Belgian Air Force Association

IN THIS ISSUE

50 years Red Devils 25 years F-16 OCU Squadron Flight safety & Air operations Airlift Block Training 13

No. 03 June 2013 The Belgian Air Force Association unites all active duty, reserve, drafted and retired personnel of the Belgian Air Force and those supporting them Inhoud - Sommaire

100 jaar operationele militaire vliegerij...... 2 50 jaar Red Devils - 50 ans Red Devils...... 8 25 jaar F-16 OCU Squadron - 25 ans F-16 OCU Squadron...... 12 De Tijgers van het 31ste scherpen zich de klauwen - Le Tigres de la 31ème se font les griffes...... 18 Groot NAVO-bezoek in Kleine-Brogel - Visiteurs de marque de l’OTAN à Kleine-Brogel...... 20 UAV Meet in Florennes - UAV Meet à Florennes...... 24 Vliegveiligheid en miltaire luchtoperaties: onverenigbaar?...... 28 La sécurité des vols et les opérations aériennes militaires : inconciliables ?...... 39 Airlift Block Training...... 46 First flight of the Belgian NH90 TTH - First flight of the Belgian NH90 NFH...... 50 De Luchtmacht op piratenjacht...... 52 Special Aviation Award 2012...... 56 Nieuws van de Belgian Air Force Association - Nouvelles de la Belgian Air Force Association...... 58

Cover photos: NHIndustries, BAF/Bart Rosselle & Jos Schoofs - Artwork: Bob Block

De stichtende leden van de Belgian Air Force Association vzw op 9 mei 2011, dag van de oprichting van de vereniging, v.l.n.r.: Les membrer fondateurs de la Belgian Air Force Association asbl le 9 mai 2011, jour de la création de l’association, d.g.à.d. :

Zittend/assis: Gérard Van Caelenberge, Marie-Jeanne Boulard, Marcel Terrasson, Pros Paessens, Camille Goossens & Jan Vingerhoets;

Staand/debout: Theo Blomme, Claude Van De Voorde, Michel Audrit, Guido Vanhecke, Gilbert Desmet, Dany Van de Ven & Eric Rombouts.

Verantwoordelijke uitgever Editeur responsable

LtGen Vl b.d. Guido VANHECKE, Ir LtGén Avi e.r. Guido VANHECKE, Ir Voorzitter Belgian Air Force Association vzw Président Belgian Air Force Association asbl p/a “Het Huis der Vleugels” p/a « La Maison des Ailes » Montoyerstraat 1, bus 7 Rue Montoyer 1, boîte 7 1000 Brussel 1000 Bruxelles

Coordinatie Coordination

Belg tion Ere LtKol v/h Vlw Eric ROMBOUTS ian Air Force Associa LtCol d’Avi Hre Eric ROMBOUTS E-mail: [email protected] E-mail: [email protected]

Redactie en opmaak Rédactie et mise en page

LtKol v/h Vlw (Res) Jos SCHOOFS LtCol d’Avi (Rés) Jos SCHOOFS E-mail: [email protected] E-mail: [email protected]

Belgian Air Force Association Wings Belgian Air Force Association

Beste vrienden, leden van de Belgian Air Force Association, Chers amis, membres de la Belgian Air Force Association,

Na een lange, koude en sombere winter waarin jullie je hebben moeten troosten Après un long hiver froid et sombre pendant lequel vous avez dû vous met het doorbladeren en opnieuw doorbladeren van onze BAF Association consoler en feuilletant encore et encore notre calendrier BAF Association, le kalender, is de lente eindelijk in het land. Samen met het botten van de bomen printemps nous est enfin arrivé. Comme le bourgeonnement des arbres et la en het ontwaken van de natuur is ook ons redactie comité met vernieuwde nature renaissante, notre comité de rédaction s’est remis à l’œuvre avec un moed aan het werk geslagen om de derde editie van Wings te verzorgen. Het courage ravivé pour pouvoir nous présenter la troisième édition du Wings. resultaat ziet u nu en zoals de vorige exemplaren is ook deze Wings weer een Le résultat est sous vos yeux et comme les précédents numéros, ce Wings est succes en een pareltje om te bewaren. Nochtans kan het redactie comité niet à nouveau un succès et un petit bijou à conserver. Pourtant, le comité de eeuwig alleen voor het zinvolle invullen van de uitgaven van Wings blijven rédaction ne peut pas indéfiniment trouver seul tous les articles intéressants zorgen. du Wings.

Een van de doelstellingen van onze vereniging is het bewaren en valoriseren Un des objectifs de notre association est de conserver et valoriser l’héritage van het historisch erfgoed van onze Luchtmacht. Daarom vragen wij dan ook historique de notre Force Aérienne. C’est pourquoi nous demandons avec met aandrang dat de oudere en minder oudere leden in hun geheugen gaan graven insistance que les anciens et les moins anciens membres piochent dans leur en ons het relaas laten geworden van belangrijke, speciale, weetwaardige en mémoire et nous fassent parvenir le récit d’événements de la Force Aérienne eventueel leuke verhalen van de Luchtmacht al dan niet met de daarbij horende importants, spéciaux, qui méritent d’être connus ou éventuellement amusants illustraties of foto’s. Onze professionele ploeg zal er dan werk van maken om et ce, avec ou sans photos ou illustrations. Notre équipe professionnelle fera le jullie inzendingen zo aantrekkelijk mogelijk op te nemen in Wings, eventueel nécessaire pour incorporer vos envois de la manière la plus attrayante possible aangevuld met eigen foto’s. dans le Wings en y ajoutant éventuellement leurs photos.

Een tweede punt dat ik hier wens aan te halen is de ledenwerving van onze Un deuxième sujet que je souhaite traiter ici est le recrutement de membres vereniging. De BAF Association telt nu al meer dan 700 leden maar toch pour notre association. La BAF Association compte actuellement plus de 700 verbaast het me telkens weer als ik zie hoeveel oud Luchtmachters nog altijd membres. Pourtant je m’étonne toujours de voir combien d’anciens de la Force niet weten dat onze vereniging bestaat en hoe weinig actieve Luchtmacht Aérienne ne savent pas encore que notre association existe mais aussi de voir mensen, officieren, onderofficieren, korporaals en vrijwilligers, piloten en si peu d’actifs Force Aérienne, officiers, sous-officier, caporaux ou volontaires, grondpersoneel lid zijn . pilotes ou personnel au sol membres de notre association.

Op de laatste Algemene Vergadering is daar gelukkig een kentering in Bien heureusement, la dernière Assemblée Générale a vu un revirement et gekomen en als eerste heeft het 349ste smaldeel zich actief verbonden la 349ème escadrille s’est présentée la première pour s’associer activement et en ingezet om onze vereniging te helpen in het verwezenlijken van onze s’engager afin d’aider notre association à réaliser nos objectifs. Bienvenue doelstellingen. Welkom “chaps” fijn om op jonge nieuwe mensen en jeugdige « chaps », il est bon de pouvoir compter sur de nouveaux jeunes gens et des ideeën te kunnen rekenen. idées plus jeunes.

Hierbij roepen we dan ook de andere smaldelen, vliegers en niet vliegers op Nous faisons ici un appel aux autres escadrilles, personnel navigant et non- om dit goede voorbeeld te volgen en samen te werken om onze vereniging navigant pour qu’elles suivent ce bon exemple et travailler ensemble pour mieux beter bekend te maken en onze Luchtmacht te steunen. Als alle huidige faire connaître notre association et assurer le support à la Force Aérienne. leden van onze vereniging hun best doen om minstens één niet lid te Si chacun des membres actuels de notre association faisait son possible pour werven, één Luchtmacht man of vrouw in te lichten van het bestaan van recruter au moins un non-membre, d’informer un homme ou une femme de la onze vereniging en te overtuigen om lid te worden dan komen we al snel Force Aérienne de l’existence de notre association et de les convaincre de devenir boven de 1000 leden. Zo we dat sneeuwbal effect kunnen voortzetten membres, nous arriverions alors bien vite au-dessus des 1.000 membres. Si nous komen we zoals gewenst aan een vereniging waarmee rekening moet pouvions ainsi continuer l’effet boule de neige nous arriverons alors comme gehouden worden en die haar steunfunctie aan de Luchtmacht naar souhaité à une association avec laquelle il faut compter et qui pourrait assurer behoren kan vervullen. correctement sa fonction de support à la Force Aérienne.

Beste vrienden het bestuur kijkt uit naar jullie deelname aan onze volgende Chers amis, le conseil d’administration espère voir votre participation à notre Wings’ en naar tal van nieuwe leden. prochain Wings et espère compter beaucoup de nouveaux membres.

Hartelijke groeten, Salutations,

Lt-Gen Vl b.d. Guido Vanhecke Lt-Gen Avi e.r. Guido Vanhecke

Belgian Air Force Association Wings 1 1913 - 2013

100 jaar operationele militaire vliegerij

Oprichting van de Vliegerscompagnie

e gebroeders Orville en Wilbur te worden, was Luitenant Georges voorstellen op papier om de militaire DWright vlogen op 17 december Nélis. Hij kreeg zijn opleiding in vliegerij een plaats te geven in de 1903 voor het eerst met een Kiewit en bij Farman en Gnôme in organisatie van het Belgisch leger. gemotoriseerd vliegtuig dat zwaarder Frankrijk. Dat jaar werd ook beslist Zijn oorspronkelijk voorstel dat dan lucht was. Het was echter pas een eerste militair vliegveld op het oprichten van een compagnie in 1908 dat zij hun eerste toestellen het schietveld van de Artillerie in vliegers met 9 escadrilles van elk aan het Amerikaanse en Franse leger Brasschaat aan te leggen. De eerste vier vliegtuigen inhield, werd om konden verkopen. In 1910 richtte officiële militaire vliegschool van budgettaire redenen afgeslankt tot Frankrijk zijn “Aviation militaire” op het Belgisch leger zou er op 1 mei vier escadrilles. Het koninklijk besluit en Duitsland zijn “Fliegertruppen”. 1911 haar deuren openen. Vanaf betreffende de oprichting en de Tijdens de Italiaans-Turkse Oorlog dan kregen officieren een opleiding organisatie van de Militaire Vliegerij, werd in 1911 voor het eerst een tot vlieger bij de constructeur- bestaande uit de Vliegerscompagnie vliegtuig voor een oorlogsmissie leverancier van de vliegtuigen. en de Vliegschool, werd op 16 ingezet. Deze nieuwe ontwikkelingen Deze werd bekroond met het burger april 1913 door Koning Albert I ontgingen de Belgische industriëlen vliegbrevet van de Fédération ondertekend en op 20 april in het en militairen niet. Aéronautique Internationale. Hun Staatsblad gepubliceerd. verdere vervolmaking, die tot het De Antwerpse Baron Pierre de militair vliegbrevet leidde, vond In juli 1913 startte de Antwerpse Caters en de Luikse Ridder Jules plaats in de school van Brasschaat. firma Bollekens – oorspronkelijk de Laminne waren bij de eerste een schrijnwerkerij die regelmatig Belgische industriëlen die brood Commandant Emile Mathieu kreeg op gecrashte vliegtuigen van Baron zagen in de luchtvaart. Zij leerden 1 mei 1911 het bevel over de Werkers- de Caters herstelde, maar later niet alleen zelf vliegen, maar en Luchtschipperscompagnie, een een vliegtuigbouwer die de Farman lieten ook een eigen vliegveld afdeling van de Genie waarbij de licentierechten van de baron met bijbehorende vliegschool luchtballons van het leger waren overnam – met de levering van aanleggen, de Caters in Sint- ondergebracht die hoofdzakelijk een eerste serie Henri Farman Job-in ’t Goor en de Laminne in voor observatieopdrachten werden H.F.20’s voor de Vliegerscompagnie. Kiewit. Zij leerden er de eerste ingezet. In september van datzelfde Tegen 25 augustus 1913 waren militairen – op eigen initiatief – jaar liet hij de vliegtuigen van twee escadrilles volledig uitgerust vliegen. Als vertegenwoordigers Brasschaat, twee in aantal, voor het en klaar om deel te nemen aan van buitenlandse vliegtuig- eerst deelnemen aan manoeuvres de grote herfstmanoeuvres in de constructeurs hoopten zij op die van het leger om zo hun militaire toen strategisch belangrijke streek wijze vliegtuigen aan het leger te waarde in de praktijk aan te tonen. In tussen Samber en Maas. Tijdens die verkopen en militairen tot vlieger 1912 werden in Brasschaat succes- oefening liet Commandant Mathieu op te leiden. volle schietproeven op gronddoelen tests uitvoeren met de “Télégraphie uitgevoerd met machinegeweren sans Fil”, een radioverbinding die De eerste studies om binnen het die op een vliegtuig gemonteerd de vliegers toeliet op te treden als Belgisch leger een vliegafdeling op waren. Daaruit bleek duidelijk vuurwaarnemers voor de Artillerie. te richten dateren van begin 1910. dat vliegtuigen meer militaire Ondertussen werd het vliegveld van Op 15 september werd bij Baron de toepassingsmogelijkheden hadden de Vliegschool van Brasschaat verder Laminne het eerste vliegtuig voor dan enkel maar observatie en uitgebouwd tot vaste thuisbasis van rekening van het leger aangekocht. verkenning. de Vliegerscompagnie. Het was een Henri Farman H.F.3 “Type Circuit”. De eerste en toen Eind 1912, begin 1913 zette Aan de vooravond van de Eerste enige vrijwilliger om leerling-vlieger Commandant Mathieu een aantal Wereldoorlog waren enkel het

Belgian Air Force Association 2 Wings Op 14 april 1911 nam Ridder Jules de Laminne zijn eerste officiële militaire leerling-vlieger, Luitenant Georges Nélis, mee voor een 46 minuten durende vlucht van Kiewit via Hasselt, Sint-Truiden en Landen naar Orp-le-Grand. Daar nam Nélis het stuur over en vloog het toestel in 36 minuten terug naar het Kiewit, waar deze foto werd gemaakt. In de stoel zit Luitenant Nélis, links staat Ridder de Laminne en rechts Luitenant Lebon, de tweede vrijwilliger om militair vlieger te worden. Het vliegtuig is een Henri Farman H.F.3. “Type 1909”. Omdat in Kiewit ook burgertoestellen van hetzelfde type vlogen, werd het opschrift “Armée belge” aan de onderzijde van de vleugels aangebracht. Kokardes in de nationale kleuren werden in België pas vanaf eind 1914 ingevoerd. Daniel Brackx/Air Historical Team KLM/RMA

Vliegers rusten ergens te velde uit bij hun Henri Farman H.F.20. Tweede van links is Fernand Jacquet, die op 17 april 1915 de eerste Belgische luchtoverwinning zou behalen door een Duits vliegtuig neer te schieten in de omgeving van Beerst, nu een deelgemeente van Diksmuide. De H.F.20 was het eerste operationele vliegtuigtype van de Vliegerscompagnie. Het 1ste en 2de Escadrille werden er in 1913 mee uitgerust, gevolgd door het 3de en 4de in 1914. Peter “Celle” Celis

Van 9 tot 12 augustus 1912 testten de Luitenants Georges Nélis en Louis Stellingwerf als eerste Europeanen met succes een machinegeweer van de Amerikaanse reservekolonel en uitvinder Isaac Newton Lewis uit aan boord van een Henri Farman H.F.16. De wapens werden vanaf 1913 in Luik vervaardigd in de fabriek Armes Automatiques Lewis. Daniel Brackx/Air Historical Team KLM/RMA

Belgian Air Force Association Wings 3     

    

Belgian Air Force Association 4 Wings 1ste en 2de Escadrille volledig eigen vliegtuigen meebrachten of beschikte het Belgisch leger over uitgerust. De firma Bollekens werd geconfisqueerde burgertoestellen ter ongeveer 200 vliegtuigen, verdeeld met zijn strategische stock aan beschikking kregen. over 12 escadrilles, waarvan vliegtuigonderdelen onder militaire één escadrille watervliegtuigen. controle geplaatst en kreeg de In de vroege morgen van 3 augustus Ze werden niet meer alleen opdracht zo snel mogelijk bijkomende 1914 stegen in Brasschaat de eerste ingezet voor waarnemings- en Henri Farman H.F.20’s af te leveren vliegtuigen van de Vliegerscompagnie verkenningsopdrachten, maar ook voor het 3de en 4de Escadrille. De op om observatievluchten boven het als jager en als bommenwerper. Vliegerscompagnie kon op dat Duits-Belgische grensgebied uit te De vliegscholen, die in Frankrijk ogenblik beroep doen op 37 piloten voeren. Van de fragiele tweedekkers gevestigd waren, leidden tijdens de en waarnemers, van wie sommigen gingen er tijdens de eerste oorlogs- oorlog ongeveer 250 vliegers op. slechts enkele uren opleiding hadden maanden meer verloren door Samen met de vooroorlogse kern genoten en nooit de omgeving van ongevallen en technische pannes van 37 piloten en waarnemers van de Brasschaat hadden verlaten. Hun dan door vijandelijke acties. Vliegerscompagnie behaalden zij 125 getalsterkte werd aangevuld met 8 luchtoverwinningen op vijandelijke opgeroepen burgerpiloten, die hun Tegen het einde van de oorlog ballons en vliegtuigen.     

    

Belgian Air Force Association Wings 5 Van Farman tot Fighting Falcon Geraadpleegde werken

Het eerste operationele gevechts- 44 Deneckere Bernard, 2010. 44 Pacco John, 2000. Militaire vliegtuig van de Vliegerscompagnie Luchtoorlog boven België, 1914. Luchtvaart, Aviation Militaire was de Henri Farman H.F.20. Bij het Van Antwerpen tot de Zee. 1910-1929. J.P. Publications, begin van de Eerste Wereldoorlog Roularta Books, 208 pp. Aartselaar, 80 pp. waren alle vier toen bestaande 44 Lampaert Roger, 1997. Van 44 Pieters Walter, 2010. The Belgian gevechtsescadrilles er mee uitgerust. Pionier tot Luchtridder. De Air Service in the First World War. Het huidige gevechtsvliegtuig van de Geschiedenis van het Belgische Aeronaut Books, USA, 722 pp. Belgische Luchtmacht is de Lockheed Militair Vliegwezen voor en tijdens 44 Vrancken Ludo, 1999. De Martin F-16 “Fighting Falcon”. Er de Eerste Wereldoorlog. Uitgeverij geschiedenis van de Belgische zijn eveneens vier smaldelen en een De Krijger, Erpe, 190 pp. Militaire Vliegerij. Koninklijk operationele conversie-eenheid mee 44 Mangin Jean, Champagne Legermuseum, Brussel, 332 pp. uitgerust. De tabel hiernaast geeft een Jacques, Van den Rul Marcel, idee van hoe de gevechtsvliegtuigen 1976. Sous nos Ailes. G. Everling, in een eeuw veranderd zijn. Arlon, 301 pp. Jos Schoofs

Daniel Brackx/Air Historical Team KLM/RMA Henri Farman H.F.20.

© Centrum voor Historische Documentatie van de Krijgsmacht

Belgian Air Force Association 6 Wings Henri Farman H.F.20 Lockheed Martin F-16 Fighting Falcon

Leeggewicht 360 kg 8.300 kg Maximum gewicht 660 kg 17.000 kg Lengte 8,06 m 15,03 m Spanwijdte 13,65 m 10,00 m Hoogte 3,15 m 5,09 m Motor 1 x 7-cylinder Gnôme van 80 pk 1 x Pratt & Whitney F100-PW-220E van 11.983 kg stuwkracht met naverbrander Maximum snelheid 105 km/u 2,410 km/u (Mach 2,05) Maximum vliegbereik 315 km 4,220 km Plafond 2.750 m >15.000 m Klimsnelheid 22 min tot 2.000 m 70 m/s

Lockheed Martin F-16AM “Fighting Falcon”. © BAF/Vador

© Danny Coremans, DACO Products

Belgian Air Force Association Wings 7 Chièvres,

waar Amerikanen en Rode Duivels thuis zijn

Chièvres Air Base

ude en nieuwe “Rode Duivels” De eerste militaire vliegactiviteiten T-Birds zijn intrek op de vliegbasis Oontmoetten elkaar op 30 in Chièvres gaan terug tot de laatste van Chièvres. Het verliet de basis in oktober op de vliegbasis van fases van de Eerste Wereldoorlog de loop van 1967. Chièvres om er samen met hun toen de Duitse bezetter er enkele gastheren 45 jaar Amerikaanse vliegende eenheden op een weiland Terwijl het Smaldeel VZZ als laatste aanwezigheid en de 55ste verjaar- niet ver van het huidige vliegveld Belgische eenheid Chièvres in 1967 dag van de oprichting van het stationeerde. Tijdens de Tweede aan het verlaten was, kwam de meest bekende display team Wereldoorlog legden de Duitsers er NATO/SHAPE Support Group (US) van de Belgische Luchtmacht te een volwaardig vliegveld aan dat zij er vanuit Parijs toe. Datzelfde jaar vieren. samen met de Italianen in de Slag bracht de USAFE (USAF in Europe) om Engeland gebruikten. Vanaf er ook de verbindingsvliegtuigen september 1944 namen Amerikaanse van het Detachment 1 van de 52nd en Britse eenheden de basis over Fighter Wing onder. Na een fusie in om van hieruit de herovering 1985 en een naamsverandering in van het Europese vasteland te 2005 heet de eenheid tegenwoordig ondersteunen. het US Army Garrison BENELUX en vormt het een onderdeel van het Eind 1950 richtte de Belgische Installation Management Command. Luchtmacht in Chièvres de 7de Jachtwing op en rustte ze achtereen- Het garnizoen levert kwaliteitsvolle volgens uit met de Gloster Meteor administratieve en logistieke steun F.8 en T.7 en met de Hawker Hunter aan de Amerikaanse militaire F.4 en F.6. De pas opgerichte 10de gemeenschap in en rond de Jachtwing verbleef er ook met haar BENELUX. Samen met het SHAPE Supermarine Spitfire XIV’s van eind Flight Detachment, dat momenteel 1951 tot ze begin 1953 haar eigen over twee Sikorsky UH-60A(C)’s thuisbasis Kleine-Brogel met haar beschikt, en het 424th Air Base gloednieuwe Republic F-84E/G Squadron, dat het vliegveld uitbaat, Thunderjets kon vervoegen. Na de voert het eveneens talrijke missies uit ontbinding van de 7de Wing eind 1963, ter ondersteuning van de Supreme nam het Smaldeel Vliegen Zonder Allied Commander Europe (SACEUR) © USAG Benelux Public Affairs Office Zicht (VZZ) met zijn Lockheed T-33A en de NAVO.

Belgian Air Force Association 8 Wings Red Devils

Het is al sinds 1933 dat Belgische Het was de naam van de nationale het toestel aan vervanging toe was militaire vliegtuigen in formatie voetbalploeg en stond symbool voor als opleidingsvliegtuig. voorvliegen tijdens luchtshows. nationale eenheid en teamspirit Het zijn echter de “Rode Duivels” binnen de Luchtmacht. Na 7 jaar met In 2011 nam het team dat sinds 2009 die in de loop der jaren nationaal brio de rol van ambassadeur van de in Beauvechain als “Hardship Red” op en internationaal het meest faam Luchtmacht en van België vervuld te Alenia Aermacchi (het vroegere SIAI verwierven. De roots van het team hebben, werden de “Rode Duivels” Marchetti) SF.260M vloog de naam bevinden zich in Beauvechain, waar in 1963 samen met de 7de Wing en de tradities van de “Red Devils” Kapitein vlieger Robert “Bobby” ontbonden en verloor Chièvres, “The over. Bladt, CO van het 350ste Smaldeel, in City of Aviators”, een van zijn meest 1952 een eerste voorstelling gaf met sprekende symbolen. Tijdens de reünie van de oudgediende een team van vier Gloster Meteors “Rode Duivels” in Chièvres gaf “Red” dat hij de “Acrobobs” noemde. Jacques “Red” Dewaelheyns richtte Dewaelheyns een overzicht van de Overgeplaatst naar Chièvres, richtte de “Rode Duivels” in 1965 terug op geschiedenis van het team. De leden hij er in 1957 een patrouille op in Brustem. Het team vloog er op van de huidige ploeg ontmoetten Hunter F.4 op, die in 1958 voor het Fouga Magister tot het in 1977 een er verschillende van hun illustere eerst de naam “Rode Duivels” kreeg. tweede keer ontbonden werd omdat voorgangers.

