De aantrekkingskracht van Amsterdam

Een onderzoek naar de rol van cultuur & evenementen, restaurants & uitgaan, recreatie & sport op de aantrekkingskracht van Amsterdam voor creatieve kenniswerkers

Jacques Vork Associate Lector Leisure Management November 2007

Kenniskring City Marketing & Leisure Management Hogeschool INHOLLAND, Amsterdam/Diemen

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Colofon

Auteur van de Kenniskring City Marketing & Leisure Management Advanced Studies and Applied Research (ASAR) Hogeschool INHOLLAND, Amsterdam/Diemen Associate Lector: Jacques Vork

Begeleidingspanel: Hoofd Onderzoeksgroep TMC, Sociaal & Cultureel Planbureau: Dr. Andries van den Broek Directeur Onderzoek & Statistiek, Gemeente Amsterdam: Dr. Jeroen Slot Planoloog Dienst Ruimtelijke Ordening, Gemeente Amsterdam: Dr. Jos Gadet Directeur LAgroup Leisure & Arts Consulting: ir. Stephen Hodes

Voor additionele informatie: Hogeschool INHOLLAND Wildenborch 6 1112 XB Diemen Postbus 261 1110 AG Diemen T: 020 – 495 1111

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door: - Hogeschool INHOLLAND - Gemeente Amsterdam - Woningcorporatie Het Oosten

Copyright: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever: Hogeschool INHOLLAND. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b en 17 Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijke vergoeding te voldoen aan de stichting Reprorechts, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen. Voor het overnemen van één of enkele gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezing, readers of andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden.

- 1 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Inleiding

Amsterdam als Creatieve Stad Steden zijn weer ‘in’, vooral creatieve steden. Op nationaal en internationaal niveau heerst er een felle concurrentiestrijd om zoveel mogelijk hoogopgeleide, talentvolle, innovatieve en liefst creatieve mensen aan te trekken. Vooral sinds het boek van Richard Florida ‘The Rise of The Creative Class’ (Florida, 2002), zien veel beleidsmakers deze ‘creatieve kenniswerkers’ als de nieuwe motor voor de stedelijke economie.

Amsterdam wordt op nationaal niveau vaak als voorbeeld van een creatieve stad gebruikt, maar de concurrentie neemt toe. In de dance scene en architectuur heeft Rotterdam zich een eigen positie verworven. Eindhoven trekt met de Design Academy veel talent aan, evenals Arnhem op het gebied van de mode. Internationaal is de concurrentie nog veel groter. Naast metropolen als New York, Londen en Parijs, komen steeds meer steden als Barcelona, Praag, Helsinki en Stockholm als ‘creative cities’ op.

Er is onderzoek gedaan naar de omvang en ontwikkeling van de creatieve industrie in Amsterdam (Monitor Creatieve Industrie 2006, Indicatoren Amsterdamse Kenniseconomie 2004). Recent is ook in beeld gebracht wat Amsterdam aantrekkelijk maakt voor ‘creatieve kenniswerkers’ (Amsterdam the place to be, april 2006). Dit laatste onderzoek concludeert dat de woonomgeving en stedelijke voorzieningen meer bijdragen aan de aantrekkelijkheid van Amsterdam als vestigingsplaats, dan de woning en de werkomgeving (pagina 7). Maar over wat de ‘creatieve kenniswerkers’ in hun vrije tijd doen, waar ze naar toe gaan en hoe zij het aanbod in Amsterdam waarderen is nog weinig bekend. Om te bepalen wat Amsterdam op het gebied van vrijetijdsaanbod kan doen om haar positie als creatieve stad te versterken, is specifiek onderzoek nodig. Dit onderzoek van het Lectoraat City Marketing & Leisure Management van Hogeschool INHOLLAND wil hieraan een bijdrage leveren.

Doel onderzoek Het doel van dit onderzoek is drieledig, namelijk: 1. meer inzicht verkrijgen in de rol die het leisure aanbod speelt om mensen werkzaam in creatieve en kennisintensieve beroepen te binden aan Amsterdam, 2. vaststellen hoe mensen werkzaam in creatieve en kennisintensieve beroepen hun vrije tijd in en om Amsterdam invullen, waar hun behoeftes liggen en hoe zij het huidige aanbod waarderen, 3. nagaan in hoeverre mensen werkzaam in creatieve beroepen een afwijkend gedrag, leisure behoeften en waardering voor het leisure aanbod in Amsterdam vertonen ten opzichte van mensen werkzaam in kennisintensieve beroepen.

Passend bij het karakter van een Hogeschool gaat het in de eerste plaats om een praktisch toepasbaar onderzoek en is er gekozen voor één stad: Amsterdam. De resultaten zijn concreet en

- 2 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

direct toepasbaar voor beleidmakers van de Gemeente, stadsontwikkelaars en voor aanbieders van leisure aanbod in Amsterdam (cultuur, horeca, recreatie, sport en winkeliers). Het onderzoek wil inspireren en motiveren om Amsterdam (nog) aantrekkelijker te maken als creatieve stad.

