Gesprekken belanghebbenden Terugkoppeling gesprekken belanghebbenden over een mogelijk Omgevingsproces nav voorgenomen gaswinning

12 maart 2018 Programma

• Opening - voorzitter Arjette de Pree • Welkom – burgemeester Marga Waanders • Presentatie resultaten – Jan Paul van Soest, De Gemeynt • Plenair - vragen en opmerkingen uit de zaal

• PAUZE (ca. 21.00 u.)

• Informeel deel – gelegenheid voor gesprek aan tafels • Plenair – opbrengst van de avond • Hoe verder • Afsluiting (uiterlijk 22.00 u.) Doel van deze bijeenkomst

• Delen van de resultaten • Begrijpen van resultaten en toetsen van de betekenis die wij hieraan hebben gegeven • Terugkoppeling aan de geïnterviewde belanghebbenden, toetsen op herkenbaarheid en mogelijk ook verrassingen • Informeren over de vervolgstappen

Genodigden voor deze avond • Belanghebbenden die zijn geïnterviewd • Aanwezigen startbijeenkomst 4 december j.l. • Overige belangstellenden (via advertenties)

Waarom gesprekken met belanghebbenden?

• 4 december 2017 – Startbijeenkomst over mogelijk Omgevingsproces n.a.v. voorgenomen gaswinning Ternaard • Vragen:

─ Draagvlak voor Omgevingsproces?

─ Waar moet dit over gaan?

─ Actieve deelname – door wie?

─ Voorwaarden voor deelname?

─ Houdingen ten opzichte van gaswinning? • Resultaten belangrijk voor besluitvorming over doorgang van Omgevingsproces • Gesprekken/luisteren zeer gewaardeerd

4 Werkwijze

1. Wie zijn belanghebbenden? e ─ 1 lijst door gemeente, NAM, EZK, provincie en Wetterskip: ca. 35 belanghebbende organisaties

─ Aangevuld op/na 4 december, incl. behoefte van diverse inwoners voor een individueel gesprek

─ Verdere aanvulling op lijst belanghebbende tijdens gesprekken 2. Gesprekken (De Gemeynt + Partoer) 3. Verslaglegging, check en vaststelling 4. Analyse resultaten

─ Belangen en standpunten

─ Houding t.a.v. mogelijke gaswinning

─ Zorgen, wensen, ideeën, kansen, kracht t.a.v. gebied

─ Houding t.a.v. Omgevingsproces 5. Presentatie resultaten en terugkoppeling (vanavond) 6. Rapportage (in de maak) Gespreksthema’s

• Belang van de organisatie • Beeld van gebied waarover het OP zou moeten gaan • Houding t.a.v. voorgenomen gaswinning • Zorgen m.b.t. toekomst gebied (incl. en excl. gaswinning) • Kracht van het gebied • Wensen, ideeën, kansen voor het gebied • Wat nodig om dat te realiseren? • Houding t.a.v. Omgevingsproces • Houding t.a.v. actieve deelname • Bereidheid te zoeken naar gezamenlijke overeenkomst • Voorwaarden / wensen voor betrokkenheid • Kennis en gaten in kennis Geïnterviewde organisaties Lokaal: Gemeenten: en Ameland Dorpsbelangen: Vertegenwoordiging van de inwoners uit het gebied door gesprekken met DB’s Ternaard, Wierum, , Nes, Hantum/ Hantemeruitburen Verder: Ternaard Foar de Wyn, Fêste Grûn, Ternaarder Tekkenhaaksters, MKB Ternaard en 16 individuen/inwoners*) Regionaal: Agenda Netwerk Noordoost , Noardlike Fryske Wâlden, Waadrâne, Thús Wonen, LTO Noord Oost Friesland en MKB NO Friesland Provinciaal: Provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, Friese Milieufederatie, It Fryske Gea, Commissie bodemdaling aardgas Fryslân, Circulair Friesland, Fossylfrij Fryslân, Energiewerkplaats, Vereniging Friese Gemeenten Nationaal: Nederlandse Aardolie Maatschappij, Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Milieudefensie Geen formeel gesprek: Waddenvereniging (principe besluit) Agrarische Jongerenvereniging (voelen zich reeds goed vertegenwoordigd)

*) alle aanwezigen op 4 december j.l. hebben de mogelijkheid gekregen om zich op te geven voor een individueel gesprek met De Gemeynt/Partoer. Hier hebben 16 individuen gebruik van gemaakt; 1 persoon heeft schriftelijk gereageerd; 1 persoon heeft geen email ontvangen vanwege een verkeerd emailadres. Waar komen de geïnterviewden vandaan?

LOKAAL ind

LOKAAL

REGIONAAL Reeks1

PROVINCIAAL

NATIONAAL

0 5 10 15 20 Welk type organisatie komt waar vandaan?

