Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łom ży

18-402 Łom ża, ul. Akademicka 20 tel. (86) 218-21-69; fax: 218-28-93; e-mail:[email protected]

Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego za rok 2013

Łom ża, pa ździernik 2014r.

WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Spis treści:

Wstęp – charakterystyka powiatu...... 3

1. Stan czystości i ochrona wód...... 4

1.1. Presje- Źródła zanieczyszczenia wód...... 4 1.2. Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych...... 13 1.3. Przeciwdziałania – Działalność kontrolna…...... 23

1.4. Wody podziemne...... 30

2. Powietrze...... 31

2.1. Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza ……..…………...... …....…….31 2.2. Stan - Monitoring imisji...... 33 2.3. Przeciwdziałania – Działalność kontrolna ……...... 34

3. Gospodarka odpadami...... 37

3.1. Presje- Ilość wytworzonych odpadów.....…………………...... …...... ………....…..37 3.2. Stan - Składowiska odpadów……...... ……………………...... ……….…....…..38 3.3. Stan - Odpady niebezpieczne……...... ………………...... ….…..…....…40 3.4. Reakcje – Kontrole i monitoring składowisk odpadów..…...... …………...... …....….40

4. Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/………..…...... …..……...... …...... …..……..43

4.1. Presje – Źródła emisji PEM………………………...... ……...... …..…..……43 4.2. Stan – Pomiary kontrolne PEM………………………………………...... 43 4.3. Przeciwdziałania………...... …..44

5. Hałas...... 45

5.1. Hałas drogowy...... ………………………………...... …...... ………..45 5.2. Hałas przemysłowy...... …………………………………………...... 46

6. Ochrona środowiska przed poważnymi awariami...... 47

7. Działania kontrolne WIOŚ...... 49

8. Działania monitoringowe i kontrolne WIOŚ na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczonych na terenie powiatu wysokomazowieckiego...... 52

2 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Wstęp - charakterystyka powiatu Powiat wysokomazowiecki geograficznie położony jest pomiędzy doliną górnego biegu Narwi, a rzeką Bug na południu. Jest to obszar nizinny zwany Wysoczyzną Wysokomazowiecką, wchodzącą w skład północnej części Niziny Podlaskiej. Od zachodu ogranicza ją linia Czerwonego Boru związana z Międzyrzeczem Łomżyńskim przechodząc w pradolinę rzeki Narew otaczającą wysoczyznę od strony północnej i wschodniej. W bliskim sąsiedztwie położona jest Kotlina Biebrzańska na północy i Wysoczyzna Białostocka na północnym wschodzie. Południe mezoregionu graniczy poprzez starorzecze Nurca z Wysoczyzną Drohicką i Równiną Bielską. Jednostajny lekko pofałdowany krajobraz jest typowy dla obszarów nizinnych. Silniej urozmaicona jest pod tym względem część północno-wschodnia powiatu, gdzie niewielkie morenowe wzgórza są liczniejsze i wznoszą się do 160 m n.p.m. Wysoczyzna stanowi dział wodny Bugu i Narwi. Powierzchnia całkowita powiatu wynosi 1289 km 2, co stanowi 6,4% powierzchni woj. podlaskiego. Powiat, w 2013 roku, liczył 58 793 mieszkańców, przy czym najliczniej zamieszkałą gminą (poza miastem Wysokie Mazowieckie) była gmina miejsko-wiejska Ciechanowiec, licząca 9063mieszkańców (GUS,2013). Ludność powiatu wysokomazowieckiego w 33 % zamieszkuje w miastach, a 67 % to mieszkańcy wsi. Sieć osadniczą tworzą: 1 gmina miejska (m. Wysokie Mazowieckie), 2 gminy miejsko- wiejskie (Ciechanowiec i Szepietowo) i 7 gmin wiejskich (Czyżew Osada; Klukowo, Kobylin Borzymy; Kulesze Kościelne; Nowe Piekuty; Sokoły oraz gmina Wysokie Mazowieckie). Łącznie z miastami jest to 381 miejscowości. Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Z całkowitej powierzchni powiatu przeważającą część stanowią użytki rolne zajmujące 95 911 ha. Większość, bo ponad 72% użytków rolnych stanowią grunty orne. Powierzchnia gruntów leśnych wynosi 23953,33 ha , a wskaźnik lesistości powiatu wynosi 19 % i jest to wskaźnik znacznie niższy od wskaźnika dla województwa podlaskiego wynoszącego 30,2 %. Największe powierzchnie leśne w powiecie posiada gmina Ciechanowiec – 5173,63 ha (GUS,2013). Cechą szczególną Wysoczyzny Wysokomazowieckiej na tle Niziny Podlaskiej jest stosunkowo dobra jakość gleb skupionych w części środkowej i południowej. Korzystne warunki glebowe stopniowo zanikają w północnej części powiatu ustępując przewadze gleb lekkich i żwirów. Gminy: Czyżew, Szepietowo, Klukowo, Wysokie Mazowieckie i Nowe Piekuty posiadają gleby o najkorzystniejszych właściwościach agrotechnicznych w skali powiatu i całego województwa podlaskiego. W powiecie wysokomazowieckim jest niewiele gleb nieprzydatnych do produkcji rolniczej. Udział gleb marginalnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych waha się od 0,3% w Wysokiem Mazowieckiem do 6,2%, w gminie Kobylin Borzymy oraz 14,3%, w gminie Kulesze Kościelne i 16,9% w gminie miejskiej – Ciechanowiec. Średni wskaźnik dla województwa podlaskiego wynosi 7,4%. Cechą charakterystyczną podlaskiego rolnictwa jest bowiem czynnik ekologiczny wynikający z czystości środowiska naturalnego oraz niskiego poziomu zużycia chemicznych środków służących do ochrony i nawożenia roślin uprawnych, co ma olbrzymi wpływ na produkcję, przetwórstwo a przede wszystkim na eksport. Struktura przemysłu powiatu zdominowana jest przez produkcję i przetwórstwo artykułów spożywczych (przemysł mleczarski, mięsny, owocowo-warzywny i młynarski). Ważne znaczenie ma również produkcja maszyn i urządzeń oraz drewna i wyrobów z drewna. Największe w powiecie przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem rolno spożywczym to: SOKOŁÓW S.A., Przedsiębiorstwo Zakłady Mięsne „FARM FOOD” Oddział Czyżew-Osada, Zakłady Mięsne „NETTER” w Czyżewie-Osadzie oraz sieć nowoczesnych młynów i niewielkich masarni. Zorganizowana baza surowcowa stymuluje produkcję żywca trzody chlewnej i bydła mięsnego. Dużą rolę w przemyśle spożywczym odgrywa przetwórstwo mleka. Spółdzielnia Mleczarska “MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem jest liderem ilościowym i jakościowym w produkcji wyrobów mleczarskich w Polsce. Dzięki jej istnieniu dynamicznie rozwinęły się gospodarstwa hodowlane.

3 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Sieć komunikacyjna Teren powiatu wysokomazowieckiego przecina jedna z najstarszych w kraju linii kolejowych tzw. kolej Warszawsko-Petersburska. Jest to obecnie jeden z głównych węzłów komunikacji kolejowej łączący kraje Europy Wschodniej i Północno Wschodniej z pozostałą częścią Kontynentu. Uzupełniającym ciągiem kolejowym o marginalnym już znaczeniu jest jednotorowa linia Ostrołęka-Łapy przebiegająca przez teren gminy Kulesze Kościelne i Sokoły. Transport drogowy powiatu opiera się na ciągu drogi krajowej nr E-689 Zambrów - Wysokie Mazowieckie- Szepietowo – Brańsk umożliwiając ponadregionalne połączenie środkowej i południowej część powiatu, z drogą krajową E-8. Dzięki takiej lokalizacji Wysokie Mazowieckie, jest też miastem tranzytu dla komunikacji południowej części województwa podlaskiego z Warszawą. Droga wojewódzka nr E-678 stanowi uzupełnienie tego trzonu łącząc bezpośrednio Wysokie Mazowieckie z Białymstokiem. Północny skraj powiatu styka się z drogą międzynarodową E-8, jednakże dla struktury komunikacyjnej powiatu ma to niewielkie, lokalne znaczenie, obejmujące teren gmin: Kobylin Borzymy i częściowo Kulesze Kościelne i Sokoły. Lokalny transport gminny i międzygminny obsługuje sieć dróg gminnych i powiatowych. Gęstość i lokalizacja sieci transportowo komunikacyjnej niemal całkowicie zaspokaja potrzeby mieszkańców, stawiając powiat wysokomazowiecki w korzystnej sytuacji na mapie województwa podlaskiego. Ochrona przyrody i krajobrazu. Tereny chronione w powiecie wysokomazowieckim zajmują powierzchnię 3 126,5 ha (dane GUS,2013). Ważnym elementem ochrony przyrody jest Narwiański Park Narodowy, otaczający pradolinę Narwi w północno-wschodniej części powiatu wysokomazowieckiego (gminy Sokoły i Kobylin Borzymy). Teren parku zajmuje 1052ha powierzchni powiatu. Park obejmuje malowniczy odcinek Doliny Górnej Narwi z licznymi zakolami, starorzeczami, rozlewiskami i obszarami bagiennymi. Mozaika różnorodnych zbiorowisk roślinnych (lasy łęgowe, trzcinowiska, turzycowiska, podmokłe łąki) stanowi ostoję dla wielu gatunków zwierząt, a szczególnie ptactwa wodnego m.in. zagrożonego wyginięciem derkacza i wodniczki. Pozostałe 2069,6 ha to Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca (GUS,2013). Utworzony został w 1982 roku. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu na tym terenie miało na celu ochronę i zachowanie doliny Bugu i Nurca o naturalnym charakterze oraz fragmentu Wysoczyzny Drohickiej odznaczających się wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, kulturowymi i wypoczynkowymi.

1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód

Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje) czy energetyki. W 2013 roku, w powiecie wysokomazowieckim, zużyto na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 5193,0dam 3 wody (GUS, 2013). W minionym 10-leciu, zaznacza się coraz wyższy pobór wody. W związku z rozbudową sieci wodociągowej wyraźny jest wzrost poboru na jej eksploatację. Całkowite roczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w 2013 roku kształtowało się na poziomie 3067,1 dam 3. Systematycznie w kolejnych latach rośnie też zużycie wody w przemyśle, w roku 2013 było to 1907 dam 3. Największe i wciąż wzrastające zużycie wody do celów przemysłowych zanotowano w Wysokiem Mazowieckiem (1499 dam 3).

4 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego, z głębinowych ujęć wody poprzez lokalną, najczęściej gminną, sieć wodociągową. Istniejące potrzeby wodociągowe zrealizowane są na terenie powiatu w prawie 100%. Łączna długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej w powiecie wysokomazowieckim w kolejnych latach systematycznie, choć powoli, wzrastała i w 2013r. wyniosła 1025,7 km.

5 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Jednostka terytorialna Wodociągi - długość czynnej sieci rozdzielczej w km – dane GUS 2009 2010 2011 2012 2013

Powiat wysokomazowiecki 972,2 1022,2 1 023,2 1025,3 1025,7

Wysokie Mazowieckie-miasto (1) 27,3 27,8 27,9 29,1 28,0

Wysokie Mazowieckie-gmina (2) 135,8 179,4 179,4 179,4 179,4

Ciechanowiec- miasto i gmina (3) 134,0 134,0 134,0 134,1 134,1

Ciechanowiec – miasto(4) 28,5 28,5 28,5 28,6 28,6

Ciechanowiec-obszar wiejski (5) 105,5 105,5 105,5 105,5 105,5

Czyżew Osada – gmina (2) 137,8 137,8 137,8 - -

Czyżew – miasto (4) - - 21,9 22,8 23,1

Czyżew – obszar wiejski (5) - - 115,9 115,9 117,0

Klukowo – gmina (2) 90,2 93,0 93,0 93,0 93,0

Kobylin-Borzymy (2) 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8

Kulesze Kościelne (2) 70,5 70,5 70,5 70,5 70,8

Nowe Piekuty- gmina (2) 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1

Sokoły – gmina (2) 113,2 116,3 116,3 115,9 115,7

Szepietowo - gmina (2) 116,5 116,5 117,4 117,7 117,7

Szepietowo - miasto (4) - 13,5 13,5 13,5 13,5

Szepietowo - obszar wiejski - 103,0 103,9 104,2 104,2

Długość sieci wodociągowej stopniowo wzrasta, wzrasta również ilość osób z niej korzystających. W powiecie w 2013 roku było 13632 podłączy do budynków mieszkalnych i budynków budownictwa wielorodzinnego. Według danych GUS ludność obsługiwana przez wodociągi wynosiła w 2012 roku 54 133 osoby (brak danych GUS za 2013r.), co stanowiło 92 % ludności powiatu. Średnie zużycie wody na 1 mieszkańca powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku, wg danych GUS, wynosiło 52,0 m3, z czego 34,2 m3 zużywał statystyczny mieszkaniec miast, a 60,6 m3 przypadało na mieszkańca terenów wiejskich. Mieszkańcy miast zużywali co prawda mniej wody niż średnie zużycia w województwie, natomiast aż o 26,4 m3 wody więcej zużywali mieszkańcy wsi. Świadczy to o wysokim stopniu zwodociągowania terenów pozamiejskich w powiecie.

Emisja ścieków

6 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

W 2013 roku z terenu powiatu wysokomazowieckiego odprowadzono ogółem 3030 dam 3 ścieków: komunalnych (867 dam 3) i przemysłowych (2163 dam 3) , z czego prawie całe 100% oczyszczono (GUS,2013). Od 2006 roku w powiecie dominującym sposobem oczyszczania ścieków jest ich oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co znacznie przyczynia się do ograniczenia presji na środowisko wodne. Ilość ścieków oczyszczanych tym sposobem systematycznie wzrasta. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych.

W powiecie wysokomazowieckim sieć kanalizacyjna jest niestety, w stosunku do sieci wodociągowej, bardzo krótka. Stanowi ona zaledwie niecałe 10 % długości sieci wodociągowej. Długość sieci kanalizacyjnej w 2013 roku wyniosła 108,3 km (dane GUS). W stosunku do roku 2010 przybyło tylko 16,4 km kanalizacji, rozbudowano ją w mieście Wysokie Mazowieckie, w Szepietowie oraz w gminie Sokoły. Z każdym kolejnym rokiem długość sieci powoli wzrasta. Z sieci kanalizacyjnej korzystało w 2012 roku 17696 osób tj. nieznacznie więcej jak w roku 2011 (17690 osób, brak danych za rok 2013). Stanowiło to niecałe 30% mieszkańców powiatu wysokomazowieckiego. Byli to mieszkańcy miast i miejscowości gminnych: Wysokiego Mazowieckiego, Ciechanowca, Czyżewa, Klukowa oraz Szepietowa i Sokół. Pozostałe gminy nie są skanalizowane.

7 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Na obszarze powiatu wysokomazowieckiego wg danych GUS z 2013 r. funkcjonuje łącznie 8 oczyszczalni ścieków, w tym: sześć komunalnych (jedna oczyszczalnia w Ciechanowcu, jedna w Szepietowie, jedna w Sokołach, jedna w Czyżewie, dwie w Klukowie) oraz dwie przemysłowe (Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem oraz Zakładów Mięsnych SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie). Oczyszczalnia przemysłowa zakładu MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem pełni również funkcję oczyszczalni komunalnej dla tego miasta. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w 2013 roku wyniosła 12859 m3/dobę, z czego ponad 60% stanowiła przepustowość największej oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (GUS,2013). Alternatywą dla zabudowy rozproszonej są oczyszczalnie przydomowe, mogące obsłużyć kilka do kilkunastu domostw. Kierunek ten preferowany jest we wszystkich programach pomocowych, wspierających finansowanie inwestycji komunalnych. Oczyszczalnie przydomowe funkcjonują głównie na terenie gmin: Klukowo i Nowe Piekuty. Cały obszar Polski, ze względu na jego położenie w 99,7 % w zlewisku Morza Bałtyckiego, uznano za „wrażliwy” tj. wymagający ograniczenia zrzutów związków azotu i fosforu oraz zanieczyszczeń biodegradowalnych do wód. W trzeci stopień oczyszczania ścieków tj. w podwyższony stopień usuwania substancji biogennych (związków azotu i fosforu) wyposażone są 2 oczyszczalnie: oczyszczalnia SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem i oczyszczalnia komunalna w Szepietowie (GUS,2013). Przepustowość tych oczyszczalni wyniosła w 2013 roku 9800m3/d.

8 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Z roku na rok systematycznie rośnie liczba osób obsługiwanych przez oczyszczalnie, głównie z podwyższonym usuwaniem biogenów. Najgorsza sytuacja jest w gminach: Kobylin Borzymy, Kulesze Kościelne i Nowe Piekuty, gdzie brak jest sieci kanalizacji sanitarnej i gminnych oczyszczalni ścieków sanitarnych. W Kuleszach Kościelnych przy Urzędzie Gminy działa niewielka oczyszczalnia komunalna, o wydajności 2 m3/ d. Działa tu również niewielka oczyszczalnia przyszkolna. Podobnie dwie małe oczyszczalnie działają w Kobylinie Borzymach. Obiekt o niewielkiej przepustowości i nie spełniający warunków pozwolenia wodnoprawnego w zakresie stężeń zanieczyszczeń działa ponadto w Nowych Piekutach. Przebudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków Gminy Nowe Piekuty przy obiektach: szkoły podstawowej, gimnazjum i domu nauczyciela ma się zakończyć w roku 2014. Ścieki oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są przeważnie do wód powierzchniowych. Głównymi odbiornikami są rzeki : Brok i Nurzec. Oczyszczalnie funkcjonujące na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku oczyściły i odprowadziły łącznie 867 dam 3 ścieków komunalnych, z czego ok. 62% (536 dam 3) stanowiły ścieki z Wysokiego Mazowieckiego. Powyżej 120 dam 3 odprowadziła oczyszczalnia z Ciechanowca. Pozostałe oczyszczalnie odprowadzały poniżej 100 dam 3/rok (dane GUS,2013). Odprowadzane ścieki w 100 % zostały oczyszczone, w tym w większości , bo w 69% z podwyższonym usuwaniem biogenów.

ścieki komunalne oczyszczane razem - w dam 3- dane GUS Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Powiat wysokomazowiecki 698 744 817 847 828 832 867

Wysokie Mazowieckie – miasto 386 411 460 502 508 505 536

Ciechanowiec - miasto 126 134 140 137 118 125 127

Czyżew-Osada (2)- miasto 84 95 108 108 94 93 94

Klukowo - gmina 5 5 5 5 5 5 5

Sokoły - gmina 38 39 41 41 38 38 39

Szepietowo - miasto 59 60 63 54 57 58 58

Szepietowo - obszar wiejski - - - - 8 8 8 ścieki oczyszczane biologicznie

Powiat wysokomazowiecki 639 273 294 291 255 261 265

Wysokie Mazowieckie - miasto 386 0 0 0 0 0 0

Ciechanowiec - miasto 126 134 140 137 118 125 127

Czyżew-Osada - miasto 84 95 108 108 94 93 94

Klukowo (2) 5 5 5 5 5 5 5

Sokoły (2) 38 39 41 41 38 38 39 ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów

Powiat wysokomazowiecki 59 471 523 556 573 571 602

Wysokie Mazowieckie –miasto 0 411 460 502 508 505 536

Szepietowo - miasto 59 60 63 54 57 58 58

Szepietowo - obszar wiejski - - - - 8 8 8

9 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Mimo, że oczyszczalnie wychwytują większą część zanieczyszczeń, ich ładunki odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są wysokie. Zamieszczony wykres nie uwzględnia ładunków ze ścieków komunalnych odprowadzanych z największej w powiecie oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (są one uwzględnione przy zestawieniu dot. ścieków przemysłowych). W 2013 roku największy wzrost, w zakresie wszystkich trzech badanych wskaźników, stwierdzono w ściekach odpływających z oczyszczalni w Ciechanowcu. Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu i fosforu. Od 2006 roku nie wykonuje się badań tych związków w ściekach odprowadzanych z mniejszych oczyszczalni . Wynika to z prawnego zwolnienia z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o małym przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również „samokontrola” podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód.

