228

<Õlmaz ve AydÕn., Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 27(3):228-233

Kayseri ili’nin meyvecilik potansiyeli açÕVÕndan analizi

*Kadir U÷urtan YILMAZ AydÕn UZUN

Erciyes Üniversitesi, Seyrani Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü,

ÖZET

M.Ö. 8. yüzyÕlda Roma ømparatoru Julius Ceasar’Õn adÕna Ceasarea adÕ verilen Kayseri, tam 2000 yÕldÕr bu Anahtar isim ile anÕlmaktadÕr. ølk yerleúim yeri úimdiki úehir merkezinden 20 km kuzey do÷uda bulunan Kaniú Kelimeler Höyü÷ü olan Kayseri, M.Ö. 2800 yÕOÕndan günümüze kadar sÕrasÕyla Hititler, Frigler, Asurlular, LidyalÕlar, Medler, Persler, Cappacodia KrallÕ÷Õ, RomalÕlar, BizanslÕlar, Selçuklular, Mo÷ollar, Karamano÷ullarÕ ve Kayseri TarÕPÕ, OsmanlÕ medeniyetlerine ev sahipli÷i yapmÕú güzel bir Anadolu úehridir. Bir sanayi ve ticaret merkezi olan Yumuúak Çekirdekli Meyveler, Kayseri, güçlü bir ekonomiye sahip olmasÕna ra÷men meyvecilik açÕVÕndan istenilen düzeye ulaúamamÕú, Sert Çekirdekli bu noktada mevcut potansiyelini hakkÕyla kullanamamÕúWÕr. Meyvecilik alanlarÕ 6.207 ha olup, toplam Meyveler, arazi varlÕ÷ÕQÕn % 0,9’unu oluúturmaktadÕr. Meyveler arasÕnda en fazla yetiútirilen tür 94 bin tonu aúan Seyrani Ziraat üretimi ile elma olup ikinci sÕrada kayÕVÕ yer almaktadÕr. Bu türlerle birlikte kiraz da bölgeye iyi uyum Fakültesi sa÷layabilecek bir tür olarak de÷erlendirilebilir. Bölge ekolojisine uygun türler arasÕnda erik, armut ve ceviz de yer almaktadÕr. Bahse konu türlerde yöreye uygun çeúitlerin belirlenmesinde Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi’nin katkÕVÕ zaman içinde kendisini gösterecektir. HazÕrlanan bu çalÕúma ile Kayseri ili tarÕmsal alt yapÕVÕ ve ekolojisi meyvecilik açÕVÕndan tartÕúÕlmÕú ve genel bir analiz yapÕlmÕúWÕr.

Analysis of Kayseri province in terms of fruit growing potential

ABSTRACT

Kayseri, called Ceasarea on behalf of the Roman Emperor Julius Ceasar in BC 8th century, has been commemorated with this name for 2000 years. The first settlement was Mound Poodle which is 20 km northeast of the present city center. Kayseri is a nice Anatolian province which hosted the Hittites, Keywords Phrygians, Assyrians, Lydians, Medes, Persians, Cappacodia Kingdom, Romans, Byzantines, Seljuks, Agriculture of Kayseri, Mongols, Karamanoglu seigniory, and Ottoman civilizations from BC 2800 to the present, respectively. Pome Fruit, Although, Kayseri is an industrial and commercial center and has a strong economy, it couldn’t reached the Stone Fruit, desired level in terms of fruit growing and couldn’t use the existing potential at this point. Fruit growing Seyrani Agricultural area is 6.207 ha and this is 0,9% of total land of Kayseri. Fruit species that the most produced is apple with Faculty exceed 94.000 tons and is followed by apricot. In addition to that species cherry also considered as a good adaptable fruit species. Plum, pear and walnut are among species which are suitable in this region ecology. Seyrani Agricultural Faculty of Erciyes University will determine suitable cultivars to the region in these species in time. In this study, fruit growing in Kayseri province was discussed for agricultural substructure and ecology and a general analysis was made.