© Vincent Pécriaux

Des anciens « Diables Rouges » à Oudgediende “Rode Duivels” op Chièvres le 30 octobre 2012, de 30 oktober 2012 in Chièvres, van gauche à droite : Jean-Luc Storder, links naar rechts: Jean-Luc Storder, Jean Breuls de Tiecken, Charly Jean Breuls de Tiecken, Charly Hubert, Jean-Pierre Scruel, Guy Hubert, Jean-Pierre Scruel, Guy Lambermont, Leo Lambermont, Lambermont, Leo Lambermont, Jacques Dewaelheyns, Auguste Jacques Dewaelheyns, Auguste Janssens, Herman Devos, Jean-Luc Janssens, Herman Devos, Jean-Luc Herygers et Jan Fransen. Herygers en Jan Fransen.

Belgian Air Force Association Wings 9 Chièvres,

Les Acrobobs où les Américains et les « Red Devils » sont chez eux Gloster Meteor F.8 1952 - 1956

e 30 octobre dernier les actuels année, l’escadrille Vol Sans Visibilité jour à Beauvechain, où le Capitaine L« Red Devils » ont rejoint leurs (VSV) équipée de Lockheed T-33A aviateur Robert « Bobby » Bladt, CO prédécesseurs à la base aérienne T-Birds prend ses quartiers sur la de la 350ème Escadrille, accomplit de Chièvres pour célébrer, avec base. Elle la quittera dans le courant une démonstration en 1952 avec leurs hôtes américains, les 45 de 1967. une équipe de quatre Meteors qu’il ans de présence américaine et le baptise alors les « Acrobobs ». En 55ème anniversaire de la création Dernière unité belge à occuper la 1957, muté à Chièvres, il monte une de la plus célèbre patrouille base de Chièvres, l’Escadrille VSV nouvelle patrouille sur Hunter F.4, acrobatique de la Force aérienne fait place au NATO/SHAPE Support qu’il baptise pour la première fois belge. Group (US) en provenance de Paris. « Diables Rouges » en 1958. C’était Cette même année, l’USAFE (USAF le nom porté par l’équipe nationale de in Europe) y établit le premier foot et le symbole de l’unité nationale Chièvres Air Base détachement d’avions de liaison du et de l’esprit d’équipe de la Force 52nd Fighter Wing. Après une fusion Aérienne. Après avoir brillamment Les toutes premières activités en 1985 et un changement de nom en joué le rôle d’ambassadeur de la Force aéronautiques militaires à Chièvres 2005, l’unité est aujourd’hui appelée aérienne et de la Belgique pendant 7 remontent aux dernières phases de US Army Garrison BENELUX et fait ans, en 1963, les « Diables Rouges » la Première Guerre mondiale, lorsque partie de l’Installation Management sont dissous en même temps que quelques unités aériennes allemandes Command. le 7ème Wing. La base de Chièvres, s’installent sur une prairie toute proche « The City of Aviators », perd alors de l’actuel aérodrome. Au cours de La garnison fournit un appui son symbole le plus connu. la Deuxième Guerre mondiale, les administratif et logistique à la Allemands y construisent un véritable communauté militaire américaine Jacques « Red » Dewaelheyns aérodrome utilisé par les pilotes du BENELUX et des pays voisins. reconstitue les « Diables Rouges » allemands et italiens engagés dans la Le SHAPE Flight Detachment, en 1965 à Brustem. La patrouille Bataille d’Angleterre. Dès septembre actuellement doté de deux Sikorsky y vole sur Fouga Magister jusqu’à 1944, la base sera récupérée par des UH-60A(C), et le 424th Air Base sa dissolution en 1977 quand le unités américaines et britanniques Squadron qui exploite l’aérodrome, Fouga est remplacé comme avion qui s’en servent pour fournir un appui exécutent de nombreuses missions d’entraînement. aérien aux opérations de reconquête à partir de la base, en appui du de l’Europe. commandant suprême des forces En 2011, la patrouille qui volait depuis alliées en Europe (Supreme Allied 2009 sous le nom de « Hardship Red » Fin 1950 la Force aérienne belge Commander Europe ou SACEUR) et sur Alenia Aermacchi (anciennement: stationne le tout nouveau 7ème Wing de l’OTAN. SIAI Marchetti) SF.260M, reprend de chasse à Chièvres et l’équipe le nom et les traditions des « Red successivement de Gloster Meteor Devils ». F.8 et T.7 et de Hawker Hunter F.4 Red Devils et F.6. Dès sa constitution, le 10ème Lors de la réunion des anciens Wing de Chasse s’installe sur la base Depuis 1933 les avions militaires Diables Rouges à Chièvres, « Red » avec ses Supermarine Spitfire XIV. belges font de la voltige aérienne Dewaelheyns donnait un aperçu Il y restera depuis fin 1951 jusqu’au lors de multiples shows aériens. de l’histoire de la patrouille. Les début 1953, en attendant de pouvoir Mais ce sont les « Diables Rouges » membres de l’équipe actuelle y rejoindre sa propre base de Kleine- qui au fil des années ont acquis une rencontraient plusieurs de leurs Brogel avec ses nouveaux Republic renommée qui a largement dépassé illustres prédécesseurs. F-84E/G Thunderjets. Le 7ème Wing les frontières de la Belgique. Un sera dissous en 1963. La même premier peloton acrobatique voit le Jos Schoofs

Belgian Air Force Association 10 Wings Hawker Hunter F.4 & F.6 1957 - 1963

© Amilpress

Potez-Air Fouga CM.170R “Magister” 1965 - 1977

Alenia Aermacchi SF-260M “Marchetti” 2011 - ....

Belgian Air Force Association Wings 11 Squadron F-16 OCU F-16 25 JAAR

© BAF/Bart Rosselle

ls in maart 2011 een detachement AF-16’s op oefening in Griekenland in nauwelijks een weekend kon omgevormd worden tot een inzetbare gevechtseenheid, was dat enkel mogelijk dankzij de goede en continue training van onze operationele piloten en hun ondersteunend personeel. Als ook de jonge piloten die nog maar recent in het smaldeel waren aangekomen al volledig combat ready waren voor operaties boven Libië, wijst dat eveneens op een kwalitatief hoogstaande opleiding van onze piloten alvorens ze bij een operationele F-16 eenheid worden afgedeeld. Die opleiding vindt plaats op de vliegbasis van Kleine- Brogel bij de F-16 Operational Conversion

© Johan Wolfs Unit (OCU), die dit jaar haar 25-jarig bestaan als smaldeel viert.

Belgian Air Force Association 12 Wings Omscholing van F-104G naar F-16 Een F-16B in standaard grijs met een staartband in de kleuren van de OCU Toen in januari 1979 de eerste van zoals dat gebruikelijk was in de jaren 116 in 1975 door de Luchtmacht 1990. aangekochte F-16’s in Beauvechain werden afgeleverd ter vervanging van de verouderde F-104G Tradities en standaard Starfighters, ontstond ook de nood aan een opleidingsprogramma om De OCU nam bij haar oprichting de piloten van de 1ste Wing om de tradities en de standaard over te scholen. De eerste Belgische van de voormalige Jachtvliegschool vliegers die samen met een aantal van de Luchtmacht in Koksijde. De technici hun kwalificatie op F-16 Jachtvliegschool werd op 1 januari op Edwards Air Force Base in de 1948 op de vliegbasis van Koksijde Verenigde Staten hadden behaald, opgericht door samensmelting van vormden er op 2 april 1979 de de Vervolmakingssmaldeel, de F-16 Conversion Flight. Na een School voor Operationele Training en eerste proefsessie met ervaren de Schietschool. Haar taak bestond stafpiloten, begon deze eenheid in er in om, zoals de OCU, jonge september van datzelfde jaar met piloten aan te leren hun vliegtuig de basisconversie van de piloten als wapenplatform te gebruiken van de plaatselijke 349ste en 350ste en bleef dat doen tot de vliegbasis Smaldelen. Eens de vliegers het © Guy Rasse van Brustem die opdracht op 15 nieuwe toestel meester waren, juli 1958 overnam. De standaard keerden ze terug naar hun smaldeel van het Smaldeel bestaat uit een om er een initiële operationele jacht, terwijl de 10de Wing de rollen goudkleurige gestileerde gier, een conversie op het type te krijgen, van jagerbommenwerper en strike belangrijke vogel uit de Egyptische m.a.w. om er te leren het vliegtuig verzorgde. en Griekse mythologie, met een als wapensysteem te gebruiken. driepuntige rode pijl in de poten. In 1983 kocht de Luchtmacht Op 2 december 1981 verhuisde 44 bijkomende F-16’s aan ter de F-16 Conversion Flight naar vervanging van de Mirage V’s van de Verdere centralisatie en verhuis Kleine-Brogel voor de omscholing 2de Wing in Florennes. In afwachting naar Kleine-Brogel van de piloten van het 23ste en 31ste van de levering van deze nieuwe Smaldeel van de 10de Wing, de toestellen werd in september 1986 De Luchtmacht voerde in 1995 een tweede eenheid die met het nieuwe in Beauvechain de Operational Conversion Improvement Programme toestel werd uitgerust. Eens die Conversion Unit (OCU) opgericht om door om de opleiding van haar F-16 taak volbracht, keerde de conversie- de Miragepiloten van het 1ste en 2de piloten nog beter te stroomlijnen eenheid in september 1983 terug Smaldeel om te vormen. Om een en eenvormiger te maken. De naar Beauvechain. In Kleine- groter deel van de F-16 opleiding te volledige conversie werd vanaf dat Brogel werd tezelfdertijd een Flight standaardiseren, werden de basis- ogenblik in de OCU in Beauvechain F-16B, ook gekend als B-Flight, en initiële operationele conversie, gecentraliseerd. opgericht om in de toekomst de alsook de voortgezette operationele eigen piloten op F-16 te vormen, conversie van de jachtpiloten in de Toen de 1ste Wing in 1996 ophield zowel wat basisconversie als initiële OCU gehergroepeerd. Als gevolg van te bestaan als met F-16 uitgeruste operationele training betreft. de uitbreiding van haar takenpakket gevechtseenheid, verhuisden haar Vanaf dan leidden Beauvechain kreeg de OCU op 2 september 1987 de smaldelen naar Florennes en Kleine- en Kleine-Brogel hun F-16 piloten status van Smaldeel. Enkel de verdere Brogel. Het OCU Smaldeel muteerde onafhankelijk van elkaar en volgens specialisatie tot jagerbommenwerper- samen met het 349ste Smaldeel naar eigen noden op. De 1ste Wing was of strikepiloot bleven in Florennes en Kleine-Brogel, waar het nu nog altijd toen immers gespecialiseerd in de Kleine-Brogel. verblijft.

Belgian Air Force Association Wings 13 Geen tijd voor verveling bedienen van de verschillende sights, enz. Vanaf dan mogen ze sensoren en schermen in de cockpit zich met fierheid lid noemen van de De conversie op F-16 van jonge zoals de Head-Up Display, de kleine, maar professionele, flexibele piloten die pas hun vorming “Jet” geïntegreerde datamodem, de LINK- en letale F-16 gemeenschap van de in het Franse Cazaux hebben 16 datalink, enz. Stilaan ontdekken Belgische Luchtmacht. voltooid neemt een tiental maanden ze de voordelen van het opereren met in beslag. In die periode voeren twee of vier vliegtuigen, de zware zij een honderdtal vluchten uit, verantwoordelijkheid van het vliegen Een kwarteeuw OCU Smaldeel waarvan ongeveer één derde in als wingman en het zenuwslopende de flight simulator. Ieder van die van het nemen van beslissingen in In het kader van de viering van vluchten wordt door een instructeur een fractie van een seconde tijdens 25 jaar OCU Smaldeel kreeg de beoordeeld en iedere onvoldoende het luchtgevecht. staart van de tweezits F-16B met missie moet overgedaan worden. registratienummer FB-24 een Dat maakt de omscholing niet alleen Een volgende fase van de omscholing gelegenheidsbeschildering in de fysisch, maar ook psychisch zeer is gericht op het uitvoeren van kleuren van de eenheid met een zwaar. Daarnaast moeten zij een hele offensieve lucht-grond operaties. De grote “Fighting Falcon” op de reeks theoretische lessen volgen en jonge piloten leren daarbij hoe ze staart. Het toestel maakte op 12 een stapel tactische en technische in vijandelijk gebied doelen kunnen november deel uit van een formatie boeken en documenten doornemen, aanvallen met behulp van “slimme” van acht toestellen bestaande uit waardoor er geen tijd voor verveling bommen, zowel vanop lage als vier eenzitters en vier tweezitters, is. middelgrote hoogte. met aan boord 10 piloten van de OCU en de basiscommandant en Tijdens de eerste fase van hun In een laatste fase combineren ze alle de commandant van de vlieggroep conversie leren de piloten met de eerder opgedane kennis om overdag van de 10de Tactische Wing. Samen F-16 vliegen, bij dag en nacht, alleen of ‘s nachts gronddoelen aan te vallen totaliseerden deze piloten meer en in formatie, en leren ze bijtanken in een complexe omgeving, onder dan 25.000 vlieguren op F-16. Dat in de lucht. Eens dat onder de knie dreiging van vijandelijke grond-lucht zulk een concentratie van ervaring worden ze stapsgewijs vertrouwd wapens en jachtvliegtuigen en als geen uitzondering is, bewijst een gemaakt met de verschillende onderdeel van een grotere tactische soortgelijke formatie van vier luchtgevechtsmanoeuvres en met formatie. Indien zij al deze opdrachten F-16B’s in 2007. De acht piloten van het gebruik van het boordkanon tot een goed einde brengen, worden die toestellen hadden samen meer en de infraroodgeleide Sidewinder ze opgenomen in een operationeel dan 20.000 vlieguren op F-16 in missile voor de korte afstand. smaldeel, waar hun vorming wordt hun vliegboeken staan. Het is deze Daarna volgen onderscheppingen verdergezet tot ze “combat ready” ruime ervaring op het vliegtuigtype, met behulp van de boordradar en de zijn en gekwalificeerd om de gekoppeld aan deelname aan radargeleide AIM-120 missile voor modernste wapens en systemen in operaties in Afghanistan en de Balkan de middellange afstand. De piloten te zetten, zoals laser- of GPS-geleide die garant staat voor de uitzonderlijke leren vervolgens hoe ze zich voor bommen, targeting pods, night vision kwaliteit van de opleiding van onze het uitvoeren van hun missie kunnen goggles, helmet mounted cueing jonge F-16 piloten.

Belgian Air Force Association 14 Wings © Jos Schoofs

© Jos Schoofs

© Jos Schoofs

De 12 piloten die op 12 november 2012 deelnamen aan de eight-ship formatie van vier F-16A’s en vier F-16B’s en samen meer dan 25.000 uren ervaring op F-16 totaliseren, van links naar rechts: Levi, Lans, Joss, Digio, CO, Stijn, BaseCO, Geert, OSN, Juq, Harly en Rub.

Belgian Air Force Association Wings 15 25 Ans F-16 OCU Squadron

n mars 2011 un détachement Pas le temps de s’ennuyer membres de la petite communauté Ede F-16 en exercice en Grèce professionnelle, flexible et létale parvient à se transformer en à La conversion sur F-16 de jeunes des F-16 de la Force aérienne. Un peine un weekend d’une unité à pilotes qui viennent d’achever honneur et une fierté. l’entraînement en une unité de leur formation sur “Jet” à la base combat prête pour le combat. S’il française de Cazaux, prend une réussit pareille prouesse, il ne le dizaine de mois. Ils mettent cette Un quart de siècle d’escadrille OCU doit qu’à l’entraînement sérieux période à profit pour exécuter une et permanent de nos pilotes centaine de vols, dont près d’un En l’honneur du vingt-cinquième opérationnels et à l’instruction tiers sur flight simulator. De plus, ils anniversaire de l’escadrille OCU, le de haut niveau de nos jeunes suivent une série de cours théoriques F-16BM FB-24 a reçu une décoration pilotes de F-16. Cette instruction et potassent de multiples livres et toute particulière aux couleurs leur est dispensée au sein de documents. En bref, ils n’ont guère de l’unité. La queue de l’appareil F-16 Operational Conversion le temps de s’ennuyer. est désormais ornée d’un grand Unit (OCU) à Kleine-Brogel, “Fighting Falcon”. Le 12 novembre qui fête cette année son vingt- Au début de leur formation, ils dernier l’appareil faisait partie d’une cinquième anniversaire en tant apprennent à piloter les F-16, de formation de huit appareils avec à qu’escadrille. jour et de nuit, seuls et en formation, leur bord dix pilotes de l’OCU, ainsi ainsi qu’à s’approvisionner en que le commandant de la base et le carburant en vol. Ensuite, ils se commandant du groupe de vol du Histoire familiarisent progressivement à 10ème Wing Tactique. Ensemble ces différentes manœuvres aériennes aviateurs totalisaient plus de 25.000 La livraison à Beauvechain des et à l’utilisation du canon de bord heures de vol sur F-16. C’est à leur premiers F-16 acquis par la Force et du missile Sidewinder à courte expérience de vol et l’expertise aérienne en janvier 1979, va de portée guidé par infrarouge. A ces acquise au fil des opérations que pair avec la création d’une unité manœuvres succèdent l’interception nos jeunes pilotes de F-16 doivent la chargée d’assurer la conversion des à l’aide du radar de bord et le qualité de leur instruction. pilotes de Starfighter sur le nouveau missile AIM-120 à moyenne portée type d’appareil : le F-16 Conversion à système de guidage radar. Puis, Flight. Une fois la conversion du 1 ils s’initient à l’usage des différents Peter “Celle” Celis Wing achevée, le F-16 Conversion senseurs nécessaires pour exécuter Jos Schoofs Flight s’installe en décembre 1981 leur mission, et aux écrans du Peter “Patja” Stams à Kleine-Brogel afin de recycler les cockpit. Petit-à petit, ils découvrent aviateurs du 10ème Wing, la deuxième les avantages des opérations en duo unité dotée du nouveau chasseur. La ou en formation de quatre appareils, mission menée à son terme, le Flight la lourde responsabilité de voler en regagne Beauvechain en septembre tant que wingman et le stress causé 1983. par l’obligation de prendre une décision en une fraction de seconde Cette même année, la Force aérienne dans un combat aérien. La phase achète 44 F-16 supplémentaires en suivante est axée sur l’exécution remplacement des Mirage V du 2 d’opérations offensives air-sol, en se Wing de Florennes. En attendant la servant de “bombes intelligentes”, à livraison de ces avions, en septembre basse ou à moyenne altitude. 1986 une Operational Conversion Unit (OCU) est créée à Beauvechain. Enfin, une dernière phase est Cette nouvelle unité devait aussi consacrée à la combinaison de standardiser la majeure partie de toutes les connaissances acquises l’instruction sur F-16 en prévoyant une pour attaquer des cibles au sol instruction de base et une conversion de jour comme de nuit, dans un opérationnelle initiale sur F-16, ainsi environnement complexe, sous la qu’une formation continuée de tous menace de systèmes d’armes sol-air les pilotes de chasse. L’extension et de chasseurs ennemis et dans le des tâches assignées à l’OCU lui cadre d’une plus grande formation vaut le 2 septembre 1987 le statut tactique. S’ils réussissent toutes d’escadrille. ces missions, ils sont incorporés dans une escadrille opérationnelle, En 1996 le 1er Wing cesse d’être une où ils poursuivront leur formation unité de combat équipée de F-16. jusqu’à devenir “combat ready” et L’escadrille OCU déménage alors obtiendront leur qualification dans avec la 349ème Escadrille à Kleine- l’engagement d’armes et systèmes Brogel, où elle est encore installée d’armes les plus modernes. Arrivés au aujourd’hui. terme de ce parcours, ils deviennent

Belgian Air Force Association 16 Wings 10 ans F-16 OCU Squadron. © Jos Schoofs

15 ans F-16 OCU Squadron. © Peter “Patja” Stams

20 ans F-16 OCU Squadron. © Peter “Patja” Stams

25 ans F-16 OCU Squadron. © Jos Schoofs

Belgian Air Force Association Wings 17 De Tijgers van het 31ste Smaldeel

scherpen zich de klauwen

p 6 maart stelde het 31 O“Tijger” Smaldeel van de 10de Tactische Wing in Kleine- Brogel de F-16AM FA-106 met zijn nieuwe staartbeschildering voor waarmee het van 17 tot 28 juni 2013 aan de 49ste NATO Tiger Meet zal deelnemen op de Noorse vliegbasis Ørland.

De Tiger Meet is een jaarlijks het best scorende smaldeel tijdens Samen met Peter Verheyen realiseerde weerkerende internationale oefening de oefening - niet minder dan 8 hij in de voorbije 20 jaar niet minder die voor het eerst in 1961 werd keer, een record. De “Tijgers” zijn dan 30 andere projecten, waarvan 25 gehouden en waaraan alle eenheden zich momenteel volop de klauwen speciale beschilderingen van F-16’s, van de NAVO met een tijger in aan het scherpen voor een negende drie van Alpha Jets en telkens één hun kenteken deelnemen. Voor overwinning. van een C-130H transportvliegtuig en de deelnemers is het een unieke een A109BA helikopter. gelegenheid om nagenoeg het Behalve op hun operationele hele spectrum aan hedendaagse kwaliteiten, worden de deelnemende Het 31ste “Tiger” Smaldeel plant om militaire operaties in te oefenen met eenheden ook op hun team spirit met vier F-16AM éénzitters en één collega’s uit verschillende landen en beoordeeld. Een onderdeel van die F-16BM tweezitter aan de NATO Tiger om ervaring op dat vlak met hen team spirit is het versieren van één Meet deel te nemen. Tien piloten uit te wisselen. De oefening beoogt van hun vliegtuigen. Om de verf van zullen de gelegenheid krijgen om eveneens het verbeteren van de de vliegtuigen niet te beschadigen, zich in internationaal kader verder te interoperabiliteit en solidariteit worden de toestellen tegenwoordig bekwamen in het deelnemen aan en tussen NAVO-lidstaten en het creëren met speciale zelfklevers opgesmukt. het leiden van onder andere Combined en onderhouden van kameraadschap Daardoor worden het tijdrovende Air Operations, grote formaties en ploeggeest. afschuren van de ondergrond en bestaande uit tientallen vliegtuigen het kostelijke herschilderen na de van verschillende luchtmachten. Zij Het 31ste Smaldeel is momenteel oefening vermeden. worden daarbij ondersteund door een het oudste lid van de NATO Tiger kleine honderd personeelsleden van Association. Het won de Silver Tiger Het ontwerp van de nieuwe staart is de 10de Tactische Wing, waarvan een Trophy - de prestigieuze prijs voor weerom van de hand van Johan Wolfs. tiental van het 31ste Smaldeel zelf.