Ścieki przemysłowe Powiat wysokomazowiecki wytwarza największą w województwie podlaskim ilość ścieków pochodzenia przemysłowego (drugie miejsce zajmuje powiat m. Łomża, kolejny jest powiat bielski). W roku 2013 było to 2165 dam 3 ścieków odprowadzonych ogółem (GUS,2013). Ponad 83% stanowią ścieki z zakładu mleczarskiego

10 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem, oczyszczane biologicznie, z podwyższonym usuwaniem biogenów (w ilości tej mieszczą się również ścieki komunalne z miasta Wysokie Mazowieckie). 14% stanowią ścieki z zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A w Czyżewie, oczyszczane biologicznie. Ostatecznym odbiornikiem wszystkich tych ścieków jest niewielka rzeka Brok. Ponadto 59 dam 3 ścieków przemysłowych wytwarzane jest w Ciechanowcu i odprowadzane do sieci kanalizacyjnej i oczyszczane na oczyszczalni komunalnej (GUS,2013). ścieki przemysłowe oczyszczane razem - w dam 3- dane GUS Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Powiat wysokomazowiecki 1 595 1 571 1 671 1 756 1 810 1710 2116

Wysokie Mazowieckie -miasto 1 332 1 287 1371 1501 1537 1451 1806

Czyżew-Osada - miasto 263 284 300 255 273 259 300 ścieki oczyszczane biologicznie

Powiat wysokomazowiecki 263 284 300 255 273 259 310

Ciechanowiec (3) 0 0 0 0 0 0 10

Czyżew-Osada - miasto 263 284 300 255 273 259 300 ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów

Powiat wysokomazowiecki 1 332 1 287 1 371 1501 1537 1451 1806 Wysokie Mazowieckie - miasto 1 332 1 287 1 371 1501 1537 1451 1806

Ładunki odprowadzane, ze ściekami przemysłowymi są znacznie wyższe niż te pochodzące ze ścieków komunalnych - w zakresie BZT 5 , ChZT i zwiesiny (dane GUS, 2013). Biorąc pod uwagę wielkość odbiornika- rzeki Brok - jest to dla niego bardzo duże obciążenie. Znaczne są również ładunki azotu i fosforu, powodujące eutrofizację Broku.

11 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Wg danych GUS w latach 2009-2012 ładunki te wyraźnie maleją. W roku 2013 ładunek odprowadzony do Broku ze ściekami przemysłowymi wyniósł 10963 kg/rok azotu i 2741 kg/rok fosforu. Widoczny na wykresach nagły wzrost stężeń ładunków zanieczyszczeń związany był z awarią oczyszczalni SM „Mlekovita”. W wyniku prowadzonych prac modernizacyjnych na oczyszczalni tj. montażu zastawki rozdziału ścieków na komorze tlenowej osadu czynnego II stopnia oraz rozruchu agregatów generacyjnych na obiekcie doszło do awarii i zachwiania równowagi biologicznej oraz przekroczenia dopuszczalnych pozwoleniem wodnoprawnym norm na odpływie.

Skutkiem tego doszło do znacznych przekroczeń wartości zanieczyszczeń (BZT 5, ChZT, zawiesina ogólna), deficytu tlenowego i śnięcia ryb w dolnym biegu rzeki Brok. Prowadzone w późniejszym okresie kontrole jakości i ilości odprowadzanych z oczyszczalni SM „Mlekovita” ścieków nie wykazały przekroczeń. Po zakończonej modernizacji redukcja zanieczyszczeń jest bardzo wysoka. Modernizacja oczyszczalni objęła zastosowanie flotacji ciśnieniowej, głęboką ingerencję w istniejący proces osadu czynnego, mający na celu intensyfikację procesu oczyszczania w tym biologicznego usuwania azotu i fosforu.

Do Broku ze ściekami przemysłowymi trafia również bardzo duży ładunek chlorków i siarczanów. W 2008 roku było to ok. 291 tys. kg, a w 2009 ilość ta wzrosła do prawie 350 tysięcy kg na rok. Od 2010 roku odnotowuje się stały i systematyczny spadek tych związków w odprowadzanych ściekach. Ponad 80% z nich były to ładunki odprowadzane ze ściekami SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem. Pozostałe odprowadzała oczyszczalnia SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie. Do roku 2008 można było stwierdzić obniżanie się tych ładunków, w 2009 roku nastąpił ich ponowny wzrost. Od roku 2010 w danych GUS nie wykazywano 12 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

ładunku tych związków odprowadzanych z Wysokiego Mazowieckiego (MLEKOVITA nie ma w pozwoleniu wodnoprawnym obowiązku badania tych substancji w ściekach). Obecnie GUS wykazuje tylko ładunki tych substancji pochodzące z oczyszczalni przemysłowej zakładu w Czyżewie.

Osady ściekowe. Niekorzystnym „ubocznym” zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach znacznej ilości osadów ściekowych . Na oczyszczalniach w powiecie wysokomazowieckim w 2013 roku powstało ogółem 1181 ton osadów (GUS,2013). Do roku 2010 ilość osadów systematycznie rosła. W latach 2011-2012 nastąpił wyraźny spadek ilości osadów spowodowany zmniejszeniem się ilości osadów z oczyszczalni ścieków przemysłowych i komunalnych SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem. W 2013 roku powstało tam 1062 tony, co stanowiło 91 % ogólnej wytworzonej w powiecie ilości osadów. Zakończona w 2013 roku modernizacja oczyszczalni SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem obejmowała m.in. gospodarkę osadami ściekowymi. Powstające na oczyszczalni osady, wraz z osadem nadmiernym, mają być kierowane do nowej instalacji fermentacji osadu. W procesie flotacji produkowany będzie biogaz – OZE (odnawialne źródło energii). Biogaz będzie wykorzystywany jako paliwo w agregatach kogeneracyjnych do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Wyprodukowana energia elektryczna wykorzystana zostanie na potrzeby własne oczyszczalni ścieków, zaś jej nadwyżki skierowane zostaną do sieci energetycznej. Energia cieplna wykorzystana zostanie w technologii oczyszczania oraz ogrzeje budynki administracyjne i technologiczne. Planowane jest uzyskanie energii własnej w ilości 0,8 MWh oraz uzyskanie dodatkowych przychodów z pozyskania i sprzedaży świadectw pochodzenia energii tzw. zielonych certyfikatów. Z ogólnej ilości osadów wytworzonych na oczyszczalniach przemysłowych (łącznie z oczyszczalnią SM MLEKOVITA) tj. z 1086 ton , w rolnictwie wykorzystano 996 ton, przekształcono termicznie – 3 tony, a 74 tony składowano (GUS,2013). Z 95 ton osadów powstałych w 2013 roku na oczyszczalniach komunalnych 35 ton było czasowo magazynowane, 36 ton użyto do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne, a 24 tony składowano. (GUS,2013).

1.2. Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych

Podstawą programu badań monitoringowych wód powierzchniowych płynących, zrealizowanych przez Inspektorat w 2013 roku był Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013-2015, opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony przez Ministra Środowiska oraz opracowany na tej podstawie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku i zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska „Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach 2013-2015”. Program monitoringu wód zrealizowano zgodnie z warunkami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2011 r. Nr 258, poz. 1550). Podstawą ocen jakości wód były: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 r. Nr 257, poz. 1545); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2011 r. Nr 258, poz. 1549 ) oraz zgodnie z zaleceniami GIOŚ, projekt Rozporządzenia Ministra Środowiska 1 zawierający zmiany do rozporządzenia z 9 listopada 2011 r.

1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia … 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych; projekt ver. z 24.02.2014 r. 13 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód Powierzchniowych (JCWP). Monitoring JCWP prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu ogólnego oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. W 2012 roku na terenie woj. podlaskiego wyznaczono obszary szczególnie narażone (OSN) i wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych (szczegółowe omówienie - rozdział 8). Większość z nich leży na terenie powiatu wysokomazowieckiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku od 2013 roku rozpoczął prowadzenie badań monitoringowych rzek na obszarze OSN według Rozporządzenie MŚ z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych . Rozporządzenie nakłada obowiązek:
badania OSN w ramach monitoringu obszarów chronionych i jednocześnie, w ramach monitoringu operacyjnego
lokalizacji ppk monitoringu obszarów chronionych w sposób umożliwiający: - ocenę stanu wód - ocenę zagrożenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych
pobór prób w ppk monitoringu obszarów chronionych nie rzadziej niż co 3 lata, z częstotliwością: rzeki: 8-12 razy (fizykochemia) i 1-8 razy (biologia, w zależności od wybranego elementu). Rozporządzenie to wyznacza również zakres badań: 1 element biologiczny (fitoplankton lub fitobentos); chlorofil „a” ; BZT 5 ; azot amonowy ; azot Kjeldahla ; azot azotanowy i azotany, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny . W 2013 roku oceny wód, na obszarach chronionych narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, dokonano zgodnie z rozporządzeniem MŚ dnia 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093) . Rozporządzenie określa: 3 - wody powierzchniowe zanieczyszczone , w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /dm oraz wody wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek azotu; - wody zagrożone zanieczyszczeniem , w których zawartość azotanów mieści się w przedziale od 40 do 50 mg 3 NO 3 /dm i wykazuje tendencję wzrostową oraz wody wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek azotu. Załącznik nr 1 do ww. rozporządzenia określa wartości graniczne wskaźników eutrofizacji, powyżej których występuje eutrofizacja.

Omówienie wyników badań rzek: Największymi ciekami wodnym powiatu są rzeki Nurzec i Brok. W okolicach Wysokiego Mazowieckiego biorą swój początek niewielkie dopływy Narwi (Jabłonka, Ślina, Rokitnica) i Bugu (Brok Mały i Duży) tworząc lokalną sieć rzeczną o dość dużym współczynniku gęstości. W obrębie powiatu nie występują naturalne zbiorniki wód powierzchniowych większych rozmiarów. Dość częste są natomiast oczka śródpolne, i sztuczne zbiorniki przeznaczone na użytek mieszkańców. W okolicach wsi Tybory Kamianka znajduje się sztuczny zbiornik o charakterze rekreacyjnym. Na rzece Nurzec zbudowano kilka zapór na których działają lokalne elektrownie wodne. W 2013 roku na terenie powiatu wysokomazowieckiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych objęto główne rzeki płynące przez teren powiatu oraz ich dopływy, mające wpływ na stan ekologiczny i chemiczny wody:

 Nurzec w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych: Wyszonki Błonie, Kuczyn i Tworkowice;

 Brok w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych: powyżej Czyżewa i w m. Ołdaki; 14 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

 Siennica dopływ Nurca w punkcie pomiarowo-kontrolnym Koce Piskuły;

 Pełchówka dopływ Nurca w punkcie pomiarowo-kontrolnym Wojtkowice Stare;

 Ślina dopływ Narwi w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych : Stypułki Święchy i Wity.

Do badania wyznaczono wszystkie JCWP wyznaczone jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych, w tym leżące terenie powiatu wysokomazowieckiego : - JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia; - JCWP Brok do Siennicy; - JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia.

Omówienie wyników badań rzek:

NURZEC o całkowitej długości 100,2 km i powierzchni zlewni 2082,6 km 2 jest w pierwszej grupie największych rzek Makroregionu Północno-Wschodniego i jednocześnie jedną z większych zlewni dopływów Bugu. Rzeka i jej dopływy odprowadzają wody z obszaru Wysoczyzny Bielskiej, Drohickiej i Wysokomazowieckiej będących mezoregionami Niziny Północno-Podlaskiej. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego leży dolny odcinek Nurca i jego ujście do Bugu. Jednym z większych dopływów w górnej części zlewni jest rzeka Nurczyk. Mniejsze dopływy to Kukawka, Pełchówka, Siennica i Płonka. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego największym punktowym źródłem zanieczyszczenia Nurca jest oczyszczalnia komunalna w Ciechanowcu.

Ocena jakości wód Nurca (JCW Nurzec od Nurczyka do Siennicy)– ppk Wyszonki Błonie – powyżej ujścia Siennicy (punkt leżący powyżej OSN): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – II klasa , makrofity – II klasa , - stężenia wskaźników fizykochemicznych: nie zanotowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego – II klasa , - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – w 2013 roku wskaźników z tej grupy nie badano, Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - dobry. • Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego. Nie oceniano stanu chemicznego. • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – Badana JCWP spełnia wymagania dla obszarów chronionych. • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych . Nie notowano przekroczenia wartości wskaźników wskazujących na podatność na eutrofizację ze źródeł rolniczych. JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy spełnia wymagania wyznaczone dla obszarów chronionych. Nie oceniono stanu ogólnego ze względu na brak oceny chemicznej.

Ocena jakości wód Nurca (JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia) – ppk Kuczyn – powyżej Ciechanowca (punkt leżący na OSN): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – I klasa, makrofity – III klasa , - stężenia wskaźników fizykochemicznych: nie zanotowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego – II klasa , - z wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – badano dwa wskaźniki: arsen i indeks fenolowy - żaden z nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego – II klasa , 15 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany . O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydował jeden z badanych w 2013r. wskaźników biologicznych (indeks makrofitowy); • Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. z grupy wskaźników substancji priorytetowych dla środowiska wodnego badano dwa wskaźniki -benzo(g,h,i)perylen i indeno(1,2,3)piren. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego - PSD • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – stwierdzono przekroczenie w zakresie wskaźnika makrofitowego (wskaźnik MIR) • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych – obszar OSN . Nurzec w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczona wartość stężenia azotu azotanowego i azotanów wskazuje na podatność na eutrofizację. JCW Nurzec od Siennicy do ujścia - punkt powyżej Ciechanowca, nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych. Stan ogólny w tym punkcie oceniono jako – zły.

Ocena jakości wód Nurca (JCW Nurzec od Siennicy do ujścia) – ppk Tworkowice – poniżej Ciechanowca (punkt leżący poniżej OSN): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – II klasa , - fizykochemicznych: nie zanotowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego – II klasa ; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – w 2013 roku wskaźniki te nie były badane, ocenę odziedziczono z 2012 roku. Żaden z badanych wskaźników nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego – II klasa , Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - dobry. • Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego. Ocenę odziedziczono z 2012 roku. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako dobry • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – w 2013 roku nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych w zakresie analizowanych wskaźników. • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych – obszar OSN . Nurzec w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń azotu azotanowego i azotanów wskazują na podatność rzeki na eutrofizację. JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia, badana w punkcie poniżej Ciechanowca, nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. W związku z tym stan ogólny rzeki w tym punkcie oceniono jako – zły.

SIENNICA , rzeka we wschodniej Polsce, o długości około 20 km , lewy dopływ Nurca. Płynie przez Wysoczyznę Drohicką, w województwie podlaskim. Rzeka wypływa z okolicy miejscowości Szmurły, na wysokości około 146 m n.p.m., a do Nurca uchodzi na wysokości 113,5 m n.p.m., na północny wschód od Ciechanowca. Płynie wyłącznie przez tereny rolnicze. Brak punktowych źródeł zanieczyszczeń. Ocena jakości wód Siennicy (JCWP Siennica) dopływu Nurca – ppk Koce Piskuły – (rzeka nie leży na OSN, ale jest dopływem JCWP wyznaczonej jako wrażliwa na OSN ): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – III klasa , makrofity – II klasa;

16 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

- fizykochemicznych: w 2013 roku zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie: fosforanów – poniżej stanu dobrego - PSD ; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – w 2013 roku ani w latach poprzednich wskaźniki z tej grupy nie były badane. Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany. • Ocena stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, służących do oceny stanu chemicznego . • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – w zakresie analizowanych wskaźników stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych fitobentosu i fosforanów. • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych . Siennica w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego i azotanów wskazują na podatność na eutrofizację. JCW Siennica nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych, jej stan ogólny określono jako – zły.

PEŁCHÓWKA – rzeka o długości około 32 km, lewy dopływ Nurca, do którego uchodzi na 3,6 km od jego ujścia. Płynie przez Wysoczyznę Drohiczyńską, w województwie podlaskim. Rzeka wypływa z okolicy miejscowości Niewiarowo-Sochy, na wysokości około 180 m n.p.m., a do Nurca uchodzi na wysokości 106,3 m n.p.m. poniżej wsi Wojtkowice Stare, na południe od Ciechanowca. Na prawie całej długości płynie w naturalnym, meandrującym korycie. Brzegi Pełchówki porastają liczne drzewa, zacieniając do 90% lustra wody. Dno miejscami obficie porasta roślinność naczyniowa. Podłoże jest zróżnicowane, a kamienie i głazy stanowią na niektórych odcinkach do 40% powierzchni dna. Rzeka płynie wyłącznie przez tereny użytkowane rolniczo. Brak punktowych źródeł zanieczyszczeń. Ocena jakości wód Pełchówki (JCWP Pełchówka) dopływu Nurca – ppk Wojtkowice Stare – (rzeka nie leży na OSN, ale jest dopływem JCWP wyznaczonej na OSN ): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – III klasa , makrofity – III klasa ; - fizykochemicznych: w 2013 roku nie notowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego – II klasa ; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – w 2013 roku, ani w latach poprzednich, wskaźniki z tej grupy nie były badane; Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany wyłącznie ze względu na wskaźniki biologiczne; • Ocena stanu chemicznego - w 2013r. ani w latach poprzednich, nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, służących do oceny stanu chemicznego; • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – w zakresie analizowanych wskaźników stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych w zakresie wskaźników biologicznych; • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych . Pełchówka w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność rzeki na eutrofizację. JCW Pełchówka nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych, jej stan ogólny oceniono jako – zły.

17 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Nurzec i jego dopływy – zestawienie wskaźników decydujących o ocenie: Klasyfikacja wg wskaźników eutrofizacji ze źródeł rolniczych Punkty pomiarowo kontrolne Siennica – Wartość graniczna dla Nurzec - Wyszonki Nurzec- Nurzec - Koce Pełchówka- Wskaźniki Jednostka eutrofizacji Błonie Kuczyn Tworkowice Piskuły Wojtkowice Fosfor ogólny mg P/l >0,25 0,18 0,13 0,13 0,19 0,14

Azot ogólny mg N/l >5 3,7 4,2 3,8 4,8 5,2

Azot azotanowy Mg NNO 3/l >2,2 2,0 2,4 2,4 3,0 3,6

Azotany mg NO 3/l >10 8,7 10,7 10,4 13,4 15,8 Chlorofil "a" mg/l >25 brak badań 5,2 7,0 4,4 4,2 Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami od 40 3 azotu ze źródeł rolniczych do 50 mg NO 3 /dm Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł 3 rolniczych > 50 mg NO 3 /dm 8,7 10,7 10,4 13,4 15,8 Klasyfikacja stanu ekologicznego Siennica – Granica stanu Nurzec - Wyszonki Nurzec- Nurzec Koce Pełchówka- Wskaźniki Jednostka I klasa dobrego Błonie Kuczyn Tworkowice Piskuły Wojtkowice

Fosfor ogólny mg P/l <0,2 <0,4 0,18 0,13 0,13 0,19 0,14

Azot ogólny mg N/l <5 <10 3,7 4,2 3,8 4,8 5,2

Azot azotanowy mgNNO 3/l <2,2 <5 2,0 2,4 2,4 3,0 3,6

BROK jest prawobrzeżnym dopływem Bugu uchodzącym na 87,4 km jego biegu, na terenie woj. mazowieckiego. Długość rzeki wynosi 72,0 km, a powierzchnia zlewni 819,8 km 2. Na terenie powiatu wyskomazowieckiego położona jest górna część zlewni, z odcinkiem o długości 32 km. Ciek charakteryzuje się małym przepływem, jest uregulowany i posiada mało zasobną w wodę zlewnię. Większe dopływy, przeważnie uregulowane, to Brok Mały, Penchratka, Kanał Szumowo-Łątownica, Ciek spod Dąbrowy oraz Siennica (Dopływ spod Nowej Wsi). Na terenie powiatu wysokomazowieckiego głównymi źródłami zanieczyszczenia rzeki są: oczyszczalnia Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem (oczyszczająca również ścieki komunalne z miasta), oczyszczalnia komunalna oraz oczyszczalnia zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie.

Ocena jakości wód Broku (JCWP Brok do Siennicy) – ppk powyżej Czyżewa – (punkt leżący na OSN): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – III klasa , makrofity – II klasa, - fizykochemicznych: podobnie jak w latach ubiegłych zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie azotu Kjeldahla oraz fosforanów i fosforu ogólnego– poniżej stanu dobrego PSD , - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – badano dwa wskaźniki: arsen i indeks fenolowy - żaden z nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego – II klasa , Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany . O klasyfikacji stanu ekologicznego decydowały zarówno wskaźniki biologiczne jak i fizykochemiczne. • Ocena stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, nie wykonano oceny stanu chemicznego.

18 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

• Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – stwierdzono przekroczenia w zakresie zarówno wskaźników biologicznych (wskaźnik okrzemkowy) jak i fizykochemicznych: azotu Kjeldahla oraz fosforanów i fosforu ogólnego; • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych . Brok w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów, azotu ogólnego i fosforu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację. JCWP Brok do Siennicy nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych. Jej stan ogólny oceniono jako – zły.