* Sorumlu yazar (Corresponding author) e-posta: [email protected] 229

<Õlmaz ve AydÕn., Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 27(3):228-233

1. Giriú 2. TarÕmsal Alt YapÕ

Kayseri ili 37o 45’ ve 38o 18’ kuzey enlemleri ve 34o 56’ ve Kayseri’de mevcut arazinin kullanÕma göre da÷ÕOÕPÕ 36o 59’ do÷u boylamlarÕ arasÕnda yer almaktadÕr. øl alanÕ incelendi÷inde, toplam 1.686.583 ha’lÕk alanÕn yaklaúÕk % kuzeybatÕ ve kuzeyden ’Õn ÇayÕralan ve Bo÷azlÕyan; 40’Õ olan 670.584 ha alanÕn tarÕm arazisi, 135.827 ha alanÕn kuzey ve kuzeydo÷udan ’Õn , ùarkÕúla, orman ve fundalÕk (% 8), 691.028 ha’lÕk alanÕn çayÕr ve mera ve Gürün; do÷udan Kahramanmaraú¶Õn Afúin ve Göksun; (% 41), 189.144 ha alanÕn da tarÕm dÕúÕ arazi (% 11) oldu÷u güneyden ’nÕn , , ve görülmektedir. TarÕm alanÕ içerisinde meyvecilik yapÕlan KaraisalÕ; güneybatÕdan Ni÷de’nin Merkez ve ÇamardÕ; arazi 6.207 ha’dÕr ve toplam alanÕn % 0,9’unu batÕdan ise Nevúehir’in , Ürgüp ve oluúturmaktadÕr. Toplam tarÕm alanÕQÕn 607.316 ha’Õ ilçeleriyle çevrilidir. Kayseri ili 16.865 km²’lik yüzölçümü ile sulanabilir nitelikte olmasÕna ra÷men, bu alanÕn sadece ülke topraklarÕQÕn yaklaúÕk % 2,2’lik bir bölümünü 87.941 ha’Õ sulanmaktadÕr ve alan sulanabilir tarÕmsal kaplamaktadÕr. Ortalama rakÕm 1054 metredir. Merkez ilçeler arazinin sadece % 14’ünü oluúturmaktadÕr [2]. Meyvecili÷in ile birlikte 16 ilçesi bulunmaktadÕr. Bu ilçeler; il merkezinde geliúmesi sulama olanaklarÕQÕn geliútirilmesi ile do÷ru ve ilçelerinin yanÕ sÕra AkkÕúla, orantÕOÕGÕr. Son yÕllarda yapÕlan yeni barajlar ve sulama Bünyan, , Felâhiye, HacÕlar, øncesu, Özvatan, göletleri ile sulanan arazi miktarÕndaki artÕúÕ, beraberinde 3ÕnarbaúÕ, Talas, SarÕR÷lan, SarÕz, , YahyalÕ ve meyvecilik alanlarÕQÕn da artmasÕQÕ sa÷layacaktÕr (Tablo 1). Yeúilhisar’dÕr [1].

Tablo 1. Kayseri ili tarÕmsal sulama amaçlÕ baraj, gölet ve yer altÕ suyu tesisleri (DSø XII. Bölge Müdürlü÷ü)* 6Õra No Baraj adÕ AmacÕ

