris yra garsus vietinio jest związana z błogosławionym Jerzym in Dolistowo, there is a well-developed sūrio gamyba, taip pat įvairiais renginiais, Popiełuszko, który pochodził z pobliskiej tourist infrastructure. Goniądz gmina tarp jų ir Lenkijos braškių dienomis. Su- wsi Okopy. W Muzułmańskim Domu Pa- with headquarters of the National Park of chovola, geografinis Europos centras, rafialnym możemy skosztować kuchni Biebrza in Osowiec–Twierdza area meet yra susijęs su palaimintuoju kunigu Ježiu Polskiego Orientu. Gmina Jaświły zapra- all the needs of tourists. This route will al- Popieliuška, kuris yra kilęs iš netoliese sza do zabytkowego kościoła z XVIII w. low to access to the historical objects, cul- esančio Okopos kaimo. Musulmoniškuo- w Dolistowie i bogatej infrastruktury tury- tural events and values of National park. se parapijos namuose galima paragauti stycznej. Gmina Goniądz z siedzibą Bie- Lenkijos rytietiškos virtuvės patiekalų. brzańskiego PN, Twierdzą Osowiec i naj- bogatszą ofertą turystyczną zaspokoi każ- Stovyklavietė Dolistove / Jašvilių valsčius kviečia į XVIII amžiaus Pole namiotowe w Dolistowie bažnyčią Dolistove, čia yra gerai išvys- dego turystę. Szlak umożliwia poznanie tyta turizmo infrastruktūra. Goniondzo zabytkowych obiektów historycznych i valsčius su čia įsikūrusia Bebros nacio- imprez kulturalnych oraz walorów przy- nalinio parko būstine Osoviec–Tvierdza rodniczych parku narodowego. vietovėje patenkins kiekvieno turisto po- reikius. Šis maršrutas leis susipažinti su Kayk route on Kumialka, Brzozowka paminkliniais istorijos objektais bei kul- and Biebrza rivers tūriniais renginiais ir nacionalinio parko We offer a new 75 km – long route lead- vertybėmis. ing from Zabrodzie through Korycin, Brzozowa, Karpowicze, Dolistovo and Szlak kajakowy Kumiałki, Brzozówki i Goniądz to Osowco–Twierdzy. The swim- Biebrzy ming route is divided into seven swathes, Proponujemy nową trasę o długości 75 adapted for bivouacking opportunities. km, prowadzącą z Zabrodzia przez Ko- The first track is extending the scenic rycin, Brzozową, Karpowicze, Dolisto- river valley Kumialka in Korycin district, 40 „Korycino dienos”. Korycinas gerai aprū- Atkarpa Zabrodzie – Korycinas – 8,7 km pintas maisto produktais. Geras susisieki- Trasos pradžia Kumialkos upe (didžiausiu mas autobusais su Balstoge ir Augustavu. dešiniakrančiu Bžozuvkos intaku, kurio ilgis – 38 km) yra Zabrodzie kaime; 6,3 Odcinek: Zabrodzie – Korycin – 8,7 km km – tiltas Mielevščiznos kaime, XI–XIII a. gyvenvietė – planuojama jos rekons- Początek szlaku rzeką Kumiałką (naj- trukcija ir XIX–XX a. palivarko liekanos, większy prawobrzeżny dopływ Brzo- žemiau tilto – įlanka; 7,4 km – Rudka, zówki o dł. 38 km) zaczyna się we wsi XX amžiaus 5 dešimtmečio saugomas Zabrodzie; 6,3 km – most we wsi Mie- Korycino vėjo malūnai / Wiatraki w Korycinie vandens malūnas ir vietinio kelio tiltas; lewszczyzna, grodzisko z XI–XIII w. – 8,7 km – įrengta maudykla ir vieta stovy- planowana jest rekonstrukcja oraz po- Swatch Zabrodzie – Korycin – 8.7 km klavimui Korycine, jame yra restauruotas zostałości zespołu folwarcznego