Ocena jakości wód Broku (JCW Brok do Siennicy) - punkt p-k w m. Ołdaki - poniżej Czyżewa – punkt leży na zamknięciu OSN: • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – III klasa , makrofity – II klasa, makrozoobentos – III klasa ; - fizykochemicznych: podobnie jak w latach ubiegłych zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie: zasadowości, azotu Kjeldahla, azotu azotanowego oraz fosforanów i fosforu ogólnego– poniżej stanu dobrego - PSD , - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – żaden z badanych wskaźników nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego – II klasa . Stan ekologiczny badanej JCW zakwalifikowano jako - umiarkowany . O klasyfikacji stanu ekologicznego decydowały zarówno wskaźniki biologiczne jak i fizykochemiczne. • Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. w grupie substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, na podstawie której ocenia się stan chemiczny wody, jeden wskaźnik tj. maksymalne stężenie rtęci przekroczyło dopuszczalne normy. Stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego - PSD_max • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – stwierdzono przekroczenia zarówno w zakresie wskaźników biologicznych jak i fizykochemicznych. • Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych – obszar OSN . Brok w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów, azotu ogólnego i fosforu ogólnego, wskazują podatność na eutrofizację. JCWP Brok do Siennicy nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych. Jej stan oceniono jako – zły. Brok – zestawienie wskaźników decydujących o ocenie: Klasyfikacja wg wskaźników eutrofizacji ze źródeł rolniczych

Punkty pomiarowo kontrolne Wartość graniczna dla eutrofizacji ze źródeł rolniczych Wskaźniki Jednostka Brok-powyżej Czyżewa Brok-Ołdaki Fosfor ogólny mg P/l >0,25 0,54 0,52 Azot ogólny mg N/l >5 6,9 7,8

Azot azotanowy mgN NO3 /l >2,2 4,8 5,4 Azotany mg NO3/l >10 21,3 23,8 Chlorofil "a" mg/l >25 20,9 24,0 Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu 3 ze źródeł rolniczych od 40 do 50 mg NO 3 /dm Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł rolniczych 3 > 50 mg NO3 /dm 21,3 23,8 19 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Klasyfikacja stanu ekologicznego Granica stanu Wskaźniki Jednostka I klasa dobrego Brok-powyżej Czyżewa Brok-Ołdaki Fosfor ogólny mg P/l <0,2 <0,4 0,54 0,52 Azot ogólny mg N/l <5 <10 6,9 7,8

Azot azotanowy mgN NO3 /l <2,2 <5 4,8 5,4

Ślina , lewobrzeżny dopływ Narwi , położona w województwie podlaskim . Jej długość przekracza 20 km, źródła znajdują się w miejscowości Jabłoń Kościelna , zaś ujście w miejscowości Targonie Wielkie , gdzie wpada do rzeki Narew na 270 km jej biegu. Zlewnia o powierzchni 359,5 km 2 leży w całości na terenie Wysoczyzny Wysokomazowieckiej . Posiada kilka dopływów , z których największym jest Rokitnica. Rzeka jest lewobrzeżnym dopływem Narwi. Wpada do Narwi na 270 km jej biegu. Jest rzeką w całości uregulowaną. Szerokość Śliny waha się od 1,5 m do 5 metrów, a głębokość od 0,3 m do 1 m. Dno na większości biegu rzeki jest piaszczysto – muliste. Zdarzają się partie żwirowo – kamieniste. Brzeg z rzadka porośnięty drzewami. W otoczeniu rzeki przeważają łąki i pastwiska. Brak punktowych źródeł zanieczyszczeń.

Ocena jakości wód Śliny (JCW Ślina od źródeł do Rokietnicy) dopływu Narwi – ppk Stypułki Święchy – (rzeka nie leży na OSN, ale jest dopływem jcw wyznaczonej na OSN ):

• Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – III klasa , makrofity – II klasa; - fizykochemicznych: w 2013 roku zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie: fosforanów – poniżej stanu dobrego - PSD; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – w 2013 roku wskaźniki z tej grupy nie były badane; Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany ;

• Ocena stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, służących do oceny stanu chemicznego;

• Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – w zakresie analizowanych wskaźników stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych w zakresie: wskaźników biologicznych (fitobentos) i fizykochemicznych: fosforanów;

• Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych . Ślina w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację.

JCWP Ślina od źródeł do Rokietnicy - nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych, jej stan ogólny oceniono jako – zły.

Ocena jakości wód Śliny (JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia) dopływu Narwi – ppk Wity – (JCWP leży na OSN): • Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos – II klasa , makrofity – II klasa ; - fizykochemicznych: w 2013 roku nie notowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego – II klasa ;

20 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

- wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego – w 2013 roku stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych dla dwóch wskaźników : indeksu oleju mineralnego i antymonu – poniżej stanu dobrego - PSD Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany ;

• Ocena stanu chemicznego - w 2013r. w grupie substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, na podstawie której ocenia się stan chemiczny wody, dwa wskaźniki tj. średnioroczne i maksymalne stężenie rtęci przekroczyło dopuszczalne normy. Stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego - PSD_max

• Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych – w zakresie analizowanych wskaźników nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych;

• Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych . Ślina w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację.

JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia - nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych, jej stan ogólny oceniono jako – zły.

Rzeka Ślina – zestawienie wskaźników decydujących o ocenie:

Klasyfikacja wg wskaźników eutrofizacji ze źródeł rolniczych Punkty pomiarowo kontrolne Wskaźniki Jednostka Wartość graniczna dla eutrofizacji Ślina-Stypułki Święchy Ślina-Wity

Fosfor ogólny mg P/l >0,25 0,16 0,12

Azot ogólny mg N/l >5 5,9 5,1

Azot azotanowy mgNNO3/l >2,2 4,1 3,4 Azotany mg NO3/l >10 18,0 16,9

Chlorofil "a" mg/l >25 7,8 8,7 Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze 3 źródeł rolniczych od 40 do 50 mg NO 3 /dm Wody zanieczyszczone 3 związkami azotu ze źródeł rolniczych > 50 mg NO 3 /dm 18,0 16,9 Klasyfikacja stanu ekologicznego Granica stanu Wskaźniki Jednostka I klasa dobrego Ślina - Stypułki Święchy Ślina - Wity

Fosfor ogólny mg P/l <0,2 <0,4 0,16 0,12

Azot ogólny mg N/l <5 <10 5,9 5,1

Azot azotanowy mgNNO3/l <2,2 <5 4,1 3,4

21 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Sumaryczna ocena stanu wód powierzchniowych badanych w powiecie wysokomazowieckim; Spełnianie wymogów dla Wody Wody Stan ekologiczny obszarów chronionych zagrożone zanieczy- szczone Stan Eutrofizacja Eutrofizacja Stan ogólny Wskaźniki Wskaźniki chemiczny komunalna związkami JCWP związkami azotu ze źródeł biologiczne fizyko- azotu ze rolniczych chemiczne źródeł rolniczych JCWP Brok do Siennicy UMIARKOWANY PONIŻEJ PONIŻEJ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE STANU STANU DOBREGO DOBREGO JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy DOBRY DOBRY BRAK BADAŃ SPEŁNIA SPEŁNIA BRAK NIE NIE OCENY JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia UMIARKOWANY DOBRY PONIŻEJ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE STANU DOBREGO JCWP Siennica UMIARKOWANY PONIŻEJ BRAK BAD AŃ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE STANU DOBREGO JCWP Pełchówka UMIARKOWANY DOBRY BRAK BADAŃ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE JCWP Slina od źródeł do Rokietnicy UMIARKOWANY PONIŻEJ BRAK BADAŃ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE STANU DOBREGO JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia DOBRY PONIŻEJ PONIŻEJ SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE STANU STANU DOBREGO DOBREGO

Wnioski: 1. Tylko stan ekologiczny Nurca powyżej ujścia Siennicy oceniono jako dobry. Pozostałe badane jednolite części wód (JCWP) charakteryzowały się umiarkowanym stanem ekologicznym w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. W Broku, Siennicy i Ślinie o obniżeniu klasyfikacji decydowały przekroczenia dopuszczalnych stężeń wskaźników fizykochemicznych określonych dla stanu dobrego. W Nurcu (odcinek poniżej ujścia Siennicy) i Pełchówce o obniżeniu klasyfikacji zadecydowały wyłącznie wskaźniki biologiczne. Pod względem badanych wskaźników fizykochemicznych jakość wody była tam dobra.

2. Badania stanu chemicznego – stan chemiczny badano i oceniono tylko w trzech omawianych jednolitych częściach wód tj. odcinku Nurca od Siennicy do ujścia, Broku do Siennicy i Ślinie do ujścia. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny tych JCWP oceniono jako poniżej stanu dobrego.

3. Trzy badane jednolite części wód tj. Nurzec od Nurczyka do Siennicy i Nurzec od Siennicy do ujścia oraz Ślina od Rokietnicy do ujścia spełniają warunki wyznaczone dla obszarów chronionych ze względu na eutrofizację komunalną . W pozostałych rzekach stężenia średnioroczne wskaźników tej eutrofizacji przekraczają dopuszczalne normy.

22 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

4. Żadna z trzech wyznaczonych jako wody wrażliwe do badania Rozporządzeniem Dyrektora RZGW Warszawa, jednolitych część wód powierzchniowych (JCWP) w powiecie wysokomazowieckim tj. JCWP Brok do Siennicy, JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia oraz JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia oraz pozostałe badane cieki nie kwalifikują się jako zanieczyszczone, a nawet jako zagrożona zanieczyszczeniem azotem ze źródeł rolniczych. Natomiast prawie wszystkie, z wyjątkiem JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy , wykazują podatność na eutrofizację ze źródeł rolniczych. W zlewniach tych rzek wymagane są działania prowadzące do zmniejszania dawek dostarczanego do środowiska azotu. 5. Najwyższe stężenia azotanów w powiecie wysokomazowieckim notowano w rzece Brok. Ze względu na fakt, że Brok jest odbiornikiem dużej ilości ścieków komunalnych i przemysłowych z Wysokiego Mazowieckiego i Czyżewa trudno stwierdzić, w jakim stopniu wysokie stężenia związków azotu pochodzą z tych źródeł, a w jakim ze źródeł rolniczych z wyznaczonych w zlewni Broku obszarów szczególnie narażonych (OSN) na zanieczyszczenia azotem. W celu dokładniejszego rozpoznania tego zagadnienia WIOŚ Białystok w następnym cyklu pomiarowym w 2015 roku planuje rozszerzenie (w miarę możliwości finansowych) ilości punktów pomiarowych na OSN.

1.3. Przeciwdziałania - Działalność kontrolna

Częstotliwość poboru próbek ścieków do badań i zakres ich badań określa Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2009 Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane.

Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego wg danych za 2013 rok

Miejscowość, Lp. Typ oczyszczalni Uwagi nazwa zakładu m. Wysokie Mazowieckie ( odbiornik bezpośredni – rz. Brok dopływ Bugu) 1 Spółdzielnia Mleczarska mechaniczno -biologiczna z Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada "MLEKOVITA" podwyższonym usuwaniem pozwolenie zintegrowane ważne do 13.07.2016r. Wg nowego pozwolenia biogenów, część osadowa ze Na odprowadzanie ścieków do rz. Brok w sierpniu 2012r. wodnoprawnego ilość ścieków stacją mechanicznego wydano oddzielne pozwolenie ważne do 20 sierpnia 2022r. Qdśr. wynosi 9600 m 3/d tj. zagęszczania, odwadniania i W maju 2013 roku WIOŚ przeprowadził kontrolę maksymalnie 3 310 000 m 3/rok. higienizacji osadów oraz część interwencyjną na wniosek oficera dyżurnego Komendy gazowa z instalacją odsiarczania Powiatowej w Wysokiem Mazowieckim zbadania przyczyn biogazu. zjawiska śnięcia ryb w rzece Brok. W dniach 17.05. i 20. 05. 2013r. pobrano do badań próby wody z rzeki poniżej i powyżej ujścia ścieków z oczyszczalni SM „Mlekovita” oraz próbę ścieków na odpływie z tej oczyszczalni. W próbie ścieków pobranej do badań w dniu 17.05.2013r. stwierdzono przekroczenie wartości wskaźników określonych w pozwoleniu wodnoprawnym; kolejna próba ścieków z dn. 20.05. 2013r. nie wykazała przekroczeń wartości w/w wskaźników. Dokonano pouczenia o konieczności zwiększenia nadzoru nad pracą urządzeń oczyszczalni. Pod koniec lipca 2013r. w wyniku prac modernizacyjnych na oczyszczalni doszło do awarii i zachwiania równowagi biologicznej. W pobranych do badań dn. 29.07. próbach 23 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

ścieków (w punktach poboru jak powyżej) stwie rdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym na wprowadzanie ścieków do rzeki Brok. Kolejna pobrana do badań próba ścieków (dn. 30.07.2013r.) nie wykazała przekroczeń. W czasie prowadzonych oględzin wód rzeki Brok zaobserwowano śnięte ryby. Dokonano pouczenia. Analiza przesyłanych przez zakład w ciągu roku dokumentów dotyczących dotrzymywania wielkości dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń oraz spełniania wymagań dot. Badań automonitoringowych nie wykazała przekroczeń. Przeprowadzone kontrole w 2014 roku nie wykazały nieprawidłowości w zakresie przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych podmiotów wprowadzających ścieki do wód i do ziemi oraz wywiązywania się aglomeracji priorytetowych ≥ 2000 RLM z realizacji zadań ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków KPOŚK 2010, które osiągnęły lub mają osiągnąć oczekiwany efekt do dnia 31. 12. 2015r. m. Ciechanowiec (odbiornik bezpośredni – rz. Nurzec dopływ Bugu) 2 Przedsiębiorstwo Robót mech. -biologiczna z tlenową Stan formalno -prawny uregulowany. Zakładowi wydano Komunalnych FARE Sp. z o.o. w stabilizacja osadów nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 23.01.2018. Ciechanowcu Oczyszczalnia pościekowych, Miejska BIOBLOK Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 12.02. - 2 x WS – 400 15.02.2013r. stwierdzono, że w okresach obowiązywania wg pozwolenia wodnoprawnego pozwolenia wodno prawnego tj. 23.01.2011-22.01.2012 i

ilość ścieków Q dśr . wynosi 23.01.2012 – 22.01.2013r. została wykonana wymagana 915m 3/d ilość badań prób ścieków. Ilość odprowadzanych ścieków do środowiska za okres objęty kontrolą nie przekraczała ilości ustalonych w pozwoleniu. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że ścieki nie spełniały wymagań w zakresie wskaźników: zawiesina ogólna i azot azotynowy.

W marcu 2013 roku za przekroczenie warunków, określonych w pozwoleniu wodnoprawnym dotyczącym składu ścieków odprowadzonych do wód z oczyszczalni miejskiej w Ciechanowcu, w roku 2012 nałożono na zakład administracyjną karę pieniężną. PRK FARE zwróciło się pisemną prośbą o odroczenie do dnia 30.06.3014r. płatności ww. kary argumentując to trwającą rozbudową i modernizacją miejskiej oczyszczalni ścieków. Do wniosku dołączono harmonogram planowanych prac modernizacyjnych. Prośba została rozpatrzona pozytywnie, odraczając, do dnia 30. 06.2014r. termin płatności administracyjnej kary pieniężnej za ww. przekroczenia warunków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym.

Kontrola z czerwca 2014 roku wykazała, że w okresie kolejnego roku obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego (od 23.01.2013 – 22.01.2014r.), ścieki nie spełniały wymagań określonych w pozwoleniu wodnoprawnym (w zakresie wskaźnika zanieczyszczeń - zawiesiny ogólnej). m. Czyżew ( odbiornik bezpośredni – rz. Brok dopływ Bugu) 3 Gmina Czyżew mechaniczno -biologiczna, złoże Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada Oczyszczalnia gminna biologiczne i osad czynny pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.08.2015. 18 maja 2012 r. zmieniono w pozwoleniu ilość i dopuszczalne Ilość odprowadzanych ścieków wartości wskaźników zanieczyszczeń w ściekach. wg zmienionego pozwolenia

24 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Qdśr. – 516 m 3/d, Qrmax. – W dniach 27 .08. – 30.08. 2013r. przeprowadzono kontrolę 188340 m 3/r. interwencyjną po otrzymaniu 04.08.2013r anonimowego zgłoszenia o zrzucie nieoczyszczonych ścieków z przepompowni ścieków na terenie Czyżewa. W wyniku przeprowadzonych oględzin ustalono, że wszystkie urządzenia są sprawne, w dniu zgłoszenia nie odnotowano awarii urządzeń na terenie oczyszczalni, wyniki badań ścieków są zgodne z warunkami pozwolenia wodnoprawnego. W 2013r. podmiot nie przekazywał do WIOŚ wyników badań automonitoringowych ścieków. m. Kozarze (odbiornik bezpośredni – rz. Nurzec dopływ Bugu) 4 Oczyszczalnia Domu Pomocy mech. -biologiczna, Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada Społecznej typ BIOCLERE, złoże biologiczne pozwolenie wodnoprawne ważne do 30.12.2022. typu B95 i typu B55. W listopadzie 2013 r. skontrolowano zakres przestrzegania wymagań dotyczących jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni w Kozarzach do Nurca, w kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Przeprowadzone w trakcie kontroli oględziny urządzeń eksploatacyjnych nie wykazały nieprawidłowości w ich działaniu. W kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków, w tym okresie została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. miejscowość Trojanów ek (odbiornik bezpośredni – rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 5 Oczyszczalnia ścieków mech. -biologiczna Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada sanitarnych dla miejscowości z osadem czyn nym typu „ Lęg” pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.10.2014. Trojanówek użytkowana przez W 2013 roku obiekt nie był kontrolowany, nie przekazał Gminę Klukowo również do WIOŚ wyników badań automonitoringowych Ilość ścieków wg pozwolenia – ścieków. 3 Qdśr . – 18,24 m /d Podczas ostatniej kontroli przeprowadzonej w dn. 20.04.2011-27.04.2011 r. obejmującej okres 29.10.2007- 28.10.2010 na podstawie oceny wskaźników zbadanych w odprowadzanych ściekach stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń w zakresie: ChZT - Cr i wskaźnika zawiesiny ogólnej. Wyliczona wysokość kar za poszczególne lata 2008 i 2009 nie przekracza kwoty 800 zł, nie wszczęto więc postępowania w sprawie wymierzenia kary. miejscowość Trojanowo (odbiornik bezpośredni – rów melioracyjny dopływ rz. Nur zec dopływ Bugu) 6 Oczyszczalnia ścieków mech. -biologiczna Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada sanitarnych dla miejscowości z osadem czynnym typu „ Lęg” pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.10.2014. Trojanowo użytkowana przez W trakcie kontroli przeprowadzonej w dniach 15.07.2013- Gminę Klukowo 22.07.2013 stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych

wartości wskaźników zanieczyszczeń w zakresie: BZT 5, ChZT- Cr i zawiesiny ogólnej. Podmiotowi wymierzono karę administracyjną. Na prośbę Gminy Klukowo umotywowaną modernizacją mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków odroczono termin jej płatności do końca grudnia 2015 roku. Zarządzający oczyszczalnią nie poinformował WIOŚ o działaniach podjętych w celu poprawy jakości ścieków. miejscowość Nowe Piekuty (odbiornik bezpośredni – rów melioracyjny d.rz. Tłoczewki d. Mianki d. Nurca d. Bugu) 7 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech. -biologiczna typu POLI 1 Stan f ormalno -prawny uregulowany. Zakład posiada Nowe Piekuty przy obiektach A.E.100. pozwolenie wodnoprawne ważne do 15.01.2016. szkoły podstawowej, gimnazjum Kontrola przeprowadzona w dniach 19.02.2013-05.03.2013 i domu nauczyciela wykazała odprowadzanie ścieków w 2012 roku z 25 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

narusz eniem warunków pozwolenia wodnoprawnego. Oceny jakości ścieków dokonano za 2 okresy od 16.01.2011 do 15.01.2012 i od 16.01.2012 do 15.01.2013 . W obu okresach stwierdzono bardzo duże przekroczenia w zakresie