1 SarÕmsaklÕ Sulama

2 Akköy Sulama

3 $÷caúar Sulama

4 KovalÕ Sulama

5 Bahçelik Sulama + Elektrik + TaúNÕn Kontrolü

6 SarÕR÷lan Sulama

7 Yamula Sulama

6Õra No Gölet AdÕ AmacÕ

1 Karakuyu Göleti Sulama

2 Efkere Göleti Sulama

3 øncesu SelkapanÕ Sulama

4 Tekir Göleti – Müúker SulamasÕ Sulama

5 Zincidere Göleti Sulama

6 ùeyhli Göleti Sulama

7 3ÕnarbaúÕ KaramanlÕ Göleti Sulama

8 Tomarza BüyükcanlÕ Göleti Sulama

6Õra No Kuyu SayÕVÕ AmacÕ

1 349 Sulama 230

<Õlmaz ve AydÕn., Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 27(3):228-233 3. TarÕmsal Ekoloji devam eden yumuúama, meyve yetiútiricili÷i için uygun ekolojilerin oluúmasÕQÕ devam ettirmektedir. Bunun yanÕ sÕra Konumu itibariyle farklÕ rakÕmlara sahip olan Kayseri ili Kayseri’nin bulundu÷u KÕ]ÕOÕrmak havzasÕnda yer alan tarÕmsal ekoloji bakÕPÕndan 3 bölgeye ayrÕlmaktadÕr. .Õ]ÕOÕrmak ve SarÕmsaklÕ Suyu ile havzasÕnda yer Bunlardan Develi, YahyalÕ, Yeúilhisar ve øncesu en uzun alan ZamantÕ Irma÷Õ bölgede ekolojiyi etkileyen önemli vejetasyon periyoduna sahip 1. bölge iken, en kÕsa vejetasyon akarsulardÕr. periyoduna sahip olan PÕnarbaúÕ, SarÕz ve Tomarza 2. bölgeyi, Merkez (Kocasinan-Melikgazi), AkkÕúla, Bünyan, øklimsel veriler açÕVÕndan incelendi÷inde tipik karasal iklim HacÕlar, Felâhiye, Özvatan, SarÕR÷lan ve Talas özellikleri ile karúÕlaúWÕ÷ÕPÕz Kayseri’nin ortalama toplam vejetasyon periyoduna sahip 3. bölgeyi oluúturmaktadÕr [1]. ya÷Õú miktarÕ 396.5 kg/m2’dir. Ortalama güneúlenme süresi Ancak Develi, YahyalÕ, Yeúilhisar ilçelerinin Sultan SazlÕ÷Õ 81.6 saattir. Ya÷ÕúlarÕn daha çok sonbahar, kÕú ve ilkbahar etrafÕndaki bazÕ tarÕmsal alanlarÕnda görülen mikro klima aylarÕnda yo÷unlaúWÕ÷Õ, özellikle Nisan ve MayÕs aylarÕnda bir özelli÷inden dolayÕ buralarda di÷er bölgelerden farklÕ olarak hayli arttÕ÷Õ görülmektedir. Ocak ve ùubat aylarÕnda eksi bazÕ ürünlerin de yetiútirilmesi söz konusudur [1]. Bu ürünler de÷erlerde seyreden ortalama sÕcaklÕk de÷erleri yaz aylarÕnda içerisinde en önemlilerinden birisi özellikle I÷GÕr yöresinde 22.5 oC’ye kadar yükselmektedir. Ekstrem yÕllarda en düúük yetiútiricili÷i yapÕlan Aprikoz (I÷GÕr, ùalak) kayÕVÕ çeúididir. VÕcaklÕklarÕn -28.4 oC, en yüksek sÕcaklÕklarÕn ise 40.7 oC’ye AyrÕca yörenin kendine özgü yerel çeúitleri Pamuk Mustafa ulaúWÕ÷Õ saptanmÕúWÕr (Tablo 2). KÕ]ÕOÕrmak ve Seyhan ve Boza÷a’da yetiútiricili÷i yapÕlan kayÕVÕlar arasÕnda yer havzalarÕnda yer alan Kayseri’de özellikle çöküntü almaktadÕr. Yöre çeúitleri güneú altÕnda ortadan ikiye ayrÕOÕp havzalarÕQÕn tabanlarÕnda yer alan ovalar, verimli alüviyal kurutularak ta tüketilmektedir. Ancak buradan elde edilen topraklarla kaplÕGÕr. øl genelinde genellikle kÕrmÕ]Õ- kuru kayÕVÕlarÕn ve çevresinde yetiútirilen çeúitlere kahverengi toprak yapÕVÕyla karúÕlaúÕlmaktadÕr. Do÷al bitki kalite yönünden rakip olma úansÕ bulunmamaktadÕr. Nitekim örtüsü çayÕr olan bu tip topraklarÕn büyük bölümü nadaslÕ dünyada en çok kurutmalÕk kayÕVÕ yetiútiricili÷i yapÕlan kuru tarÕmla, ba÷ bahçe tarÕPÕna ayrÕlmÕúWÕr. Toprak yapÕVÕ Malatya’daki üretim miktarÕ bazÕ yÕllarda piyasalardaki birçok meyve türünün yetiútirilebilmesine olanak sa÷layacak WÕkanmalar sebebiyle pazarlama durumu sÕNÕntÕya niteliktedir. BazÕ noktalarda toprak pH’sÕQÕn yüksekli÷i, bu girdi÷inden, son yÕllarda kurutmalÕk kayÕVÕlarÕn taze olarak duruma hassaslÕ÷Õ olan tür veya çeúitler için kloroza neden ihraç edilmesi yaygÕnlaúPÕúWÕr. Hal böyleyken bu yörede olabilmektedir. Develi OvasÕ’nda toprak yapÕVÕQÕn kurutmalÕk yetiútiricilik yerine kaliteli çeúitlerle sofralÕk hidromorfik olmasÕ nedeniyle iyi drenaj yapÕlan arazilerde üretime dönük yetiútiricilik desteklenmelidir. Kayseri bu besin maddelerince zengin yetiútirme alanlarÕ oluúmaktadÕr. yönüyle sahip oldu÷u farklÕ ekolojiler sayesinde ülkemizin Ancak bu alanda tuzlulu÷un arttÕ÷Õ bazÕ noktalar da birçok noktasÕnda farklÕ meyve türleri ile yapÕlan yetiútiricilik mevcuttur [3]. Bu nedenle Develi ovasÕ içerisinde di÷er açÕVÕndan önemli bir potansiyele sahiptir. yerlerde de oldu÷u gibi mutlaka toprak analizi yapÕlmasÕ gerekmektedir. Tuzluluk sorunu olan yerlerde yapÕlan Kayseri’de mevcut iklim yapÕVÕQÕn kÕúlarÕ oldukça sert ve yetiútiriciliklerde önemli oranda tuz zararÕ ortaya so÷uk, yaz aylarÕnda ise kurak ve sÕcak olmasÕ bazÕ meyve oÕkmaktadÕr. türlerinin yetiútiricili÷i açÕVÕndan sÕQÕrlayÕFÕ bir unsur olsa da sulama olanaklarÕQÕn artmasÕ ve bunun yanÕ sÕra yapÕlan baraj ve göletler nedeniyle iklimde meydana gelen ve gelmeye de

