VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 1

redes agazine V Jaargang 8 nummer 1M 1e kwartaal 2015 Prijs euro 2,50

• De verzwegen Molukse soldaat • Militarisering Noordpool

Onderzoeksdossier: • Koerdistan en oorlog tegen ISIS VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 2

Oekraïne – Dodelijk schaakspel

e bevolking van Oekraïne fascisten, een internationaal erkende kunnen opbrengen voor de tegen wordt geconfronteerd met de regering met neonazi’s. Rusland te nemen maatregelen, of deze Dimperialistische belangen van De uitbreiding van de NAVO richting maatregelen en de oorlogshetze zelfs twee tegenpolen: het blok van de VS en Russische grens is het Amerikaanse steunen. Het getuigt van de ernst van de de EU tegenover de Russische Federatie. beleid sinds de ineenstorting van de politieke crisis die wordt veroorzaakt Hun onderlinge rivaliteit en de onwil Sovjet-Unie. Nog in 1990 werd aan door een nieuwe periode van de inter- om tot een oplossing te komen heeft ook Sovjet-president Michail Gorbatsjov de imperialistische rivaliteit en de enorme voor de nodige verdeeldheid gezorgd in belofte gedaan dat de NAVO “geen geopolitieke veranderingen op Oekraïne zelf. Het regime in Kiev is centimeter naar het Oosten” zou wereldschaal. Ook de wijze waarop de verdeeld tussen oorlogs- en vredes- bewegen, maar in werkelijkheid volgde media een groot aandeel hebben in de partijen. En in het oosten ontstaat ook er een feitelijke militaire bezetting van desinformatie en manipulatie van de een toenemende verdeeldheid tussen Oost-Europa. Een NAVO actieplan is nu publieke opinie is een verontrustende degenen die bereid zijn om een met Washingtons geschenk aan Kiev. In ontwikkeling, temeer daar grote Poetin overeengekomen compromis te augustus 2014 bracht operatie Rapid bevolkingsgroepen, waaronder de steunen, en diegenen die vastbesloten Trident de Amerikaanse en Britse intelligentsia en de middenklasse de zijn om de strijd door te zetten tot de troepen aan de Russische grens in kant van ‘hun eigen’ democratisch regering in Kiev en haar handlangers Oekraïne en operatie Sea Breeze de imperialisme kiezen, waarbij ze vaak verslagen zijn. Amerikaanse oorlogsschepen in het iedere vorm van zelfstandig, kritisch De betrokkenheid van de NAVO, de EU zicht van de Russische havens. Stel je denken verloren hebben. Rusland en en de CIA bij de staatsgreep in Kiev is eens voor wat er kan gebeuren als deze China zijn vanwege hun autoritaire en overduidelijk en de propaganda van de provocaties door het Russische leger en dictatoriale regimes als de belangrijkste ‘democratische omwenteling’ die zich op marine aan de grenzen van Amerika of vijand naar voren geschoven en valse het Maidanplein zou hebben voltrokken aan de kusten van de Atlantische en sentimenten die herinneringen is slechts een grove leugen. De na de Stille Oceaan zouden worden oproepen aan de Koude Oorlog komen staatsgreep aangetreden machthebbers uitgevoerd! massaal bovendrijven. handelen enkel in het belang van De imperialistische grootmachten, met

commentaar oligarchen als Achmetov, Firtasj, de Verenigde Staten in de voorste Bas van der Plas Timosjenko, Porosjenko en gelederen, hebben doelbewust de Kolomoysky. Daarnaast is Oekraïne de burgeroorlog in Oekraïne aangewakkerd frontlinie geworden van een nieuwe om aan de recessie en stagnatie die Koude Oorlog, die wel eens flink uit de Europa, Amerika en Rusland nog hand zou kunnen lopen als Washington, beheersen te ontsnappen, door Eurazië Berlijn en Brussel doorgaan met hun onder controle te krijgen, terwijl op huidige politieke koers van herhaalde hetzelfde moment hetzelfde streven van provocaties aan het adres van Rusland. hun rivalen onmogelijk moet worden VOORPAGINA: Vlagceremonie In dit dodelijke schaakspel zijn figuren gemaakt. in woonoord De Biezen (Barneveld), als Porosjenko en Yatsenjuk slechts Het is in dit kader onbegrijpelijk dat veel jaren '50. Foto: Moluks Hist. Museum pionnen. Maar zij vormen wel een democraten, socialisten en zelfs / coll. Suitela - Moolenaars regime van oligarchen, neoliberalen en ‘revolutionairen’ in het Westen begrip

VREDESMAGAZINE 1e KWARTAAL 2015 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredes- beraad (HVB), Vredesbeweging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. REDACTIE: Jan Bervoets, Boudewijn Chorus, Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, Anke Polak, Martijn de Rooi, Jan Schaake, Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAN DIT NUMMER WERKTEN NAAST DE AUTEURS MEE: David-Jan Donner, Chris Geerse.De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding. Copyrights van foto‘s en tekeningen berusten bij de desbetreffende fotograaf/illustrator. FOTO-REDACTIE: Anne Vaillant FOTOGRAFEN EN ILLUSTRATOREN: Jan Bervoets, Martin Broek, Karen Eliot, Benno Houweling, Wim van de Hulst, Latuff, Ivar Lingen, Len Munnik, Boyd Noorda, FedericoTovoli VORMGEVING: Jimmy Slothouwer DRUKKER: Drukkerij Mezclado, Tilburg ABONNEMENTEN: Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137 GIFTEN: Bedragen die abonnees meer overmaken wor- den beschouwd als gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwerkende organisaties.CONTACT VREDESMEDIA: Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft, 015 7850137, [email protected], REDACTIEADRES: Obrechtstraat 43, 3572 EC Utrecht, 030 8901341, artikelen naar [email protected] KOPIJSLUITING VOLGEND NUMMER: 15 februari 2015. Verschijningsdatum volgend nummer: 25 maart 2015 ISSN 1876-0724 Colofon

2 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 3

OEKRAINE – DODELIJK SCHAAKSPEL 2 FOTOPAGINA’S FEDERICO TOVOLI 18 Westerse politiek leidt tot nieuwe Koude oorlog Plaza de Mayo en de kazerne waar gemarteld is Bas van der Plas DOSSIER: KOERDISTAN EN DE OORLOG TEGEN ISIS 21 INTERVIEW MET SYLVIA PESSIRERON 4 Aziz Beth Aho, Jan Bervoets, Joost Jongerden, Kees Kalkman, Beschrijving van de vernederende Guido van Leemput, Kees van der Pijl, Jan Schaake ontvangst van de Molukkers in Nederland Martijn de Rooi EN VERDER: TRIBUNAAL OVER LAATSTE GAZAOORLOG 7 COLUMN 11 Israël schendt internationaal recht. Hans Feddema Het Russelltribunaal geeft aanbevelingen WRI-BERICHTEN 13 Anke Polak War Resisters International RUSSISCH LEGER TERUG OP NOORDPOOL 8 COLUMN 15 Rusland bouwt militaire bases Boudewijn Chorus om grondstoffen te kunnen claimen Bas van der Plas UIT DE GESCHIEDENIS VAN DE VREDESBEWEGING 16 Chris Geerse ANTWOORD AAN CLEMENS RAMING 10 PAX reageert op het artikel van Clemens over SPRINGSTOF 17 nucleaire ontwapening in VredesMagazine nr. 4-2014 Mark Akkerman

inhoud Krista van Velzen OVERZICHT VAN AANGESLOTEN ORGANISATIES 20 ERELIJST GEVANGENEN VOOR DE VREDE 12 War Resisters International KORTE BERICHTEN 33 OPENING VREDESMUSEUM 13 SIGNALERINGEN 35 Het Museum voor Vrede en Geweldloosheid GEDICHT heeft een eigen ruimte in Gouda 1914: reconstructie van een jaar 36 Benno Houweling Gerrit Vennema DEELNAME AAN WAPENBEURS DEUGT NIET 14 Nederlandse wapenhandel verdient graag aan landen waar mensenrechten geschonden worden Mark Akkerman Foto: Federico Tovoli Federico Foto:

BUENOS AIRES. IN DE EX-ESMA, DE KAZERNE WAAR VROEGER GEMAR- TELD WERD, ZIJN NU BUURT- ACTIVITEITEN VOOR OUDEREN.

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 3 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 4

Sylvia Pessireron beschrijft de vernederende ontvangst van de M ‘Erkenning van gemaakte fouten ka

Vijftigduizend Molukkers leven er in Nederland. Hun wrange historie is óók de geschiedenis van Nederland, maar vormt in de officiële geschied- schrijving niet meer dan een voetnoot. De Molukse schrijfster Sylvia Pessireron pleit voor erkenning en excuses. Onlangs verscheen Gesloten Koffers, haar tweede roman over het Molukse verleden. VredesMagazine sprak met haar.

afheid?” Sylvia Pessireron laat een pauze vallen, zoekend naar de juiste “Lwoorden. “Als je opgroeit met het leed dat je ouders door Nederland is aan- gedaan, en met hen duizenden andere Molukkers, is het uitblijven van erken- ning méér dan lafheid. Waarom zegt de Nederlandse regering niet: “We hebben fouten gemaakt. En we gaan nú het boek openen. We laten degelijk onderzoek doen naar wat er in het verleden goed is gegaan, maar zeker óók naar wat er fout is gegaan. Zolang dat niet gebeurt houd je een wond die blijft etteren en zweren.” Die zwerende wond is een rode draad in het leven en werk van de schrijfster. Opgegroeid in een Moluks barakken- Foto: Wim van de Hulst Wim van Foto: kamp in Zeeland en later in een Molukse woonwijk in Breukelen, vormde de Mo- bij die plaats in 1977 – de gebeurtenis Sylvia Pessireron lukse geschiedenis haar natuurlijke habi- waarnaar een ambtelijke werkgroep eer- tat. Met alle vragen die daarbij hoorden. der dit jaar archiefonderzoek deed. In “klap op klap op klap”. De overeengeko- “Want,” zegt ze, “waarom woonden de 2012 publiceerde ze de prachtige roman men federale structuur van de nieuwe Molukkers om te beginnen in Neder- De Verzwegen Soldaat. Daarin vertelt ze staat, die voor de Molukkers de belofte land? In barakkenkampen nog wel, let- het verhaal van haar vader, een van de van zelfbeschikking inhield, bleek een terlijk aan de rand van de samenleving?” duizenden Molukkers die dienden in het kort leven beschoren. In augustus 1950 “De geschiedenis van de Molukkers is Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger schrapte president Soekarno die struc- óók de geschiedenis van Nederland. (KNIL). Na de Japanse bezetting van Ne- tuur en maakte Indonesië tot een een- Maar in de geschiedenisboeken vind je er derlands-Indië tijdens de Tweede We- heidsstaat. Kort daarop nam het Indone- amper iets over. Veel middelbare scholie- reldoorlog namen zij, loyaal aan de kolo- sische leger Ambon in, waar eerder dat ren denken dat we als gastarbeider naar niale machthebbers, deel aan de strijd te- jaar de Republiek der Zuid-Molukken Nederland zijn gekomen, of als vluchte- gen de in 1945 door Soekarno uitgeroe- (RMS) was uitgeroepen. Vergeefs zoch- ling. En áls er al aandacht is, is het vluch- pen Republiek Indonesië. Pas eind 1949 ten de Molukkers steun bij Nederland. tig en met de nadruk op de treinkapin- erkende Nederland, onder grote interna- Op het eiland Seram vocht de uitgewe- gen. Het verhaal daarachter is een verge- tionale druk, de Indonesische soevereini- ken Molukse regering een lange maar al ten, verzwegen geschiedenis. Daarom teit. even vergeefse guerrillastrijd uit. dacht ik: ik schrijf die geschiedenis zélf Ook de Nederlandse toezegging aan de wel.” KLAP OP KLAP op Java en Celebes verblijvende Molukse Pessireron schreef mee aan het scena- Die erkenning luidde voor de Molukkers KNIL-militairen dat zij desgewenst naar rio van de televisiefilm De Punt (2009), een periode van desillusies in. Hun de Molukken zouden worden terugge- over de in bloed gesmoorde treinkaping wachtte, in de woorden van Pessireron, bracht, bleek niets waard. In 1951 wer-

4 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 5

van de Molukkers in Nederland en kan louterend werken’

den de ‘Ambonese’ militairen en hun ge- kers in die periode. In Gesloten Koffers kerk gebracht. Ook mensen van de Mo- zinnen (samen ca. 12.500 personen) op komt alles waar zij in de beginjaren te- lukse ambassade in Den Haag was het ‘dienstbevel’ naar Nederland verscheept genop liepen aan de orde.” verboden de kampen te bezoeken. Daar- voor een ‘verblijf van zes maanden’. Na Hoofdpersoon in het boek is de KNIL- door bleven de Molukkers verstoken van aankomst in het land dat zij trouw had- militair Itja, een personage dat is geba- contacten met allerlei eigen mensen die den gediend – in sommige gevallen al op seerd op vroegere familieleden en vrien- hen met uiteenlopende zaken hadden zee – kregen zij de boodschap dat ze uit den van de schrijfster. De dag na aan- kunnen helpen. Op de kampen mocht het leger waren ontslagen. komst in Nederland wordt hij ontslagen ook de RMS-vlag, de vlag van de Repu- De Molukkers werden ondergebracht uit het leger, een gebeurtenis die tot diep bliek der Zuid-Molukken, niet worden in ‘woonoorden’ en onderworpen aan al- gehesen.” lerlei restricties. Participatie in de Neder- De voorschriften lijken ontsproten aan landse samenleving werd onwenselijk ge- een overheid die geen idee had wat zij acht; ze waren immers, in afwachting van met de Molukkers aan moest. Enerzijds hun terugkeer naar de Molukken, tijde- wilde de overheid voorkomen dat de lijk in Nederland. Molukkers deel gingen uitmaken van de Maar de gedroomde terugkeer bleef Nederlandse samenleving, aangezien zij uit. Nederland deed niets om die te reali- spoedig naar de Molukken zouden terug- seren, zoals het ook naliet zich in te zet- keren. Maar anderzijds werd openlijke ten voor het recht op zelfbeschikking van identificatie met het oude en toekomsti- de Molukkers in Indonesië. ge vaderland verboden. Eind jaren vijftig veranderde het be- ZWIJGENDE VADER leid, vertelt Pessireron. En opnieuw voel- Sylvia Pessireron groeide op met de ont- den de Molukkers zich in de kou gezet. goocheling onder de voormalige KNIL- “De regering besloot, zonder enig overleg militairen over het Nederlandse ‘verraad’. met de Molukkers, dat de barakkenkam- Jarenlang staarde haar vader zwijgend uit pen moesten worden opgedoekt en er het raam, verbitterd, woedend en, zoals Molukse woonwijken moesten komen. het in De Verzwegen Soldaat heet, in ge- De verklaring daarvoor was dat de rege- dachten smeekbedes tot zijn god en ring vooralsnog geen mogelijkheid zag voorouders richtend: “Ik wil naar huis!” de mensen terug te brengen. Want, ja, Over het verleden sprak hij zelden. In het toestemming daarvoor moest van de In- boek vertelt Pessireron zijn verhaal, en in het boek doorspeelt. “Geen van de donesische regering komen, en die wens- dat van zichzelf, de dochter die haar weg KNIL-militairen had kunnen bedenken te niet mee te werken. De Molukkers moest zoeken temidden van frustraties, dat ze bij aankomst ontslag zouden krij- moesten daarom voorlopig maar in Ne- vervlogen idealen en vragen die regel- gen. Dat kón ook helemaal niet volgens derland blijven, tot er overeenstemming recht voortvloeiden uit onze koloniale de KNIL-reglementen. Ze waren met was met Indonesië. En dan was het beter geschiedenis. stomheid geslagen. Itja weet dat Neder- dat ze een beetje deel gingen uitmaken “De Verzwegen Soldaat is in de eerste landers zich altijd keurig aan de regels van de samenleving. Grote groepen Mo- plaats een requiem voor mijn vader. Hij houden, en is er daarom van overtuigd lukkers hebben zich daartegen verzet. Zij staat model voor de hoofdpersoon. Ik dat er sprake is van een administratieve vreesden dat het tijdelijke verblijf met de beschrijf zíjn leven. En wat zijn zwijgen fout. Die probeert hij met behulp van een verhuizing naar woonwijken een perma- met mij heeft gedaan.” advocaat recht te zetten. Vergeefs, na- nent verblijf zou worden.” Haar onlangs verschenen boek Geslo- tuurlijk.” ten Koffers laat zich lezen als een aanvul- In het boek passeren ook de veelal bi- ONAF DEKOLONISATIEPROCES ling op de eerdere roman. Het belicht de zarre beperkingen waaraan de Moluk- Waarom, luidt de logische vraag, is het aankomst van de Molukkers in Neder- kers in Nederland waren onderworpen verhaal van de Molukkers slechts een land en hun lotgevallen daarna. “Het de revue. “Het was hen verboden om te voetnoot in de geschiedenis? En waarom boek beslaat de periode van 1951 tot en werken. In plaats van hun soldij kregen kost het de regering zoveel moeite het met de kaping in 1977 bij De Punt. In ze zakgeld: volwassenen drie gulden per Nederlandse falen te erkennen? “Om de- mijn vorige boek komt die tijd natuurlijk week, kinderen één gulden. De Molukse zelfde reden waarom Nederland niet ook aan bod, maar vluchtig, in het kader dominees mochten niet op de kampen breed aandacht besteedt aan de zogehe- van het verhaal over mijn vader. Terwijl komen. Elke zondag werden de Moluk- ten politionele acties,”zegt Pessireron be- er nogal wat is gebeurd met de Moluk- kers met een bus naar een Nederlandse slist.“Nederland heeft het hele dekoloni-

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 5 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 6

satieproces niet afgerond. Dat kan ze om saties had, dachten zij: als het niet goed- nen’ bij het Indisch Monument in Den de één of andere reden niet. Of liever, dat schiks kan, zoals met demonstraties en Haag. In 2012 schreef zij een opiniestuk wil ze niet.” petities, dan maar kwaadschiks.” in de Volkskrant, waarin ze premier Rutte Dat zoiets als schaamte voor het verle- Directe aanleiding voor de eerste ge- opriep excuses aan te bieden aan de voor- den daarbij een rol speelt, vindt de welddadige actie van jonge Molukkers malige KNIL-militairen en hun gezinnen schrijfster niet waarschijnlijk. “Er is wél was de gevangenneming van Chris Sou- vanwege de vernederende behandeling aandacht voor de slavernij. Er is een Sla- mokil, de tweede president van de Zuid- en de kille ontvangst die de eerste genera- vernijmonument en elk jaar wordt de af- Molukse Republiek, op het Molukse ei- tie Molukkers ten deel was gevallen. De schaffing van de slavernij herdacht. Ik land Seram. Soumokil werd in 1963 door oproep was mede ondertekend door de denk eerder dat Nederland bang is dat er- het Indonesische leger gepakt, een jaar burgemeesters van Leerdam en Does- kenning van het leed een financiële kwes- later ter dood veroordeeld en in 1966 burg, en vooraanstaande politici van de tie wordt, dat het geld gaat kosten. En dat geëxecuteerd. “Soumokil had de Neder- SP, GroenLinks, de Partij voor de Dieren maakt het allemaal nog onverteerbaar- landse nationaliteit. Hij had in Leiden ge- en de ChristenUnie. der.” woond en in Nederland gestudeerd. De Wat is er naar aanleiding van die op- Maar ook de opstelling van de Moluk- Molukse ambassade vond dat Nederland roep gebeurd? “Geen fluit!” zegt Pessire- kers zelf speelt tot op zekere hoogte een daarom een gratieverzoek moest steu- ron. “Ik heb er niets op gehoord, hele- rol, meent Pessireron. “Zeker de oudere nen. Nederland weigerde dat in eerste in- maal niets.Volstrekte stilte. En dat terwijl generatie heeft altijd iets gehad van: ‘de stantie, en dat zette kwaad bloed. Zoals het erkennen van fouten en het aanbie- Nederlanders maken het wel goed.’ Ze de gevangenneming van Soumokil na- den van excuses alleen maar louterend konden gewoon niet geloven dat ze zo tuurlijk hoe dan ook al kwaad bloed zet- kan werken, voor alle partijen. Onbegrij- werden behandeld. Dat geeft aan hoe te.” Kort na Soumokils executie werd pelijk vind ik het. En heel pijnlijk.” diep het vertrouwen was, en hoe diep dat brand gesticht in de Indonesische am- geschaad is.” bassade in Den Haag. Het bleek de op- Martijn de Rooi Maar waar de eerste generatie lang maat tot meer gewelddadige acties, waar- zweeg, radicaliseerde de tweede. “Die onder de treinkapingen bij Wijster en De groeide op met de pijn en radeloosheid, Punt. Sylvia Pessireron, Gesloten Koffers, The House het ongeloof, de zwijgende vaders en het of Books, Amsterdam, november 2014. Ook verlangen naar gerechtigheid. Levend in OPROEP AAN PREMIER RUTTE verkrijgbaar als e-book. een wereld waarin je de RAF, de Baader Ieder jaar legt Pessireron op persoonlijke Meinhof Gruppe en soortgelijke organi- titel een krans voor de ‘Molukse gevalle-