BZT 5, ChZT i zawiesiny ogólnej. Gminie wymierzono administracyjną karę pieniężną. 19.04.2013 roku Gmina zwróciła się z wnioskiem o odroczenie płatności kary ze względu na realizację przedsięwzięcia polegającego na przebudowie istniejącej oczyszczalni. Kara została odroczona do 30.12.2014r. Na podstawie analizy przesłanych w 2013 roku badań automonitoringowych ścieków oraz wód popłucznych z SUW Wierzbowizna i SUW Nowe Piekuty stwierdza się: - w próbach ścieków z dnia 27.03.2013r. przekroczone

wartości BZT 5 i ChZT, wody popłuczne z obu stacji SUW bez przekroczeń; w próbach ścieków z dnia 13.06.2013r. przekroczone

wartości BZT 5, ChZT i zawiesina; wody popłuczne z obu stacji SUW bez przekroczeń; w próbach ścieków z dnia 09.09.2013r. przekroczone wartości ChZT, wody popłuczne z obu stacji SUW bez przekroczeń. m. Łuniewo (odbiornik bezpośredni – Ciek od Klukowa dopł yw rz. Ralki dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 8 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech. -biologiczna Stan formalno -prawny uregulowany. Zakł ad posiada Klukowo przy Szkole ze złożem biologicznym pozwolenie wodnoprawne ważne do 08.07.2019r. Podstawowej w Łuniewie Małym Po uzyskaniu pozwolenia od 2009 roku podmiot nie był Ilość ścieków wg pozwolenia – kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników 3 Qdśr . = 3,93 m /d badania ścieków oczyszczonych. miejscowość Wyszonki Kościelne (odbiornik bezpośredni – rów me lioracyjny P -6 dopływ rz. Płonki dopływ rz. Nurzec 9 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech. -biologiczna Stan formalno -prawny uregulo wany. Zakład posiada Klukowo przy Szkole ze złożem biologicznym pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.07.2019r. Podstawowej w Wyszonkach Kościelnych Po uzyskaniu pozwolenia w 2009 roku podmiot nie był Ilość ścieków wg pozwolenia – kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników 3 Qdśr = 4,61 m /d badania ścieków oczyszczonych. miejscowość Kuczyn (odbiornik bezpośredni – rów melioracyjny NB dopływ rz. Nurzec, dopływ rz. Bug) 10 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech. -biologiczna Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład pos iada Klukowo przy Szkole ze złożem biologicznym pozwolenie wodnoprawne ważne do 07.07.2019r. Podstawowej w Kuczynie Ilość ścieków wg pozwolenia – Po uzyskaniu pozwolenia w 2009 roku podmiot nie był 3 Qdśr. = 4,61 m /d kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych miejscowość Klukowo (odbiornik bezpośredni – rów melioracyjny - rz. R alka dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 11 Oczyszczalnia ścieków Gminy mech. -biologiczna Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada Klukowo przy Szkole z osadem czynnym typu pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.07.2019 Podstawowej w Klukowie MICLOCLAR DC-100 Ilość ścieków wg pozwolenia – Podmiot w latach 2010-2013 nie był kontrolowany, nie 3 Qdśr. = 12,69 m /d przesyłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. m. Czyżew (odbiornik bezpośredni – rz. Siennica dopływ rz. Brok dopływ Bugu ) 12 ”SOKOŁÓW” S.A. Oddział w mechaniczno - biologiczna, Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada Czyżewie osad czynny, PIX pozwolenie zintegrowane ważne do 16.03.2019. Dopuszczalna Ilość odprowadzanych ścieków wg Kontrola przesłanych przez zakład wyników badań pozwolenia zintegrowanego automonitoringowych za rok 2013 jakości i ilości 3 Qdśr. = 1050 m /d odprowadzanych ścieków oczyszczonych nie wykazała przekroczeń wartości określonych pozwoleniem wodnoprawnym. W 2013 roku przeprowadzono kompleksową kontrolę 26 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

zakładu w zakresie gospodarki wodnej, gospodarki ściekowej i gospodarki odpadami. W trakcie oględzin oczyszczalni stwierdzono, że urządzenia wymienione w pozwoleniu zintegrowanym są sprawne pod względem eksploatacyjnym. W analizowanym okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego zakład wykonywał wymaganą ilość badań prób ścieków. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu zintegrowanym. m. Szepietowo (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ rz. Brok ) 13 Zakład Wodociągów, Kanalizacji mechaniczno -biologiczna na Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada i Oczyszczania w Szepietowie bazie osadu czynnego pozwolenie wodnoprawne ważne do 05.02.2024r. W ciągu technolologicznym: sita W okresie od 21.08.2012 do Combi, dwa reaktory W 2013 roku zakład nie był kontrolowany, nie przekazał 31.12.2013 roku zakład biologiczne SBR typu BIOVAC, również do WIOŚ wyników badań automonitoringowych. odprowadził 105.179 m3 zbiornik stabilizacji osadu, W lipcu 2014 roku przeprowadzono kontrolę z zakresu ścieków (średnio 145 m 3 / d). instalacja PIX, stacja -przestrzegania wymagań dotyczących ilości i jakości odwadniania osadu ścieków odprowadzanych z gminnej oczyszczalni ścieków w Szepietowie do rowu melioracyjnego będącego dopływem Broku; -ocena efektywności pracy gminnej oczyszczalni w Szepietowie (za rok 2013) pod kątem wytycznych GIOŚ zawartych w programie „Ocena wykonania zadań KPOŚK przez aglomerację ≥ 2000 RLM, które osiągnęły lub mają osiągnąć oczekiwany efekt do dnia 31.12.2015r. Kontrolą został objęty okres od 22.08.2011r. do 21.08.2013r. W rozpatrywanym okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego została wykonana wymagana ilość badań próbek ścieków oczyszczonych. Z przedstawionych raportów badań wynika, że nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków do rzeki Brok, określonej w pozwoleniu (175 m 3 / dobę). Wszystkie urządzenia oczyszczalni ścieków były sprawne pod względem eksploatacyjnym. 14 Agencja Rezerw Materiałowych mechaniczno -biologiczna typu Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada w Warszawie, Biuro Inwestycji i BIOCLAR EG-35 pozwolenie wodnoprawne ważne do 25.06.2022r. Eksploatacji Składnica Na przełomie lipca i września 2013 roku przeprowadzono w Szepietowie kontrolę eksploatacji zakładowej oczyszczalni ścieków za okres od 22.03.2019r. do 24.06.2013r. wg aktualnie obowiązującego Głównym tematem kontroli było pozwolenia ilość - sprawdzenie przestrzegania wymagań dotyczących ilości i odprowadzanych ścieków z jakości ścieków odprowadzanych z zakładowej oczyszczalni oczyszczalni do Broku nie może ścieków do rowu, następnie do rzeki Brok ww. okresie; 3 przekraczać Q dśr = 3,90 m / d . - sprawdzenie realizacji obowiązków dotyczących wnoszenia opłat z tytułu korzystania ze środowiska. Stwierdzone naruszenia i nieprawidłowości: 1. w okresie od 22.03.2009r.-21.03.2010r. nie wykonano trzech z czterech wymaganych pozwoleniem wodnoprawnym prób badań ścieków. 2. w okresie od 25.06.2012r.-24.06.2013r. nie wykonano dwóch z czterech wymaganych pozwoleniem wodnoprawnym prób badań ścieków. Analiza przesłanych do WIOŚ wyników pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód za badany okres nie wykazała przekroczeń dopuszczalnych wartości stężeń

27 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń. Z uwagi na fakt, iż w rozpatrywanym okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego nie wykonano badania wymaganej ilości próbek, stężenia wskaźników zanieczyszczeń dla nie wykonanych prób zostały ustalone zgodnie z obowiązującymi przepisami jako przekroczone o 80% w stosunku do wartości dopuszczalnych. Wyliczona wysokość kar nie przekroczyła 800 zł, w związku z powyższym nie wszczęto postępowania w sprawie wymierzenia kary. m. Sokoły (odbiornik bezpośredni - rz. Awissa dopływ Narwi) 15 Spółdzielnia Kółek Rolniczych w dwustopniowa mechaniczno - Stan formalno -prawny nie uregulowany . Zakład posiada ł Sokołach biologiczna pozwolenie wodnoprawne ważne do 31.12.2013. Oczyszczalnia Gminna typu EKOBLOK z bioreaktorem typu EKOLAND , oczyszczanie W 2013 roku obiekt nie był kontrolowany, nie przekazał też wspomagane PIX-em, do WIOŚ wyników badań automonitoringowych jakości mechaniczne odwadnianie ścieków oczyszczonych osadu na stacji DRAIMAD W październiku 2011 roku przeprowadzono kontrolę w zakresie sprawdzenia przestrzegania wymagań dotyczących jakości ścieków odprowadzanych z gminnej oczyszczalni ścieków w Sokołach do rzeki Awissy w kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. m. Kulesze Kościelne (odbiornik bezpośredni - rz. Rokietnica) 16 Zespół Szkół w Kuleszach mechaniczno -biologiczna z Stan formalno prawny uregulowany . Zakład posiada Kościelnych osadem czynnym „Bioclar EG- pozwolenie wodnoprawne ważne do 23.06.2019. Ilość odprowadzanych ścieków 50” o wydajności Q=6,1-9,0m3/d wg pozwolenia wodnoprawnego W 2013 roku obiekt nie był kontrolowany.

nie może przekraczać Qdśr = 6,68 m 3/d W okresie od 15.05. do 29.06.2012r. przeprowadzono kontrolę oczyszczalni ścieków w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. od 08.06.2011 do 07.06.2012r. W badanych ściekach nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu. m. Kurowo – rów melioracyjny do rz. Kurówki 17 Gmina Kobylin Borzymy – mechaniczno -biologiczna z Stan formalno prawny uregulowany . Zakład posiada Osiedle mieszkaniowe osadem czynnym typu pozwolenie wodnoprawne ważne do 09.02.2024r. Oczyszczalnia w Kurowie „Microclar” typu DCE-50 o wydajności Q=6-9 m 3/d W latach 2012-2013 obiekt nie był kontrolowany. Nie Ilość odprowadzanych ścieków przekazywał również do WIOŚ wyników wg pozwolenia wodnoprawnego automonitoringowych badania ścieków.

nie może przekroczyć Q dśr . 6,68m 3/d m. Stypułki - Święchy – kanał sanitarny do rz. Śliny 18 Gmina Kobylin Borzymy – Szkoła mechaniczno -biologiczna z Stan formal no prawny uregulowany . Zakład posiada Podstawowa w Stypułkach osadem czynnym typu pozwolenie wodnoprawne ważne do 10.10.2023r. Święchach – Oczyszczalnia „Microclar” typu DCE-50 o ścieków wydajności Q=6-9 m 3/d W 2013 roku przeprowadzono kontrolę oczyszczalni Ilość odprowadzanych ścieków ścieków w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości wg pozwolenia wodnoprawnego odprowadzanych ścieków oczyszczonych zawartych w nie może przekroczyć Qdśr. obowiązującym pozwoleniu. Stwierdzono, że w okresie od 2,60 m 3/d 18.03.2009 do 17.03.2010 oraz od 18.03.2011 do 17.03.2012 nie były wykonane wymagane pozwoleniem badania ścieków. Natomiast w okresie 18.03.2010- 17.03.2011 w ściekach stwierdzono przekroczenia

wskaźników zanieczyszczeń w zakresie: BZT 5, ChZT-Cr i zawiesiny ogólnej. Wyliczona wysokość kar za poszczególne lata 2009-2012 nie przekracza kwoty 800 zł, nie wszczęto

28 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

więc postępowania w spr awie wymierzenia kary. W czasie przeprowadzonych oględzin stwierdzono ponadto, że osadnik wtórny oczyszczalni wymaga gruntownego oczyszczenia. Wydano zarządzenia pokontrolne, które zostały zrealizowane. m. Kobylin Borzymy - rów melioracyjny 19 Gmina Kobylin Borzymy – Zespół mechaniczno -biologiczna z Stan formalno - prawny uregulowany . Zakład posiada Szkół w Kobylinie Borzymach – osadem czynnym pozwolenie wodnoprawne ważne do 31.12.2017r. Oczyszczalnia ścieków W 2012 i 2013 roku obiekt nie był kontrolowany. Nie Ilość odprowadzanych ścieków przekazywał również do WIOŚ wyników badania ścieków. wg pozwolenia wodnoprawnego 3 nie przekroczy Q dśr. = 13,08 m /d 20 Gmina Kobylin Borzymy – mechaniczno – biologiczna z Stan formalno – prawny uregulowany, gmina posiada Oczyszczalnia Ścieków przy UG osadem czynnym typu „Bioclar pozwolenie wodno – prawne ważne do 19.11.2020r. w Kobylinie Borzymach EG – 12” o wydajności Q=1,6 – 2,2 m 3/d W 2013 roku obiekt nie był kontrolowany. Ilość odprowadzanych ścieków Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 19.04 i wg pozwolenia wodnoprawnego 24.04.2012r. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych 3 nie przekroczy Q dśr. = 1,28 m /d stężeń zanieczyszczeń (BZT 5, ChZT- Cr, zawiesiny ogólnej) w odprowadzanych ściekach oraz przekroczenie dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków; wysokość naliczonej kary nie przekraczała 800 zł – nie wszczęto postępowania w sprawie wymierzenia kary. Rów melioracyjny dopływ Jabłonki 21 Gmina Wysokie Mazowieckie mechaniczno -biologiczna z Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada Zespół Szkół w Jabłonce osadem czynnym, typ AT-30 Q = pozwolenie wodnoprawne ważne do 20. 09. 2020r. Kościelnej 3,8 m3/d Oczyszczalnia Ścieków Zespołu W 2013 roku obiekt nie był kontrolowany. Szkół w Jabłonce Kościelnej Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 30.10. i 09.11.2012r. nie stwierdzono nieprawidłowości. W Ilość odprowadzanych ścieków wykonanych badaniach ścieków nie wykryto przekroczeń wg pozwolenia wodnoprawnego dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń określonych w 3 nie przekroczy Q dśr . = 2,52 m /d pozwoleniu wodnoprawnym. W okresach objętych kontrolą ilość odprowadzanych ścieków nie przekraczała dopuszczalnej średniej dobowej ilość ustalonej w pozwoleniu. Kontrolowana jednostką wykonała wymaganą pozwoleniem ilość badań prób ścieków oczyszczonych.

Ścieki odprowadzane do ziemi: m. Kulesze Kości elne - drenaż rozsączający do ziemi 1 Urząd Gminy Kulesze Kościelne mechaniczno -biologiczna Stan formalno -prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 06.08.2018r. Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego W latach 2010-2013 roku obiekt nie był kontrolowany, nie 3 nie przekroczy Q dśr. = 2,0 m /d przekazał też do WIOŚ wyników badań automonitoringowych ścieków za ten okres. m. Kurowo – drenaż rozsączający do ziemi 2 Narwi ański Park Narodowy mechaniczno -biologiczna z Stan formalno - prawny na dzień 31 grudnia 2013 roku nie osadem czynnym typu uregulowany . Zakład posiadał pozwolenie wodnoprawne Ilość odprowadzanych ścieków „Microclar” typu DCE-12 o ważne do 21.08.2013r. wg pozwolenia wodnoprawnego wydajności Q=6-9 m 3/d W 2012 i 2013 roku obiekt nie był kontrolowany. Nie 3 nie przekroczy Q dśr. = 1,672m /d przekazywał również do WIOŚ wyników badań automonitoringowych ścieków.

Rozbudowuje się i modernizuje oczyszczalnia spółdzielni mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem oraz PRK „FARE” w Ciechanowcu. W związku modernizacją oczyszczalni SM MLEKOVITA w 2013 roku doszło do awarii i znacznego pogorszenia jakości odprowadzanych ścieków, przyczyniając się do 29 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

masowego śnięcia ryb w rzece Brok. Po przeprowadzonej modernizacji stopień redukcji zanieczyszczeń na tej oczyszczalni jest bardzo wysoki. Mimo funkcjonujących zgodnie z nałożonymi warunkami oczyszczalni ścieków w Wysokiem Mazowieckiem i Czyżewie, ciągle notowane są wysokie stężenia zanieczyszczeń w Broku. Wynika to z bardzo dużej, w stosunku do niewielkiego przepływu w rzece, ilość odprowadzanych ścieków. W Czyżewie istnieje też problem z funkcjonowaniem oczyszczalni w okresie bardzo intensywnych opadów deszczu. Dodatkowym istotnym problemem jest Oczyszczalnia zakładów ”SOKOŁÓW” S.A. Oddział w Czyżewie, która dostarcza poprzez Siennicę do Broku znaczne ładunki chlorków, sodu i potasu. Zły stan czystości oraz zanik życia biologicznego na ujściowym odcinku Siennicy (Dopływ spod Nowej Wsi) wynika z dopływu bardzo dużej (w stosunku do niewielkiego przepływu w rzece) ilości ścieków z oczyszczalni ww. zakładów mięsnych mimo, że jakość i ilość odprowadzanych ścieków nie przekracza wartości określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Problemy z dotrzymaniem warunków jakości ścieków nałożonych pozwoleniami wodnoprawnymi mają głównie małe oczyszczalnie. Stwierdzane tu przekroczenia i naliczane kary nie są egzekwowane, ze względu na zapisy prawne pozwalające na nie egzekwowanie kar nie przekraczających 800 zł. Na stan czystości rzek ma też wpływ ciągle niski stopień skanalizowania miejscowości położonych w ich zlewniach.

• W pierwszej kolejności należy rozwiązać problem gospodarki ściekowej poprzez wybudowanie gminnych oczyszczalni ścieków w gminach, w których jest ich brak. Są to gminy: Kulesze Kościelne, Klukowo i Kobylin Borzymy. Istnieją tu niewielkie lokalne oczyszczalnie, a w Gminie Klukowo i Nowe Piekuty liczne oczyszczalnie przyzagrodowe, jednak nie przyjmują one ścieków z zewnątrz, wobec czego problem rozwiązania gospodarki ściekowej jest tam nadal bardzo aktualny.

Podstawowym działaniem w zakresie ochrony wód w powiecie wysokomazowieckim jest kontrola nad prawidłowym działaniem oczyszczalni ścieków i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. W związku z niewielkim stopniem skanalizowania powiatu istotną sprawą jest budowa szczelnych, wybieralnych zbiorników z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Pożądanym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za niedotrzymanie harmonogramu wywozu.

Znaczna część powiatu została wyznaczona przez RZGW Warszawa w 2012 roku jako Obszar Szczególnie Narażony na eutrofizację ze źródeł rolniczych tzw. OSN. Jest on objęty szczególnym programem ochronnym (szczegóły w rozdz. 8).

Celem nadrzędnym wszystkich działań , wynikającym z transpozycji prawa wspólnoty europejskiej do prawodawstwa polskiego, jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód w Polsce.

1.4 Wody podziemne

Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia powiatu wysokomazowieckiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. W 2013 roku, w powiecie wysokomazowieckim, pobrano na potrzeby gospodarki narodowej oraz ludności - 5193,0 dam 3 wody i pobór ma tendencję wzrostową. Z powyższej ogólnej ilości - 3286,0 dam 3 (ok. 63%) przypada na eksploatację sieci wodociągowej, a 1216 dam 3 (37%) zużywa przemysł (GUS,2013).

30 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku – dane GUS Jednostka terytorialna 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Powiat wysokomazowiecki 4203,2 4309,0 4567,9 4605,9 4839,6 4876,3 4963,9 5193,0

PODLASKIE - ogółem 78 855,2 78 985,9 79911,9 81 434,5 79 366,6 80 452,6 83 873,1 82831,0

Monitoring wód podziemnych Wydzielenie Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG). Państwowy Instytut Geologiczny, na zlecenie GIOŚ, prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci piezometrów wyznaczonych we wszystkich JCWPd. W 2009 i w 2011 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód do 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych do 2015 roku . W 2010 roku PIG przeprowadził badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Badania powtórnie wykonano w roku 2012. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie powiatu wysokomazowieckiego zrealizowany został w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych: punkt nr 1681 leżący w Wysokiem Mazowieckiem w granicach JCWPd nr 54 oraz punkt nr 1882 w Kobylinie Kuleszkach (JCWPd – 55). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Wyniki przeprowadzonych badań wody pobranej z ujęcia w Wysokiem Mazowieckiem nr 1681, na terenie zabudowy miejskiej, zwartej, ze studni o głębokości stropu 56 m, o napiętym charakterze zwierciadła, wskazują na II klasę jakości (klasa jakości wg badania związków organicznych – I), kwalifikując ujęcie do dobrego stanu chemicznego . Drugie badanie dotyczyło wody z ujęcia nr 1882 zlokalizowanego w okolicy miejscowości Kobylin-Kuleszki, na terenie leśnym, o głębokości stropu 38m i napiętym charakterze zwierciadła. Stwierdzono tu III klasę jakości wody, co wskazuje również na dobry stan chemiczny . O klasyfikacji zadecydowały stężenia wodorowęglanów i żelaza, zaliczanych do naturalnych wskaźników twardości wody. Ze względu na wyznaczone w powiecie wysokomazowieckim OSN-y (patrz rozdział 8) PIG wykonał ponadto ocenę stężenia azotanów w ww. studniach w 2012 roku. W obu ujęciach stężenie azotanów było bardzo niskie i wynosiło 0,16 mg NO 3/l w ujęciu w Wysokiem Mazowieckiem (OSN nr 19 – Bug od Tocznej do

Broku) oraz 0,02 mg NO 3/l w ujęciu w Kobylinie Kuleszkach (OSN nr 23 – Dopływy Narwi od Lizy do Śliny).

2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Powiat wysokomazowiecki charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ewidencja GUS obejmuje 25 kotłowni i 11,4 km sieci cieplnej przesyłowej (GUS,2012 – brak danych za 2013r.). Według danych GUS największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na dział wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę.