z XIX/ vėjo malūnas, kuriame įsikūrusi regiono XX w., poniżej mostu zalew; 7,4 km – Route start at Kumialka river (the largest įstaiga. Kaime – neogotikinė 1899–1905 Rudka, zabytkowy młyn wodny z lat 40 right coast tributary of Brzozovka, length – metų bažnyčia, maždaug 1900 m. statyta XX w. i most drogi lokalnej; 8,7 km –za- 38 km) in Zabrodzie village; 6.3 km – bridge varpinė. Kasmet čia vyksta daug renginių, gospodarowane kąpielisko i miejsce do in Mielewszczyzna village, XI–XIII century pavyzdžiui „Lenkijos braškių dienos Ko- biwakowania w Korycinie. Na miejscu settlement – it is planned reconstruction and rycine” paskutinį birželio savaitgalį. „Pie- odrestaurowany, zabytkowy wiatrak, w XIX–XX centuries manor remains; below no maratonas Korycinas–Janovas–Kory- którym powstaje Izba Regionalna. We the bridge – bay; 7.4 km – Rudka, water mill cinas” rengiamas antrą birželio savaitgalį, wsi neogotycki kościół z lat 1899–1905, from fifth decade of XX century and bridge jo pagrindinis prizas yra gyva karvė; po ja- dzwonnica z ok. 1900 r. Corocznie od- of the local road; 8.7 km – equipped camp- vapjūtės organizuojama „Sūrio šventė” ir bywa się wiele imprez promujących, ing site and place for bivouacking in Kory- jak: „Ogólnopolskie Dni Truskawki w cin. There is restored windmill, with region- Korycino užtvanka / Zalew w Korycinie Korycinie” w ostatnią sobotę i niedzie- al office. In the village – a neo-gothic church lę czerwca; „Półmaraton Mleczny Ko- from years 1899–1905, Bell tower, built in rycin–Janów–Korycin” zawsze w drugą about 1900. Every year there are numerous niedzielę czerwca, którego atrakcją i na- events, such as “Poland’s strawberry day in grodą główną jest żywa krowa; „Święto Korycin” on last weekend of June, “Milk- Sera” i „Dni Korycina” – zawsze po żni- marathon Korycin–Janow–Korycin”, held wach. Korycin zapewnia dobre zaopa- the second weekend in June, the main prize trzenie w środki żywnościowe. Dogod- is cow, after harvesting organized “Cheese ne połączenie autobusowe z Białymsto- Fest “ and “Korycin day”. Korycin provides kiem i Augustowem. with good food. Good bus connections to Bialystok and Augustow. 41 gyvenvietė / Szumowo Aulakowszczyzna degalinė / stacja ben- $ miejscowość gminna / zynowa / petrol station commune Romaszkówka Kumiałka tvirtovė / grodzisko, k kaimas / wieś / village twierdza / stronghold gyvenamoji vietovė / bankomatas / bankomat Zabrodzie / ATM, cach dispencer obszar zabudowane / Gorszczyzna settlement Zakale bažnyčia / kościół / Mielewszczyzna miškas / las / wood- church land $ pelkė / mokradło / vėjo malūnas / wiatrak wetland / windmill vandens telkinys / vandens malūnas / k Rudka zbiornik wodny / młyn / water mill ° reservoir turizmo informacija / !9 ok kaimo turizmo sodyba / informacja turystyczna / łyst Bia kwatera agroturystyczna tourist information E Kumiała / farmstead iałka !´ !2 um užtvanka / jaz / weir K stovyklavietė / pole Augustów !´ namiotowe / camping šliuzas / śluza / lock KORYCIN k!f!¸ !´ !³ viešbutis / hotel / hotel baras, restoranas / bar, restauracja / bar, E restaurant parduotuvė / sklep / shop

