Report: Concerns Raised about Flooding following Storm Ciara Concern: Action: Response 1. There is a • Raise with • NRW wrote the following: wish for the the Welsh “Dredging, de-silting and removal of channel River Government obstructions can be more effective in some to be • Raise with locations than in others. We therefore make dredged: Natural decisions on the best way to tackle the risk on a • It was Resources case-by-case basis, using engineering knowledge explained Wales again. and evidence of how each river responds to make that the river They have sure we give best value to the taxpayer. has become not been in narrower to favour in the “We assess all our flood risk management the north of past. activities using the risk-based approach that the , and Welsh Government outlines in its National that there are Strategy for Flood and Coastal Erosion Risk major sand Management (FCERM). We use the level of flood banks risk to determine the type of risk management between intervention required and the scale of and investment. In making those decisions we apply Tal y Cafn the factors prescribed in the Welsh Government’s • It has been National FCERM Strategy, with the risk to life explained to being the most significant factor in determining me that priority of investment. dredging is needed in the “In some circumstances dredging is not the best long term or economic solution compared with area, and by other flood risk measures such as providing Llanrwst. storage upstream. In other circumstances the exceptional rainfall experienced in flood events can mean that dredging would not have prevented the flooding from occurring as the amount of floodwater greatly exceeded the capacity of the watercourses.

“The scale of the event and volume of water that was seen in recent flood events would have exceeded any channel capacity gained by removing silt at Dolgarrog.

“Gravel redistribution and removal has taken place upstream of Bont Fawr. This work was carried out to improve the flood warning service and had minimal impact on reducing river levels.

2. There is a • Continue to • The petition is ongoing and can be wish for an press the accessed on my website independent Welsh • Whilst there has been no agreement to review of Government an independent review yet, NRW have flood to stop advised that they are starting a viability mitigation blocking an study this year into the sustainability of measures in defences in the Conwy Valley. the Conwy independent Valley: review. • Those in • Launch a attendance petition agreed that calling for the Conwy the review. Valley Flood • Work with Alleviation Robin Millar Scheme is not MP to see benefiting the what community. pressure can This is clear be placed by when The Rt Hon considering George that water Eustice MP, surrounded Secretary of homes in Parc State for yr Eryr, and Environment the , Food and devastation Rural Affairs, caused on the elsewhere. Welsh • It was noted Government that this was , to enable a different the flood to those independent we have review. experienced in the past, so a review is needed before money is spent on long term plans to protect our communities. • It was noted that consideration needs to be given to climate change. • The room agreed that it was not just the Conwy river, but all the streams and watercourses that feed into it, that caused problems too. 3. Access to free • Liaise with • Inquiries have found that for the sandbags: the local foreseeable future there will be no dust • Authorities business available at . were telling who is • CCBC noted that unfortunately they residents that willing to cannot guarantee to have the supplies they could store for all the properties that request not have sandbags for sandbags prior to or during a flood event; sandbags. the the Sandbag Policy was partially • It was left to community implemented to encourage residents in local on their flood prone areas to obtain Property businesses property. Level Protection as sandbags are and • Ask Conwy apparently proven not to be a sustainable volunteers to County primary defence against floodwater; the deliver sand Borough capital cost of the sand is only one and fill bags. Council, element in the provision of sandbags. • It has been again, to Other aspects to be considered include left to the review their the delivery of sandbags to potentially local sandbag hundreds of properties during a flood community to policy. event by resources that may already be raise money • Explore the stretched, their collection and disposal for sandbags. Penmaenma to landfill post event; and that filling • In wr solution sandbags with “quarry dust” as opposed Penmaenma as to washed sand could be more likely to wr sandbags potentially contribute to watercourse pollution. are filled with more quarry dust. affordable way to address the demand for sandbags. 4. Conwy Valley • Transport for • Transport for Wales advised that the plan Railway Line: Wales have as of 24 March 2020 was for the line to • This is closed already be up and running by the end of April. due to serious advised that However, it was noted that this may be damage. they are impacted by COVID-19, with members of • Concerns working with staff having to self-isolate if they are not were raised Network Rail feeling well. about to get the • Transport for Wales advised that they are accessibility railway up currently operating a rail replacement of the and running service between and replacement as soon as until further notice. On the bus service. possible. flyer the state that dogs (except For example, • Write to assistance dogs), cycles, non-foldable there is Transport for prams and large items of luggage cannot concern that Wales about be carried on the bus, and that services mobility the rail may not be fully accessible. They advised scooters are passengers to call their Passenger Assist not being replacement line – 03330 050 501 – 24 hours before allowed onto service. they travel, so that help can be given in buses. organising suitable transport. • Network Rail have advised that the line should be re-opened to passengers in September 2020. 5. Funding: • Raise the • CCBC advised that they have successfully • Concerns situations applied to the Welsh Government for were raised with the funding to carry out emergency works at that the Local Welsh Perthi / Y Berllan and Bron Derw Llanrwst Authority Government • Business and residents should contact the may not have , and ask for Council directly should they wish to avail enough more money of Council Tax or Business Rates relief in money to to be made the wake of this or any similar event. robustly available to tackle help flooding. facilitate the • Concern that Local funding is not Authority’s available to response to support flooding in residents both the affected by short and the flooding, long term. but who did • Request that not have concessions water enter on council their tax and properties. business • An example rates be has been allocated to shared with all residents me of a and proprietor businesses who had affected by water enter floods. the property through air vents, and destroy household appliances in a garage, but is being denied the £500 emergency support. 6. The stream by • Ask Conwy CCBC have advised that: Bron Derw County • The Council successfully applied for Small farm: Borough Scale Grant funding from the Welsh • The Local Council to Government to upsize the capacity of the Authority repair the culvert at Bron Derw. have allegedly road • As part of the reinstatement works for accepted damaged by the new culvert it is proposed to restore responsibility flood water the private section of road at the for the from the junction of Road. stream, so stream; • The Council cannot commit to a there is assess contractor being on hand with a tractor concern that whether the during every flood/heavy rainfall event as they are not culvert is this would not be cost effective. accepting appropriate; However, during storm events, Council responsibility commit to officers inspect each critical culvert in for the ensuring Llanrwst cyclically. Should it be damage that a determined that personnel are required caused to the tractor is on to attend a particular culvert constantly, road situated hand to then the decision will be made to employ beside the remove the services of a contractor The watercourse. debris from contractors used are put on standby • It was the culvert during a storm event so can attend to any explained during significant issues quickly should the need that the road floods; arise. was only review • Past floods have shown that downstream damaged where the of Llanddoged Road has capacity for the because pump sends flows. The proposed culvert inadequate water. improvements should supersede this. measures Water was pumped from the upstream were taken to end of the culvert, across the road and protect the into the downstream end of the culvert road before into the channel which has adequate storm Ciara. capacity for the flow. • The culvert is • The damage caused to the garden was too narrow. the result of the gate to the garden being • Allegedly, as a opened, by a third party, to gain access to consequence the downstream end of the culvert. This of the pump, caused surface water from the highway water from to flow into the garden and was not the the stream result of the pumping was sent into a private garden – causing damage. 7. Culverts: • Ask relevant • NRW advised that maintenance of • Concern that authorities culverts and structures would be the many of these to have a responsibility of the asset owner, and had not been tractor on that they did have extra staff on a properly every culvert standby rota during the storms and high cleared to remove tides to cope with the increased risk. before Storm debris during CCBC advised that: Ciara. For floods. • It is not viable or cost effective to have example, a tractors/contractors situated at all the culvert by • Ask for the culverts in Llanrwst. There were however Poplar Grove culvert by two additional employed contractors needs Poplar Grove with tractors and pumps at critical clearing. and every locations in Llanrwst as well as an • It was other in excavator located at Caer Felin explained Llanrwst to • The trash screen located near Poplar that a single be assessed Grove is monitored on a regular basis tractor driver and cleared and was cleared on Friday 7th February was trying to following the and is shown to still be clear on Saturday keep an eye recent 8th February on culverts in storms. • There is a vacancy in the Flood Risk team different • Ask NRW but the Flood Officer who monitors parts of the and CCBC to Llanrwst is still employed by the Council town: an consider and confirmed that all the culverts were extremely employing cleared in the build up to Storm Ciara difficult job extra staff and the subsequent storms which for one during the followed person. high tides in • All culverts and critical locations have • Concern that winter and been assessed after the flood events and a CCBC officer summer so are in good working order. who used to to help clear go round culverts and managing underneath local water bridges. pinch points, • Ask CCBC to has not been clarify the replaced. situation in relation to the unfilled CCBC role. 8. Penmaenma • Ask relevant • CCBC advised that there is a clear wr: authorities maintenance regime in place for gullies • Concerns to consider and critical culverts in Penmaenmawr. were raised the situation about and have a reoccurring clear plan in flooding in place for the town. It culvert and was explained grid that there clearance were small and floods, damp maintenance houses, . flooded shops, and serious difficulty with road drainage. • Support has not been available with clearing culverts and drainage grids in the town. 9. Planning: • Contact the • CCBC advised that any development has • Concern that Planning to gain approval from the planning planning Department, department and also go through the SAB permission Conwy approval process and must be designed may have County to not increase flood risk. Any proposed been Borough development on this site will be awarded for a Council, to scrutinised by the Planning Authority and development clarify this. the Sustainable Drainage Approval Body on land with regard to flood risk prior to any opposite approvals being granted. Perthi. • There was agreements in the room that developments should not be allowed to go ahead on the land. 10. Vulnerable • Ask relevant • North Wales Police have considered this. residents: authorities They advised that a multi-agency debrief • It was to clarify the took place some weeks after both Storm explained plans that Ciara and Storm Dennis. The debrief into that there were in the multi-agency operation for both were place to storms and the Landslip at Crafnant vulnerable support considered how the Tactical Coordination residents who vulnerable Group (TCG) and joint operability were told to residents worked, any good practice, followed by move and caught up in any operational learning which all seek refuge, the floods, agencies can consider for any future joint but that and for working. The debrief highlighted a authorities clarity as to number of positive working practices, to were where they ensure safety of residents across North unaware as to should seek Wales. However, it has been noted that where they refuge key elements of learning which impact on should go should a the Conwy valley are: Greater during storm similar event stakeholder engagement with residents Ciara. occur again. as early as possible to encourage accurate information sharing and explain the multi-agency approach; Earlier inception of the TCG group in preparedness for a significant event which can be foreseen; Local Operational Command Post being clearly identified and resourced by all agencies therefore improving dynamic information sharing and deployment of assets. • North Wales Fire and Rescue Service advised that usually in significant flooding events they work collaboratively with partners through the establishment of a tactical coordination group which for the Llanrwst area is usually established in the Glasdir building. By working proactively with partner agencies through a flood coordination group, if re-established, and through liaison with local flood wardens, they would be able to assist the most vulnerable more effectively. • CCBC work in co-operation with the North Wales Councils Regional Emergency Planning Service during these types of events and should refuge be required Council Officers, in conjunction with the emergency services, will direct vulnerable residents to appropriate refuge depending on the requirements at the time. 11. Perthi and Y • Ask the • Network Rail advised that the Railway is Berllan: Welsh some 7m lower in elevation than the • Serious Government estates at Perth and Y Berllan. As the flooding was , Local railway was inundated at this point encountered Authority, during the extreme weather event – the here, so and Grŵp railway cannot have caused the issues urgent action Cynefin, experienced at this location. The culvert is needed to what urgent in question is currently assessed as protect measures service and structural ‘condition 2’ - homes and are being which is good. During flood events residents. taken. Network Rail often see the blockage of • Concern that • The Deputy culverts due to the debris washed a culvert Leader of downstream. This would have been going under the Council addressed shortly after the event. the railway also agreed • Welsh Water advised that they cleaned a behind these to feedback number of lengths of sewer to remove estates has concerns to material deposited during the storm, in debris. the areas around School Bank Road, Y Berllan • Vehicles were Environment and Cae Person in Llanwrst. Should I have allowed to , Roads, and specific addresses or location that may travel along Facilities, need further investigation, Welsh Water School Bank department, are more than happy to send a team over Road during CCBC. to help. flood events. • Ask Network • Every 12 months Welsh Water will be Rail to attending to CCTV the network in urgently Llanrwst. They will be checking for any assess and defects that will reduce the capacity of clear any debris form their sewers. Their next CCTV survey was the culvert due in May 2020. under the • The contractors completed the CCTV railway. survey between the 23rd – 26th March • Ask the 2020 and following a review of the relevant report, it was confirmed that there are no authorities defects. However it was found that there to explain was silt in the sewer that needed to be why vehicles removed. A full desilt has been were completed and the sewer is running at allowed to full capacity. Welsh Water will continue travel along to check the network every 12 months to the road, ensure there are no issues. and that • Any issues relevant to Welsh Water can consideratio be raised on their emergency 24 hour call n be given to centre number: 0800 085 3968. A crew closing the can be dispatched to investigate. highway • After securing funding for flood during any alleviation works for the Perthi and Y similar Berllan estates in Llanrwst, confirmation future has been received that the scheme is a events. step closer to being implemented. I have been informed by CCBC that: Agreement has been reached with the Housing Association to carry out the works; The Housing Association have indicated that they will be informing their residents in the coming week of the proposed works (week commencing 26 June); The proposed works are scheduled to start on 10 August 2020 • CCBC have advised that there are two schemes: one to reinstate pipework along the back of the Perthi through to the lagoon to allow normal rainfall events to disperse without flooding the localised area, and another to manage the overland flow to the east of School Bank Road and reduce the amount of surface runoff which overwhelms the highway drainage in this location • CCBC advised that some vehicles used School Bank Road as a diversion route which led to an increase in traffic in the area. The route was also kept open to facilitate emergency vehicles and motorists were requested to drive with due care and attention. • The Local Authority’s Flood Investigation Report for School Bank Road dated July 2016 has been updated in April 2020. An addendum was added to the rear of the report following flood events on 16 March 2019 and 9 February 2020. The addendum describes the flood events and the effects of the events. The background, historical information, hydrological setting, floodwater source and conclusions have all remained the same from the original report and therefore have not been updated as part of the addendum. A separate complete Section 19 report is being completed in regards to the February 2020 floods for Llanrwst and will also include details for the School Bank Road, Y Berllan and Perthi area. • Please see the notes on the response from North Wales Police in section 10. • Grŵp Cynefin advised that flood remedial works recommenced on site on the 15 June. Due to the effects of Covid-19, they anticipate that there is a 3-4 month delay in the works being completed, and that tenants can start moving back into their homes at the end of August, and all be back by the end of September. • North Wales Fire and Rescue Service advised that they do not have powers to close a highway but if there is a risk of harm to members of the public their crews will take steps to warn people of the dangers and ask for the Police and highways department to instigate a road closure on the grounds of public safety. 12. Emergency • Ask NRW • NRW advised that in order for residents calls: and CCBC to to speak to relevant officers during a • Concerns explain what flood event, they would be more than were raised steps will be happy to work with the community about the fact taken to through the Flood Partnership Group to that residents ensure that help develop a Community Flood Plan. could only get residents There are 28 Community Flood Plans in hold of North can get hold North Wales, which details roles and Wales Police of officers responsibilities of Flood Wardens, and and North during a also has all relevant contact details for Wales Fire flood event. residents and Flood Wardens to use and Rescue • Ask relevant before, during and after a Flood. Service, on authorities • NRW also advised that North Wales the morning to explain Police HQ in was utilised of 9 February why they did during the storms as a tactical incident 2020. not have an room, and that co-ordination for the operation • Residents room at whole of North Wales was carried out were Glasdir, and from here. unaware of whether • CCBC advised that contact with on‐ the consideratio call officers is available 24/7 on 0300‐ emergency n may be 1233079 and is advertised on the Council numbers given to website. before the establishing • CCBC advised that the ‘Flood Room’ was flood event. one there, or opened in Mochdre and not Glasdir as elsewhere in access in and out of Llanrwst was severed Llanrwst, if a due to flooding and the closure of the future flood A470 occurs. • CCBC advised that prior to the floods a • Ask for newsletter was sent out to all residents in emergency flood risk areas, and that it contained flood contact numbers for relevant authorities. contact cards to be issued to at risk properties. 