31 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w powiecie wysokomazowieckim wg GUS wyniosła w 2013 roku 70 578 ton, co stanowi około 4% emisji gazowej w województwie podlaskim. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych miał dwutlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2013roku [Mg/rok] – dane GUS Jednostka ogółem (bez dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek terytorialna dwutlenku węgla) węgla Powiat 350 131 107 111 70 228 wysokomazowiecki PODLASKIE 9 781 2 548 3 118 3 102 1 965 203

Emisja zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2013r. [Mg/rok] – dane GUS ogółem w tym ze spala nia paliw węglowo -grafitowe, sadza Powiat 55,0 55,0 0 wysokomazowiecki PODLASKIE 874 651 6

Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych od 2008 do 2012 roku wykazywała trend malejący i wyniosła w 2012r. 26 ton. Według danych GUS w 2013 roku emisja pyłowa wzrosła dwukrotnie do wartości 55 ton, z czego 100% emitowanych zanieczyszczeń pochodziło ze spalania paliw (GUS,2013). Emisja pyłowa z większości kotłowni komunalnych i zakładowych jest skutecznie redukowana w urządzeniach odpylających. W 2013 roku 86,2% emitowanych zanieczyszczeń pyłowych było zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji (GUS,2013).

\

Wielkość emisji zanieczyszczeń z zakładów w powiecie wysokomazowieckim (dane: baza opłat Urzędu Marszałkowskiego). Nazwa zakładu Emisja zanieczyszczeń w 2013r. [Mg/rok]

SO 2 NO 2 CO CO 2 pył benzo(a)pire n S.M. MLEKOVITA w 130,814 100,290954 88,0677919 64604 55 0,00736658 Wys. Maz. Zespół Szkół 1,129 0,186 8,355 371,32 1,9 0,00246722 Rolniczych w Sokołach Przed . Robót Drogowo-Mostowych 0,627 1,615278 8,659404 0 2,2 0 „TRAKT” w Wys. Maz. SOKOŁÓW S.A. Zakłady Mięsne FARM 0,439 5,81345877 22,9212339 5179,04 0,5006525 0,000000465 FOOD w Czyżewie Zakłady Mięsne NETTER w Czyżewie 0,007 0,01329 5,0094 0 0 0 (kotłownia i wędzarnia) Piekarnia K. Śliwowski 0,259 -,06 2,7 120 0,5 0,00084 w Wys. Maz. Suma 133,275 107,978641 135,712529 70274,3603 60,10065255 0,010805712

32 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Na terenie powiatu wysokomazowieckiego, podobnie jak na większości obszaru województwa podlaskiego, dominują niewielkie źródła emisji zanieczyszczeń powietrza. Są to głównie kotłownie grzewcze i przemysłowe emitujące do powietrza zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Występują tu również źródła technologiczne. Największe źródła emisji (kotłownie i źródła technologiczne ) na terenie miasta Wysokie Mazowieckie znajdują się w: - Spółdzielni Mleczarskiej „MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem – kotłownia węglowa, kotłownia gazowa i nagrzewnica gazowa instalacji proszkowni mleka, - Zakładzie Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Wysokiem Mazowieckiem – 2 kotłownie zasilane gazem ziemnym; - kotłowni Szpitala Ogólnego w Wysokiem Mazowieckiem – kotły zasilane gazem. Poza miastem Wysokie Mazowieckie, większe źródła emisji zanieczyszczeń, powstające w procesach energetycznego spalania paliw, znajdują się w Czyżewie – „SOKOŁÓW” S.A. Oddział Zakłady Mięsne „Farm Food” w Czyżewie (kotłownia olejowa) i Zakładach Mięsnych „NETTER” w Czyżewie (kotłownia węglowa).

Pozostałe obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów spalania paliw, występujące na terenie powiatu, są niewielkimi kotłowniami o sumarycznej mocy 200 - 1500 kW, pracującymi na potrzeby grzewcze osiedli mieszkaniowych, szkół, urzędów i innych instytucji, opalanymi węglem kamiennym, olejem opałowym i gazem ziemnym. Na terenie powiatu zlokalizowane są również obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych. Źródłami tego typu, o największym znaczeniu, są: - EMG Sp. z o.o. w Szepietowie (emitująca do powietrza pył drzewny), - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Szepietowie należąca do Przedsiębiorstwa Robót Drogowo-Mostowych „TRAKT” Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem emitująca do powietrza zanieczyszczenia pyłowe (pył zawierający krzemionkę) i gazowe (CO, NO x , węglowodory) powstające w procesie produkcji mas asfaltowych do budowy dróg, - zakłady branży przetwórstwa mięsnego (zespoły komór wędzarniczych, zasilane dymem wytwarzanych z wiórków z drewna liściastego): SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie, Zakłady Mięsne „NETTER” w Czyżewie, Polski Koncern Mięsny „DUDA” S.A. Oddział Centrum Mięsne „MAKTON” Zakład Produkcyjny w Ciechanowcu.

2.2. Stan - Monitoring imisji (na podstawie „Oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref województwa podlaskiego w 2013r.)

W 2013r. na terenie powiatu wysokomazowieckiego nie wykonywano pomiarów imisji zanieczyszczeń powietrza.

Zgodnie z kryteriami wyznaczonymi ze względu na ochronę zdrowia ludzi przeprowadzono za rok 2013 ocenę jakości powietrza w powiecie wysokomazowieckim, należącym do strefy podlaskiej*. Ocena za rok 2013 wykonana została więc w układzie stref, w którym strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100tys. mieszkańców, do którego należy miasto Wysokie Mazowieckie.

33 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Strefy utworzone na potrzeby oceny jakości powietrza na terenie województwa podlaskiego. Nazwa strefy Kod strefy Nazwy powiatów, z których składa się strefa

strefa podlaska PL2002 1. powiat białostocki 2. powiat grajewski 3. powiat łomżyński 4. powiat kolneński 5. powiat zambrowski 6. powiat wysokomazowiecki 7. powiat augustowski 8. powiat suwalski 9. powiat sejneński 10. powiat moniecki 11. powiat sokólski 12. powiat hajnowski 13. powiat bielski 14. powiat siemiatycki 15. powiat miasta Łomża 16. powiat miasta Suwałki aglomeracja podlaska PL2001 1. powiat miasta Białystok

W roku 2013 dla strefy podlaskiej– kryterium ochrona zdrowia - przyjęto dla:

• zanieczyszczeń (SO 2, NO 2 , benzenu, tlenku węgla i ołowiu) najwyższą klasę wynikową A, gdzie wielkości mierzonych zanieczyszczeń powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości, • zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 10 – najwyższą klasę wynikową A , gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości, • zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 2,5 – najniższą klasę wynikową C , gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza przekraczają dopuszczalne wartości powiększone o margines tolerancji dla 2013r. obszarem przekroczeń jest miasto Łomża, • zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 2,5 – najniższą klasę wynikową C , gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza przekraczają poziom dopuszczalny( faza II 2/ ) gdzie obszarem przekroczeń jest miasto Łomża. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych oraz docelowych określonych dla zanieczyszczeń po wietrza – ochrona zdrowia. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych substancji w strefie Nazwa strefy 1/ 2/ SO 2 NO 2 PM 10 PM 2,5 PM 2,5 CO Benzen Pb Strefa A A A C* C* A A A podlaska * obszar przekroczeń: miasto Łomża 1/ przekroczenie poziomu dopuszczalnego + margines tolerancji, 2/ przekroczenie poziomu dopuszczalnego – faza II - poziom dopuszczalny określony dla tzw. fazy II z terminem osiągnięcia 01.01.2020r. – norma zostanie zweryfikowana przez Komisję Europejską.

Pełne informacje dot. klasyfikacji stref zawiera „Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2013r.” dostępna na : www.wios.bialystok.pl → Publikacje → 2014

2.3. Przeciwdziałania - Działalność kontrolna

Na terenie powiatu wysokomazowieckiego, podobnie jak na większości obszaru województwa podlaskiego, dominują niewielkie źródła emisji zanieczyszczeń powietrza. Są to głównie kotłownie grzewcze i przemysłowe emitujące do powietrza zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Występują tu również źródła technologiczne. 34 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Zakłady emitujące zanieczyszczenia do powietrza znacznie różnią się wielkością i stopniem oddziaływania na środowisko. Część z nich ogranicza oddziaływanie na środowisko poprzez stosowanie urządzeń odpylających: SM „MLEKOVITA”, WMB w Szepietowie, EMG Sp. z o.o. w Szepietowie. W innych spalane jest paliwo w mniejszym stopniu wpływające na środowisko: gaz ziemny lub olej opałowy (kotłownie należące do ZWKiEC w Wys. Maz., kotłownia Szpitala Ogólnego w Wys. Maz., kotłownia „SOKOŁÓW S.A.” Oddział w Czyżewie, oraz kotłownia gazowa i kotły kogeneracyjne SM „Mlekovita”, a także niewielkie kotłownie gazowe i olejowe szkół i innych instytucji). Pozostałe niewielkie obiekty (w tym kotłownie i paleniska indywidualnej zabudowy mieszkalnej), opalane głównie węglem kamiennym i drewnem, nie są wyposażone w urządzenia ochrony atmosfery. Na terenie miasta Wysokie Mazowieckie największe źródła emisji zanieczyszczeń z procesów energetycznego spalania paliw znajdują się w: - Spółdzielni Mleczarskiej „MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem - Zakładzie Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem - kotłowni Szpitala Ogólnego w Wysokiem Mazowieckiem Poza miastem Wysokie Mazowieckie, większe źródła emisji zanieczyszczeń, powstające w procesach energetycznego spalania paliw, znajdują się w Czyżewie – „SOKOŁÓW” S. A. Oddział w Czyżewie i Zakładach Mięsnych „NETTER” w Czyżewie. Pozostałe obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów spalania paliw, występujące na terenie powiatu, są niewielkimi kotłowniami o sumarycznej mocy 200 - 1500 kW, pracującymi na potrzeby grzewcze osiedli mieszkaniowych, szkół, urzędów i innych instytucji, a także na potrzeby technologiczne zakładów (kotłownie opalane węglem kamiennym, drewnem, olejem opałowym i gazem ziemnym) . Na terenie powiatu zlokalizowane są również obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych. Źródłami tego typu, o największym znaczeniu, są: - EMG Sp. z o.o. w Szepietowie (emitująca do powietrza pył drzewny i produkty zgazowywania i spalania drewna - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Szepietowie należąca do Przedsiębiorstwa Robót Drogowo-Mostowych „TRAKT” Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem emitująca do powietrza zanieczyszczenia pyłowe (pył zawierający krzemionkę) i gazowe (CO, NO x , węglowodory) powstające w procesie produkcji mas asfaltowych do budowy dróg. Źródła technologiczne występują również, obok źródeł energetycznych, w zakładach branży przetwórstwa mięsnego (zespoły komór wędzarniczych, zasilane dymem wytwarzanych z wiórków z drewna liściastego): – Sokołów S.A. Oddział w Czyżewie, - Zakłady Mięsne „NETTER” w Czyżewie, - Polski Koncern Mięsny „DUDA” S.A. Oddział Centrum Mięsne „MAKTON” Zakład Produkcyjny w Ciechanowcu. Na terenie powiatu znajdują się również niewielkie zakłady emitujące zanieczyszczenia wyłącznie z procesów technologicznych (lakiernie i warsztaty samochodowe, stolarnie). Są to obiekty o niewielkim zasięgu oddziaływania. Kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ obiekty charakteryzują się różnym stopniem oddziaływania na środowisko. W przypadku kotłowni przeważają głównie obiekty o niewielkiej mocy. W 2013 roku Delegatura WIOŚ w Łomży nie prowadziła kontroli największych zakładów na terenie powiatu w zakresie emisji zanieczyszczeń powietrza.

Delegatura w Łomży Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku w 2013 roku przeprowadziła kontrolę w zakresie przestrzegania norm ochrony powietrza w firmie: BIOMAZ Sp. z o.o., ul. Przytorowa 4, 18-220 Czyżew Firma „BIOMAZ” Sp. z o.o. w Czyżewie prowadzi działalność polegającą na produkcji granulatu (peletu) ze słomy przeznaczonego do celów energetycznych. Odbiorca produktu jest ENERGA Elektrownie Ostrołęka S.A. Średnia wielkość produkcji „peletu” wynosi 700-800 Mg/m-c. 35 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

W skład linii technologicznej wchodzą: sieczkarnia; młyn domielający; cyklon separacyjny; zbiornik technologiczny; granulatory 2 szt. Wydajność nominalna dla 2 granulatorów wynosi 1000 kg/godz. Linia produkcyjna zasilana jest energią elektryczną. Całkowita moc zainstalowanych urządzeń wynosi około 300 kW.W zakładzie planowane było uruchomienie suszarni bębnowej mającej docelowo pracować na potrzeby nowej linii produkcyjnej peletu drzewnego. Przewidywane było zainstalowanie linii suszarniczej, w skład której wchodzi suszarnia bębnowa typu SB 1,5 o wydajności nominalnej do 2000 kg/godz., z piecem o mocy cieplnej 2500 kW zasilanym trocinami. Suszarnia wyposażona będzie w cyklonowe urządzenia odpylające.

Pozostałe obiekty znajdujące się na terenie powiatu wysokomazowieckiego, istotne ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza, nie były w 2013 roku kontrolowane. Największe z nich oceniane były na podstawie wyników pomiarów emisji, do prowadzenia których są obowiązane. Są to: Spółdzielnia Mleczarska „MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem Na terenie Spółdzielni Mleczarskiej „MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem zlokalizowane są źródła energetycznego spalania paliw zasilane węglem kamiennym - kotłownia węglowa oraz gazem ziemnym - kotłownia gazowa, nagrzewnica gazowa linii proszkowni mleka, agregaty kogeneracyjne w elektrociepłowni (4 szt.) oraz biogazem – agregaty kogeneracyjne (2 szt.). Kotłownia węglowa wyposażona jest w cztery zmodernizowane kotły parowe typu OR-10-040m (o łącznej wydajności eksploatacyjnej 46,0 Mg pary/godz). W kotłach spalany jest miał węglowy. Kotły wyposażone są w II-stopniowe układy odpylania spalin, w skład którego wchodzą odpylacze przelotowe typu MOS-8 i cyklony bateryjne typu CE/S-4x800. Urządzenia zapewniają dotrzymanie standardów emisyjnych pyłu. Kotłownia gazowa wyposażona jest w dwa kotły parowe VITOMAX 200 HS o mocy 10,48 MW każdy, zasilane gazem ziemnym GZ-50. Kotły gazowe pracują przemiennie z kotłami węglowymi. Gazem ziemnym zasilana jest również nagrzewnica gazowa typu 70V f-my APV współpracująca z liniami proszkowni mleka. Wyposażona jest ona w palnik o mocy 1,3 MW. Elektrociepłownia gazowa wyposażona jest w 4 gazogeneratory typu GAUSCOR POWER SFGLD 240 o mocy 1,05 MW każdy, zasilane gazem ziemnym. Linia proszkowni mleka, emitująca niewielkie ilości pyłu (proszek mleczny lub serwatkowy) zaliczana jest do źródeł technologicznych. Wyposażona jest w wysokowydajny system odpylania, w skład którego wchodzą filtry workowe, pulsacyjne o skuteczności odpylania powyżej 99 %. W 2013 roku zakończono inwestycję polegającą na rozbudowie Oczyszczalni Ścieków z systemem Kogeneracji. W wyniku przeprowadzonej modernizacji, wytworzony w procesie fermentacji beztlenowej osadów ściekowych biogaz wykorzystywany jest do równoczesnego wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej (proces kogeneracji) w 2 agregatach o mocy po 0,8 MW każdy. W 2013 roku Delegatura WIOŚ w Łomży nie prowadziła pomiarów w SM „Mlekovita” w Wysokiem Mazowieckiem. Spółdzielnia, zgodnie z posiadanym pozwoleniem zintegrowanym, jest zobowiązana do 2- krotnych w ciągu roku pomiarów emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza dla źródeł energetycznych i 1-krotnego pomiaru w ciągu roku dla proszkowni mleka. Pomiary przeprowadzone w 2013 roku na zlecenie zakładu przez certyfikowaną firmę zewnętrzną, nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości, zarówno dla źródeł energetycznych jak i technologicznych.

Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych „TRAKT” Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem W skład PRDM „TRAKT” Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem wchodzi kilka zakładów: Wytwórnia Mas Bitumicznych w Szepietowie, Wytwórnia Mas Betonowych w Szepietowie, Stacja Paliw w Szepietowie oraz Baza PRDM przy ul. 1-go Maja 8 w Wysokiem Mazowieckiem. Głównym źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza jest eksploatowana w Wytwórni Mas Bitumicznych w Szepietowie instalacja do produkcji mas bitumicznych typu EURO A80 Quick f-my AMMANN, o wydajności 80 Mg/godz. Instalacja ta pracują wyłącznie w okresie dodatnich temperatur powietrza. W 2013 roku WIOŚ Białystok Delegatura w Łomży nie prowadziła pomiarów emisji. Pomiary, do których zakład jest zobowiązany w pozwoleniu na emisję, wykonane przez firmę zewnętrzną w 2013 roku, nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości emisji zanieczyszczeń do powietrza. 36 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

„SOKOŁÓW” S.A. Oddział w Czyżewie Na terenie „SOKOŁÓW” S.A. Oddział Zakłady Mięsne „FARM FOOD” w Czyżewie zlokalizowanych jest szereg źródeł energetycznych i technologicznych. Są to: - kotłownia grzewczo-technologiczna - wyposażona w 3 kotły parowe typu HD0101-12 CONDOR-KESSEL niemieckiej firmy STANDARD-KESSEL o wydajności pary 6 tp/godz., zasilane gazem ziemnym lub olejem opałowym. - zespół komór piekarniczych - 4 komory piekarnicze 3-wózkowe typu REX-POL o mocy 0,1 kW każda. Komory zasilane są gazem ziemnym GZ-50. Wykorzystywane są do pieczenia mięs. - zespół komór wędzarniczo-parzelniczych. Do obróbki termicznej kiełbas i wyrobów blokowych: - 5 szt. komór 8-wózkowych f-my WEMAG - 2 szt. komór 4-wózkowych f-my WEMAG - 1 szt. komór 8-wózkowych f-my MAURER Do obróbki termicznej parówek: - 1 szt. komora 8-wózkowa f-my ATMO-FOODCO - 2 szt. komór 6-wózkowych f-my ATMO-FOODCO - 4 szt. komór 8-wózkowych f-my WEMAG - 3 szt. komór 8-wózkowych f-my MAURER Komory zasilane są parą technologiczną oraz dymem wytworzonym w indywidualnych dymogeneratorach. Dym uzyskiwany jest ze zrębków drewna liściastego. Komory WEMAG wyposażone są w myjki wodne o skuteczności usuwania zanieczyszczeń stałych i gazowych rozpuszczalnych w wodzie 65-75 %. Komory FOODCO wyposażone są w myjki wodne o skuteczności usuwania zanieczyszczeń stałych i gazowych rozpuszczalnych w wodzie 70-90%. - Instalacje pomocnicze - kocioł do spalania biogazu o mocy cieplnej 0,866 MW, wykorzystujący ciepło ze spalania biogazu do podgrzewania komory fermentacyjnej i pomieszczenia oczyszczalni w sezonie grzewczym. Jako paliwo stosowany jest biogaz wytwarzany w procesach beztlenowych zachodzących w komorze fermentacyjnej. W 2013 roku firma zewnętrzna prowadziła pomiary emisji zanieczyszczeń ze źródeł energetycznych i technologicznych na zlecenie zakładu. Nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych.

Ekologiczne Materiały Grzewcze Sp. z o.o. W EMG Sp. z o.o. przy ul. Kolejowej 2A w Szepietowie prowadzona jest produkcja granulatu drzewnego z biomasy. Granulat wytwarzany jest na potrzeby ENERGA Elektrownie Ostrołęka S.A. Teoretyczna zdolność produkcyjna eksploatowanej w zakładzie linii do produkcji granulatu drzewnego wynosi 56 000 Mg/rok. O wydajności linii produkcyjnej decyduje wydajność suszarni surowca. Jest ona zależna od wilgotności stosowanego surowca i wynosi 2-4 Mg/godzinę. Zakład pracuje w ruchu ciągłym. Średnia wielkość produkcji wynosiła około 2000 Mg granulatu/miesiąc. Do produkcji granulatu wykorzystywane są trociny tartaczne oraz zrębki drzewne. Ze względów ekonomicznych nie jest eksploatowana suszarnia. Do produkcji wykorzystywane są suche surowce sprowadzane z zewnątrz. W procesie produkcji granulatu drzewnego wprowadzany jest pył drzewny z linii technologicznej. Emitowane są również zanieczyszczenia powstające w procesie spalania granulatu drzewnego w kotłowni grzewczej.

37 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

3. Gospodarka odpadami 3.1 Presje – Ilość wytwarzanych odpadów

Odpady przemysłowe W powiecie wysokomazowieckim sektor przemysłowy zdominowany jest głównie przez przetwórstwo rolno- spożywcze, z przewagą przemysłu mleczarskiego i mięsnego. Struktura powstających odpadów przemysłowych ze względu na ich pochodzenie przedstawia się następująco: • odpady z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, leśnictwa oraz przetwórstwa żywności, • odpady produkcyjne przemysłu mleczarskiego, • odpady nieorganiczne z procesów termicznych, • odpady z zakładowych oczyszczalni ścieków, • odpady z urządzeń do likwidacji i neutralizacji odpadów oraz oczyszczania ścieków i gospodarki wodnej, • odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz drogowych.