Bebros Nacionalinio parko būstinė/ Siedziba Biebrzańskiego Parku Narodowego / Biebrza National Park Headquarter Brzozówka

0 1 2 3 km 42 wa. Na miejscu sklep i wiata turystycz- Atkarpa Korycinas–Karpovičiai – 21,6 km na.; 10,2 km – jaz, przy niskich stanach Plaukimas pradedamas nuo baidarių per- przenoska prawym brzegiem; 18,3 km – nešimo dešiniajame krante dėl užtvankos most drogi lokalnej Jatwieź – Poświętne; Korycino mariose. 1,9 km – krašto kelio 21,6 km – zalew w Karpowiczach, kaja- Augustavas–Baltstogė tiltas; 2,5 km – ki wyjmujemy na lewy brzeg. Nad zale- užtvanka, pernešimas dešiniuoju krantu; wem zorganizowano kąpielisko i miejsce 4,2 km – Kumialkos žiotys į Bžozuvką, do biwakowania, we wsi dobrze zaopa- kairiajame krante prieš tiltą tinkama vieta trzony sklep spożywczy, a w okresie wa- poilsiui. Bžozuvkos upė yra kairysis Be- kacji czynny jest bar na plaży. Polecamy bros intakas, jos ilgis – 56,76 km. Mazū- pieszy spacer do odległej o 4 km Sucho- rijos ir Lietuvos Didžiosios Kunigaikštys- woli z licznymi zabytkami i Izbą pamięci tės istorijoje ji turėjo svarbią reikšmę kaip ks. Jerzego Popiełuszki. pasienio ruožas, o kartu ir etninė riba; 7,3 km – brasta, esant žemam vandens Swatch Korycin–Karpowicze – 21,6 km lygiui reikia persinešti įrangą; 9,5 km – Swimming starts with transmission of tiltas prie Bžozovos kaimo. Vietovėje kayaks on the right bank because of the yra parduotuvė ir kempingas; 10,2 km – dam of Korycin gulf. 1.9 km – the bridge slenkstis, nuslūgus vandeniui, pernešimas of the road Augustow – Bialystok; 2.5 km dešiniuoju krantu; 18,3 km – vietinio ke- Paminklas palaimintajam kunigui J.Popieliuškai / Pomnik b.ł. k.s. J.Popiełuszki – dam, in case of low water transportation lio Jatviežas–Pošvientnė tiltas; 21,6 km by the right coast; 4.2 km – Kumialka – – Karpovičių tvenkinys, baidarės iške- Brzozowka mouth, on the left bank before liamos į kairįjį krantą. Prie tvenkinio yra krajowej Augustów – Białystok; 2,5 km – jaz, przy niskich stanach przenoska pra- the bridge – appropriate place for rest. maudykla ir vieta stovyklavimui, kaime Brzozowka river is the left tributary of the – gerai įrengta parduotuvė, atostogų metu wym brzegiem; 4,2 km – ujście Kumiał- ki do Brzozówki, na lewym brzegu przed Biebrza river, its length – 56.76 km. In the paplūdimyje veikia baras. Siūlomas pasi- history of Mazowia and the Grand Duchy vaikščiojimas pėsčiomis į už 4 km esančią mostem dogodne miejsce do wypoczyn- ku. Rzeka Brzozówka jest lewostron- of Lithuania it had been important as a Suchovolą, kur yra nemažai paminklų ir border strip and the ethnic boundary; 7.3 kunigo Ježio Popieliuškos namas. nym dopływem Biebrzy o dł. 56,76 km. W dziejach Mazowsza, Korony i Wielkie- km – ford, at low water level equipment should be transferred. 9.5 km – bridge at Odcinek: Korycin – Karpowicze – 21,6 km go Księstwa Litewskiego odegrała bardzo ważną rolę pasa granicznego, a jednocze- Brzozowa village. A shop and camping Rozpoczynamy spływ od przenoski pra- śnie etnicznego.; 7,3 km – bród, przy ni- are at the area; 10.2 km – dam, in case of wym brzegiem z powodu jazu na zale- skim stanie wody trzeba przeprowadzić sunken water transportation on right coast wie w Korycinie. 1,9 km – most drogi sprzęt; 9,5 km – most przy wsi Brzozo- is necessary; 18.3 km – a bridge of local E w ó 43 Kol. Karpowicze st u

g

u Karpowicze A SUCHOWOLA road Jatwiez – Poswiętne. 21.6 km – Kar- !´ !³ !9 !> !´ !³ k powicze pond, kayaks are brought into the left coast. Near the pond is a place for camping and bathing, in the village – a dz well-equipped shop, a beach bar during nią Go the holiday season is open. Possibility to Jatwieź Mała ° take a walk for four km to Suchowola, !> k where are a number of monuments and a priest Jerzy Popieliuszko house. Dzięciołowo Jatwieź Duża Poświętne