Belgian Air Force Association 18 Wings e 6 mars, la 31ème Escadrille à améliorer l’interopérabilité et la présent décorés à l’aide d’autocollants L« Tigres » du 10ème Wing solidarité parmi les état-membres de spéciaux. Ainsi on n’évite pas Tactique de Kleine-Brogel a l’OTAN ainsi qu’à créer et maintenir seulement l’abrasement de l’avion, présenté le F-16AM FA-106 la camaraderie et l’esprit d’équipe. mais également la nécessité de le nouvellement décoré pour sa peindre à nouveau après l’exercice. participation au 49ème NATO Tiger La 31ème Escadrille est actuellement Meet qui sera organisé du 17 au le membre le plus ancien de la Le projet de la nouvelle dérive est à 28 juin 2013 sur la base aérienne NATO Tiger Association. Elle a nouveau de la main de Johan Wolfs, de Ørland en Norvège. gagné le Silver Tiger Trophy - le qui a réalisé les 20 dernières années prix prestigieux pour l’escadrille avec Peter Verheyen pas moins de 30 Le Tiger Meet est un exercice qui marque les meilleurs résultats autres projets, dont 25 décorations inter-national annuel qui a été pendant l’exercice - pas moins de 8 spéciales de F-16, trois d’Alpha Jet organisé pour la première fois en fois, ce qui représente un record. Les et une d’avion de transport C-130H 1961 et auquel participent toutes « Tigres » se font pour l’instant les et d’hélicoptère A109BA. les unités de l’OTAN qui portent griffes pour une 9ème victoire. un tigre dans leur insigne. Pour les La 31ème Escadrille « Tigres » prévoit participants, c’est une belle occasion Outre leurs qualités opérationnelles, sa participation au NATO Tiger Meet de s’entraîner dans presque toute les unités participantes sont avec quatre F-16AM monoplaces la gamme d’opérations militaires également jugées sur leur esprit et un F-16BM biplace. Dix pilotes contemporaines avec des collègues d’équipe. Un élément de ce team auront l’occasion de se perfectionner de différents pays et à échanger spirit consiste à décorer un de leurs entre autre à la participation du avec eux des expériences en ce avions. Afin de ne pas endommager commandement de Combined Air domaine. L’exercice vise également la peinture des avions, ils sont à Operations, des grandes formations de dizaines d’avions de différents pays. Ils seront soutenus par une petite centaine de membres de personnel du 10ème Wing Tactique, dont une dizaine de la 31ème Escadrille même.

Jos Schoofs

Les Tigres de la 31ème Escadrille

se font les griffes Belgian Air Force Association Wings 19 Groot NAVO-bezoek in Kleine-Brogel

Martin Erdmann - João Mira Gomes Lauri Lepik - Haydar Berk Marie-France Lambrecht Carsten Søndergaard

De permanente vertegenwoordigers van de verschillende lidstaten bij de Noord-Atlantische Raad van de NAVO en de adjunct secretarissen- generaal van het bondgenootschap brachten op 15 maart 2013 een werkbezoek aan de vliegbasis van Kleine-Brogel.

Rudolf Huygelen István Kovács Māris Riekstiņš Kęstutis Jankauskas

Belgian Air Force Association 20 Wings n zijn inleiding verklaarde IGeneraal-majoor vlieger Claude Van de Voorde, Commandant van de Luchtcomponent, dat de Belgische Luchtmacht twee met F-16’s uitgeruste eenheden ter beschikking van de NAVO stelt: de 2de Tactische Wing in Florennes en de 10de Tactische Wing in Kleine-Brogel. Hij beklemtoonde eveneens dat momenteel een groot deel van het ontplooibare potentieel ten dienste staat van de NAVO in Afghanistan.

Kolonel vlieger Paul Desair, te neutraliseren. Zodoende werd en infrastructuur tot een absoluut Korpsoverste van de 10de Tactische niet alleen onnodige randschade aan minimum beperkt blijft. Bovendien is Wing, gaf de genodigden een de burgerinfrastructuur vermeden, de keuze aan wapens zo uitgebreid uitgebreide briefing over de maar kon ook een geitenboer met dat het gebruikte geweld steeds opdrachten, de organisatie en de zijn kudde ongedeerd ontkomen, proportioneel is met de bedreiging. uitrusting van zijn eenheid. Zijn wat grote indruk maakte op de hoge hooggekwalificeerd personeel en de NAVO-gasten. De gelaagde verdediging van de nog steeds ongeëvenaarde F-16 MLU vliegbasis en haar installaties in zag hij als belangrijke instrumenten Luitenant-kolonel vlieger Patrick zowel tijd als ruimte werd toegelicht die van het “kleine” België toch Goossens, hoofd van de Vlieggroep, door Majoor van het Vliegwezen een “grote” en betrouwbare NAVO- gaf tekst en uitleg bij het uitgebreide Benny Van Bocxlaer. Het personeel partner maken. Er werd niet alleen gamma aan sensoren en defensieve dat voor de beveiliging van de veel aandacht besteed aan de huidige en offensieve wapens die een F-16 eenheid instaat, beschikt niet alleen activiteiten in Afghanistan, maar ook kan meevoeren. De krachtige over een uiterst efficiënte individuele aan de recente operaties in Libië en sensoren van het vliegtuig laten de gevechtsuitrusting en wapens van aan de nakende ontplooiing naar piloot toe vijandelijke troepen van verschillende kalibers om het hoofd de Baltische staten, waar Belgische op veilige afstand te observeren. te bieden aan bedreigingen, maar F-16’s binnenkort voor de derde keer Zijn vuurleidingssysteem en de maakt ook gebruik van moderne, in opdracht van de NAVO de rol van uiterst nauwkeurige en trefzekere gepantserde voertuigen die hun luchtpolitie zullen vervullen. Dat de wapens staan er garant voor dat blootstelling aan vijandelijk vuur uitstekende faam van de Belgische ongewenste schade aan burgers beperken. piloten in het buitenland niet alleen een gevolg is van hun goede opleiding en hun moderne uitrusting, maar ook van hun nauwgezet respect van de inzetregels werd geïllustreerd aan de hand van videobeelden van een gewapende inzet in Afghanistan. Deze lieten zien hoe Belgische piloten lange tijd boven hun inzetgebied rondcirkelden alvorens vijandelijke strijders, die bermbommen aan het leggen waren, met hun boordkanon

Ambassadeur José de Carvajal en OSN LtKol vl Patrick Goossens

Belgian Air Force Association Wings 21 Hoe snel een modern gevechts- vliegtuig inzetbaar is, werd getoond tijdens een trainingsvlucht van de Quick Reaction Alert vliegtuigen van de basis. Afwisselend in Florennes en Kleine-Brogel staan 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 twee bewapende F-16’s klaar om in geen tijd waar ook in het Belgische luchtruim tussenbeide te komen. Dit gebeurt jaarlijks een vijftal keer, waarbij het gelukkig meestal enkel blijkt te gaan om burgervliegtuigen die met communicatieproblemen te kampen hebben. Tussen het afgaan van het alarm en het opstijgen van twee F-16’s verliepen nauwelijks iets meer dan de helft van de 15 minuten die als norm gelden voor een zulke inzet.

Ondanks het lage wolkendek kon vervolgens Kapitein vlieger Renaud “Grat” Thys, F-16 solo display piloot voor de Belgische Luchtcomponent, de bezoekers een idee geven van de indrukwekkende kracht en wendbaarheid van zijn toestel.

Ter afsluiting van het bezoek waren de NAVO-functionarissen te gast bij het 31ste Smaldeel en konden zij tijdens een standing lunch van gedachten wisselen met piloten die recent boven Libië en Afghanistan opereerden.

Rechts bovenaan: Ambassadeur Boris Grigić bij personeel van de vliegveld- beveiliging.

Rechts onderaan: F-16 Solo Display Piloot Kapt vl Renaud “Grat” Thys, BaseCO Kol vl Paul “Polle” Desaire en Ambassadeur Rudolf Huygelen.

Belgian Air Force Association 22 Wings Visiteurs de marque de l’OTAN à Kleine-Brogel

Les représentants permanents civile. Ils ont de la sorte permis à La rapidité, avec laquelle un avion des États membres auprès du un éleveur de chèvres et à son de chasse moderne peut être Conseil de l’Atlantique Nord troupeau d’en sortir indemnes. Ce engagé, a été démontrée lors d’un de l’OTAN et les Secrétaires dernier évènement a produit une vol d’entraînement des avions généraux adjoints de l’Alliance forte impression sur les invités. Quick Reaction Alert de la base. se sont retrouvés pour une visite Deux F-16 armés sont ainsi prêts de travail à la base aérienne de Le Lieutenant-colonel aviateur à décoller, et ce 24 heures sur Kleine-Brogel le 15 mars 2013. Patrick Goossens, Commandant 24, 7 jours sur 7, pour intervenir du Groupe de Vol, a donné des n’importe où dans l’espace aérien Dans son introduction, le Général- explications sur la large gamme belge. Cette permanence s’effectue major aviateur Claude Van de Voorde, de capteurs, d’armes défensives et à tour de rôle à partir des bases de Commandant de la Composante Air, offensives qu’un F-16 peut emporter Florennes et de Kleine-Brogel. De a déclaré que la Force Aérienne à son bord. Les capteurs puissants telles interventions se produisent en Belge met, à la disposition de l’OTAN, de l’avion permettent au pilote moyenne cinq fois par an. Il s’agit deux unités équipées de F-16 : le d’observer en toute sécurité des fort heureusement, dans la plupart 2ème Wing Tactique de Florennes et combattants ennemis à distance. des cas, d’avions civils rencontrant le 10ème Wing Tactique de Kleine- Le système de contrôle de tir et des problèmes de communication. Brogel. Il a également souligné les armes extrêmement précises Après le déclenchement de l’alarme, qu’une grande partie du potentiel garantissent que les dommages les deux F-16 ont décollé en à déployable soutient à l’heure indésirables ainsi provoqués à peine 7 minutes, soit la moitié des actuelle les opérations de l’OTAN en l’encontre des civils et infrastructures 15 minutes qui sont aujourd’hui la Afghanistan. restent limités. Par ailleurs, le choix norme pour de telles missions. des armes est tellement étendu Le Colonel aviateur Paul Desair, que la force utilisée reste toujours Malgré le plafond nuageux fort Chef de Corps du 10ème Wing proportionnelle à la menace. bas, le Capitaine aviateur Renaud Tactique, a donné aux invités un « Grat » Thys a ensuite présenté en briefing approfondi sur les tâches, La défense à plusieurs niveaux de la vol le F-16 de la Composante Air. Il l’organisation et l’équipement de base aérienne et de ses installations, a ainsi donné aux visiteurs une idée son unité. Il considère son personnel à la fois dans le temps et dans de la puissance et la maniabilité hautement qualifié et le F-16 MLU, l’espace, a été expliquée par le Major impressionnantes de son avion. un avion de combat toujours sans d’Aviation Benny Van Bocxlaer. Le pareil, comme les instruments personnel responsable de la sécurité Pour conclure leur visite de travail, les plus importants qui font de la de l’unité dispose non seulement d’un les représentants de l’OTAN ont eu, « petite » Belgique un « grand » équipement de combat individuel lors d’un standing lunch à la 31ème partenaire fiable de l’OTAN. Le Chef très efficace mais également d’armes Escadrille, l’occasion d’échanger des de Corps a attiré l’attention de son de différents calibres pour faire face opinions avec des pilotes qui ont public sur les opérations, à savoir les aux menaces. Ce personnel utilise récemment accompli des missions opérations actuelles en Afghanistan, en outre des véhicules blindés en Libye ou en Afghanistan. mais également celles récemment modernes limitant leur exposition au menées en Libye ou encore sur le feu ennemi. Jos Schoofs déploiement imminent dans les États baltes, où les F-16 belges rempliront sous peu et ce, pour la troisième fois, le rôle de police aérienne pour le compte de l’OTAN. L’excellente réputation des pilotes belges à l’étranger n’est pas uniquement le fruit de leur formation de qualité et de leur équipement moderne. Cette réputation est également due à leur respect scrupuleux des règles d’engagement. Ce dernier point fut illustré par une vidéo d’une mission armée en Afghanistan. Les images ont montré comment les pilotes belges ont survolé longuement leur zone d’intervention avant de neutraliser à l’aide de leur canon de bord des combattants ennemis ; ces derniers étaient en train de placer des bombes en bord de route. C’est ainsi que les pilotes n’ont pas seulement évité des dégâts collatéraux à l’infrastructure

Belgian Air Force Association Wings 23 Katsuhiko Tokunaga © 26 & 27 March 2013

p uitnodiging van het 80 UAV O Squadron kwamen op 26 en 27 maart 2013 gebruikers van UAV’s (Unmanned Aerial Vehicles of onbemande vliegtuigen) uit België, Finland, Frankrijk en Zwitserland in Florennes bijeen. De tweedaagse meeting werd eveneens bijgewoond door waarnemers uit Luxemburg en Nederland. De deelnemers wisselden er niet alleen ervaringen en ideeën uit over de operationele inzet van UAV’s, maar ook over de vliegveiligheid van deze toestellen in het vaak zeer drukke Europese luchtruim. Er werden heel wat gelijkenissen opgetekend, maar ook een aantal verschillen die inspirerend kunnen werken ter verbetering van de huidige werking en procedures.

Belgian Air Force Association 24 Wings mdat de benaming “onbemand” te laten opereren in gebieden met Ovliegtuig soms de verkeerde verhoogde risico’s groter omdat geen indruk wekt dat het om een mensenlevens op het spel staan. ongecontroleerd toestel gaat dat boven de hoofden van de bevolking Toch hebben UAV’s ook beperkingen. zweeft, spreekt de gemeenschap Toestellen die niet over een satelliet- van gebruikers van zulke toestellen verbinding beschikken voor besturing of tegenwoordig liever over Remotely datatransfer hebben een gelimiteerde Piloted Aircraft (RPA’s), van op afstand reikwijdte. Dit werd mooi geïllustreerd bestuurde vliegtuigen. De toestellen door Luitenant-kolonel Adrian Eisher worden immers door een gewoonlijk van het Drohnen Kommando 84 die de driekoppige ploeg bediend vanuit inzet van zijn toestellen in Zwitserland een controlestation op de grond, dat beperkt ziet door de hoge bergketens ook wel “de cockpit” wordt genoemd. die het land doorsnijden. Omwille van © RUAG Onder supervisie van een mission zijn strikte neutraliteitspolitiek zet commander wordt het vliegtuig Zwitserland zijn UAV’s ook niet in het Hoewel Finland en Zwitserland door een piloot/navigator bestuurd buitenland in. beide over dezelfde RUAG ADS‑95 terwijl een real time observer (RTO) “Ranger” (Rüstungsunternehmen de meegevoerde sensoren bedient De Belgische “B-Hunters” worden niet Aktiengesellschaft, Aufklärungs- en de binnenkomende beelden alleen in eigen land ter ondersteuning drohensystem) beschikken, zijn analyseert. De meeste toestellen, van andere legereenheden ingezet, de inzetregels in beide landen erg zoals de Belgische IAI-Eagle maar ook in crisisgebieden in het verschillend. “B-Hunter” en de Zwitserse en Finse buitenland. In 2005 werden ze naar RUAG ADS‑95 “Ranger”, voeren Bosnië-Herzegovina ontplooid om er daglicht en infrarood camera’s mee. in het kader van Operatie “Althea” Grotere en meer gesofistikeerde missies uit te voeren op het vlak varianten, zoals de Franse EADS-IAI van grensbewaking, opsporing van “Harfang” zijn daarnaast met een illegale activiteiten en steunverlening radar uitgerust om gedetailleerde aan grondtroepen. In 2006 hielpen grondbeelden te maken en met een ze in Kongo de verkiezingen in goede laser om doelwitten aan te duiden. banen leiden door het monitoren van allerlei activiteiten in en rond de hoofdstad Kinsjasa. Daarnaast levert De inzet van UAV’s 80 UAV Squadron ook steun aan de Natie, bijvoorbeeld in het kader van De inzet van op afstand bestuurde het natuurbeheer door het opsporen vliegtuigen biedt heel wat voordelen. van illegale lozingen door schepen in Ze kunnen lange tijd ononderbroken de Noordzee of door het tellen van © Armée de l’Air in de lucht blijven: de “Ranger” meer wildbestanden in natuurgebieden. dan 4 uur, de “B-Hunter” meer dan 10 De EADS-IAI “Harfang” is een ontwerp uur en de “Harfang” zelfs meer dan van Israel Aircraft Industries en werd 24 uur. Bovendien kan de werklast Integratie van UAV’s in het lucht- op vraag van de Franse Luchtmacht van het besturen van het vliegtuig, ruim verbeterd door EADS. De piloten zijn het bedienen van de sensoren en het op enkele uitzonderingen na vliegers interpreteren van de waarnemingen Toen de “B-Hunter” in 2002 werd en backseaters van de Luchtmacht over een heel team verdeeld worden. geïntroduceerd, mochten de die een “tour of duty” van enkele Ten slotte is de bereidheid om ze toestellen enkel in de omgeving van jaren op UAV volbrengen.

Belgian Air Force Association Wings 25 © Bob Block

de toenmalige thuisbasis Elsenborn Majoor Jean-Marc Ruaux, CO van redundantie in zoveel mogelijk worden ingezet en in een kleine 80 UAV Squadron: “Het heeft ons systemen, is een ongeval door testzone rond de vliegbasis van ongeveer twee jaar aan voorbereiding menselijk of technisch falen Koksijde. Ze waren immers niet door gekost om op verschillende niveaus nooit volledig uitgesloten. In de een piloot bemand die kon uitkijken onze procedures en resultaten toe verschillende deelnemende landen naar ander vliegverkeer en zo nodig te lichten en toelating te krijgen om zijn vergelijkbare systemen van uitwijkmanoeuvres kon uitvoeren. Nu in het Portugese luchtruim te mogen rapporteren, analyseren, formuleren tien jaar later kan 80 UAV Squadron opereren. We hebben er op identiek van aanbevelingen en uitvoeren eveneens oefenen rond de vliegbasis dezelfde wijze gewerkt als in België van acties opgezet om herhaling te van Bevekom en het schietveld van en alles is vlot en veilig verlopen tot voorkomen. Helchteren en in zones met tijdelijk ieders grote tevredenheid.” gescheiden vliegverkeer boven de Van cruciaal belang is daarbij de Noordzee, het zuiden van West- rapportering van niet alleen grote, Vlaanderen en een groot gebied Vliegveiligheid maar ook kleine voorvallen. “Een gaande van Florennes tot diep in de goed vliegveiligheidssysteem is het Ardennen. In Frankrijk ontwikkelde Zoals andere vliegende eenheden best gediend met een “just culture”, de integratie van UAV’s in het beschikt ook 80 UAV Squadron over een rechtvaardige cultuur”, luchtverkeer zich op soortgelijke een Flight Safety Management System meent Majoor vlieger Paul Van wijze. ter voorkoming van ongevallen. Op Herterijck van het Aviation Safety het niveau Staf neemt het Aviation Directorate. “Wie geen opzettelijke Toch gebeurt dit niet in alle landen Safety Directorate in Bevekom de inbreuk heeft gepleegd, mag in even vlot. Volgens Luitenant van het preventie- en onderzoekstaken geval van een incident of ongeval Vliegwezen Leander De Smedt van op zich. Op het niveau eenheid is niet onnodig gestraft worden. de Basis Koksijde is de integratie veiligheid een taak voor de Wing Dat zou contraproductief werken. duidelijk het verst gevorderd in Aviation Safety Officer (WASO), Rapportering moet immers Zwitserland. De “Ranger”, een bijgestaan door de Squadron laagdrempelig blijven zodat eenmotorige UAV die ongeveer half Aviation Safety Officer (SASO), de zoveel mogelijk voorvallen kunnen zo groot is als de “B-Hunter”, kan er Technical Aviation Safety Officer onderzocht worden en maatregelen dag en nacht vrij onbeperkt in zowel (TASO) en een verantwoordelijke kunnen genomen worden om burgerlijk als militair gecontroleerd voor Ramp and Maintenance Safety herhaling te voorkomen.” Dat deze luchtruim vliegen, inclusief boven (RMS), die samen alle aspecten cultuur vruchten afwerpt, mag stedelijke gebieden. Ongeveer een van het vlieggebeuren bewaken. De blijken uit de rapporteringscijfers kwart van zijn missies voert de meeste gebruikers beschikken over van het 80 UAV Squadron. In “Ranger” ’s nachts tussen 22 uur en een soortgelijk systeem. Toch is in 2005 werd er amper één rapport 6 uur uit in de strijd tegen illegale Zwitserland de integratie van een ingediend. In 2012 steeg dat grensoverschrijdingen en tegen TASO in het preventiesysteem een aantal al tot 90, wat niet betekent criminaliteit in de grootsteden. “Ook relatief recent gebeuren. dat er tegenwoordig minder veilig al gebruiken we in Finland hetzelfde gevlogen wordt, maar wel dat men toestel, toch is het er veel moeilijker Ondanks de goede opleiding van zich op alle niveaus beter bewust om buiten militair gecontroleerd het personeel, zijn streven naar is geworden van het belang van luchtruim te vliegen wegens het voorkomen van incidenten en preventie in de vliegveiligheid. de uiterst defensieve houding accidenten en het inbouwen van “Het opnemen van een rubriek van de burgerlijke luchtvaart- Veiligheid in het verslag dat in autoriteiten”, lichtte Majoor Jani Finland van elke vlucht moet Kortesluoma van de Finse Militaire worden opgemaakt, nodigt uit tot Luchtvaartautoriteit de toestand in het melden van zelfs het kleinste zijn land toe. voorval en is zeker een te volgen voorbeeld”, aldus Majoor vlieger 80 UAV Squadron ontplooide in 2012 Van Herterijck. met een aantal “B-Hunters” naar de Portugese Luchtmachtbasis Beja. Jos Schoofs

Belgian Air Force Association 26 Wings Belgian Air Force Association Wings 27 Vliegveiligheid & Militaire Luchtoperaties:

onverenigbaar?

© Jos Schoofs

Het begin

Sommige oudgedienden hebben het het doorzettingsvermogen van de nog meegemaakt, maar kunnen we Britten en zeker niet op spirit van ons nog voorstellen hoe het gesteld hun beperkte kern van piloten, was met de luchtvaart bij het begin die zogenaamde waaghalzen, die van de Tweede Wereldoorlog? weigerden ook maar een duimbreed Het vliegwezen stond in de toe te geven aan hun meer ervaren kinderschoenen. Diegenen die het Luftwaffe collega’s. De gevleugelde aandurfden een vliegtuig te besturen, woorden van Churchill “Never in the of zelfs als passagier mee te vliegen, field of human conflict was so much werden beschouwd als waaghalzen. owed by so many to so few” zullen En terecht: de techniek stond niet wellicht eeuwig blijven nazinderen. op punt, de piloten hadden weinig Van deze “few” zijn er heel wat die ervaring en organisatorisch stelde de Tweede Wereldoorlog niet hebben het allemaal niet veel voor. Zonder overleefd maar zij kregen wel steun afbreuk te doen aan de prestaties vanuit alle hoeken van de wereld van de pioniers van de Eerste en hebben de basis gelegd van de Wereldoorlog was de Luftwaffe in onovertrefbare spirit die vandaag de jaren dertig de enige luchtmacht nog het vliegwezen domineert. die echte ervaring had in militaire vliegoperaties. Met hun Legion Condor Indien men deze “few” en hun hadden zij met succes de door Franco rechtstreekse opvolgers ooit had geleide antirepublikeinse opstand gesproken over vliegveiligheid gesteund. Mede door hun Blitzkrieg hadden zij dit wellicht als een succes in Polen, de lage landen en grap beschouwd. In hun ogen had Frankrijk dachten de Duitsers dat vliegveiligheid niets te maken met zij een gemakkelijke prooi zouden operaties. Integendeel! Hun absolute De Luftwaffe had niet gerekend op hebben aan Groot-Brittannië. prioriteit was “to kill the enemy”. het doorzettingsvermogen en de Maar zij hadden niet gerekend op Eigen veiligheid kwam op de tweede spirit van de RAF.