13. NRW alert • Ask NRW to • NRW have asked for further information system: address. so to be able to answer this point. • Concerns Should you have any experience of not were raised being warned of a flood beforehand, do that residents let me know. were unable to access this. 14. Afon Bach • Ask for this • NRW advised that the Afon Bach flood flood defence to be risk management scheme was designed scheme: included in and implemented by CCBC. It is a non- • The room the main river scheme and any queries agreed that investigation associated with the performance or this was s being otherwise would be answered by the ineffective undertaken Local Authority. and had been by NRW and CCBC advise the following: a poor CCBC, and as • The design specification will be included investment. part of the into the latest Section 19 currently being • A CCBC Cllr independent carried out by an independent Consultant allegedly review into • The culverts were cleared on the Friday stated on TV flood 8th February ‐ a photo has been sent to that the mitigations me showing that the trash screen was entrance to being called clear on the Saturday morning before the culvert for. Storm Ciara had been • Ask for the • The scheme was effective at reducing the cleared photographi flooding to Llanrwst. The majority of the before storm c evidence. flood waters in this area were caused by Ciara, and a blockage further upstream. This that there is blockage was removed and the upstream photographic area remediated at the earliest evidence. opportunity which prevented further flooding during the subsequent storm events 15. Network Rail: • Ask relevant • Network Rail advised that the only • Concern that authorities pumping equipment at this location is a their flood to provide semi-permanent pump that moves water risk Network Rail into the aqueduct near Chapel Street. assessments with a clear are not based plan showing on plans where the which show pumps are where flood to be placed water is being in Llanrwst pumped to. during flood events, and where the water is to be pumped to, so that the organisation can have stronger risk assessments. 16. Housing: • Ask the • North Wales Housing Association advised • Concern that housing that they are in frequent communication some associations with Grŵp Cynefin Housing Management residents are if they have and have committed to offer any vacant expected to attempted properties to them for use as temporary move to the to move any accommodation in order to keep affected Conwy/Lland residents out families in the Llanrwst area. udno area. of Llanrwst • Grŵp Cynefin advised that the furthest and the they had to temporarily relocate tenants surrounding (with their agreement) were , area. (both Grwp Cynefin • Ask that a properties) and (a private significant arrangement). The remaining families effort be were relocated within a 4 mile radius of made to the town. They had challenges in finding accommodat suitable accommodation in Llanrwst (due e families to not many being available to let, and who wish to some not meeting the needs of tenants). remain in Unfortunately, due to Covid-19, there Llanrwst, or was a temporary suspension of the flood near the remedial work on the affected houses. town. • Cartrefi Conwy confirmed that tenant’s area of choice is an important aspect of their approach to allocations. However, they did not have any tenants affected by the recent flooding in Llanrwst so would not have requested any moves. 17. Flood doors: • Ask the • CCBC advised that they do not have the • Calls were Welsh resources to provide private properties made for Government with flood protection. However, an these to be and CCBC. application will be made to the Welsh provide free Government to seek support for funding of charge. to provide targeted property protection. 18. NRW: • Raise • NRW wrote the following: • Concerns concerns “Specifically in relation to the NRW’s non were raised with the attendance at an event hosted by Janet Finch about the Welsh Saunders on 29 February in Llanrwst. We sent organisation’s Government our apologies to the AM, but there are two main absence. about NRW’s reasons for us not being able to attend. • A point was response to 1. At the time we were still in incident made by a flooding. management mode and were expecting further CCBC • Ask NRW to flood warnings and response as a result of Storm councillor accept that Jorge. All specialist staff were either on stand by that NRW major or resting in anticipation of being needed. Being need to come change is prepared for incident response was the priority to the table needed, and for us at this time. as some of work with all 2. We felt it was too soon to meet. We planned the measures relevant to talk with the community once the initial are no longer parties, investigation had completed and we had all the appropriate. including the information regarding flooding, rainfall, river community. levels etc to hand. From experience this makes for a far more constructive conversation. Unfortunately as a result of recent Coronavirus guidance and restrictions the planned public event on the 19 March had to be postponed until further notice. When the current situation improves and Government public health advice is updated, we will review our activities and would be happy to meet to explain how the Flood Alleviation Scheme works to protect properties in Llanrwst and Trefriw”. • NRW advised that The Conwy Valley Flood Alleviation scheme performed well during the flooding in February 2020. They have no reports of properties flooding from the although they acknowledge that other properties were impacted from other watercourses and we sympathise with those affected. 19. Business: • Ask for rate • CCBC advised that individual businesses • Concern relief to be should contact the Council in relation to about the made this issue as relief may be available on a future of available to case by case basis. businesses in all Llanrwst. businesses • Concern directly and about the indirectly significant affected by impact of all flooding. three storms on the hospitality sector in Betws y Coed and : one business has recorded the worst takings for February since the Foot and Mouth outbreak. 20. Tyn y Coed, • Ask Welsh • Welsh Water advised that they are not Capel Curig: Water to aware of any flooding issues at the • Concern that address this. property. They have however had Welsh Water historical flooding in the layby further is not downstream near to the Bryn Glo Car addressing an park, which was due to hydraulic issue there. overload in the parking area. They are happy to look at the situation further should more information be provided. 21. Holding water • Liaise with • SNPA are more than happy to be involved in the relevant with this mountains: authorities • RWE is currently undertaking a study to • Concern that to pursue an better understand the viability of the there is a explanation proposal to increase the capacity of missed of what Eigiau. This could in turn retain more opportunity might be water during heavy rain periods. The to hold water achievable. study is ongoing and is expected to be in the completed in early August 2020. Should mountains, this identify a significant flood such as at the attenuation benefit to be gained from reservoirs in being allowed to operate the tilting gate Capel Curig, at Eigiau, approach to OFGEM would and above need to come from RWE as holder of the Dolgarrog ROC certification. • NRW advised that the National Trust (NT) and Countryside Council for Wales started work on ditch blocking on the Migneint in the early 2000’s. In 2015 NRW began a joint working partnership project with NT that increased the scale of the project from the Migneint to focus on the whole of the Upper Conwy catchment down to the confluence in Betws y coed. In 2018 NRW began an 18 month Machno SMNR project, which focussed on the Machno catchment. In 2019 NRW have put a bid together to Welsh Government for EnRAW funding which will increase the catchment scale again to cover the top of the Dee (Nug catchment) parts of the Hiraethog and down to Llanwrst. As such, further restoration of peat bogs is very much on the agenda, and I have been advised that over 390 km of ditches have been blocked by installing 40,000 dams, and that this includes ditch blocking work on the Nant y Gwryd, between Pen y Gwryd hotel and Plas y Brenin. • CCBC are eager to work with all stakeholders to try and reduce the flood risk in the area 22. Leats: • Liaise with • RWE is investigating this matter and • It has been NRW and explained that the Llugwy Leats at Capel explained to RWE Innogy. Curig were constructed in 1930 and that me that a lot their recent civil asset inspection has of recent identified weakness in the structure that work has have necessitated the precautionary been diversion of flows away from the leat undertaken during high rainfall periods. RWE has on the leats implemented a three year planned between programme of refurbishment works Cowlyd and associated with the leat system to Capel Curig, address the weaknesses. and that as a • RWE has noted that the most significant consequence, contributory factor that they can water has influence in relation to the excess flows been coming at Llugwy Leat would be the spilling of off the the Welsh Water owned Llugwy mountains Reservoir. As a water supply reservoir, its and entering level is dependent on demand, during the Conwy via wet periods, water supply (rain) Capel Curig significantly exceeds demand and the instead of by reservoir spills. Alternative proactive Dolgarrog. management of the reservoir level would introduce an element of flood attenuation. RWE is therefore in early discussions with Welsh Water to identify if it could possibly be empowered to actively transfer water from Llugwy to Cowlyd Reservoir. • NRW advised that they have no information regarding this issue and that queries should be raised with RWE. 23. Tree felling: • Ask NRW • NRW advised that how they manage the and the Welsh Government Woodland Estate is • Concern that Welsh independently audited each year and this is having Government certified to international standards of a negative to explain sustainable forest management via the impact on what steps UK Woodland Assurance Standard flooding. were taken (UKWAS), which includes standards for to assess the the management of water. impact of • NRW advised that there is strong tree felling in evidence that well managed woodlands the Conwy of all types, such as those on the Welsh river Government Woodland Estate, are a part catchment of the solution not part of the problem. area on the This includes modern conifer plantations. amount of Accordingly, conifers are really good at surface intercepting rainfall and the way the land water is managed helps to slow down the flow entering the of water from hillsides into valleys and Conwy and allow more water to soak into the soil. its • In relation to the Conwy Valley NRW tributaries. noted that “it should be recognised that only approximately 5% of the land is actually wooded and much less of this is in NRW’s ownership”. • Despite clearly asking NRW whether they took steps to assess the impact of tree felling in the Conwy river catchment area, such as in Cwm , between Llanrwst and Betws y Coed, and in Crafnant, a clear answer has not been provided. However, NRW have advised that they will be undertaking a full investigation as part of their wider reviews into Storm Ciara and Storm Dennis. 24. Waste in the • Ask relevant • NRW advised that it is a landowners rivers: authorities responsibility to keep river banks clear of • A to help anything that could cause an obstruction considerable ensure that and increase flood risk, either on their amount of riparian land or downstream if it is washed away. debris was landowners Landowners are responsible for brought down take maintaining the bed and banks of the in the storm, appropriate watercourse and the trees and shrubs such as empty measures to growing on the banks and should also feed bags. keep any clear any litter and animal carcasses from waste away the channel and banks, even if they did from not come from their land. streams/rive • CCBC have sent letters out to all known rs. riparian landowners to ensure they are aware of their responsibilities and the potential consequences if watercourses are not maintained. 25. Llanddoged: • Liaise with • CCBC advised that the wall in question • It was CCBC to see was prioritised against other significant explained this urgently and urgent issues in the county and was that a wall addressed so repaired at the earliest opportunity has collapsed to reduce following all the essential emergency beside a river the risk of works caused by the storms. The wall was in the further repaired on 18th March 2020. Llanddoged flooding by area, that this Efail Uchaf, resulted in Llanddoged. serious flooding, and that CCBC are refusing to prioritise repairing the breach. 26. River going • Ask CCBC to • CCBC advised that upstream of the Ysgol through Ysgol take action. Dyffryn Conwy is riparian ownership and Dyffryn therefore point 24 above is also relevant. Conwy: • CCBC advised that sections of the • Concern that watercourse in question are under debris/vegeta different responsibilities. The section of tion is not watercourse from the top of Cae Person being cleared down to the A470 is under the from this – responsibility of the Council. The culvert the length of under Nebo Road was clear on the the river: Saturday 8 February at 9am. Council staff from above have keys to the padlock for the culvert the school to at Nebo Road but the Council will not where it joins put lives at risk during an event when the Conwy. flows at are the velocities they were at on Particular 9 February. concern has been raised about the culverts under Nebo Road. • Allegation that a contractor could not clear the culverts by Maes Mawr as he did not have access to the key. 27. Standing • Ask Network • Network Rail advised that they cleaned water: Rail to detail approximately 4000yds of ditch in 2019 • Concern that the work and then 2000yds in 2020, and that over flood water to undertaken 10 culverts were cleaned over this period the east of on the along with the installation of a new the railway in embankmen culvert. The ditching work was often best is t between endeavours due to local ground unable to Llanrwst and conditions. drain, and Maenan • NRW advised that CCBC are leading on that that Tan following the the Section 19 Flood Investigation y Coed, flood last Report, and that investigations must take Maenan, was March, and place in order to understand what flooded. for an happened before any improvements can assessment be considered. as to • NRW advised that the S19 investigation whether this report is being led by CCBC. They will could have await the outcome of the report before had an considering whether there are any impact on potential improvements that can be water made drainage. • Further to plenary last week, clarify what measures the Welsh Government will take to try and reduce the impact of flooding on the A470. • Ask NRW to explain what steps will be taken to protect properties in Maenan from Conwy river flooding. 28. Capel • Ask NRW • NRW advised that: Garmon: and CCBC to “In non-emergency situations, Afon Gallt y Gwg • It was explain why must be maintained outside the salmon spawning explained the stream season, specified by Salmon and Freshwater that Hendre had not Fisheries Act 1975. Wen farm been Gallt y Gwg is not part of NRW’s routine IDD de- was flooded, maintained, silting/ de-weeding programme as it has a gravel and that the and to bed which does not support weed growth. The water came provide a bed does, however, support salmon spawning from the clear plan to and has been included in an historical fisheries / small river support habitat project. Work to clear the gravel from the which comes future channel is done reactively. NRW undertook this down from clearance work in 2012/13. The land owner undertook Capel going emergency channel clearing works following the Garmon. The forward. 26/12/2015 flood event. In February 2016, NRW watercourse provided the landowner with a works used to be specification document, to undertake channel cleaned, but clearance works themselves. had been left In February 2020, NRW worked in close for a long partnership with North and Mid Wales Trunk time, and was Road Agency and Conwy CBC to clear the channel full of debris. and A470 culvert, by exercising our emergency powers. The timeline and actions set out above may demonstrate that the channel has been maintained over the last ten years. Going forward, North and Mid Wales Trunk Road Agency will continue to inspect the culvert at least every 12 months and we will again work in partnership to deal with any issues as and when they arise”. • CCBC advised that preliminary investigations in the area have revealed that due to the intense velocity of the water, large quantities of stone were washed down the watercourse which created a build‐up under the bridge under the A470 reducing the capacity. This caused the watercourse to over top the channel causing flooding to Hendre Wen farm and another property further to the south. The upstream end of the watercourse is an ordinary watercourse which would be maintained by the riparian landowner. The culvert under the A470 would be maintained by NMWTRA whilst downstream of the bridge is a main river, maintained by NRW. At the time of the flooding, it was reported that NMWTRA and NRW attended to the scene quickly and removed several tonnes of material from the watercourse allowing the flow to pass unimpeded. The landowner, NMWTRA and the NRW have been reminded of their maintenance responsibilities. 29. Conwy Valley • Look to see • NRW advised that Llanrwst Town Council Flood the has already been in contact to organise a Partnership: partnership date for the Flood Partnership Group. re- • Concerns established, NRW support the re-establishment of a were raised and Flood Partnership Group. by a CCBC cooperation • NRW also noted that CCBC is leading on councillor from the this area of work, and that NRW have that local National been informed that the Local Authority is information Trust, in contact with the Town Council about has become the matter. NRW are committed to being more National a core member of any future Partnership centralised Park Group since the Authority, • SNPA are more than happy to be involved formation of CCBC, NRW, with this NRW. and the • North Wales Fire and Rescue Service community. advised that they would be willing to participate should the partnership be re- established • CCBC are eager to participate in a forum that will serve to reduce flood risk in the local community 30. Health: • Ask relevant • Betsi Cadwaladr University Health Board • Concern that authorities have responded advising a number of chemical whether important points: washes have chemical Any individual who currently requires medical not been cleans can support following the recent floods should undertaken be contact their GP practice in the first instance. following the undertaken flood. outside Should similar events occur in the future the • One resident people’s minor injuries unit at Llandudno Hospital will be explained homes. able to assist with any injuries that may be that they • Ask Betsi sustained, whilst the Emergency Departments at have been Cadwaladr Glan Clwyd Hospital and Ysbyty Gwynedd would having panic University deal with any seriously injured or unwell casualty attacks since Health Board the floods. to explain If a major incident is declared health and medical • Another what advice and support should be provided via the resident medical multi-agency Gold and Silver commands stated that support and pets had been advice can The provision of more general health advise to unwell since be made the community falls to Public Health Wales, and the flood available to as such the health board have promised to raise event. residents this with the multi-agency North Wales Resilience negatively Forum, and when they undertake a review of affected. their own emergency planning arrangement • Ask the Welsh Government whether support can be made available for veterinary fees. 31. Flood • Ask relevant • NRW noted the following: wardens: authorities “NRW has previously met with Llanrwst Town • An effort is and Council to explain the role volunteer flood being made organisation wardens can perform. Following this meeting, to recruit s whether Llanrwst Town Council attempted to identify volunteers training and individuals from the community who would like locally. guidance can to volunteer as flood wardens, but unfortunately, • Concern be made we were informed that they were unsuccessful in about the available to their efforts. safety of residents NRW will continue to promote and encourage helping in living in a people to undertake a community volunteer role, flood water. flood risk signposting them to sources of useful information area, and and organisations who can sign them up to be those volunteers and provide the additional training, kit volunteering and insurance, if they wish to take their role as wardens. further. We can help with arranging and supporting volunteer network events and will continue to advise groups on the completion and testing of community flood plans. We will share information on grant funding available in Wales to support flood resilience. We encourage community groups to self-manage local flood plans, which is happening across Wales. We have seen that these groups tend to be more sustainable if they lead themselves, using NRW and other professional organisations for advice and referring issues that need wider involvement or specialist input”.