Chodorówka Żuchowo Nowa ka Bžozuvkos upės trasa / Na szlaku Brzozówki w

zó

zo r B

Trzyrzecze Dryga

Mikicin E

Brzozowa Skindzierz !³!>

Zagórze

k K o !´ u yst m ł Kumiała

a ia i

0 1 2 3 łka B km 44

Atkarpa Karpovičiai – Bebros upė – na teren Biebrzańskiego Parku Narodo- Bridge of local road Karpowicze–Sucho- 14,3 km wego; 6,8 km – most drogi lokalnej Kar- wola is passed, 1.0 km – bridge of district Prieš plaukiant toliau, būtina pasirūpinti powicze – Jagłowo, dogodne miejsce do road Goniądz–Dąmbrowa Bialostocka, leidimais plaukti Bebros upe, kurie yra obserwacji ornitologicznych. Przed nami 1.6 km – a dam, when sunken water kay- išduodami parduotuvėje. Plaukiant toliau najbardziej urokliwy i naturalny odcinek aks are carried by the left coast; 4.3 km praplaukiamas vietinio kelio Karpovi- szlaku; 13,3 km – most drogi lokalnej – entering to Biebrza national park terri- čiai–Suchovola kelias; 1,0 km – vaivadi- Zabiele – łąki nad Biebrzą i Brzozówką; tory; 6.8 km – bridge of local road Karpo- jos kelio Goniondzas–Dombrova Bialos- 14,3 km – ujście Brzozówki do Biebrzy. wicze – Jaglowo, right place for ornitho- tocka tiltas; 1,6 km – slenkstis, nuslūgus Dalsza kontynuacja spływu rzeką Biebrzą. logical observation. Now most beautiful vandeniui, baidarės pernešamos kairiuoju Istnieje możliwość dopłynięcia skręcając and natural part route begins; 13.3 km – a krantu, 4,3 km – įplaukiama į Bebros na- w prawo (pod prąd), do pierwszej śluzy bridge of local road Zabiele – meadow by cionalinio parko teritoriją; 6,8 km – vieti- Kan. Augustowskiego w Dębowie (opis Biebrza and Brzozowka rivers; 14.3 km – nio kelio Karpovičiai – Jaglovas tiltas, tin- poniżej). Brzozowka mouth to Biebrza. kama vieta ornitologiniams stebėjimams. Swimming is continued on Biebrza river. Prasideda gražiausia ir natūraliausia tra- Swatch Karpowicze – Biebrza river, There is the possibility of passage down- sos dalis; 13,3 km – vietinio Zabielų kelio 14,3 km stream of the left and to reach the first tiltas, Bebros ir Bžozuvkos lankos; 14,3 Before the passage below, it is necessary gateway of Augustow Canal in Debowie km – Bžozuvkos žiotys į Bebrą. to have a entrance ticket to Biebrza na- (description below). Toliau plaukiama Bebros upe. Yra gali- tional park, which is issued in the shop. mybė plaukiant kairiau pasroviui pasiekti pirmąjį Augustavo kanalo Dembove šliu- Bžozuvkos upės trasa / Na szlaku Brzozówki zą (aprašymas žemiau). Odcinek: Karpowicze – rzeka Biebrza 14,3 km Przed wyruszeniem w dalszą trasę mu- simy zaopatrzyć się w karty wstępu na spływ do Biebrzańskiego PN, dostępne w sklepie. Kontynuując spływ mijamy most drogi lokalnej Karpowicze – Sucho- wola; 1,0 km – most drogi wojewódzkiej Goniądz – Dąbrowa Białostocka; 1,6 km – jaz przy niskich stanach, przenoska prawym brzegiem; 4,3 km – wpływamy . 45 B a B w la rzo o o zó r w w E b o ka ą ch D u Atkarpa Dembovas–Dolistavas – 8,8 km S ° Dembove – pralaida, skirta reguliuoti !9 vandens lygį Augustavo kanale, hidro- Karpowicze Kol. Karpowicze elektrinė, prie šliuzo vieta palapinėms !´!³ statyti ir parduotuvė; 0,5 km – Augusta- vo kanalo žiotys – 350 metrų nuo Bebros Dembovo šliuzas (Augustavo kanalo, Juodosios Ančios ir Rospudos baidarių maršrutas). Augustavo kanalas pastaty- tas 1824–1839 metais, jis jungia Vyslą ka w Jatwieź su Nemunu ir yra vienas iš svarbiausių zó Mała zo pasaulinės reikšmės XIX amžiaus tech- r > B Kol. Karpiniec ! nikos ir vandens architektūros paminklų; 1,9 km – Jasionovas, jame yra teritorija palapinėms statyti, tinkama vieta keliauti Jatwieź Duża Bebros upė prie Dolistavo / Biebrza przy Dolistowie