VLAGCEREMONIE IN WOONOORD MARUM (NUIS), EIND JAREN '50. Foto’s: MoluksFoto’s: Hist.Museum DEMONSTRATIE TEGEN ARRESTATIE RMS-MINISTER MANUSAMA. DEN HAAG, 1952/1953

VOORBEREIDINGEN VOOR EEN FEESTMAALTIJD, WOONOORD LUNETTEN (VUGHT), CA. 1972. VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 7

Tribunaal over laatste Gazaoorlog

“Verdrijven onder de dekmantel van oorlog, bijeenpersen van mensen, experimenteren met opsluiten, opbergen, wegwerken van ongewenste mensen. Een koloniaal project van zuivering, zo vatte Max Blumenthal enkele gruwelijke getuigenissen samen tijdens het Russell Tribunaal over Palestina (RToP) in september in Brussel,” zei Anja Meulenbelt.

ertrand Russell, organisator van het eerste tribunaal (1966, we- Bgens oorlogsmisdaden en schen- ding van internationaal recht in Viet- nam) wilde met deze volkstribunalen de misdaad van het verzwijgen voorkomen. Het extra tribunaal over Palestina weld kunnen worden gezien als een col- ël om vrede en gerechtigheid mogelijk te (RToP) is in september gehouden wegens lectieve straf, in strijd met Artikel 33 van maken, het associatieverdrag uit te stel- de oorlog in Gaza deze zomer. Eerder de Geneefse conventie. len, wetenschappelijke samenwerking op werd het Israëlisch-Palestijnse conflict in – Er is geen verschil gemaakt tussen bur- te schorten en onmiddellijk te stoppen een vijf jaar durend tribunaal aan de or- ger- en militaire doelen, in strijd met ar- met militaire samenwerking. Verder de gesteld. Het begon in 2010 in Londen tikel 13 van het mensenrechtenverdrag. werd een embargo op wapens en de fi- en via Barcelona, Kaapstad en New York – Het disproportionele geweld, het do- nanciering daarvan noodzakelijk gevon- eindigde het in Brussel. den, het uitroeien en willekeurige arres- den, naast de erkenning van de Palestijn- In de jury zaten veel bekende juristen, taties zijn misdaden tegen de menselijk- se staat. journalisten en deskundigen uit de hele heid en in strijd met artikel 7 van het in- Alle VN-leden zouden moeten mee- wereld. Ook waren veel getuigen uitge- ternationaal strafrecht. werken om door passende maatregelen nodigd, waarvan een aantal Palestijnen – Het tribunaal kan niet beoordelen of een eind te maken aan de onrechtmatige niet kon komen, omdat reizen hun on- hier sprake was van genocide (de intentie situatie en misdaden door de bezetting. mogelijk werd gemaakt door Israël. De om een groep of deel daarvan te vernieti- De algemene vergadering zou een wape- verhalen, foto’s en persoonlijke beleve- gen, die gebonden zijn door nationaliteit, nembargo moeten uitspreken jegens Is- nissen waren voor alle aanwezigen een etniciteit, ras, religie) en verwijst deze raël. De VN-leden kunnen druk uitoefe- gruwelijk trieste bevestiging van het on- vraag door naar een strafhof. nen op de Palestijnse Autoriteit om de ju- voorstelbare onrecht dat zich in de Gaza- – Er is in de Israëlische maatschappij een ridische weg te kiezen en helpen bij en strook afspeelde. venijnige opleving van racistische reto- onderzoeken van de gebeurtenissen die riek en ophitsing ontstaan. in juli en augustus plaats vonden. Daar- BEVINDINGEN voor is ook donorschap en het onder- In de slotverklaring – na getuigenissen AANBEVELINGEN steunen van het VN-lidmaatschap en de van 50 dagen geweld, 2.188 dode Palestij- Israël werd gevraagd om de verplichtin- zelfbeschikking van Palestina nodig. nen, 11.000 gewonden, 110.000 ont- gen van het internationaal recht na te ko- De wereldgemeenschap wordt vooral heemden; de verwoesting van 8 medi- men, slachtoffers van mensenrechten- aanbevolen mee te werken aan acties sche centra en 18.000 huizen; de rantsoe- schending te compenseren en politieke voor boycot en sancties en tegen investe- nering of het totaal ontbreken van water gevangene vrij te laten. Ook werd ge- ring (BDS) en bedrijven te steunen die en energie; de vernietiging van de econo- vraagd om onderzoeken en straffen van niet aan de bezetting willen meewerken. mie, landbouw en cultuur – kwam de ju- de misdaden en plegers, en samen met ry tot het volgende oordeel: Egypte de blokkade van Gaza op te hef- Anke Polak – De agressor Israël kan niet staande fen. houden dat dit zelfverdediging was. De EU werd gevraagd om voorbehou- www.russelltribunalonpalestine.com, – De bezetting, de blokkade en het ge- dende maatregelen te nemen jegens Isra- www.anjameulenbelt.nl

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 7 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 8

Russisch leger terug op de Noordpool

Dat het Noordpoolgebied rijk is aan grond- Ook president Poetin getuigde over de wel al een basis gevestigd, voor strategi- stoffen wordt uit de onderzoeken wel Moskouse interesse in en betrokkenheid sche bommenwerpers. De Sovjetregering duidelijk. Dat het gebied omstreden is, is bij de regio. In een toelichting op de beschikte over meerdere vliegbases in het eveneens duidelijk. Delen van de Noordpool nieuwe Russische militaire doctrine (zie Noordpoolgebied, voor de Sovjet-Unie worden geclaimd door Rusland, de Verenigde ook VM 4e kwartaal 2013) riep hij afge- immers het dichtst bij de Verenigde Sta- Staten, Canada, Denemarken, Noorwegen, lopen april op tot de vorming van een ten. De geprefabriceerde modules die IJsland. Onlangs is het Russische leger verenigde commandostructuur om de worden geïnstalleerd op Wrangel en begonnen met de bouw van nieuwe militaire militaire operaties in het Noordpoolge- Kaap Schmidt, moeten voor de daar te bases in de regio. bied te coördineren en een nieuw over- stationeren militairen een comfortabele heidsorgaan in het leven te roepen om plek gaan vormen in een meedogenloze het beleid van de Russische Federatie in omgeving. De bases zullen bestaan uit re- p het eiland Wrangel en op die regio uit te voeren. Poetin ziet de con- sidentiële, commerciële, administratieve Kaap Schmidt zijn bouwmo- trole over de Noordpool als een kwestie en recreatieve eenheden. Roman Filimo- “Odules gelost voor de aanleg van grote strategische prioriteit voor nov, directeur van de afdeling van het van militaire bases. Het complex zal wor- Moskou. Onder het oppervlak van de Russische ministerie van defensie, dat den gebouwd in de vorm van een ster,” Noordpool bevinden zich enorme voor- verantwoordelijk is voor de bouw van aldus kolonel Aleksandr Gordejev, een raden grotendeels onaangeboorde reser- militaire bases, zei in juli dat het ministe- woordvoerder van het Oost-Militaire ves van natuurlijke grondstoffen; de rie zes van dergelijke bases in het Noord- District, dat het uiterste oosten van Sibe- schattingen lopen uiteen, maar de meer poolgebied gaat vestigen. Volgens hem rië omvat. Hij sprak voor de Russische optimistische prognoses beramen de on- zullen dit ‘moderne militaire gemeen- nieuwszender Russia Today. Al jaren ontdekte reserves aan olie en gas in het schappen’ worden.“Wij noemen ze Pool- wordt er in de Russische Federatie ge- Noordpoolgebied op respectievelijk 13 ster, ze worden stervormig.” sproken over de militarisering van het en 30 procent van de wereldvoorraad. Noordpoolgebied, als onderdeel van de NUCLEAIRE POOLHAVENS bredere strategie om de nu nog vrijwel POTENTIËLE BRANDHAARD Tegelijkertijd wordt de Russische Noor- ongerepte streek, die rijk is aan olie en De Russische Federatie legt als eerste een delijke Vloot, die haar basis net buiten gas, te verkennen en te industrialiseren. grote claim op de controle van de olie- en Moermansk heeft, in het westelijk deel Bovendien zou het nieuw te exploiteren gasvoorraden en aanwezige zeldzame van het uitgestrekte Arctische gebied van gebied een strategische handelsroute metalen in de regio en is daarmee andere Rusland, versterkt met Ruslands nieuw- kunnen vormen die los staat van de we- landen voor, die belangen in het Poolge- ste nucleaire aanvalsonderzeeërs van de reldwijde handelsstromen. De door Gor- bied hebben – Canada, Denemarken, Yasen-klasse. De eerste onderzeeër van dejev genoemde locaties liggen ver bo- Noorwegen en de Verenigde Staten. Veel deze klasse, genaamd Severodvinsk, werd ven de poolcirkel in de Oost-Siberische waarnemers wijzen daarom op de regio al in juni van dit jaar toegevoegd aan de Tsjoektsjenzee, dicht bij de Amerikaanse als in potentie een van ‘s werelds meest Noordelijke Vloot. Nog drie extra onder- staat Alaska. ontvlambare brandhaarden. De nieuwe zeeërs van deze klasse zullen binnenkort militaire bases in het Noordpoolgebied volgen en daarmee zal dit type onder- vormen de eerste installaties in het ge- zeeërs geleidelijk de oudere, nog uit de bied sinds de regio in de jaren van de Sovjetperiode stammende, onderzeebo- Koude Oorlog door de Sovjet-Unie werd ten van de Akula- en Alfa-klasse gaan verlaten. Het is dan ook een mijlpaal in vervangen. Dit zal voor de Russische Fe- de ontwikkeling van Rusland. deratie een krachtige nieuwe impuls be- Het eiland Wrangel is door de Russi- tekenen voor de reeds formidabele sche overheid bestempeld als natuurre- kracht en mogelijkheden van de Noorde- servaat. Door de Sovjets werd het niet als lijke Vloot. De Canadese minister van militaire basis gebruikt. Eind augustus Buitenlandse Zaken John Baird sloeg 2014 ondernam de Russische marine een eind augustus alarm over de militaire op- VredesMagazine feliciteert kantoorgenote expeditie naar het eiland. Een vertegen- bouw van Rusland in de regio en ver- woordiger van de Russische Stille Oce- klaarde dat hij niet zou aarzelen om de 90 Kerk en Vrede met haar -jarige bestaan. aanvloot plantte er een Russische vlag. Canadese soevereiniteit te verdedigen in Vrede is niet vanzelfsprekend. De eerste marinebasis op het eiland was het Noordpoolgebied. Als alles verloopt Jullie inspiratie blijft hard nodig. een feit. Elders in het gebied, op Kaap volgens planning dan zal tegen het einde Schmidt was tijdens de Koude Oorlog van 2014 Rusland ook militaire eenhe-

8 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 9 Tekening: Len Munnik Tekening: den hebben gevestigd op het eiland Ko- 2014. Maar verdere ontwikkeling van de pool, gezien het ontbreken van technolo- telny, gelegen ten noorden van Jakoetië exploitatie van olie- en gasvelden in die gieën om de ijzige zeeën te vrijwaren van in Oost-Siberië, en een gemotoriseerde regio is twijfelachtig, omdat de VS en de milieuschade. brigade in Alakurtii, een dorp in de pro- EU sancties hebben ingesteld die de ver- Intussen werd ook bekend dat bedrij- vincie Moermansk. Tegelijkertijd wordt koop van apparatuur voor de olie- en ven die actief zijn in het Russische mili- dan begonnen met de militaire opbouw gaswinning in het Noordpoolgebied tair-industrieel complex een systeem in de Franz Josef archipel en op Nova hebben afgeremd, als onderdeel van ontwikkelen dat een kopie is van het Zembla. Verwacht wordt dat in 2015 sancties over de vermeende inmenging Prompt Global Strike-systeem dat in de Rusland het geheel van de vroegere Sov- door Moskou in het door een burgeroor- Verenigde Staten werd ontwikkeld. De jet-defensie-infrastructuur in de regio log verscheurde Oekraïne. Gazprom en Russische viceminister van defensie, Joe- zal hebben hersteld. Rosneft missen zelf de technologie voor ri Borisov, vertelde dat tijdens een pers- offshore-boringen in de ijskoude zeeën, conferentie op 10 september.“We zijn ge- OLIE- EN GASWINNING waardoor Rusland bij de Noordpoolpro- noodzaakt dit te doen, omdat het Ameri- De Russische staatsbedrijven Gazprom jecten partnerschappen sloot met de Ko- kaanse systeem een echte bedreiging en Rosneft, die een monopolie op de Arc- ninklijke Shell en met Exxon Mobil en vormt. Maar in de eerste plaats zullen wij tische olie- en gasexploratie hebben, zijn Statoil. Arctische olie-exploratie wordt systemen ontwikkelen om deze nieuwe al sinds 2011 in de regio actief. Het off- heftig betwist door milieuactivisten, die type wapens tegen te gaan, de belangrijk- shore-platform Prirazlomnaya van zeggen dat het niet rendabel is – bij ge- ste doctrine van ons land is immers de Gazprom in de noordelijke Petsjora Zee schatte productiekosten van 115 tot 700 verdediging,”zo verklaarde hij. verscheepte de eerste tanker met 70.000 dollar per vat – en gevaarlijk voor het ton olie uit het Noordpoolgebied in april kwetsbare ecosysteem van de Noord- Bas van der Plas

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 9 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 10

Antwoord aan Clemens Raming

Krista van Velzen, oud-Kamerlid en opnieuw je aandacht vraag voor mijn ger wachten op de kernwapenstaten, campaigner nucleaire ontwapening bij PAX, voorstel om politici te vragen hoe zij maar nu eindelijk zelf beginnen met de ontvangt met enige regelmaat brieven van tegenover het verbieden van kernwapens onderhandelingen over nucleaire ont- Clemens Raming over ontwapenings- in Nederland staan en wat hen motiveert wapening. vraagstukken. In het ‘dossier kernwapens’ in om zich daarvoor uit te spreken - of om PAX is onderdeel van het groeiende Vredesmagazine nr 4 van dit jaar publiceerden dat niet te doen”.Laat dat nou precies internationale netwerk van ICAN (the wij een van deze brieven. Daarin klaagt een belangrijk onderdeel van deze cam- International Campaign to Abolish Clemens Raming over zwakte van de vredes- pagne behelzen!. Misschien is het beter Nuclear Weapons, www.icanw.org). beweging en het ontbreken van kansen voor dat ik de kans neem je beter uit te leggen Door samenwerking met officiële een effectieve mobilisatie tegen het “volg- wat ik aan het doen ben. Dan zal je zien instanties zijn we er in geslaagd 124 en zaamheidssyndroom” van de Nederlandse dat we naast, en zeker niet tegenover daarna 148 regeringen rond de tafel te politiek inzake oorlog en met name de elkaar staan. krijgen, om te kijken naar de onaccepta- atoombom. Hieronder volgt haar reactie. Laat me eerst het veld schetsen waarin bele humanitaire impact van kernwa- wij opereren. pens. Een geslaagde poging om het Het is 69 jaar geleden dat de VN in de onderwerp uit de bestaande stagnerende Beste Clemens, allereerste resolutie die zij aannam, fora te halen en er vanuit een andere besloot dat alle kernwapens geëlimi- invalshoek (de humanitaire) over te edankt voor de vele brieven die neerd moesten worden. spreken. De intergouvernementele con- je me schrijft. Het is boeiend om Het is 46 jaar geleden dat in het Non ferenties in Noorwegen en Mexico krij- Bje analyses van de geopolitieke Proliferatieverdrag werd vastgelegd dat gen in december 2014 een vervolg in situatie te lezen. Wat me opvalt is dat je kernwapenmachten en niet-kernwapen- Wenen. Dit stramien, een onderwerp uit aan die analyses telkens de campagne machten met elkaar moeten gaan onder- de bestaande fora halen en toelichten voor nucleaire ontwapening weet te ver- handelen over ontwapening. vanuit het humanitair perspectief, heeft binden. En een conclusie dat de cam- Het aantal kernwapenmachten is eerder gewerkt. Denk aan de campagne pagne Teken tegen Kernwapens die ik heb alleen maar gegroeid sinds het Non Pro- tegen clustermunitie, waar dit heeft gestart, zeker niet tot een succes zal lei- liferatieverdrag in werking trad. Alle geleid tot een groeiend aantal landen dat den. Je herinnert je vast wel dat ik, in kernwapenmachten zijn momenteel het internationale Verbodsverdrag heeft verschillende bewoordingen, je uitno- bezig hun arsenalen te verbeteren en te geratificeerd, tot een stigmatisering van digde om met ideeën te komen over wat vernieuwen. Ook in Nederland komen het gebruik van deze wapens, en tot volgens jou wel zou kunnen werken. binnenkort nieuwe ‘verbeterde’ kernwa- internationale verontwaardiging als er Jouw reactie daarop was voor mij erg pens. nog wel naar dit middel gegrepen wordt. verhelderend: “Je begrijpt al waar dit Een groeiende groep landen wordt Voorspellingen doen over de toekomst is betoog naar toegaat, namelijk dat ik meer en meer ongeduldig, wil niet lan- best moeilijk, zoals de tegeltjeswijsheid luidt, maar ik vermoed dat er volgend jaar internationale onderhandelingen over een verbod op kernwapens aange- kondigd worden. Achter de schermen heeft de gastheer zich immers al gemeld. In het speelveld dat ik zojuist schetste is de houding van Nederland belangrijk: NAVO bondgenoot, geen kernwapen- macht, wel gastheer van atoombommen. Zeker medeverantwoordelijk. Gaat Nederland tegenwerken als de interna- tionale onderhandelingen van start zou- den gaan? Of juist de kans grijpen om mede vorm te geven aan dit verbod? In mijn eerdere (succesvolle) poging om clustermunitie verboden te krijgen draaide de Nederlandse regering na veel druk als een blad aan een boom om. Niks is onmogelijk. Nederland nam zelfs een vervolgstap door ook het investeren