• NRW advised that the signing up of volunteer wardens will be steered by the Flood Partnership Group via the Town Council, whereby community volunteers can register their interest. • North Wales Fire and Rescue Service advised that they would welcome the opportunity to work with and train flood wardens • CCBC advised that the training and guidance of Flood Wardens is not currently something that the Council organises but that they are willing to work with NWCREPS and NRW on this issue with the community.

Should you like to volunteer as a flood warden, do let me know 32. Nant y Goron, • Ask CCBC to • CCBC advised that the section of Llanrwst: investigate watercourse behind the Nant Y Goron the flooding estate is an ordinary watercourse and as • This flooded and explain such is under riparian responsibility and behind the what therefore would be down to the Nant y Goron measures landowner to repair and maintain estate. are in place to protect houses both sides of the stream. 33. Crafnant • Ask CCBC • As soon as the landslide occurred NRW Valley: and NRW immediately opened the forest track • That the road what action opposite the car park and in the can be taken leading to . This enabled Crafnant to improve all blocked in residents, including the Valley can be road Scout Centre, to have access to Llanrwst easily flooded resilience. and the A5. In addition NRW regraded at one • Ask CCBC the forest track in several places to section. and NRW to enable better access for all vehicle types. • The road has provide a • NRW opened the track as a goodwill been closed timetable for gesture and to assist the residents and due to a works businesses. landslide. following the • CCBC advised that through working with • The Cornel landslide, the NRW, they repaired the damage to Scout Centre, and for NRW the public highway at 3 locations in the Crafnant Rd, to explain weeks after the February storm events Trefriw, has what prior to the Covid lockdown and re‐ had to close consideratio opened the road to traffic. due to n has been Investigations have taken place to ensure problems given to the the stability and structural integrity of the with access. possibility road and surrounding areas. that deforestatio n contributed significantly to the situation. • Ask CCBC and NRW whether there is any forestry track the Scouts may be able to use so to re- open the centre. 34. Llanrwst • Raise the • CCBC advised that there may be funding Guides: situation available through the WCVA, and that it • They have with CCBC may also be worth checking the Funding been advised and the Wales portal at https://funding.cymru/. that money is Welsh There is potential support available not available Government through the Communities Facilities to help the . Programme should the Guides need to community make repairs. To access this an email centre. should be sent to [email protected] s 35. Conwy Valley • Ask NRW to • NRW advised that the option of widening floodplain consider the flood plain was considered as one of being moving flood the Capital investment scheme options, protected embankmen and that they are looking at the long- from flood ts so that term sustainability of maintaining water whilst flood water defences and embankments across North parts of can enter Wales. Llanrwst and low grade • NRW have advised that they are starting Gwydir Castle agricultural a viability study this year into the and Gardens land to the sustainability of defences in the Conwy are north of Valley. submerged Llanrwst, such as at Dolgarrog. • Pursue an independent review. 36. New culverts • Ask Network • Network Rail advised that water cannot behind Parc Rail to move from west to east due to the yr Eryr: explain provision of tidal flap valves on the west • Concern that whether side which shut tight when the water they are there are level rises differentially on the west. enabling flood gates water to flow on the from west to western side east. of the culverts. 37. Trefriw: • Ask relevant • NRW advised that following the flooding • Concerns that authorities and landslide, the access and egress plan the village to explain for Trefriw is being reviewed. As such keeps being the plan for NRW have approached a consultancy to cut off by the accessing review and draft a plan for submission to B5106. residents in CCBC and North Wales Councils Regional emergencies Emergency Planning Service to finalise an , and what Emergency Plan. impact the • NRW also advised that the Local landslide in Authority is investigating access/egress as the Crafnant part of the S19 Storm Ciara flood Valley had investigation and that this will be on this. presented in a report. NRW are • Work with supportive of and contributing to the CCBC and investigation. The report produced will Welsh put forward recommendations. CCBC will Government make the report available on completion. to see how • Please see the notes on the response the B5106 from North Wales Police in section 10. may be • North Wales Fire and Rescue Service improved to advised that they are able to access have at least Trefriw via back roads when the B5106 is one way in flooded, but the roads are slow and and out of narrow therefore slow their response. Trefriw. They would welcome steps to protect the road into Trefriw along the B5106. • CCBC advised that a Section 19 report is close to completion which has assessed Trefriw Escape routes during times of flooding. 38. Drains in • Ask relevant • Welsh Water advised that they are not Llanrwst: authorities aware of any restriction on the public • Concern has to sewers in Llanrwst, during any storm been raised investigate events in 2020. Their network team liaise that not all of this, regularly with these had including for Council, highways team and been cleared School Bank Environmental teams, and no issues were before the Road, Town raised with them at the time of the storms, and Hill, and events. From their discussions with the remain Council and Natural Resources Wales blocked now. Road, in they are currently satisfied that the Llanrwst. wastewater network is adequately sized but will continue to work with all partners to try and reduce flooding in the area. • Welsh Water advised that as a precautionary measure due to the overland flooding reported in the area, the local team completed a full CCTV survey on the below ground assets in the area last year. They cleaned a number of lengths of sewer to remove material deposited during the storm, in areas around School Bank Road, Y Berllan and Cae Person in Llanwrst. Should I have specific addresses or location that may need further investigation, Welsh Water are more than happy to send a team over to help. • Welsh Water advised that every 12 months Welsh Water will be attending to CCTV the network in Llanrwst. They will be checking for any defects that will reduce the capacity of their sewers. Their next CCTV survey is due in May. • The contractors completed the CCTV survey between the 23rd – 26th March 2020 and following a review of the report, it was confirmed that there are no defects. However it was found that there was silt in the sewer that needed to be removed. A full desilt has been completed and the sewer is running at full capacity. • Any issues relevant to Welsh Water can be raised on their emergency 24 hour call centre number: 0800 085 3968. A crew can be dispatched to investigate. • CCBC advised that all gullies are on a maintenance regime. Gullies (especially along School Bank Road & Perthi) were cleared more recently due to forthcoming heavy rainfall. They were also cleared on numerous occasions over the storm period. 39. Maintenance • Ask relevant • NRW advised that the Conwy Valley of ditches: authorities Internal Drainage District (IDD) was • Concern that and the established in 1922 and continues to ditches are Welsh operate today. Following the not being Government establishment of NRW in 2013 and a maintained. to advise review undertaken by Welsh what Government, NRW became the IDD for all consideratio drainage districts in Wales. Each IDD n can be operates an Advisory Group to raise and given to re- discuss any IDD concerns and issues. This establishing group meets 2-3 time every year and the Internal agrees maintenance priorities within the Drainage IDD. A review of the IDD’s across Wales District has taken place the result of which was board for submitted to Welsh Government at the the Conwy beginning of 2018. Valley. 40. Flood • Raise this • NRW has permissive powers only to carry management: idea with the out maintenance works on main rivers. • It has been Welsh This is done in high risk areas where proposed that Government there is a risk to people and property. I ask for a , CCBC, and Should landowners wish to undertake dedicated NRW. works to clear watercourses they are flood likely to require Flood Risk Activity Permit management from NRW for main river or CCBC for officer for the ordinary watercourses. NRW are happy Conwy to discuss this process with landowners catchment, directly. and that the • CCBC advised that it should be noted that role be landowners are responsible for the combined maintenance of ordinary watercourses with that of a and that the NRW is responsible for the “lengthsman” maintenance of main rivers. CCBC to carry out stream and manage the streams and culverts that culvert they are responsible for. management.

41. That a whole • Liaise with a • Ongoing river leading catchment Environment approach to alist on this landscape before change is progressing needed: further. • Decarbonisati on is the new driver, and this is leading to more imaginative discussions around agricultural soils, broadleaved woodland, saltmarsh and the re- wetting of upland peat landscapes such as those on the Migneint. • There is a potential for the Conwy Valley to be promoted as a model project that can weave together the numerous landscape elements to form a tapestry of integrated and sustainable land and water management. 42. Station Road • Ask relevant • NRW advised that CCBC are leading on a and Willow authorities Section 19 Flood Investigation Report Street, for clear into the flooding. They also noted that Llanrwst: plans on following the erosion that occurred when • Homes and how to Afon Bach flooded, NRW installed dumpy businesses protect bags tied together to protect the were properties damaged wall before the next high tide devastated on both to prevent any further damage and during Storm streets. subsequent flooding if the defence were Ciara. • Ask relevant to fail. They have subsequently engaged a • Action is authorities consultant to survey the site and provide needed to and the an outline of potential solutions help reduce Welsh • NRW have also advised that Temporary the risk of Government repairs have been carried out on the Afon Bach to help embankment adjacent to the Tannery on flooding enable flood the river Conwy, and that they have again. doors to be developed the business case for the • Action is made longer term design and repair and are needed to available. currently securing funding to take this help reduce • Ask for an forward. the risk of the explanation • CCBC have advised that the northern Conwy river as to who is bank of the Afon Bach adjacent to The coming over responsible Old Tannery is owned by the Local by the for Authority and an inspection of the Tannery. vegetation riparian channel has been carried out to clearance, confirm the free flow of watercourse and the erection present day integrity of the bank at this of the flood location. defence at • CCBC have advised that the wooden the bottom insert planking adjacent to No. 21 Station of the coop (Jade 2) is a Local Authority asset which car park, and has been effectively made redundant by pursue an the construction of the Afon Bach flood assessment alleviation scheme of the Afon • CCBC advised that a Section 19 report is Bach being undertaken for Llanrwst and within estuary. the document there will be a list of recommendations and responsibilities associated with each issue identified. Once completed, a copy of this report will be made available. • I am actively pursuing vegetation clearance along and beside the section of Afon Bach by Cae Tyddyn, Cae’r Felin and Tros yr Afon

Adroddiad: Pryderon a godwyd ynghylch llifogydd yn dilyn Storm Ciara Pryder: Cam gweithredu: Ymateb: 43. Mae yna • Codi gyda • Ysgrifennodd Cyfoeth Naturiol ddymuniad i weld Llywodraeth Cymru (CNC) y canlynol: afon Conwy yn Cymru. “Gall carthu, dad-siltio a thynnu’r rhwystrau cael ei charthu: • Codi gyda sy’n atal llif y dŵr fod yn fwy effeithiol • Eglurwyd bod yr Cyfoeth mewn rhai lleoliadau nag eraill. Felly rydym afon wedi culhau Naturiol yn gwneud penderfyniadau ar y ffordd orau i'r gogledd o Cymru o fynd i’r afael â’r risg fesul achos, gan Drefriw, a bod unwaith eto. ddefnyddio gwybodaeth a thystiolaeth banciau tywod Nid ydynt beirianyddol am y ffordd y mae pob afon yn mawr rhwng wedi bod o ymateb er mwyn sicrhau ein bod yn rhoi’r Llanrwst a Thal-y- blaid yn y gwerth gorau i’r trethdalwr. cafn gorffennol. • Esboniwyd i mi “Rydym yn asesu ein holl weithgareddau ar fod angen carthu gyfer rheoli risg llifogydd gan ddefnyddio’r yn ardal dull sy’n seiliedig ar risg y mae Llywodraeth Dolgarrog, a ger Cymru’n amlinellu yn ei Strategaeth Llanrwst. Genedlaethol ar gyfer Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol (FCERM). Rydym yn defnyddio lefel y perygl o lifogydd i bennu’r math o ymyrraeth rheoli perygl sydd angen a graddau’r buddsoddiad. Wrth wneud y penderfyniadau hynny, rydym yn defnyddio’r ffactorau a ragnodwyd yn FCERM, Strategaeth Genedlaethol Llywodraeth Cymru, a’r risg i fywyd yw’r ffactor pwysicaf wrth bennu blaenoriaethau buddsoddi.

“Mewn rhai amgylchiadau, nid carthu yw’r ateb tymor hir na’r ateb economaidd gorau o gymharu â mesurau eraill sy’n ymateb i’r perygl o lifogydd fel gwneud mwy o le i fyny’r afon. Mewn amgylchiadau eraill, gall lefel eithriadol o uchel y glawiad yn ystod llifogydd olygu na fyddai carthu wedi atal y llifogydd rhag digwydd gan fod lefel y llifogydd a welwyd yn llawer mwy na chapasiti’r cyrsiau dŵr.

“Byddai graddfa’r digwyddiad a chyfaint y dŵr a welwyd yn y llifogydd diweddar yn fwy na’r capasiti ychwanegol y byddem wedi ei gael yn y sianeli o dynnu’r silt yn Nolgarrog.