Zabiele Dzięciołowo B !> i e b r za

Kol. Dolistowo Stare

Kol. Dolistowo Stare

DolistowoStare !9 !>!´!³k z d ą i n o Ja G św ił 0 0,5 1 1,5 y km 46

pėsčiomis į Červono Bagno vietovę; 3,7 km – Bžozuvkos žiotys; 3,8 km – Vog- zalskio kanalo žiotys; 8,2 km – vietinio kelio Dolistovo Stare – Jasionovas tiltas; 8,8 km – įrengta teritorija palapinėms (dušai, tualetai, baras, kambariai su židi- niais, kempingai). Kaime – maisto pre- kių parduotuvė, apžvalgos bokštas, daug pasiūlymų nakvynei. Odcinek: Dębowo – Dolistowo 8,8 km Dębowo – przepust odprowadzający nadmiar wody z Kanału Augustowskie- go, elektrownia wodna, przy śluzie pole namiotowe i sklep spożywczy; 0,5 km ujście Kanału Augustowskiego – 350 m od Biebrzy Śluza Dębowo (szlak kaja- kowy Kanału Augustowskiego, Czarnej Hańczy i Rospudy). Kanał Augustow- ski wybudowano w latach 1824–1839, Šliuzai Dembove / Śluza w Dębowie łączący Wisłę z Niemnem, jest jednym important XIX century engineering and z największych w skali światowej osią- Swatch Dębowo – Dolistowo – 8,8 km architectural monuments of water of gnięć techniki i architektury wodnej world importance; 1.9 km – Jasionowo, XIX w.; 1,9 km Jasionowo – pole na- In Debowo – bandwidth to adjust the water level of the Augustow canal, it is an area for tents to build, the right miotowe, dogodne miejsce na wypra- place to hike to Czerwone Bagno area; wy piesze na Czerwone Bagno; 3,7 km hydroelectric power station, the place for tents and grocery at the lock; 0.5 3.7 km – Brzozowka mouth, 3.8 km – ujście Brzozówki; 3,8 km ujście Rowu Wogzalski channel mouth, 8.2 km – a Wogzalskiego; 8,2 km Most na drodze km – the mouth of the Augustow Ca- nal – 350 meters from the Biebrza local bridge of road Dolistowo Stare lokalnej Dolistowo Stare – Jasionowo; – Jasionowo; 8.8 km – equipped tent 8,8 km zagospodarowane pole namio- Dęmbowo gateway (kayaks route of the Augustow Canal, Czarna Hancza area (showers, toilets, bar, rooms with towe (natryski, WC, bar, sale kominko- fireplaces, camping ). In the village – we, wiaty). We wsi sklepy spożywcze, and Rospuda). Augustow Canal was built in 1824–1839, it connects Wisla a grocery store, observation tower, a wieża widokowa, bogata oferta nocle- number of suggestions for the sleeping. gowa. and Nemunas and is one of the most Ka 47 n. A ugu sto B w i ski e b ka Kol. Karpiniec r w Atkarpa Dolistavas – Vrocenas – 6,3 km Dębowo za !9 !³ zó zo r 0,5 km – upė šakojasi, kairiajame krante B apžvalgos bokštas, pagrindinė upės vaga teka dešiniau; 1,8 km – kairėje pusėje Ko- !9 Zabiele Jasionowo !> pytkovkos upelio žiotys; 5,9 km – Vroce- ° . !> B nas, upė šakojasi, galima plaukti abejomis a w o B r vagomis, kairioji vaga veda į kaimo turiz- i b eb ą r D mo sodybos „Bebros slėnis” privatų pala-