Tablo 2. Kayseri ili meteorolojik verileri (Devlet Meteoroloji øúleri Genel Müdürlü÷ü) Ortalama* Ocak ùubat Mart Nisan MayÕs Haziran Temmuz A÷ustos Eylül Ekim KasÕm AralÕk 6ÕcaklÕk -1.9 -0.2 4.9 10.7 14.9 19.1 22.5 21.9 17.2 11.6 4.8 0.1 (oC) En Yüksek 6ÕcaklÕk 3.8 5.7 11.5 17.5 22.1 26.6 30.5 30.6 26.5 20.2 12.2 5.8 (oC) En Düúük 6ÕcaklÕk -6.9 -5.3 -1.5 3.5 6.8 9.7 12.1 11.5 7.4 3.8 -1.1 -4.7 (oC) Güneúlenme 2.8 3.9 4.9 6.1 8.1 10.3 11.7 11.3 8.9 6.5 4.5 2.6 (saat) Ya÷ÕúOÕ Gün 11.4 11.6 12.2 13.5 13.6 8.2 2.6 1.8 3.8 7.7 9.2 11.7 SayÕVÕ Ya÷Õú MiktarÕ 31.6 33.0 41.0 56.2 57.3 35.9 13.0 6.5 11.3 33.2 38.2 39.3 (kg/m2)

Ekstrem** Ocak ùubat Mart Nisan MayÕs Haziran Temmuz A÷ustos Eylül Ekim KasÕm AralÕk En Yüksek 6ÕcaklÕk 17.0 19.6 26.6 31.2 33.4 36.0 40.7 40.0 36.0 32.6 24.8 21.0 (oC) En Düúük 6ÕcaklÕk -28.1 -28.4 -28.1 -11.6 -5.5 -0.4 3.7 2.1 -2.5 -8.3 -16.2 -25.5 (oC) * 1975-2008 yÕllarÕ arasÕ, ** 1975-2009 yÕllarÕ arasÕ 231

