Przyczynek Do Fauny Tortricidów Polski
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
FRAGMENTA FAUNISTICA MUSEI ZOOLOGICI POLONICI Tom II. W arszawa, 15.VII. 1936. Mr. 30. Jerzy KREMKY. Przyczynek do fauny Tortricidów Polski. Contribution à la faune des Tortrieides de Pologne. Badając stosunki systematyczne rodziny Tortricidae na pod stawie budowy aparatu kopulacyjnego samczego i samiczego, korzystałem przedewszystkiem z materjałów pochodzących z bliż szych i dalszych okolic Warszawy. Prócz tego jednak posiadałem jeszcze materjały z Nowogródzkiego, Podlasia, Lubelskiego i w mniejszej ilości z innych terenów Polski, a częściowo i poza- krajowe. Rezultatem tych badań będzie przygotowywana do druku praca morfologiczna. Ponieważ jednak fauna t. zw. Microlepidoptera jest w Polsce bardzo słabo opracowana, postanowiłem wykorzy stać posiadane materjały i pod tym względem, starając się pod kreślić, o ile było to możliwe, pewien charakter zoogeograficzny i ekologiczny omawianych okolic Polski. Zbiory dotyczące M a zowsza wyłączyłem z pozostałych materjałów, ponieważ było ich o wiele więcej, można zatem było ustalić szereg ogólniejszych wniosków, dotyczących tej dzielnicy Polski. I. TORTRICIDAE MAZOWSZA. Teren Mazowsza nie został całkowicie i wszechstronnie wy zyskany, są większe obszary, można powiedzieć, zupełnie niebada- ne; do takich należeć będzie przedewszystkiem puszcza Kam pinoska, przedstawiająca duży obszar leśny, różnorodnie ukształtowany. Najdokładniej poznane są powiaty warszawski http://rcin.org.pl 3 2 8 J. Kremky. 2 i błońiki, pozatem są materjały z południowej części powiatu płońskiego (Czerwińsk), północnej części powiatu grójeckiego (Pilawa, Chojnów, Henryków, Uwieliny, Czersk), z powiatu skier niewickiego (jedynie z najbliższych okolic Skierniewic) oraz z za chodniej części powiatów radzymińskiego (Ostrówek, Czarna Struga, Skuszew) i mińskiego (Ładzyń, Choszczówka, Kędzierak). Poniżej podaję wykaz miejscowości, mniej lub więcej eks ploatowanych, z zaznaczeniem, w jakim powiecie się znajdują. W części systematycznej wymieniam je w pewnym porządku, a mianowicie najpierw podaję miejscowości z lewej, a następnie z prawej strony Wisły. Kolejność powiatów jest następująca: błoński, grójecki, skierniewicki, warszawski, płoński, radzymiński i miński. Poszczególne miejscowości ułożone są, począwszy od północy, w kierunku południa. Miejscowość Powiat Miejscowość Powiat Bielany W arszawa Miłosna Stara Warszawa Chlebów Błonie Młociny Warszawa Chlewnia Błonie Morysinek Warszawa Chojnów Grójec Natolin Warszawa Choszczówka M ińsk Nowy Dwór Warszawa Czarna Struga Radzymin Oborski las Warszawa Czerniaków W arszawa Ostrówek Radzymin Czersk Grójec Otrembusy Błonie Czerwińsk Płońsk Otwock Warszawa Dąbrówka Błonie Ożarów Warszawa Drewnica W arszawa Piaseczno Warszawa Grać Zaborowska W arszawa Pilawa Grójec Gołąbki W arszawa Podkowa L?śna Błonie Grochów Warszawa Pomiechowo Warszawa Granica Błonie Popówek Błonie Grodzisk Błonie Powsin Warszawa Helenów Błonie Praga Warszawa Henryków Grójec Pruszków Warszawa Jabłonna Warszawa Pustelnik Warszawa Jeziorna W arszawa Pyry Warszawa Kawenczyn W arszawa Rakowiec Warszawa Kazuń Polski W arszawa Rembertów Warszawa Kędzierak Mińsk Ruda Podleśna Warszawa Konstancin Warszawa Saska Kępa Warszawa Ładzyń Mińsk Skierniewice Skierniewice M arymont Warszawa Skolimów Warszawa Milanówek Błonie Skuszew Radzymin Miłosna Nowa Warszawa Służewiec Warszawa http://rcin.org.pl 3 Przyczynek do fauny Tortricidów Polski. 