Foto: Fotoflex.nl Foto: in deze wapens te verbieden! KRISTA VAN VELZEN EN SELMA VAN OOSTWAARD (PAX) OP DE DAG VAN DE LANCERING Zo ver zijn we zeker nog niet. De VAN HET BURGERINITIATIEF TEKEN TEGEN KERNWAPENS. DEN HAAG, 18 SEPTEMBER Nederlandse regering geeft aan, nucle-

10 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 11

aire ontwapening enorm belangrijk te vinden. Maar met omfloerste woorden weigert zij uitvoering te geven aan een De lessen van Kamermotie om geen nieuwe kernwa- pens in Nederland toe te laten en om de JSF geen kernwapentaak mee te geven. ‘De Punt’ In gesprekken met oud-collega’s werd één ding heel duidelijk: wat de zittende remier Den Uyl wilde de treinkaping bij ‘De Punt’ Kamerleden zou helpen in hun poging Pin 1977 “per se langs vreedzame weg beëindigen”. een stap vooruit te komen op het vlak Dit werd onlangs onthuld door De Volkskrant, die de van nucleaire ontwapening, is dat zij de hand legde op oude ministerraadverslagen. De Molukse druk van de bevolking voelen. Een brief kapers lieten de gegijzelde schoolkinderen in Smilde krijgen van één iemand is mooi, maar vrij, maar stelden hoge eisen. Minister Van Agt koos voor een stortvloed aan steunbetuigingen een ‘uitputtingsstrategie’ die niet werkte omdat de voor een uitgewerkt voorstel is nog kapers jong en krachtig bleken. beter. Vandaar dat wij een concreet De vredesbeweging wees de gijzeling af maar wilde ook voorstel hebben uitgewerkt en via een dialoog. Vijftig mensen boden zich aan om de plaats van burgerinitiatief dit voorstel op de de (toevallig) gegijzelden in te nemen. Zo zou de dialoog agenda van de Tweede Kamer willen zet- ruimte krijgen zonder dat het welzijn van de trein- ten. Daarvoor moeten we 40.000 men- reizigers een argument tot snel militair ingrijpen werd. sen bereid vinden om hun steun te Ik leidde mede deze groep. De Punt bood ons een school betuigen. Een uitdaging, maar ook een van waaruit we opereerden, de media te woord stonden goede manier om te laten zien dat er nog en voorstellen deden om aan Molukse grieven tegemoet wel degelijk een mobiliseerbare vredes- te komen. Er waren pogingen tot bemiddeling, o.m. van beweging is in Nederland. psychiater Dick Mulder, die vrije aftocht beloofde. Natuurlijk, er is geen garantie dat het Eerder had de RMS bij de VN aandacht gevraagd voor de burgerinitiatief Teken tegen Kernwapens Molukse zaak. Benin erkende de Molukse staat RMS, die (zie www.tekentegenkernwapens.nl) zal in dat land een eigen ambassade kreeg. Tijdens de leiden tot een verbod op kernwapens. kaping kregen Molukse leiders aldaar de toezegging dat Jouw wantrouwen in de PvdA kan ik wel de kapers welkom waren in Benin. RMS-president plaatsen. Ze steunden vol het voorstel Tamaela stelde de Nederlandse regering op de hoogte om de JSF geen kernwapentaak te geven, en kwam naar Nederland om de kaping tot een maar accepteerden ook dat er geen geweldloos einde te helpen brengen en ‘de jongens’ harde toezegging kwam. Tegelijkertijd mee te nemen naar Benin. In een gesprek dat ik onlangs zie ik dat de partijvoorzitter het burger- had met oud-minister Van Agt ontkende deze de Benin- initiatief steunt, net als de voorzitter van uitweg. de Jonge Socialisten en ook de eerste Een ‘vrije aftocht’ was hoe dan ook onbespreekbaar. PvdA burgemeester al tekende. De race Geen gezichtsverlies leiden bleek belangrijker dan is nog niet gelopen. mensenlevens sparen. Strak juridisch denken gaf de Waar het initiatief zeker toe zal leiden doorslag: de kapers mochten hun straf niet ontlopen. is dat politici zich uit zullen moeten Het besluit tot militair ingrijpen, waarbij twee trein- Column FEDDEMA spreken. Vóór of tegen een verbod op reizigers en zes kapers met kogels werden doorzeefd, kernwapens. Duidelijkheid. En dat we viel in het team van vijf ministers, waarbij Van Agt, Van vele tienduizenden en misschien zelfs der Stoel en De Gaay Fortman sr. voor stemden. Van wel meer mensen hebben geïnformeerd Doorn en Den Uyl stemden tegen. Den Uyl noemde het over de noodzaak iets tegen kernwapens ‘een nederlaag’ en later zelfs ‘een executie’. Ja, alles te doen. Nu al hebben we meer dan tien- wijst op dat laatste. duizend geldige handtekeningen bin- Molukse nabestaanden waren boos, ook omdat de nen. En hebben tientallen bekende aanval op de trein werd ingezet vlak voor de aankomst Nederlanders aan ons voorstel steun van Molukse leiders die zo geen kans kregen te betuigd. bemiddelen. Wie politiek geweld wil bestrijden zonder Allemaal nuttig, allemaal noodzake- (massief) tegengeweld moet elke kans aangrijpen. Dat lijk. lijkt een moeilijke les voor Nederland. Het zou Dries van Als ik de ruimte had, zou ik een veel Agt sieren als hij kritischer durft terug te blikken. Leren uitgebreidere analyse van het huidig we van de geschiedenis? Ook in deze tijd van ‘jihadisme’ speelveld geven, valkuilen en tactische zijn methoden als preventie, indamming en keuzes belichten. Maar nu zou ik zeggen: bemiddeling te verkiezen boven de ‘sla er op’ houding, “Clemens, ik denk dat ik dat wat jij als dialoog even niet vlot of ver weg lijkt. voorstelt al aan het uitvoeren ben. Mooi toch?! Doe je mee?” Hans Feddema Krista van Velzen

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 11 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 12

Jaarlijks vraagt de “War Resisters International” (WRI) aandacht voor de “Gevangenen voor de Vrede”, die vanwege hun antimilitaristische houding of actie vervolgd zijn en tot gevangenschap zijn veroordeeld, meestal in een land waar de repressie groot is. In het programma “The Right To Refuse To Kill” onderneemt de WRI tal van activiteiten ter ondersteuning, en dat is sinds de oprichting steeds een kern- activiteit. De meest recente lijst van gevangenen en hun achtergrondinformatie vind je op: http://www.wri-irg.org/inprison. Als je op de hoogte gehouden wilt worden, ga dan naar ‘CO-Alerts’: http://lists.wri-irg.org/sympa/info/co-alert.

De gevangenen voor de vrede Een erelijst

uur een kaart of een brief aan één volledige adres beschikbaar. Adres van allen: Sawa Camp, Sawa, of meer gevangenen! Richtlijnen De datums achter de namen verwijzen Eritrea Sdaarbij zijn: naar de dag van gevangenneming, Indien – Yoel Tsegezab (26 aug. ’08) Stuur de kaart of brief altijd in een ge- bekend, staat na het streepje de dag waar- – Nehemiah Hagos (26 aug. ’08) sloten envelop. Adresseer zo compleet op ze vrij komen. – Samuel Ghirmay (1 maart ’09) mogelijk, indien gegeven ook het num- Adres van allen: Meitir Camp, Meitir, mer van de gevangene in de adressering ERITREA Eritrea vermelden. Zet naam en adres van de af- Eritrea stopt nog steeds gewetensbe- zender op de envelop; zwaarden in de gevangenis. WRI heeft ZUID KOREA Schrijf onderhoudend en creatief, geen exacte berichten over de gewetens- In Korea riskeren alle gewetensbezwaar- stuur foto’s of tekeningen. Begin niet met bezwaarden op de lijst hieronder, maar ze den achttien maanden gevangenisstraf “Jij bent erg dapper, ik zou wat jij hebt zitten er zonder aanklacht. Het zijn alle- zonder gelegenheid voor vervangende gedaan nooit kunnen.” Dat help niet maal Jehova’s Getuigen, die gevangen zit- dienst. Er circuleert een lijst van gewe- echt. Bedenk wat voor post jij wilt ont- ten voor gewetensbezwaren tegen mili- tensbezwaarden waarvan bekend is dat vangen als je in de gevangenis zou zitten. taire dienst. ze nu gevangen zitten. Daar komen nog Vertel ook wat jij doet tegen oorlog en ongeveer zeshonderd Jehova’s Getuigen oorlogsvoorbereidingen. Schrijf in elk – Paulos Eyassu (24 sept. 1994) bij, maar meer bijzonderheden daarover geval niets dat misschien de gevangene in – Negede Teklemariam (24 sept. 1994) zijn moeilijk te verkrijgen. moeilijkheden kan brengen. – Isaac Mogos (24 sept. 1994) Als je eventueel antwoord wilt ontvan- – Aron Abraha (9 mei ’01) – Kim Dong hyun (#1988) gen is het soms wel handig te zeggen waar – Mussie Fessehaye (1 juni ’03) (10 feb. ’14 – 10 aug. ’15) je politiek staat. Dat kan een reden voor – Ambakom Tsegezab (1 feb. ’04) Adres: P.O.Box 99, Uijeongbu, de gevangene zijn je al dan niet terug te – Bemnet Fessehaye (1 feb. ’05) Gyeonggi-Do, South Korea, 480-700 schrijven. Maar verwacht niet bij voor- –Henok Ghebru(1 feb. ’05) – Jo Ik jin (#4566) baat dat de gevangene zal willen of kun- – Kibreab Fessehaye (27 dec. ’05) (17 maart ’14 – 17 sep. ’15) nen antwoorden. Een geadresseerde en- – Bereket Abraha Oqbagabir (1 jan. ’06) Adres: Wonju, P.O.Box 87, Wonju-si, velop met postzegel er op insluiten kan – Amanuel Abraham (1 jan. ’07) Gangwon-do, S. Korea, 220-600 ook helpen. – Yosief Fessehaye (1 jan. ’07) – Kim Seong min (#3723) Let op: Niet van alle gevangenen is het – Yoseph Tesfamariam (13 mei ’13) (28 mei ’14 – 28 nov. ’15)

12 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 13

Adres: Gunpo P.O.Box 20, Gunpo-si, Gyeonggi-do, S. Korea, 435-600 – Park Jeong hoon (#3438) Opening Vredesmuseum (15 apr. ’14 – 15 okt. ’15) – Lee Sang min (#2139) et Museum voor Vrede en Ge- de over de geschiedenis van vredesmusea (30 apr. ’14 – 30 okt. ’15) weldloosheid bestond voorheen hier en in andere landen. Nederland kent Adres van beiden: Southern Seoul alleen uit reizende tentoonstel- maar liefst tachtig oorlogsmusea en nu H dus één vredesmuseum. Detention Center, Seoul Geumcheon lingen. Sinds een jaar hield het Vredes- P.O.Box 164, Geumcheon-gu, Seoul, S. museum wisselende tentoonstellingen in De tentoonstelling omvat drie delen. Korea, 153-600 het Verzetsmuseum Zuid-Holland te Er is een vaste tijdlijn over de geschiede- – Ha Hyeong hwan (#542) Gouda. Daar is nu een vaste expositie in nis van de vredesbeweging, waar voor ie- (26 mei ’14 – 26 nov. ’15) een eigen ruimte voor in de plaats geko- dere periode een document, foto of an- Adres: Jangheung P.O.Box 1, Jangheung- men. Op 27 september werd deze feeste- der voorwerp te zien is. Verder zijn er ta- gun, Jeollanam-do, S. Korea 529-800 lijk geopend. blets met interactieve informatie. De – Kang Gil mo (#509) Na een welkomstwoord door Hein van wisselende expositie bestaat uit affiches (9 juli ’14 – 2 jan. ’16) der Kroon, voorzitter van het Museum die Len Munnik in de loop der jaren voor Adres: Yeoju Prison, Yeoju P.O.Box 30, voor Vrede en Geweldloosheid, gaf Peter de Vredesweek tekende. Deze zijn tot het Yeoju-gun, Gyeonggi-do, S. Korea, 469- van den Dungen, algemeen coördinator eind van dit jaar te zien. 800 van het International Network of Muse- De opening werd omlijst door het koor ums for Peace (INMP) een historisch Raging Grannies, dat uiteraard vredeslie- USA overzicht. Allereerst noemde hij Erasmus deren ten gehore bracht. Het Museum – Sara Beining (8 aug.’13) met zijn geschrift De klacht van de vrede, voor Vrede en Geweldloosheid kan terug- Adres: El Paso County Jail, 2739 E. Las het eerste boek dat geheel over de vrede zien op een geslaagde opening. Vegas St, Colorado Springs, CO 80906. gaat. Aardig is dat recht tegenover het – Rafil Dhafir (11921-052) Verzetsmuseum het huis staat van de Benno Houweling (26 apr. ’00 – 26 apr. ’22) voogd van de jonge Erasmus. Waar- Als gevolg van het verlenen van hu- schijnlijk heeft Erasmus daar een tijdje manitaire en financiële steun aan Ira- gewoond. Hij memoreerde andere vre- Verzetsmuseum, Turfmarkt 30, 2801 AH Gouda. kezen veroordeeld tot 22 jaar wegens des‘strijders’ zoals William Penn, Bertha www.verzetsmuseum-zh.nl, schending van de Amerikaanse sanc- von Süttner en Bart de Ligt en hij vertel- www.vredesmuseum.nl ties. Adres: FMC Devens, Federal Medical Center, P.O. Box 879, Ayer, MA 01432, USA WRI-BERICHTEN – Chelsea Manning (15 mei ’10 – 1 aug. ’48) 35 jaar gevangenisstraf voor spionage, WRI conferentie licht dat activisten, niet alleen afkomstig diefstal en andere aanklachten. uit vredesorganisaties maar ook uit de Adres: PVT Bradley E. Manning, 89289, egin juli organiseerde War Resis- sociale beweging tegen onderdrukking 1300 North Warehouse Rd, Ft Leaven- Bters’ International een grote confe- en achterstelling, elkaar leerden kennen worth KS 66027-2304, USA rentie in het stadhuis van Kaapstad. en kennis namen van elkaars inzichten – Gregory Boertje-Obed Er waren 220 vredesactivisten aanwezig en geweldloze methoden. (5 aug. ’13 – 20 sept. ’17) waarvan de helft afkomstig uit Afrika Adres: USP Leavenworth, P.O.Box 1000, en de andere helft uit de rest van de we- Turkse dienst- Leavenworth, KS 66048, USA reld. Voorafgaande aan de conferentie – Megan Rice (5 aug. ’13 – 14 nov. ’15) waren er bijeenkomsten van het Pan- weigeraars Adres: P.O.Box 329002, Brooklyn, NY African Nonviolence en Peacebuilding 11232 Network en het Women Peacemakers icdani Ret Dernegi, een Turkse or- – Michael Walli (92108-) (5aug. ’13. – Program. Vganisatie van dienstweigeraars, 29 okt. ’17) De conferentie werd feestelijk geopend heeft zich aangesloten bij War Resisters’ Adres: Federal Correctional Institution, met een publiek evenement waar mu- International. Daarnaast heeft ze een P.O.Box 8000, Bradford, PA 16701 ziek, zang en dans de boventoon voer- verklaring uitgegeven waarin ze zegt dat – De actiegroep Transform now den. Een grote verrassing was daarbij het de oorlog tegen IS niet de veronderstelde Ploughshares (Zwaarden tot onaangekondigd verschijnen van bis- vrede zal brengen, maar slechts meer Ploegscharen) is veroordeeld voor schop Tutu. Daarna waren er sprekers uit massaslachtingen in de regio. sabotage en vernieling van Palestina, Israël en Zimbabwe. Ze wijst erop dat IS kon ontstaan door regeringseigendommen op het Na de opening begon het eigenlijke steun vanuit Turkije en andere aan het nucleair wapendepot in Oak Ridge, werk met vele workshops, themagroepen Westen gelieerde staten. Verder gaat ze in Tennessee. en dagelijks een plenaire vergadering op de, ook in dit conflict, weinig con- waarbij vele onderwerpen aan de orde structieve houding van de Turkse rege- kwamen. Het allerbelangrijkste was wel- ring tegenover de Koerden.

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 13 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 14

Deelname aan wapenbeurs de Het Midden-Oosten staat in brand. Gewapende conflicten, mensenrechten- schendingen en binnenlandse repressie zijn aan de orde van de dag. Beelden van geweld en vluchtelingen vullen tv- en computerschermen. Er is echter een economische sector die bij al deze humanitaire tragedies de kassa al hoort rinkelen: de wapenindustrie.

e Nederlandse wapenindustrie 8,6 miljoen euro aan wapenexportver- heeft een ‘versterkte belangstel- gunningen naar het Midden-Oosten en Dling voor het Midden-Oosten’, Noord-Afrika toegekend. In 2012 en aldus de NIDV, de koepelorganisatie 2013 ging het om meer dan 100 miljoen voor deze industrie. De overheid speelt euro per jaar. daar grif op in. In februari 2015 gaat een economische missie voor de defensie- en MENSENRECHTENSCHENDERS veiligheidsindustrie naar de Verenigde In 2013 werden door de Nederlandse re- Arabische Emiraten (VAE). Onder lei- gering vergunningen verleend voor mili- ding van minister Hennis van defensie taire exporten naar Egypte (? 6,54 mil- staan Nederlandse bedrijven op de wa- joen) en Saoedi-Arabië (? 1,81 miljoen). penbeurs IDEX in Abu Dhabi. Daar ko- In beide landen is het met de mensen- men ook dictatoriale regimes uit de regio rechten uitermate beroerd gesteld. Hu- nieuwe wapens kopen. man Rights Watch noemt de moord op Het Midden-Oosten en Noord-Afrika minstens 1.150 demonstranten door vormen een belangrijke afzetmarkt voor Egyptische veiligheidstroepen in juli en wapens. Saudi-Arabië, Turkije, Israël, de augustus 2013 een misdaad tegen de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en menselijkheid. In Saoedi-Arabië zijn tus- Algerije behoren volgens het Zweedse sen 1985 en 2013 meer dan 2.000 men- onderzoeksinstituut SIPRI tot de 25 lan- sen, waaronder minderjarigen, ter dood den met de hoogste militaire uitgaven ter gebracht. Doodstraf vindt meestal plaats wereld. De Rijksdienst voor Onderne- door publiekelijke onthoofding – IS mend Nederland, betrokken bij de orga- heeft het van geen vreemde. Blogger Ba- nisatie van de wapenhandelsmissie, dawi, die steun aan de extremistische po- Martin Broek Foto: schrijft:“Vijf van de tien meest snelgroei- litieke islam in zijn land aan de kaak stel- gelopen jaren ging het met name om ende markten in de defensie-industrie de, werd veroordeeld tot duizend zweep- vliegtuigen, pantservoertuigen en hou- (zijn) Golfstaten. Het defensiebudget slagen en tien jaar gevangenis. witsers. Vanuit de Tweede Kamer geuite van de regio als geheel neemt per jaar Met de wapenleveranties aan Saoedi- bezwaren tegen de export naar Jordanië met circa 12 procent toe.” De lidstaten Arabië en Egypte laat de regering zien worden door de regering weggewoven. van de Europese Unie verstrekten in 2012 niets geleerd te hebben van eerdere fou- voor 9,7 miljard euro wapenexportver- ten. De inzet in 2011 van door Nederland WAPENHANDELSMISSIE gunningen aan het Midden-Oosten, een aan Bahrein en Egypte geleverde pantser- De Nederlandse wapenindustrie toont, stijging van 22 procent ten opzichte van voertuigen was niet het enige dieptepunt. niet zo verwonderlijk, grote interesse in 2011, het jaar van de Arabische Lente. De Jarenlang kon de Nederlandse militaire de groeimarkt Midden-Oosten en de re- Nederlandse wapenexport naar het Mid- industrie zonder problemen wapens ex- gering biedt de helpende hand. De afge- den-Oosten en Noord-Afrika bedroeg porteren naar Turkije, ondanks de grove lopen jaren kreeg dit al vorm in de deel- over de periode 2004-2013 1,26 miljard militaire inzet tegen de Koerden. Ook het name van militaire bedrijven aan han- euro. Dat is 12,4 procent van de totale dictatoriaal geregeerde Jemen was, totdat delsmissies naar Turkije en Qatar. Een wapenexport, en 26,6 procent van de ex- het met een echte burgeroorlog te kam- volledig opgetuigde economische missie, port naar niet-NAVO-landen. In 2011 lag pen kreeg, een graag geziene klant. Jorda- speciaal voor de wapenindustrie, is ech- de uitvoer van Nederlandse wapens naar nië heeft eveneens een autocratisch re- ter een zeldzaamheid. Toch is dit wat mi- de regio stevig onder vuur, nadat geble- gime, dat zich schuldig maakt aan men- nister Hennis van defensie van 22 tot en ken was dat in Bahrein en Egypte door de senrechtenschendingen, waaronder met 26 februari in de VAE gaat leiden. Nederlandse krijgsmacht afgestoten martelingen van gedetineerden en ge- Deelname aan wapenbeurs IDEX staat pantservoertuigen ingezet waren om welddadig optreden tegen demonstra- centraal, maar de handelsdelegatie biedt burgeropstanden neer te slaan. De rege- ties. Jordanië fungeert bovendien als de deelnemende bedrijven meer moge- ring beloofde toen, onder druk van Ka- doorvoerland voor de bewapening van lijkheden, zoals deelname aan netwerk- mer en publieke opinie, een strenger be- Syrische rebellen. Desondanks is het een bijeenkomsten en bedrijfspresentaties en leid te gaan voeren. Dat werd maar kort grootafnemer van afgestoten materieel een bezoek aan Damen Shipyards in volgehouden: in 2011 werd voor ‘slechts’ van de Nederlandse krijgsmacht. De af- Sharjah. IDEX staat voor International