<Õlmaz ve AydÕn., Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 27(3):228-233 .Õ]ÕOÕrmak ve Seyhan havzalarÕnda yer alan Kayseri’de düúünüldü÷ünde bu özelliklerin yeterince özellikle çöküntü havzalarÕQÕn tabanlarÕnda yer alan ovalar, de÷erlendirilemedi÷i görülmektedir. verimli alüviyal topraklarla kaplÕGÕr. øl genelinde genellikle NÕrmÕ]Õ-kahverengi toprak yapÕVÕyla karúÕlaúÕlmaktadÕr. Do÷al Son yÕllarda özellikle Ni÷de gibi elma yetiútiricili÷inin bitki örtüsü çayÕr olan bu tip topraklarÕn büyük bölümü yaygÕn oldu÷u bir yöreye yakÕnlÕ÷Õ nedeniyle Kayseri’de nadaslÕ kuru tarÕmla, ba÷ bahçe tarÕPÕna ayrÕlmÕúWÕr. Toprak elma üretiminin düzenli olarak arttÕ÷Õ görülmektedir (ùekil yapÕVÕ birçok meyve türünün yetiútirilebilmesine olanak 1). AyrÕca 2009 yÕOÕ TÜøK verileri incelendi÷inde de mevcut sa÷layacak niteliktedir. BazÕ noktalarda toprak pH’sÕQÕn durumda 1.444.705 adet olan meyve veren elma a÷acÕ yüksekli÷i, bu duruma hassaslÕ÷Õ olan tür veya çeúitler için sayÕVÕQÕn yanÕ sÕra 316.209 adet de meyve vermeyen elma kloroza neden olabilmektedir. Develi OvasÕ’nda toprak D÷acÕ görülmektedir. Bu a÷açlarÕnda meyve vermeye yapÕVÕQÕn hidromorfik olmasÕ nedeniyle iyi drenaj yapÕlan baúladÕ÷Õ göz önüne alÕndÕ÷Õnda 94.415 ton olan Kayseri elma arazilerde besin maddelerince zengin yetiútirme alanlarÕ üretiminin tahmini olarak 20.000 ton civarÕnda bir artÕú oluúmaktadÕr. Ancak bu alanda tuzlulu÷un arttÕ÷Õ bazÕ gösterece÷i ortadadÕr (Tablo 3). Ancak özellikle bazÕ noktalar da mevcuttur [3]. Bu nedenle Develi ovasÕ içerisinde yörelerde eski çeúitlerle kurulmuú, yaúlanmÕú bahçeler di÷er yerlerde de oldu÷u gibi mutlaka toprak analizi ortadan kalkarken, bir taraftan da yeni çeúitlerle bahçeler yapÕlmasÕ gerekmektedir. Tuzluluk sorunu olan yerlerde oluúturulmaya devam etmektedir. Böylece üretim daha çok yapÕlan yetiútiriciliklerde önemli oranda tuz zararÕ ortaya yeni ve güncel çeúitlerle yapÕlmaktadÕr. Üretim artÕúÕQÕn oÕkmaktadÕr. Kayseri ve yöresi, Erciyes Da÷Õ’nÕn volkanik düzenli oluúu ve Türkiye elma üretiminin geldi÷i nokta göz hareketleri sonucu ortaya yaydÕ÷Õ volkanik bir tabaka önünde bulunduruldu÷unda ürünün depolanmasÕ ve pazar üzerindedir. Erciyes’in çevreye yaydÕ÷Õ magmadan meydana süresinin uzatÕlmasÕ daha da önemli bir konuma geldi÷inden gelen bu toprak yapÕVÕ, volkanik tüf olarak adlandÕUÕlmakta, so÷uk hava deposu sayÕVÕ, üretimi takiben arttÕUÕlmalÕ ve bu hava nemini tutmasÕ ile önem kazanmaktadÕr. Bu nedenle tür yatÕUÕmlar teúvik edilmelidir. Kayseri yöresinde özellikle Erciyes da÷Õ çevresinde kuraklÕ÷a dayanÕklÕ birçok yabani tür kolaylÕkla yetiúmekte, ElmanÕn