“Cynhaliwyd gwaith tynnu ac ailddosbarthu graean i fyny’r afon ym Mhont Fawr. Cynhaliwyd y gwaith hwn er mwyn gwella’r gwasanaeth rhybudd llifogydd ac ychydig iawn o effaith a gafodd ar leihau lefelau afonydd”. 44. Mae yna • Parhau i • Mae’r ddeiseb ar y gweill ac mae ar ddymuniad i gael bwyso ar gael ar fy ngwefan adolygiad Lywodraeth • Er na chytunwyd i gynnal adolygiad annibynnol o Cymru i roi'r annibynnol hyd yma, mae Cyfoeth fesurau lliniaru gorau i Naturiol Cymru wedi ein hysbysu eu llifogydd yn rwystro bod yn dechrau astudiaeth Nyffryn Conwy: adolygiad ddichonoldeb eleni ar • Cytunai'r rhai a annibynnol. gynaliadwyedd yr amddiffynfeydd oedd yn • Lansio deiseb yn Nyffryn Conwy. bresennol nad yn galw am yr oedd Cynllun adolygiad. Lliniaru Llifogydd • Gweithio gyda Dyffryn Conwy o Robin Millar fudd i'r gymuned. AS i weld pa Mae hyn yn glir bwysau y gall wrth ystyried bod y Gwir dŵr wedi Anrhydeddus amgylchynu George cartrefi ym Mharc Eustice AS, yr yr Eryr, a'r dinistr Ysgrifennydd a achoswyd Gwladol dros mewn mannau yr eraill. Amgylchedd, • Nodwyd bod y Bwyd a rhain yn llifogydd Materion gwahanol i'r rhai Gwledig, ei roi a brofwyd ar Lywodraeth gennym yn y Cymru i gorffennol, felly alluogi'r mae angen adolygiad adolygiad cyn i annibynnol. arian gael ei wario ar gynlluniau tymor hir i amddiffyn ein cymunedau. • Nodwyd bod angen rhoi ystyriaeth i newid yn yr hinsawdd. • Roedd yr ystafell yn cytuno nad afon Conwy yn unig oedd angen sylw, ond yr holl nentydd a'r cyrsiau dŵr sy'n bwydo i mewn iddi, a achosodd broblemau hefyd. 45. Mynediad i fagiau • Cysylltu â'r • Yn dilyn ymholiadau, daethpwyd i’r tywod am ddim: busnes lleol casgliad na fydd llwch ar gael ym • Roedd yr sy'n barod i Mhenmaenmawr am y tro. awdurdodau'n storio bagiau • Nododd Cyngor Bwrdeistref Sirol dweud wrth tywod ar gyfer Conwy (CBSC) na allant yn anffodus drigolion na allen y gymuned ar warantu y bydd cyflenwad digonol o nhw gael bagiau ei eiddo. fagiau tywod ar gyfer pob eiddo sy’n tywod. • Gofyn eto i gwneud cais am fagiau tywod cyn • Roedd busnesau a Gyngor llifogydd neu yn ystod llifogydd; gwirfoddolwyr Bwrdeistref rhoddwyd y Polisi Bagiau Tywod ar lleol wedi gorfod Sirol Conwy waith yn rhannol er mwyn annog cyflenwi tywod a adolygu ei preswylwyr mewn ardaloedd sy’n llenwi eu bagiau bolisi ar fagiau dueddol o ddioddef llifogydd er eu hunain. tywod. mwyn iddynt gael Amddiffyniad • Bu’n rhaid i’r • Ystyried ateb Lefel Eiddo gan fod y dystiolaeth yn gymuned leol Penmaenmaw dangos nad yw bagiau tywod mae’n godi arian ar gyfer r fel ffordd debyg yn amddiffyniad sylfaenol bagiau tywod. fwy cynaliadwy yn erbyn dŵr llifogydd; • Ym fforddiadwy o dim ond un elfen o’r broses o Mhenmaenmawr bosibl o fynd ddarparu bagiau tywod yw cost mae bagiau i'r afael â'r cyfalaf y tywod. Mae’r agweddau tywod yn cael eu galw am eraill i’w hystyried yn cynnwys llenwi â llwch fagiau tywod. darparu bagiau tywod i gannoedd o chwarel. aelwydydd o bosibl yn ystod llifogydd gan adnoddau sydd eisoes yn brin efallai; y broses o’u casglu a’u gwaredu mewn safleoedd tirlenwi yn dilyn y digwyddiad; ac y gallai llenwi bagiau tywod gyda “llwch chwarel” yn hytrach na thywod wedi’i olchi fod yn fwy tebygol o gyfrannu at lygredd cyrsiau dŵr. 46. Rheilffordd • Mae • Hysbysodd Trafnidiaeth Cymru Dyffryn Conwy: Trafnidiaeth mai’r bwriad, ar 24 Mawrth 2020, • Mae’r rheilffordd Cymru eisoes oedd i’r llinell fod yn weithredol eto ar gau oherwydd wedi dweud erbyn diwedd mis Ebrill. Fodd difrod difrifol. eu bod yn bynnag, nodwyd y gallai COVID-19 • Mynegwyd gweithio gyda gael effaith ar hyn, gan fod aelodau pryderon Network Rail i staff yn gorfod hunanynysu os nad ynghylch adfer y ydynt yn teimlo’n dda. hygyrchedd y rheilffordd • Hysbysodd Trafnidiaeth Cymru eu gwasanaeth bws cyn gynted â bod yn gweithredu gwasanaeth sy’n cymryd lle’r phosibl. amgen i’r rheilffordd ar hyn o bryd trên. Er • Ysgrifennu at rhwng Blaenau Ffestiniog a enghraifft, mae Trafnidiaeth Llandudno nes oni nodir yn pryder nad yw Cymru wahanol. Ar y taflenni, nodir na ellir sgwteri ynghylch y cludo cŵn (ac eithrio cŵn cymorth), symudedd yn cael gwasanaeth beiciau, pramiau na ellir eu plygu a eu caniatáu ar bysiau yn lle bagiau mawr ar y bws, ac nad yw’r fysiau. trenau. gwasanaethau’n gwbl hygyrch i bawb . Maen nhw wedi cynghori teithwyr i ffonio eu llinell Cymorth i Deithwyr – 03330 050 501 – 24 awr cyn teithio, fel y gellir rhoi cymorth i drefnu trafnidiaeth addas. • Mae Network Rail wedi dweud y dylai’r llinell ailagor ym mis Medi 2020. 47. Cyllid: • Codi'r sefyllfa • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod eu • Mynegwyd gyda cais am gyllid gan Lywodraeth pryderon nad Llywodraeth Cymru wedi bod yn llwyddiannus ar oedd gan yr Cymru, a gyfer gwneud gwaith brys yn Perthi awdurdod lleol gofyn am i fwy / y Berllan a Bron Derw Llanrwst ddigon o arian o arian fod ar • Dylai busnesau a phreswylwyr efallai i fynd i'r gael i helpu i gysylltu â’r Cyngor yn uniongyrchol afael â llifogydd hwyluso os ydynt am gael rhyddhad o’r mewn modd ymateb yr Dreth Gyngor neu Ryddhad o cadarn. awdurdod Ardrethi Busnes o ganlyniad i hyn • Pryder nad oes lleol i lifogydd neu ddigwyddiad tebyg. cyllid ar gael i yn y tymor byr gefnogi trigolion a hir. sydd wedi'u • Gofyn i'r heffeithio gan y consesiynau llifogydd, ond na ar y dreth chawsant ddŵr yn gyngor ac dod i mewn i'w ardrethi heiddo. busnes gael • Mae enghraifft eu dyrannu i'r wedi cael ei holl drigolion rhannu â mi o a busnesau a berchennog a gafodd eu gafodd ddŵr yn ei heffeithio gan eiddo drwy’r lifogydd. awyrdyllau, gan ddinistrio nwyddau cartref mewn garej, yn methu â chael y cymorth brys o £500. 48. Y Nant gan fferm • Gofyn i Mae CBSC wedi ein hysbysu o’r canlynol: Bron Derw: Gyngor • Mae’r Cyngor wedi llwyddo yn eu • Yn ôl y sôn, mae’r Bwrdeistref cais am Gyllid Grant Graddfa Fach awdurdod lleol Sirol Conwy gan Lywodraeth Cymru i gynyddu wedi derbyn drwsio'r capasiti’r cwlfert ym Mron Derw. cyfrifoldeb am y ffordd a • Fel rhan o’r gwaith adfer ar gyfer y nant, felly mae ddifrodwyd cwlfert newydd, cynigir atgyweirio pryder nad ydynt gan ddŵr rhan breifat o’r ffordd yng yn derbyn llifogydd o'r nghyffordd Heol Llanddoged. cyfrifoldeb am y nant; asesu a • Ni all y Cyngor ymrwymo i gael difrod a achosir i'r yw'r cwlfert contractwr wrth law gyda thractor ffordd sydd wrth yn briodol; bob tro bydd yna lifogydd/glaw ymyl y cwrs dŵr. ymrwymo i trwm gan na fyddai hyn yn gost- • Esboniwyd mai sicrhau bod effeithiol. Fodd bynnag, yn ystod dim ond tractor wrth stormydd diweddar, mae oherwydd bod law i dynnu swyddogion y Cyngor yn archwilio mesurau gweddillion pob cwlfert pwysig yn Llanrwst yn annigonol wedi'u o'r cwlfert yn gylchol. Os pennir bod angen i cymryd i ystod bersonél fynd i gwlfert penodol yn ddiogelu'r ffordd llifogydd; barhaus, yna gwneir penderfyniad i cyn storm Ciara y adolygu lle gyflogi gwasanaethau contractiwr. cafodd y ffordd ei mae'r pwmp Mae’r contractwyr a ddefnyddir difrodi. yn anfon dŵr. wrth law yn ystod storm fel y gallant • Mae'r cwlfert yn fod yn bresennol i fynd i’r afael ag rhy gul. unrhyw broblemau sylweddol yn • Yn ôl y sôn, o gyflym os oes angen. ganlyniad i'r • Mae llifogydd y gorffennol wedi pwmp, cafodd dangos bod gan leoliad i lawr yr dŵr o'r nant ei afon o Heol Llanddoged y capasiti ar anfon i ardd gyfer y llif. Dylai’r gwelliannau breifat – gan arfaethedig i’r cwlfert fynd achosi difrod. ymhellach. Cafodd dŵr ei bwmpio o’r cwlfert o’r rhan o’r afon sy’n uwch i fyny, ar draws y ffordd ac i’r rhan o’r afon sydd i lawr o’r cwlfert ac i mewn i’r sianel sydd â chapasiti digonol ar gyfer y llif. • Digwyddodd y difrod i’r ardd oherwydd bod trydydd parti wedi agor y giât i’r ardd er mwyn cael mynediad i’r rhan o’r cwlfert sydd i lawr yr afon. O ganlyniad, fe wnaeth y dŵr arwyneb lifo o’r ffordd fawr i mewn i’r ardd ac felly nid y gwaith pwmpio a achosodd hyn. 49. Cwlfertau: • Gofyn i'r • Mae CNC wedi ein hysbysu mai • Pryder nad oedd awdurdodau cyfrifoldeb perchennog yr ased yw’r llawer o'r rhain perthnasol gwaith o gynnal a chadw cwlfertau a wedi'u clirio'n gael tractor ar strwythurau, a bod ganddynt iawn cyn storm bob cwlfert i aelodau staff ychwanegol wrth law Ciara. Er symud ar rota yn ystod y stormydd a’r enghraifft, mae gweddillion yn llanw uchel er mwyn ymdopi â’r risg angen clirio ystod gynyddol. cwlfert ger Poplar llifogydd. Mae CBSC wedi ein hysbysu o’r canlynol : Grove. • Gofyn am • Nid yw’n ymarferol nac yn gost- • Eglurwyd bod un asesu a effeithiol cael gyrrwr tractor yn chlirio’r tractorau/contractwyr ym mhob ceisio cadw llygad gwlfert ger cwlfert yn Llanrwst. Fodd bynnag, ar gwlfertau Poplar Grove roedd dau gontractwr ychwanegol mewn gwahanol a phob un wedi’u cyflogi a oedd â thractorau a rannau o'r dref: arall yn phympiau mewn lleoliadau pwysig gwaith eithriadol Llanrwst yn yn Llanrwst yn ogystal â chloddiwr o anodd i un dilyn y yng Nghaer Felin person. stormydd • Mae’r sgrin brigau gerllaw Poplar • Pryder nad oes diweddar. Grove yn cael ei fonitro’n rheolaidd unrhyw un wedi’i • Gofyn i CNC a a chafodd ei glirio ddydd Gwener 7 benodi yn lle CBSC ystyried Chwefror ac ymddengys ei fod yn swyddog CBSC a cyflogi staff dal yn glir ddydd Sadwrn 8 Chwefror arferai fynd i reoli ychwanegol • Mae yna swydd wag yn y tîm Perygl mannau cyfyng yn ystod y Llifogydd ond mae’r Swyddog mewn dŵr lleol. llanw uchel yn Llifogydd sy’n monitro Llanrwst yn y gaeaf a'r haf parhau i gael ei gyflogi gan y Cyngor er mwyn ac mae wedi cadarnhau bod yr holl helpu i glirio gwlfertau wedi’u clirio cyn Storm cwlfertau ac o Ciara a chyn y stormydd dilynol a dan bontydd. gafwyd • Gofyn i CBSC • Mae’r holl gwlfertau a’r lleoliadau egluro'r pwysig wedi’u hasesu ar ôl y sefyllfa mewn llifogydd ac yn gweithredu’n perthynas â foddhaol. swydd wag CBSC. 50. Penmaenmawr: • Gofyn i'r • Hysbysodd CBSC fod yna drefniadau • Mynegwyd awdurdodau cynnal a chadw clir ar waith ar gyfer pryderon perthnasol gylïau a chwlfertau pwysig ym ynghylch llifogydd ystyried y Mhenmaenmawr. mynych yn y dref. sefyllfa a Eglurwyd bod yna llunio cynllun lifogydd bach, tai clir i glirio a llaith, siopau dan chynnal a ddŵr ac chadw anhawster difrifol cwlfertau a gyda draeniad y gridiau. ffyrdd. • Ni fu cymorth ar gael i glirio cwlfertau a gridiau draenio yn y dref. 51. Cynllunio: • Cysylltu ag • Hysbysodd CBSC fod yn rhaid i • Pryder y gallai Adran unrhyw ddatblygiad gael caniatâd cynllunio Gynllunio, cymeradwyaeth gan yr adran fod wedi'i Cyngor gynllunio a mynd drwy broses ddyfarnu ar gyfer Bwrdeistref gymeradwyo SAB ac mae’n rhaid datblygiad ar dir Sirol Conwy, i sicrhau nad yw’n cynyddu’r perygl o gyferbyn â Perthi. egluro hyn. lifogydd. Bydd yr Awdurdod • Roedd pawb yn Cynllunio a’r Corff Cymeradwyo cytuno na ddylid Draenio Cynaliadwy yn craffu ar caniatáu i unrhyw ddatblygiad arfaethedig ar y ddatblygiadau safle hwn mewn perthynas â fynd rhagddynt ar pherygl llifogydd cyn y bydd unrhyw y tir. gynllun yn cael ei gymeradwyo. 