Według danych uzyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego ilość odpadów przemysłowych wytworzonych i nagromadzonych w powiecie wysokomazowieckim w 2013r. wyniosła ok. 17,7 tys. ton i stanowiła niecały procent ogólnej ilości odpadów wytworzonych i nagromadzonych w województwie podlaskim.

Odpady wytworzone w ciągu roku (z wyłączeniem odpadów komunalnych)- dane: GUS, 2013. Ogółem [tys. t] Jednostka terytorialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Wysokie Mazowieckie - miasto 18,5 16,4 18,3 10,4 12,3 9,4

Czyżew-Osada - gmina 1,4 1,3 1,3 - - -

Czyżew – miasto i gmina - - - 1,8 2,1 2,2

Czyżew - miasto - - - 1,8 2,1 2,2

Klukowo - gmina 0 3,9 4,8 4,2 3,3 6,1

pow. wysokomazowiecki 19,9 21,6 24,4 16,4 17,7 17,7

PODLASKIE - ogółem 838,3 737,9 713,5 707,6 1 467,5 1827,5

Odpady komunalne W związku ze specyfiką analizowanego terenu, tj. terenu o charakterze rolniczym, bez uciążliwego dla środowiska przemysłu, w powiecie powstają głównie odpady komunalne. Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe oraz obiekty handlowo- usługowe, szkoły, przedszkola, obiekty turystyczne i targowiska. Tabela poniżej przedstawia ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu wysokomazowieckiego na tle województwa podlaskiego w latach 2008-2011 wg danych GUS (brak danych za 2013r.). Największa ilość odpadów pochodzi z miasta Ciechanowiec i Wysokie Mazowieckie. Odpady komunalne zmieszane zebrane w pow. wysokomazowieckim w latach 2008-2012 (dane GUS). Ogółem [Mg] Jednostka terytorialna 2009 2010 2011 2012

Wysokie Mazowieckie - miasto(1) 2 429,59 2 496,97 1 409,41 1 408,6

Ciechanowiec - miasto i gmina(3) 1 711,25 1 713,1 1 606,88 1 573,92

Ciechanowiec - miasto (4) 851,62 852,13 797,64 840,16

38 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Ciechanowiec - obszar wiejski(5) 859,63 860,97 809,24 733,76

Czyżew-Osada - gmina(2) 599,00 881,35 - -

Czyżew-Osada – miasto i gmina - - 908,61 538,5

Czyżew - miasto - - 286,5 281,6

Czyżew – obszar wiejski - - 622,11 256,9

Klukowo (2) 150,00 154,3 256,62 178,0

Kobylin-Borzymy (2) 252,12 241,42 219,90 148,25

Kulesze Kościelne (2) 100,15 171,7 705,90 691,44

Nowe Piekuty (2) 235,72 251,27 307,28 302,48

Sokoły (2) 402,29 373,19 469,77 408,43

Szepietowo - gmina(2) 552,5 761,8 588,83 642,7

Szepietowo – miasto (4) - 470,0 300,13 287,0

Szepietowo – obszar wiejski (5) - 291,8 288,70 355,7

Wysokie Mazowieckie -gmina (2) 207,82 273,25 291,37 336,01

Powiat wysokomazowiecki 6 640,44 7 318,35 6 764,57 6 228,33

PODLASKIE - ogółem 235 887,60 232 576,08 236 957,61 229 048,12

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego ilość zmieszanych odpadów komunalnych z powiatu wysokomazowieckiego stanowi 3,1% ogólnej ilości odpadów wytworzonych w województwie podlaskim. Od 2012 roku, po zamknięciu składowisk niedostosowanych do wymagań dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, odpady komunalne z terenu powiatu przekazywane są do Zakładu Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów w Czerwonym Borze (powiat zambrowski).

3.2 Stan – Składowiska odpadów

Zgodnie z załącznikiem XII Traktatu Akcesyjnego o przystąpieniu Polski do UE, okres przejściowy na dostosowanie składowisk przyjmujących odpady komunalne do wymogów dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, obowiązywał do 1 stycznia 2012r. Począwszy od tej daty istnienie składowisk niedostosowanych w pełni do wymagań wynikających z przepisów ochrony środowiska jest niezgodne zarówno z przepisami prawa krajowego jak i wspólnotowego.

Na terenie powiatu wysokomazowieckiego na koniec 2013 roku działało jedno składowisko odpadów komunalnych - Składowisko Odpadów Komunalnych w Gołaszach Puszczy. Według Planu Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017 wyznaczone ono zostało jako składowisko zastępcze do 2017 roku. Pozostałe gminne składowiska odpadów zostały zamknięte: - 2 składowiska zamknięte do końca czerwca 2012r. (SOK w Dąbrówce Kościelnej i SOK w Czarnowie Bikach), - 2 składowiska zamknięte w 2010 roku, będące w trakcie rekultywacji: składowisko w Nowodworach dla gminy Ciechanowiec oraz składowisko w Noskach Śnietnych dla gminy Sokołów. Składowiska te posiadają decyzję na czasowe magazynowanie odpadów komunalnych na wydzielonym terenie na składowisku, do czasu wywiezienia, celem unieszkodliwienia poprzez składowanie na składowisku docelowym, - 2 składowiska zamknięte z końcem 2009 roku i zrekultywowane: składowisko w Żabińcu dla gminy Klukowo (rekultywacja zakończona w dn. 15.11.2010r.) oraz składowisko w Czyżewie Siedliskach dla gminy Czyżew (Delegatura WIOŚ w Łomży została poinformowana pismem o zakończeniu prowadzenia prac rekultywacyjnych z dn. 30.11.2011r.).

39 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Na składowiskach zarówno czynnych jak i zamkniętych prowadzony jest stały monitoring oddziaływania obiektu na środowisko (wyniki opisane w podrozdziale 3.4 dot. działań kontrolnych i monitoringowych).

3.3 Stan – Odpady niebezpieczne

W roku 2013 WIOŚ nie zbierał danych na temat wytwarzania i zagospodarowywania odpadów niebezpiecznych w województwie podlaskim. Dane w zakresie odpadów, w tym niebezpiecznych, zbiera, zgodnie z kompetencjami, Marszałek Województwa Podlaskiego. W 2013 roku w bazie WSO (Wojewódzki System Odpadowy) zgromadzono informacje o 107 wytwórcach odpadów niebezpiecznych z terenu powiatu wysokomazowieckiego. Zbieranie odpadów niebezpiecznych wykazało 4 podmioty gospodarcze.

Do największych wytwórców odpadów niebezpiecznych należą: - Środowisko i Innowacje Sp. z o.o. Dobrów –Tuczępy (zbiórka azbestu) - 209,8100 Mg, - Szpital Ogólny w Wysokiem Mazowieckie - 15,6370 Mg, - Spółdzielnia Mleczarska „MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem - 8,7490 Mg, - „EDMASZ” E. Nowacki Spółka Jawna w Wysokiem Mazowieckiem - 6,0350 Mg.

Na terenie powiatu wysokomazowieckiego wytworzono w sumie 259,3591 Mg odpadów niebezpiecznych. W 2013 roku zebrano 2,0440 Mg odpadów niebezpiecznych.

Największą grupę wytwarzanych odpadów stanowiły: - materiały konstrukcyjne zawierające azbest, - odpady medyczne i weterynaryjne, - zużyte baterie i akumulatory, - przepracowane oleje silnikowe i przekładniowe; - szlamy z odwadniania olejów w separatorach.

3.4 Reakcje – Kontrole i monitoring składowisk odpadów

Składowiska kontrolowane w 2013 roku:

1. Składowisko odpadów komunalnych w Noskach Śnietnych (gmina Sokoły). W dniach 13.03. - 28.03.2013 roku przeprowadzono kontrolę przestrzegania wymagań prawa ochrony środowiska na gminnym składowisku w m. Noski Śnietne. Właścicielem składowiska odpadów jest Gmina Sokoły. Składowisko zostało zamknięte decyzją RA.7648-36/10 z dnia 27.08.2010r. wydaną przez Starostwo Powiatowe w Wysokiem Mazowieckiem (zmieniającą wcześniej wydane decyzje), która określiła termin zaprzestania przyjmowania odpadów na składowisko na dzień - 11.04.2010 roku. Zarządzający składowiskiem posiada decyzję Starosty Powiatowego w Wysokiem Mazowieckiem (RA.7648-18/10 z dnia 29.06.2010r.) dotyczącą prowadzenia działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów oraz magazynowania czasowego w wydzielonej części składowiska z terminem obowiązywania tej decyzji - do 30 grudnia 2017r. Odpady komunalne dowożone były na składowisko w celu magazynowania do dnia 30.06.2013r. Obok gminnego składowiska odpadów znajduje się wyrobisko pożwirowe o powierzchni ok. 0,4 ha, w którym składowano odpady komunalne dowożone przez mieszkańców okolicznych miejscowości. Selektywna zbiórka odpadów na terenie gminy odbywa się raz w miesiącu. Odpady przewożone są na teren bazy SKR w Sokołach.

40 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Ewidencja ilościowa i jakościowa dowożonych odpadów jest prowadzona prawidłowo. W związku z błędnym klasyfikowaniem odpadów (podawanie niewłaściwego kodu odpadu) kierownikowi składowiska udzielono instruktażu. Monitoring składowiska w fazie poeksploatacyjnej prowadzony jest w zakresie: - badania wielkości opadu atmosferycznego (Stacja meteorologiczna w Krzyżewie gm. Sokoły), - poziom i skład wód podziemnych w piezometrach, - badania osiadania powierzchni składowiska w oparciu o repery. Nie prowadzi się badań emisji i składu gazu składowiskowego oraz poziomu i składu wód odciekowych ze względu na brak odpowiednich instalacji. Zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości odpadów oraz o sposobach gospodarowania nimi, instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i unieszkodliwiania odpadów jest przekazywane prawidłowo do Marszałka Województwa Podlaskiego.

W wyniku przeprowadzonej kontroli wydano zarządzenie pokontrolne dotyczące likwidacji nielegalnego składowiska odpadów znajdującego się w sąsiedztwie gminnego składowiska. O wykonaniu tego zarządzenia WIOŚ Delegatura w Łomży została poinformowana przez Urząd Gminy w Sokołach pismem I.7021.19.2013 z dn. 27.06.2013r.

Składowiska nie kontrolowane w 2013 roku:

1. Składowisko odpadów komunalnych w Gołaszach Puszczy (miasto i gmina Wysokie Mazowieckie). Składowiskiem zarządza Zakład Wodociągów Kanalizacji i Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem. Lokalizacja składowiska: w pobliżu miejscowości Gołasze Puszcza, w odległości 3km od miejscowości Wysokie Mazowieckie. Składowisko według Planu Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017 przewidziane jest jako składowisko zastępcze do 2017r. Zarządzający składowiskiem pismem z dn. 22.05.2013r. powiadomił Delegaturę WIOŚ w Łomży, że w I kwartale 2013r. nie składował odpadów komunalnych na składowisku. Zebrane odpady były kierowane do Zakładu Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów w Czerwonym Borze.

Monitoring składowiska: Monitoring składowiska w Gołaszach Puszczy prowadzony jest w oparciu o badania: - wielkości opadu atmosferycznego, - poziomu wód podziemnych oraz ich składu, - objętości wód odciekowych i ich składu, - struktury i składu masy składowanych odpadów, - przebiegu osiadania powierzchni składowiska w oparciu o ustalone repery - składu gazu składowiskowego. Wyniki badań monitoringowych stanu wód podziemnych przeprowadzonych w 2013r. Składowisko Odpadów Komunalnych w Osipach Lepertowiźnie – gmina Wysokie Mazowieckie Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY Klasa czystości III III III

W badanych piezometrach w 2013r. stwierdzono dobry stan wód charakterystyczny dla III klasy czystości. Nie stwierdzono podwyższonych wartości metali ciężkich i ogólnego węgla organicznego. Prowadzone badania nie wykazują zmian parametrów, mogących świadczyć o negatywnym wpływie obiektu na środowisko.

41 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

W wodzie pobranej ze studzienek odciekowych na składowiskach stwierdzono wysokie wartości przewodnictwa właściwego wskazującego na zawartość jonów mineralnych oraz wysoką wartość ogólnego węgla organicznego świadczącą o dużej zawartości w wodzie odciekowej związków organicznych. Ze względu na brak stosownego rozporządzenia dotyczącego oceny wód odciekowych nie przeprowadzono szczegółowej analizy i oceny tych wód. 2. Składowisko odpadów komunalnych w Czarnowie Bikach (gmina Kulesze Kościelne): Składowisko nie eksploatowane. Termin zakończenia procesu rekultywacji wyznaczono na październik 2015 roku. 2. Składowisko odpadów komunalnych w Nowodworach (gmina Ciechanowiec). Rekultywacja zakończona z dn. 20.12.2012 3. Składowisko odpadów komunalnych w Żabińcu (gmina Klukowo). Rekultywacja zakończona z dn. 15.11.2010 roku. 4. Składowisko odpadów komunalnych w Dąbrówce Kościelnej (gmina Szepietowo) Rekultywacja zakończona z dn. 31.10.2012 roku. 5. Składowisko odpadów komunalnych w Czyżewie (gmina Czyżew). Rekultywacja zakończona z dn. 30.11.2011 roku.

Stan chemiczny wód podziemnych w piezometrach przy nie eksploatowanych składowiskach odpadów komunalnych: Składowisko Odpadów Komunalnych w Noskach Śnietnych – gmina Sokoły Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości I I II Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY Składowisko Odpadów Komunalnych w Dąbrówce Kościelnej – gmina Szepietowo Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości II II III Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY Składowisko Odpadów Komunalnych w Żabińcu – gmina Klukowo Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości II III III Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY Składowisko Odpadów Komunalnych w m. Czarnowo Biki – gmina Kulesze kościelne Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości I I - Stan che miczny DOBRY DOBRY - Składowisko Odpadów Komunalnych w Nowodworach – gmina Ciechanowiec Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości V III III Wskaźniki decydujące przewodnictwo właściwe, OWO Stan chemiczny SŁABY DOBRY DOBRY Składowisko Odp adów Komunalnych w Czyżewie Siedliskach – gmina Czyżew Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości III V III Wskaźniki decydujące OWO Stan chemiczny DOBRY SŁABY DOBRY

42 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

W 2013 roku na składowiskach w miejscowościach: Noski Śnietne, Czarnowo Biki, Dąbrówka Kościelna i Żabiniec stwierdzono dobry stan chemiczny wód w piezometrach zlokalizowanych na składowiskach. Słaby stan chemiczny odnotowano w piezometrze 1 na składowisku w Nowodworach oraz w piezometrze 2 na składowisku w Czyżewie Siedliskach. W obu przypadkach o stanie czystości zadecydowały wskaźniki: przewodnictwo właściwe i ogólny węgiel organiczny, co może świadczyć o przedostawaniu się do wód gruntowych zanieczyszczeń z tych składowisk.

4. Promieniowanie elektromagnetyczne – PEM 4.1 Presje- Źródła emisji PEM

Promieniowanie elektromagnetyczne ( PEM ) w tym promieniowanie niejonizujące zaliczane jest obecnie do podstawowych rodzajów zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Promieniowanie niejonizujące to emisja energii elektromagnetycznej w postaci pól elektromagnetycznych, wywoływana zmianami rozkładów ładunków elektrycznych w układach materialnych, której absorpcja w organizmach żywych może wywoływać efekty biologiczne, nie powodując jednak jonizacji atomów i cząsteczek tych organizmów. Najpowszechniej występującymi instalacjami będącymi źródłami PEM, które mają istotny wpływ na ogólny poziom pól w środowisku są linie elektroenergetyczne oraz instalacje radiokomunikacyjne, takie jak stacje bazowe telefonii komórkowej oraz stacje nadawcze radiowe i telewizyjne. Szczegółowe zasady pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883). Badania prowadzi się dla dwóch rodzajów terenów: - przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, - miejsc dostępnych dla ludności. Sprawdzenia dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dokonuje się metodą pomiaru pól elektromagnetycznych w środowisku w otoczeniu instalacji wytwarzających takie pola i porównując otrzymane wyniki pomiarów z wartościami dopuszczalnymi parametrów fizycznych pól elektromagnetycznych określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega również na wykonaniu pomiarów przez inne podmioty. Przepisy prawne stanowią, że prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elekromagnetyczne, które są przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, są obowiązani do wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania oraz każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji.

4.2. Stan – Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych

Źródła emisji promieniowania elektromagnetycznego to w większości: stacje bazowe radiolinii telefonii komórkowej oraz stacje nadawcze radiowo-telewizyjne. Ponadto znajdują się tu także obiekty i urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne, systemy radiowego dostępu abonenckiego SRDA oraz sieć elektroenergetyczna 400kV. W roku 2013 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku zrealizował kolejny program badań pól elektromagnetycznych. Program ten zakładał skoncentrowanie pomiarów na obszarach dostępnych dla ludności tj. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich. WIOŚ przeprowadził pomiary w 45 punktach pomiarowych rozmieszczonych równomiernie na terenie województwa. Zakres prowadzenia badań obejmował pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości, co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Pomiary prowadzono wg wytycznych określonych przez 43 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. Nr 221 poz. 1645) Na terenie powiatu wysokomazowieckiego wytypowano do badań 2 kolejne punkty pomiarowe, wyniki badań zestawiono w poniższej tabeli: Lokalizacja punktu kontrolnego Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń % pól elektromagnetycznych promieniowania elektromagnetycznego wartości przy użyciu sondy EP-300 dopuszczalnej V/m Szepietowo – centrum 0,19 2,7 miejscowości Sokoły – centrum miejscowości 0,17 2,4

Na podstawie przeprowadzonych pomiarów można stwierdzić, że: w badanych w 2013 roku punktach pomiarowych, jak również w punktach badanych w latach poprzednich w powiecie wysokomazowieckim, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Przeprowadzone w 45 punktach pomiarowych w województwie podlaskim badania nie wykazały, w żadnym badanym z badanych stanowisk, przekroczeń wartości dopuszczalnej składowej elektrycznej (7 V/m). Zmierzone wartości składowej elektrycznej, w większości punktów pomiarowych w powiecie wysokomazowieckim jak i w województwie podlaskim, stanowiły poniżej 10% normy dopuszczalnej. Pomimo wzrostu liczby uruchamianych nadajników na obszarze województwa, nie obserwuje się wzrostu zmierzonych wartości pól elektromagnetycznych, co w dużej mierze jest wynikiem niedoskonałości obowiązujących obecnie metod i przyrządów pomiarowych.

4.3. Przeciwdziałania Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na organizm człowieka jest trudne do ustalenia, gdyż człowiek nie posiada – podobnie jak w przypadku promieniowania jonizującego – receptorów, które ostrzegałyby go o jego istnieniu. Na dodatek skutki promieniowania nie są natychmiastowe. Skutki oddziaływania pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka to stosunkowo nowe zjawisko w dzisiejszym świecie. Jednoznaczne stwierdzenie wpływu, a szczególnie szkodliwego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka jest obecnie trudne do ustalenia (brak odpowiednich, długofalowych badań). Każdy organizm reaguje indywidualnie i posiada różną odporność na działanie tego rodzaju promieniowania. Warto wspomnieć, że pomimo dużej liczby badań doświadczalnych, nie udało się do tej pory ujednolicić koncepcji dotyczących mechanizmów działania pól elektromagnetycznych na organizmy i ich elementy. Ważnym czynnikiem mającym wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka są parametry tego pola, a także inne czynniki wynikające z warunków w których dochodzi do kontaktu człowieka z tym polem. Do istotnych parametrów należy zaliczyć: - odległość od źródła pola . - sumaryczny czas oddziaływania różnych źródeł . Ten czynnik w miarę wzrostu ilości źródeł promieniowania elektromagnetycznego staje się coraz bardziej istotny. Bowiem nawet jeśli z każdego ze źródeł będziemy korzystali krótko, ale będzie ich coraz więcej, to sumaryczny czas oddziaływania może okazać się nieobojętny dla naszego organizmu, szczególnie w przypadku ciągłego narażenia na promieniowanie w domach mieszkalnych. Przebywanie w pobliżu urządzeń będących emiterami promieniowania elektromagnetycznego, może mieć trudne do przewidzenia konsekwencje. Ponieważ jednoznaczna odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka w różnych warunkach jest szkodliwe, nie jest obecnie możliwa, konieczna jest szczególna ostrożność i rozwaga organów decyzyjnych przy wydawaniu pozwoleń na lokalizację nowych źródeł emisji PEM na terenach gęsto zaludnionych.