14 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 15 rs deugt niet Op naar Volkel! e jonge predikant was geen pacifist, “D iemand die geweld afwijst, maar een pacificist: iemand die naar structuren en procedures zocht om vrede te bewerkstelligen.” Een zin die me trof tijdens de Ferdinand Domela Nieuwenhuis lezing van dit jaar, medio november in het FDN-museum in PROTEST TEGEN Heerenveen. Bert Altena sprak onder het aloude DE WAPEN- motto ‘Geen man en geen cent’ over Domela BEURS. Nieuwenhuis, de Eerste Wereldoorlog en het anti- ROTTERDAM, 20 militarisme. Onder anarchisten heeft het antimilita- NOVEMBER risme altijd grote aanhang gehad, wat vooral in de jaren na WO-I tot uiting kwam in de strijd van en voor dienstweigeraars. Al in 1874 had Domela een heel arsenaal van ideeën om oorlogen uit te bannen, van verbroedering tussen de volkeren van Europa (onder meer - toen al! - door het openstellen van grenzen, een gemeenschappelijke munt etc.) tot het afschaffen van staande legers. In later jaren kwam dienst- weigering in beeld. In 1891 stelde hij tijdens een congres van de internationale socialisten in Brussel voor, dat de Internationale daartoe zou oproepen en tot algemene werkstaking. Dat riep echter scherp protest op van de Duitse socialist Liebknecht, die het ‘al te makkelijk’ noemde om ‘daarginds in Nederland’ de wereldstaking uit te roepen. Het afhaken van de Duitse kameraden torpedeerde Domela’s ideeën, omdat algemene staking tegen oorlog alleen zin heeft als deze internationaal gedragen wordt. Toch zou onder anarchisten het idee van het platleggen van de economie populair blijven en opnieuw beleden worden in de jaren voor WO-II. Het andere middel dat Defence Exhibition & Conference.Het is gepropageerd werd, dienstweigering, bleef de grootste wapenbeurs van het Midden- Stop Wapenhandel voert marginaal, omdat het aanzienlijke persoonlijke Oosten en een van de grootste ter wereld. actie tegen Nederlandse opofferingen vergde. Domela was er zelf in zijn latere In 2015 worden van over de hele wereld deelname aan de jaren ook terughoudend over, moeilijk als hij het vond ruim 80.000 bezoekers verwacht, met een wapenbeurs in Abu Dhabi om jongeren aan te moedigen in plaats van hun nadruk op officiële vertegenwoordigers en is onder meer een diensttijd jaren in de gevangenis door te brengen. Column CHORUS van landen uit het Midden-Oosten, handtekeningen- Zo’n terugblik op het antimilitarisme van vroeger zet Noord-Afrika en Azië. Gastheer is de actie gestart (zie www. je aan het denken over dat van nu. Dienstweigering is krijgsmacht van de VAE, die zelf door- stopwapenhandel.org). geen optie meer in landen waar de dienstplicht is gaans ook voor miljarden dollars aan Wil je helpen met acties afgeschaft. De antipode, om juist massaal dienst te nieuwe wapencontracten sluit tijdens de tegen de wapenindustrie, nemen en het leger van binnenuit te radicaliseren en beurs. neem dan contact op met rijp voor staking te maken als oorlog zich aandient, is Nederlandse bedrijven zijn bij elke Stop Wapenhandel, bij een beroepsleger een vrijwel onbegaanbare weg. editie van IDEX aanwezig, maar er is niet 020-6164684 of Wat we nu doen – van het doneren aan ‘Stop de eerder sprake geweest van zo’n zwaar op- [email protected]. Wapenhandel!’ tot het stukjes schrijven in dit blad – gezette delegatie als in februari 2015. De Financiële steun is ook roept toch dikwijls gevoelens van onmacht op. Ik kan laatste keer, in 2013, waren onder de zeer welkom, op rekening me nauwelijks voorstellen dat ik op zulke momenten ruim 1.100 standhouders zeven Neder- NL 11 TRIO 0390 407 380 de enige ben die het hoog tijd vindt om Volkel te landse bedrijven vertegenwoordigd. Nu t.n.v. Stop Wapenhandel, bezetten. worden er twee keer zoveel verwacht. In Amsterdam. februari 2011, toen de volksopstanden Boudewijn Chorus in het kader van de ‘Arabische Lente’ in volle gang waren, namen vijf Neder- De lezing van Bert Altena is te bestellen voor 5 euro op landse bedrijven deel. Kritische vragen NL29 INGB 0006 176 167 van het F. Domela Nieuwenhuis-Fonds van SP-Kamerleden hierover werden (Lezing 13). Vermeld je adres. door toenmalig minister Rosenthal van

VREDESMAGAZINE nr. 1-20152-2014 15 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 16

Buitenlandse Zaken afgewimpeld. Het bedrijf ziet ook steeds meer brood in sche apparatuur voor tanks en houwit- Van een aantal bedrijven is al bekend export naar het Midden-Oosten; eind sers voor gebruikers in het Midden-Oos- dat zij op de IDEX zullen staan. Het Ne- 2012 opende het een verkoopkantoor in ten. Het bedrijf ziet het Midden-Oosten derlandse paviljoen op die wapenbeurs de VAE. en Noord-Afrika als een belangrijke staat naast wapenbedrijven uit Rusland, Airbus Group en Thales,grote Euro- groeimarkt en heeft vertegenwoordigin- die nota bene momenteel door de EU ge- pese wapenbedrijven met Nederlandse gen in de VAE,Saudi-Arabië, Oman, Qa- boycot worden. connecties, zijn ook standhouders op de tar en Egypte. Scheepsbouwer Damen Schelde heeft al IDEX. Beide bedrijven behoren tot de Stop Wapenhandel vind het uiterst cy- een voet aan de grond in de regio met tien grootste wapenproducenten ter we- nisch dat Nederland enerzijds militaire werven in de VAE (Sharjah) en Qatar. De reld en leveren aan talloze landen, ook in missies naar de regio stuurt (Mali, Tur- marines van Jemen, Marokko en Oman het Midden-Oosten. Thales Nederland kije, Irak) om op te treden in mede door zijn klant. Ook Imtech Marine heeft een haalde tijdens de IDEX 2009 een order ongecontroleerde wapenhandel ontstane vestiging in de VAE. Het bedrijf leverde ter waarde van ongeveer 130 miljoen eu- conflicten en anderzijds in de regio de eerder onderdelen voor marineschepen ro binnen voor de levering van een digi- wapens wil promoten van de Nederland- van Oman en Turkije. Verder zijn er twee taal intercomsysteem dat ingebouwd se defensie-industrie. Nederland moet bedrijven die zich sterk richten op bevei- werd in Franse tanks voor de krijgsmacht zich richten op vrede, veiligheid, demo- liging en bepantsering, DSM Dyneema van de VAE. Ook Saudische tanks zijn cratie en rechtvaardigheid. Ook in het en TenCate. TenCate gebruikte de IDEX uitgerust met door Thales Nederland ge- Midden-Oosten. Nog meer wapens leve- in 2009 om het nieuwe product Armour- leverde communicatieapparatuur. ren daar geen bijdrage aan. De regering tex BM, voor bepantsering van voertui- Airbus valt op met het opzetten van moet deze missie annuleren en wapenex- gen, te presenteren. In het bijbehorende een grensbewakingssysteem langs de hele port naar het Midden-Oosten stoppen. persbericht werden de oorlogen in Irak grens van Saudi-Arabië, een contract en Afghanistan eufemistisch betiteld als waar naar verluidt ruim twee miljard eu- Mark Akkerman ‘militaire vredeshandhavende operaties’. ro mee is gemoeid. Ook levert het opti- Stop Wapenhandel

uit de geschiedenis van de vredesbeweging

In deze reeks, waarin we steeds een aspect van de geschiedenis van de vredesbeweging belichten, het tiende stukje. Daarin gaat het over de bloeitijd van het atoompacifisme met als hoogtepunten de grote demonstraties tegen de komst van kruisrakketten in 1981 en 1983. De serie is ontleend aan de tentoonstelling ‘Zicht op Vrede’ van het Museum voor Vrede en Geweldloosheid. Deze uit 24 panelen bestaande tentoonstelling kan (naast vele andere) geleend worden en is ook te zien op www.vredesmuseum.nl. De vredesbeweging breed gesteund

n de jaren 60 waren de oorlogsdaden ningen verzameld onder een manifest. tie die elke verwachting overtrof. Meer van het Amerikaanse leger in Vietnam Onder druk van deze en soortgelijke ac- dan 400.000 demonstranten! Iedereen Idagelijks op tv te zien. Vanaf 1965 ties in andere landen, zien de VS af van wilde delen in dit succes. Het Komitee wordt er veelvuldig tegen gedemon- neutronenbommen. Het Comité bestaat Kruisraketten Nee werd opgericht waar- streerd. Zij demonstreren met leuzen als nog steeds, nu onder de naam Stop de in ook politieke partijen (PvdA, D’66, ‘Johnson molenaar’ (de Amerikaanse Wapenwedloop, en is deelgenoot in dit CPN, PPR en PSP) en de vakbeweging president Johnson moordenaar noemen blad. (FNV) participeerden. Er kwam in 1983 was verboden). Als in 1972 met Kerst In 1979 nam de NAVO het besluit om een nieuwe demonstratie in Den Haag. bombardementen plaatsvinden is de 572 kruisraketten met kernkoppen in Het werd de grootste ooit in Nederland maat vol. In januari 1973 vindt in Europa te plaatsen. 48 zouden er in Ne- gehouden, 550.000 demonstranten. Utrecht een grote demonstratie plaats derland komen. De spanning steeg. De Daarna volgde in 1985 nog een petitie- met tussen de 50.000 en 100.000 demon- regeringen van Reagan en van Thatcher actie waarbij 3,7 miljoen handtekenin- stranten. Alle grote politieke partijen, maakten plannen voor ‘eerste aanvallen’ gen werden verzameld. behalve de VVD, namen deel aan de en een ‘beperkte atoomoorlog’. Bij een Niet alleen in Nederland was het verzet demonstratie. Dit markeert het begin groot deel van de bevolking viel dit ver- tegen de kruisraketten groot. Overal in van een tijdperk van grote acties die keerd. Het gaf vleugels aan de al in 1977 Europa en ook in de VS werd actie ge- breed gesteund werden, niet alleen in door het IKV gestarte campagne ‘Help de voerd. In New York kwamen zelfs Nederland maar in veel landen. kernwapens de wereld uit, om te begin- 700.000 demonstranten op de been. Uit- Het Comité Samenwerkingsverband nen uit Nederland’.Veel vredesorganisa- eindelijk werden er geen kruisraketten Stop de Neutronenbom voerde actie te- ties sloten zich erbij aan. Nieuwe vredes- geplaatst. De nieuwe raketten van de gen bommen, die mensen doden maar groepen ontstonden en organiseerden Russen werden weggestreept tegen de gebouwen laat staan. Met succes, een de- mensen plaatselijk, naar beroepsgroep en kruisraketten van de NAVO. monstratie bracht 50.000 mensen op de op andere wijzen. been en er werden 1,2 miljoen handteke- In 1981 kwam het tot een demonstra- Chris Geerse

16 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 17

Springstof Samenstelling: Mark Akkerman, www.stopwapenhandel.org Pensioenfondsen beleggen in drones

ederlandse pensioenfondsen be- beruchte Predator en Reaper-drones, tend bedrijven uitsluiten die drones, es- Nleggen massaal in producenten van komt gelukkig niet voor in de beleggings- sentielë onderdelen of diensten daarvoor, militaire drones. Daarmee investeren zij portefeuilles van Nederlandse pensioen- produceren of leveren. Een minder ver- in controversiële wapens die de drempel fondsen. Elbit, maker van de Hermes gaande methode is het uitsluiten van die voor oorlog verlagen, de menselijke fac- 450-drone, bijvoorbeeld echter wel. Deze bedrijven die drones leveren aan partijen tor bij de beslissing om te doden steeds drone kan bewapend worden, en is als zo- die ze inzetten in situaties waar mensen- verder reduceren, en in sommige geval- danig door de Israeli Defence Forces rechten worden geschonden of die in len gebruikt worden voor liquidaties, (IDF) gebruikt voor aanvallen in Liba- strijd zijn met het internationaal recht. soevereiniteitsschendingen en mensen- non, Gaza en mogelijk Soedan. De Her- Daarbij zouden in ieder geval alle produ- rechtenschendingen. Vooralsnog heeft mes 450 is ook in gebruik bij onder meer centen/leveranciers van bewapende dro- geen enkel pensioenfonds een beleid ten Azerbeidzjan, Botswana, Colombia, Ge- nes moeten worden uitgesloten van be- aanzien van beleggingen in drones. orgië, Mexico, de Verenigde Staten en het leggingen. ABP is, als veruit het grootste pensi- Verenigd Koninkrijk. De Britse Hermes oenfonds naar belegd vermogen, de be- 450 zijn extensief ingezet in Afghanistan. langrijkste investeerder in de dronesbe- Drones nemen een drempel weg om Wapenexport drijven. Het belegt voor in totaal ruim geweld te gebruiken in plaats van te zoe- een miljard euro in de twintig onder- ken naar diplomatieke of politieke oplos- 1 miljard euro zochte bedrijven. Een aantal andere pen- singen. Pensioenfondsen en andere fi- sioenfondsen, zoals die voor de Bouw, de nanciële instellingen zouden meer werk e Nederlandse overheid gaf in 2013 Grafische Bedrijven, de Huisartsen en de moeten maken van een ethisch beleg- Dvoor bijna 1 miljard euro aan wa- Woningcorporaties, beleggen eveneens gingsbeleid, en sneller moeten inspelen penexportvergunningen af. Daarmee in veel van deze ondernemingen. op concrete ontwikkelingen die aanvul- staat Nederland voor het eerst sinds jaren Human Rights Watch en Amnesty In- lingen hierin nodig maken. niet meer in de top-tien van grootste wa- ternational hebben scherpe kritiek gele- Beleggingsbeleid ten aanzien van dro- penexporterende landen (nu een 13e verd op bijvoorbeeld de Amerikaanse in- nes ontwikkelen kan op twee manieren. plaats). Dit komt niet omdat er minder zet van drones in Jemen en Afghanistan, De meest geëigende oplossing is het toe- export plaatsvindt, maar omdat een aan- vanwege de vele burgerdoden en -gewon- voegen van drones aan de lijst van ‘con- tal andere landen hun export fors hebben den. General Atomics, producent van de troversiële wapens’ en daarop aanslui- opgeschroefd. Hoewel Europese regels de wapenex- port naar mensenrechtenschenders en Verkoop bevoorradingsschip conflictregio’s aan banden beogen te leg- gen, heeft Nederland in 2013 voor 116,63 aan Peru miljoen euro aan wapenexportvergun- ningen verstrekt voor landen in het Mid- e Nederlandse krijgsmacht heeft spelen. Deze redenering gaat voorbij aan den-Oosten en Noord-Afrika. Van het Deen flink aantal afgestoten wapens het feit dat elke wapenleverantie aan voornemen lessen te trekken uit de inzet in de etalage staan. Begin november mensenrechtenschenders de machtspo- van Nederlandse wapens tegen burgers maakte minister Ploumen bekend dat sitie van deze regeringen en de rol van de tijdens de Arabische Lente is weinig te Peru het bevoorradingsschip Zr. Ms. krijgsmacht daarbij versterkt. merken. Alleen voor de uitvoer van mu- Amsterdam, inclusief Goalkeeper-wa- Een maritiem grensconflict met buur- nitie naar Saoedi-Arabië en een commu- pensysteem, per december overneemt. land Chili lijkt na een uitspraak van het nicatiesysteem voor Egypte werden in Met deze leverantie is 52 miljoen euro ge- Internationaal Gerechtshof in januari 2013 vergunningen geweigerd. moeid, waarmee het, voor zover bekend, 2014 voorlopig beslecht, maar geeft ook Aan diverse landen (Turkije, China, direct een van de grootste wapenexpor- voer aan oplopende spanningen en drei- Saudi-Arabië) levert Nederland ‘onder- ten van het jaar is en de overheid zijn po- gende manoeuvres op zee. Daarnaast is delen en componenten voor wapens en sitie als belangrijke wapenexporteur be- in Zuid-Amerika al langer sprake van een munitie’.Omdat alleen totaaloverzichten vestigt. mini-wapenwedloop, waarbij diverse worden gepubliceerd en de regering, on- In een brief aan de Tweede Kamer er- landen grootschalig wapens inslaan. Dit danks toezeggingen aan de Tweede Ka- kent de regering dat er zorgen zijn op het geldt niet in de laatste plaats voor Chili, mer, in gebreke blijft bij het openbaar gebied van rechtsorde en mensenrech- dat al sinds jaren een belangrijke afnemer maken van individuele exportvergun- ten, waaronder het doden van demon- van afgestoten defensiematerieel is. Het ningen, is onmogelijk vast te stellen om stranten door veiligheidstroepen. Zoals land nam de afgelopen vijf jaar F16’s, watvoor materieel het precies gaat. Zo veel vaker wordt echter gesteld dat het te voertuigen en onderdelen van fregatten komt de controlerende taak van de Twee- leveren materieel hierbij geen rol kan af van de Nederlandse overheid. de Kamer in het geding.

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 17 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 18

Eén van de dwaze moeders op de Plaza de Mayo. Buenos Aires, Argentinïe. Plazo de Mayo en op een steenworp afstand

We kennen de beelden van dappere vrouwen die de herinnering aan hun verdwenen, uitgewiste, verwanten tot leven wekten met hun foto's.