52. Trigolion agored i • Gofyn i • Mae Heddlu’r Gogledd wedi niwed: awdurdodau ystyried hyn. Maen nhw wedi ein • Eglurwyd y perthnasol hysbysu y cynhaliwyd ôl-drafodaeth gofynnwyd i rai egluro'r amlasiantaethol rai wythnosau yn trigolion agored i cynlluniau a dilyn Storm Ciara a Storm Dennis. niwed symud a oedd ar waith Roedd yr ôl-drafodaeth ar y chwilio am i gefnogi gweithredu amlasiantaethol ar gyfer loches, ond nad trigolion y ddwy storm a’r Tirlithriad yng oedd agored i Nghrafnant yn ystyried y ffordd yr awdurdodau'n niwed a oedd y Grŵp Cydlynu Tactegol gwybod i ble y ddaliwyd yn y (TCG) a’r cydweithredu wedi dylent fynd yn llifogydd, ac gweithio, unrhyw arferion da, ac ystod storm Ciara. am eglurder o yna unrhyw wersi gweithredol y ran ble y gallai’r holl asiantaethau eu dylent geisio hystyried ar gyfer unrhyw lloches pe bai gydweithio yn y dyfodol. Roedd yr digwyddiad ôl-drafodaeth yn tynnu sylw at nifer tebyg yn o arferion gweithio cadarnhaol, er digwydd eto. mwyn sicrhau diogelwch y preswylwyr ledled y Gogledd. Fodd bynnag, nodwyd bod y prif elfennau canlynol wedi’u dysgu a byddant yn effeithio ar Ddyffryn Conwy: Rhanddeilaid i ymgysylltu i raddau mwy â phreswylwyr mor fuan â phosibl er mwyn annog pobl i rannu gwybodaeth gywir ac egluro’r dull amlasiantaethol; Creu’r grŵp TCG yn gynharach i baratoi ar gyfer digwyddiad sylweddol y gellir ei ragweld; Nodi’n glir pwy yw’r Swyddog Rheoli Gweithredol lleol a sicrhau bod yr holl asiantaethau’n ei ddefnyddio gan wella natur y gwaith o rannu gwybodaeth a lleoli asedau. • Hysbysodd Gwasanaeth Tân ac Achub Gogledd Cymru eu bod fel arfer mewn llifogydd sylweddol yn gweithio ar y cyd â phartneriaid drwy sefydlu Grŵp Cydlynu Tactegol sy’n cael ei sefydlu yn Adeilad Glasdir ar gyfer ardal Llanrwst fel rheol. Drwy weithio’n rhagweithiol gydag asiantaethau partner drwy grŵp cydgysylltu llifogydd, os byddant yn cael eu hail-sefydlu, a thrwy gysylltu â wardeiniaid llifogydd lleol, byddai modd iddynt helpu’r bobl fwyaf agored i niwed yn fwy effeithiol. • Mae CBSC yn gweithio ar y cyd â Gwasanaeth Cynllunio Argyfwng Rhanbarthol Cynghorau’r Gogledd yn ystod y mathau hyn o ddigwyddiadau ac os oes angen lloches, bydd Swyddogion y Cyngor, ar y cyd â’r gwasanaethau brys, yn cyfeirio preswylwyr bregus i loches briodol yn ddibynnol ar y gofynion ar y pryd. 53. Perthi a Y Berllan: • Gofyn i • Mae Network Rail wedi ein hysbysu • Cafwyd llifogydd Lywodraeth bod y Rheilffordd tua 7 metr yn is difrifol yma, felly Cymru, yr na’r ystadau ym Mherth a’r Berllan. mae angen awdurdod Gan fod y rheilffordd wedi dioddef gweithredu ar lleol, a Grŵp yn ystod y stormydd difrifol frys i amddiffyn Cynefin, pa diweddaraf, nid y rheilffordd fyddai cartrefi a fesurau brys wedi achosi’r materion a welwyd yn thrigolion. sy'n cael eu y lleoliad hwn. Mae’r cwlfert dan • Pryder bod cymryd. sylw yn cael ei asesu ar hyn o bryd gweddillion yn y • Cytunodd fel gwasanaeth a strwythur ‘cyflwr cwlfert sy'n mynd Dirprwy 2’ – sy’n dda. Yn ystod llifogydd, yn o dan y Arweinydd y aml iawn mae Network Rail yn rheilffordd y tu ôl Cyngor hefyd i gweld rhwystrau mewn cwlfertau i'r stadau hyn. roi adborth ar oherwydd y gweddillion sy’n cael eu • Roedd cerbydau'n bryderon i'r golchi i lawr yr afon. Byddai hyn cael teithio ar hyd Adran wedi cael sylw yn fuan ar ôl y Ffordd Banc yr Amgylchedd, digwyddiad. Ysgol yn ystod Ffyrdd a • Mae Dŵr Cymru wedi ein hysbysu llifogydd. Chyfleusterau eu bod wedi glanhau llathenni o CBSC. garthffosydd er mwyn tynnu oddi • Gofyn i yno y deunydd a oedd wedi eu Network Rail llenwi yn ystod y storm, mewn asesu a chlirio ardaloedd o amgylch Heol Banc unrhyw Ysgol, y Berllan a Chae Person yn weddillion o’r Llanrwst. Os oes cyfeiriadau neu cwlfert o dan leoliadau penodol sydd angen eu y rheilffordd harchwilio ymhellach, bydd Dŵr ar frys. Cymru’n fodlon anfon tîm er mwyn • Gofyn i'r helpu. awdurdodau • Bob 12 mis, bydd Dŵr Cymru yn perthnasol rhoi sylw i’r rhwydwaith teledu egluro pam y cylch cyfyng yn Llanrwst. Byddant caniatawyd i yn gwirio am unrhyw ddiffygion a gerbydau fydd yn lleihau capasiti eu deithio ar hyd carthffosydd. Roedd eu harolwg y ffordd, ac y teledu cylch cyfyng nesaf i’w gynnal dylid ystyried ym mis Mai 2020. cau'r briffordd • Fe wnaeth y contractwyr gwblhau’r yn ystod arolwg teledu cylch cyfyng rhwng 23 unrhyw - 26 Mawrth 2020 ac yn dilyn ddigwyddiada adolygiad o’r adroddiad, u tebyg yn y cadarnhawyd nad oedd unrhyw dyfodol. ddiffygion. Fodd bynnag, gwelwyd bod silt yn y garthffos yr oedd angen ei dynnu oddi yno. Mae gwaith dad-siltio trylwyr wedi’i gwblhau ac mae’r garthffos yn gweithredu i’w llawn gapasiti. Bydd Dŵr Cymru yn parhau i wirio’r rhwydwaith bob 12 mis er mwyn sicrhau nad oes unrhyw broblemau. • Gellir codi unrhyw faterion sy’n berthnasol i Dŵr Cymru drwy ffonio rhif canolfan alwadau 24 awr ar gyfer materion brys: 0800 085 3968. Gellir anfon criw i archwilio. • Ar ôl sicrhau cyllid ar gyfer gwaith lliniaru llifogydd yn ystadau Perthi a’r Berllan yn Llanrwst, cafwyd cadarnhad bod y cynllun gam yn nes at gael ei roi ar waith. Fe’m hysbyswyd gan CBSC o’r canlynol: Cafwyd cytundeb gan y Gymdeithas Tai i gwblhau’r gwaith; Mae’r Gymdeithas Tai wedi awgrymu y byddant yn hysbysu eu preswylwyr yn yr wythnos nesaf o’r gwaith arfaethedig (yr wythnos yn dechrau 26 Mehefin); Y gobaith yw y bydd y gwaith yn cychwyn ar 10 Awst 2020 • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod yna ddau gynllun: un er mwyn ailosod y peipiau ar hyd cefn Perthi drwy’r lagŵn er mwyn i law trwm arferol wasgaru heb achosi llifogydd yn yr ardal leol, ac un arall er mwyn rheoli’r llif dros y tir i’r dwyrain o Ffordd Tan yr Ysgol a lleihau lefel y dŵr arwyneb sy’n llifo oddi ar y ffordd ac yn llethu system draenio’r briffordd yn y lleoliad hwn. • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod rhai cerbydau yn defnyddio Ffordd Tan yr Ysgol fel gwyriad sydd wedi arwain at gynnydd mewn traffig yn yr ardal. Cafodd y llwybr ei gadw ar agor hefyd er mwyn hwyluso pethau i gerbydau brys a gofynnwyd i fodurwyr yrru’n ofalus. • Mae Adroddiad Archwilio llifogydd yr Awdurdod Lleol ar gyfer Ffordd Tan yr Ysgol dyddiedig Gorffennaf 2016 wedi’i ddiweddaru ym mis Ebrill 2020. Ychwanegwyd atodiad i gefn yr adroddiad yn dilyn llifogydd 16 Mawrth 2019 a 9 Chwefror 2020. Mae’r atodiad yn disgrifio’r llifogydd ac effeithiau’r llifogydd. Mae’r cefndir, yr wybodaeth hanesyddol, y lleoliad hydroleg, ffynhonnell y llifogydd a’r casgliadau wedi aros yr un fath â’r adroddiad gwreiddiol ac felly nid ydynt wedi’u diweddaru fel rhan o’r atodiad. Mae adroddiad Adran 19 cyflawn ar wahân yn cael ei gwblhau mewn perthynas â llifogydd Chwefror 2020 ar gyfer Llanrwst a bydd yn cynnwys manylion am Ffordd Tan yr Ysgol, y Berllan ac ardal Perthi. • Gweler y nodiadau ar yr ymateb gan Heddlu’r Gogledd yn adran 10. • Mae Grŵp Cynefin wedi ein hysbysu bod gwaith adfer llifogydd wedi ailgychwyn ar y safle ar 15 Mehefin. Oherwydd effeithiau Covid-19, maen nhw’n rhagweld y bydd yna oedi o 3-4 mis cyn y bydd y gwaith yn cael ei gwblhau, ac y gall tenantiaid ddechrau symud yn ôl i mewn i’w cartrefi ddiwedd mis Awst, gyda phob un ohonynt yn ôl erbyn diwedd mis Medi. • Mae Gwasanaeth Tân ac Achub Gogledd Cymru wedi ein hysbysu nad oes ganddynt y pwerau i gau priffordd ond os oes risg o niwed i aelodau’r cyhoedd bydd eu swyddogion yn cymryd camau i rybuddio pobl o’r peryglon ac yn gofyn i’r Heddlu a’r adran briffyrdd gychwyn cau’r ffyrdd ar sail diogelwch y cyhoedd. 54. Galwadau brys: • Gofyn i CNC a • Mae CNC wedi ein hysbysu y • Codwyd pryderon CBSC egluro byddant yn hapus i gydweithio â’r ynghylch y ffaith pa gamau gymuned drwy’r Grŵp Partneriaeth mai dim ond ar fydd yn cael Llifogydd i helpu i ddatblygu Cynllun fore 9 Chwefror eu cymryd i Llifogydd Cymunedol a byddai hyn 2020 y gallai sicrhau y gall yn golygu y byddai preswylwyr yn trigolion gael trigolion gael siarad â swyddogion perthnasol yn gafael ar Heddlu gafael ar ystod llifogydd. Mae yna 28 o Gogledd Cymru a swyddogion Gynlluniau Llifogydd Cymunedol yn Gwasanaeth Tân yn ystod y Gogledd, sy’n cynnwys manylion ac Achub Gogledd llifogydd. rolau a chyfrifoldebau Wardeiniaid Cymru. • Gofyn i'r Llifogydd, ac maen nhw’n cynnwys • Nid oedd trigolion awdurdodau yr holl fanylion cyswllt perthnasol ar yn ymwybodol o'r perthnasol gyfer preswylwyr a Wardeiniaid rhifau brys cyn y egluro pam Llifogydd i’w defnyddio cyn, yn llifogydd. nad oedd ystod ac ar ôl Llifogydd. ganddynt • Mae CNC wedi ein hysbysu hefyd ystafell fod Pencadlys Heddlu’r Gogledd ym weithredu yn Mae Colwyn wedi’i ddefnyddio yn Glasdir, ac a ystod y stormydd fel ystafell ellir ystyried ddigwyddiadau tactegol, a bod y sefydlu un gwaith cydgysylltu ar gyfer holl yno, neu ardal y gogledd wedi’i wneud oddi rywle arall yn yno. Llanrwst, os • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod bydd llifogydd modd cysylltu â swyddogion sydd ar yn y dyfodol. alwad 24/7 ar 0300‐1233079 ac • Gofyn am mae’r manylion ar wefan y Cyngor. anfon cardiau • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod cyswllt ‘Ystafell Lifogydd’ wedi agor ym llifogydd brys i Mochdre ac nid Glasdir oherwydd eiddo sydd bod mynediad i mewn ac allan o mewn perygl. Lanrwst wedi’i atal oherwydd y llifogydd ac oherwydd bod yr A470 wedi cau • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod cylchlythyr wedi’i anfon at yr holl breswylwyr mewn ardaloedd sydd mewn perygl o lifogydd a hynny cyn y llifogydd, a’i fod yn cynnwys rhifau cyswllt ar gyfer awdurdodau perthnasol. 55. System rybuddio • Gofyn i CNC • Mae CNC wedi gofyn am ragor o CNC: roi sylw i hyn. wybodaeth fel y gellir ateb y pwynt • Mynegwyd hwn. Os oes gennych unrhyw pryderon nad brofiad o beidio â chael rhybudd o oedd trigolion yn lifogydd ymlaen llaw, rhowch gallu cael gafael wybod i mi. arni. 56. Cynllun amddiffyn • Gofyn am • Mae CNC wedi ein hysbysu bod rhag llifogydd gynnwys hyn cynllun rheoli perygl llifogydd ar Afon Bach: yn yr gyfer Afon Bach wedi’i gynllunio a’i • Cytunodd yr ymchwiliadau weithredu gan CBSC. Nid yw’n ystafell nad oedd sy'n cael eu gynllun ar gyfer y prif afonydd a yn effeithiol a'i cynnal gan byddai unrhyw ymholiadau sy’n fod wedi bod yn CNC a CBSC, gysylltiedig â pherfformiad neu fuddsoddiad ac fel rhan o'r unrhyw fater arall yn cael eu hateb gwael. adolygiad gan yr Awdurdod Lleol. • Dywedodd Cyng o annibynnol ar Mae CBSC yn ein hysbysu o’r canlynol: CBSC ar y teledu gyfer lliniaru • Bydd manyleb y cynllun yn cael ei fod y fynedfa i'r llifogydd y gynnwys yn yr Adran 19 cwlfert wedi'i gelwir ddiweddaraf sy’n cael ei chwblhau chlirio cyn storm amdano. gan ymgynghorydd annibynnol ar Ciara, a bod • Gofyn am y hyn o bryd. tystiolaeth dystiolaeth • Cafodd y cwlfertau eu clirio ddydd ffotograffig i'w ffotograffig. Gwener 8 Chwefror ‐ cefais chael. ffotograff yn dangos bod y sgrin brigau yn glir ar y bore dydd Sadwrn cyn Storm Ciara • Roedd y cynllun yn effeithiol o ran lleihau llifogydd yn Llanrwst. Digwyddodd y llifogydd yn yr ardal hon i raddau helaeth oherwydd rhwystr yn uwch i fyny’r afon. Cafodd y rhwystr hwn ei dynnu oddi yno ac adferwyd yr ardal i fyny’r afon ar y cyfle cyntaf gan atal rhagor o lifogydd yn ystod y stormydd dilynol. 