44 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

5. Hałas

Do najważniejszych czynników mających wpływ na klimat akustyczny powiatu wysokomazowieckiego zaliczyć należy komunikację drogową, a szczególnie udział w ruchu samochodów ciężkich oraz w mniejszym stopniu hałas przemysłowy. W 2012 roku WIOŚ Białystok Delegatura w Łomży, w ramach działań monitoringowych, przeprowadziła pomiary hałasu komunikacyjnego w Wysokiem Mazowieckiem, przy drodze krajowej nr 66 prowadzącej z Łomży do Bielska Podlaskiego . Wyniki zawiera „Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska w powiecie wysokomazowieckim w 2012 roku” dostępna na stronie WIOŚ Białystok : www.wios.bialystok.pl – Publikacje. W 2013 roku badania hałasu komunikacyjnego w powiecie wysokomazowieckim przeprowadzono w Czyżewie przy ul. Nurskiej.

5.1 Hałas drogowy

W roku 2013 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku wykonał pomiary hałasu w ramach realizacji zadań Programu Państwowego Monitoringu Środowiska. W programie wojewódzkim wyznaczony cel badań polegał na określeniu uciążliwości akustycznej dróg krajowych i wojewódzkich przebiegających przez wybrane miejscowości. W miejscowości Czyżew przeprowadzono tzw. pomiary krótkookresowe LAeqD i LAeqN (w odniesieniu do jednej doby) mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby. Pomiary wykonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 140, poz. 824) oraz wytycznymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Uregulowania prawne dotyczące zagadnienia ochrony przed hałasem zawiera ustawa Prawo ochrony środowiska. Według tej ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826), w którym wartości poziomów dopuszczalnych są zależne od rodzaju źródeł emisji, funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren oraz od pory dnia i nocy. 1 października 2012 roku weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2012 Nr 0, poz 1109). Zmiana ta dotyczy podwyższenia dopuszczalnych poziomów hałasu w trzech kataegoriach rodzaju terenu. Zmienione poziomy dopuszczalne przedstawiono w tabeli czcionką pogrubioną.

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N , które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby oraz LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Dopuszczalny poziom hałas u w dB / Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku L Przeznaczenie terenu Drogi lub linie kolejowe Pozostałe obiekty i działalność p. będące źródłem hałasu

LAeqD / L DWN LAeqN / L N LAeqD / L DWN LAeqN / L N 1. a) Strefa ochronna „A” uzdrowiska 50 /50 45 / 45 45 / 45 40 / 40 b) Tereny szpitali poza miastem 50/50 45/45 45/45 40/40 2. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej 55 / 55 50 / 50 50 / 50 40 / 40 b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 61 / 64 56 / 59 50 / 50 40 / 40 c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach 3. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i 60 /60 50 / 50 55 / 55 45 / 45

45 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej 65 / 68 56 / 59 55 / 55 45 / 45 c)Tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. 65 / 65 55 / 55 55 / 55 45 / 45 mieszkańców 68 / 70 60 / 65 55 / 55 45 / 45

Na podstawie wykonanych pomiarów wskaźników LAeqD oraz LAeqN stwierdzono, że w Czyżewie poziom LAeqD wyniósł 66,2 dB w porze dnia, co przekraczało dopuszczalne normy o 5,2 dB, natomiast poziom hałasu dla pory nocnej LAeqN wyniósł 61,6 dB, co dało przekroczenie normy o 5,6 dB.

Podczas pomiarów prowadzono również rejestrację natężenia ruchu pojazdów, z wyodrębnieniem pojazdów ciężkich. Natężenie ruchu pojazdów w Czyżewie w 2013r. Nazwa punktu Data pomiaru Średnia liczba Średnia liczba pojazdów Średnia liczba pojazdów pojazdów/dobę lekkich/dobę ciężkich/dobę Czyżew ul. Nurska 13 10 -11.10.2013 4116 3279 837

Z przeprowadzonych badań wynika, że natężenie ruchu w Czyżewie na ulicy Nurskiej jest umiarkowane i są to głównie pojazdy lekkie (osobowe), a więc mniej uciążliwe akustycznie. Udział w strumieniu ruchu pojazdów ciężarowych wynosi średnio 20%.

Reakcje Dyrektywa 2002/49/WE odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku wprowadziła obowiązek realizacji map akustycznych oraz opracowywania na ich podstawie programów ochrony środowiska przed hałasem. Obowiązek obejmował w pierwszej kolejności aglomeracje powyżej 250 tys. mieszkańców, a do końca 2012 roku miały być opracowane mapy dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców. Czyżew i miasto powiatowe Wysokie Mazowieckie ze względu na mniejszą liczbę mieszkańców, nie podlegają temu obowiązkowi. W celu ograniczenia uciążliwości hałasu powinny być stosowane doraźne rozwiązania typu poprawa i utrzymanie dobrej jakości nawierzchni, poprawa organizacji ruchu, organizacja pasów zieleni itp.

5.2 Hałas przemysłowy

Hałas przemysłowy nie stwarza w powiecie wysokomazowieckim większych problemów. Systemy lokalizacji nowych inwestycji i sporządzania ocen ich oddziaływania na środowisko, kontroli i egzekucji nałożonych kar pozwalają na znaczne ograniczenia zasięgu rozprzestrzeniania tego rodzaju hałasu. Ważne jest również to, że dla źródeł hałasu przemysłowego, ze względu na ich stosunkowo niewielkie wymiary, istnieje wiele prostych możliwości ograniczenia emisji do środowiska przez zastosowanie skutecznych rozwiązań technicznych takich jak: tłumiki, obudowy dźwiękochłonne, zwiększenie izolacyjności akustycznej ścian czy stolarki okiennej pomieszczeń, w których pracują hałasujące maszyny.

W 2013 roku przeprowadzono w powiecie wysokomazowieckiem 2 kontrole interwencyjne w zakresie ochrony przed hałasem.

"KAREN" S.C. KATARZYNA MRUSZCZYK, RENATA GNATOWSKA, 18-220 Krzeczkowo-Mianowskie 8, Gmina Czyżew Firma "KAREN" S.C. eksploatuje młyn elektryczny o wydajności do 50 Mg/dobę we wsi Krzeczkowo- Mianowskie. Pomiary kontrolne przeprowadzone w kwietniu 2014 roku przez Laboratorium WIOŚ Białystok Pracownia w Łomży nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych. 46 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Gospodarstwo Rolne w m. Kowalewszczyzna Folwark, 18-218 Sokoły Na terenie gospodarstwa rolnego we wsi Kowalewszczyzna Folwark prowadzona jest działalność polegająca na sezonowym chowie gęsi (w sezonie letnim). Kontrolowany podmiot jest osobą fizyczną. W ciągu roku odbywają się 2 cykle chowu, a w każdym z nich hodowane jest po ok. 5000 szt. gęsi. Z chowem gęsi związany jest hałas powodowany przez ptaki. Gęsi zachowują aktywność przez całą dobę zarówno w dzień jak i w nocy. Hałas powodowany przez nie ma charakter zmienny. Nasila się on w okresach karmienia (jeden lub dwa razy dziennie ok. godz. 10:00 i 16:00-17:00) lub spłoszenia stada. Poziom hałasu zależy również od fazy chowu – najgłośniejsze są osobniki dorosłe w końcowej fazie cyklu chowu. W dniu 15.07.2013 w godzinach wieczornych i nocnych, w ramach przeprowadzonej kontroli, Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku Pracownia w Łomży przeprowadziło pomiary hałasu powodowanego przez gęsi znajdujące się na wybiegach. Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnego poziomu równoważnego hałasu o 8,1 dBA w porze dziennej i o 14,8 dBA w porze nocnej. W związku z powyższym, poinformowano o stwierdzonym przekroczeniu norm hałasu, Wójta gminy Sokoły, który w przypadku osoby fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, może nakazać wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko.

6. Ochrona środowiska przed awariami Awarie zagrażające środowisku, na terenie powiatu wysokomazowieckiego, mogą nastąpić na terenie obiektów przemysłowych znajdujących się na jego obszarze, jak też poza nimi. Zagrożenia mogą również powstać w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne, a także na skutek rozszczelnień rurociągów transportujących gaz ziemny. Na terenie powiatu znajduje się znaczna ilość stacji paliw. Należą one do różnych podmiotów gospodarczych. Eksploatacja tych stacji stwarza zagrożenie dla środowiska (możliwość awarii zbiorników, pożar itp.). Główne zagrożenie wynika jednak z transportu paliw na zaopatrzenie tych obiektów. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży prowadzi "Rejestr potencjalnych sprawców poważnych awarii". W rejestrze tym znajdują się aktualnie dwa zakłady położone na terenie powiatu wysokomazowieckiego: Spółdzielnia Mleczarska „MLEKOVITA” w Wysokiem Mazowieckiem -amoniak w instalacji chłodniczej: - 8 Mg -kwas azotowy - 6 Mg -wodorotlenek sodu - 8 Mg Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od miejsca awarii oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, w stopniu stwarzającym zagrożenie dla ludności, również poza granicami zakładu. Zagrożenie to jest poważne przede wszystkim ze względu na znaczną ilość osób przebywających na terenie zakładu oraz zamieszkałych w jego pobliżu, szczególnie od strony wschodniej. Awaria związana z uwolnieniem się kwasu azotowego lub wodorotlenku sodu może spowodować skażenie gleby i wód podziemnych, a w przypadku przedostania się tych substancji do kanalizacji deszczowej, także wód rzeki Brok. Zakład posiada „Zakładowy plan przeciwdziałania nadzwyczajnemu zagrożeniu środowiska naturalnego i ludzi opracowany w 2005 roku. Plan przewiduje procedury uruchamiane w przypadku wystąpienia awarii, mające na celu ograniczenie ich skutków. Procedury są weryfikowane i doskonalone podczas okresowych ćwiczeń organizowanych na terenie zakładu. W zakładzie funkcjonuje sześcioosobowa Zakładowa Drużyna Ratownictwa chemicznego oraz siedmioosobowy Zespół do Spraw Przeciwdziałania Nadzwyczajnemu Zagrożeniu. “SOKOŁÓW” S.A. Zakłady Mięsne „FARM FOOD” w Czyżewie -amoniak w instalacji chłodniczej: - 10 Mg -metan (LNG) - 46 Mg

47 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

-olej opałowy lekki - 10 Mg - wodorotlenek sodu - 0,5 Mg Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od jej miejsca oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, również poza granicami zakładu, co może stanowić zagrożenie dla mieszkańców kilku najbliżej położonych zabudowań. Główne zagrożenie dotyczy jednak pracowników zakładu oraz innych osób, przebywających na tym terenie. W zakładzie funkcjonuje system detekcji amoniaku z czujnikami umieszczonymi w miejscach zagrożonych emisją. Na terenie Zakładu znajduje się instalacja do magazynowania i rozprężania skroplonego gazu ziemnego LNG. Instalacja należy do KRI SA Wysogotowo k. Poznania. Instalacja została zbudowana zgodnie z pozwoleniem na budowę wydanym przez Starostwo Powiatowe w Wysokiem Mazowieckiem określonym w decyzji nr 289/05. Teren dzierżawiony jest od Spółki SOKOŁÓW S.A., która jest odbiorcą gazu na potrzeby zakładu w Czyżewie. Instalacja jest uwzględniana zarówno przy analizie i ocenie zagrożeń na terenie zakładu jak też w przewidywanych działaniach na wypadek awarii. Analiza zakresu zagrożenia na terenie zakładu zawarta jest w „Zakładowym planie przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom Zakładów Mięsnych w Czyżewie”. “Plan” przewiduje grupę ratownictwa chemicznego. Należą do niej pracownicy obsługujący maszynownię chłodniczą, kotłownię zakładową oraz wentylację. Osoby te posiadają uprawnienia do obsługi amoniakalnych urządzeń chłodniczych. Są więc w zakładzie osobami najbardziej kompetentnymi przy usuwaniu awarii z wyciekiem amoniaku. Część tych osób odbyło również odpowiednie przeszkolenie ratownicze. Zakład posiada odpowiedni sprzęt, umożliwiający prowadzenie akcji ratowniczej (ubrania gazoszczelne, aparaty oddechowe oraz maski przeciwgazowe z pochłaniaczami amoniakalnymi). Weryfikacja "planu" odbywa się podczas ćwiczeń organizowanych co dwa lata przez zakład oraz Komendę Rejonową Państwowej Straży Pożarnej w Wysokiem Mazowieckiem. Mają one na celu oprócz weryfikacji planu, zapoznanie się strażaków z Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Wysokiem Mazowieckiem z warunkami zakładu i znajdującym się na jego terenie sprzętem ratownictwa chemicznego. Ostatnie takie ćwiczenia odbyły się w roku 2012. W obydwu zakładach w 2012 roku, przeprowadzone zostały przez WIOŚ, kontrole, w zakresie ochrony przed awariami. Kontrola w Spółdzielni Mleczarskiej „MLEKOVITA”, odbyła się w okresie od 22.06.2012r do 29.06.2012r., a w Zakładach Mięsnych „FARM-FOOD” w Czyżewie, w okresie od 07.08.2012r do 09.08.2012r. Podczas kontroli, nieprawidłowości w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom nie stwierdzono . W 2013 roku zakłady nie były kontrolowane w tym zakresie. Ochrona środowiska przed awariami, w obydwu zakładach, regulowana jest przepisami pozwoleń zintegrowanych, które zakładom tym wydał Starosta Powiatu Wysokomazowieckiego. Pozwolenia takie Spółdzielnia Mleczarska uzyskała w roku 2007, a Zakłady Mięsne „FARM-FOOD” w Czyżewie w roku 2009. Pozwolenia te określają sposoby zapobiegania awariom i ograniczania skutków ewentualnej awarii. Pozwolenia nakładają również obowiązek, by w razie wystąpienia awarii przemysłowej, natychmiast zawiadamiać o tym fakcie Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej oraz Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.

Gazociągi

Do źródeł zagrożenia na terenie powiatu wysokomazowieckiego należy zaliczyć gazociągi tranzytowe oraz gazowe sieci i instalacje. Gazociąg międzynarodowy Jamal - Europa - trasa - Miodusy - Perki, - długość - około 30 km, - przekrój - Dn= 1400 mm, - ciśnienie - pr= 8,4 Mpa.

48 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Sieć gazociągów lokalnych (nadal rozbudowywana) - przekroje: magistrale - Dn= 200 mm, doprowadzenia - dostosowane do potrzeb, - ciśnienie - pn= 6,4 Mpa.

Powiat wysokomazowiecki należy do nielicznych powiatów w województwie podlaskim, który ma podłączenie do sieci gazowej. Wg danych GUS za rok 2012 (brak danych za 2013r.) długość sieci gazowej na terenie powiatu wynosiła 115, 59 km i nie wzrosła w stosunku do roku 2011. Z sieci gazowej w powiecie w 2012 roku – korzystało 772 gospodarstw. W 2011 roku było ich 738. Największa grupa odbiorców korzystała z gazu w mieście Wysokie Mazowieckie – 741 gospodarstw. Znacznie mniejsza ilość odbiorców była w gminie Wysokie Mazowieckie – 22 gospodarstwa i w gminie Sokoły – 9 gospodarstw.

W 2013 roku w powiecie wysokomazowieckim nie notowano zdarzeń o charakterze poważnych awarii związanych z siecią gazową. W ostatnich latach nie odnotowano na terenie powiatu wysokomazowieckiego wystąpienia awarii, będących przyczyną nadzwyczajnego zagrożenia środowiska.

7. Działania kontrolne WIOŚ prowadzone w 2013 roku na terenie powiatu wysokomazowieckiego

W rejestrze Delegatury WIOŚ w Łomży znajdują się 133 podmioty z terenu powiatu wysokomazowieckiego kontrolowane w związku z oddziaływaniem na środowisko. W roku 2013 przeprowadzono 36 kontroli : 2 kontrole kompleksowe, 21 kontroli problemowych i 13 kontroli interwencyjnych. Dwie kontrole kompleksowa z zakresu spełniania wymagań ochrony środowiska określonych w pozwoleniu zintegrowanym oraz gospodarki wodnościekowej nie wykazały nieprawidłowości. W trakcie przeprowadzonych kontroli problemowych w 8 przypadkach nie stwierdzono nieprawidłowości (w 1 przypadku wydano decyzję o odroczeniu płatności kary), w 10 wydano zarządzenia pokontrolne ( w tym w 1 przypadku łącznie z wystąpieniem do urzędu administracji samorządowej oraz mandatem karnym), w 1 przypadku postępowanie zakończyło tylko wystąpieniem do urzędu administracji samorządowej, pozostałe 2 kontrole zakończono mandatem karnym . Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to: - nieuregulowanie spraw dotyczących gospodarki odpadami, - brak pełnych informacji o źródłach emisji niezbędnych do prawidłowego naliczenia opłat za korzystanie ze środowiska, - nieuregulowana gospodarka wodo-ściekowa. Kontrole interwencyjne dotyczyły przeważnie problemów z zanieczyszczeniami pochodzącymi z gospodarstw rolnych oraz gospodarki odpadami. W sześciu przypadkach nie stwierdzono naruszenia prawa ochrony środowiska. W celu wyeliminowania stwierdzanych nieprawidłowości przeważnie wydawano stosowne zarządzenia pokontrolne (3 podmioty). W trzech przypadkach postępowanie zakończyło się również wystąpieniem do urzędu administracji samorządowej. Jeden podmiot ukarano mandatem karnym.

■ Kontrole kompleksowe przeprowadzono: → w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska określonych w pozwoleniu zintegrowanym: 1. Spółdzielnia Mleczarska „MLEKOVITA”, Wysokie Mazowieckie – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 14.06. i 28.06.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości.

49 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

→ w zakresie właściwej gospodarki wodnościekowej: 1. „SOKOŁÓW” S.A. Odział w Czyżewie – przeprowadzona w listopadzie 2013 roku kontrola nie wykazała nieprawidłowości.

■ Kontrole problemowe przeprowadzono → w zakresie ochrony powietrza, gospodarki odpadami oraz należnych opłat za korzystanie ze środowiska: 1. „BIOMAZ” Sp. z o.o. Czyżew - kontrola przeprowadzona w dn. 29.08. i 30.08.2013r. wykazała, iż zakład nie uwzględnił wszystkich źródeł zanieczyszczeń przy wyliczaniu wysokości opłat za korzystanie ze środowiska; wydano zarządzenia pokontrolne.

→ w zakresie gospodarki wodno – ściekowej: 1. Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych „FARE” Sp. z o.o. , Ciechanowiec – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 12.02. i 15.02.2013r. stwierdzono naruszenie warunków pozwolenia wodnoprawnego. Decyzja o karze. 2. Urząd Gminy w Nowych Piekutach – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 19.02. i 05.03.2013r. stwierdzono brak aktualizacji pozwolenia wodnoprawnego oraz brak przekazania informacji do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, niezbędnej do prowadzenia katastru wodnego. Wydano zarządzenia pokontrolne. 3. Urząd Gminy w Kobylinie Borzymach, Oczyszczalnia przy Szkole Podstawowej w Stypułkach Święchach – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 24.04 i 10.05.2013r. stwierdzono zanieczyszczenie osadnika wtórnego nadmiernym osadem ściekowym; wydano zarządzenia pokontrolne. 4. Gmina Klukowo, Oczyszczalnia Ścieków w Trojanowie – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 15.07. i 23.07.2032r. stwierdzono, że ścieki nie spełniają wymagań określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Podmiotowi wymierzono karę administracyjną. 5. Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych „FARE” Ciechanowiec – przeprowadzona w dn. 23.07.2013r. kontrola nie wykazała nieprawidłowości. Wydano decyzję odraczającą termin płatności wydanej wcześniej kary. 6. Agencja Rezerw Materiałowych w Warszawie Składnica w Szepietowie – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 28.08 i 06.09.2013r. stwierdzono brak właściwej ilości badań ścieków; wydano zarządzenia pokontrolne. 7. Dom Pomocy Społecznej w Kozarzach, gm. Ciechanowiec – przeprowadzona w dn. 04.11.2013r. kontrola nie wykazała nieprawidłowości.

→ w zakresie gospodarki wodno – ściekowej oraz gospodarki odpadami: 1. Gospodarstwo Rolno – Hodowlane Hodowla Lisów P. Kulesza, Wysokie Mazowieckie - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 28.08. i 05.09.2013r. stwierdzono przepełnienie zbiorników na nieczystości płynne oraz wyciek z pryzmy obornika; wydano zarządzenia pokontrolne.

→ w zakresie gospodarki odpadami: 1. Urząd Gminy Sokoły – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 13.03 i 28.03.2013r. stwierdzono istnienie dzikiego wysypiska odpadów znajdującego się obok składowiska gminnego oraz stosowanie niewłaściwych kodów odpadów; wydano zarządzenia pokontrolne.