329 Miejscowość Powiat Miejscowość Powiat Sulejówek Warszawa Wilanów Warszawa Szczęśliwice Warszawa Włochy Warszawa Szczypiorna Warszawa Wola Grzybowska Warszawa Uwieliny Grójec Wólka Węglewska Warszawa Warszawa Warszawa W ydm a Łuże Warszawa Wawer Warszawa Zaborów Błonie Wesoła Warszawa Ząbki Warszawa W ierzbno Warszawa Żwir Warszawa Podstawą materjałów zwójkówek Mazowsza były zbiory р. Л . Kreczmera z lat jeszcze przedwojennych, zbiór ten zawiera pewną ilość okazów łowionych przez pp. S. i J. Ejsmondów. W Państwowem Muzeum Zoologicznem w Warszawie znalazłem stosunkowo niewielką ilość gatunków omawianej rcdziny motyli, łowionych przez P. Słaścewskiego w latach 1899 — 1907, Z. Samborskiego w latach 1916—1918 i prof. dr. J. Prüffera w roku 1921. Obecne materjały Muzeum są skompletowane prze- dewszystkiem przez personel naukowy Muzeum, a to przez pp. St. Adamczewskiego, mgr. St. Feliksiaka, J. N asta, A. Staręgę i M. W ęgrzeckiego oraz przez piszącego tę pracę, prócz tego zasilane były one w drodze darów przez pp. A. i B. Kreczmerów, M. M asłowskiego i W . P atryna . Bardzo cenne materjały otrzymałem do opracowania cd dr. E. Świderskiego. Cały wyżej wymieniony materjał został przeze mnie przejrza ny i oznaczony na podstawie badania budowy aparatu kopulacyjne go obu płci. W pracy tej pomocną mi była przedewszystkiem książka PiERCE’a i METCALFE’a (1922). Przy ustalaniu gatunków opierałem się głównie na pracy wspomnianych autorów, gdyż nie miałem dostępu do typów opisowych omawianych gatunków mo tyli. Brałem również pod uwagę i późniejsze prace, jak FiLipjEv’a (1929, 1930), MüLi,ER-RuTz’a (1929) Pi e t e r s e n a (1930). Zupełną pewność oznaczenia może dać jedynie porówna nie preparatów aparatów kopulacyjnych z preperatami wykona- nemi z typów opisowych. Wnioski p. M. M asłowskiego i moje (1933), dotyczące gatunków rodzaju Hemimene Hbn ., a miano wicie: petiverella L., alpinaria T r. z formą quaestionana Z., fla - vidorsana Knaggs i politana Hbn., zostały potwierdzone właśnie na drodze porównania z typami opisowemi przez P i e r c e a І METCALFE’a (1934, 1935)- Do pracy swej włączyłem również dane Mokrzeckiego http://rcin.org.pl FRAGMENTA FAUNISTICA MUSEI ZOOLOGICI POLONICI, t. II, Nr. 3 0 . ERRATA: Strona : W iersz: Zamiast : Winno być: Seite: Zeile : Statt: Hat zu lauten: 3 3 6 4 1935 1915 3 6 4 9 T arnowa Tatarowa http://rcin.org.pl 3 3 0 J. Kremky. 4 (1928) ze Skierniewic; tych materjałów nie miałem możności przejrzeć i podaję je na odpowiedzialność autora. Wymienione są przez niego dwa gatunki, pozatem przez nikogo nie łowione na Mazowszu, a mianowicie Exapate congelatella C l . i Laspeyresia zebeana Rtzb. W rezultacie w pracy niniejszej podaję 233 gatunki ustalone dla Mazowsza, co stanowi około 55% ogólnej ilości gatunków wymienianych dla całego kraju, w czem wykazuję 11 gatunków no wych dla Polski: Acallascabrana Sch., A.fissuranaPierce & Metc., Lozopera dilucidana Stph., Phalonia griseolana