dÕúÕnda yumuúak çekirdekli meyve türleri arasÕnda yetiúebilen farklÕ türlere ait kültür çeúitleri de bu noktada önemli bir yeri olan ve son yÕllarda piyasada oluúan yo÷un de÷erlendirilebilmektedir. Özellikle ba÷ ve kayÕVÕ talebe ra÷men, Ateú YanÕklÕ÷Õ HastalÕ÷Õ’ndan (Erwinia yetiútiricili÷i yörede susuz olarak kolaylÕkla amylovora) dolayÕ üretimi sÕQÕrlanan Kayseri ve yöresinde yapÕlabilmektedir. Yabani türler içinde ahlatlar da kültür üretim ve fidan dikim miktarÕ bakÕPÕndan ele alÕndÕ÷Õnda armut çeúitleriyle aúÕlanarak de÷erlendirilebilmektedir. artÕú gösteren türler arasÕnda yer almÕúWÕr [4]. Mevcut durumda 2009 yÕOÕ verilerine göre 33.010 adet görünen 4. Mevcut Meyvecilik ve Geliúme Durumu meyve veren armut a÷acÕQÕn yanÕnda 39.765 adet meyve vermeyen armut a÷acÕ bulunmasÕ bu türün yetiútiricili÷ine Kayseri özellikle geliúmiú sanayi yatÕUÕmlarÕ ve geleneksel olan ilginin arttÕ÷ÕQÕn en önemli göstergelerinden birisidir ticaret anlayÕúÕ gere÷i oldukça güçlü bir ekonomiye sahip (Tablo 3). Bu a÷açlarÕn verime yatmasÕ durumunda armut olmasÕna ra÷men özellikle meyvecilik konusunda oldukça üretimi iki katÕndan daha fazla bir noktaya ulaúacaktÕr. AyrÕca gerilerde kalmÕú bir il olarak karúÕPÕza çÕkmaktadÕr. Bugüne yörede iklim ve toprak yapÕVÕ gere÷i yabani a÷açlarÕQÕn kadar özellikle iklim özellikleri itibariyle birçok meyve do÷al ortamda kolaylÕkla yaúamÕQÕ sürdürebilmesi, bu yabani türünün yetiútirilemeyece÷i önyargÕVÕQÕ taúÕyan Kayseri, türün üzerine aúÕlanan armutlardan elde edilen üretiminde benzer ekolojik özelliklere sahip illerde yapÕlan meyve zamanla artmasÕna neden olmaktadÕr. Bu türde de pazar yetiútiriciliklerinden son yÕllarda etkilenerek bir takÕm istekleri gözden kaçÕUÕlmadan çeúit seçimi yapÕlmasÕ ele geliúmeler gösterse de, mevcut potansiyeli ve alt yapÕVÕ alÕnmasÕ gereken en önemli konular arasÕndadÕr. Tablo 3. Rakamlarla Kayseri ili meyvecili÷inin görüntüsü (2009 yÕOÕ TÜøK verileri) Meyve Üretim $÷aç BaúÕna Toplam Meyve Veren Yaúta Vermeyen Yaúta Türler MiktarÕ Düúen Ortalama $÷aç SayÕVÕ $÷aç SayÕVÕ (adet) $÷aç SayÕVÕ (ton) Verim (kg) (adet) (adet) Elma 94.415 65 1.444.705 316.209 1.760.914 Armut 1.182 36 33.010 39.765 72.775 Ayva 179 29 6.260 3.775 10.035 Nektarin 18 26 700 100 800 ùeftali 227 24 9.425 1.665 11.090 Erik 557 28 20.120 11.090 31.210 KayÕVÕ 12.869 44 294.205 20.805 315.010 Zerdali 9.165 30 307.795 4.570 312.365 Kiraz 933 30 31.055 10.740 41.795 Viúne 409 32 12.713 4.337 17.050 ø÷de 64 3 20.300 1.650 21.950 Çilek* 723 909 795* 0 795* Dut 818 81 10.075 1.258 11.333 * Çilek üretimi alan (da) olarak de÷erlendirilmiútir.