Belgian Air Force Association 28 Wings Omwille van een technisch defect aan de motor moest Robert “Bob” Corbeel zijn Supermarine Spitfire XIV SG-3 op 22 februari 1950 vroegtijdig aan de grond zetten in een veld in Bray-Dunes, Frankrijk. © Robert “Bob” Corbeel plaats. Deze benadering paste De uitbouw van de Luchtmacht bereiken in de eerste helft van de volledig in het kader van de “alles of gebeurde echter niet zonder jaren 50. In het fameuze Marshall niets strategie”. Er was geen tijd om kleerscheuren. De meest ervaren Plan was een luik opgenomen om na te denken. Het was een gevecht piloten, navigators en mecaniciens het luchtpotentieel in West Europa te op het scherp van de snede. Een kwamen uit de RAF, allen met een verhogen. Zo werden in het kader van gevecht dat de Luftwaffe uiteindelijk spirit van onoverwinnelijkheid, het MDAP (Mutual Defense Assistance op de knieën zou krijgen zodat Hitler maar zonder enige ervaring in Program) maar liefst 234 bijkomende zich verplicht zag zijn plannen op management. Diegenen die de vliegtuigen aan België aangeboden. te geven om een invasie te doen in naoorlogse operaties omkaderden, Het waren F-84G Thunderjets die Groot-Brittannië. waren piloten die zich bevrijd voelden later vervangen werden door F-84F van de oorlogsstress. Vliegen zonder Thunderstreaks. Deze vliegtuigen het risico te lopen om afgeschoten te werden ingezet in de offensieve rol, Ontstaan en uitbouw van de worden... Wat kon er nog verkeerd namelijk met externe bommen of Luchtmacht lopen? Hun ingesteldheid bleef raketten en interne boordkanonnen. onveranderd: operationele paraatheid Er werden honderden piloten De Britten hadden tijdens de Tweede had absolute voorrang. Ongevallen gerekruteerd en gevormd, een groot Wereldoorlog bewezen dat een behoorden tot de dagelijkse routine gedeelte daarvan in de Verenigde onafhankelijke luchtmacht met een in operaties, dus ook in training. Staten. Bovendien was er behoefte onuitputtelijke “team spirit”, wat niet De slogan “we have to expect aan duizenden mecaniciens, dus evident was bij de andere machten, losses” dicteerde de operationele ook de Technische School moest de garantie was voor doeltreffendheid benadering. Bij een ongeval was het een tandje bijsteken. Er werden en professionele inzet. Na de Tweede meestal “technical failure” of “pilot zelfs dienstplichtigen ingezet voor Wereldoorlog zouden andere landen error”. De verantwoordelijkheid van het onderhoud eerste lijn. Om de volgen, waaronder de Verenigde het kaderpersoneel kwam zelden ter pilotenschaarste op te vangen werd Staten en... België. De beslissing sprake. De onderzoeken beperkten beslist een Hulpsmaldeel op te richten om de Belgische Luchtmacht op te zich tot het vaststellen van de feiten waar ook de University Flight deel richten werd begin 1946 genomen en er werden weinig inspanningen van uitmaakte. De reservisten waren zodat de twee Belgische smaldelen gedaan om correctieve maatregelen piloten die reeds voorafgaandelijk (349, 350) die tijdens de Tweede te nemen. Ook aan de politieke een vorming hadden gekregen Wereldoorlog in de RAF waren kant werd zonder enige discussie maar om een of andere reden opgericht, vanaf oktober 1946 vanuit aanvaard dat er af en toe eens een niet in de naoorlogse Luchtmacht Duitsland naar Beauvechain konden vliegtuig naar beneden donderde, al waren ingelijfd. De university boys ontplooien. Het daaropvolgend jaar dan niet met piloot. Het behoorde tot waren dienstplichtigen die in de zagen ook de inwoners van Florennes de gevaren van de vliegerij. gelegenheid werden gesteld om de eerste Spitfires landen in de een pilotenopleiding te volgen. toekomstige 2de Wing. Vanaf 1948 Zo werden in 1951 18 ongevallen Na hun afzwaaien zouden zij , echter was de evolutie explosief. De genoteerd, waarvan 12 fataal. Dit als burgers, hun vliegprestaties onstabiele internationale politieke betekende een ongevallenverhouding uitvoeren tijdens de weekends en toestand en de expansiedrang van van 8,2 per 10.000 vlieguren, een aldus hun operationeel statuut de Sovjet-Unie lagen aan de basis afschrikwekkend cijfer. behouden. Zo had de Luchtmacht van de beslissing om de Belgische op een bepaald ogenblik meer dan Luchtmacht uit te bouwen tot 12 500 gevechtsvliegtuigen die ingezet smaldelen dagjacht en 6 smaldelen Ongebreidelde expansie werden door personeel met zeer nachtjacht. Dit betekende een totaal weinig ervaring en beheerd werden van 256 gevechtsvliegtuigen, alle in De expansie van de Luchtmacht door een kader dat hiervoor niet was een defensieve rol. ging door en zou haar hoogtepunt opgeleid.

Belgian Air Force Association Wings 29 Hierbij moet men ook de operationele profielen onder de loep nemen. De piloten die Britse toestellen bestuurden hadden een defensieve rol. Zij hadden nog de RAF spirit en pasten de principes toe van de luchtgevechttactieken in de Tweede Wereldoorlog. Die kwamen erop neer om het vliegtuig te manoeuvreren om de tegenstander zo dicht mogelijk te benaderen en neer te halen met het boordkanon. Afhankelijk van de capaciteiten van de tegenstanders moest men hiervoor het eigen vliegtuig op de limiet kunnen besturen om het volle potentieel te kunnen gebruiken. Het was “flying by the seat of the pants”. De training gebeurde zo realistisch Verzameling Jos Schoofs mogelijk, maar wel in een scenario waarin de tegenstanders over hetzelfde type vliegtuig beschikten. Het concept Dissimilar Air Combat Training (DACT) bestond nog niet. Dit betekende echter dat het de piloot was met de meeste ervaring, met de meeste skills, die het haalde in deze “schijnluchtgevechten”. Maar hier was ook een hoge risicofactor aan verbonden, want degenen met minder ervaring werden als het ware gedreven om meer risico’s te nemen. Hierdoor gingen zij buiten de limiet van het toestel dat in een oncontroleerbare positie terecht kwam met fatale gevolgen op lage hoogte. Ook maakte men de training danig realistisch dat ze gevaarlijk werd. Op Meteor zijn merkelijk meer ongevallen gebeurd door “single engine practice” dan door werkelijke Verzameling Jos Schoofs “single engine failures”. Dat dit laatste ingeoefend werd, was te verantwoorden, maar men had dit ook kunnen doen op veilige hoogte en niet op lage hoogte zoals maar al te vaak het geval was. Het gevolg was dat er heel wat ongevallen gebeurden, vooral met jonge piloten.

Bij de jagerbommenwerpers zag men een ander beeld. De tactieken werden afgestemd op een penetratie op lage hoogte, dit om buiten de detectie-enveloppe van vijandelijke radars te blijven. Daarbij kwam nog dat Duitsland, het land dat de oorlog had verloren, een ideaal oefenterrein was. Niemand zag er graten in om zo laag mogelijk te Verzameling Jos Schoofs vliegen, op enkele meters boven de daken, dit tot consternatie van Boven: noodlanding in Enghien van Gloster Meteor F.8 EG-139/S2-O van het de Duitse burgers. Maar de piloten 9de Smaldeel van de 7de Wing op 13 januari 1955 na dubbele motorpanne. hadden fun, het geeft een kick om Midden: crash in Weelde van Republic F-84G Thunderjet FZ-55 van de 10de aan 450 knopen op lage hoogte Wing op 8 juli 1954 na ontploffing van de motor in vlucht. boven het terrein te razen, de droom Onder: crash van Hawker Hunter F.6 IF-139/IS-J door snelheidsverlies van elke jachtpiloot. Dat daar risico’s tijdens de landing op Bierset op 22 december 1958.

Belgian Air Force Association 30 Wings Tijdens de landing in Kleine-Brogel op 16 oktober 1958 kreeg 1ste Sergeant vlieger Paul Van Calsteren met hydraulische problemen af te rekenen. Het gevolg was dat zijn Republic F-84F Thunderstreak FU‑107/RA-B zo zwaar beschadigd raakte dat het toestel economisch niet meer herstelbaar was. Verzameling Jos Schoofs aan verbonden waren hoeft geen 44 vliegtuigen met reactiemotor wilden steken van diegenen die betoog. Men heeft meerdere malen waren totaal onbekend tijdens de liever een operationele no-nonsense een vliegtuig zien terugkomen met Tweede Wereldoorlog; aanpak wilden. Maar toch kwam elektriciteitskabels, telefoondraden 44 massaproductie, dus onvoldoende er een merkbare kentering. Toen of zelfs een telefoonpaal in de kwaliteitscontrole; ondergetekende in 1959 voor het vleugels. Ook gebeurde het al te vaak 44 onervarenheid van het onder- eerst in een operationeel smaldeel dat de vliegtuigen niet terugkwamen houdspersoneel; kwam hoorde hij voor het eerst het en men enige dagen later naar een 44 onervarenheid van de piloten: citaat: “Als piloot moet je niet in de begrafenis moest gaan. oververhitting van de mentaliteit krantenkoppen komen”. Toch iets om die overgeërfd werd van de over na te denken. Inderdaad, er werd een hoge tol Tweede Wereldoorlog spirit; betaald voor dit soort training. 44 onvoldoende omkadering en Een andere one-liner werd Gedurende een periode van 10 onvoldoende bestraffing van argwanend beoordeeld: “De beste jaar, van 1951 tot 1961, werden inbreuken tegen de vlieg- piloten zijn deze die het langst 237 gevechtsvliegtuigen verloren veiligheid; leven”. Hoe kon dit nu? In onze en kwamen 126 piloten om het 44 onvoldoende ervaring bij het ogen moesten risico’s genomen leven. Cijfers om van te duizelen. beheer van de vliegoperaties; worden om operationeel te trainen. In het piekjaar 1953 werden niet 44 het allergrootste gedeelte van En, wat ons betrof: de beste piloten minder dan 43, jawel drieënveertig de vloot werd gratis aangeboden waren diegenen die risico’s durfden gevechtsvliegtuigen verloren. Dit in het kader van het MDAP, te nemen. Diegenen die lang wilden is meer dan de helft van het huidig waardoor het verlies van een leven, moesten maar overgaan potentieel van de Luchtmacht. Dat er vliegtuig op financieel vlak een naar training of transport! Er kwam dat jaar ook 23 piloten omkwamen verwaarloosbare factor was; het een tegenreactie van de echte werd er zonder morren bijgenomen. gevolg was dat er op politiek vlak macho’s met: “de enige manier Het was de prijs die moest betaald weinig druk werd uitgeoefend om om ongevallen te vermijden is worden voor de operationele het wat kalmer aan te doen. niet meer te vliegen”. Het was paraatheid van de Luchtmacht. Dit inderdaad voor hen moeilijk om het was ook de periode waarin beslist Kortom, het waren de ongebreidelde juiste evenwicht te vinden tussen werd om de piloten een degelijke teenagerjaren van de Luchtmacht. veilig vliegen en operationeel vliegpremie te geven. Ook werden ze vliegen. Ik heb ooit een statement vroeger dan de andere militairen op gehoord van iemand die na een pensioen gestuurd en werd hen een Kentering vanaf de jaren 60 paar stevige pinten in een café de hoger pensioen toegekend. Diegenen fameuze woorden uitkraamde: “Het die de kostprijs moesten berekenen Maar toch begon men te beseffen is goed voor het prestige van de waren er gerust in: “er zouden toch dat er iets moest gedaan worden Luchtmacht dat er af en toe een niet veel piloten de pensioenleeftijd aan de “you have to expect ongeval gebeurt”. Inderdaad, in bereiken”. losses” mentaliteit. Op het niveau zijn ogen moest het beroep van hoofdkwartier en ook in de eenheden vliegenier als gevaarlijk ingeschat Er waren diverse oorzaken voor deze werden mensen aangesteld die zich worden en die perceptie moest indrukwekkende ongevallencijfers. exclusief zouden bezighouden met bij het publiek in stand gehouden vliegveiligheid om te trachten het worden, zo niet hadden we ons In het kort: aantal ongevallen te verminderen. macho imago kunnen verliezen. Dit Deze vliegveiligheidsofficieren klinkt ongelooflijk, maar het geeft 44 тieuwe vliegtuigtypes met een werden niet altijd met sympathie een idee van wat er zoal omging in technologie die nog niet volledig onthaald. Zij werden beschouwd als de geest van sommige toenmalige op punt stond; zeurpieten die stokken in de wielen piloten.

Belgian Air Force Association Wings 31 Vliegen op lage hoogte was een favoriete sport in de jaren 1950 en Verzameling Jos Schoofs 1960.

Een andere slogan is nog steeds De Starfighter 44 de lucht-lucht raketten, zoals de vandaag van toepassing: “Train the door België gekochte Sidewinder, way you fight”. Mooi gezegd maar In 1963-1965 werden de helft van stonden niet op punt, waren dan moet men wel de mogelijke onze Republic F-84F Thunderstreak weinig wendbaar en de afgevuurde gevechtsscenario’s goed kunnen jagerbommenwerpers en alle jacht- raketten konden vrij eenvoudig inschatten en gedurende de training vliegtuigen vervangen door de ontweken worden; niet méér risico’s nemen dan F-104G Starfighter. Een gedeelte nodig. Het is daar dat het helemaal van die vloot kon nog aangekocht 44 de boordradars waren niet verkeerd liep. Verder zullen we die worden met MDAP geld, maar daarna krachtig en efficiënt genoeg; gevechtsscenario’s meer in detail droogde deze geldbron volledig op. er was hulp nodig van de bekijken. Alle toekomstige gevechtsvliegtuigen interceptiecontroleurs om een zouden nu met Belgisch geld moeten degelijk onderscheppingprofiel Toch werd er aanzienlijke vooruitgang aangekocht worden. op te zetten en die hulp was geboekt. De ongevallenverhouding niet altijd beschikbaar boven verminderde geleidelijk van 8,2 per De F-104G was een weinig wendbaar vijandelijk gebied; 10.000 vlieguren in 1951 tot 1,5 in toestel met een klein vleugeloppervlak 1961. Dit laatste cijfer zou zich de en was door de USA ontworpen om 44 er was een groot probleem met de daaropvolgende jaren stabiliseren. met hoge snelheid te opereren en de identificatie van de tegenstander: In een artikel van André Dambly zien tegenstander neer te halen met lucht- de raketten moesten worden we dat we tussen 1965 en 1989 een lucht raketten. Dit was een nobele afgevuurd op een afstand van gemiddelde bereikten van 1,6 (voor poging om het luchtgevecht op een waarop men het doelwit visueel gevechtsvliegtuigen), veel beter dan hoger technologisch niveau te tillen. kon identificeren en men moest in 1951 maar toch nog overdreven Helaas mislukte deze benadering om dus vrij dicht bij de tegenstander veel. drie redenen: komen.

Jever 1964. Noodlanding van Camille Goossens, instructeur op Starfighter, met “one gear up”. Na landing ploegde het vliegtuig zich een weg van 600 meter door het veld om tot stilstand te komen... op de parking.

© Camille Goossens

Belgian Air Force Association 32 Wings Het was pas toen een derde demonstratiepiloot het leven had gelaten dat men tot het besef kwam dat de F-104G geen kat was om zonder handschoenen aan te Verzameling Jos Schoofs pakken.

Men viel dus terug op de technieken voor een luchtmacht die pas op het Evolutie in de jaren 70 van de Tweede Wereldoorlog: het einde van de jaren 50 opnieuw was vliegtuig manoeuvreren in een zone opgestart. Zij hadden te maken met In de offensieve rol zwoeren we achter het doelwit (6 o’clock) om tot dezelfde problemen als de Belgen tien nog steeds voor 100% bij de een “gun-kill” te komen en uiteraard jaar tevoren: te weinig ervaring om penetratietactieken en aanvallen was de F-104G hiervoor minder een dergelijk hoogtechnologisch en op lage hoogte. Alle training werd geschikt. Zolang het over training weinig vergevend vliegtuig te werk hierop afgestemd. Maar was dit wel ging waren er weinig problemen. In de te stellen. Het gaf ons een weinig de goede tactiek? Op een bepaalde jaren 60 en in de eerste helft van de geruststellend gevoel om tijdens dag kregen we een Tactische jaren 70 was er weinig “Dissimilar Air onze conversie in Duitsland een Evaluatie en één van de evaluatoren Combat Training” (DACT) en zolang dienstplichtige crewchief in houding was een Amerikaan die pas terug de Starfighters tegen mekaar werden te zien staan en te horen zeggen dat was uit Vietnam. We hadden grondig uitgespeeld waren er weinig frustraties. “das Flugzeug lufttüchtig“ was. getraind op een aanval waarbij de Het waren nog steeds de piloten met vier vliegtuigen na een penetratie de meeste “skills” die het haalden en Het duurde meerdere jaren vooraleer op lage hoogte opsplitsten en uit respect afdwongen in de smaldelen. de Luftwaffe beter controle kreeg verschillende richtingen de basis Nochtans heeft het enige tijd geduurd over het Starfightersyndroom. De aanvielen met (gesimuleerde) vooraleer men besefte dat de F-104G ongevallenverhouding verbeterde, afgeremde bommen. weinig vergissingen toeliet. Het was maar toch gingen 292 vliegtuigen pas toen een derde demonstratiepiloot verloren, hetzij 31% van de totale Alles verliep goed gesynchroniseerd het leven had gelaten door het vliegtuig vloot. Alhoewel er weinig over en we waren fier op hetgeen buiten zijn vluchtenveloppe te willen gepraat werd, zat de Belgische we getoond hadden. Tot onze demonstreren dat men tot het besef Luchtmacht qua verlies in dezelfde Amerikaan na de debriefing een kwam dat de F-104G geen kat was om orde van grootte. De kampioenen korte commentaar gaf. “Gentlemen, zonder handschoenen aan te pakken. waren echter de Canadezen, die 50% don’t forget the AAA (Anti Aircraft van hun vloot op de schroothoop Artillery). If you attack an enemy Maar ook in de offensieve rol was het zagen verdwijnen. airfield like this, I can guarantee you, opletten geblazen. In de initiële fase you’re all death”. Het was toch even had de F-104G zelfs geen “stand-by slikken, deze woorden kwamen uit kunstmatige horizon” met als gevolg Mirage 5 de mond van de vertegenwoordiger dat men geen vluchtreferentie meer van een land dat meer dan 2.200 had wanneer het inertieplatform Vanaf 1970 werden de overblijvende vliegtuigen had verloren tijdens het uitviel, wat maar al te vaak gebeurde. (R)F-84F die als jagerbommenwerper Vietnam conflict. Zij konden het dus Ook tekende men een aantal en verkenner opereerden, vervangen weten. ongevallen op bij de uitvoering van door de Mirage 5BA, BD en BR. Dat was grondaanvallen waar het gebrek een beter manoeuvreerbaar vliegtuig Enige tijd later werden we gebriefd aan wendbaarheid de piloten soms dan de F-104G, maar toch met enkele door een Electronic Warfare (EW) fataal werd. Maar toch waren het beperkingen qua vliegenveloppe en Officer in het pas opgerichte AAFCE de Duitsters die er in slaagden motorgebruik. Ook hier werden een (Allied Air Forces Cetnral Europe) het vliegtuig te laten omdopen tot aantal ernstige ongevallen genoteerd Ramstein. Hij liet ons weten dat “widow-maker”. De Luftwaffe kreeg en het ongevallengemiddelde bleef onze potentiële vijanden nu over maar eventjes 916 Starfighters in schommelen rond de 1,6 per10.000 Doppler radars beschikten die alle de inventaris vanaf 1962, en dit vlieguren. laagvliegende vliegtuigen zonder

Belgian Air Force Association Wings 33 enig probleem konden detecteren en tactieken op lage hoogte. Bovendien met passieve EW middelen leek onderscheppen. Inderdaad, ook hun is het - en dit is een belangrijke noodzakelijk. Het discussiepunt bleef Surface to Air Missiles (SAM’s) waren factor - veel meer fun om te trainen echter of we al dan niet de “gun kill” nu doeltreffend op lage hoogte. op lage hoogte. We keken met zouden laten vallen en tactieken Ook hadden zij heel wat radars die medelijden naar die Amerikanen die introduceren om bij luchtgevechten mobiel waren en dus moeilijk uit opereerden vanaf Duitse basissen en in de eerste plaats de lucht-lucht te schakelen bij het begin van een een groot gedeelte van hun training raketten te gebruiken. conflict. Daarbij kwam nog dat onze moesten uitvoeren op middelgrote tegenstanders over een onnoemlijk hoogte en... verloren vlogen wanneer In 1978 hadden we het geluk om aantal mobiele AAA beschikten die zij het waagden om op lage hoogte te met 3 piloten een “Top Gun” cursus rond alle belangrijke doelwitten vliegen. Maar, in alle eerlijkheid, er te kunnen volgen in Leeuwarden. waren opgesteld. Penetreren werd toch meer en meer getwijfeld Het doel van deze cursus was onder de radarenveloppe werd dus of het “100% lage hoogte concept” de piloten vertrouwd te maken onmogelijk en de aanbeveling van wel de goede benadering was, vooral met de “air combat arena” en de de Amerikaanse EW officier was om wanneer we de inventaris bekeken capaciteiten van het eigen vliegtuig te opereren op middelgrote hoogte, van de luchtdoelartillerie waarover te leren kennen en te gebruiken in boven de doeltreffendsheidenveloppe onze potentiële tegenstanders luchtgevechten tegen vliegtuigen van van het afweergeschut en met beschikten. Was de slogan “train een ander type (Dissimilar Air Combat voldoende EW middelen om de radars the way you fight” nog van Training - DACT). De onderrichters en aanverwante luchtdoelraketten toepassing? “Would we ever fight kwamen van de Amerikaanse Navy te storen. Ook tijdens de aanval the way we trained?” Was het nog die ook de Israëlische piloten in moest men trachten boven de AAA nodig of verantwoord allerhande luchtgevechttactieken trainden. Deze enveloppe te blijven. Volgens hem risico’s te nemen op lage hoogte, hadden pas de Yom Kippour oorlog moesten de aanvallen dus uitgevoerd wanneer er twijfels ontstonden (06 tot 24 oktober 1973) achter de worden in “dive bombing”. De aangaande de toepasselijkheid rug en waren er in geslaagd meer arme kerel werd bijna gelyncht van onze tactieken? Wel werden dan 300 Arabische vliegtuigen neer door de aanwezige Britten, Belgen, er ernstige limieten opgelegd voor te halen. Zij zelf hadden slechts drie Duitsers, enz. Argumenten zoals: het vliegen op lage hoogte. Over vliegtuigen verloren, wat neerkwam de Amerikanen beseffen niet dat de daken scheren was verleden tijd op een ongelooflijke verhouding de weersfactor in West Europa niet en dit had een gunstige weerslag van 100 overwinningen tegenover toelaat te penetreren en aan te op het ongevallengemiddelde bij de één verlies. De Israëliërs hadden de vallen op middelgrote hoogte, de jachtbommenwerpers. reputatie beter getraind te zijn dan Amerikanen willen hun EW materiaal hun Arabische tegenstanders, maar verkopen en dergelijke waren niet Ook in het domein van de dit was slechts een deel van de reden uit de lucht. luchtverdediging kwam er beweging. van hun succes. Hun wapensystemen De manoeuvreerbaarheid van waren beter afgestemd en zij pasten De weersfactor was uiteraard een de infrarood lucht-lucht raketten de juiste tactieken toe. Welke voornaam argument om de “low verbeterde aanzienlijk en het werd tactieken? altitude tactics” te behouden, maar onmogelijk geacht om deze systemen toch begonnen we ons in het midden met een scherpe bocht te kunnen 44 De eerste prioriteit in het lucht- van de jaren 70 ernstige vragen te ontwijken. Het enige doeltreffende gevecht is je eigen veiligheid! stellen. Ook was er de opkomst van middel bleek het afvuren van Dit was dus in tegenspraak de “smart weapons”, maar ook deze vuurpijlen tegen infrarood geleide met de fameuze principes van laser- of optisch geleide wapens raketten en het droppen van chaff de Tweede Wereldoorlog, die konden enkel in goed weer gebruikt tegen radargeleide raketten. Dus, als eerste prioriteit “to kill the worden. We bleven dus zweren bij de het uitrusten van de vliegtuigen enemy” predikten.