Maar we kennen niet de beelden van waar en hoe zij verdwenen; nu zichtbaar gemaakt in "ex Esma": midden in de stad, met een trap naar de martelkamers.

Het voormalig ESMA gebouw: de kazerne waarde de martelingen plaatsvonden.

18 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 19

De trap naar de martelkamers

Foto’s: Federico Tovoli Tekst: Jan Schaake

Ex ESMA herbergt een herdenkingsmuseum.

In het museum zijn de verdwenenen te zien.

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 19 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 20

Acht keer per jaar komt de redactie van VREDESMAGAZINE voor zo’n Abonnee twee uur in Utrecht bijeen om ons magazine samen te stellen en te evalueren. Eenieder brengt zaken aan vanuit haar eigen expertise of worden belangstelling. Leden van de deelnemende Om dit te stroomlijnen zijn we op zoek naar een organisaties ontvangen REDACTIESECRETARIS die de vergaderingen coördineert en de VredesMagazine gratis. Een afspraken vastlegt en bewaakt. abonnement zonder lid of We bieden veel verantwoordelijkheid, veel ruimte voor eigen initiatief donateur te zijn, is ook en energieke collega’s. Dit is je kans om deel te gaan uitmaken van mogelijk via opgave aan: ons team. VredesMagazine, Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft, Het gaat om een vrijwilligersfunctie maar onkosten worden vergoed. [email protected] of We hopen dat we jaren met je samenwerken. www.vredesmagzine.nl Meer info: http://www.vredessite.nl/nieuws/vredesmagazine_780.html

VredesMagazine verspreiden VredesNieuws Wil je extra nummers van VredesMagazine abonnees te krijgen? Mail dan naar Voor vredesnieuws kunt u zich om te verspreiden bij bijeenkomsten, [email protected] met het gewenste aanmelden via demonstraties, manifestaties of aantal en voor welke activiteit en je krijgt ze www.vredesbeweging.nl/ vergaderingen om zo meer gratis en zo spoedig mogelijk. nieuws/aanmelden.php Het Vredesmagazine en zijn organisaties

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONAL VREDESBEWEGING PAIS LEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Vredesbeweging Pais is de Nederlandse tak Obrechtstraat 43, 3572 EC Utrecht van War Resisters’ International. Onze wortels 023-5252201 / 030-2321745, gaan terug tot de Eerste Wereldoorlog. [email protected], www.wilpf.nl Vredesbeweging Pais staat voor het ideaal van een wereld zonder Op de website aandacht voor NAP1325: actieplan vrouwen, oorlog en voor een geweldloze, duurzame en rechtvaardige samen- vrede, veiligheid. leving. We zijn daarvoor op vele manieren actief in Nederland en via de WRI in de hele wereld. VD AMOK Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op: Ons adres: Obrechtstraat 43 www.vredesbeweging.nl of bel: 015-7850137. 3572 EC Utrecht 030 8901341 STOP DE WAPENWEDLOOP www.vdamok.nl Stop de wapenwedloop is van oorsprong een "samenwerkingsverband", ontstaan bij de VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen de opkomst van de massabewegingen, zoals Vereniging Dienstweigeraars (VD) en het Antimilitaristies tegen de neutronenbom aan het eind van de Onderzoekskollektief (AMOK). We doen onderzoek op het gebied jaren zeventig jaren en die tegen de plaatsing van oorlog en vrede en leveren zo een bijdrage tot een radicale van kruisraketten, bijna 20 jaar geleden. vredesbeweging in de vorm van berichtgeving en analyses. Voor VredesMagazine maken wij de onderzoeksdossiers. Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoe Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrum oorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillende en kantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijn benaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet wel welkom op NL28INGB0005567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht. plaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingen uitstijgende vredesbeweging een noodzaak. HAAGS VREDESPLATFORM Secretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461, HUMANISTISCH VREDESBERAAD 2563 JC Den Haag, tel 070-3922102 Postbus 235, 2300 AE Leiden, 06-31275464, [email protected]. [email protected] www.haagsvredesplatform.nl. www.humanistischvredesberaad.nl

Let op: vrijdag 20 februari 2015, 20.00 uur algemene bijeenkomst Op de website aandacht voor vredesproces in Midden Oosten in de Panderspassage.“De toekomst ligt nog steeds voor ons.” en actie Tekenen Voor Vrede.

20 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 21

Onderzoeksdossier VD AMOK

KOERDISTANKOERDISTAN en en dede oorlogoorlog tegentegen ISISISIS

Oorlog zonder eind in het Midden-Oosten • Vorming van Koerdische natiestaat • Een safe haven voor de Iraakse christenen? • Wispelturige volksvertegenwoordiging

Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman, Jan Schaake VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 22

VD AMOK Onderzoeksdossier Oorlog zonder eind in het M

Terwijl de rubrieken met ingezonden brieven vol staan met oproepen om ISIS ‘uit te roeien’, doen we er beter aan te luisteren naar paus Franciscus die bij een herdenking van het honderdjarig jubileum van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog heeft gewaarschuwd dat de wereld mogelijk al een Derde Wereldoorlog is binnengegleden. Er is geen militair-strategisch genie voor nodig om te begrijpen dat de vele lokale conflicten in het Midden- Oosten steeds meer in elkaar grijpen. De paus heeft bij verschillende gelegenheden opgeroepen om oorlogen te beëindigen – ten aanzien van Irak, Syrië, Gaza, Oekraïne, en de verschillende gewapende conflicten in Afrika. En nu heeft hij nog eens onderstreept dat het niet beëindigen van die conflicten begint op te tellen tot één mega-conflict, in feite een nieuwe, onbeheersbaar geworden wereldoorlog.

e oorzaak van al deze conflicten is op de eerste plaats de geweldi- Dge economische en sociale crisis in de wereld, die door gewelddadige in- terventies alleen maar wordt verergerd. En aangezien ‘wij’,het Westen geleid door de VS, de enige zijn die, opgedoft als ‘de internationale gemeenschap’, legitiem mogen interveniëren onder onze zelf verzonnen ‘verantwoordelijkheid om te beschermen’, wordt land na land dieper in de afgrond gestoten. Uiteindelijk gaat het allemaal terug op de onzalige beslis- sing om de aanslagen op 9/11 als een ‘oorlogsverklaring’ op te vatten en een oorlog zonder duidelijke tegenstander en dus zonder einde te beginnen – de stout- ste dromen van het militair-industrieel complex worden bewaarheid. dat zijn oorsprong heeft in de crisis van terughoudendheid heeft getoond inzake In plaats van een vergelijking met de een maatschappelijke en politieke orde. directe Amerikaanse interventie. Maar Eerste Wereldoorlog lijkt een vergelijking ISIS is een creatie van het Westen en nu heeft hij dan verklaard dat dit een met de Dertigjarige Oorlog, zoals de zijn bondgenoten in de regio – de meest oorlog wordt die tot in de volgende presi- voormalige Amerikaanse minister van reactionaire vorstendommen die de Ara- dentsperiode zal doorlopen, dus Hilary defensie Leon Panetta die maakte, dan bische Wereld telt. Het project is echter Clinton heeft haar oorlog al nog voor ze ook meer op zijn plaats. Bij dat conflict, aan hun greep ontsnapt en de oorlogs- verkozen is. een onder de vlag van de godsdienst partij in de VS en de NAVO grijpt het nu (Rooms-Katholiek versus Protestants) aan om alsnog machtspolitiek in de regio SPIRAAL VAN GEWELD uitgevochten ontbinding van het (Duits- te bedrijven. Sommige commentatoren Nu het besluit om de oorlog in te gaan is Oostenrijkse) Habsburgse Rijk, kwam stellen dat het gebied waar ISIS actief is, genomen, wordt het opnieuw actueel naar schatting tussen de 25 en 40 procent omstreden is vanwege diverse pijplei- welke belangen zich opmaken om de van de bevolking van Duitsland om. De ding-plannen. Dat is zo, maar we moeten agenda van regimewisseling in Damas- oorlog duurde van 1618 tot 1648 en viel altijd bedenken dat de politiek uitgaat cus en Teheran door te zetten. United samen met de laatste 30 jaar van de Ne- boven de economie. Ook inzake ISIS gaat Against a Nuclear Iran (UANI) is de be- derlandse 80-jarige oorlog; hij werd bij het over grotere belangen, zoals het her- langrijkste pressiegroep, opgericht door dezelfde vrede (Münster en Osnabrück) winnen van het vertrouwen van Israël en o.a. Dennis Ross, Midden-Oostengezant afgesloten. Wat de Dertigjarige Oorlog Saoedi-Arabië in de Amerikaanse poli- van Obama en een van de meest voor- gemeen heeft met het conflict in het tiek. Deze twee dringen erop aan dat de aanstaande pro-Israël-stemmen in Was- Midden Oosten is de bemoeienis van macht van Iran wordt ingeperkt en de as hington, net als Senator Joseph Lieber- buitenlandse machten met een lokaal Teheran-Damascus-Hezbollah wordt man, die in de UANI-adviesraad zit. conflict dat uitgevochten wordt onder de verbroken; ze zijn nog altijd verbitterd Daarnaast maken diverse personages banier van godsdienstige sektes – maar over het feit dat Obama al enkele malen met een achtergrond in de geheime dien-

22 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 23

VD AMOK Onderzoeksdossier et Midden-Oosten

gevoerd. De VS hadden de MEK op de lijst van terreurorganisaties staan en ge- bruikten het feit dat Saddam Hoessein de groep vanuit Irak liet opereren, als voor- wendsel om het land binnen te vallen – om vervolgens zelf de MEK te gaan fi- nancieren en in te schakelen voor hun ei- gen plannen tegen Teheran. Op de conferentie werd niet alleen ge- sproken over regimewisseling maar ook ventie weer bij. Dus steunden we in Syrië OPRUKKENDE over de opkomst van ISIS in Syrië en de opstand tegen Assad die gaandeweg in TANK Irak. In mei, aan de vooravond van de handen van de meest radicale elementen VAN ISIS meeting bij Parijs had een ontmoeting is overgegaan. plaatsgevonden tussen de leider van de En nu vraagt het Westen aan Turkije MEK, Maryam Rajavi, en Ahmed Jarba om te interveniëren en de door Koerden van de Syrische Nationale Raad, om sa- bewoonde Syrische stad Kobani te ont- menwerking te bespreken. Een belang- zetten – maar daarmee raken we in een rijke stap is onlangs gezet met de verwij- onontwarbaar conflict verzeild. Want in dering van Maliki – hij liet toe dat Irak Turkije is weinig animo om de Koerden, een tussenstation voor de betrekkingen met wie binnenslands een burgeroorlog

Tekening: Latuff Tekening: tussen Damascus en Teheran bleef, inclu- is gevoerd die tienduizenden doden heeft sief de pijplijnplannen tussen die twee. gekost, te verdedigen tegen een soenniti- Niet minder belangrijk was het voorne- sche strijdmacht die grote sympathie in men van Maliki om de faciliteiten in Irak Turkije heeft – na de zelfmoordaanslagen van de militaire vleugel van de MEK te van ISIS op stellingen rond Kobani wer- sluiten. En dat zou de springplank voor den volgens de BBC naast de lijken van regimewisseling in Teheran onbruikbaar Tsjetsjenen ook die van Turken gevon- maken. Dat is het scenario waarin de den. strijd tegen ISIS past. Het mooiste zou natuurlijk zijn als het Turkse leger, tienmaal zo sterk als wat er GENOCIDE OP BESTELLING over is van Assad-getrouwe troepen in In het openbaar wordt echter als reden Syrië, doorloopt naar Damascus. Maar sten zoals de voormalige chefs Richard voor militair ingrijpen ‘genocide’ ge- door bovengenoemde conflicten kan dat Dearlove (MI6), Meir Dagan (Mossad), noemd. ‘Genocide’ kan met het huidige niet, en is er eerder kans op het omge- en August Hanning (Bundesnachrich- media-management op bestelling gele- keerde, dat de uitslaande brand in Irak en tendienst BND) deel uit van deze groep. verd worden. Het conflict in het Midden- Syrië ook naar Turkije overslaat. Er loopt een hele reeks lijnen van UANI- Oosten is uitgegroeid tot één groot Het enige zinnige wat het Westen in- leden naar energiebedrijven als Getty Oil bloedbad (ook de Amerikaanse en ande- clusief ons land zou kunnen doen, is po- en banken als Chase en N.M. Rothschild re NAVO-bombardementen hebben al gen het geweldsniveau te verlagen, on- & Sons; maar die belangen kunnen pas honderden burgerdoden gemaakt). derhandelingen te beginnen om de be- echt actief worden als de regimewisseling Door selectieve berichtgeving wordt volking voor verdere verschrikkingen te metterdaad is doorgezet. Daartoe is dit ‘morele paniek’ veroorzaakt – om vervol- sparen. In plaats daarvan gaat Obama jaar een aantal belangrijke stappen gezet. gens weer vergeten te worden als de aan- voor een half miljard dollar 5.400 strij- In een artikel van Mahdi Darius Na- dacht naar iets anders verschuift. Eerst ders in Saudi Arabië trainen en bewape- zemroaya voor Global Research lezen we zaten de jezidi’s op een berg, paniek! nen om zo nog meer geweld in Syrië te dat in juni van dit jaar 600 parlementa- Waar zijn ze nu, wie hoort er nog over de ontketenen, zowel tegen ISIS als tegen riërs en politici van NAVO-landen jezidi’s? Nu zit Kobani in de klem, pa- Assad. Dus nog meer oorlog, nog grotere (waaronder onze eigen Ad Melkert) naar niek! Volgende week kunnen we weer risico’s – en wij doen mee. een voorstad van Parijs werden gevlogen heel ergens anders zijn. Nooit wordt de voor een door de VS gefinancierde confe- vraag gesteld wat onze – ook Nederland- Kees van der Pijl rentie met de Iraanse oppositiebeweging se – rol is geweest en hoe we de spiraal Mujahidin-e-Khalq (MEK/MOK/ van geweld kunnen terugdraaien. Het bovenstaande artikel is door de redactie MKO). Deze groep is in Irak gebaseerd Want laten we er geen doekjes om win- samengesteld uit een aantal berichten die Kees en wordt ervan verdacht aanslagen op den: na onze steun aan de invasie van van der Pijl regelmatig post op o.a. Iraanse kerngeleerden te hebben uit- Irak waren we er bij elke volgende inter- oorlogsisgeenoplossing.blogspot.nl

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 23 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 24

VD AMOK Onderzoeksdossier De vorming van de Koerdische natiestaat tijdens de oorlog tegen ISIS

Met het uitroepen van het islamitische kalifaat in Irak en Syrië in juni heeft Al- Baghdadi, de zelfverklaarde kalief en leider van de Islamitische Staat (ISIS), duidelijk gemaakt dat het statenpatroon dat sinds de Eerste Wereldoorlog in het Midden- Oosten bestaat, is versleten.1 ISIS hief de grens tussen Syrië en Irak op en probeert sindsdien met veel geweld en intimidatie zijn grondgebied uit te breiden. Het statenpatroon in het Midden-Oosten staat al veel langer onder druk. Het Koerdische volk mocht in de afgelopen 100 jaar niet aan staatsvorming toe komen. Het was niet heel verrassend dat als gevolg van de veranderde verhoudingen kort na Al-Baghdadi ook de Koerdische leider Barzani sprak van Koerdische onafhankelijkheid. log en interventie tot een nieuwe staat –Koerdistan? De Nederlandse regering e Nederlandse regering is zich land verkoos daarbij een volgzame en behandelde in een brief van 21 augustus bewust van de risico’s van de te- militaristische oplossing. Met zes F-16’s het politieke risico van het bewapenen Dloorgang van dit stelsel van ko- wordt een bijdrage geleverd aan de oor- van Koerden. De vrees is dat de Koerden loniale staatsproducten. Minister Tim- log in Irak met het doel de eenheidsstaat “te zijner tijd deze militaire goederen mermans sprak half juni niet voor niets Irak te redden. Dat is het eerste Ameri- gaan inzetten voor andere doeleinden, over ‘toenemende druk’ op het statenpa- kaanse doel, waaraan Nederland in ieder zoals steun aan hun bondgenoten in Tur- troon.2 Maar eind september besloot de geval een jaar meedoet. Het tweede doel kije of tegen de Iraakse regering. Dit Nederlandse regering opnieuw de mili- in dat jaar is het bijeengaren van een moet bezien worden in het licht van de taire politiek van de VS te volgen. Neder- grondleger dat het redden van de een- onafhankelijkheidsambities die de Koer- heidsstaat Irak uiteindelijk moet berei- den in Noord-Irak eerder dit jaar geuit ken door ISIS vernietigend te verslaan. hebben en via een referendum plannen te Voor de VS geldt dat ook ISIS in Syrië formaliseren. Dit risico is acceptabel ge- moet worden verslagen. Nederland zien het acute en ernstiger geachte gevaar steunt dat, maar houdt zich buiten de in- van IS(IS)”. terventiepolitiek in Syrië. Er zullen 130 Nederlandse adviseurs ONTWIKKELINGEN IN IRAAKS- worden gestuurd, die het Iraakse leger en KOERDISTAN Iraaks-Koerdische peshmerga’s gaan ISIS nam op 10 juni de stad Mosoel in, scholen. De Koerden, in Syrië en vooral wat de Koerdische Regionale Regering in Irak, zijn belangrijke kandidaten voor Erbil er onmiddellijk toe aanzette de stad het te vormen grondleger dat het moei- Kirkoek in te nemen. Kirkoek is van lijkste werk tegen ISIS moet gaan uitvoe- oudsher een Koerdische stad, maar was ren. onder het bewind van de Baath-partij De Koerden streven hun eigen doelen van Saddam Hoessein sterk gearabiseerd. na en zijn onderling verdeeld. Leidt de Kirkoek is het oudste en op één na groot- KAART VAN DE VERDELING VAN HET MID- vorming van een verbrokkelde en onder- ste oliecentrum van Irak en tevens de ge- DEN-OOSTEN TUSSEN SYKES EN PICOT drukte natie onder druk van burgeroor- droomde hoofdstad van een Koerdische

24 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 25

VD AMOK Onderzoeksdossier

DE IRAANSE GENERAAL SOLEIMANI BIJ DE PESHMERGA

Het versterkte de positie van PYD in de onderlinge Koerdische onderhandelin- gen.