Organisaties Individueel Vereniging / Bedrijf Overheid Netwerk Actiegroep Overig burgers Stichting LOKAAL 1 2 6 1 1 16 27

REGIONAAL 2 1 3 6

PROVINCIAAL 3 4 1 1 9

NATIONAAL 1 1 2 4

Totaal 4 7 15 1 1 2 16 46 Houding t.o.v. het Omgevingsproces

positief neutraal negatief organisaties 20 5 3 28 individuele burgers 13 1 2 16

Bereidheid om deel te nemen

doen niet doen mee ja, mits neutraal nee tenzij mee organisaties 20 0 1 2 5 28 individuele burgers 10 2 1 3 16 Houding t.a.v. mogelijke gaswinning

Organisaties Individuele burgers

geen mening geen mening

Nega,ef Nega,ef

Nee, tenzij Nee, tenzij

Reeks1 Reeks1 Neutraal Neutraal

Ja, mits Ja, mits

Posi,ef Posi,ef

0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 Houding t.a.v. Gaswinning en Omgevingsproces – basis voor dialoog? Houding t.a.v. gaswinning Houding t.a.v. Geen Positief Ja, mits Neutraal Nee tenzij Negatief Omgevingspr mening oces

Positief 3 8 2 2 1 Neutraal 2 2 Negatief, tenzij 1 1 Negatief 1 Geen rol 1 2 1

12 Grondhouding bij deelname

positief neutraal kritisch negatief organisaties 16 2 2 0 20

Samenvattend: Belanghebbenden • kijken in grote meerderheid positief aan tegen het Omgevingsproces, • zijn ook in meerderheid bereid om daar aan deel te nemen, • en doen dat vanuit een overwegend positieve grondhouding Deelname door: informatie, raadpleging, gezamenlijke kennisbasis, tafels en onderhandelen

Wantrouwen

Door alles heen speelt wantrouwen richting overheden (EZK, provincie Fryslân en gemeente Dongeradeel) en NAM • ten aanzien van wat er staat te gebeuren met betrekking tot gaswinning, • de informatieverstrekking daarover, • en de oprechtheid van de uitspraak dat de burgers en hun meningen serieus genomen zullen worden Constatering: er is sterke informatiebehoefte over de voorgenomen gaswinning

• Veel vragen over allerlei aspecten gaswinning • Tegenstrijdige informatie • Onjuiste informatie • Informatie die niet wordt vertrouwd • Voorbeelden:

─ 4, 7 of 20 miljard kuub?

─ Breuklijnen en relatie met kans op bodembeweging

─ Bord ‘gevaar’ op locatie NAM Ternaard – betekenis?

─ Kleine velden lopen allemaal in elkaar over en is eigenlijk 1 groot veld à betekenis voor risico’s?

─ Schade, WOZ, transport en veiligheid

─ Etc.

Voorwaarden voor deelname aan het Omgevingsproces

• Communicatie: goede afspraken • Kennis: beschikbaarheid van kennis, ervaring, en kunde • Proces: voorwaarden zoals: ─ Geen schijnproces ─ Wantrouwen omzetten naar vertrouwen ─ Vertrouwen kunnen hebben dat het iets oplevert ─ Belangrijk dat het de lokale bevolking iets oplevert ─ Kundigheid ─ Doen en niet alleen praten – snel dingen aanpakken ─ Bestuurlijke eenheid nodig • Hulpbronnen: beschikbaarheid van capaciteit, expertise, geld en tijd Afbakening en accenten Omgevingsproces

• Hoe belanghebbenden hier tegenaan kijken:

Scope van het Omgevingsproces Geografische geen werkgebied van de Lokaal Regionaal Provinciaal Nationaal mening organisatie Lokaal 4 1 5 Regionaal 1 2 3 Organisatie Provinciaal 1 1 Nationaal 1 1 2 Individuele burgers 7 5 1 3 16 13 10 3 Zorgen Welke? Hoe vaak worden welke zorgen geuit?

Nut en Noodzaak De zorgen in de categorie ‘gaswinning’ zijn groter dan EnergietransiAe bij enig ander onderwerp Lusten en lasten verdeling Conclusie: zorgen rond InformaAe eventuele gaswinning moeten eerst besproken worden Overig voordat de dialoog over andere zorgen aangegaan Reeks1 Gevolgen gaswinning kan worden Natuur en landschap Bodemdaling Schade Lee(aarheid

0 5 10 15 20 25 Wensen

• (Liever) geen gaswinning • Indien gaswinning, dan alles aan de voorkant goed geregeld • Behoud leefbaarheid • Instandhouden en ontwikkelen van natuur en ruimtelijke kwaliteit gebied • Benutting van de kracht van het gebied • Continuïteit van agrarische sector • Energietransitie in Friesland

Overkoepelend is de wens van • Volwaardige Participatie op alle thema’s Kracht van het gebied

• Sterke agrarische sector • Ondernemerschap, sterk MKB • Vruchtbare grond • Ruim en open landschap, rust • Prettige leefomgeving • Toeristisch interessant • Sterke gemeenschapszin, Mienskip, ‘zelf regelen’ • Eigen identiteit en cultuurhistorie • Arbeidsmoraal, hard werken • Waddengebied • Vakmanschap, maakindustrie • Innovatief in energietransitie Kansen Kansen