Links: Ook de Mirage 5 had af en toe technische problemen, onder andere met de vergrendeling van het neuswiel.

Rechts: Door de grotere wend- baarheid van de F-16 verminderde het luchtvolume waarin de gevechten plaatsvonden zodat de vliegtuigen zeer dicht bij elkaar Verzameling Jos Schoofs manoeuvreerden.

Belgian Air Force Association 34 Wings 44 Ga enkel voor de doelwitten die We moesten toch even slikken in het eten gooien, tenminste in de binnen de enveloppe van de toen we dit allemaal hoorden. Zo initiële fase van dit vliegtuig in de lucht-lucht raketten vallen, maar hadden wij ons het luchtgevecht onderscheppingrol. beperk de “tracking phase” tot niet voorgesteld. We kwamen tot maximum 6-10 seconden. Alles de conclusie dat “We didn’t train wat daarbuiten valt wordt niet als the way we would be or should be F-16 Fighting Falcon doelwit beschouwd. Waarom een fighting”. Maar onze confrontaties limiet van 10 seconden? Terwijl met de Top Gun F-5’s gaven ons Vanaf 1979 kwamen de eerste F-16’s je aandacht gevestigd is op je toch een geruststellend gevoel. De aan in Beauvechain. Dit vliegtuig doelwit, is het best mogelijk dat F-104G was een fantastisch vliegtuig werd door de jachtvliegers euforisch je ongemerkt zelf aangevallen in het transsonisch domein waarin onthaald. Eindelijk een toestel dat wordt en... je eigen veiligheid het minstens evenwaardig was aan uiterst wendbaar was en dat de heeft voorrang. de meer wendbare F-5. Maar wat piloten toeliet om zich volledig uit te 44 Ga enkel voor een “gun-kill” even belangrijk was: de Top Gun leven met acceleraties tot 9 G. Alle wanneer een vliegtuig voor technieken waren veiliger. Ten eerste F-104G complexen vielen af en de je neus “valt” dat jou niet omdat het accent gelegd werd gesimuleerde luchtgevechten werden opgemerkt heeft. op de “missile kill”, dus acrobatie opnieuw uitgevoerd zoals men dit 44 Hou de snelheid hoog, zeer hoog. om zich achter de tegenstander deed in de Tweede Wereldoorlog. De Zodoende behoud je voldoende te manoeuvreren was niet meer “missile kill” werd terzijde geschoven energie om te allen tijde een nodig. Ten tweede omdat alles zich en de uitdaging was opnieuw om de uitwijkingsmanoeuvre te kunnen afspeelde aan grotere snelheden tegenstander op korte afstand in het uitvoeren. zodat de vliegtuigen evolueerden in vizier te krijgen om een “gun kill” 44 Verlaat de arena vooraleer je in een groter luchtvolume met minder te kunnen claimen. Echter, door de brandstofnood komt. “Bug out” in kans op botsingen (mid-air). grotere wendbaarheid van de F-16 naverbrander aan supersonische verminderde het luchtvolume waarin snelheid. Waarom? De Israëliërs Het heeft wel wat tijd gevergd de gevechten plaatsvonden zodat hadden twee vliegtuigen verloren om dit te laten doordringen in de de vliegtuigen zeer dicht bij elkaar die onvoldoende brandstof krignen van de jachtvliegers. Ook manoeuvreerden... met dramatische hadden om de “bug out” fase was er de grote handicap dat men gevolgen. Aldus verloren we een te doen volgens de regels boven land niet supersonisch mag aantal vliegtuigen door botsingen en werden neergehaald door vliegen zodat men het “energy in vlucht. Bovendien werden de Arabische jachtvliegtuigen die manoeuvring” concept niet integraal Belgische smaldelen de eerste in wel voldoende reserve hadden kon toepassen. We konden dit wel Europa die de F-16 in de inventaris om de naverbrander met volle boven de Middellandse Zee en aldus kregen. Het was een fantastisch kracht te gebruiken en aldus meer werden de eerste Belgische DACT toestel dat echter nog niet volledig energie en manoeuvreerruimte cursussen geïnitieerd. De introductie op punt stond. Er moest omzichtig aan boord hadden. van de F-16 zou echter opnieuw roet omgesprongen worden met het

© Jos Schoofs

Belgian Air Force Association Wings 35 © Katsuhiko Tokunaga

gebruik van de naverbrander en er de piloten begonnen te beseffen dat geïntroduceerd van “honest and waren een aantal ernstige technische het geen zin had een “ace” te zijn in open happening reports” waarbij de tekortkomingen. Zo gebeurde een “close combat” wanneer men vooraf piloot in alle eerlijkheid vertelt wat ongeval op lage hoogte wegens reeds met een lucht-lucht raket was hem overkomen is (meestal door een “split flap”, waarbij ook de neergehaald. Het gevolg was dat de pilot error) zodat anderen hiervan piloot om het leven kwam. Deze gevechten meer en meer tactisch en kunnen leren. De cultuur binnen de anomalie werd enige tijd later door realistisch gespeeld werden, hetgeen vliegveiligheidketen werd er één van de constructeur gecorrigeerd. Verder een merkelijke vooruitgang was “Just culture”: het sensibiliseren, diende de piloot op te letten voor op gebied van vliegveiligheid. De preventief optreden en het midden het “deep stall” fenomeen wanneer manoeuvreerruimte was immers veel houden tussen bestraffing en hij manoeuvreerde met een grote groter dan bij “close combat” en het straffeloosheid. Het heeft enige jaren aanvalshoek aan lage snelheid. Al risico voor botsingen verminderde geduurd, maar langzaam werd deze die factoren lagen aan de basis van aanzienlijk. De betrachting was nieuwe benadering meer en meer het verlies van meerdere vliegtuigen om naast de inspanningen op toegepast in de dagelijkse training, en piloten, hetgeen tot grotere het vlak van vliegveiligheid een m.a.w. het concept “train the way you omzichtigheid aanmaande. mentaliteitswijziging op operationeel fight” werd meer realistisch bekeken vlak te laten doordringen bij onze en de risico’s tijdens training en het Naast de acties die genomen werden piloten. ongevallengemiddelde verminderden door de vliegveiligheidsmensen, zienderogen. nam de Staf Luchtmacht een Ook in de jaren 80 werden de Rules aantal maatregelen om de training of Engagement (RoE’s) tijdens In de offensieve rol verliep de te laten plaatsvinden in een luchtgevechten ingevoerd. Deze overschakeling veel vlotter en vooral gecontroleerde omgeving. Dit waren werden trouwens in de hele NAVO veel veiliger. De eerste kinderziekten de ACMI (Air Combat Manoeuvering onder de naam “Fighting Edge” waren overwonnen en de F-16 kon nu Instrumentation) ranges en ook aangenomen. Deze regels, die beschouwd worden als een volwaardig internationale oefeningen zoals tot op vandaag gelden, houden en veilig toestel. Toch bleef er nog “Red Flag”. Hierbij worden de verband met minimale onderlinge twijfel over de vliegprofielen op lage gesimuleerde luchtgevechten via afstanden tijdens een luchtgevecht, hoogte. De weersomstandigheden in diverse sensoren geregistreerd, het uitvoeren van voorspelbare West-Europa en het type bewapening zodat een nauwkeurige reconstructie manoeuvres bij lage snelheden, bleven de belangrijkste argumenten mogelijk is na de vlucht. Dit laat het beperken van de uitgevoerde om dit profiel te behouden, maar in toe elk manoeuvre te analyseren manoeuvres op lage hoogte of bij de Staf Luchtmacht werd uitgekeken en te bespreken. De “missile kills” het naderen van de wolken, enz. Ook naar alternatieven, in de eerste plaats worden wel in rekening genomen en heeft de LV keten een systematiek naar passieve verdedigingsmiddelen

Belgian Air Force Association 36 Wings Dan volgde de bewapening

In de onderscheppingrol werden de F-16 uitgerust met AIM-9J en later met AIM-9M, een infrarood raket die vanuit alle hoeken, dus ook frontaal kan afgevuurd worden. Even later werden ook AMRAAM (Advanced Medium Range Air-to-Air Missile) raketten aangekocht die toelaten de piloten te oefenen om doelwitten neer te halen van op grote afstand (Beyond Visual Range - BVR). De AMRAAM is een actieve raket die in alle weer kan gebruikt worden en overkomt aldus de handicap van de infrarood raketten die een passief stuurmechanisme hebben en enkel kunnen gebruikt worden wanneer de weersomstandigheden het toelaten. Vandaag wordt de nadruk wel degelijk Verzameling Jos Schoofs gelegd op het gebruik van raketten tijdens lucht-lucht gevechten. Het Links: Zowel de offensieve als de defensieve vliegtuigen werden met chaff boordkanon wordt slechts in laatste en flares uitgerust. instantie gebruikt. Een rechtstreeks gevolg is dat de oefeningen veiliger Boven: Verder werd een systeem in de F-16’s ingebouwd (CARAPACE) om de geworden zijn. Het concept “Train piloten te verwittigen wanneer een raket op hun toestel wordt afgevuurd. the way you fight” vraagt niet meer dat er risico’s genomen worden Onder: Het actief ECM programma liep jaren vertraging op en er zat niets tijdens luchtgevechten, maar vereist anders op dan tweedehands uitwendige ECM pods (ALQ’s) te kopen en uit te eerder een grondige kennis van het rusten met dezelfde technologie als deze van onze andere F-16 partners. wapensysteem van het vliegtuig en meer tactisch overleg bij de aanvang van de confrontatie.

Hetzelfde geldt ook voor de opdracht van de jagerbommenwerper. Het aanvalsconcept is niet meer volledig afgestemd op penetraties op lage hoogte, maar op het gebruik van “slimme wapens”. Afhankelijk van het type wapen, zijn deze laser of GPS geleid. Voor de laserbom zijn nog steeds goede weersomstandigheden nodig, maar de GPS geleide bom kan in alle weer gebruikt worden en past dus ook in het Europese theater. Bovendien worden de laatste jaren de vliegtuigen eerder ingezet buiten de NAVO zone zoals in Afghanistan en Libië en in deze contreien is het gebruik van slimme wapens ideaal. Ze kunnen van op veilige hoogte afgevuurd worden Verzameling Jos Schoofs en laten toe om het doel met een chirurgische precisie te vernietigen en collaterale schade te beperken. tegen raketten. Zowel de offensieve enige F-16 land wilde ontwikkelen. Tactieken worden nu uitgewerkt om als de defensieve vliegtuigen Het actief ECM programma liep in een eerste fase het vijandelijk werden uitgerust met chaff en jaren vertraging op en er zat niets radarnetwerk te vernietigen onder flares. Verder werd een systeem anders op dan voor een habbekrats ECM bescherming en tezelfdertijd de ingebouwd (CARAPACE) om de afgedankte uitwendige ECM pods luchtvloot uit te schakelen. Eens het piloten te verwittigen wanneer een (ALQ’s) te kopen en uit te rusten luchtoverwicht verzekerd, kunnen raket op hun toestel werd afgevuurd met dezelfde technologie als deze de aanvalsvliegtuigen buiten de (tail warning device). Onze eerste van onze andere F-16 partners. Maar doeltreffendheidsenveloppe van de pogingen om interne actieve ECM te hoe dan ook, we hadden ze, en we AAA opereren en met grote precisie installeren mislukte, vooral wegens voelden dat we nu meer doelgericht hun doel vernietigen. Veilig en het feit dat België dit systeem als konden oefenen. doeltreffend!

Belgian Air Force Association Wings 37 © BAF/Vador

Boven: Een Belgische F-16AM de defensieve rol. Deze flexibiliteit Een uitzonderlijke waardering boven Afghanistan tijdens Operation heeft toegelaten dat België bij de waarop we terecht fier kunnen Guardian Falcon. Het toestel is allereersten was om rechtstreeks zijn. Een prestatie die de vrucht is uitgerust met een paar AIM-9M mee te werken aan het vliegverbod van jarenlange inspanningen om Sidewinder air-to-air missiles, boven Libië en om de troepen van het professioneel niveau van onze twee GBU-12 Paveway II “slimme Kadhafi te beletten hun medeburgers Luchtmacht te verbeteren en de bommen” en een AN/AAQ-33 uit te moorden. training en operaties te koppelen aan PANTERA/Sniper XR tageting pod. vliegveiligheid. De Belgische luchtmacht heeft de Onder: “Ground Safety” is ook laatste jaren bewezen dat het mogelijk Het domein vliegveiligheid is belangrijk, zelfs tijdens humanitaire is om operaties met vliegveiligheid actueel overigens heel breed: het operaties. te combineren. In Afghanistan zijn gaat van “flight safety” over “ramp onze F-16’s aan de slag sinds 2009 and maintenance safety” tot “air en in Libië werden ruim 2.000 uren traffic control safety”. Management, gevlogen en meer dan 600 zendingen onderhoud en inzet moeten perfect uitgevoerd, inclusief een 400-tal op elkaar afgestemd worden. De gewapende interventies. Dit alles vliegtuigen moeten uitgerust worden zonder één vliegtuig te verliezen. met up-to-date wapensystemen en En dat die prestatie gewaardeerd de piloten moeten over de nodige werd op internationaal vlak mag vlieguren beschikken om al deze blijken uit een artikel in de Financial wapensystemen foutloos te kunnen Times van 28 oktober 2011 met bedienen. Het is een mechanisme dat © Wilfried “Wif” De Brouwer als titel “The Lybian War and the volledig synchroon moet functioneren gallant Belgians”. Hierin wordt de en dit vraagt een enorme inspanning, De afslanking van de Luchtmacht Amerikaanse bijdrage aan de Libische ook wat de mentale ingesteldheid maakte het nodig om met het interventie besproken, maar ook het van de piloten betreft. Piloten zijn nu overblijvend potentieel zo efficiënt belangrijke aandeel van de kleinere hooggetrainde professionelen met mogelijk te werken. Alle overblijvende landen. Vooral de prestatie van de een kleiner ego, die zich bewust zijn smaldelen zijn nu “multi-role”, m.a.w. Belgische Luchtmacht wordt door van het belang van vliegveiligheid. alle vliegtuigen en piloten kunnen de verslaggever duidelijk in de verf Dit tot grote opluchting, niet enkel zowel in de offensieve als defensieve gezet: “The Pentagon people seem van hun partners, maar ook van de rol ingezet worden. Zo kon bij het to have been particularly impressed belastingbetaler. begin van het conflict in Libië het by the Belgian air force. “Every time smaldeel, dat toevallig ontplooid was there was a real hazardous mission, Wilfried “Wif” De Brouwer in Griekenland, onmiddellijk ingezet they put their hands up” was one De Vieilles Tiges worden in zowel de offensieve als comment I heard.” van de Belgische Luchtvaart

Belgian Air Force Association 38 Wings La sécurité des vols et les opérations aériennes militaires : inconciliables ?

Les prémices rien » : on n’avait pas le temps d’y « we have to expect losses » dictait réfléchir. C’était un combat sur le fil donc l’approche opérationnelle. Un certain nombre d’anciens ont du rasoir. Un combat que finalement En cas d’accident, c’était le plus certes connu ce temps là, mais la Luftwaffe allait perdre, obligeant souvent « technical failure » ou bien pouvons-nous encore nous souvenir Hitler à abandonner son plan « pilot error ». La responsabilité de ce qu’était vraiment l’aéronautique d’invasion de la Grande-Bretagne. du personnel d’encadrement était au moment du déclenchement de rarement évoquée. Les enquêtes se la Deuxième Guerre mondiale ? limitaient à l’établissement des faits L’aviation en était encore au stade Naissance et développement et peu d’efforts étaient faits pour de l’enfance et ceux qui avaient de la Force aérienne prendre des mesures correctives. Du l’audace de piloter un aéroplane côté politique, on admettait sans la ou simplement d’en être passager Les Britanniques avaient montré moindre discussion que parfois un étaient considérés comme des qu’une armée aérienne indépendante, avion tombe du ciel, avec ou sans casse-cous. Avec raison d’ailleurs : motivée par un inébranlable « team son pilote. Cela faisait partie des la technique était loin d’être au point, spirit » (pas toujours présent dans risques de l’aviation. les pilotes étaient peu expérimentés les autres forces), était la garantie et on se désintéressait souvent des d’un engagement efficace et C’est ainsi qu’en 1951 on a recensé problèmes d’organisation. Sans professionnel. Après la Deuxième dix huit accidents dont douze mortels. ignorer les réalisations des pionniers Guerre mondiale, d’autres nations Ce qui donne un taux d’accident de de la Grande Guerre, la Luftwaffe allaient suivre, notamment les États- 8,2 pour 10.000 heures de vol. Un était dans les années trente la seule Unis et… la Belgique. La décision de chiffre effrayant. armée de l’air ayant une réelle créer la Force Aérienne belge fut expérience des opérations aériennes prise au début de 1946, ce qui permit militaires. Sa Légion Condor avait à deux escadrilles belges (les 349 ème Une expansion débridée appuyé avec succès le soulèvement et 350ème qui avaient été activées au antirépublicain espagnol conduit sein de la RAF pendant la guerre) de Le développement de la Force Aérienne par Franco. Après le succès de la rentrer d’Allemagne pour se déployer s’est poursuivi pour atteindre un Blitzkrieg en Pologne, aux « plats à Beauvechain dès octobre 1946. sommet pendant la première moitié pays » et en France les Allemands L’année suivante, les habitants de des années 50. “Ainsi, dans le cadre pensaient qu’ils affronteraient une Florennes virent aussi les premiers du MDAP (Mutual Defense Assistance proie facile à la Grande Bretagne. Spitfire arriver sur la base du futur Program), qui faisait partie du plan Mais en cela ils avaient sous- 2ème Wing, mais à partir de 1948, Marshall, la Belgique se vit offrir 234 estimé la capacité de réaction des l’évolution va être fulgurante. La avions supplémentaires.” C’étaient Britanniques et surtout le « spirit » situation politique internationale fort des F-84G Thunderjet, remplacés du noyau certes limité de pilotes instable et la volonté d’expansion ensuite par des F-84F Thunderstreak. anglais, les soi-disant casse-cous, qui affichée par l’Union Soviétique furent Ces appareils étaient utilisés dans un refusaient de s’en laisser compter, si à la base de la décision de la Force rôle offensif, notamment avec des peu que ce soit, par leurs confrères Aérienne de mettre sur pied douze bombes et des roquettes externes et plus expérimentés de la Luftwaffe. escadrilles de chasse de jour et six des canons internes. Des centaines Les paroles célèbres de Churchill escadrilles de chasse de nuit. Ce de pilotes furent recrutés puis, pour « Never in the field of human conflict qui donne un total de 256 avions de la plupart, entraînés aux États-Unis. was so much owned by so many to combat, tous dans un rôle défensif. Il y avait aussi un besoin urgent so few » resteront sans doute à tout de milliers de mécaniciens, ce qui jamais dans les esprits. Beaucoup Le développement de la Force mit l’École Technique sur les dents. parmi ces « few » n’ont pas survécu Aérienne ne s’est pas fait sans accrocs. Des miliciens furent même enrôlés à la Deuxième Guerre mondiale mais La plupart des pilotes, navigateurs et pour l’entretien de première ligne. ils ont reçu des hommages de tous mécaniciens les plus expérimentés Pour résoudre la pénurie de pilotes, les coins de la planète et ils ont posé venaient de la RAF avec un bel esprit on décida de créer une Escadrille la base de l’esprit incomparable qui d’invincibilité mais sans la moindre Auxiliaire dont l’University Flight anime l’aviation. expérience de management. Ceux fit aussi partie. Les « réservistes » qui encadrèrent les opérations de étaient des pilotes qui avaient été Si à ces « few » et à leurs successeurs l’après-guerre étaient des pilotes formés précédemment et qui, pour immédiats, on avait parlé de sécurité entièrement débarrassés des stress l’un ou l’autre motif, n’avaient pas des vols, ils auraient sans nul doute de la guerre. Voler sans courir le été intégrés dans la Force Aérienne cru à une blague. À leurs yeux, la risque d’être abattu Qu’est-ce qui de l’immédiat après-guerre. notion de sécurité des vols n’avait pourrait encore mal tourner ? Leur Les « University boys » étaient rien à voir avec les opérations. Bien total engagement était inchangé : des miliciens auxquels avait été au contraire ! Leur absolue priorité la disponibilité opérationnelle avait ouverte la possibilité de suivre un était « to kill the enemy », leur propre la priorité absolue. Les accidents entraînement de pilote. Après leur sécurité venait au second rang. Cette faisaient partie de la routine démobilisation, comme civils, ils approche convenait parfaitement quotidienne en opération, donc aussi pouvaient effectuer leurs prestations dans leur stratégie du « tout ou pendant l’entraînement. Le slogan aériennes pendant les week-ends