ROJAVA EN ONDERLINGE KOERDISCHE CONCURRENTIE Syrisch-Koerdistan bestaat uit drie los van elkaar gelegen gebieden die allen aan Turkije grenzen, maar niet aan elkaar. Het hele gebied wordt Rojava genoemd en de ontwikkelingen zijn anders dan in Irak, maar bepaald spectaculair. Het hoofdgebied, Cizere, grenst aan oostelij- ke zijde aan Iraaks-Koerdistan. Het mid- delste van de drie hoofdgebieden is de provincie Kobani. In Syrisch-Koerdistan bestaan al de- cennialang partijen die verwant waren aan de Iraaks-Koerdische KDP van presi- dent Barzani. Alle zijn illegaal, want on- derdrukt door het Baath-regime in Da- mascus. Deze Koerdische partijen zijn se- culier, maar veel afhankelijker van mach- ten als de VS en Turkije, en mede daarom niet zo onafhankelijk als de in 2003 opge- richt PYD. Dit is een zusterpartij van de PKK en zegt ronduit gegrondvest te zijn op het Apoïsme, de politieke ideeën van staat. In 1991 slaagden de Koerden er niet bare invloed van minister Kerry als eerste PKK-leider Öcalan, ook wel ‘Apo’ ge- in de stad bij de internationale no-fly zo- stap om Irak bij elkaar te houden. De noemd, die sinds 1999 in de Turkse ge- ne boven het noorden van Irak te betrek- Koerden zien het drie maanden aan en vangenis zit. Met het uitbreken van de ken. Ook na de val van het Baathregime beslissen dan opnieuw over samenwer- Arabische Revolutie in 2011 bereidde de in 2003 als gevolg van de Westerse inter- king met en in Iraakse regering. Op 14 PYD zich voor op een zeer langdurige ventie lukte het niet de stad onder Koer- oktober liet Barzani weten dat onafhan- strijd voor Koerdische zelfstandigheid. disch regionaal bestuur te brengen. De kelijkheid nog steeds een doel is, maar Daarbij werd niet aangesloten bij de Sy- veranderingen in de politieke situatie de- dat de bestrijding van ISIS nu urgenter is. risch-Arabische oppositie. De reden den de Koerdische regering in juni 2014 Kirkoek blijft de absolute topprioriteit daarvoor was dat naar eigen zeggen de beseffen dat het nu de tijd was om Kir- voor de Iraakse Koerden. Inmiddels heb- Syrische oppositie net zo weinig opheeft koek terug te nemen. ben zij er zo’n 24.000 peshmerga’s ter met Koerdische rechten als het bewind De Koerdische president Barzani gaf verdediging samengetrokken en is de van Assad in Damascus. Dat leidde er toe ook openlijk te kennen de onafhankelijk- stad zeer zwaar verdedigd. Die priori- dat de PYD de hegemonie in de Syrisch- heid te willen uitroepen, na een referen- teitsstelling bleek in de praktijk in augus- Koerdische politiek veroverde en in de dum, wat er toe leidde dat op 24 juni de tus toen ISIS een aanval op het Sinjar-ge- zomer van 2012 zelfbestuur in heel Roja- Amerikaanse minister van Buitenlandse bergte deed, het woongebied van de Yezi- va uitriep. De PYD ziet zichzelf als de Zaken Kerry op de stoep stond. De toen di-minderheid. De Iraaks-Koerdische re- enige partij die vecht tegen extremisti- gemaakte afspraken zijn in eerste instan- gering meldde onvoldoende soldaten te sche moslims. De PYD koos voor een tie gericht op het behoud van de een- hebben om de Yezidi’s te ontzetten. Zij derde weg; geen oppositie, geen collabo- heidsstaat Irak. Daar hebben de Koerden bleef bij haar strategie en liet Kirkoek ratie met het regime, maar een soort ra- onder voorwaarden mee ingestemd; na- niet in de steek. De Yezidi’s werden daar- dicale neutraliteit wat neerkwam op melijk in ruil voor de goedkeuring van op naar veilige oorden begeleid en gered ‘Koerdisering’ van de regio. De PYD (en het nationaal budget met 17 procent door strijders van de Turks-Koerdische haar militie YPG) probeert vrij te blijven voor Koerdische Regionale Regering; be- PKK en haar Syrisch-Koerdische zuster- van verplichtingen aan het Vrije Syrische taling van de ambtenarensalarissen voor partij PYD die wel waren toegesneld. Dat Leger, maar ook van invloed van andere de Koerdische Autonome Regio en beta- leidde tot gezichtsverlies voor de partijen machten. Met de vestiging van de Koer- ling van de salarissen van de Peshmerga. van de Syrische Koerden die deze Iraaks- dische autonomie in 2012 werd para- Tevens zit er een Koerdische minister van Koerdische politiek steunen en een poli- doxaal genoeg aan de rand van een Ara- Financiën in Bagdad. Dit toont de zicht- tieke overwinning voor de PYD en PKK. bisch land een doelstelling van de Arabi-

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 25 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 26

VD AMOK Onderzoeksdossier

sche revolutie door een etnische minder- het plan definitief afgelast door de Koer- heid gestalte gegeven. dische Regionale autoriteiten van Iraaks- Koerdistan. Dat betekent dat de onder- SYRISCH-KOERDISCHE linge kwesties op een veel lager officieel VERDEELDHEID niveau worden behandeld. De Syrische Koerden zijn onderling ver- deeld over hun positie in de Syrische op- STROOMVERSNELLING positie tegen het regime van Assad. De Op 15 september heeft ISIS de derde gro- verschillen blijken bij de houding ten op- te militaire campagne in 2014 gelanceerd zichte van de opstand tegen het regime tegen de Koerdische regio Kobani. De van Assad. De PYD wenste tijdens de, PYD was als gevolg van de vorige twee uiteindelijke mislukte, vredesbesprekin- operaties teruggedreven in de stad Koba- gen over de toekomst van Syrië, bekend ni. Overtuigd van de noodzaak om onaf- als Genève I en II, met een aparte Koerdi- hankelijk te blijven voor de lange ter- MARK SYKES sche delegatie deel te nemen. PYD co- mijn, eisten ze echter alleen zware wa- voorzitter Saleh Muslim viel over het feit pens om zichzelf te kunnen verdedigen. zetels en ‘neutrale’ politici zes. dat de Syrische Nationale Coalitie geen De stad wordt met mens en macht verde- Voorts stelt de overeenkomst dat de garanties wilde geven voor Koerdische digd door de militaire tak van PYD. Naar Syrische Koerden zich gezamenlijk bij de rechten in een Syrië na Assad. verluidt zijn er zo’n 2.000 Koerdische Syrische oppositie aansluiten. Ten slotte De Koerdische partijen in Syrië heb- strijders in Kobani. Deze benarde situatie zijn er afspraken gemaakt over militaire ben zich in twee politieke hoofdorgani- duurde ruim een maand totdat er poli- samenwerking. Daarbij moet worden saties verdeeld. De Koerdische Nationale tieke beweging kwam, waarvan de strij- aangetekend dat de PYD zich anders dan Raad (KNR) en het Koerdisch Hoogste ders in Kobani profiteerden. Deze poli- overige Syrische Koerdische partijen op Comité (KSC). De KNR wordt gesteund tieke beweging werd veroorzaakt door de militair terrein onderscheidt door kracht door de Iraaks-Koerdische leider Barza- vlucht van massa’s burgers, de verhalen en visie op de militaire verdediging van ni. In het Koerdische Hoogste Comité over de nieuwe gruwelijkheden begaan politieke macht. (KSC), is de PYD het sterkst. De Syrische door ISIS, de zichtbare passiviteit van de Turkije heeft al enkele jaren drie eisen Nationale Coalitie (SNC) weigert de Turkse regering en de tomeloze motiva- aan de PYD en zag onder druk van het Koerdische identiteit te erkennen. De tie van Turkse Koerden die bij de gesloten ISIS-beleg opnieuw kans deze op te leg- Koerden zijn 10% van de Syrische bevol- grens opdrongen om met blote handen gen: een duidelijke stellingname tegen king. Als de Koerdische identiteit erkend te gaan helpen. Dat alles schiep, onder het Syrische regime; deelname aan de Sy- en gewaarborgd wordt in de nieuwe Syri- het oog van de wereldpers, een politiek- rische oppositie (SNC); geen enkele de sche grondwet, dan is de PYD bereid om militair toneel dat om een reactie facto actie totdat een verkozen Syrisch met de SNC samen te werken. schreeuwde. Wereldwijde acties van parlement wordt gevormd dat een legi- Koerden, met daarbij onder meer het tieme beslissing neemt over de toekomst PAN-KOERDISCH NATIONAAL binnendringen van de hal van de Tweede van het Syrische volk. Turkije laat er geen ORGAAN Kamer op de late maandagavond van 6 twijfel over bestaan dat het bestendigen Het is al decennia zeer opvallend dat gro- oktober, leidden, na de gebeurtenissen van een tweede autonome Koerdische te politieke organisaties in de verschillen- met de Yezidi’s in augustus, opnieuw tot zone aan haar grens totaal ongewenst is. de delen van Koerdistan geen coördine- politieke sympathie en steun van velen in rend orgaan hebben. De eerste formele de Westerse wereld. ONTWIKKELINGEN IN DE pogingen daartoe werden inmiddels in SLAG OM KOBANI 2013 gedaan. Op 22 juli 2013 was er in OVEREENKOMST VAN DOHOEK De strijd om Kobani laat de veranderen- Erbil een voorbereidende vergadering Maar eerst werden zware onderhande- de machtsverhoudingen zien. Enkele be- voor een in augustus van 2013 op te rich- lingen gevoerd in de Iraaks-Koerdische langrijke ontwikkelingen: ten Koerdisch Nationaal Orgaan. De uit- stad Dohoek. Daar werden onder auspi- – Op 10 september richtten de PYD en nodiging voor die conferentie werd on- ciën van de Iraaks-Koerdische regering enkele facties uit het Vrije Syrische Leger dertekend door Barzani (leider KDP), en in aanwezigheid van Turkse, Ameri- een gezamenlijk actiecentrum op, Bur- Talabani (leider van de PUK) en Öcalan kaanse en Britse regeringsvertegenwoor- kan al Firat, in het Nederlands de ‘Eufraat (Turkse PKK). Op de conferentie zouden digers afspraken gemaakt tussen Syrische Vulkaan’. Het gaat om een zevental Ara- afspraken worden gemaakt over een ge- Koerden en de anderen. Inzet was de bisch Syrische milities. zamenlijke aanpak van de Koerdische steun aan de verdedigers van Kobani en – De PKK ligt als een slapende reus kwestie, de onderlinge vijandigheden een schaakspel over de hegemonie over verderop en een enkel woord van de lei- moesten er opgelost worden en ook de vervolgacties. Uiteindelijk duurde deze ding is genoeg om massale actie van de principes over hoe omgegaan wordt met bespreking acht dagen en werd er een Turks-Koerdische bevolking te ontkete- andere naties en bevolkingsgroepen, zo- overeenkomst getekend. Syrische Koer- nen. Omgekeerd is het naar mijn indruk als Perzen en Arabieren, zullen er bespro- den gaan nauw samenwerken in een ook zo, dat het bombardement van de ken worden. De conferentie zou in au- regionale raad. Er is een zetelverdeling Turkse luchtmacht op PKK-stellingen in gustus 2013 worden gehouden, maar afgesproken. De PYD krijgt, evenals de de provincie Hakkari op zondag 12 okto- werd uitgesteld. In de zomer van 2014 is pro Iraaks-Koerdische groepen, twaalf ber een test was om vast te stellen of de

26 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 27

VD AMOK Onderzoeksdossier

liet eind oktober weten bereid te zijn name in de stad Kobani zullen een be- meer peshmerga’s te willen sturen. Het is langrijke stempel drukken op de ontwik- een ongekende ontwikkeling dat Koerdi- kelingen in het Koerdisch nationalisme. sche soldaten uit één deel van Koerdistan De afgelopen maanden hebben de VS bijstand mogen leveren in een ander onderhandeld met de Koerden over mili- deel. Een voorbeeld dat de Koerdische taire en politieke samenwerking terwijl natie buiten zijn opgedeelde territoria de fronten onder grote druk staan. Ge- treedt. De tocht van een deel van deze ruchten over een Amerikaanse basis in soldaten en hun wapens op 29 oktober Iraaks-Koerdistan moeten met extra door Turks-Koerdistan was vooral een aandacht worden gevolgd en ook mag politieke zegetocht voor de hele Koerdi- het verwijderen van de PKK van de inter- sche natie, hoe verdeeld ook. Hier werd nationale terreurlijsten worden ver- begonnen een einde te maken aan de ver- wacht. De Turkse diplomatie heeft enke- GEORGES PICOT brokkeling van de natie. le nederlagen geleden. Of de risico’s die – Turkije eiste dat een groot contingent Westerse landen met de bewapening van PKK-leiding zijn militairen en burgers in strijders van het Vrije Syrische leger naar de Koerden dachten te nemen ‘accepta- de hand had. Dat bleek het geval. De PKK Kobani zou komen. In de laatste week bel’ blijken te zijn, is maar zeer de vraag. slikte het bombardement (“Het vredes- van oktober zijn, vergeleken met de Het politiek-militaire handjeklap tussen proces was een nieuwe fase ingegaan,”al- Iraaks-Koerdische fanfare vrij geruis- de VS en de Koerden gaat in de komende dus Öcalan, en hij riep Ankara op “nieu- loos, 200 strijders van Vrije Syrische Le- jaren verder, als zij er ten minste in slaagt we gedurfde stappen te zetten”.) Vervol- ger naar Kobani gegaan. Dat leidde on- ISIS af te slaan. Zo ver is het nog lang gens stemde Turkije in met het inroep middellijk tot een conflict over de eigen- niet, niet in Syrië en evenmin in Irak. van Peshmerga’s om naar Kobani te gaan. dom van zware wapens, waarbij een klein – Toen de VS rond half oktober uitein- aantal, 14 strijders, het strijdtoneel weer Guido van Leemput delijk besloten luchtsteun te geven om hebben verlaten. Hier is het wantrouwen het verzet van de PYD te rekken, werden voelbaar over de houding van het Vrije Zie ook “Het einde van het statenpatroon in het in de strijd banden gesmeed tussen de Syrische leger bij toekomstige ontwikke- Midden-Oosten is nabij” in Spanning, augustus PYD en de Amerikaanse luchtmacht. De lingen. De PYD blijft proberen de leiding 2014; http://tinyurl.com/n45jysm vanaf pag 18. PYD stelde de luchtsteun nodig te heb- te houden en dat kan het beste als men- Voor dit artikel is verder gebruik gemaakt van ben om versterkingen te kunnen laten sen en zware wapens onder haar bevel de volgende bronnen aanrukken. Het opvoeren van de lucht- staan. – en.firatajans.com/ (Turks-Koerdische steun duidde op de uitkomst of tussen- – De internationale solidariteit met de nieuwssite) uitkomst van directe en indirecte onder- Koerdische strijd en met Kobani neemt – rudaw.net/english (Iraaks-Koerdische handelingen tussen VS, Turkije, Iraakse toe, zoals bleek op 1 november, wereld- nieuwssite) Koerden, de PKK en PYD. wijde Kobani-dag, toen in zeker 30 lan- – basnews.com/ (Iraaks-Koerdische nieuwssite – De bombardementen in de stad leid- den en 92 steden gedemonstreerd werd – aranews.net/ (Syrisch-Koerdische nieuwssite) den tot de vraag hoe die precisiewapens als solidariteit met Kobani. Ook in – www.kurdishquestion.com (algemeen werden begeleid. Volgens de Amerikaan- Turks-Koerdistan werd massaal gede- Koerdische nieuws- en discussiesite) se pers zouden gespecialiseerde Koerdi- monstreerd. – www.hawarnews.com/english/ met daaronder sche strijders informatie over ISIS-stel- – Behalve de honderden strijders uit https://rojavareport.wordpress.com/about/ lingen aan de Amerikaanse luchtmacht Iraaks-Koerdistan en van het Vrije Syri- (bericht over ontwikkelingen in Syrische doorgeven. Andere bronnen spreken van sche Leger, worden ook grote hoeveelhe- Koerdistan) een kleine groep Britse SAS-mannen, den Amerikaanse munitie aangevoerd. special forces die uit Irak overgekomen Het gaat daarbij ten minste om 12.000 1 ‘The Western-Imposed Partition of the Middle zijn en daar op de grond de Amerikanen aanvalsgeweren; 15.000 handgranaten, East Is Dead’.Robert Fisk, The Independent begeleidden. 44.000 stuks granaten voor mortieren; 30 15 juni 2014 - http://tinyurl.com/jvfrl4h. De Amerikanen stonden ook toe dat miljoen stuks munitie voor lichte en Zie voor de kaart die op 8 mei 1916 door Sykes en Picot is getekend – wapens die voor Iraakse Koerden be- zware machinegeweren. http://tinyurl.com/qaop7uw. stemd zijn naar Kobani zullen worden 2 “Door grensoverschrijdende allianties en gestuurd. Dat is ook gebeurd, het ging ACCEPTABEL RISICO EN desintegratie van Syrië en Irak staan de om 28 pallets, waarvan er één in handen POLITIEKE DYNAMIEK Sykes-Picot-verdeling van 1916 en de van ISIS viel. In de bundels zou ook satel- In de eerste week van november lijkt zich grenzen van de San Remo conferentie van 1920 in toenemende mate onder druk. lietinformatie over ISIS op kaarten zijn een kentering op het slagveld af te teke- Leiders van de landen slagen er al jarenlang weergegeven. nen. De precaire verdedigingspositie ver- niet in om de eigen bevolking op inclusieve – Op 23 oktober besloot het Iraakse andert in een langzaam offensief. De ver- wijze te betrekken bij besluitvorming en Koerdische parlement 150 mannen en sterkingen lijken effect te hebben, maar sociaaleconomische ontwikkeling, en zware wapens te sturen. Het duurde ruim op het moment van afronden van dit ar- buurlanden bevechten hun eigen belangen over de hoofden van deze zelfde burgers.” een week van touwtrekken met Turkije tikel is niet duidelijk of Kobani wordt Minister Timmermans in brief aan Tweede voordat zij op 1 november in Kobani aan ontzet. De politiek-militaire ontwikke- Kamer d.d. 16 juni 2014 over actuele situatie de troepen werden toegevoegd. Barzani lingen aan het Koerdische front en met in Irak n.a.v. ISIS machtsgreep.