57. Network Rail: • Gofyn i'r • Mae Network Rail wedi ein hysbysu • Pryder nad yw eu awdurdodau mai’r unig gyfarpar pwmpio yn y hasesiadau perygl perthnasol lleoliad hwn yw pwmp lled-barhaol llifogydd wedi'u ddarparu sy’n symud dŵr i’r ddyfrbont ger seilio ar cynllun clir i Stryd y Capel. gynlluniau sy'n Network Rail dangos i ble mae yn dangos ble dŵr llifogydd yn y caiff y cael ei bwmpio. pympiau eu gosod yn Llanrwst yn ystod llifogydd, ac i ble y bwriedir pwmpio'r dŵr, fel y gall y sefydliad gael asesiadau risg cryfach. 58. Tai: • Holi’r • Mae Cymdeithas Tai Gogledd Cymru • Pryder bod cymdeithasau wedi ein hysbysu eu bod mewn disgwyl i rai tai os ydynt cysylltiad rheolaidd ag Adran Rheoli trigolion symud i wedi ceisio Tai Grŵp Cynefin a’u bod wedi ardal symud ymrwymo i gynnig unrhyw eiddo Conwy/Llandudno unrhyw gwag iddynt eu defnyddio fel llety . drigolion allan dros dro er mwyn cadw teuluoedd o Lanrwst a'r yr effeithiwyd arnynt yn ardal cyffiniau. Llanrwst. • Gofyn am • Mae Grŵp Cynefin wedi ein hysbysu ymdrech mai’r lleoliad pellaf yr oedd yn rhaid sylweddol i iddynt leoli tenantiaid dros dro letya (gyda’u cytundeb) oedd Llysfaen, teuluoedd Cyffordd Llandudno (y ddau o eiddo sy'n dymuno Grŵp Cynefin) a Phentrefoelas aros yn (trefniant preifat). Cafodd gweddill Llanrwst, y teuluoedd eu hadleoli o fewn neu'n agos i'r cwmpas o 4 milltir i’r dref. Roedd dref. ganddynt heriau o ran dod o hyd i lety addas yn Llanrwst (oherwydd nad oeddent ar gael i’w gosod, a rhai ddim yn diwallu anghenion tenantiaid). Yn anffodus, oherwydd Covid-19, cafodd y gwaith adfer llifogydd ar y tai yr effeithiwyd arnynt ei ohirio dros dro. • Mae Cartrefi Conwy wedi cadarnhau bod ardal o ddewis y tenant yn elfen bwysig o’u dull o ddyrannu. Fodd bynnag, nid oedd ganddynt unrhyw denantiaid yr effeithiwyd arnynt gan y llifogydd diweddar yn Llanrwst felly ni fyddent wedi gwneud cais i symud. 59. Drysau llifogydd: • Gofyn i • Mae CBSC wedi ein hysbysu nad oes • Gofynnwyd a ellid Lywodraeth ganddynt unrhyw adnoddau i darparu'r rhain yn Cymru a CBSC. ddarparu eiddo preifat sy’n rhad ac am ddim. amddiffyn rhag llifogydd. Fodd bynnag, bydd cais yn cael ei wneud i Lywodraeth Cymru i ofyn am gymorth ariannol i amddiffyn eiddo rhag llifogydd mewn ffordd a dargedir. 60. CNC: • Codi pryderon • Mae CNC wedi ysgrifennu’r canlynol • Mynegwyd gyda : pryderon Llywodraeth “Mewn perthynas yn benodol ag ynghylch Cymru am absenoldeb CNC mewn digwyddiad a absenoldeb y ymateb CNC i gynhaliwyd gan Janet Finch Saunders ar 29 sefydliad. lifogydd. Chwefror yn Llanrwst. Anfonwyd • Gwnaed pwynt • Gofyn i CNC ymddiheuriadau at yr AC, ond mae dau brif gan gynghorydd dderbyn bod reswm dros ein habsenoldeb. CBSC fod angen i angen newid 1. Ar yr adeg, roeddem yn parhau i fod yn y CNC ddod i mawr, a modd rheoli digwyddiad ac yn disgwyl drafod gan nad gweithio gyda rhagor o rybuddion am lifogydd ac yn yw rhai o'r phob parti ymateb i ganlyniadau Storm Jorge. Roedd mesurau bellach perthnasol, pob aelod staff arbenigol naill ai ar alwad yn briodol. gan gynnwys y neu’n gorffwys cyn yr alwad nesaf. Ein gymuned. blaenoriaeth ar y pryd oedd sicrhau ein bod yn barod i ymateb i ddigwyddiad. 2. Roeddem yn teimlo ei bod yn rhy gynnar i gyfarfod. Roeddem yn bwriadu siarad â’r gymuned unwaith yr oedd yr ymchwiliad cychwynnol wedi’i gwblhau a bod yr wybodaeth am lifogydd, glawiad, lefel afonydd ac ati ar gael i bob un ohonom. O brofiad, mae hyn yn arwain at sgwrs llawer mwy adeiladol. Yn anffodus, o ganlyniad i’r canllawiau Coronafeirws diweddar a’r cyfyngiadau, roedd yn rhaid gohirio’r digwyddiad cyhoeddus a drefnwyd ar gyfer 19 Mawrth am y tro. Pan fydd y sefyllfa gyfredol yn gwella a gwybodaeth iechyd cyhoeddus Llywodraeth Cymru yn cael ei diweddaru, byddwn yn adolygu ein gweithgarwch ac yn hapus i gyfarfod i egluro’r ffordd y mae’r Cynllun Lliniaru Llifogydd yn gweithio i amddiffyn eiddo yn Llanrwst ac yn Nhrefriw”. • Mae CNC wedi ein hysbysu bod Cynllun Lliniaru Llifogydd Dyffryn Conwy wedi perfformio’n dda yn ystod llifogydd mis Chwefror 2020. Nid oes ganddynt unrhyw adroddiadau o eiddo yn dioddef llifogydd o afon Conwy er eu bod yn cydnabod bod eiddo eraill wedi’u heffeithio gan gyrsiau dŵr eraill ac rydym yn cydymdeimlo â’r rhai sydd wedi’u heffeithio. 61. Busnes: • Gofyn am • Mae CBSC wedi ein hysbysu y dylai • Pryder am ryddhad busnesau unigol gysylltu â’r Cyngor ddyfodol ardrethi i'r mewn perthynas â’r mater hwn busnesau yn holl fusnesau oherwydd efallai fod rhyddhad ar Llanrwst. y mae gael fesul achos. • Pryder am effaith llifogydd yn sylweddol y tair effeithio yn storm ar y sector uniongyrchol lletygarwch ym ac yn Metws-y-coed a anuniongyrch Chapel Curig: mae ol arnynt. un busnes wedi cofnodi'r enillion gwaethaf ym mis Chwefror ers argyfwng clwy’r traed a'r genau. 62. Tyn-y-coed, Capel • Gofyn i Dŵr • Mae Dŵr Cymru wedi ein hysbysu Curig: Cymru fynd i'r nad ydynt yn ymwybodol o unrhyw • Pryder nad yw afael â hyn. broblemau llifogydd yn yr eiddo. Dŵr Cymru'n Fodd bynnag, mae’r cilfan mynd i'r afael â ymhellach i lawr yr afon wedi dioddef llifogydd hanesyddol ger phroblem yn y fan maes parcio Bryn Glo, oherwydd honno. gorlwyth hydrolig yn y maes parcio. Maen nhw’n hapus i ystyried y sefyllfa ymhellach os oes mwy o wybodaeth ar gael. 63. Dal dŵr yn y • Cysylltu ag • Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol mynyddoedd: awdurdodau Eryri (APCE) yn fwy na bodlon i fod • Pryder bod cyfle perthnasol i yn rhan o’r mater hwn. yn cael ei golli i geisio cael • Ar hyn o bryd mae RWE yn cynnal ddal dŵr yn y esboniad o'r astudiaeth er mwyn deall yn well pa mynyddoedd, fel hyn y gellid ei mor ymarferol yw’r cynnig i yn y cronfeydd gyflawni. gynyddu capasiti Eigiau. Gallai hyn dŵr yng Nghapel yn ei dro gronni mwy o ddŵr yn Curig, ac ystod cyfnodau o law trwm. Mae’r uwchben astudiaeth ar y gweill a disgwylir y Dolgarrog bydd wedi’i gwblhau yn gynnar ym mis Awst 2020. Os daw i’r amlwg bod mantais sylweddol i arafu llifogydd yn sgil cael caniatâd i weithredu’r giât siglo yn Eigiau, byddai angen i RWE gysylltu ag OFGEM fel deilydd Tystysgrif Rhwymo i Ynni Adnewyddadwy. • Mae CNC wedi ein hysbysu bod yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol (YG) a Chyngor Cefn Gwlad Cymru wedi dechrau gwaith cau ffosydd ar y Migneint yn gynnar yn y 2000au. Yn 2015 dechreuodd CNC brosiect partneriaeth gan weithio ar y cyd gyda’r YG a oedd yn cynyddu graddfa’r prosiect o’r Migneint er mwyn canolbwyntio ar holl ddalgylch Conwy Uchaf i lawr tuag at y cydlifiad ym Metws y Coed. Yn 2018, dechreuodd CNC brosiect 18 mis i Reoli Adnoddau Naturiol yn Gynaliadwy ym Machno, a oedd yn canolbwyntio ar ddalgylch Machno. Yn 2019, cyflwynodd CNC gynnig i Lywodraeth Cymru ar gyfer cyllid EnRAW a fydd yn cynyddu graddfa’r dalgylch eto i gynnwys pen uchaf Afon Dyfrdwy (dalgylch Nug), rhannau o Hiraethog ac i lawr i Lanrwst. O’r herwydd, mae’r gwaith o adfer ymhellach y mawnogydd yn cael lle amlwg ar yr agenda, ac rydw i wedi cael fy hysbysu bod 390 cilometr a mwy o ffosydd wedi’u cau drwy osod 40,000 argae, a bod hyn yn cynnwys gwaith cau ffosydd yn Nant y Gwryd, rhwng gwesty Pen y Gwryd a Phlas y Brenin. • Mae CBSC yn awyddus i gydweithio â’r holl randdeiliaid er mwyn ceisio lleihau perygl llifogydd yn yr ardal. 64. Dyfrffosydd: • Cysylltu â CNC • Mae RWE yn ymchwilio i’r mater • Esboniwyd i mi ac RWE hwn ac wedi egluro bod Ffrwd fod llawer o waith Innogy. Llugwy yng Nghapel Curig wedi’i diweddar wedi'i hadeiladu ym 1930 a bod eu wneud ar y harchwiliad diweddar o asedau sifil dyfrffosydd wedi nodi gwendid yn y strwythur rhwng Cowlyd a felly roedd angen cymryd camau Chapel Curig, ac o rhagofalus a dargyfeirio llif o’r ffrwd ganlyniad, fod yn ystod cyfnodau o law trwm. Mae dŵr wedi bod yn RWE wedi gweithredu rhaglen o dod oddi ar y waith adnewyddu wedi’i gynllunio a mynyddoedd ac fydd yn para tair blynedd sy’n yn mynd i mewn i gysylltiedig â’r system ffrwd er Gonwy drwy mwyn mynd i’r afael â’r gwendidau. Gapel Curig yn • Nododd RWE mai’r ffactor y gallant hytrach na ddylanwadu mwyaf arno o ran llif Dolgarrog. gormodol yn Ffrwd Llugwy yw gadael i Gronfa Ddŵr Llugwy, y mae Dŵr Cymru yn berchen arni, i orlifo. Fel cronfa ddŵr sy’n cyflenwi dŵr, mae ei lefel yn ddibynnol ar y galw, ac yn ystod cyfnodau gwlyb, mae’r cyflenwad dŵr (glaw) yn llawer uwch na’r galw ac mae’r gronfa ddŵr yn gorlenwi. Byddai dull amgen rhagweithiol o reoli lefel y gronfa ddŵr yn golygu y byddai modd arafu llifogydd. Felly mae RWE mewn trafodaethau cynnar â Dŵr Cymru er mwyn nodi a fyddai modd darparu’r pŵer i fynd ati i drosglwyddo dŵr o Lugwy i Gronfa Ddŵr Cowlyd. • Mae CNC wedi ein hysbysu nad oes ganddynt unrhyw wybodaeth am y mater hwn ac y dylid cyfeirio ymholiadau at RWE. 65. Cwympo coed: • Gofyn i CNC a • Mae CNC wedi ein hysbysu bod y • Pryder bod hyn yn Llywodraeth ffordd y maen nhw’n rheoli Ystad cael effaith Cymru egluro Goed Llywodraeth Cymru yn cael ei negyddol ar pa gamau a archwilio’n annibynnol bob lifogydd. gymerwyd i blwyddyn a’i ardystio i safonau asesu effaith rhyngwladol ar gyfer rheoli cwympo coed coedwigoedd cynaliadwy drwy yn nalgylch Safon Sicr Coetiroedd y Deyrnas afon Conwy ar Unedig (UKWAS), sy’n cynnwys faint o ddŵr safonau ar gyfer rheoli dŵr. wyneb sy'n • Mae CNC wedi ein hysbysu bod yna mynd i mewn dystiolaeth gref bod coetiroedd o i Gonwy a'i bob math sy’n cael eu rheoli’n dda, hisafonydd. fel y rhai ar Ystad Goed Llywodraeth Cymru, yn rhan o’r ateb ac nid yn rhan o’r broblem. Mae hyn yn cynnwys planhigfeydd conwydd modern. Yn unol â hynny, mae coed conwydd yn dda iawn am atal glawiad ac mae’r ffordd y mae’r tir yn cael ei reoli yn helpu i arafu llif y dŵr o’r llechweddau i’r dyffrynnoedd gan adael i fwy o ddŵr fwydo i mewn i’r pridd. • Mewn perthynas â Dyffryn Conwy, nododd CNC y dylid cydnabod mai dim ond tua 5% o’r tir sy’n goediog mewn gwirionedd ac mae CNC yn berchen ar lawer llai na hynny. • Er gwaethaf y ffaith y gofynnwyd yn glir i CNC a ydynt wedi cymryd camau i asesu effaith y gwaith torri coed yn ardal dalgylch afon Conwy, fel yng Nghwm Penmachno, rhwng Llanrwst a Betws-y-coed, ac yng Nghrafnant, ni chafwyd ateb clir eto. Fodd bynnag, mae CNC wedi ein hysbysu y byddant yn cynnal ymchwiliad llawn fel rhan o’u hadolygiadau ehangach i Storm Ciara a Storm Dennis. 