Yörede yetiútiricili÷ine önem verilen meyve türlerinden birisi ve YahyalÕ dolaylarÕnda artan sofralÕk kayÕVÕ yetiútiricili÷i ile de kayÕVÕ ve zerdalidir. Son zamanlarda özellikle Yeúilhisar üretim miktarÕ bir hayli yükselmiútir. Kayseri ve yöresinde 232

<Õlmaz ve AydÕn., Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 27(3):228-233 mevcut toprak yapÕVÕQÕn susuz ortamlarda kayÕVÕ \Õllara göre zerdali üretim de÷erlerinde çok önemli oranlarda yetiútiricili÷ine imkân tanÕmasÕ nedeniyle uzun yÕllar kapama iniú çÕNÕúlara neden olmaktadÕr (ùekil 1). SofralÕk kayÕVÕ bahçe tesisinden ziyade özellikle ba÷ alanlarÕQÕn kenarlarÕnda yetiútiricili÷inin yaygÕnlaúWÕ÷Õ alanlarda pazar isteklerinin çit bitkisi olarak yo÷un kayÕVÕ yetiútiricili÷inin yapÕldÕ÷Õ karúÕlanmasÕ açÕVÕndan yeni yerli ve yabancÕ çeúitlerin görülmektedir. Ancak bu yetiútiricilik aúÕOÕ köklü fidan kullanÕlmasÕ oldukça önemli bir avantaj sa÷layacaktÕr. dikiminden ziyade mevcut kayÕVÕ a÷açlarÕndan elde edilen tohumlarÕn ekilmesiyle ortaya çÕkan aúÕVÕz zerdalilerden Kayseri’de geçmiúten bugüne en önemli oranda üretim kaybÕ yapÕldÕ÷Õndan, kalite ve verim konusunda çok ciddi sÕNÕntÕlar eriklerde görülmektedir. 2009 yÕOÕ itibariyle 557 tona kadar bulunmaktadÕr. HastalÕk ve zararlÕlarla mücadele düúen erik üretimi kendini yenileme çabasÕ içinde yapÕlmamasÕ da bu sÕNÕntÕlarÕn artmasÕna neden olan önemli görülmektedir. Son yÕllarda özellikle dÕú piyasalardan talep bir faktördür. ølkbahar geç donlarÕQÕn da etkisi göz önünde edilen kurutulmuú erik, yörenin alÕúÕk oldu÷u kurutmalÕk bulunduruldu÷unda tarÕmsal ekoloji bakÕPÕndan 2. ve 3. üretim deseni ve özellikle Nevúehir ve yöresinde bölge olarak nitelendirilen kÕsa ve orta vejetasyon dönemine yetiútiricili÷i bilinen oldukça etli ve kaliteli kurutmalÕk erik sahip yerlerden ziyade, vejetasyon dönemi daha uzun ve çeúitlerinin varlÕ÷Õ, nasÕl bir erik yetiútiricili÷inin dikkate nispeten daha ÕOÕman ve hatta mikro klima özelli÷i gösteren alÕnmasÕ gerekti÷ini ortaya koymaktadÕr. alanlara kayÕVÕ yetiútiricili÷inin kaydÕUÕlmasÕ ve bu bölgelerde geliútirilmesi, yöre üreticisi için iyi bir gelir kayna÷Õ oluúturacaktÕr. Özellikle zerdali yetiútiricili÷inin bahsi geçen tarÕmsal ekolojilerde de oldukça yaygÕn úekilde yapÕlmasÕ,

ùekil 1. Kayseri ilinde bazÕ meyve türlerinin yaklaúÕk 20 yÕllÕk üretim seyri.