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 27 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 28

VD AMOK Onderzoeksdossier Nieuwe vormen van politiek en democratie in het Midden-Oosten

ls we momenteel naar het Mid- perimenten niet voortijdig af te schrij- jamin te spreken de noodtoestand tot den-Oosten kijken en het ons ven, omdat ze in onze oren vreemd klin- normaliteit. En deze ‘normaliteit’ bepaalt Alukt om door de versluiering en ken of omdat wij de mensen die erachter het dagelijks leven in de Koerdische regio de oorlogsmist heen te turen, dan zullen zitten niet mogen. Maar wij zouden – in Syrië, Turkije, Irak en Iran – al sinds we ontdekken dat in deze regio nieuwe moeten proberen deze projecten in kaart tientallen jaren. vormen van politiek en democratie op te brengen en hun ontwikkeling te be- Het idee van een nieuwe inrichting van basis van op de praktijk gerichte projec- grijpen. de maatschappij wordt in verschillende ten en experimenten ontstaan. Ik heb het De geweldsexplosie in het Midden- kringen van de Koerdische beweging op- dan over de structuren van volksraden Oosten is een symptoom van wat aange- gevat als een radicaaldemocratisch pro- die op verschillende plaatsen zoals Derik duid wordt als de crisis van de staat. De ject. En dat democratiebegrip is radicaal (Syrië) of Diyarbakir (Turkije) zijn opge- vaak geciteerde definitie van Max Weber omdat het een democratie voorstelt die richt. Door deze structuren beschikken (1919) omschrijft de staat als het collec- de grenzen van de natie en de staat over- de mensen over meer verantwoordelijk- tief dat “binnen een bepaald gebied […] schrijdt. Dit moet met drie projecten heid en een grotere controle over hun da- het legitieme fysieke geweldsmonopolie worden bereikt: de democratische repu- gelijks leven. Als wij de mensen onder- (met succes) voor zichzelf op kan eisen.” bliek, het democratisch confederalisme vragen die aan deze structuren deelne- Hoewel de legitimiteit van het gewelds- en de democratische autonomie. men, dan hebben ze het over ‘democrati- monopolie de staat vormt, kan de toe- sche autonomie’ of ‘democratisch confe- passing van dit staatsgeweld die legitimi- Citaten uit: Joost Jongerden, Neubestimmung von deralisme’.Deze begrippen laten zien dat teit ondermijnen. Als de staat het nodig Politik und Demokratie in Mittleren Osten de mensen niet louter in termen van lo- vindt om dagelijks van zijn geweldsmo- Rede op de 9e internationale EUTCC- kale initiatieven denken, maar zich zien nopolie gebruik te maken, kan dat ertoe conferentie over Turkije en de Koerden (2013) als onderdeel van een groter project of leiden dat hij zijn functionele competen- tinyurl.com/Jongerden-EUTCC een groter idee. tie en daarmee zijn legitimiteit verliest. De uitdaging bestaat er dus in deze ex- In zo’n geval wordt om met Walter Ben- Een onverwachte bekering in Saint-Imier

an 8 tot 12 augustus 2012 vond raden die Saint-Imier hadden bezocht. kreeg zo’n grote menigte te horen wat er in Saint-Imier een internatio- We kregen een fundamentele kritiek op in Kobani en de andere ‘kantons’ van het Vnale anarchistische bijeenkomst het marxisme-leninisme te horen met gebied Rojava aan de gang was. Maar on- plaats ter herdenking van de door Marx zijn pretentie van ‘wetenschappelijk soci- ze reactie was scepsis. Al was het marxis- uit de Internationale gezette anarchisten, alisme’, dat de organisatie van de werke- me-leninisme afgezworen, voor Ferkan die 140 jaar geleden het initiatief namen lijke belangenstrijd van de arbeiders ver- was Öcalan nog steeds ‘de leider’ – in be- tot een tegen-internationale. De bijeen- ving door autoritaire structuren en een woordingen waarmee roergangers van komst, georganiseerd door internationa- nieuw imperialisme. In plaats daarvan zekere ‘sociale volksrepublieken’al eerder le contactorganisaties van anarchisten, propageerde Ferkan een maatschappelij- waren beschreven. En mijn commentaar bood gelegenheid tot tal van initiatieven. ke organisatie van zelfbeheer van onder- was: hadden we nu echt een historisch De meest verrassende was de onaange- op, die in vrijheid werd geboren, Het was moment meegemaakt, of gold voor Öca- kondigde, maar strak georganiseerde bij- propaganda met de overtuigingskracht, lan het spreekwoord:“als de vos de passie eenkomst van Ferkan, een delegatie van zoals die aan het eind van de negentiende preekt, boer pas op je kippen”? Ook nu de PKK die zich ‘Federatie van Koerdi- eeuw zou zijn gevoerd om de ideeënwe- nog lijken veel PKK-aanhangers niet sche Anarchisten’ noemde. reld van het Saint-Imier van toen te ver- door te hebben dat de leider – volgens Op 10 augustus om vier uur ‘s middags spreiden – door Bakoenin, Carlo Cafiero, mij dank zij Rojava – het licht heeft ge- kreeg Ferkan de gelegenheid om zich Malatesta. We stonden ademloos te luis- zien. In Nederland krijgen we nog steeds voor te stellen op de tribune van een tot teren tijdens een sessie die tot acht uur in de oude stalinistische propaganda te le- boekenmarkt omgebouwde ijshal, waar de avond duurde. zen. zich al honderden kameraden bewogen Zo vernamen we dat in het noorden Maar intussen heeft de geschiedenis om iets van hun gading te vinden. Er was van Syrië de Koerden zich onder leiding zelf een ander antwoord gegeven. dus ruimte voor een gehoor van een paar van een vrouwenbeweging hadden be- duizend personen, in ieder geval een sub- vrijd en zelfbeheerde kernen hadden ge- Jan Bervoets stantieel deel van de drieduizend kame- vormd. Vermoedelijk voor de eerste keer

28 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 29

VD AMOK Onderzoeksdossier Foto: Jan Schaake Jan Schaake Foto: ENSCHEDE, 3 AUGUSTUS. SYRISCHE CHRISTENEN DEMONSTREREN TEGEN AANVALLEN VAN DE IS. Zijn de Iraakse christenen beter af met een “safe haven”?

Afgelopen zomer stonden de kranten vol over later aan de Tweede Kamer werd aange- de vlakte van Nineve, de vooral door incidenten over ISIS-sympathisanten, met boden. christenen bewoonde regio tussen Mo- name in Den Haag. In oktober waren er diverse De inhoud van deze petitie legde een soel en Erbil, tot een christelijke autono- acties, waaronder een ‘bestorming’ van de belangrijk politiek meningsverschil on- me regio in Irak (naar analogie of als on- Tweede Kamer, door in Nederland woon- der Aramese christenen bloot. Driekwart derdeel van de Koerdische Autonome achtige Koerden om aandacht te vragen voor van de oproep kunnen alle Aramese Regio) wordt al enkele jaren bepleit door hun door ISIS bedreigde volksgenoten in christenen, en vermoedelijk ook veel an- verschillende buiten Irak gevestigde or- Kobani. De media-aandacht voor de solida- dere weldenkende mensen voluit onder- ganisaties van zich ‘Assyriërs’ noemende, riteitsacties van de rond Enschede geconcen- schrijven: “de systematische vervolging uit Irak afkomstige christenen. De mees- treerde gemeenschap van circa 25.000 uit Irak, in Irak te erkennen als een genocide, de te Aramese christenen in Irak, die daar Syrië en het zuidoosten van Turkije afkomstige bevolking te blijven voorzien van primai- vooral bekend zijn als ‘Chaldeeuwse’ Aramese christenen stak daarbij wat mager af. re levensbehoeften en zich blijvend in te christenen, zien dit echter als onwense- zetten voor de rechten van etnische en re- lijk en irreëel. De aanduidingen ‘Assyriër’ ligieuze minderheden in Irak.” en ‘Chaldeeuws’ zijn overigens in de loop och vond in Enschede op 3 augus- Wat we ieder geval als Aramese Bewe- van de 19de eeuw door de westerse mo- tus een Stille Tocht met enkele ging voor Mensenrechten (ABM) niet gendheden geïntroduceerd om bij de Tduizenden deelnemers plaats uit kunnen onderschrijven is de eerste en, Iraakse christenen een vorm van natio- solidariteit met de door ISIS uit Mosoel blijkens de diverse posters en spandoe- nalistisch verzet tegen de Ottomaanse verjaagde christelijke bevolking. En van- ken op de locatie van de hongerstaking, machthebbers in Irak aan te wakkeren. af 15 augustus was er in dezelfde stad een belangrijkste eis, namelijk: “(humani- Een eerste bezwaar tegen de door de hongerstaking, waarbij enkele tiendui- tair) te interveniëren in Irak om een Safe ‘Assyriërs’ bepleite autonomie is, dat zenden handtekeningen werden verza- Haven voor de christenen te creëren in de sommige delen van de vlakte van Nineve meld onder een petitie die enkele weken vlakte van Nineve.” De omvorming van wel in meerderheid, maar niet uitslui-

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 29 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 30

VD AMOK Onderzoeksdossier

tend door christenen bewoond worden. kwam. Met achterlating van hun wapens de Aramese christenen tussen hamer en Net als destijds in Bosnië en Rwanda ge- trok het Iraakse leger zich eind juni zon- aanbeeld zitten en inmiddels massaal beurde, zijn ook in deze regio veel chris- der slag of stoot uit Mosoel terug en de wegvluchten naar Europa. Ook in de tenen en jezidi’s slachtoffer van geweld Koerden deden hetzelfde in augustus steeds ingewikkelder wordende burger- dat, daartoe aangezet door ISIS, door toen ISIS door de vlakte van Nineve op- oorlog in Syrië wordt door de verschil- hun Arabische buren werd gepleegd. rukte richting Iraaks Koerdistan. Dat lende strijdende partijen getwijfeld aan Waar Assyrische organisaties aandringen laatste gebied wilden ze wel verdedigen. de loyaliteit van de christelijke bevolking op een veroordeling van de genocide op Ook de bescherming door een VN- in ‘hun’gebied. In september hoorden we christenen, bepleiten ze met hun oproep macht lijkt ons weinig realistisch, waar- van geweld van door het Westen gesteun- tot een safe haven voor christenen dus voor we wederom alleen maar naar Bos- de Koerdische milities tegen christenen zelf een vorm van etnische zuivering. nië of Rwanda hoeven te verwijzen en de in de aan de Turks-Syrische grens gelegen val van de safe haven Srebrenica. Een stad Qamishli die zich niet bij hen aan INTEGRAAL ONDERDEEL christelijk thuislandje in het noorden van wensten te sluiten. Als met deze strijd- Daar komt bij dat de christelijke bevol- Irak zal altijd een speelbal blijven tussen groepen geen afspraken gemaakt kunnen king van Irak bepaald niet in één regio is de Koerdische en Arabisch-soennitische worden over het met rust laten van men- geconcentreerd. Er zijn (of waren) grote regio’s waar het tussenin geklemd ligt. sen die tot een andere etnische of religi- christelijke gemeenschappen in alle gro- Als Aramese Beweging voor Mensen- euze minderheid in Syrië behoren, dan tere Iraakse steden, vooral ook in Bagdad rechten zijn wij geen voorstander van een moet de internationale coalitie er in onze en Basra. Het vormen van een christelijk etnische of religieuze opdeling van Irak, ogen vanaf zien deze strijdgroepen te be- ‘thuisland’ in het noorden van Irak zou maar bepleiten we een staat waarin de wapenen en te trainen. ook een omvangrijke verplaatsing van mensenrechten en de godsdienstvrijheid deze christenen met zich meebrengen, van alle Iraakse burgers gewaarborgd MOZAÏEK die over het algemeen veel sterkere ban- zijn. We willen in die zin geen safe haven Naast de opbouw van veiligheidsstructu- den met deze steden hebben, dan met het maar een safe country. We herinneren ren moet ook aandacht besteed worden verarmde platteland van de vlakte van ons ook dat de huidige ellende in Irak is aan onderwijs- en andere programma’s Nineve. “Als christenen vormen we een begonnen met de Amerikaanse invasie om de langs etnische en religieuze lijnen van 2003 en hebben dan ook begin okto- volstrekt ontwrichte samenlevingen van ber geprotesteerd tegen de Nederlandse Irak en Syrië weer te ‘helen’, zoals de “Niet de moslims deelname aan weer een nieuwe westerse Chaldeeuws-Katholieke aartsbisschop interventie. In plaats van meer wapens en van Kirkoek en Sulaimaniya,Yousif Tho- zijn het probleem, maar militairen naar deze regio bepleiten wij mas Mirkis, begin oktober tijdens zijn effectieve maatregelen om de leveranties rondreis door Nederland benadrukte. van wapens en veelal buitenlandse strij- Dergelijke programma’s moeten zich de fundamentalisten ders aan ISIS tegen te gaan. niet beperken tot de middellange en lan- Ons belangrijkste punt van zorg bij de ge termijn en ook niet tot de terugge- onder hen.” bewapening van strijdgroepen tegen ISIS wonnen gebieden, maar dienen reeds nu is dat het gewapend conflict in Syrië en in Irak en Syrië plaats te vinden. Meer Irak, ook na de mogelijke nederlaag van nog dan de verschillende strijders zou- integraal onderdeel van de Iraakse maat- ISIS, hierdoor alleen maar verlengd zal den in onze ogen organisaties in Irak en schappij en onze plek als christenen in worden. In Syrië tegen het door Hezbol- Syrië die zich met de ontwikkeling en Irak is tussen de andere Irakezen,” aldus lah en Iran gesteunde regeringsleger van verbreiding van dit soort programma’s Louis Sako, tegenwoordig de patriarch Assad en in Irak vooral tegen elkaar in de bezig houden door de internationale ge- van de Chaldeeuwse kerk in Bagdad. strijd voor of tegen een grotere Koerdi- meenschap en Nederland financieel en “Niet de moslims zijn het probleem, sche autonomie. Ook binnen Turkije is politiek ondersteund moeten worden. maar de fundamentalisten onder hen.” het niet ondenkbaar dat de strijd tussen De door het Westen gevoerde en ge- Voor diegenen die het christendom de Turkse regering en de PKK weer zal steunde strijd tegen ISIS versterkt daar- van de Iraakse bodem willen laten ver- oplaaien. In de oorlog die sinds begin ja- entegen de etnische en religieuze dwijnen zou de vorming van de voorge- ren tachtig in het zuidoosten van Turkije scheidslijnen die door dit gebied lopen stelde safe haven daarentegen een ge- heeft gewoed zaten de daar woonachtige en kleinere minderheden, zoals de chris- schenk zijn. Daar zitten alle christenen Aramese christenen letterlijk tussen ha- tenen, maar ook jezidi’s, sjabakken, man- dan bij elkaar en kunnen in één enkele mer en aambeeld, door beide strijdende deeërs en Turkmenen, zijn hiervan het operatie vermoord of verdreven worden. partijen gewantrouwd wegens mogelijke slachtoffer. Zij willen in het etnisch en re- De christelijke gemeenschap in Irak is in- sympathieën jegens de andere partij en ligieus mozaïek blijven wonen dat eeu- middels te klein om zichzelf effectief met dientengevolge gedecimeerd. Wonen er wenlang tussen Eufraat en Tigris in deze eigen milities te kunnen verdedigen en de thans 25.000 Aramese christenen in aloude bakermat van verschillende be- gebeurtenissen van de afgelopen maand Twente; in het oorspronkelijk woonge- schavingen heeft bestaan. maken duidelijk dat de Iraakse, respec- bied in het zuidoosten van Turkije zijn tievelijk Koerdische milities die hen te- dat er misschien nog net 2500. In de Aziz Beth Aho gen ISIS hadden moeten beschermen het strijd tussen Koerden en Arabieren in Voorzitter Aramese Beweging voor af hebben laten weten toen het erop aan Noord-Irak hebben we eerder gezien dat Mensenrechten

30 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 31

VD AMOK Onderzoeksdossier Een wispelturige volksvertegen- woordiging in oorlog en vrede

In mijn voorlaatste bijdrage over de rol van het Nederlandse parlement bij de besluitvorming over militaire operaties (VM juli 2013) vreesde ik nog dat het parlement “via samenwerkingsverbanden alsnog de oorlog ingerommeld” zou worden. Ik maakte me vooral zorgen over het gebrekkige geheugen van de Tweede Kamer dat aan het

licht kwam in een belangrijk Kamerdebat in Noorda/Vredesmuseum.nl Boyd Foto: 2013 over de bevoegdheden van de Tweede Kamer bij daadwerkelijke inzet van Nederlandse bijdragen aan gezamenlijke Europese of NAVO-eenheden.

een van de Kamerleden kon zich kennelijk herinneren dat Gde besluiten die toen genomen werden indruisten tegen het in 2006 uit- gebrachte advies van de door de Kamer zelf ingestelde werkgroep onder voorzit- terschap van Hans van Baalen. nog niet wijd en zijd bekend. We konden DEN HAAG, 31 AUGUSTUS 2013. Dat geheugenverlies was misschien toen nog redelijk uit de voeten met de DEMONSTRATIE TEGEN MILITAIRE nog te wijten aan de hoge doorstroom- tweedeling van regering en oppositie: het INTERVENTIE IN SYRIË snelheid binnen het parlement; geen van regeringsleger van Assad met bondgeno- de leden van de commissie Van Baalen ten als Iran en Hezbollah en een gewa- ernstig kwalijk genomen. Ook de, naar zat op dat moment nog in de Tweede Ka- pende Syrische oppositie waarbij het aanleiding van ‘Davids’ aangestelde, ex- mer. Maar afgelopen zomer bleek dat de Vrije Syrische Leger en het al-Nusra terne, volkenrechtelijke adviseur, de Am- buitenlandwoordvoerders in de Tweede Front nog redelijk gezamenlijk met el- sterdamse hoogleraar Nollkaemper, Kamer zelfs geen boodschap meer had- kaar optrokken gesteund door strijders werd om een oordeel gevraagd. Hij stelde den aan hun eigen opstelling precies één en strijdgroepen van elders. Het Westen dat bewapening van opstandelingen in jaar eerder. Ook de brede instemming stond nog vierkant achter deze oppositie een land feitelijk een vorm van militair van de Kamer met conclusies van de en Frankrijk en Groot-Brittannië wilden ingrijpen was en dus net als andere vor- commissie Davids die in 2010 de besluit- de patstelling op de grond doorbreken men van militaire interventies juridisch vorming rond de Nederlandse steun aan door het Europese wapenembargo jegens gezien alleen op basis van een VN-man- de Irak-oorlog had onderzocht was al- Syrië op te heffen en over te gaan tot wa- daat mocht plaatsvinden. weer verdwenen. Er wordt doorlopend penleveranties aan de oppositie. Dit beeld leek nog even te kantelen door de Kamer gediscussieerd over de Kamerbreed maakten de buitenland- toen eind augustus 2013 de voorstad parlementaire betrokkenheid bij inzet woordvoerders zich hierover ernstige Ghouta door een gifgasaanval werd ge- van Nederlandse militairen overal ter zorgen, omdat de opschorting van het troffen. In het Westen werd direct vastge- wereld, maar wat is dat waard als diezelf- wapenembargo en het daadwerkelijk le- steld dat Assad hierachter zat en dat hij de parlementariërs zich er niets meer van veren van wapens in hun ogen olie op het met deze aanval een rode lijn had over- aantrekken als het een keer anders uit- vuur zouden betekenen. Bij het maande- schreden. Er moest nu door de interna- komt? lijkse overleg over de Europese buiten- tionale gemeenschap worden ingegre- landpolitiek werd minister Timmermans pen. Maar het Britse Lagerhuis stribbelde GIFGAS IN DAMASCUS keer op keer opgedragen zich hier tot het al meteen tegen en de Amerikaanse rege- Om de wispelturigheid in kaart te bren- uiterste tegen te verzetten. Toen hij uit- ring werd door Rusland van een pijnlijke gen moeten we eerst terug naar de zomer eindelijk terugkwam met het compromis confrontatie met het eigen Congres ge- van 2013. In Irak leek toen een (bedrieg- dat het wapenembargo wel was opgehe- red. Ook het Nederlandse parlement lijke) rust te heersen, in Syrië werd ge- ven, maar Frankrijk en Groot-Brittannië bleek vrijwel Kamerbreed niets te voelen vochten. Raqqa was in handen van ISIS, nog niet over zouden gaan tot daadwer- voor een militaire interventie in Syrië. maar de naam van die organisatie was kelijke wapenleveranties werd hem dat Tijdens een nog in het zomerreces bij-

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 31 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 32

VD AMOK Onderzoeksdossier

delijk zichtbare vluchtelingen die de op- stelling van de Kamer hadden doen ver- anderen? In ieder geval waren alle bezwa- ren die door deskundigen werden inge- bracht en die de Kamer vorig jaar nog breed had uitgemeten, nu als sneeuw voor de zon verdwenen.