66. Gwastraff yn yr • Gofyn i • Mae CNC wedi ein hysbysu mai afonydd: awdurdodau cyfrifoldeb tirfeddianwyr yw cadw • Cafodd cryn dipyn perthnasol glannau’r afonydd yn glir o unrhyw o weddillion eu helpu i sicrhau beth a allai achosi rhwystr a casglu yn y storm, bod chynyddu perygl llifogydd, naill ai ar megis bagiau tirfeddianwyr eu tir neu i lawr yr afon os yw’n cael bwyd anifeiliaid glannau ei olchi i ffwrdd. Mae tirfeddianwyr gwag. afonydd yn yn gyfrifol am gynnal y gwely a cymryd camau banciau’r cyrsiau dŵr a’r coed a’r priodol i gadw llwyni sy’n tyfu ar y glannau a dylent unrhyw hefyd glirio unrhyw ysbwriel a wastraff draw charcasau anifeiliaid o’r sianel a’r oddi wrth glannau, hyd yn oed os nad yw wedi nentydd/afon dod o’u tir nhw ydd. • Mae CBSC wedi anfon llythyrau at holl berchnogion glannau afon er mwyn sicrhau eu bod yn ymwybodol o’u cyfrifoldebau a’r canlyniadau posibl os nad yw cyrsiau dŵr yn cael eu cynnal a’u cadw. 67. Llanddoged: • Cysylltu â • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod y • Eglurwyd bod wal CBSC er mwyn wal dan sylw wedi’i blaenoriaethu wedi dymchwel rhoi sylw brys yn erbyn materion sylweddol a brys wrth ymyl afon yn i hyn i leihau'r eraill yn y sir a chafodd ei thrwsio ar ardal Llanddoged, perygl o y cyfle cynharaf yn dilyn yr holl bod hyn wedi lifogydd waith brys hanfodol a achoswyd gan arwain at lifogydd pellach ger y storm. Cafodd y wal ei thrwsio ar difrifol, a bod Efail Uchaf, 18 Mawrth 2020. CBSC yn gwrthod Llanddoged. rhoi blaenoriaeth i drwsio hyn. 68. Afon yn mynd • Gofyn i CBSC • Mae CBSC wedi ein hysbysu mai drwy Ysgol weithredu. perchnogion glannau afon sy’n Dyffryn Conwy: gyfrifol am y rhan i fyny’r afon o • Pryder nad yw Ysgol Dyffryn Conwy ac felly mae gweddillion/llysty pwynt 24 uchod yn berthnasol fiant yn cael eu hefyd. clirio o hyn – hyd • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod yr afon: o perchnogaeth ac felly cyfrifoldeb uwchlaw’r ysgol rhannau o’r cwrs dŵr dan sylw yn i'r fan lle mae'n amrywio. Mae rhan o’r cwrs dŵr o ymuno â Chonwy. ran uchaf Cae Person i lawr at yr Codwyd pryder A470 dan gyfrifoldeb y Cyngor. arbennig Roedd y cwlfert dan Ffordd Nebo yn ynghylch y glir ar ddydd Sadwrn 8 Chwefror am cwlfertau o dan 9am. Mae gan aelodau staff y Ffordd Nebo. Cyngor allweddi i’r clo clwt ar gyfer • Honiad na allai y cwlfert yn Ffordd Nebo ond nid contractwr glirio'r yw’r Cyngor am roi bywydau mewn cwlfertau ger perygl yn ystod glaw trwm pan fo’r Maes Mawr gan dŵr yn llifo ar y cyflymder yr oedd nad oedd yn gallu ar 9 Chwefror. cael yr allwedd. 69. Dŵr Sefydlog: • Gofyn i • Mae Network Rail wedi ein hysbysu • Pryder nad yw Network Rail eu bod wedi glanhau tua 4000 o dŵr llifogydd i'r fanylu ar y lathenni o ffosydd yn 2019 ac yna dwyrain o'r gwaith a 2000 o lathenni yn 2020, a bod 10 a rheilffordd ym wnaed ar yr mwy o gwlfertau wedi cael eu Maenan yn gallu arglawdd glanhau dros y cyfnod hwn a draenio, a bod rhwng chwlfert newydd wedi’i osod. Er Tan-y-coed, Llanrwst a gwaethaf yr ymdrech a welwyd Maenan, wedi Maenan yn gyda’r gwaith ar y ffosydd, mae’n gorlifo. dilyn y ddibynnol ar amodau’r tir lleol. llifogydd fis • Mae CNC wedi ein hysbysu bod Mawrth CBSC yn arwain y gwaith ar diwethaf, ac Adroddiad Ymchwil i Lifogydd Adran am asesiad 19, ac mae’n rhaid cynnal ynghylch a ymchwiliadau er mwyn deall beth allai hyn fod ddigwyddodd cyn y gellir ystyried wedi cael unrhyw welliannau. effaith ar • Mae CNC wedi ein hysbysu bod ddraenio dŵr. adroddiad ymchwil Adran 19 yn cael • Yn dilyn y ei arwain gan CBSC. Byddant yn cyfarfod llawn disgwyl canlyniad yr adroddiad cyn yr wythnos ystyried a ellir gwneud unrhyw diwethaf, welliannau posibl egluro pa fesurau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i geisio lleihau effaith llifogydd ar yr A470. • Gofyn i CNC egluro pa gamau fydd yn cael eu cymryd i ddiogelu eiddo ym Maenan o lifogydd afon Conwy. 70. : • Gofyn i CNC ac • Mae CNC wedi ein hysbysu o’r • Eglurwyd bod i CBSC egluro canlynol: Fferm Hendre pam nad oedd “Mewn sefyllfaoedd nad ydynt yn Wen wedi cael y nant wedi'i sefyllfaoedd o argyfwng, mae’n rhaid llifogydd, a bod y chynnal, ac i gwneud gwaith cynnal a chadw ar Afon Gallt dŵr yn dod o'r ddarparu y Gwg y tu allan i’r tymor silio eogiaid, a afon fechan sy'n cynllun clir i nodwyd yn benodol dan Ddeddf dod i lawr o Gapel gefnogi clirio Pysgodfeydd Eogiaid a Dŵr Croyw 1975. Garmon. Roedd y yn y dyfodol Nid yw Gallt y Gwg yn rhan o raglen arferol cwrs dŵr yn arfer wrth symud dad-siltio/dad-chwynnu Rhanbarthau cael ei lanhau, ymlaen. Draenio Mewnol CNC gan fod ganddo wely ond roedd wedi graean felly nid yw chwyn yn tyfu arno. cael ei adael am Mae’r gwely, fodd bynnag, yn cefnogi tymor gyfnod hir, ac silio’r eogiaid ac mae wedi’i gynnwys mewn roedd yn llawn prosiect pysgodfeydd/cynefinoedd gweddillion. hanesyddol. Mae gwaith i glirio’r graean o’r sianeli yn cael ei wneud ar sail ymatebol. Fe wnaeth CNC y gwaith hwn yn 2012/13. Fe wnaeth y tirfeddiannwr waith brys i glirio’r sianel yn dilyn llifogydd 26/12/2015. Ym mis Chwefror, 2016, fe wnaeth CNC roi dogfen fanyleb gwaith i’r tirfeddiannwr, i gynnal gwaith clirio sianeli eu hunain. Ym mis Chwefror 2020, bu CNC yn gweithio mewn partneriaeth agos ag Asiantaeth Cefnffyrdd y Gogledd a’r Canolbarth a CBS Conwy i glirio’r sianel a chwlfert yr A470, drwy arfer ein pwerau argyfwng. Gall yr amserlen a’r camau a nodir uchod ddangos bod y sianel wedi’i chynnal a’i chadw dros y ddeng mlynedd ddiwethaf. Wrth symud ymlaen, bydd Asiantaeth Cefnffyrdd y Gogledd a’r Canolbarth yn parhau i archwilio’r cwlfert o leiaf bob 12 mis a byddwn yn gweithio mewn partneriaeth unwaith eto er mwyn mynd i’r afael ag unrhyw faterion a phan fyddant yn codi.” • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod ymchwiliadau rhagarweiniol yn yr ardal wedi datgelu, oherwydd cyflymder dwys y dŵr, bod llawer iawn o gerrig wedi cael eu cludo i lawr y cwrs dŵr sy’n golygu bod gormodedd wedi cronni dan y bont dan yr A470 gan leihau capasiti. Mae hyn wedi achosi i’r cwrs dŵr i fynd dros y sianel gan achosi llifogydd yn fferm Hendre Wen ac eiddo arall ymhellach i’r de. Mae rhan o’r cwrs dŵr sydd i fyny’r afon yn gwrs dŵr arferol a fyddai’n cael ei gynnal a’i gadw gan berchennog glannau’r afon. Byddai’r cwlfert dan yr A470 yn cael ei gynnal a’i gadw gan NMWTRA ac i lawr yr afon o’r bont y mae’r brif afon a gynhelir gan CNC. Ar adeg y llifogydd, adroddwyd bod NMWTRA a CNC wedi cyrraedd yn gyflym ac wedi tynnu sawl tunnell o ddeunydd o’r cwrs dŵr gan alluogi’r llif i fynd heibio’n ddi- rwystr. Mae’r tirfeddiannwr, NMWTRA a CNC wedi cael eu hatgoffa o’u cyfrifoldebau cynnal a chadw. 71. Partneriaeth • Edrych i weld • Mae CNC wedi ein hysbysu bod Llifogydd Dyffryn y bartneriaeth Cyngor Tref Llanrwst eisoes wedi Conwy: yn cael ei bod mewn cysylltiad i drefnu • Codwyd pryderon hailsefydlu, a dyddiad ar gyfer y Grŵp gan gynghorydd chydweithredi Partneriaeth Llifogydd. Mae CNC yn CBSC fod ad gan yr cefnogi ailsefydlu Grŵp gwybodaeth leol Ymddiriedolae Partneriaeth Llifogydd. wedi ei ganoli th fwyfwy ers Genedlaethol, • Nododd CNC hefyd fod CBSC yn sefydlu CNC. Awdurdod arwain y maes gwaith hwn, a bod Parc CNC wedi cael eu hysbysu bod yr Cenedlaethol Awdurdod Lleol mewn cysylltiad â’r Eryri, CBSC, Cyngor Tref am y mater. Mae CNC CNC, a'r wedi ymrwymo i fod yn aelod craidd gymuned. o unrhyw Grŵp Partneriaeth yn y dyfodol. • Mae APCE yn fwy na bodlon i fod yn rhan o hyn • Mae Gwasanaeth Tân ac Achub Gogledd Cymru wedi ein hysbysu y byddent yn fodlon cymryd rhan os yw’r bartneriaeth yn cael ei hailsefydlu • Mae CBSC yn awyddus i gymryd rhan mewn fforwm a fydd yn lleihau’r risg o lifogydd yn y gymuned leol 72. Iechyd: • Gofyn i'r • Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi • Pryder nad yw awdurdodau Cadwaladr wedi ymateb gan ein gwaith golchi perthnasol a hysbysu o nifer o bwyntiau pwysig: cemegol wedi ellir gwneud Dylai unrhyw unigolyn sydd angen cymorth digwydd yn dilyn gwaith meddygol yn dilyn llifogydd diweddar y llifogydd. glanhau gysylltu â’u meddyg teulu yn y lle cyntaf. • Eglurodd un cemegol y tu preswylydd ei fod allan i gartrefi Os bydd digwyddiadau tebyg yn y dyfodol, , wedi bod yn cael pobl. bydd yr uned mân anafiadau yng pyliau o banig ers • Gofyn i Fwrdd Nghyffordd Llandudno yn gallu helpu gydag y llifogydd. Iechyd unrhyw anafiadau posibl, a gallai Adrannau • Dywedodd Prifysgol Betsi Argyfwng Ysbyty Glan Clwyd ac Ysbyty preswylydd arall Cadwaladr Gwynedd ymdrin ag unrhyw gleifion sydd fod anifeiliaid egluro pa wedi’u hanafu’n ddifrifol neu’n sy’n sâl anwes wedi bod gymorth a iawn. yn sâl ers y chyngor llifogydd. meddygol y Os caiff digwyddiad mawr ei gyhoeddi, dylai gellir eu cyngor a chymorth iechyd a meddygol gael darparu i ei ddarparu drwy’r Drefn Reoli Aur ac Arian drigolion yr aml-asiantaeth effeithir yn negyddol • Iechyd Cyhoeddus Cymru sy’n arnynt. gyfrifol am ddarparu cyngor iechyd • Gofyn i mwy cyffredinol i’r gymuned, ac o’r Lywodraeth herwydd, mae’r bwrdd iechyd wedi Cymru a ellir gwneud addewid i godi’r mater hwn darparu gyda Fforwm Cymru Gydnerth aml- cymorth ar asiantaeth y Gogledd a phan gyfer ffioedd fyddant yn cynnal adolygiad o’u milfeddygol. trefniant cynllunio brys eu hunain 73. Wardeiniaid • Gofyn i • Nododd CNC y canlynol: llifogydd: awdurdodau a • Mae ymdrech yn sefydliadau “Mae CNC wedi cyfarfod yn flaenorol â cael ei gwneud i perthnasol a Chyngor Tref Llanrwst er mwyn egluro’r rôl recriwtio oes modd y gall wardeiniaid llifogydd gwirfoddol ei gwirfoddolwyr yn darparu gyflawni. Yn dilyn y cyfarfod hwn, ceisiodd lleol. hyfforddiant Cyngor Tref Llanrwst nodi unigolion o’r • Pryder am ac arweiniad i gymuned a fyddai’n hoffi gwirfoddoli fel ddiogelwch helpu drigolion sy'n wardeiniaid llifogydd, ond yn anffodus, mewn llifddwr. byw mewn cawsom ein hysbysu na fu eu hymdrechion ardal lle mae yn llwyddiannus. perygl o Bydd CNC yn parhau i hyrwyddo ac annog lifogydd, a'r pobl i ymgymryd â rôl gwirfoddoli yn y rheini sy'n gymuned, eu cyfeirio at ffynonellau o gwirfoddoli fel wybodaeth ddefnyddiol a sefydliadau sy’n wardeiniaid. gallu eu cofrestru i fod yn wirfoddolwyr a darparu’r hyfforddiant ychwanegol, y cit a’r yswiriant, os ydynt yn dymuno mynd â’r rôl ymhellach. Gallwn helpu i drefnu a chefnogi digwyddiadau rhwydwaith ar gyfer gwirfoddolwyr a byddwn yn parhau i gynghori grwpiau ar y gwaith o gwblhau a phrofi cynlluniau llifogydd cymunedol. Byddwn yn rhannu gwybodaeth am gyllid grant sydd ar gael yng Nghymru i gefnogi gwaith gwrthsefyll llifogydd. Rydym yn annog grwpiau cymunedol i reoli’r gwaith o greu eu cynlluniau llifogydd lleol eu hunain, rhywbeth sy’n digwydd ar hyd a lled Cymru. Rydym wedi gweld bod y grwpiau hyn yn dueddol o fod yn fwy cynaliadwy os ydynt yn arwain eu hunain, gan ddefnyddio CNC a sefydliadau proffesiynol eraill i gael cyngor ac i gyfeirio materion sydd angen sylw ehangach neu fewnbwn arbenigol.”

• Mae CNC wedi ein hysbysu bod y broses o gofrestru wardeiniaid gwirfoddoli yn cael ei lywio gan y Grŵp Partneriaeth Llifogydd drwy’r Cyngor Tref, a gall gwirfoddolwyr cymunedol gofrestru eu diddordeb. • Mae Gwasanaeth Tân ac Achub Gogledd Cymru wedi ein hysbysu y byddent yn croesawu’r cyfle i gydweithio â wardeiniaid llifogydd a’u hyfforddi • Mae CBSC wedi ein hysbysu nad yw hyfforddi a rhoi arweiniad i Wardeiniaid Llifogydd yn rhywbeth y mae’r Cyngor yn ei drefnu ar hyn o bryd ond maen nhw’n fodlon cydweithio â NWCREPS a CNC ar y mater hwn gyda’r gymuned.