Het beeld dat uit deze kansen naar voren komt:

§ De schaal van de kansen die door belanghebbenden naar voren worden gebracht is relatief klein en sluit goed aan de kracht en de sociaaleconomische kenmerken van het gebied Mogelijke thema’s voor het Omgevingsproces

Hoofdcategorie Thema (tafel ) Inhoud Gaswinning 1. Schade Nulmeting, schadeafhandeling, waardedaling OG, etc. 2. Bodembeweging Bodemdaling, voorspelbaarheid van bewegingen, verzilting, aardschokken 3. Mitigatie Overlast door aanleg van installaties en winning: wat en hoe te voorkomen en minimaliseren Leefbaarheid 4. Sociaaleconomische Werkgelegenheid, ontwikkelperspectief, leefbaarheid voorzieningen, onderwijs, etc. 5. Ruimtelijke Natuur en landschap, landbouw, etc. kwaliteit Energietransitie 6. Energietransitie Duurzame energie, proefprojecten, etc. Lusten en lasten 7. Lusten en lasten Waardering van lokale dienstverlening voor activiteiten van nationaal belang

Noardlijke Fryske Walden DB Paesens/Moddergat Fryske Milieufederatie DB Ternaard/Wierum Ver. Fr. Gemeenten Energiewerkplaats Gem Dongeradeel MKB NO Friesland DB Nes/Hantum Circulair Fryslan Fossilfrij Fryslan Bodemdalingcie Gem. Ameland Milieudefensie MKB Ternaard Prov. Fryslan It Fryske Gea Netwerk NO Thus wonen Foar de wyn Wetterskip Feste Grun LTO Noord Min EZK NAM

X X X X X X X X X X X X X X Mitigatie

X X X X X X X X X X X X X X X X Bodem-beweging

X X X X X Schade

X X X X X X X X X X X X X X X X Leefbaarheid, sociaaleconomisch

X X X X X X Natuur en Ruimtelijke x X kwaliteit

X X X X X X X X X X Energietransitie

X X X X X Lasten/lusten

Wantrouwen

N&N gaswinning

Imagoschade

Informatie Vervolgstappen (1) Nut & Noodzaak Oordeel betr. stevigheid onder- bouwing voor/tegen gaswinning

Advies go - no go Consultatie Omgevingsproces aan BO belanghebbenden Draagvlak voor Omgevingsproces en voor/tegen gaswinning BO besluit al dan niet tot voortzetting Omgevingsproces Verkenning Speelruimte

Eerste gevoel voor omvang van een plus Indien ‘nee’, dan ?

Verkenning Ontwikkelvisie Indien ja, dan Contouren van mogelijke scenario’s op de toekomst Vervolgstappen (2) BO besluit al dan niet tot voortzetting Omgevingsproces

Indien ja, dan Planning van de ‘tafels’

Verzamelen en interpretatie van ontbrekende feiten

Onderhandeling aan tafels Overeenstemming over ‘oplossing(-en)’

Totaal pakket formuleren (‘akkoord’) en accorderen

Afspraken over uitvoering en monitoring Einde van het Omgevingsproces Planning vervolg

• 3e week april: Principe besluit wel/niet doorgaan Omgevingsproces

• Bestuurlijke besluitvorming achterban organisaties

• Indien doorgaan: aanbesteding onafhankelijke procesbegeleiding

• Verwachte start Omgevingsproces: zomer 2018

• Verwachtte looptijd: 9-12 maanden Na de pauze - gesprekstafels

• 4 open gesprekstafels

• 1 tafel specifiek thema: Informatiebehoefte

Hoe wilt u dat wordt voorzien in deze behoefte?

─ Aan welke informatie is behoefte?

─ Hoe / in welke vorm te geven?

─ Door wie (vertrouwen, onafhankelijkheid)

─ Wanneer?

─ Aan wie? Doelgroepen? Oproep Waddenvereniging in nieuwsbrief: brief aan burgemeester Dongeradeel

Brieven aan burgemeester Marga Waanders

• In aantal: 93 (begin februari, druppelt steeds nog iets binnen) • 65 maal een door de WV opgestelde standaard brief • 28 maal individuele en specifieke toevoegingen aan de standaard brief • Geografische spreiding briefschrijvers:

─ Lokaal: 8

─ Regionaal: 19

─ Provinciaal: 4

─ Nationaal: 41 29 Analyse zorgen briefschrijvers

Zorgen Onvoldoende kennis gevolgen 2 Krimp 1 Kernafval 1 Schade aan huizen 3 Negatief over NAM 4 Huidige effecten gasboring 3 Droogvallen Waddenzee 3 Aantasting kustverdediging 2 Zeespiegelstijging en bodemdaling 66 Bodemdaling 71 Versnelde zeespiegelstijging 65 Sociale onrust 66 Aantasting natuur Wadden 72 chemische lekkages 65 Aardbevingen 66

0 10 20 30 40 50 60 70 80

30