Petersen, Ph. sabulicola W lsghm ., Ph. ostrinana Gn., Ph. walsinghamana Pierce, Argyroploce tiedemanniana Z., Epiblema hiibneriana Z., E. cineraria H.wv. i Laspeyresia amplana Hbn. Pp. L. i М. M a słow scy, w pracy przygotowanej do druku, podają również dla okolic Zawiercia większość wyżej wymienionych gatunków. Ga tunki zatem znalezione narazie wyłącznie na Mazowszu będą następujące: Lozopera dilucidana Stph., Phalonia griseolana P e tersen, Argyroploce tiedemanniana Z. i Laspeyresia amplana Hbn., gdyż Phalonia ostrinana Gn. stwierdzona została jednocze śnie w okolicach Bydgoszczy, a Epiblema hiibneriana Z. w okoli cach Łodzi i Puław. Argyroploce sellana H bn . i Pammene flexana Z. podaję jako oddzielne gatunki, gdyż nazwy te niesłusznie były uznane za synoni my. Dalej, ponieważ P ierce i M etclafe (1922, p.i5) wykazali, że nazwa wahlbomiana L. nie odnosi się do rodzaju Cnephasia C urt . lecz jest synonimem Argyroploce branderiana L., stosuję za PiERCE’m dla jednego z gatunków rodzaju Cnephasia C urt , nazwę commu- nana HS., a formy chrysantheana D up . i virgaureana T r. również uważam za oddzielne gatunki. Argyroploce purpurana H aw ., uważana dotychczas jako forma od Argyroploce rufana Sc., na pod stawie budowy aparatu kopulacyjnego, musi być zaliczona do ga tunku A . striana Schiff ., co zresztą już dawniej wykazali P ierce i M etcalfe (1922, p. 52). Rzecz zrozumiała, że większość omawianych tu gatunków będzie charakterystyczna dla fauny Europy środkowej, a w dużej mierze nawet będzie się pojawiała wogóle w Europie. Z elemen tów bardziej zachodnio-europejskich wymienićby można Acalla literana L.,Evetria retiferanaW ocke, Hemimeneflavidorsana Knaggs i Laspeyresia succedana F ro e l. Acalla fissurana Pierce & M etc., http://rcin.org.pl 5 Przyczynek do fauny Tortricidów Polski. 3 3 1 Phalonia degreyana M cL achl. i Ph. walsinghamana Pierce znane są dotychczas tylko z Anglji, mam wrażenie jednak, że na konty nencie Europy nie należą one do rzadkości, gdyż stwierdziłem je dla paru stanowisk w Polsce dzięki badaniom aparatu kopulacyj nego. Naturalnie, ustalenie granicy ich wschodniego zasięgu jest narazie niemożliwe. To samo możnaby powiedzieć o gatunku Cnephasia genitalana Pierce & M etc., który znany jest dotych czas z Anglji i Szwecji, oraz o Nephodesme incanana Sch. i Pha lonia sabulicola W alsgh. wykazywanych z Anglji i Finlandji. Za relikty okresu lodowcowego, występujące na północy, uważane są Argyroploce tiedemanniana Z., A. lediana L., Epiblema hübneriana Z., Phalonia griseolana Petersen i Semasia nitidulana Z., podczas gdy za gatunki północne, lecz występujące również w górach : Argyroploce schulziana F., A. palustrana Z., A. bipunctana F., Phiaris metallicana H rn., Cymolomia hartigiana R tzr., i Epiblema grandaeavana Z. Uważanemi za gatunki górskie są Cacoecia aeri- ferana HS. i Laspeyresia zebeana R tzr., ponieważ jednak oba te gatunki występują na modrzewiu, możemy przypuścić, że zostały one zawleczone razem z tem drzewem. Gatunkiem liczniej wystę pującym w terenach górskich jest Nephodesme osseana Sc. Za element południowo-zachodni uważaćby można Cacoecia unifasciana Dup., Argyroploce bifasciana Hw. i Laspeyresia ampla- na H rn., za bardziej południowy