Belgian Air Force Association Wings 39 et conserver ainsi la qualification possible, à quelques mètres au- 44 expertise insatisfaisante dans opérationnelle. À une certaine dessus des toits, à la consternation la gestion des opérations période, la Force Aérienne disposait des civils allemands. Les pilotes y aériennes ; de plus de 500 avions de combat mis trouvaient leur plaisir. Survoler le en œuvre par des personnels ayant terrain à très basse altitude à 450 44 la plus grande partie de la flotte fort peu d’expérience et dirigés par nœuds, c’est le rêve de tout pilote avait été offerte gratuitement dans des cadres qui n’avaient pas été de chasse. Il est évident que cela le cadre du MDAP et la perte d’un formés pour une telle responsabilité. comportait des risques. On a vu avion était, au plan financier, un souvent un avion rentrer avec du fait négligeable ; c’est ainsi qu’au Dans ce contexte, il faut aussi passer câble électrique, du fil téléphonique plan politique, peu de pression fut les profils opérationnels sous la et même un poteau téléphonique exercée pour calmer le jeu. loupe. Les pilotes qui volaient sur dans les ailes. Il arrivait donc, trop des avions britanniques étaient mis souvent, que des avions ne rentrent Bref, c’était le débridement des en œuvre dans un rôle défensif. Ils pas et que, dans les jours suivants, années « teenagers » de la Force étaient directement imprégnés du on aille assister à des funérailles. Aérienne. « RAF Spirit » et appliquaient les principes de la tactique du combat Il est certain qu’un lourd tribut fut aérien de la Deuxième Guerre payé pour ce genre d’entraînement. Le revirement des années 60 mondiale. Ils manœuvraient donc leur En dix ans, de 1951 à 1961, 237 avion afin d’approcher au plus près avions de combat furent perdus et On commença cependant à prendre l’ennemi et de l’abattre aux armes 126 pilotes perdirent la vie. Durant conscience qu’il y avait quelque de bord. En fonction des capacités l’année noire de 1953, pas moins chose à changer à la mentalité de l’adversaire et pour pouvoir que 43 , oui, quarante trois avions du « You have to expect losses utiliser tout le potentiel de son avion, de combat furent détruits. C’est plus ». A l’échelon des états-majors le pilote devait pouvoir le maîtriser que la moitié du parc actuel de la mais aussi dans les unités, des jusqu’à ses limites. C’était donc le Force Aérienne. La perte de 23 pilotes responsables furent désignés pour « flying by the seat of the pants ». au cours de cette même année fut s’occuper exclusivement de la L’entraînement était aussi réaliste enregistrée sans réel sentiment de sécurité des vols et ainsi tenter de que possible mais se faisait dans un culpabilité ; c’était le prix à payer réduire le nombre d’accidents. Ces scénario où l’adversaire pilotait un pour le maintien de la qualification officiers de sécurité aérienne ne avion du même type que le nôtre. Le opérationnelle de la Force Aérienne. furent pas toujours accueillis avec concept DACT (Dissimilar Air Combat C’est à ce moment qu’il fut décidé sympathie. Ils étaient considérés Training) n’existait pas encore. C’était d’attribuer aux pilotes une prime comme des grincheux qui voulaient donc le pilote le plus expérimenté de vol significative. On leur accorda mettre des bâtons dans les roues et le plus habile qui remportait ces aussi de prendre leur retraite plus de ceux qui privilégiaient une combats aériens simulés. Mais il y tôt que les autres militaires et de approche plus opérationnelle. avait en cela un facteur de risque recevoir une pension d’un montant Mais il y eut incontestablement élevé : plus précisément ceux qui plus élevé. Ceux qui étaient chargés un changement. Lorsqu’en 1959 manquaient d’expérience étaient de calculer le coût de ces mesures l’auteur de ce texte arriva dans poussés à prendre plus de risques, étaient confiants : il n’y aurait pas sa première unité opérationnelle, ce qui les amenait à sortir des limites beaucoup de pilotes qui atteindraient le mot d’ordre qu’il reçut d’abord de vol de l’avion et à se retrouver l’âge de la retraite. était : « Comme pilote, vous n’avez dans une situation incontrôlable aux pas à faire la une des journaux. » suites fatales à basse altitude. De Diverses causes expliquent ces Une recommandation qui pousse plus, on rendit tellement réalistes les chiffres effrayants. En bref : assurément à la réflexion. entraînements qu’ils en devenaient dangereux. Ainsi, sur le bimoteur 44 avions de types nouveaux dotés Une autre courte formule fut reçue Meteor, il y eut notoirement plus de technologies pas entièrement avec méfiance : « Les meilleurs d’accidents lors de « single engine au point ; les avions à moteur à pilotes sont ceux qui vivent le practices » que lors de véritables réaction étaient inconnus pendant plus longtemps ». Mais comment « single engine failures ». Il était la Deuxième Guerre mondiale ; pouvait-il en être ainsi ? À nos yeux, évidemment justifié de prescrire ce des risques devaient être pris dans type d’entraînement mais il fallait le 44 production de masse, donc des l’entraînement opérationnel. À notre faire à une altitude de sécurité et non à contrôles de qualité insuffisants ; avis, les meilleurs pilotes étaient basse altitude comme ce fut parfois le ceux qui osaient prendre des risques. cas. Il s’en suivit pas mal d’accidents, 44 inexpérience du personnel de Ceux qui voulaient vivre longtemps surtout avec de jeunes pilotes. maintenance ; n’avaient qu’à passer au « Training » ou au « Transport ». Il y eu une Chez les chasseurs bombardiers, la 44 inexpérience des pilotes avec réaction de vrais « machos » qui situation était différente. Les tactiques une surexcitation des mentalités disaient « La meilleure façon d’éviter prévoyaient une pénétration à faible dans le prolongement de l’esprit les accidents c’est de ne plus voler. » hauteur pour rester hors du volume « Deuxième Guerre mondiale » ; Pour eux il était difficile de trouver un de détection des radars ennemis. juste milieu entre voler en sécurité et De surcroit, l’Allemagne, le pays qui 44 encadrement insuffisant et voler opérationnellement. J’ai un jour avait perdu la guerre, était une zone sanctions inadaptées pour les entendu dans un café la déclaration d’exercice idéale. Personne ne voyait transgressions de la sécurité de quelqu’un qui, après quelques d’inconvénient à voler aussi bas que aérienne ; bonnes pintes de bière, clamait ces

Belgian Air Force Association 40 Wings mots fameux : « C’est bon pour le 44 le radar embarqué n’était pas stage de conversion en Allemagne, prestige de la Force Aérienne qu’il y assez puissant et efficace ; l’aide d’apercevoir un crew chief milicien aie de temps en temps un accident. » d’un contrôleur d’interception était au garde-à-vous et qui nous assurait Dans son optique, en effet, le métier nécessaire pour établir un bon que « das Flugzeug ist lufttüchtig ». d’aviateur devait être considéré profil d’interception et une telle comme dangereux et ce sentiment aide n’était pas toujours disponible La Luftwaffe mit plusieurs années devait être entretenu dans le public, au-dessus du territoire ennemi ; avant de se défaire du syndrome sinon nous risquions de perdre notre du Starfighter. Le taux d’accident réputation de machos. Ceci semble 44 il y avait un gros problème diminua certes, mais néanmoins 292 incroyable, mais cela donne une idée d’identification de l’adversaire ; avions furent perdus, soit 31 % de de ce qui trottait dans la tête de les missiles devaient donc être la flotte. Bien que l’on en aie peu certains pilotes. tirés d’une distance à laquelle on parlé, les pertes de la Force Aérienne pouvait identifier visuellement la belge était du même ordre de Une autre maxime est encore cible ; il fallait donc s’approcher grandeur. Mais les champions furent d’actualité aujourd’hui : « Train the fort près de l’adversaire. les Canadiens qui virent 50% de leur way you fight. » C’est bien dit, mais flotte passer sur le tas de mitraille. dans ce cas il faut pouvoir évaluer On en revenait ainsi aux techniques correctement tous les scénarios de la Deuxième Guerre mondiale : de combat possibles et, pendant manœuvrer l’avion pour l’amener Mirage 5 l’entraînement, ne pas prendre dans la zone arrière de la cible (6 plus de risque que nécessaire. o’clock) et terminer par un « gun C’est en 1970 que commence le C’est là que les choses se sont mal kill » pour lequel, par nature, le remplacement du reliquat des passées. F-104G n’était pas très bon. Pour chasseurs-bombardiers et avions l’entraînement, il y avait peu de de reconnaissance (R)F-84F par des Un sérieux progrès fut néanmoins problèmes. Dans les années 60 et la Mirage 5 BA, BD et BR. C’est un avion enregistré. Le taux d’accidents première moitié des années 70, il y plus manœuvrable que le F-104G, diminua de 8,2 par 10.000 heures avait peu de « Dissimilar Air Combat mais qui a cependant quelques de vol en 1951 à 1,5 en 1961. Ce Training » (DACT) et pour autant que limitations dans les domaines de dernier taux allait se stabiliser dans les Starfighter houent l’un contre l’enveloppe de vol et de la conduite les années suivantes. Dans un article l’autre, il y avait peu de frustration. du moteur. Ici encore, on connaît un d’André Dambly, on lit que de 1965 à Une fois de plus, les pilotes les plus certain nombre d’accidents graves 1989 un taux moyen de 1.6 (pour les doués l’emportaient, ce qui asseyait et la moyenne reste à environ 1,6 avions de combat) était atteint, un définitivement leur réputation au accident par 10.000 heures de vol. taux bien meilleur qu’en 1951, mais sein de l’escadrille. Cela a duré encore excessif. quelque temps avant que l’on prenne conscience que le F-104G pardonnait L’évolution des années 70 peu d’erreurs. Ce n’est qu’après qu’un Le Starfighter troisième pilote de démonstration ait Dans le rôle offensif, nous adhérions perdu la vie pour avoir poussé l’avion toujours à 100 % aux tactiques de Entre 1963 et 1965, la moitié de nos au-delà du domaine de vol que l’on pénétration et d’attaque à basse F-84F et tous les avions de chasse prit conscience que le F-104G n’était altitude. Tout l’entraînement s’en furent remplacés par le Starfighter pas un avion facile à piloter. inspirait. Mais était-ce bien la bonne F-104G. Une partie de cette nouvelle solution ? Nous avons un jour été flotte fut encore achetée avec de Dans le rôle offensif également il soumis à une évaluation tactique. Un l’argent MDAP, mais à partir de fallut appeler à la prudence. Au début, des évaluateurs était un Américain là, cette source financière était le F-104G n’était même pas équipé ayant combattu au Vietnam. Nous totalement tarie. Tous les futurs d’un horizon artificiel de secours. On nous étions entraînés à fond pour avions de combat seront donc acquis n’avait donc plus aucune référence une attaque dans laquelle, après sur des budgets propres. de pilotage en cas de panne de la une pénétration à faible hauteur, plate-forme inertielle, ce qui arrivait les quatre avions se séparent pour Le F-104G, avec sa voilure de assez souvent. On enregistra aussi attaquer la base à partir de directions surface réduite, était un avion peu certains accidents lors d’attaques différentes avec lancements des manœuvrable. Il avait été développé au sol où le manque de maniabilité bombes freinées (simulées). La par les États-Unis pour être engagé de l’appareil s’avéra fatal. Mais c’est synchronisation fut parfaite et nous à des vitesses élevées et pour surtout aux Allemands que l’on doit étions fiers de ce que nous avions abattre l’adversaire à l’aide d’engins d’avoir baptisé cet avion « widow montré, jusqu’à ce que, après le air-air. C’était une belle tentative maker ». La Luftwaffe, à partir de débriefing, notre Américain fasse ce de porter le combat aérien à un 1962, inscrivit 916 Starfighter à petit commentaire : « Gentlemen, niveau technologique élevé, mais son inventaire, cela dans une armée don’t forget the AAA (Anti Aircraft cette approche a échoué pour trois qui n’avait repris l’air qu’à la fin des Artillery). If you attack an enemy raisons : années 50. Les Allemands furent airfield like this, I can garantee you : confrontés aux mêmes difficultés you’re all death. » Pas facile à avaler, 44 les engins air-air n’étaient que les Belges dix ans plus tôt : une mais ces mots sortaient de la bouche pas au point, ils étaient peu expérience insuffisante pour mettre d’un représentant d’une nation qui manœuvrables et, une fois tirés, en œuvre un avion d’une technicité avait perdu plus de 2.200 avions ils pouvaient être facilement élevée et qui pardonnait peu. Cela pendant la guerre au Vietnam. Il en esquivés ; ne nous rassura guère, lors de notre savait donc un brin là-dessus.

Belgian Air Force Association Wings 41 Un peu plus tard, nous avons reçu se hasardaient à voler plus bas. Mais ce n’était qu’une part des raisons un briefing par unElectronic Warfare soyons fairplay : le doute s’installa de leur succès. Leurs systèmes (EW) Officer de l’AAFCE (Allied Air progressivement quant à savoir si le d’armes étaient mieux réglés et ils Forces Cetnral Europe) Ramstein concept du « 100% basse altitude » appliquaient les bonnes tactiques. récemment créé. Il nous apprit que était la bonne solution, surtout Quelles tactiques ? notre ennemi potentiel disposait lorsque nous lisions l’inventaire des dorénavant de radars Doppler moyens d’artillerie anti-aérienne que 44 La priorité numéro un en combat capables de détecter et d’intercepter nos adversaires mettaient en ligne. aérien est votre propre sécurité ! tous les avions volant à basse Le slogan « train the way you fight » Cela en contradiction avec le altitude. En effet, leurs Surface to était-il encore valable ? « Would we fameux principe du Deuxième Air Missiles (SAM) étaient également ever fight the way we trained? ». Conflit mondial dont la première efficaces à basse altitude. De plus Était-il encore utile ou justifiable de priorité était « to kill the l’adversaire mettait en œuvre pas prendre toutes sortes de risques à enemy ». mal de radars terrestres mobiles, basse altitude alors que surgissaient 44 N’engagez que des cibles qui sont donc difficiles à neutraliser au début des doutes quant à l’applicabilité dans l’enveloppe des engins air- d’un conflit. Á cela s’ajoutait le fait de notre tactique ? Des mesures air et limitez la « tracking phase » que nos adversaires disposaient sévères furent prises à propos des à 6 à 10 secondes au maximum. de bon nombre de moyens anti- limites du vol à faible hauteur. Raser Tout ce qui sort de ces limites aériens installés autour de tous les les toits devint un souvenir du passé n’est pas considéré comme objectifs importants. La pénétration et cela eut un effet salutaire sur la cible. Pourquoi une limite de 10 en dessous la couverture des statistique d’accidents aériens des secondes ? Pendant que votre radars était devenue impossible et unités de chasseurs-bombardiers. attention se concentre sur cette la recommandation de l’officier EW cible, il est possible qu’à votre insu américain était d’opérer à moyenne Pour la défense aérienne, il y eu vous êtes vous-même attaqué, or altitude, au-dessus de la portée aussi du changement. L’agilité des votre sécurité a la priorité. efficace des armes anti-aériennes et missiles air-air à guidage infrarouge 44 N’engagez un « gun kill » que si d’avoir des moyens EW suffisants pour s’étant fort améliorée, il fut estimé un avion vous tombe devant le nez brouiller les radars et les roquettes impossible de pouvoir encore éviter et qu’il ne vous a pas remarqué. sol-air qui y sont associées. Pendant ce type d’engin par un virage serré. 44 Gardez une vitesse élevée, l’attaque également, il fallait essayer Le seul moyen efficace semblait être très élevée. De cette façon, on de rester au-dessus de l’enveloppe de tirer des fusées incandescentes conserve une énergie suffisante des anti-aériens : donc d’après lui, pour leurrer les engins à tête pour pouvoir à tout moment faire les attaques devaient se faire en infrarouge et d’éjecter des « chaffs » une manœuvre évasive. « dive bombing ». Le pauvre gars en grand nombre contre les engins à 44 Quittez la zone d’action avant fut presque lynché par les Anglais, guidage radar. Ainsi fallait-il équiper d’être à court de carburant. En les Belges, les Allemands, etc. Et les avions de moyens EW passifs. postcombustion, « bug out » à on entendit voler des arguments Mais la pierre d’achoppement des vitesse supersonique. Pourquoi ? comme « Les Américains ne tiennent discussions restait pourtant de savoir Les Israéliens ont perdu deux aucun compte de la météo d’Europe si nous n’allions pas devoir laisser avions qui avaient trop peu occidentale qui ne permet pas de tomber le « gun kill » et introduire de carburant pour engager la pénétrer et d’attaquer à moyenne des tactiques privilégiant l’emploi de phase « bug out » selon les altitude », « Les Américains veulent missiles en combat aérien. prescriptions. Ils ont été abattus nous vendre leurs équipement par des chasseurs adverses qui d’Electronic Warfare »… En 1978, nous avons eu la chance avaient assez de carburant pour de participer avec trois pilotes à passer à la pleine puissance L’élément « météo » était bien sûr un stage « Top Gun » organisé à avec réchauffe, disposant ainsi l’argument de poids pour conserver Leeuwarden. Le but du cours était de plus d’énergie et d’espace de notre « low altitude tactics », mais de familiariser le pilote avec l’« Air manœuvre. au milieu des années 70 nous avons Combat Arena » et d’apprendre à cependant commencé à nous poser connaître les possibilités de son Tout ce que nous avions entendu là de graves questions. Il y avait propre avion afin de l’utiliser au n’était, pour nous, pas facile à avaler. l’arrivée des « smart weapons », mieux en combat aérien contre Ce n’était pas comme cela que nous mais ces armes à guidage optique d’autres types d’avions (Dissimilar nous représentions le combat aérien. ou laser ne pouvaient être utilisées Air Combat Training – DACT). Les Nous en arrivions donc à conclure que par bonne météo. Nous sommes instructeurs venaient de l’US Navy, que « We didn’t train the way we donc restés des adeptes des chargés aussi de l’entraînement aux would be, or should be fighting ». tactiques à faible hauteur de vol. tactiques de combat aérien de pilotes Cependant nos confrontations avec Bien sûr – et c’est un facteur de de l’Armée de l’Air d’Israël. Celle-ci les F-5 Top Gun nous donnaient un jugement important – il est bien plus avait l’expérience de la guerre du Yom sentiment plutôt réconfortant. Le amusant de s’entraîner en volant Kippour (du 6 au 24 octobre 1973) au F-104G était un formidable avion près du sol. Nous observions avec cours de laquelle ses pilotes avaient dans le domaine transsonique où une certaine condescendance les abattu plus de 300 avions arabes. Les il faisait au moins jeu égal avec le Américains qui, depuis leurs bases en Israéliens n’avaient perdu que trois F-5 plus maniable. Mais ce qui in Allemagne de l’Ouest, devaient voler avions, soit donc l’incroyable rapport fine est le plus important c’est que une grande partie de leurs missions de 100 victoires pour une perte. Ils les techniques Top Gun apportaient d’entraînement à moyenne altitude avaient la réputation d’être mieux plus de sécurité : d’abord par la mise et se retrouvaient paumés dès qu’ils entraînés que leurs adversaires mais en exergue du « missile kill » qui

Belgian Air Force Association 42 Wings n’obligeait pas à faire des acrobaties base de la perte de plusieurs avions de mieux en mieux sa place dans pour se placer derrière l’adversaire, et de leurs pilotes, ce qui appelle à l’entraînement quotidien : le concept ensuite parce que tout cela se une prudence renforcée. « train the way you fight » est vu déroulait à des vitesses plus élevées d’une façon réaliste et les risques qui faisaient évoluer les avions dans En plus des actions prises par les d’entraînement et la statistique des un plus vaste volume aérien avec officiers en charge de la sécurité des accidents diminuent à vue d’œil. moins de risques de collisions. vols, l’État-major de la Force Aérienne impose un certain nombre de mesures Dans le rôle offensif, la transformation Cela prit bien sûr un peu de temps visant à placer l’entraînement s’est faite plus aisément et surtout pour convaincre le milieu des pilotes dans un environnement contrôlé. avec une meilleure sécurité. Les de chasse. Notamment à cause de Ce sont les zones d’entraînement maladies de jeunesse du F-16 l’interdiction du vol supersonique ACMI (Air Combat Manoeuvring guéries, l’avion peut être considéré au-dessus des terres habitées, ce Instrumentation) ainsi que les comme à maturité et sûr. Il reste qui empêchait l’application intégrale exercices internationaux comme pourtant un doute à propos des du concept « energy manoeuvring ». « Red Flag ». Ces combats aériens profils de vol à basse altitude. Mais nous pouvions le faire au-dessus simulés sont enregistrés par divers Les conditions météorologiques de la Méditerranée, ce qui permit capteurs et peuvent donc être en Europe occidentale et le type de lancer là-bas les premiers cours reconstitués avec précision après le d’armement restent les arguments DACT belges. Cependant l’arrivée vol. Chaque manœuvre est analysée les plus importants pour conserver du F-16 allait à nouveau gâcher le et discutée. Les « missiles kills » ces profils, mais l’État-major de la plaisir, tout au moins pendant la sont bien documentés (répertoriés ?) Force Aérienne est à la recherche période initiale d’introduction de cet et les pilotes commencent à d’alternatives : en premier lieu, des avion dans le rôle d’interception. comprendre que cela n’a plus de moyens défensifs passifs contre les sens de vouloir être un « ace in close missiles. C’est ainsi que les avions du combat » lorsqu’on risque d’être au rôle offensif aussi bien que ceux du F-16 Fighting Falcon préalable descendu par un engin air- rôle défensif sont équipés de « chaff air. En conséquence, les combats and flares ». Ensuite on intègre C’est à partir de 1979 que les premiers deviennent de plus en plus tactiques un système (le CARAPACE) qui F-16 arrivent à Beauvechain. Cet et réalistes, avec un progrès prévient le pilote qu’un missile a été appareil est accueilli avec grand remarquable de la sécurité des vols. lancé vers son avion (Tail Warning enthousiasme par les pilotes L’aire de manœuvre est évidemment Device). Notre première tentative de chasse. Enfin un avion très plus vaste qu’en « close combat » et d’intégration d’un système actif de maniable qui permet aux pilotes de le risque de collision sensiblement contre-mesures électronique (ECM) s’accommoder parfaitement à des diminué. En plus de l’effort fait en échoue, principalement par le fait accélérations allant jusqu’à 9 G ! matière de sécurité des vols, on que la Belgique a voulu développer Tous les complexes liés au F-104G espère ainsi réussir un changement ce système pour ses seuls F-16. disparaissent et les combats aériens de mentalité de nos pilotes dans Le programme d’ECM actif a pris simulés peuvent à nouveau être faits l’optique opérationnelle. plusieurs années de retard si bien comme au temps de la Deuxième qu’il n’y a plus d’autre solution que Guerre mondiale. Le « missile kill » Il y eut aussi dans les années 80 de choisir un pod ECM sous voilure est quelque peu poussé de côté la mise en vigueur des « Rules of (ALQ) et de l’équiper des technologies et le défi est à nouveau d’amener Engagement » (RoE) en combat compatibles avec celles de nos l’adversaire à courte distance dans aérien. Cela se fit dans l’ensemble partenaires dotés du F-16. Mais nous son viseur pour pouvoir revendiquer de l’OTAN sous le nom de « Fighting les avons enfin et nous sentons que un « gun kill ». Cependant, vu la Edge ». Toujours valables aujourd’hui, nous pouvons nous engager plus grande agilité du F-16, le volume ces règles traitent des distances efficacement. aérien dans lequel s’inscrit le combat minimales entre avions durant le est plus réduit, si bien que les avions combat, de l’exécution de manœuvres manœuvrent très près l’un de l’autre prévisibles à basse vitesse, de Puis il y a l’armement avec des conséquences dramatiques. la limitation des manœuvres à Des avions sont perdus par collision faible hauteur ou à l’approche des Pour le rôle d’interception, les F-16 en vol. De plus, les escadrilles belges nuages, etc. Les services de la sont armés de l’AIM-9J puis de l’AIM- sont les premières d’Europe à recevoir sécurité aérienne ont aussi prévu la 9M, un missile à guidage infrarouge qui le F-16, un appareil fantastique qui rédaction systématique d’« honest peut être tirés dans tous les secteurs pourtant n’est pas encore tout à fait and open happenings reports », une donc aussi frontalement. Un peu plus au point. On doit être prudent lors déclaration par laquelle le pilote doit tard est acquis l’AIM-120 AMRAAM de l’utilisation de la postcombustion loyalement expliquer ce qui lui est (Advanced Medium Range Air to Air et on découvre quelques défauts arrivé (souvent une erreur humaine) Missile) qui permet de détruire des techniques sérieux. C’est ainsi qu’un afin que d’autres puisse tirer leçon cibles à grande distance (BVR = accident fatal est provoqué par un de cette expérience. Dans les divers Beyond Visual Range). L’AMRAAM « split flap », une anomalie corrigée échelons de la sécurité des vols, est un missile actif utilisable en ultérieurement par le constructeur. l’état d’esprit doit être du genre toutes conditions atmosphériques. Il Les pilotes doivent aussi être attentifs « Just Culture » : la sensibilisation, élimine ainsi le handicap des engins au phénomène de « deep stall » l’intervention préventive et le maintien infrarouges dont le mécanisme de survenant lors d’une manœuvre à du juste milieu entre sanction et guidage passif ne permet l’utilisation grand angle d’attaque et à basse tolérance. Il a fallu quelques années que par météo favorable. Aujourd’hui vitesse. Tous ces facteurs sont à la mais la nouvelle approche trouve la faveur va donc naturellement à