za , a l o pinių lauką. Vietoje yra apžvalgos bokštas, w o svečių kambariai, kempingai su laužavie- ch Kopytkowo u !> !9 S tėmis, dviračių, irklinių valčių ir plaustų nuomos punktas. Nuo aukšto Balstogės aukštumos kranto atsiveria puikus vaizdas į Červone Bagno. Tai puiki ornitologinė Dzięciołowo K stebėjimo vieta bet kuriuo metų laiku. o p y tkó Dolistowo Stare w !³ !´ k ka !> Stovyklavietė Vrocene / Pole namiotowe we Wroceniu

!9

Kol. Dolistowo Stare Dolistowo za r b Nowe e i !> !³ !´ B

Moniuszki

Smogorówka Wroceń !9 z !> d ą i

n

o G 0 1 2 3 km 48 Odcinek: Dolistowo – Wroceń 6,3 km Atkarpa Vrocenas – Goniondzas – 11,7 km seczna. 11,7 km Goniądz – pole namio- 0,5 km rzeka rozwidla się, wieża widoko- 0,7 km – upės atšakų susijungimas; 3,4 towe Miejskiego Ośrodka Wypoczynku i wa na lewym brzegu, główne koryto pro- km – Jegžnos upės (baidarių maršrutas iš Rekreacji. Na miejscu pawilon z sanita- wadzi w prawo; 1,8 km z prawej ujście Olecko, Elko, Rajgardo) žiotys; 7,5 km – riatami, natryskami, salą kominkową oraz Kopytkówki; 5,9 km Wroceń – rzeka roz- Davidovizna, kaimo turizmo sodybos; 9,2 domki campingowe. W Goniądzu hote- widla się, można płynąć obydwoma ko- km – upė išsišakoja, pagrindinė vaga veda le, restauracje, bary, liczne kwatery tury- rytami, lewe doprowadzi do prywatnego tiesiai, kairiau už 0,7 km yra posūkis; 10,7 styczne, sklepy spożywcze, węzeł szla- pola namiotowego gospodarstwa agrotu- km – upės atšakų susijungimas; 10,8 km ków turystycznych. Miasto położone jest rystycznego „Dolina Biebrzy”. Na miej- – upė vėl išsisakoja į tris atšakas, pagrin- na wysokiej skarpie. W średniowieczu scu: wieża widokowa, pokoje gościn- dinė vaga lieka viduryje. 11,6 km – kelio był tu zamek obronny. Funkcjonował port ne, wiata z miejscem na ognisko, wypo- Goniondzas–Vulka Piasečna tiltas; 11,7 rzeczny i żupy solne. Do dziś zachował życzalnia rowerów, kajaków i kanadyjek km – Goniondzas, vietos poilsio ir rekre- się XVI – wieczny układ ulic. oraz tratew. Z wysokiego brzegu Wyso- acijos centras. Vietoje yra paviljonai su czyzny Białostockiej piękna panorama z tualetais, dušais, židinio sale ir kempin- Swatch Wrocen – Goniądz – 11,7 km widokiem na Czerwone Bagno. Doskona- go nameliais. Goniondze yra viešbučiai, 0.7 km – the river branch merger; 3.4 km – łe miejsce na obserwacje ornitologiczne o barai, restoranai, daug kaimo turizmo so- Jegrznia River (kayak route from Olecko, każdej porze roku. dybų, parduotuvių, čia turistinių maršrutų Elk, Rajgard) mouth; 7.5 km – Dawidow- mazgas. Vietovė įsikūrusi ant aukšto šlai- izna, agriculture farmsteads, 9.2 km – the Swatch Dolistowo – Wrocen – 6,3 km to. Viduramžiais čia buvo gynybinė pilis, river splits, the main channel leads right, (on the left at 0.7 km – turn); 10.7 km – 0,5 km – the river is branching, observa- veikė upės uostas ir druskos kasyklos. Iki šių dienų išsaugotas XVI amžiaus gatvių the river branch merger; 10.8 km – the tion tower on the left coast, main chan- river again divides into three branches, nel is going to the right; 1,8 km – on the išsidėstymas. left side mouth of Kopytkowka, 5.9 km Bebros upės trasa / Na szlaku Biebrzy – Wrocen, the river forks, you can swim Odcinek: Wroceń – Goniądz 11,7 km furrows in both forks, the left channel 0,7 km połączenie się ramion rzeki; 3,4 leading to the private village farmstead km ujście rzeki Jegrzni (szlak kajakowy z “Beaver Valley” tents. In the place an Olecka, Ełku, Rajgrodu); 7,5 km Dawido- observation tower, guest rooms, camping wizna, kwatery turystyczne; 9,2 km rzeka sites with fireplaces, renting of bicycles, rozwidla się – główne koryto wiedzie pro- rowing boat and raft. From the high hills sto, (w lewo skrót o około 0,7 km). 10,7 of Bialystok – breathtaking coastal views km połączenie się ramion rzeki. 10,8 km of the Czerwone Bagno. This is a great rzeka ponownie rozwidla się na trzy ra- place for ornitology tracking at any time. miona – koryto główne to środkowe. 11,6 km most drogowy: Goniądz – Wólka Pia- 49