• Os hoffech chi wirfoddoli fel warden llifogydd, rhowch wybod i mi 74. Nant y Goron, • Gofyn i CBSC • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod Llanrwst: ymchwilio i'r adran y cwrs dŵr y tu ôl i stad Nant • Cafwyd llifogydd y llifogydd ac y Goron yn gwrs dŵr arferol ac o’r tu ôl i ystâd Nant egluro pa herwydd, perchennog glannau’r y Goron. fesurau sydd afon sy’n gyfrifol amdano ac felly’r ar waith i tirfeddiannwr sy’n gyfrifol am ei ddiogelu tai ar drwsio a’i gynnal a’i gadw. ddwy ochr y nant. 75. Cwm Crafnant: • Gofyn i CBSC a • Cyn gynted ag y digwyddodd y • Bod y ffordd yng CNC pa gamau tirlithriad, aeth CNC ati ar unwaith i Nghwm Crafnant y gellir eu agor trac y goedwig gyferbyn â yn gallu gorlifo'n cymryd i wella maes parcio Llyn Crafnant ac yn hawdd mewn un cryfder ffyrdd. arwain at Lyn Geirionydd. Fe rhan. • Gofyn i CBSC a wnaeth hyn alluogi’r holl • Mae'r ffordd wedi CNC ddarparu breswylwyr a oedd wedi cael eu cau ei chau oherwydd amserlen ar i mewn, yn cynnwys y Ganolfan tirlithriad. gyfer gwaith Sgowtiaid, i gael mynediad i Lanrwst • Mae Canolfan yn dilyn y a’r A5. At hynny, fe wnaeth CNC Sgowtiaid y tirlithriad, ac i ailraddio trac y goedwig mewn sawl Gornel, Ffordd CNC egluro pa man er mwyn sicrhau mynediad Crafnant, Trefriw, ystyriaeth gwell i bob math o gerbydau. wedi gorfod cau sydd wedi'i • Agorodd CNC y trac fel arwydd o oherwydd rhoi i'r ewyllys da ac i helpu preswylwyr a problemau gyda posibilrwydd busnesau. mynediad. bod • Mae CBSC wedi ein hysbysu eu bod, datgoedwigo drwy gydweithio â CNC, wedi wedi trwsio’r difrod i’r briffordd cyfrannu'n gyhoeddus mewn 3 lleoliad yn ystod sylweddol at y yr wythnosau’n dilyn stormydd mis sefyllfa. Chwefror cyn cyfyngiadau symud • Gofyn i CBSC a Covid, ac wedi ailagor y ffordd i CNC a oes draffig. Mae archwiliadau wedi’u unrhyw drac cynnal er mwyn sicrhau coedwigaeth y sefydlogrwydd a chywirdeb gallai'r strwythurol y ffordd a’r mannau Sgowtiaid ei gerllaw. ddefnyddio i ailagor y Ganolfan. 76. Geidiau Llanrwst: • Codi'r sefyllfa • Mae CBSC wedi ein hysbysu y gall • Fe'u cynghorwyd gyda CBSC a cyllid fod ar gael drwy CGGC, a’i fod nad oes arian ar Llywodraeth yn werth gwirio hefyd porth Cyllido gael i helpu'r Cymru. Cymru yn https://cy.funding.cymru/ ganolfan • Mae cymorth posib ar gael drwy’r gymunedol. Rhaglen Cyfleusterau Cymunedol petai angen i’r Tywyswyr wneud atgyweiriadau. I gael mynediad at hyn dylid anfon e-bost at CommunityFacilitiesProgHELP@llyw .Cymru 77. Gorlifdir Dyffryn • Gofyn i CNC • Mae CNC wedi ein hysbysu bod y Conwy yn cael ei ystyried dewis o ehangu’r gorlifdir wedi’i warchod rhag dŵr symud ystyried fel un o ddewisiadau’r llifogydd tra bod argloddiau cynllun Buddsoddi Cyfalaf, a’u bod rhannau o llifogydd er yn ystyried cynaliadwyedd tymor hir Lanrwst a Chastell mwyn i ddŵr y gwaith o gynnal amddiffynfeydd Gwydir dan ddŵr. llifogydd allu ac argloddiau ledled y Gogledd. mynd i dir • Mae CNC wedi ein hysbysu eu bod amaethyddol yn dechrau astudiaeth gradd isel i'r ddichonoldeb eleni o gogledd o gynaliadwyedd amddiffynfeydd yn Lanrwst, fel yn Nyffryn Conwy. Nolgarrog. • Ceisio cael adolygiad annibynnol. 78. Cwlfertau • Gofyn i • Mae Network Rail wedi ein hysbysu newydd y tu ôl i Network Rail na all dŵr symud o’r gorllewin i’r Barc-yr-Eryr: egluro a oes dwyrain oherwydd y ddarpariaeth o • Pryder eu bod yn gatiau falfiau clec llanw ar yr ochr galluogi i ddŵr llifogydd ar orllewinol sy’n cau’n dynn pan fo lifo o'r gorllewin ochr lefel y dŵr yn codi’n wahanredol yn i'r dwyrain. orllewinol y y gorllewin. cwlfertau. 79. Trefriw: • Gofyn i'r • Yn dilyn y llifogydd a’r tirlithriad, • Pryderon bod y awdurdodau mae CNC wedi ein hysbysu bod y pentref yn dal i perthnasol cynllun ar gyfer mynedfa ac allanfa i gael ei dorri i egluro'r Drefriw yn cael ei adolygu. O’r ffwrdd gan y cynllun ar herwydd, mae CNC wedi cysylltu â B5106. gyfer cael chwmni ymgynghori i adolygu a mynediad i drafftio cynllun i’w gyflwyno i CBSC drigolion a Gwasanaeth Cynllunio ar gyfer mewn Argyfwng Rhanbarthol Cynghorau argyfwng, a Gogledd Cymru er mwyn creu pha effaith a fersiwn derfynol o’r Cynllun gafodd y Argyfwng . tirlithriad yng • Mae CNC wedi ein hysbysu hefyd Nghwm bod yr Awdurdod Lleol yn ymchwilio Crafnant ar i fynedfa/allanfa fel rhan o hyn. ymchwiliad llifogydd Storm Ciara • Gweithio gyda Adran 19 ac y bydd yn cael ei CBSC a gyflwyno mewn adroddiad. Mae Llywodraeth CNC yn cefnogi’r ymchwiliad ac yn Cymru i weld cyfrannu at y gwaith. Bydd yr sut y gellir adroddiad a lunnir yn cynnig gwella'r argymhellion. Bydd CBSC yn sicrhau B5106 er bod yr adroddiad ar gael wedi iddo mwyn cael o gael ei gwblhau. leiaf un ffordd • Gweler y nodiadau ar yr ymateb gan i mewn ac Heddlu’r Gogledd yn adran 10. allan o • Mae Gwasanaeth Tân ac Achub Drefriw. Gogledd Cymru wedi ein hysbysu eu bod yn gallu cael mynediad i Drefriw drwy’r ffyrdd cefn pan fo llifogydd ar y B5106, ond mae’r ffyrdd yn araf ac yn gul ac felly yn arafu eu hymateb. Byddent yn croesawu camau i amddiffyn y ffordd i mewn i Drefriw ar hyd y B5106. • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod adroddiad Adran 19 bron wedi’i gwblhau sydd wedi asesu llwybrau dianc o Drefriw yn ystod llifogydd. 80. Draeniau yn • Gofyn i'r • Mae Dŵr Cymru wedi ein hysbysu Llanrwst: awdurdodau nad ydynt yn ymwybodol o unrhyw • Mynegwyd pryder perthnasol gyfyngiad ar y carthffosydd nad oedd pob un ymchwilio i cyhoeddus yn Llanrwst, yn ystod o'r rhain wedi'u hyn, gan unrhyw stormydd yn 2020. Mae eu clirio cyn y gynnwys ar tîm rhwydwaith mewn cysylltiad stormydd, a’u gyfer Ffordd rheolaidd â Chyngor Bwrdeistref bod yn parhau i Banc yr Ysgol, Sirol Conwy, tîm yr adran priffyrdd a fod wedi blocio Fyny’r Allt, a thimau Amgylcheddol , ac ni nawr. Ffordd chafodd unrhyw faterion eu codi Abergele, yn gyda nhw ar adeg y digwyddiadau. Llanrwst. O’u trafodaethau gyda’r Cyngor a Chyfoeth Naturiol Cymru, maen nhw’n fodlon ar hyn o bryd bod y rhwydwaith dŵr gwastraff yn ddigon mawr ond byddant yn parhau i weithio gyda’r holl bartneriaid er mwyn ceisio lleihau llifogydd yn yr ardal hon. • Mae Dŵr Cymru wedi ein hysbysu bod y tîm lleol, fel mesur rhagofalus oherwydd llifogydd trostir a adroddwyd yn yr ardal, wedi cynnal arolwg llawn o asedau dan lefel y tir yn yr ardal y llynedd gan ddefnyddio teledu cylch cyfyng. Maen nhw wedi glanhau llathenni o garthffosydd er mwyn tynnu deunydd a gludwyd yno yn ystod y storm, mewn ardaloedd o amgylch Ffordd Tan yr Ysgol, y Berllan a Chae Person yn Llanrwst. Os oes cyfeiriadau neu leoliadau penodol sydd angen eu harchwilio ymhellach, mae Dŵr Cymru yn fodlon anfon tîm i helpu. • Mae Dŵr Cymru wedi ein hysbysu y byddant yn cynnal arolwg teledu cylch cyfyng o rwydwaith Llanrwst bob 12 mis. Byddant yn gwirio a oes unrhyw ddiffygion a fydd yn lleihau gallu eu carthffosydd. Cynhelir eu harolwg nesaf o’r fath ym mis Mai. • Cwblhaodd y contractwyr yr arolwg teledu cylch cyfyng rhwng 23 - 26 Mawrth 2020 ac yn dilyn adolygiad o’r adroddiad, cadarnhawyd nad oes unrhyw ddiffygion. Fodd bynnag, gwelwyd fod silt yn y garthffos a oedd angen ei dynnu oddi yno. Mae gwaith dad-siltio cyflawn wedi’i gwblhau ac mae’r garthffos yn gweithredu yn ôl ei gapasiti llawn. • Gellir codi unrhyw faterion sy’n berthnasol i Dŵr Cymru ar rif argyfwng eu canolfan alwadau 24 awr: 0800 085 3968. Gellir anfon criw i ymchwilio. • Mae CBSC wedi ein cynghori bod yr holl gylïau ar drefniant cynnal a chadw. Mae gylïau (yn enwedig ar hyd Ffordd Tan yr Ysgol a Pherthi) wedi cael eu clirio’n fwy diweddar oherwydd bod disgwyl glaw trwm. Cawsant eu clirio ar sawl achlysur hefyd yn ystod cyfnod y stormydd. 81. Cynnal a chadw • Gofyn i'r • Mae CNC wedi ein hysbysu bod ffosydd: awdurdodau Rhanbarth Ddraenio Mewnol • Pryder nad yw perthnasol a Dyffryn Conwy wedi’i sefydlu ym ffosydd yn cael eu Llywodraeth 1922 a’i fod yn parhau’n weithredol cynnal a’u cadw. Cymru roi heddiw. Yn dilyn sefydlu CNC yn gwybod pa 2013 ac adolygiad gan Lywodraeth ystyriaeth y Cymru, daeth CNC yn Ranbarth gellir ei rhoi i Draenio Mewnol ar gyfer pob ailsefydlu'r rhanbarth draenio yng Nghymru. Bwrdd Ardal Mae pob Rhanbarth Draenio Draenio Mewnol yn gweithredu Grŵp Mewnol ar Cynghori er mwyn codi pryderon a gyfer Dyffryn materion yn ymwneud â’r Conwy. rhanbarth a’u trafod. Mae’r grŵp hwn yn cyfarfod 2-3 o weithiau bob blwyddyn ac yn cytuno ar flaenoriaethau cynnal a chadw yn y Rhanbarth. Cynhaliwyd adolygiad o’r Rhanbarthau Draenio Mewnol ledled Cymru a chyflwynwyd y canlyniad i Lywodraeth Cymru ar ddechrau 2018. 82. Rheoli llifogydd: • Codi’r syniad • Mae gan CNC bwerau caniataol yn • Cynigiwyd fy mod hwn gyda unig i gynnal gwaith cynnal a chadw yn gofyn am Llywodraeth ar y prif afonydd. Caiff y gwaith hwn swyddog rheoli Cymru, CBSC, ei wneud mewn ardaloedd risg llifogydd penodol a CNC. uchel pan fo perygl i bobl ac eiddo. ar gyfer dalgylch Os yw tirfeddianwyr yn dymuno Conwy, a bod y cyflawni gwaith i glirio cyrsiau dŵr rôl yn cael ei mae’n debygol y bydd angen chyfuno â Trwydded Gweithgarwch Perygl swyddogaeth Llifogydd arnynt gan CNC ar gyfer "fforddoliwr" i prif afon neu gan CBSC ar gyfer reoli nentydd a cyrsiau dŵr arferol. Mae CNC yn chwlfertau. hapus i drafod y broses hon gyda thirfeddianwyr yn uniongyrchol. • Mae CBSC wedi ein hysbysu y dylid nodi mai tirfeddianwyr sy’n gyfrifol am gynnal a chadw cyrsiau dŵr arferol ac mae CNC yn gyfrifol am gynnal a chadw prif afonydd. Mae CBSC yn rheoli’r ffrydiau a’r cwlfertau y maen nhw’n gyfrifol amdanynt. 83. Bod angen dull • Cysylltu ag • Ar y gweill dalgylch afon amgylcheddw gyfan o newid r blaenllaw ar tirwedd: hyn cyn mynd • Datgarboneiddio ymhellach. yw'r ysgogwr newydd, ac mae hyn yn arwain at drafodaethau mwy dychmygus ynghylch priddoedd amaethyddol, coetiroedd llydanddail, morfeydd heli ac ail-wlychu tirweddau mawn yr ucheldir fel y rhai ar y Migneint. • Mae'n bosibl y caiff Dyffryn Conwy ei hyrwyddo fel prosiect enghreifftiol a all blethu'r elfennau tirwedd niferus i greu tapestri o reolaeth tir a dŵr integredig a chynaliadwy. 84. Ffordd yr Orsaf a • Gofyn i'r • Mae CNC wedi ein hysbysu bod Bro Helyg, awdurdodau CBSC yn arwain Adroddiad Ymchwil Llanrwst: perthnasol am Llifogydd Adran 19 i’r llifogydd. • Cafodd cartrefi a gynlluniau clir Nodwyd hefyd, yn dilyn yr erydu a busnesau eu ar sut i ddigwyddodd wedi i Afon Bach distrywio yn ystod ddiogelu ddioddef llifogydd, gosododd CNC storm Ciara. eiddo ar y fagiau pwrpasol wedi’u clymu gyda’i • Mae angen ddwy stryd. gilydd er mwyn amddiffyn y wal cymryd camau i • Gofyn i'r oedd wedi’i difrodi cyn y llanw uchel helpu i leihau awdurdodau nesaf er mwyn atal rhagor o ddifrod perygl llifogydd perthnasol a a llifogydd dilynol petai’r Afon Bach eto. Llywodraeth amddiffynfa yn methu. Maen nhw • Mae angen Cymru i helpu wedi ymgysylltu ag ymgynghorydd gweithredu i i ddarparu hefyd i arolygu’r safle a darparu helpu i leihau'r drysau amlinelliad o atebion posibl. perygl i afon llifogydd. • Mae CNC wedi ein hysbysu hefyd Conwy orlifo ger y • Gofyn am bod atgyweiriadau dros dro wedi’u Tanerdy. eglurhad cynnal ar yr arglawdd gyferbyn â’r ynghylch pwy Tanerdy ar afon Conwy, a’u bod sy'n gyfrifol wedi datblygu’r achos busnes ar am glirio gyfer cynllunio ac atgyweirio yn y llystyfiant, tymor hirach ac ar hyn o bryd maen codi'r nhw’n sicrhau cyllid er mwyn bwrw amddiffynfa iddi â’r gwaith hwn. rhag llifogydd • Mae CBSC wedi ein hysbysu mai’r ar waelod Awdurdod Lleol sy’n berchen ar lan maes parcio gogleddol Afon Bach gyferbyn â’r Coop, a Hen Danerdy (The Old Tannery) a cheisio cael chynhaliwyd archwiliad o sianeli asesiad o aber glannau’r afon er mwyn cadarnhau Afon Bach. bod y dŵr yn llifo’n ddirwystr a bod cyflwr y glannau’n foddhaol yn y lleoliad hwn. • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod y coed a osodwyd gyferbyn â Gorsaf Rhif 21 (Jade 2) yn ased yr Awdurdod Lleol sydd bellach yn segur o ganlyniad i adeiladu cynllun lliniaru llifogydd Afon Bach • Mae CBSC wedi ein hysbysu bod adroddiad Adran 19 ar y gweill ar gyfer Llanrwst a bydd rhestr o argymhellion a chyfrifoldebau wedi’u cynnwys yn y ddogfen i gyd- fynd â phob mater a nodir. Unwaith y bydd wedi’i gwblhau, bydd copi o’r adroddiad hwn ar gael. • Rydw i wrthi’n mynd ar drywydd y gwaith o glirio’r llystyfiant ar hyd rhan o Afon Bach ger Cae Tyddyn, Cae’r Felin a Thros yr Afon