Belgian Air Force Association Wings 43 l’emploi de missiles air-air. Le canon efficace de l’artillerie anti-aérienne real hazardous mission, they put de bord n’est utilisé qu’en dernier et détruire les objectifs avec grande their hands up », was one comment recours. Conséquence immédiate : précision. Sûr et efficace. I heard. » les exercices se déroulent avec une meilleure sécurité. Le concept « Train Le dégraissage de la Force Aérienne Une extraordinaire appréciation dont the way you fight » ne demande a conduit à l’utilisation aussi nous pouvons être très fiers. Pareille plus de prises de risques dans les efficiente que possible du potentiel prestation est le fruit direct du très combats simulés. Il exige plutôt une restant. Les escadrilles survivantes long effort pour améliorer le niveau connaissance approfondie du système sont maintenant « multi-rôles », ce professionnel de la Force Aérienne et d’arme et une meilleure maîtrise qui veut dire que tous les avions et pour lier étroitement entraînement tactique en début d’engagement. leurs pilotes peuvent être engagés et opérations avec sécurité des vols. aussi bien dans le rôle offensif que Cela vaut aussi pour la mission du dans le rôle défensif. Cette flexibilité Le domaine de la sécurité aérienne chasseur-bombardier. Le concept a permis à la Belgique d’être parmi est aujourd’hui très vaste : cela va d’attaque n’est plus complètement les premiers à pouvoir contribuer à de « flight safety » jusqu’à « air dépendant de la pénétration à basse la mise en vigueur de l’interdiction traffic control safety » en passant altitude mais s’appuie sur l’emploi de vol au-dessus de la Libye et à par « ramp and maintenance d’armes « intelligentes ». Selon le empêcher les troupes de Kadhafi safety ». Le management, l’entretien type d’armement, ce sont des engins d’exterminer leurs concitoyens. et la mise en œuvre opérationnelle guidés par laser ou par GPS. L’emploi doivent être en parfaite syntonie. de bombes à laser dépend encore de Au cours des dernières années, la Les aéronefs doivent être dotés de bonnes conditions météorologiques, Force Aérienne belge a montré qu’il systèmes d’armes up-to-date et les tandis que les bombes guidées par était possible de concilier opérations pilotes doivent se voir attribuer un GPS peuvent être lancées dans tous et sécurité. En Afghanistan d’abord nombre d’heures de vol suffisant les types de temps, ce qui les rend où nos F-16 sont sur la brèche pour acquérir la capacité sans faille particulièrement intéressantes sur depuis 2009, puis en Libye où ils de mettre en œuvre ces systèmes le théâtre européen. De plus, les ont volé environ 2.000 heures en d’armes. C’est un mécanisme avions étant ces derniers temps un peu plus de 600 sorties, dont dont le fonctionnement doit être fréquemment mis en œuvre hors de environ 450 interventions armées. parfaitement synchronisé, ce qui la zone OTAN, comme en Afghanistan Tout cela sans perdre un seul avion. requiert un effort considérable, en et en Lybie, l’utilisation d’armes Ces prestations ont été appréciées cela compris la préparation mentale intelligentes dans ces contrées est au niveau international comme des pilotes. Aujourd’hui ces pilotes la solution idéale. Elles peuvent être en atteste un article paru dans le sont des professionnels hautement tirées à des altitudes de sécurité et Financial Times du 28 octobre 2011 entraînés mais avec un plus modeste permettre de détruire l’objectif avec sous le titre « The Libyan war and ego, et ils ont pris conscience de une précision chirurgicale qui limite the gallant Belgians ». Cet article l’importance de la sécurité des vols. les dégâts collatéraux. Les tactiques traite de la participation américaine Tout cela à la grande satisfaction sont à présent conçues de manière dans l’intervention en Libye, mais de leurs partenaires mais aussi du à, dans un premier temps et sous aussi de l’importante contribution contribuable. protection ECM, détruire le réseau des petites nations. La prestation des radars ennemis et simultanément de la Force Aérienne est mise en museler la flotte aérienne adverse. lumière par le journaliste : « The Wilfried “Wif” De Brouwer Dès que la supériorité aérienne est Pentagon people seem to have been Les Vieilles Tiges assurée, les avions d’attaque peuvent particularly impressed by the Belgian de l’Aviation belge entrer en action en dehors du secteur Air Force. « Every time there was a Traduction : Alphonse Dumoulin

© BAF/Bart Rosselle

Belgian Air Force Association 44 Wings Open Door - Melsbroek 21-22/09/2013 Katsuhiko Tokunaga © Belgian Air Force Association Wings 45 Airlift Block Training

© BAF/Bart Rosselle

Lockheed Martin C-130H Hercules CH-05 van de 15de Wing in tactische vlucht ergens tussen Ovar en Tancos boven Portugal tijdens “Airlift Block Training 12”. e aanwezigheid van DBelgische C-130H’s in het Portugese luchtruim is al lang geen nieuws meer voor de plaatselijke bevolking. De 15de Wing gaat er immers al enkele jaren regelmatig oefenen omwille van de geschikte infrastructuur, het uitgebreide vrije luchtruim en de ruime droppingzones. Al deze elementen maken van Portugal een uitstekende locatie voor de Belgische transportpiloten om er een intensief en gevarieerd Rechts: Tijdens Airlift Block Training oefenprogramma uit te oefeningen worden parachutisten en materieel boven Tancos gedropt voeren onder de naam (boven) en opereren de C-130H’s van “Airlift Block Training”. op de vliegbasis van Ovar (onder).

Belgian Air Force Association 46 Wings © Nuno Correia © Nuno Correia © Nuno Correia

© Nuno Correia © Nuno Correia © Nuno Correia

© Paulo Mata

© Paulo Mata © Paulo Mata

Belgian Air Force Association Wings 47 “Airlift Block Training” is tegenwoordig Omdat het projecteren van grond- reactions van de bemanningen de grootste oefening van de 15de troepen een van de hoofdopdrachten tijdens de droppings. Te vermijden Wing en brengt telkens een viertal van de 15de Wing is, werd tijdens bedreigingen bestonden uit infrarood C-130’s naar de vliegbasis van Ovar “Airlift Block Training 13” samen en radargeleide missiles en vuur van (Aeródromo de Manobra N° 1). Ovar met de Land Component geoefend. lichte wapens. Daarnaast werden de is een reservevliegveld dat over een In het Portugese opleidingscentrum vluchten van Ovar naar Tancos met uitgebreide infrastructuur beschikt voor para’s (Escola de Tropas Pára- precisie uitgevoerd. Het droppen en uitsluitend voor oefeningen Quedistas) in het 150 kilometer boven Tancos moest plaatsvinden wordt gebruikt. Daardoor biedt zuidelijker gelegen Tancos door- met een afwijking van maximum het een flexibele oplossing voor de liepen een 600-tal Belgische 10 seconden van de geplande trainingsbehoeften van het Belgische paracommando’s, infanteristen aankomsttijd boven het doelwit tactische luchttransport. en Special Forces hun eigen (Time over Target). trainingsprogramma en leverden Tijdens de vier weken durende ze manschappen en materieel om Een groot voordeel van zulke oefening, die uit twee identieke per C-130H gedropt te worden. Het dedicated training is dat zeer intensief opeenvolgende sessies van twee Peloton Luchtbevoorrading (Rav kan worden gewerkt. De deelnemers weken bestond, kregen ruim de Air) van het Trainingscentrum voor keren immers niet zoals in België helft van de Belgische Hercules- Parachutisten in Schaffen stond iedere avond en tijdens het weekend bemanningen de gelegenheid om in voor de nodige conditionering naar huis zodat het trainingsschema de vereiste trainingsvluchten uit en begeleiding van materieel en enkel nog door technische problemen te voeren om hun kwalificaties te personeel. of ongunstige weersomstandigheden behouden of te vernieuwen in de wordt onderbroken. Dit verhoogt verschillende disciplines die zich Personeel werd gedropt van op natuurlijk de efficiëntie van de tijdens een Air Land Operation grote en lage hoogte, met manuele oefendagen zodat de vooropgestelde kunnen voordoen, alsook in het of automatische opening van trainingsobjectieven makkelijker formatievliegen en het nachtvliegen de valschermen. Tijdens iedere kunnen worden bereikt. met night vision goggles. Zulke sessie vonden ook één of twee kwalificaties zijn beperkt in de tijd en massadroppings plaats, soms in Behalve de 15de Wing gaan ook moeten door de band om de zes of samenwerking met Portugese para’s F-16 eenheden van de Belgische twaalf maanden vernieuwd worden. en C-130’s. In totaal werden per Luchtmacht regelmatig in Portugal De oefening vond dit jaar plaats van detachement om en bij de 2.000 trainen. Dat wordt mogelijk 1 tot 29 maart en was de vierde in sprongen uitgevoerd, zowel ’s nachts gemaakt door de uitgebreide haar soort in Portugal. Verdeeld als overdag. samenwerkingsakkoorden tussen over beide sessies werden 24 beide landen, die bijvoorbeeld ook boordcommandanten en copiloten, Bij het droppen van materieel ging de uitwisseling van F-16 piloten 9 flight engineers, 12 loadmasters het zowel om zwaar materieel zoals inhouden. Door deze samenwerking en 77 specialisten luchtbevoorrading voertuigen (heavy equipment) als is het personeel van de twee kleinere (Rav Air) getraind. Ze werden daarin om op paletten gestapeld materieel NAVO-lidstaten goed op elkaar bijgestaan door ongeveer 120 dat te zwaar is om door individuele ingewerkt en kunnen ze tijdens mannen en vrouwen steunpersoneel. parachutisten gedragen te worden of operaties hun krachten bundelen om Het overbrengen van personeel, dat dient om troepen aan de grond zodoende het operationeel effect van uitrusting en vliegtuigen naar te bevoorraden (container delivery hun relatief kleine strijdkrachten te Portugal en het ter plaatse opereren system). vergroten en te optimaliseren. waren tevens een extra oefening in het ontplooien van een tactisch Het tactische element van de oefening Paulo Mata luchttransportdetachement. bestond uit het trainen van de threat Vertaling: Jos Schoofs

© Nuno Correia

Belgian Air Force Association 48 Wings Open Door - Melsbroek 21-22/09/2013 Katsuhiko Tokunaga © Belgian Air Force Association Wings 49 FIRST FLIGHT OF THE BELGIAN NH90 TTH

Aix en Provence, September 19th 2012

NHI is proud to announce the first flight of the first NH90 Tactical Transport Helicopter ordered by the Belgian armed forces. For this first flight performed on September 18th from Marignane, the crew tested all the main systems of this new generation aircraft such as the engines and the flight controls. After landing, the crew expressed its satisfaction with the behaviour of the helicopter. The Belgian armed forces ordered eight NH90s, four TTHs for tactical transport operations and four NFHs for naval operations.

The Belgian NH90 TTH is a Full © NHIndustries Operational Capability standard helicopter. This aircraft is very close The first Belgian NH90, a TTH model with Belgian serial number RN 05 and French test to the French NH90 Caiman TTH for registration F-ZWBE, made its maiden flight from Marignane on 18 September 2012 which deliveries started at the end (above). The same aircraft seen during the open house at Marignane on 9 September of 2011 in Full Operational Capability 2012 on the occasion of Eurocopter’s 20th anniversary (below). Standard. This commonality brings to the new customer all the return of experience collected during the development of the French NH90 TTH.

“This first flight is an important milestone for NHI since it marks the arrival of a newcomer in the NH90 users community. We are all impressed by the degree of maturity demonstrated by this helicopter”, declared Xavier Poupardin, delegated managing director of NHI.

The NH90 TTH (Tactical Transport Helicopter) variant is a helicopter in the 11 ton class primarily configured to perform tactical transport missions in all environments by day © www.mar.co.uk and night. The NH90 TTH flexibility allows its users to perform additional Piloting Forward Looking Infrared coupled with a high level of safety missions such as internal/external system, Helmet Mounted Sight and survivability. load transport, heliborne operations, and Display, Electronic Warfare Special Operations, Search and System, Tactical Control and Tactical The twin-engine, medium-size NH90 Rescue, casualty evacuation and Communication System, Weather helicopter program is managed by training missions. Radar, Digital Map Generator and an the consortium NHIndustries, the on-board Monitoring and Diagnostic Company owned by AgustaWestland The NH90 TTH is the most modern System. It features a fully composite (32%), Eurocopter (62.5%), and helicopter of its class available on crashworthy fuselage fitted with a Stork Fokker (5.5%). The NH90 the market. It features a high level rear ramp which allows the transport helicopter programme is the largest of system integration built around of a light tactical vehicle. The two ever launched in Europe, with firm a dual bus Core Avionic System, Rolls-Royce/Turbomeca RTM322 orders now reaching 529 units for 19 full glass cockpit with Multifunction modern engines provide power armed forces of 14 nations: France, Displays, fly-by-wire controls with reserve in all environments. The Germany, Italy, the Netherlands, 4-axis Automatic Flight Control NH90 helicopter has provision for a Portugal, Finland, Norway, Sweden, System. The dedicated Mission number of role equipment to enable Greece, Oman, Australia, New- System includes among others mission flexibility and effectiveness Zealand, Spain and Belgium.

Belgian Air Force Association 50 Wings FIRST FLIGHT OF THE BELGIAN NH90 NFH

© NHIndustries

Donauwörth, 5 April 2013, first flight of RN 01 with German test registration 98+51.

Aix en Provence, April 8th 2013

NHI is proud to announce the first Dutch NH90 NFH “Step B “currently a dual bus Core Avionic System, flight of the first NH90 NFH NATO operationally deployed with the Royal full glass cockpit with Multifunction Frigate Helicopter ordered by the Netherland’s Navy. This commonality Displays, fly-by-wire controls with Belgian armed forces. For this first brings to the Belgian customer all 4-axis Automatic Flight Control 45 minutes flight performed on April the return of experience collected System. The dedicated Mission 5th at Eurocopter facility Donauwörth during the development of the Dutch System includes among others in Germany, the crew successfully NH90 NFH. an Electro Optic sensor, Tactical tested the basic systems of this new Control and Tactical Communication generation aircraft. After landing, the “This first flight is an important System, multimode radar and an pilot expressed his satisfaction with milestone for NHI because we know On-Board Monitoring and Diagnostic the flight qualities of this helicopter. that the Belgian Air Component has System. It features a fully composite During the next weeks, this first an urgent need to replace its ageing crashworthy fuselage. The two Belgian NH90 NFH will perform Sea King Helicopters,” declared Xavier Rolls-Royce/Turbomeca RTM322 several other test flights in order to Poupardin, delegated managing engines provide power reserve in all check the aircraft’s behaviour and director of NHI. environments. The NH90 helicopter its mission system with industry and has provision for a number of customer crews. The NH90 NFH is a helicopter in the role equipment to enable mission 11 ton class primarily configured to flexibility and effectiveness coupled The Belgian armed forces ordered perform naval operations such as with a high level of safety and eight NH90s, four TTHs for tactical Search and Rescue at sea, anti-piracy survivability. transport operations and four NFHs missions and transport missions in for naval operations. The Belgian all environments by day and night. NH90 NFH is delivered in its full The NH90 NFH is the most modern operational capability standard, helicopter of its class available on already known as the “Step B”. the market. It features a high level This aircraft is very close to the of system integration built around

Belgian Air Force Association Wings 51 De Luchtmacht op piratenjacht

Het ruime takenpakket van deze lichte helikopter omvatte:

11 het uitvoeren van patrouille- vluchten; 11 het vliegen van ISR-opdrachten (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance) langsheen de Somalische kust voor het opsporen van piraterijactiviteiten; 11 het visueel controleren van vaartuigen die verdacht zijn van betrokkenheid bij piraterij; F931 “Louise-Marie”, 11 het onderscheppen van Een ploeg van slechts vijf personen BNS een fregat van de bevestigde piratenvaartuigen, verzekerde de vliegoperaties: Belgische Marine, ondernam al dan niet met inzet van het FN van 7 november 2012 tot 27 MAG boordwapen; 11 één piloot van de Luchtmacht; februari 2013 voor de derde keer 11 het bevoorraden van militaire 11 twee flight engineers van de een missie naar de Hoorn van beveiligingsdetachementen aan Marine die exclusief voor de Afrika om er onder de codenaam boord van door de Louise‑Marie Luchtmacht werkten; “Operation Atalanta 3” op vraag geëscorteerde schepen van 11 één technieker elektronica en van de Europese Unie deel onder andere het World Food avionics van de Luchtmacht; te nemen aan de strijd tegen Programme (WFP) en de African 11 één hulpmecanicien van de de piraterij voor de kust van Union Mission in Somalia Marine. Somalië. Het schip maakte deel (AMISOM); uit van de uit vier vaartuigen 11 het overbrengen van personeel De bemanning van de Alouette III bestaande European Naval Force naar havens, luchthavens, andere bestond tijdens “Operatie Atalanta 3” Somalia (EU NAVFOR Somalia). schepen, enz.; uit de piloot en één van beide flight Aan boord bevond zich een 11 het evacueren van gekwetsten of engineers. Het onderhoud gebeurde helikopter van de Luchtmacht zieken naar een ziekenhuis aan volledig door de vier technische van het type Sud-Aviation (nu wal; leden van de ploeg. Het personeel Eurocopter) SA.316B Alouette 11 het uitvoeren van SAR-missies van de “Louise-Marie” zorgde voor III. (Search and Rescue). hun algemene ondersteuning.

Belgian Air Force Association 52 Wings Voor “Operation Atalanta 3” stelde de Marine twee flight engineers en één hulpmecanicien ter beschikking om de Alouette III in technisch goede staat te houden. De Luchtmacht leverde één technieker elektronica en avionics.

1MC (Nav) Alain Stratsaert maakte mee te maken. Bij aankomst vóór Patrouille 2 deel uit van een van de ploegen de haven van Mombasa gebeurde die tijdens “Operation Atalanta 3” hetzelfde in omgekeerde richting om Vertrek Mombasa: 12 Dec 12 de vliegoperaties verzekerden. Hij het detachement en zijn uitrusting Aankomst Seychellen: 23 Dec 12 tekende het volgende relaas op. terug te halen. Na het vertrek uit Mombasa werd de MV “Tupi Maiden” werd door het World “Louise-Marie” uitgestuurd om een Patrouille 1 Food Programme (WFP) gehuurd verdacht vaartuig te onderscheppen om graan van Djibouti naar Kenia dat opgemerkt was door een Zweeds Vertrek vanuit Djibouti: 27 Nov 12 te brengen. Om de doortocht langs EUNAVFOR maritiem patrouille- Aankomst in Mombasa: 8 Dec 12 de Somalische kust veilig te laten vliegtuig. verlopen, deed het WFP hiervoor Op 27 november werd het Vessel beroep op EUNAVFOR Atalanta. Op 5 Tijdens de transit naar de locatie Protection Detachment van BNS december liep MV “Tupi Maiden” veilig van dit schip legde onze heli zich F931 “Louise-Marie” aan boord de haven van Mombasa binnen. vooral toe op surface search: het gebracht van MV “Tupi Maiden”. Dit visueel verkennen van een beperkte militaire detachement is in eerste Tijdens de transit heeft de Alouette oppervlakte tijdens patrouille- instantie een ontradende maatregel III tal van Surface Search en ISR vluchten van gemiddeld 90 minuten tegenover mogelijke piraten, maar vluchten uitgevoerd. Bij één van de en dat tweemaal per dag. Op 15 kan ook dienen om zo nodig met surface search vluchten werd een december merkte het Zweedse legitiem geweld het schip bij een “Yemeni Dhow”, een traditioneel vliegtuig het vaartuig opnieuw op op eventuele aanval te beschermen. Arabisch schip, opgemerkt met een afstand van circa 150 mijl. Eens mogelijk materieel aan boord dat binnen bereik werd de heli uitgestuurd Al het materieel voor het detachement voor piraterij kon gebruikt worden. en al gauw hingen we boven een werd met de Alouette III door middel De dhow werd door het boarding skiff. Dat is een polyester boot van van cargo sling vervoerd. In negen team de BNS F931 “Louise-Marie” ongeveer zes meter lang die vooral lifts werd ongeveer 2.000 kg aan doorzocht, maar er werd niets door Somaliërs gebruikt wordt voor vracht overgebracht: veldbedden, verdachts gevonden. Tijdens de visactiviteiten langsheen de kust. levensmiddelen, munitie, wapens en boarding leverde de Alouette III de Zulke bootjes horen echter niet thuis zelfs zandzakjes om schietstellingen nodige assistentie vanuit de lucht. op enkele duizenden kilometer van

© Bob Block

Belgian Air Force Association Wings 53 de kust. Aan boord van de verdachte skiff bevonden zich vijf personen. Hij was bovendien uitgerust met een krachtige buitenboordmotor en had een ladder bij. Alles samen genoeg om van “suspect pirates” te spreken.

Het boarding team van de Louise- Marie bracht de “suspect pirates” aan boord, alsook de skiff en alle materieel dat zich aan boord bevond om alles aan het gerechtelijk team over te dragen.

Onze volgende opdracht was ISR. In dat kader voerden we dagelijks twee tot drie vluchten uit langsheen de Somalische kust om de activiteit in de verschillende “camps” te monitoren. Tegelijkertijd werd uitgekeken naar een geschikte zodiac-landingsplaats voor een eventuele invrijheidstelling Hiervoor moesten zowel de rotor van Victoria op de Seychellen en van van de “suspect pirates”, moest als de bladen afgebouwd worden. daaruit met een militair vliegtuig daartoe besloten worden. Toen dat Gelukkig beschikt de helihangaar van naar België overgevlogen om er de uiteindelijk gebeurde, verzorgde de “Louise-Marie” over een rolbrug meest optimale medische verzorging de heli de luchtsteun. Hij leverde zodat we vlot konden werken. te krijgen. niet alleen logistieke steun aan het boarding team, maar hield ook de Al snel na ons vertrek uit de Seychellen De daarop volgende dagen werden landingsplaats continu in de gaten werden we terug aan het werk gezet. surface search vluchten uitgevoerd. om in geval van nood vuursteun te Het maritiem patrouillevliegtuig Na een van dergelijke vluchten leveren. De skiff en zijn uitrusting had weer een skiff gedetecteerd. werd een belangrijke daling van het werden verzegeld aan boord van de Het verdere scenario verliep zoals oliepeil in de achterste tandwielkast “Louise-Marie” gehouden. tijdens onze tweede patrouille vastgesteld. Omdat wij aan boord met dat verschil dat het deze keer niet over de gepaste wisselstukken een “Yemeni type” skiff betrof met beschikten, bleef ons geen andere Patrouille 3 twee buitenboordmotoren en drie optie dan de vluchten tijdelijk te “suspected pirates” aan boord. staken. Het toestel bleef grounded Vertrek Seychellen: 26 Dec 12 tot we het in de haven van Diego Aankomst Diego Suarez: 04 Jan 13 Tijdens de boarding raakte één van Suarez in Madagaskar konden de leden van het boarding team herstellen met de daar ondertussen Tijdens het havenbezoek in Port gekwetst. Gezien de ernst van aangekomen onderdelen. Victoria op de Seychellen werd zijn verwondingen werd hij twee een reparatie aan de hoofdrotor dagen later met onze Alouette III Alain Stratsaert van onze Alouette III uitgevoerd. overgebracht naar de luchthaven 1ste Meester-chef (Nav)

Maintenance aan boord van de “Louise-Marie” Cargo sling van fregat F913 naar MV Tupi Maiden

6A 6 7A 7

Belgian Air Force Association 54 Wings “Operation Atalanta 3” in cijfers

11 Aantal gevaren zeemijlen in de patrouillezone: 17.193 mijl (ongeveer 3/4 van de omtrek van de aardbol).

11 Transit van en naar de Hoorn van Afrika: 4.844 mijl heen ongeveer 5.000 mijl terug.

11 Het VPD team (vessel protection detachment) werd één keer ontplooid aan boord van de “Tupi Maiden” gedurende 7 dagen.

11 Gemiddeld waren er 169 bemanningsleden aan boord.

11 De ingescheepte Alouette III helikopter maakte 85 vluchten voor een totaal van 112 vlieguren.

11 Tijdens de operatie heeft de “Louise-Marie” 7 boardings uitgevoerd, waarvan 2 positief

11 Drie “World Food Program” schepen werden geëscorteerd: de “Tupi Maiden” gedurende zeven dagen, de “Thorco Alliance” gedurende vijf dagen en de “Caroline Scan” gedurende twee dagen.