.

B Wroceń > !9 a ! w o r ° b ą

D za , r a !2 b l

o !f e i w

B o

ch !9 u !2 S Budne-Żarnowo za ° !> br e Bi Krzecze

E łk GONIĄDZ !¸!> !³ !´ Szafranki !> Budne !> Klewianka

za

r D b e yb i ł a B Dawidowizna !> Łazy

za r

b

e i

B

!9 !´ Osowiec-Twierdza o, Ełk Grajew !³!>!] $

Białystok Biebrzański Park Narodowy Biebrza National Park !2 !¸ GONIĄDZ

!2 n !9 !>!´!³!f i n

in że n 0 0,5 1 1,5 ę 0 0,5 1 1,5 ęże M M km km 50 the main channel remains in the middle. franki; 6,8 km most drewniany drogi Oso- Swatch Goniądz – Osowiec Twierdza – 11.6 km – the bridge of road – Goniadz– wiec Twierdza – Osowiec wieś; 6,9 km 7,4 km Wolka Piaseczna; 11.7 km – Goniadz, ujście kanału doprowadzającego do pola 2.4 km – on the left bank – Szafranka vil- tent place of local leisure and recreation namiotowego; 7,4 km pole namiotowe lage; 6.8 km – wooden bridge of road Os- center. On the place pavilion with toilets, „BÓBR” Biebrzańskiego Parku Narodo- owiec Tvierdza–Osoviec village; 6.9 km showers, fireplace and camping cabins. In wego: sanitariaty z natryskami, wypoży- – the mouth of channel, that leads into a Goniadz – hotels, bars, restaurants, a lot czalnia sprzętu wodnego, wiatrochrony field of tents; 7.4 km – tent field „Beaver” of countryside tourism, shopping, hiking i wiaty turystyczne (1 z kominkiem), bar of Biebrza national park: restrooms with trails here node. The area is located on the „Karczma Wygoda”, ścieżki przyrodni- showers, water equipment rentals, touring high slope. In the Middle Ages there was cze Terenowego Ośrodka Edukacyjnego and camping gazebos (one with fireplace), a defensive castle, the river port and there (4 wieże widokowe, platformy widokowe, bar – tavern, District education center of were salt mines. To this day, the XVI cen- tablice edukacyjne ok.1500 m do Centrum nature trails (4 observation towers, obser- tury maintained street survived. Edukacji i Zarządzania BPN z salami eks- vation sites, information boards), about pozycyjnymi i Muzeum Twierdzy Oso- 1.5 km from the Center of education and Atkarpa Goniondzas – Osoviec–Tvier- wiec – Osowieckiego Towarzystwa Forty- office of Biebrza national park – museum dza – 7,4 km fikacyjnego. of Twierdza–Osowiec. 2,4 km – kairiajame krante Šafrankos kai- mas; 6,8 km – kelio Osoviec–Tvierdza – Bebros nacionalinio parko būstinė / Siedziba Biebrzańskiego PN Osovieco kaimas medinis tiltas; 6,9 km – kanalo, vedančio į palapinių lauką, žiotys; 7,4 km – Bebros nacionalinio parko pala- pinių miestelis „Bebras”: tualetai su dušais, vandens inventoriaus nuoma, pavėsinės ir turistinis kempingas (1 su židiniu), baras – karčema, apylinkų švietimo centro gamtos takai (4 apžvalgos bokštai, apžvalgos aikš- telės, informacinės lentos), apie 1,5 km nuo švietimo centro ir Bebros nacionalinio par- ko įstaigos su ekspozicijų salėmis ir Tvier- dzy–Osovieco muziejus. Odcinek: Goniądz – Osowiec Twierdza 7,4 km 2,4 km na lewym brzegu rzeki wieś Sza- Projekto partneriai / Partnerzy projektu / Partners of the project:

Bebros nacionalinis parkas / Vilkaviškio turizmo ir verslo informacijos Biebrzański Park Narodowy centras / Centrum Informaciji Turystycznej Osowiec-Twierdza 8, i Biznesowej w Vilkaviškis 19–110 Goniądz, Poland J.Basanavičiaus a.7, LT-70101 Tel. +48 85 7380620, faks. +48 85 7383021 Vilkaviškis, Lithuania [email protected] Tel. +370 342 20525, faks. +370 342 52216 www.biebrza.org.pl [email protected] www.vilkaviskisinfo.lt Kalvarijos savivaldybės administracija / Aministracja Samorządu Kalvarija Suvalkijos turizmo ir verslo informacijos Laisvės g.2, LT-69214 Kalvarija, Lithuania centras / Suwalkijskie Centrum Informaciji tel./faks. +370 343 23894 Turystycznej i Biznesowej [email protected] Laisvės g.2, LT-69214 Kalvarija, Lithuania www.kalvarija.lt Tel. +370 670 93708 [email protected] www.suvalkijos.info

Nuotraukų autoriai / Autorzy zdjęc / Photos by

Audronė Mieščionaitienė, Gintaras Kandrotas, Mantas Jusas, Jurgita Girdauskienė, Almantas Matusevičius, Antanas Gudelevičius, Raimun- das Maruškevičius, Ričardas Pasiliauskas, Algis Vaškevičius, Iveta Dailidaitė, naudotos Nemuno euroregiono Marijampolės biuro archyvo, Bebros nacionalinio parko archyvo, svetainės www.dvylikakedziu.lt nuotrau- kos. EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND NEIGHBOURS IN ACTION

SMALL PROJECT FUND

Projektas „Vandens turizmo plėtra pasienio regione” vykdomas pagal Europos teritorinio bendradarbiavimo tikslo Lietuvos ir Lenkijos bendra- darbiavimo per sieną programos Smulkiųjų projetų fondą, skirtą skatinti tvarų Lietuvos ir Lenkijos pasienio regiono vystymąsi didinant ekono- minę, socialinę ir teritorinę sanglaudą. Programą iš dalies finansuoja Europos Sąjungos Europos regioninės plėtros fondas.

Projekt „Rozwój turystyki wodnej w regionie przygranicznym” jest wdrażany w ramach Celu 3: Europejska Współpraca Terytorialna Program Współpracy Transgranicznej „Litwa-Polska”, który ma na celu wspieranie zrównoważonego rozwoju obszaru przygranicznego Litwy i Polski, poprzez podniesienie ekonomicznej, społecznej i terytorialnej spójności. Program jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

The project „The developments of water tourism in border region“ is implemented under the Objective 3: European Territorial Cooperation Cross-Border Cooperation Programme “Lithuania-Poland”, which aims at fostering the sustainable development of the Lithuania-Poland border region through enhanced economic, social and territorial cohesion. The programme is part-financed by the European Union European Regional Development Fund.

Leidinį išleido / Wydawca / Publisher:

VšĮ Nemuno euroregiono Marijampolės biuras Vytauto g. 28, LT-68296 Marijampolė, Lietuva tel./faks. +370 343 91538, [email protected] www.nemunas.info