SUCCESVOL Maar het ging nog een stapje verder. Nog geen week later werd het Kamergebouw ‘bezet’ door Nederlandse Koerden, die langs deze weg aandacht vroegen voor de door ISIS bedreigde Syrisch-Koerdische stad Kobani. De Kamer was het met de regering eens geweest dat er alleen voor militaire actie in Irak een voldoende vol- kenrechtelijk mandaat was en dat Neder- landse militairen niet boven Syrië in actie zouden komen. De actie van de Koerden was in die zin succesvol dat de commissie Buitenlandse Zaken op 9 oktober, precies een week na de instemming met de ISIS-

Foto: Ivar Lingen Ivar Foto: missie, met de minister om tafel zat om KOERDEN BEZETTEN HET TWEEDE KAMER GEBOUW, 6 OKTOBER. het mandaat uit te breiden tot Syrië. Met het oordeel van de externe, volkenrechte- eengeroepen commissievergadering stel- het kamertje in het gebouw van de NA- lijke adviseur over het onvoldoende de de Kamer vast dat een beperkt militair VO-top waar volgens Timmermans mandaat in de hand zette Timmermans optreden de situatie in Syrië verder zou domweg geen plaats zou zijn geweest de hakken in het zand, waarbij hij nota compliceren. Daarnaast drong de Kamer voor ook nog een Nederlandse delegatie. bene werd gesteund door VVD-woord- aan op het afwachten van internationaal Onder zware druk van vrijwel de volledi- voerder Han ten Broeke. Deze herinner- onafhankelijk onderzoek naar wie nu ge Kamer moest hij beloven alsnog aan te de zijn collega’s eraan dat zijn fractie in- precies verantwoordelijk was voor deze haken bij deze militaire anti-ISIS-coali- dertijd een voorbehoud had gemaakt bij gifgasaanval en op een helder VN-man- tie. de strenge interpretatie door Davids van daat. In beide gevallen werd door vrijwel Dat de regering, in tegenstelling tot de dat volkenrechtelijke mandaat, maar hij alle Kamerleden expliciet verwezen naar Kamer, nog niet zover was in haar voor- constateerde dat zijn collega’s, die zich de desbetreffende aanbevelingen uit het nemens om militair bij te dragen aan de daar vorig jaar nog op hadden beroepen, rapport van de commissie Davids waar- anti-ISIS-coalitie, bleek wel uit het feit er nu duidelijk afstand van namen. Hij van een aantal Kamerleden een exem- dat de artikel-100-brief niet op de ver- noemde dit ‘volkenrechtdeskundigheid à plaar voor hun neus had liggen. Toen nog wachte datum van 19 september maar la carte’ en verweet zijn collega Joël Voor- wel. pas een kleine week later, op 24 septem- dewind van de ChristenUnie (ooit, zeker ber, bij de Kamer arriveerde. De bijdrage in de persoon van Eimert van Middel- SINJAR EN KOBANI zou bestaan uit de inzet van zes F-16’s en koop, het procedurele geweten bij de be- Hoe anders was het één zomer later. In trainers en adviseurs voor het Iraakse le- sluitvorming rond militaire operaties en juni nam ISIS Mosoel in; twee maanden ger en Koerdische strijdgroepen. De zelfs de initiatiefnemer van de artikel- later was de omgeving van Mosoel aan de wens van de Kamer om naast de al eerder 100-procedure) “artikel 100 hooliganis- beurt. De christelijke bevolking van de toegezegde helmen en scherfvesten ook me”. Diens CDA-collega Pieter Omtzigt nabijgelegen vlakte van Nineve vluchtte wapens te leveren werd nog niet door de verweerde zich tegen de kritiek van Ten massaal naar Iraaks Koerdistan; de jezi- regering ingewilligd. Tijdens een Kamer- Broeke door erop te wijzen dat er inzake di’s zaten als ratten in de val op het Sin- debat op 2 oktober – de Internationale Kobani, net als in Kosovo in 1999, sprake jar-gebergte. Met de nodige weerzin be- Dag van Geweldloosheid – stemde een was van een acute noodsituatie; bij Irak sloot Obama Amerikaanse militairen overgrote Kamermeerderheid in met de- in 2003 was die er niet en dáár had Da- naar Irak te sturen, maar verzekerde zich ze missie. vids betrekking op. hierbij wel van een coalitie met andere De regering claimde dat dit de in het Kortom, emotie oproepende beelden Westerse en ook Arabische landen. Toen parlement breedst gesteunde militaire zijn bepalender dan in alle rust zorgvul- tijdens de NAVO-top begin september operatie ooit was, maar namens de te- dig en rationeel geformuleerde toetsings- 2014 de Nederlandse regering niet werd genstemmende SP wees Harry van Bom- kaders en criteria als het om politieke be- uitgenodigd bij het overleg van de Ame- mel erop dat die steun bij de Nederland- sluitvorming over oorlog en vrede gaat. rikanen met potentiële coalitiegenoten, se deelname aan de Kosovo-oorlog gro- bleek de Tweede Kamer nog kleiner dan ter was.Waren het de toen en ook nu dui- Jan Schaake

32 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 33

KORTE BERICHTEN

Ramsey Nasr, Koert Lindijer, Arnold landse wapenproducenten deel, die ho- Erepenning voor Karskens, Minka Nijhuis, Huub Jaspers, pen op orders vanuit Nederland. Het HVP Nicole le Fever en Gie Goris. ging onder meer om kernwapenbedrij- Info en juryrapport: www.humanis- ven Boeing, betrokken bij de productie p 16 november kreeg het bestuur tischvredesberaad.nl van de nieuwe bom B61-12 die ook op Ovan het Haags Vredesdplatform de Volkel geplaatst gaat worden, en Lock- Ferdinand Domela Nieuwenhuispen- Internationaal heed Martin, ook hoofdaannemer van de ning uitgereikt. Deze penning wordt F-35 Joint Strike Fighter. Een andere op- jaarlijks toegekend door het Ferdinand Strafhof vallende standhouder is het Israëlische Domela Nieuwenhuisfonds aan organi- Elbit, producent van onder meer bewa- saties of personen die directe strijd voe- et Internationaal Strafhof (ICC) pende drones en technologie voor de be- ren voor maatschappijverandering of te- Hstelt geen vervolging in tegen Isra- zetting van Palestina. Een coalitie van gen repressie. (Voorbeelden hiervan zijn ël wegens de militaire aanval op een schip vredes- en pro-Palestijnse activisten pro- de Liga voor de Rechten van de Mens, het met hulpgoederen dat in 2010 onderweg testeerde voor de deur van Ahoy in Rot- Onderzoeksburo Jansen en Janssen, was naar de Gazastrook. Daarbij kwa- terdam, waar de beurs plaatsvond. Groen Front, de tijdschriften LOVER en men 19 opvarenden om het leven. De De AS.). Dit jaar. een eeuw na de uitbraak aanklager bij het ICC vindt wel dat er Internationaal van de Eerste Wereldoorlog, werd de dag mogelijk oorlogsmisdaden zijn gepleegd, gewijd aan het antimilitarisme van Do- maar dat die niet ernstig genoeg zijn om vrouwencongres mela Nieuwenhuis. In dat kader past het vervolging te rechtvaardigen. Tegen deze werk van het Haags Vredesplatform. De beslissing wordt hoger beroep ingesteld n Algerije werd het Internationale con- jury schrijft daarover: “Het (HVP) staat door de Comoren, waar het schip was ge- Igres van vrouwen voor een cultuur van op de barricaden om oorlog en oorlogs- registreerd. vrede gehouden. Het was het eerste con- voorbereiding aan de kaak te stellen. Juist gres van deze aard en omvang, 3.000 in tijden van vrede dichtbij huis denken Europa grootste deelnemers, in de Moslim-wereld. Het mensen amper aan de mogelijkheid van thema werd breed genomen zodat b.v. oorlog in huis. Dat maakt volhardende wapenexporteur ook het wel of niet gesluierd gaan aan de vredesstrijd niet gemakkelijk en soms orde kwam. zinkt de moed je in de schoenen. Derge- e Belgische organisatie Vredesactie lijke zorgen gaan het (HVP) niet voorbij, Dis gestart met de campagne Ik stop Palestina erkend maar we hebben goede hoop dat het wapenhandel.eu. Ze doet dat omdat onze nieuwe perspectieven zal vinden.” Europese wapenhandel ontembare mon- weden heeft op 30 oktober Palestina sters heeft geschapen. Het opduiken van Zerkend. Het is het 135e land ter we- Jan Eikelboom, Europese wapens bij conflicten en men- reld dat dat doet, maar het is het eerste senrechtenschendingen blijkt schering West-Europese land. Het Britse parle- journalist voor de en inslag. Van de 51 regimes die door de ment nam eerder deze maand een motie Economist Intelligence Unit’s Democra- aan waarin de regering opgeroepen vrede 2014 cy Index 2012 als ‘autoritair’ bestempeld wordt Zweden te volgen. De oproep hier- worden, konden er 43 in de Europese toe van 363 vooraanstaande Israëliërs aarheidsvinding en het lot van de Unie wapens kopen. had dus succes. Inmiddels werd ook het Windividuele mens staan volgens Het toont aan dat een laks Europees Deense parlement door een nog grotere het Humanistisch Vredesberaad centraal wapenexportbeleid als katalysator kan groep Israëliërs opgeroepen hetzelfde te in de werkwijze van journalist Jan Eikel- fungeren voor conflicten wereldwijd. doen. boom die dit jaar de ereprijs journalist ‘Doe iets’ kan dan ook heel duidelijk zijn: voor de vrede kreeg. Het viel op hoe hij, ‘stop wapenhandel’. Coöperatieve soms onder gevaarlijke omstandigheden, verschillende kanten van het conflict Wapenbeurs in spellen probeerde te belichten. Zie ook VM nr 3, 2014. Rotterdam n de webshop van het Museum voor De prijs is in 2003 voor het eerst uitge- IVrede en Geweldloosheid zijn nu de reikt als reactie op onjuiste berichtgeving lk jaar in november organiseert de nieuwe samenwerkingsspellen Parado en en bijna de hele wereld om verkeerde Ekoepelorganisatie van de Neder- ZooMemo te koop. De spellen zijn ge- motieven achter de beslissing stond om landse militaire en veiligheidsindustrie, schikt voor kinderen vanaf 4 en 5 jaar. Irak binnen te vallen. Eerder is de prijs de NIDV, een conferentie en een wapen- ‘Niet tégen elkaar maar mèt elkaar’ is het uitgereikt aan: Stan van Houcke, Anja beurs. Naast Nederlandse bedrijven, zo- motto van deze spellen, die ook leuk zijn Meulenbelt, Mohammed Benzakour, als Thales en Damen, namen ook buiten- voor volwassenen. Daarnaast zijn er ook

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 33 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 34

3 nieuwe vredeswenskaarten, geschikt als te voeren,’ zegt campagneleider Krista dan. Ze willen ook een daartoe strekken- nieuwjaarskaart en voor andere doelein- van Velzen. de VN-resolutie. In de petitie wordt erop den. Meer info: www.vredesmuseum.nl Volgens PAX laten de huidige ontwik- gewezen dat zowel de regering als de op- of 015-785 01 37. kelingen in de wereld zien hoe onbe- positie oorlogsmisdaden begaan met de- heersbaar geweld soms is. Van Velzen: ze wapens. Vredesdemonstrant “Verdere verspreiding van kennis en ma- teriaal voor kernwapens maken de we- Ebola en weigeren boetes reld alleen nog maar onveiliger. We vin- den het daarom hoog tijd serieus werk te et Pan African Nonviolence and e circa 50 vredesdemonstranten maken van nucleaire ontwapening. Een HPeacebuilding Network, dat begin Donder wie leden van Kerk en Vrede Nederlands verbod kan hier aan bijdra- juli in Kaapstad tijdens de Conferentie en de Catholic Worker, die op 24 maart gen.” Zie ook het artikel Brief aan Cle- van War Resisters’International zeer suc- bij de Nucleair Security Summit tot hun mens. cesvol vorm kreeg, heeft een verklaring verbazing werden gearresteerd, hebben Tekenen kan op www.tekentegenkern- uitgegeven over de ebolacrisis met als ti- een forse boete van ?370 opgelegd gekre- wapens.nl. tel ‘Wereldleiders, redt kwetsbare levens gen. Als reden wordt aangegeven: “Niet en geef vrede een kans’. opvolgen van bevel van politieambte- Israëlische naar.” Maar vrijwel niemand van de ar- Amerikanen in restanten is gewaarschuwd door de poli- dienstweigeraars tie. Opeens werden zij omsingeld en van Oekraïens leger achteren op de schouder getikt: “U bent 3 Israëlische militairen die niet lan- nu gearresteerd.”Daarom weigeren ze de 4ger willen deelnemen aan operaties et is geen geheim dat er in Oekraï- boete te betalen. in de Palestijnse bezette gebieden, heb- Hne Russen vechten aan de kant van ben een brief overhandigd aan o.a. pre- de rebellen. Dat er Amerikanen vechten Humanitaire mier Benjamin Netanyahu. De onderte- in het Oekraïense leger is minder be- kenaars zijn militaire stafleden van Unit kend. Toch is dit de strekking van een op- redenen genoeg! 8200, een geheime elite-inlichtingeneen- vallend bericht in de Belgische krant De heid van het Israëlische leger. In de brief Morgen van 29 augustus jl. Duitse kran- umanitaire argumenten, indien verklaren ze dat de informatie die zij ten haalden die informatie bij de Duitse Hconsequent toegepast, kunnen moeten verzamelen, alleen dient om on- Inlichtingendienst. worden gebruikt om het hele Midden- schuldige Palestijnse burgers politiek te Momenteel zouden zo’n vierhonderd Oosten plat te bombarderen. Dat zegt vervolgen en Palestijnen tegen elkaar op Amerikaanse strijders actief zijn binnen George Monbiot, columnist van de Brit- te zetten. het Oekraïnse leger. Deze strijders zijn se krant The Guardian in een striemende geen officiële Amerikaanse militairen. aanklacht tegen zogenaamde ‘humani- Vredeswandeling Het zijn huurlingen die in dienst zijn van taire’ interventies. het Amerikaanse bedrijf Academi. Den Haag Academi opereerde vroeger onder de Kernwapenvrij naam Blackwater. In Afghanistan en Irak n september presenteerde het Interna- werd militair personeel van Blackwater Schotland Itional Network of Museums for Peace ingezet door de Amerikanen. Blackwater een tweetalige gids bij de wandelroute maakte zich toen schuldig aan vele mis- p 22 september hebben vredesac- Vredeswandeling Den Haag, als onderdeel bruiken en is verantwoordelijk voor de Otivisten de Britse marinebasis in van het Europese project Discover Peace dood van burgers in de regio. Faslane geblokkeerd. Dit is de thuisbasis in Europe. De wandelgids beschrijft 15 van met kernraketten uitgeruste onder- herinneringsplaatsen die verbonden zijn Tentoonstellingen zeeërs. Aanleiding was het referendum met de Haagse traditie van vrede en in- over Schotse onafhankelijkheid. Vredes- ternationaal recht. Vredesmuseum organisaties hebben gepleit voor een ja- Er zijn ook al vredeswandelingen in stem omdat Schotland tegen atoombe- Berlijn, Boedapest, Manchester, Parijs, /m 30 dec.: Affiches Vredesweek van wapening is. Turijn en Wenen. Ze zijn te vinden op TLen Munnik in Gouda. www.discoverpeace.eu 10 t/m 29 dec.: Burgemeesters voor Teken tegen Vrede in Heemskerk Stop levering Meer info: www.vredesmuseum.nl/in- kernwapens fo/agenda.php of 015-785 01 37 wapens redesbeweging PAX lanceerde het Vburgerinitiatief Teken tegen kernwa- n een petitie gericht aan de Intergo- pens. Door 40.000 handtekeningen in te Ivernmental Authority on Development zamelen, wil PAX een nationaal verbod vragen Zuid-Soedanese vredes- en men- op kernwapens op de politieke agenda senrechtenorganisaties om een embargo Meer en uitvoeriger VredesNieuws vindt u zetten. ‘Dit is hét moment om het debat op de levering van wapens aan Zuid-Soe- op: www.vredessite.nl/nieuws

34 VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 35

SIGNALERINGEN Groenlinks en de burgerbescherming

errit Pas beschrijft uitgebreid den afgewezen en geven geen problemen (2001) krijgt ook steun van GroenLinks de ontwikkeling in het denken evenals steun aan de veilige enclaves in en zorgt eveneens tot fikse onenigheid, Gvan GroenLinks over defensie Bosnië (Srebenica, 1992). ditmaal ook in de Tweede Kamerfractie. en militaire interventies van 1989 tot GroenLinks geeft in 1994 een alterna- Leden haken af en in de peilingen zakt de 2012, waarbij ook de houding van de tieve defensienota uit met daarin een rea- partij van 15 naar 10 zetels. voorlopers, CPN, EVP, PPR en PSP kort listische hervormingspolitiek van het De aanval op Irak in 2003 wordt afge- wordt meegenomen. Hoewel hij zelf een Nederlandse leger binnen VN-kader. wezen, GroenLinks steunt actief het ver- voorstander is van militair ingrijpen als Daar gebeurt echter niets mee. zet tegen die oorlog die leidt tot de bezet- er sprake is van Responsibilty to Protect De steun aan de Kosovo-oorlog (1999) ting van Irak. De Nederlandse missies in (R2P), is het ook voor tegenstanders van zonder VN mandaat geeft reuring in de Afghanistan (2006 en 2008) worden ook militair ingrijpen interessant. partij (vanwege vermoeden van genocide niet gesteund. De reden: de oorlog tegen Talloze militaire missies en de houding hoewel de OVSE juist zei dat het beter terrorisme levert niets op en er is geen daarover van GroenLinks passeren de re- ging in Kosovo). Er ontstaat grote one- sprake van wederopbouw. vue. Vaak ziet die partij geen problemen nigheid tussen partijraad en partijbe- In 2010 neemt de Tweede Kamer een voor deelname aan deze missie, maar dan stuur enerzijds en de Tweede Kamerfrac- D66/GroenLinks motie aan voor civiele betreft het meestal missies waar het gaat tie anderzijds, maar er komen geen elec- politietraining en dit leidt uiteindelijk tot om instemming van alle strijdende par- torale problemen. In het Europees parle- steun aan een NAVO-missie in Kunduz, tijen in dat conflict. ment gaat GroenLinks van 1 naar 4 ze- waar GroenLinks het minderheidskabi- De oorlog ter bevrijding van Koeweit tels, er zeggen zo’n 125 leden op. net van VVD en CDA helpt aan een (1991) en de no-fly zone boven Irak wor- De aanval op Afghanistan na 9/11 meerderheid. Binnen de partij wijst een meerderheid de missie af. GroenLinks zakt in de peilingen van 10 naar 6 en komt daar nooit meer bovenuit. De steun aan de missie in Libië (2011) om het wapenembargo en de no-flyzone te controleren, een GroenLinks Kamerlid pleitte zelfs voor grondtroepen, veroor- zaakt geen discussie. GroenLinks was eerst voor, daarna weer tegen en weer voor toen het om verlenging ging. Deze zigzagkoers was voor de pers niet interes- sant (de steun buiten GroenLinks was ruim voldoende) en voor de leden blijk- baar ook niet. Niet in het boek, maar voor de volle- digheid: GroenLinks steunt de huidige missie in Mali en de nieuwe missie in Af- ghanistan. Momenteel houdt zij een in- PROTEST terne discussie over militaire interven- BIJ HET ties. Binnenkort mogen alle leden van GROENLINKS GroenLinks zich hierover in een referen- CONGRES DAT dum uitspreken. VOOR POLITIE- In dit boek verder ook nog de verschil- MISSIE KOOS. lende defensieparagrafen in de verkie- UTRECHT, zingsprogramma’s van GroenLinks en FEBRUARI 2011 aanbevelingen van de auteur.

Egbert Wever

Gerrit Pas, Burgers beschermen, GroenLinks van Koude Oorlog naar humanitaire interventie. Bureau de Helling, Wetenschappelijk Bureau

Foto: Karen Eliot Karen Foto: GroenLinks

VREDESMAGAZINE nr. 1-2015 35 VredesMagazine1-2015 08-01-2014 13:07 Pagina 36

1914: Reconstructie van een jaar

Een punt op de tijdslijn, niet met het eigen oog vastgelegd.

Bij dat punt een getal, som van een reeks getallen; teruggekeken, de uitkomst bekend.

Opnieuw erop inzoomend, een flits! van het toen- malige schervenlicht.

Bleke kleuren, nu, versterkend zwart-wit. Geschreven voor Haagse Kunstkringexpositie “1914: Breekpunt in de wereldgeschiedenis”, Geschiedenis, die blijft september 2014. breken, breken...

2014, Gerrit Vennema