11 BNS “Louise-Marie” was 74% van de opdracht op zee en 26% in havens.

11 BNS F931 “Louise-Marie” meerde aan in Souda Bay (Kreta) (training van het boarding team), tweemaal in Djibouti (oefening met Franse boarding teams), tweemaal in Mombasa (Kenia) (training met een Oegandees vessel protection detachment), Port Victoria (Seychellen), Diego Suarez (Madagaskar), Muskaat (Oman) en Barcelona (Spanje).

© www.mil.be

Visuele controle van verdachte vaartuigen Evacuatie van een gekwetste

8A 8 9A 9

Belgian Air Force Association Wings 55 LA MAISON DES AILES asbl HET HUIS DER VLEUGELS vzw Association sous le Haut Patronage de S.M. le Roi Vereniging onder de Hoge Bescherming van Z.M. de Koning

La maison de tous les aviateurs et de leurs amis Het huis van alle vliegers en hun vrienden Special Aviation Award 2012

ruxelles, à la Maison des Ailes/ marquantes des divers secteurs nombre de concurrents, les autres BHuis der Vleugels, le 3 octobre de l’aviation belge, a rendu publics nominés étaient le 2 Commando 2012. La salle Leboutte était en pleine les trois nominés pour chacune de Flawinne qui est allé reconnaître effervescence, car plus d’une centaine des quatre catégories à la mi- et a découvert fin 2010 le site du de personnes s’y étaient réunies pour septembre. crash du H-21 près de Buta et l’asbl découvrir et rencontrer les lauréats Hangar Flying pour son site web du Special Aviation Award 2012. C’et C’est lors de la cérémonie officielle consacré à l’aviation belge dans tous à l’occasion du 75ème anniversaire du 3 octobre que les nominés ses aspects, mais surtout pour son de la Maison des Ailes que son seraient formellement reconnus et, site www.aviationheritage.eu qui est conseil d’administration, présidé parmi eux, le lauréat de la catégorie une banque de données comportant par le Général-major aviateur (e.r.) qui se verrait gratifié d’un chèque de près de 4.000 entrées relatives au Camille Goossens, a organisé cette 500 euros. Enfin et en apothéose, le patrimoine aéronautique belge. compétition nationale afin de mettre grand lauréat serait révélé et verrait en valeur et de récompenser des son projet récompensé d’un chèque Finalement, le grand vainqueur du talents et des initiatives concernant de 8.000 euros. « Special Aviation Award 2012 » est l’aviation belge, quelle qu’en soit la Kris Van Nuffel, lequel était pilote dimension. Dans la salle Leboutte (ainsi privé à l’aéro-club d’Ursel. Un grave dénommée en souvenir du accident de voiture en 2001 l’a privé C’est en effet en 1937 que l’ASBL Lieutenant-général aviateur Lucien définitivement de l’usage de ses destinée à établir une maison des Leboutte DFC, premier chef d’état- membres inférieurs. Mais Kris Van ailes belge a été constituée, elle major de la Force Aérienne et ancien Nuffel est un battant et a développé un était l’aboutissement d’un projet président de la Maison des Ailes), système de « handflying » qu’il a fait porté avec enthousiasme par l’as les bonnes vibrations émanant de homologuer en 2005 par les services Willy Coppens de Houthulst. Le l’assistance étaient palpables lorsque techniques compétents. Il a ensuite comité, et en particulier le Major les journalises aéronautiques connus passé son brevet ULM et a adapté à aviateur Joseph Vuylsteke qui en Patrick Anspach et Tijs Mauroo de son FK9 son système « handflight » fut la cheville ouvrière, ont besogné la VRT présentèrent tour à tour les (sans recours aux palonniers), lui afin d’inaugurer la Maison des Ailes 36 dossiers soumis au jury. Un tel permettant d’effectuer 300 heures effectivement le 30 juin 1939. niveau de participation atteste du de vol à son bord et, ultérieurement Depuis lors, cette institution est non succès de la démarche entreprise encore, il s’est attelé à l’adaptation seulement le point de ralliement des par le conseil d’administration de la de ce système aux planeurs. Heureux aviateurs et de ceux qui s’intéressent Maison des Ailes. de pouvoir continuer à voler malgré à l’aviation peu ou prou, mais elle son handicap, il a partagé depuis abrite également une trentaine Les lauréats de chaque catégorie 2009 son système avec d’autres d’associations en prise directe étaient les suivants : « Aviation personnes éprises de vol mais à avec l’aéronautique, sans oublier Militaire », le 15ème Wing de Transport mobilité réduite. les multiples actions caritatives et aérien de Melsbroek représenté par sociales que l’asbl gère au profit de son chef de corps le Colonel Aviateur Le choix du jury de lui attribuer le l’aviation belge. Bernard Masuy; « Aviation Civile « Special Aviation Award 2012 » est non commerciale » : Kris Van Nuffel donc incontestablement judicieux Pour célébrer dignement ses 75 ans de l’aéro-club d’Ursel; « Aviation et mérité par un pilote altruiste afin d’existence, le comité de direction de commerciale » : Filip Vanbiervliet de la de perfectionner le système qu’il a la Maison des Ailes a mis sur pieds Sabena Flight Academy development eu la générosité de partager sans la compétition « Special Aviation et « Support à l’aviation » : Poly réserve. Award 2012 » au début de l’année. Stevens pour sa persévérance à Les candidats pouvaient concourir élucider la disparition de l’équipage dans quatre catégories distinctes. du H-21 au Congo en 1965. Dans Jean-Pierre Decock Le jury, composé de personnalités cette catégorie, regroupant bon Photos et légendes : Guy Viselé

Belgian Air Force Association 56 Wings Parmi les nombreuses personnalités présentes, Elie Bruynincks, CEO de Jetair, en discussion avec Luc De Wilde, chairman de l’Aviation Press Club et Brieuc de Meeus, ex-CEO de Flightcare et maintenant patron de la STIB.

Le président de l’Aéro-club Royal de Belgique, Victor Wieme et Madame, le Colonel aviateur Bernard Masuy, Chef de corps du 15ème Wing, son « deputy » le Colonel Antoine, le Général aviateur (e.r.) René Hoeben, ancien Chef de corps du 15ème Wing et actuel président du centre historique « Dakota » et l’officier de presse du 15ème Wing.

Flightcare est un autre sponsor important du « Special Aviation Award 2012 » et son ex-CEO, Brieuc de Meeus, félicite le gagnant de la catégorie « Support à l’Aviation », Poly Stevens, à qui le trésorier de la Maison des Ailes, Luc Defrancq, remet un chèque bien mérité.

Kris Van Nuffel, le grand gagnant, reçoit les félicitations du président de la Maison des Ailes, le Général-major aviateur Camille Goossens.

Hangar Flying a été nominé dans la catégorie « Support à l’Aviation » et était représenté par deux de ses rédacteurs, Guy Viselé et Jean-Pierre Decock.

Belgian Air Force Association Wings 57 Algemene Assemblée Vergadering Générale 22 maart 2013 22 mars 2013 Belg tion ian Air Force Associa

Verslag van de Algemene Vergadering Compte-rendu de l’Assemblée Générale op vrijdag 22 maart 2013 du vendredi 22 mars 2013

44 Plaats: Koninklijk Legermuseum, Sky Café. 44 Lieu : Musée Royal de l’Armée, Sky Café. 44 Aanwezigen: 41 + 23 volmachten. 44 Participants : 41 + 23 procurations. 44 De voorzitter opent de vergadering om 19u00 en 44 Le président ouvre l’assemblée à 19h00 et souhaite verwelkomt de aanwezigen. la bienvenue aux participants. 44 Eerbetuiging aan de overleden leden. 44 Honneurs aux membres décédés. 44 De voorzitter brengt hulde aan 12 overleden leden. 44 Le président honore 12 membres décédés. Enkele ogenblikken van ingetogenheid worden in Les membres se recueillent pendant quelques acht genomen. instants. 44 Verwelkoming van de nieuwe leden. 44 Bienvenue aux nouveaux membres. 44 Er zijn 713 leden in totaal. 44 Le nombre total de membres est de 713.

DAGORDE ORDRE DU JOUR

1. Inleiding door de voorzitter. 1. Introduction par le président. 44 De voorzitter dankt het redactieteam van Wings 44 Le président remercie le team de rédaction du voor de zeer gesmaakte edities. Wings pour ses éditions fort appréciées. 44 Hij doet een oproep aan verenigingen om als 44 Il fait appel aux associations pour devenir vereniging en ook met individuele leden lid te membre en tant qu’association mais aussi leurs worden. membres individuels. 44 De RAF-SAAF federatie werd na haar officiële 44 La Fédération RAF-SAAF a été incorporée dans la ontbinding opgenomen in de BAF Association. BAF Association après sa dissolution. 44 De voorzitter vermeldt het bestaan van de website 44 Le président mentionne l’existence de notre en dankt de webmaster voor zijn professionele site web et remercie le webmaster pour son inzet. engagement professionnel. 44 Met meer dan 700 leden is er al een mooi 44 Le nombre de 700 membres est déjà un bon resultaat bereikt, maar het einddoel is minstens résultat, mais le but final est d’avoir au moins 5x meer leden te hebben om representatief te 5x plus de membres afin d’être représentatif en zijn voor de doelstellingen van de vereniging. vue des buts de l’association. 44 De leden worden opgeroepen om de BAF 44 On fait appel aux membres pour augmenter Association meer bekendheid te geven in hun la visibilité de la BAF Association dans leurs omgeving en om hun partner en inwonende environs, et de faire membre leur partenaire et meerderjarige kinderen ook lid te maken. enfants majeurs cohabitant. 44 Van de jongere, nog actieve luchtmachters is een 44 Une réaction positive des jeunes de la Force positieve reactie gekomen vanuit het 349 Smd Aérienne en activité est observée de la part de om actiever mee te werken aan de vereniging. la 349 Esc en vue d’une participation plus active 44 De voorzitter hoopt op een vruchtbare dans l’association. samenwerking en uitwisseling van ideeën tussen 44 Le président espère voir une coopération onze oudere (WO II) en jongere (Smd) leden, fructueuse et des échanges d’idées entre les wat de BAF Association enkel maar te goede kan membres les plus âgés (2 GM) et les plus jeunes komen. (Esc), ce qui sera au profit de l’association.

2. Goedkeuring van de notulen van de AV van 28 2. Approbation des notules de l’AG du 28 mars 2012. maart 2012. De notulen worden goedgekeurd. Les notules sont approuvées.

3. Verkiezing van leden van de Raad van Bestuur. 3. Election de membres du Conseil d’Administration. a. De actuele bestuursleden worden vernoemd. a. Les membres actuels sont cités. b. C. Goossens is uittredend en herkiesbaar, M. b. C. Goossens est sortant et rééligible, M. Terrasson Terrasson is uittredend en niet herkiesbaar, P. est sortant et non rééligible, P. Paessens est Paessens is ontslagnemend. démissionnaire. c. Kandidaat bestuurslid: Pieter Janssens (349 Smd). c. Candidat administrateur : Pieter Janssens (349 Esc). d. C. Goossens en P. Janssens worden met d. C. Goossens et P. Janssens sont (ré)élus par handgeklap (her)verkozen. applaudissement.

Belgian Air Force Association 58 Wings 4. Begroting 2012. 4. Budget 2012. a. Resultaten eind december 2012. a. Résultats fin décembre 2012. De penningmeester geeft toelichting bij: Le trésorier présente : - De staat van ontvangsten en uitgaven op - L’état des revenus et dépenses au 31/12/ 31/12/2012. 2012. - De balans op 31/12/2012. - Bilan au 31/12/2012. b. Het bezit van de BAF Association bedraagt op b. Au 31/12/2012 l’avoir de la BAF Association 31/12/2012: € 7151,05. s’élève à : € 7151,05 c. Verslag van de controleur: de heer L. Hadermann c. Rapport du vérificateur : monsieur L. Hadermann heeft de boekhouding nagezien en juist bevonden. a contrôlé et approuvé la comptabilité. d. De voorzitter stelt voor dat de AV ontheffing zou d. Le président propose que l’AG donne décharge verlenen aan de penningmeester, de beheerders au trésorier, aux administrateurs et au en de controleur van de rekeningen. Dit voorstel vérificateur aux comptes. Cette proposition est wordt door de AV met handgeklap goedgekeurd acceptée par applaudissement et la décharge en ontheffing wordt verleend. est accordée.

5. Begroting 2013. 5. Budget 2013. a. De “Budgettaire vooruitzichten 2013” worden a. Les “Prévisions budgétaires 2012” sont door de penningmeester toegelicht. présentées par le trésorier. b. Nazicht van de boekhouding: de heer L. b. Contrôle de la comptabilité : monsieur L. Hadermann (niet aanwezig) had voorgesteld om Hadermann (absent) avait proposé de vérifier la de boekhouding van 2013 na te zien. De AV gaat comptabilité 2013. L’AG approuve. hiermee akkoord.

6. Vooruitblik op de activiteiten van 2013. 6. Aperçu des activités 2013. a. Er wordt voorzien om in 2013 4 publicaties uit te a. En 2013, 4 publications sont prévues, pour brengen, voor de edities van WINGS zijn artikels les éditions du WINGS des articles proposés aangebracht door de leden zeker welkom. par les membres sont certainement les b. De rekrutering van nieuwe leden en verenigingen bienvenus. zal voortgezet worden, iedereen mag hiervoor b. Le recrutement de nouveaux membres et zijn bijdrage leveren. associations continuera, il est demandé aux c. De vereniging zal met een stand aanwezig zijn membres d’y contribuer op de Open Door van de 15W. c. L’association sera présente à l’Open Door du d. Voor de vliegmeeting in Sanicole zal een 15W avec un stand d’information. overeenkomst uitgewerkt worden om onze leden d. Pour le meeting aérien de Sanicole un accord voordelig geprijsde tickets aan te bieden. sera rédigé pour offrir à nos membres des tickets e. Aan de Remembrance Day van 12 oktober à prix réduit. 2013 zal de BAF Association ook weer actief e. La BAF Association participera de façon active au deelnemen. Remembrance Day du 12 octobre 2013.

7. Slotwoord. 7. Mot final. 44 De voorzitter bedankt de leden voor hun 44 Le président remercie les membres de leur aanwezigheid. présence. 44 Voorstellen voor een banket of samenkomst in 44 Des propositions pour un banquet ou une réunion de toekomst worden overwogen. dans le futur seront examinées. 44 Andere aan de luchtmacht gebonden verenigingen 44 Aux autres associations liées à la force aérienne zullen gevraagd worden om niet alleen als il sera demandé de devenir membre, non vereniging, maar ook met de individuele leden seulement en tant qu’association mais aussi lid te worden, niet met de bedoeling deze avec leurs membres individuels, non pas pour verenigingen op te slorpen, maar wel om meer absorber ces associations, mais pour améliorer samen te werken en ideeën uit te wisselen. Elke la coopération et échanger des idées. Chaque vereniging behoudt zijn doelstellingen. association maintient ses objectifs. 44 De vergadering eindigt om 19u45. 44 L’assemblée se termine à 19h45.

8. Divers (buiten vergadering). 8. Divers (hors assemblée). Ons bestuurslid L. Rubin (RAF-SAAF Federatie) is, Suite au décès de madame J. Bens-De Mey, notre wegens het overlijden van mevrouw J. Bens-De administrateur L. Rubin (Fédération RAF-SAAF) Mey, in het bezit gekomen van de archieven van est en possession des archives de la Fédération de RAF-SAAF Federatie. Na een triage zullen deze RAF-SAAF. Après un triage, ces documents seront documenten overgemaakt worden aan het Museum transmis au Musée de l’Armée, et un article pour van het Leger en zal er een artikel voor WINGS WINGS sera rédigé à l’honneur de madame Josette geschreven worden ter ere van mevrouw Josette Bens-De Mey (WAAF). Bens-De Mey (WAAF).

Jan Vingerhoets Guido Vanhecke Jan Vingerhoets Guido Vanhecke Secretaris Voorzitter Secrétaire Président

Belgian Air Force Association Wings 59 Luchtmacht- Associations de verenigingen la Force Aérienne

Belg tion ian Air Force Associa

De vzw FONAVIBEL L’asbl FONAVIBEL

Het “Nationaal Hulpfonds voor Slachtoffers van het Le « Fonds National d’Aide aux Victimes de l’Aviation Belgische Vliegwezen”, beter gekend onder de naam Belge », mieux connu sous le nom de «FONAVIBEL», “FONAVIBEL”, is een vereniging zonder winstgevend est une association sans but lucratif qui fut créée en doel die werd gesticht in 1947. 1947.

De vzw staat onder de hoge bescherming van Hare L’asbl est placée sous le haut patronage de Sa Majesté Majesteit Koningin Fabiola. De vzw FONAVIBEL heeft la Reine Fabiola et a pour objectif d’apporter un support tot doel om bij het overlijden van een medewerker moral, juridique et financier lors du décès en service van de Luchtmacht (militair of burger), overleden in actif d’un collaborateur (militaire ou civil) de la Force actieve dienst, zowel morele, juridische en financiële Aérienne. steun aan te bieden. L’asbl compte actuellement environ 950 protégés, dont De vzw telt momenteel ongeveer 950 beschermelingen, 144 enfants et 602 veuves et veufs. waaronder 144 kinderen en 602 weduwen en weduwnaars. Les familles touchées par un tel malheur peuvent profiter d’un soutien financier important : aide De getroffen gezinsleden kunnen genieten van een immédiate de 1.250 euros, bourses d’études, chèques belangrijke financiële steun: onmiddellijke hulp van de Saint-Nicolas pour les enfants, remboursement de 1.250 euro of meer, studiebeurzen, Sinterklaascheques stages et d’assurance d’hospitalisation, pour n’en citer voor de kinderen, terugbetaling van stages, que quelques-uns. terugbetaling van hospitalisatieverzekering, om maar enkele voorbeelden te noemen. De plus, l’asbl organise pour eux des activités au sein de l’aviation, comme des journées familles lors d’un Daarnaast worden er voor de beschermelingen air show ou une invitation pour un concert de gala. activiteiten georganiseerd in het kader van het Chaque année, les protégés sont également invités aux vliegwezen, zoals een familiedag tijdens een air show, cérémonies commémoratives organisées en honneur deelname aan een galaconcert. De beschermelingen de la Force Aérienne. worden eveneens uitgenodigd op de jaarlijkse herdenkingsplechtigheden georganiseerd ter ere van Les personnes qui désirent aider l’association dans la de Luchtmacht. réalisation de ces objectifs peuvent devenir membre sympathisant, par un simple versement d’une cotisation Personen die de vereniging bij het verwezenlijken van annuelle de 5 euros sur le numéro de compte IBAN BE haar doel wensen te helpen, kunnen sympathiserend 18 2100 8194 6965. lid worden door jaarlijks 5 euro te storten op rekeningnummer IBAN BE 18 2100 8194 6965. Giften Les donations de toute nature sont également les zijn uiteraard ook steeds welkom. bienvenues.

Alle informatie betreffende de vereniging kan u Toutes les informations relatives à l’association sont terugvinden via de website www.fonavibel.be. rassemblées sur le site web www.fonavibel.be.

Belgian Air Force Association 60 Wings Lid Devenir worden membre

Belg tion ian Air Force Associa

Belgian Air Force Association Belgian Air Force Association Lidgeld 2013 Cotisation 2013

Effectief of aangesloten lid: Membre effectif ou adhérent:

- wonend in België: € 10 - résidant en Belgique : € 10 (gratis verzending WINGS) (envoi gratuit de WINGS) - wonend in Europa, buiten België: € 35 - résidant en Europe, hors Belgique : € 35 (€ 10 lidgeld + € 25 verzending WINGS) (€ 10 cotisation + € 25 envoi WINGS) - wonend buiten Europa : € 40 - résidant hors Europe : € 40 (€ 10 lidgeld + € 30 verzending WINGS) (€ 10 cotisation + € 30 envoi WINGS)

Aangesloten lid inwonend bij een betalend lid: € 2 Membre adhérent cohabitant avec un membre payant : € 2

Betaling via overschrijving op rekening: A payer par virement sur le compte : IBAN: BE73 9730 2894 7460 IBAN : BE73 9730 2894 7460 BIC: ARSPBE22 BIC : ARSPBE22 van de Belgian Air Force Association, de la Belgian Air Force Association, met vermelding “Lidgeld 2013” mentionnant “Cotisation 2013”

Indien u voor iemand anders betaalt, gelieve ook de Si vous payez pour quelqu’un d’autre, veuillez naam van betrokkene te vermelden. mentionner le nom du concerné.  

© NHIndustries

Belgian Air Force Association Wings 61 Dassault Falcon 20E-5 CM-01, No. 21 Squadron, 15th Transport Wing, Melsbroek Air Base, 2013

© Bob Block

The Falcon 20 (formerly nown as Mystère 20) was the first of a No 21 Squadron received its first Dassault Falcon 20E, CM-01 (c/n family of business jets built by the French constructor Dassault 276, ex F-WNGL), on 26 March 1973. The second aircraft, CM-02 Aviation. Its prototype, F-WLKB, made its maiden flight on 4 May (c/n 278, ex F-WNGM), arrived on 18 May 1973. When both aircraft 1963 at Bordeaux-Mérignac. The first production aircraft flew on were upgraded to the Falcon 20E-5 standard in 2004/2005, they 1 January 1965 and both French and American certification were also received a state-of-the-art glass cockpit (Proline 4), a new awarded in June 1965. Some Falcon 20s, including those of the cabin interior and a fresh exterior paint scheme. The new colour Belgian Air Force, were originally powered by two General Electric scheme features the logo of the Belgian Defence and the coat of CF700-2D-2 engines. Later on they were re-engined with Garrett arms of Belgium on the vertical tail fin, the logo of the Belgian Air TFE 731-5BR-2C engines under AMD-BA Service Bulletin No 731. Force on the engine nacelles and No. 21 Squadron’s badge next to These aircraft were re-designated Falcon 20E-5. the cabin door.