→ w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska przez stację demontażu pojazdów: 1. Auto Handel Skup Złomu W. Kierlewicz, Osipy Lepertowizna gm. Wysokie Mazowieckie - kontrola przeprowadzona w dn. 18.06.2013r. nie wykazała nieprawidłowości. 2. „TOMEX” Sp. j. J. T. Miliszkiewicz, m. Zadobrze gm. Ciechanowiec – w trakcie kontroli przeprowadzonej w dn. 25.06. i 28.06.2013r. stwierdzono błędne stosowanie kodów odpadów dla olejów silnikowych i odpadów metali, nie osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu za 2012 rok, nierzetelne dane w sprawozdaniu o 50 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

recyklingu pojazdów za 2012 rok. Nie poddano demontażowi znacznej części pojazdów przyjętych w 2012 roku. Dokonano pouczenia i wydano stosowne zarządzenia pokontrolne. Wystąpiono z ankietą i pismem do NFOŚiGW. Nałożono na zakład mandat karny.

→ w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska przez rolników na terenach OSN: 1. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, m. Mystki Rzym gm. Wysokie Mazowieckie - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 11.10.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości. 2. Gospodarstwo Rolne, m. Michałowo Wielkie gm. Czyżew - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 18.11.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości. 3. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, m. Kalinowo Czosnowo - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 20.11.2013r. stwierdzono brak potwierdzeń za wywóz nieczystości; wydano zarządzenie pokontrolne. 4. Gospodarstwo Rolne, m. Rosochate Kościelne gm. Czyżew - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 27.11.2013r. stwierdzono brak potwierdzeń za wywóz nieczystości; wydano zarządzenie pokontrolne. 5. Gospodarstwo Rolne, m. Rosochate Kościelne gm. Czyżew - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 28.11.2013r. stwierdzono brak potwierdzeń za wywóz nieczystości; wydano zarządzenie pokontrolne. 6. Gospodarstwo Rolne, m. Tybory Wólka gm. Wysokie Mazowieckie - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 27.11. i 28.11.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości. 7. Gospodarstwo Rolne, m. Dąbrowa Łazy gm. Szepietowo - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 19.12. i 20.12.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości.

→ w zakresie obowiązków ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym: 1. Zakład PZSEiE Osipy Lepertowizna, Wysokie Mazowieckie – podczas kontroli przeprowadzonej 15.11.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości.

→ w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach (ogólnokrajowy cykl kontrolny): 1. Miasto Ciechanowiec – kontrole przeprowadzone w dn. 26.07 i 08.08.2013r. wykazały nie osiągnięcie poziomu recyklingu odpadów za 2012r. Sprawę skierowano do Burmistrza Ciechanowca.

→ w zakresie nadzoru rynku: 1. SKLEP PRZEMYSŁOWO – METALOWY M. Dąbrowski m. Szepietowo – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 07. 03 i 13.03.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości.

■ Kontrole interwencyjne → w zakresie gospodarki wodościekowej: 1. Gmina Czyżew – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 27.08. i 30.08.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości.

→ w zakresie realizacji zarządzeń pokontrolnych: 1. Mechanika Pojazdowa Blacharstwo – Lakiernictwo Handel i Usługi M.Z. Żochowski, Szepietowo - podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 31.05.2013r. stwierdzono nie zrealizowanie wydanych wcześniej zarządzeń pokontrolnych. Zakład nie uzyskał pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie wód opadowych do środowiska. Wystąpiono do Urzędu Marszałkowskiego.

→ w zakresie gospodarki ściekowej (pobór prób ścieków i wody z rzeki Brok): 1. SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA „MLEKOWITA” Wysokie Mazowieckie – w odpowiedzi na zgłoszone 17 maja 2013r. przez oficera dyżurnego Komendy Powiatowej w Wysokiem Mazowieckim zaobserwowanego przez wędkarzy śnięcia ryb pobrano i przeprowadzono analizę wody z rzeki Brok. Wyniki pobranych w dn. 17.05. i 20.05 2013r. próbek wody i ścieków wykazały przekroczenie dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach; dokonano pouczenia. 51 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

W trakcie kolejnej kontroli i w kolejnych pobranych próbach wody i ścieków (w dniach 29.07; 30.07. i 31.07.2013r.) nie stwierdzono już przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń.

→ w zakresie gospodarki nawozami naturalnymi w gospodarstwie rolnym: 1. Gospodarstwo Rolne, Trojanówek gm. Klukowo – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 13.03.2013r.. stwierdzono wyciek odsiąków z pryzmy obornika na przyległy teren; wydano zarządzenia pokontrolne i dokonano instruktażu. 2. Gospodarstwo Rolne, Ruś Wieś gm. Czyżew – podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 13.03. 2013r. stwierdzono wylewanie gnojowicy na pole w okresie zakazanym prawem. Wydano zarządzenia pokontrolne, dokonano instruktażu. Nałożono mandat karny w kwocie 200 zł. 3. Gospodarstwo Rolne, m. Jamiołki Piotrowięta gm. Sokoły – kontrola przeprowadzona w dn. 16.04. i 17.04.2013r. nie wykazała nieprawidłowości. 4. Gospodarstwo Rolne, m. Kapłań gm. Klukowo – kontrola przeprowadzona w dn.12.06.2013r. wykazała wypływ odcieków z obornika i wód opadowych na sąsiednią posesję. Wydano zarządzenia pokontrolne, dokonano pouczenia. Wystąpiono do Wójta Gminy Klukowo.

→ w zakresie emisji hałasu (pomiar emisji hałasu): 1. „KAREN” S. c. K. Maruszczyk, R. Gnatowska m. Krzaczkowo Mianowskie, gm. Czyżew – pomiary emisji hałasu przeprowadzone w dn. 12.04 i 29.04.2013r. nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych. 2. Gospodarstwo Rolne, m. Kowalewszczyzna Folwark gm. Sokoły - pomiary emisji hałasu przeprowadzone w dn. 15.07 i 29.07.2013r. wykazały przekroczenia wartości dopuszczalnych. Wystąpiono do Wójta Gminy Sokoły.

→ w zakresie gospodarki odpadami : 1. Sprzedaż Używanych Ciągników i Maszyn Rolniczych, m. Stypułki Święchy gm. Kobylin Borzymy - kontrola przeprowadzona w dn. 12.04. i 24.04.2013r. nie wykazała nieprawidłowości. 2. Usługi Budowlane Ogólne i Handel J. Morzy, Ciechanowiec - kontrola przeprowadzona w dn. 08.08.2013r. nie wykazała nieprawidłowości.

8. Działania monitoringowe i kontrolne WIOŚ na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczonych na terenie powiatu wysokomazowieckiego

Rozporządzenie nr 14/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 października 2012 roku w sprawie określenia wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na terenie województwa podlaskiego (Dziennik Urzędowy Wojewody Podlaskiego Białystok 16.10.2012 poz. 2982) wyznacza obszary szczególnie narażone (OSN) o łącznej powierzchni 43 591,32 ha i 7 JCW rzecznych jako wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Załącznik nr 1 do tego rozporządzenia zawiera wykaz obrębów ewidencyjnych objętych OSN. Na terenie woj. podlaskiego wyznaczono trzy Obszary Szczególnie Narażone: - Bug od Tocznej do Broku - Dopływy Narwi od Lizy do Śliny, - Jabłonka. Pierwsze dwa OSN w większości obejmują tereny leżące w powiecie wysokomazowieckim. Rozporządzenie powyższe wyznaczyło również wody powierzchniowe płynące na terenie woj. podlaskiego (JCWP) jako wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. W powiecie wysokomazowieckim są to:

52 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

- JCWP Brok do Siennicy, - JCWP Brok od Siennicy do ujścia, - JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia, - JCWP Ślina od Rokitnicy do ujścia. Uzasadnienie do ww. rozporządzenia wyjaśnia, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze

źródeł rolniczych , wody wrażliwe to wody zanieczyszczone (zawartość azotanów powyżej 50 mg NO 3/l) lub zagrożone zanieczyszczeniem (od 40 do 50 mg NO 3/l) azotanami ze źródeł rolniczych oraz wody wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Na terenie woj. podlaskiego, w tym także na terenie powiatu wysokomazowieckiego , wg wieloletnich badań WIOŚ, nie występują wody zanieczyszczone i zagrożone zanieczyszczeniem azotem ze źródeł rolniczych. Występują natomiast wody, w których przekroczona została średnioroczna wartość graniczna azotu azotanowego (2,2 mg NNO 3/l), wskazująca na ich tendencję do eutrofizacji. Zostały one ujęte w rozporządzeniu.

Na wyznaczonych OSN wprowadzane są Programy działań mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych . Programy realizowane są na podstawie 2 rozporządzeń: ● Rozporządzenie nr 3/2013 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 25 lutego 2013 w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszarów szczególnie narażonych Dopływy Narwi od Lizy do Śliny i Jabłonka (Dz. U. Województwa Podlaskiego z dnia 7 marca 2013r, poz. 1417). ● Rozporządzenie nr 6/2013 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 maja 2013r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszarów szczególnie narażonych Bug od Tocznej do Broku. (Dz. U. Województwa Podlaskiego z dnia 31 stycznia 2014r. , poz. 430).

Programy te w Załączniku nr 7 w dziale IV i V nakładają na WIOŚ obowiązek monitorowania wód powierzchniowych na terenie OSN oraz prowadzenia kontroli rolniczych źródeł zanieczyszczeń .

Monitoring wód powierzchniowych . W 2012 roku Podlaski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska opracował nową sieć monitoringową zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. Nr 258 poz. 1550). Rozporządzenie nakłada obowiązek prowadzenia monitoringu obszarów chronionych m.in. na terenach wyznaczonych jako Obszary Szczególnie Narażone (OSN) na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. W ramach sieci monitoringu obszarów chronionych WIOŚ Białystok wyznaczył punkty pomiarowo-kontrolne na rzekach wymienionych w Rozporządzeniu nr 14/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 października 2012 roku w sprawie określenia wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na terenie województwa podlaskiego (Dziennik Urzędowy Wojewody Podlaskiego Białystok 16.10.2012 poz. 2982), umożliwiające ocenę m.in. zagrożenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych.

Sieć pomiarowa objęła 11 punktów pomiarowo-kontrolnych leżących na 10 jednolitych częściach wód (o 3 JCW więcej jak ujęte w ww. rozporządzeniu Dyrektora RZGW). 7 punktów wyznaczono na terenie powiatu wysokomazowieckiego. Badania w wyznaczonym przez rozporządzenie monitoringowe zakresie i z wymaganą częstotliwością rozpoczęto w styczniu 2013 roku. Będą one powtórzone w roku 2015, na koniec okresu objętego Programem działań na OSN. Sieć pomiarowa WIOŚ Białystok ustanowiona na terenie powiatu wysokomazowieckiego uwzględniła : 53 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

1. wyznaczenie stanowisk pomiarowych powyżej punktowych źródeł zanieczyszczeń komunalnych, w celu oceny zanieczyszczenia wód m.in. związkami azotu nie pochodzącymi z tych źródeł: - ppk powyżej Czyżewa – rzeka Brok; (zakładając, że rzeka w procesie samooczyszczania poradzi sobie z ładunkami zanieczyszczeń odprowadzanymi z Wysokiego Mazowieckiego); - ppk Kuczyn - rzeka Nurzec powyżej Ciechanowca; 2. wprowadzenie do sieci punktów na ciekach płynących wyłącznie przez tereny rolnicze, (brak punktowych źródeł zanieczyszczeń): - ppk Stypułki Święchy – rzeka Ślina dopływ Narwi; - ppk Wity – rzeka Ślina dopływ Narwi; - ppk Koce Piskuły – rzeka Siennica dopływ Nurca; - ppk Wojtkowice Stare – rzeka Pełchówka dopływ Nurca; 3. w celu porównania wyników pozostawiono w sieci badawczej punkty pomiarowe wyznaczone w poprzednich programach monitoringowych poniżej zrzutów z oczyszczalni komunalnych i przemysłowych : - ppk Ołdaki – rzeka Brok poniżej 2 oczyszczalni w Czyżewie; - ppk Tworkowice – rzeka Nurzec poniżej oczyszczalni w Ciechanowcu;

Tak ustawiona sieć pomiarowa umożliwia ocenę rolniczej presji na jakość wód powierzchniowych na OSN wyznaczonych na terenie woj. podlaskiego. W kolejnym cyklu monitoringowym, rozpoczynającym się w 2016 roku, ilość punktów pomiarowych na OSN została jeszcze zwiększona. Omówienie wyników badań przeprowadzonych w 2013 roku zawiera Rozdział 1: Ocena stanu wód.

Działania kontrolne WIOŚ Białystok: Na terenie województwa podlaskiego określono obszary o łącznej powierzchni 43 591,32 ha jako OSN, na których wyodrębniono 167 obrębów ewidencyjnych . Większość z nich tj. 125 obrębów leży w powiecie wysokomazowieckim .

W woj. podlaskim obręby ewidencyjne zaliczone do OSN leżą w 10 gminach: Czyżew-Osada, Klukowo, Kobylin-Borzymy, Nowe Piekuty, Poświętne, Sokoły, Szepietowo (obszar wiejski), Wysokie Mazowieckie, Kołaki Kościelne, Zambrów.

Większość obrębów ewidencyjnych leży w 7 gminach na terenie pow. wysokomazowieckiego: - Wysokie Mazowieckie – 36 obrębów , - Czyżew-Osada – 54 obrębów, - Klukowo – 4 obręby, - Kobylin-Borzymy – 5 obrębów, - Nowe Piekuty – 3 obręby, - Sokoły – 6 obrębów, - Szepietowo (obszar wiejski) – 17 obrębów.

Dane o gospodarstwach typowanych do kontroli uzyskano: - z zasobów Informatycznego Systemu Wspomagania Kontroli ISWK - z informacji pozyskanych z gmin, na terenie których występują OSN (ankieta)

Szacunkowe ilości gospodarstw na OSN w województwie podlaskim według kryteriów wyboru do kontroli WIOŚ: 1. wielkość chowu powyżej 210 DJP 2. powierzchnia użytków rolnych na OSN powyżej 100 ha 3. wielkość chowu 40 – 210 DJP 4. powierzchnia użytków rolnych na OSN 20-100 ha 54 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

5. nabywcy nawozów naturalnych z instalacji IPPC

Zgodnie z tymi kryteriami oszacowano ilość gospodarstw położonych na OSN do kontroli na terenie woj. podlaskiego: - wg kryterium 1,2 i 5 - brak wytypowanych gospodarstw na terenie woj. podlaskiego - wg kryterium 3 tj. Wielkość chowu 40-210 DJP – 162 gospodarstwa, w tym 154 na terenie powiatu wysokomazowieckiego - wg kryterium 4 tj. - powierzchnia użytków rolnych na OSN nabywcy nawozów naturalnych 20-100 ha – 289 gospodarstw, w tym 215 na terenie powiatu wysokomazowieckiego.

Zakres kontroli obejmował: - charakterystyka gospodarstwa - położenie, powierzchnia gruntów, areał na OSN, odległość od cieków wodnych. - opis prowadzonej działalności rolniczej - budynki inwentarskie, budowle rolnicze, średnioroczna obsada zwierząt, system utrzymania zwierząt, sposób gospodarowania nawozami, urządzenia do magazynowania nawozów naturalnych, ocena wpływu gospodarstwa na środowisko (obecność wycieków, pojemność zbiorników itp.) - dawki i sposoby nawożenia pól - prowadzenie gospodarki wodno-ściekowej na terenie gospodarstwa, - postępowania z padłymi zwierzętami, - postępowania z wytwarzanymi odpadami (głownie folia kiszonki).

W 2013 roku - do kontroli planowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego ze względu na OSN-y wytypowano 6 indywidualnych gospodarstw rolnych (chów bydła), nie będących podmiotami gospodarczymi: 1. Gospodarstwo Rolne m. Dąbrowa Łazy gm. Szepietowo - Na terenach OSN powierzchnia gruntów ornych – 108,11 ha (grunty własne stanowiły- 83,3 ha, pozostała część gruntów na OSN była dzierżawiona). Gospodarstwo, zgodnie z przepisami , posiadało plan nawożenia , nie był on jednak zaopiniowany przez Okręgową Stację Chemiczno Rolniczą. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 19.12. i 20.12.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości. 2. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, m. Mystki Rzym, gm. Wysokie Mazowieckie – powierzchnia całkowita - 98,43 ha. Na terenach OSN powierzchnia gruntów ornych – 30,14 ha, i TUZ (łąki i pastwiska) 4,41 ha – całość na OSN. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 11.10.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości. 3. Gospodarstwo Rolne, m. Michałowo Wielkie , gm. Czyżew – powierzchnia całkowita - 77,77 ha. Na terenach OSN powierzchnia gruntów ornych – 46,75 ha, i TUZ (łąki i pastwiska) 13,77 ha – całość na OSN. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 18.11.2013r. nie stwierdzono nieprawidłowości. 4. Gospodarstwo Rolne, m. Rosochate Kościelne gm. Czyżew – powierzchnia całkowita - 70 ha . Zabudowania gospodarcze w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Brok (odległość do 5 m). Na terenach OSN powierzchnia gruntów ornych – 21,93 ha, i TUZ (łąki i pastwiska) 2,8 ha – całość na OSN. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 27.11.2013r. stwierdzono brak potwierdzeń za wywóz ścieków z udojni. Wydano zarządzenie pokontrolne, które zostały zrealizowane. 5. Gospodarstwo Rolne, m. Rosochate Kościelne gm. Czyżew - powierzchnia całkowita -60 ha. Na terenach OSN powierzchnia gruntów ornych –18,05 ha, i TUZ (łąki i pastwiska) 15,42 ha – całość na OSN. Około 200 m od zabudowań płynie rzeka Brok. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 28.11.2013r. stwierdzono brak potwierdzeń za wywóz ścieków z udojni; wydano zarządzenie pokontrolne. Brak pisemnego zgłoszenia o wykonaniu zarządzenia -termin do 31.12.2013. 6. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, m. Kalinowo Czosnowo gm. Wysokie Mazowieckie - powierzchnia całkowita - 39,4 ha- Na terenach OSN powierzchnia gruntów ornych – 14,3 ha, i TUZ (łąki i pastwiska) 7,65 ha – całość na OSN. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 20.11.2013r. stwierdzono brak potwierdzeń za wywóz nieczystości z udojni i domu. Wydano zarządzenie pokontrolne i zostało ono zrealizowane. 55 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

Stwierdzone nieprawidłowości Podczas kontroli nie stwierdzono rażących naruszeń prawa. Wpływ na to miały: - odpowiedni czas, jaki mieli rolnicy na przygotowanie się do kontroli, - dobra znajomość przepisów i świadomość konieczności ich stosowania, - pomoc Doradców Rolniczych w uzupełnieniu wymaganych dokumentów.

Ustalenia z kontroli 1. Wszyscy kontrolowani rolnicy zgodzili się z ustaleniami zawartymi w protokołach i podpisali je. 2. Wszystkie kontrolowane podmioty zaliczały się do dużych gospodarstw indywidualnych. Mimo to nie musiały mieć i nie miały środowiskowych pozwoleń sektorowych ani pozwoleń zintegrowanych. 3. Podczas żadnej kontroli nie stwierdzono zanieczyszczenia środowiska. Posesje miały prawidłowe wyposażenie, zabezpieczające otoczenie przed zanieczyszczeniem. 4. Wszystkie gospodarstwa posiadały zapas powierzchni płyt gnojowych i objętości zbiorników na gnojowicę, wystarczający do magazynowania nawozów naturalnych. 5. Nawozy były wykorzystywane zarówno na gruntach własnych jak i terenach, będących własnością osób trzecich. We wszystkich przypadkach były umowy przekazania odpadów. 6. W kontrolowanych gospodarstwach zastosowana dawka nawozu naturalnego do nawożenia upraw polnych, łąk i pastwisk była niższa niż 170 kg (N) w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych. 7. W trzech przypadkach kontrolowani nie posiadali dokumentów, poświadczających wywóz ścieków technologicznych (z udojni) na oczyszczalnie. 8. Kontrolowani znali problematykę OSN, a także zasady postępowania z nawozami naturalnymi i stosowali je w praktyce. 9. Podczas przygotowania do kontroli rolnicy korzystali z pomocy doradców rolniczych.

Działania pokontrolne: • W trzech przypadkach ustalenia kontroli skutkowały wydaniem zarządzeń pokontrolnych, zobowiązujących do dokumentowania prawidłowego postępowania ze ściekami. W dwóch przypadkach zarządzenia zostały zrealizowane. • Nie nakładano mandatów karnych. • Nie wszczynano postępowań w celu wymierzenia kar administracyjnych. • Nie informowano organów ścigania.

W kolejnych latach obowiązywania Programu działań na OSN kontrole gospodarstw rolnych będą systematycznie kontynuowane.

Sporządzono: Zatwierdzam: Dział Monitoringu Delegatury w Łomży mgr inż. Waldemar Gołaszewski WIOŚ Białystok Kierownik Delegatury w Łomży

56 WIO Ś Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatura w Łom ży w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku

57