Kayseri’de özellikle YahyalÕ ve civarÕnda yaygÕnlaúan kiraz bitkisi olarak gördükleri bademlerin, son yÕllarda yabancÕ yetiútiricili÷i de Kayseri’nin meyve üretim de÷erleri kökenli geç çiçek açan kaliteli çeúitlerle üretilmesi ve iyi bir içerisinde önem verilmesi gereken konulardan birisidir. gelir kayna÷Õ olmasÕ, susuz yetiútiricilik yapmak isteyen Özellikle Avrupa piyasalarÕnda oluúan ‘Türk kirazÕ’ imajÕ üreticilerin de dikkatini çekmektedir. Ancak gözden nedeniyle ortaya çÕkan kiraz talebini karúÕlamaya yönelik kaçÕUÕlmamasÕ gereken konu bu çeúitlerin susuz koúullarda olarak birçok ilde yeni yatÕUÕmlar yapÕlmaya baúlanmÕúWÕr. yetiútirilmeleri durumunda istenilen verim ve kalitenin Kayseri kiraz yetiútiricili÷i için uygun ekolojisi ile ileriye sa÷lanamayaca÷ÕGÕr. AyrÕca aúÕOÕ köklü olarak üretilen badem dönük önemli getiriler sa÷layabilecek bir konumdadÕr. Bu fidanlarÕ susuz koúullarda yetiútirilmek istense bile, en az bir noktada kiraz konusu devlet deste÷i ile teúvik edilmeli, iki yÕl bu fidanlar sulanmalÕGÕr. özellikle yüksek rakÕmlarda geççi kiraz üretimine önem verilmelidir. Toplam 933 tonluk kiraz üretimi yeni dikilen 5. Kayseri’de Ziraat Fakültesi’nin Meyvecili÷e Olabilecek bahçelerle birlikte yaklaúÕk %30 artÕú gösterecektir. Kiraz KatkÕVÕ yetiútiricili÷inde hedefler do÷ru konulmalÕ, çeúit ve tozlayÕFÕ seçimlerine dikkat edilmelidir. Kayseri, KÕUúehir’in Kaman Ülkemizde meyve yetiútiricili÷inin yaygÕnlaúWÕ÷Õ ve özellikle ilçesine yakÕnlÕ÷Õ nedeniyle son zamanlarda ceviz bazÕ spesifik ürünlerin yo÷un bir úekilde yetiútirildi÷i ve hatta yetiútiricili÷ine yatÕUÕm yapan illerden birisi olmaya adaydÕr. dünyada tekel oldu÷umuz bu ürünlerin, yetiútirildi÷i Ceviz çevre koúullarÕndan bir hayli etkilenen yapÕVÕ gere÷i bölgelerde nasÕl yaygÕnlaúWÕUÕldÕ÷Õ irdelenirse, bu durumun bahçe tesisi sÕrasÕnda dikkatli olunmasÕ gereken türler arkasÕnda ya ziraat fakültelerinin ya da TarÕm ve Köyiúleri arasÕnda yer alÕr. AyrÕca son zamanlarda özellikle orman BakanlÕ÷Õ’na ba÷OÕ araúWÕrma enstitülerinin oldu÷u arazilerinin Õslah edilmesi amacÕyla bu arazilerin uzun süreli görülecektir. Malatya’da kuru kayÕVÕda Meyvecilik AraúWÕrma kiralanmasÕ, kÕraç a÷açlandÕrmasÕQÕ gündeme getirmiú ve Enstitüsü’nün, Güneydo÷u Anadolu’da antepfÕstÕ÷Õnda badem yetiútiricili÷ine talep oluúmasÕna neden olmuútur. AntepfÕstÕ÷Õ AraúWÕrma Enstitüsü’nün, ve yöresinde Özellikle susuz yetiútiricilik yapmak isteyen üreticilerin kÕraç kuru üzüm yetiútiricili÷inde Manisa Ba÷FÕOÕk AraúWÕrma 233

<Õlmaz ve AydÕn., Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 27(3):228-233 Enstitüsü’nün, Akdeniz’de çilek, muz ve turunçgil yapÕlmasÕnda son dönemlerde faaliyete geçen Erciyes yetiútiricili÷inde Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin, Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi’nin etkileri zaman Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin ve Alata Bahçe içerisinde önemli oranda görülecek ve benimsenecektir. Kültürleri AraúWÕrma Enstitüsü’nün, ve yöresinde kaliteli elma ve kiraz yetiútiricili÷inde E÷irdir Bahçe Kültürleri AraúWÕrma Enstitüsü ve Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin, ve yöresinde Kaynaklar yo÷un meyve yetiútiricili÷inde Uluda÷ Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez 1. Anonim, Kayseri øli TarÕm Master PlanÕ (2003-2010), AraúWÕrma Enstitüsü’nün, fÕndÕk yetiútiricili÷inde 2003. )ÕndÕk AraúWÕrma Enstitüsü ve Üniversitesi Ziraat 2. Anonim, Kayseri øl Özel ødaresi Stratejik PlanÕ (2006- Fakültesi’nin, Ege Bölgesi’nde yo÷un meyvecilik alanlarÕnda 2010), 2006. Ege TarÕmsal AraúWÕrma Enstitüsü’nün ve Ege Üniversitesi 3. Anonim, Ziraat Fakültesi’nin, ve yöresinde yapÕlan ba÷FÕOÕk ve http://www.mta.gov.tr/v1.0/bolgeler/sivas/index.php?id meyvecilik faaliyetlerinde Ankara Üniversitesi Ziraat =kayseri_genel_jeoloji&m=3, 2010. Fakültesi’nin ve daha birçok yörede bu tür örneklerin etkileri 4. Günen, Y., MÕVÕrlÕ, A., Armut Ateú YanÕklÕ÷Õ ve bariz bir úekilde görülmektedir. Bu noktada özellikle meyve DayanÕklÕOÕk IslahÕ. Ege Üniv. Ziraat Fak. Der., 40: 25- üretimi konusunda ülkemizin birçok ilinden bir hayli 32, 2003. gerilerde olan Kayseri’de, ileriye dönük atÕOÕmlarÕn