Tevens wil het onderzoek een bijdrage leveren aan de theorievorming rond de creatieve stad, o.a. door te kijken naar het verschil in leisure gedrag en behoeften en de waardering voor het aanbod in Amsterdam tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

Onderzoeksopzet Het onderzoek is uitgevoerd door het Lectoraat City Marketing & Management van Hogeschool INHOLLAND, met steun van de Gemeente Amsterdam en woningcorporatie Het Oosten.

Om de kwaliteit en een link met de praktijk te waarborgen is een begeleidingspanel geformeerd met: Dr. Andries van den Broek - Sociaal en Cultureel Planbureau Dr. Jos Gadet - DRO Gemeente Amsterdam Ir. Stephen Hodes - LAgroup Dr. Jeroen Slot - O+S Gemeente Amsterdam

Het onderzoek is opgezet langs drie lijnen: 1. Literatuurstudie over het fenomeen creatieve stad in het algemeen en Amsterdam in het bijzonder. 2. Focusgroepen om inzicht te krijgen in de manier waarop mensen werkzaam in creatieve en kennisintensieve beroepen met hun vrije tijd omgaan en als input voor de enquête. 3. Een enquête onder 870 ‘creatieve kenniswerkers’ die werken en/of wonen in Amsterdam, om hun leisure gedrag in kaart te brengen, evenals hun waardering van het huidige leisure aanbod in Amsterdam en de invloed die het leisure aanbod heeft op hun keuze voor Amsterdam.

De resultaten zijn getoetst in een bijeenkomst op 26 juni 2007 met experts op het gebied van leisure, cultuur, horeca, sport, recreatie en stedelijke ontwikkeling en samengevat in dit rapport van de Kenniskring City Marketing & Leisure Management van Hogeschool INHOLLAND.

Leeswijzer Management samenvatting Een samenvatting van de belangrijkste resultaten van het onderzoek.

Hoofdstuk 1. Aanleiding en achtergrond Geeft de aanleiding voor dit onderzoek weer en geeft achtergrondinformatie over het begrip creatieve stad, de ambities van de Gemeente Amsterdam en enkele bestaande onderzoeken op dit terrein.

- 3 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Hoofdstuk 2. Onderzoeksvraag en definities De onderzoeksvragen en gebruikte definities. Voor de methodiek en beschrijving van de kenmerken van de onderzoeksgroepen wordt verwezen naar Bijlage 1.

Hoofdstuk 3. Conclusies Op basis van een analyse van de resultaten van de focusgroepen en de enquête worden de onderzoeksvragen beantwoord.

Hoofdstukken 4 tot en met 9 gedetailleerde enquête-uitkomsten De gedetailleerde uitkomsten van de enquête zijn opgenomen in de daaropvolgende hoofdstukken: 4. De rol van leisure in de keuze voor Amsterdam, 5. Het leisure gedrag – algemeen, 6. Cultuur en evenementen, 7. Restaurants en uitgaan, 8. Recreatie en sport en tot slot Hoofdstuk 9. Een vergelijking van enkele uitkomsten tussen de verschillende sectoren van het aanbod.

Dankwoord Dank gaat uit naar een groot aantal organisaties en personen die hebben meegewerkt aan dit onderzoek. In de eerste plaats het begeleidingspanel: Andries van den Broek, Jeroen Slot, Jos Gadet en Stephen Hodes die het hele onderzoek kritisch hebben gevolgd en mij van professioneel advies hebben gediend. Graciela Windt van de afdeling Onderzoek + Statistiek van de Gemeente Amsterdam, Paolo van der Steenhoven, Research Fellow bij het lectoraat Grootstedelijk Onderwijs & Jeugdbeleid INHOLLAND en de studenten Karin Hoogstra en Leonie Zwiers van INHOLLAND voor hun hulp bij de statistische verwerking en analyse. De Amsterdam Creativity Exchange (ACX), Amsterdams Fonds voor de Kunst, Amsterdams Historisch Museum, Amsterdam International Fashion Week, AT5, BSUR, Concertgebouw, Federatie Filmbelangen, Grey Advertising, Hollandfestival, KSM Communicatie en Adviesbureau, Lectoraat Media & Entertainment Management, INHOLLAND, LOWE, Paradiso, Premsela Stichting, Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, TBWA/NEBOKO en de Waag Society voor het doorsturen van de vragenlijst naar hun medewerkers of leden. De 27 deelnemers aan de vier focusgroepen die tijd hebben vrijgemaakt, de 870 respondenten die de moeite hebben genomen om de uitgebreide enquête volledig in te vullen en de 21 experts die hebben gereageerd op de resultaten. Tot slot woningcorporatie Het Oosten voor het ter beschikking stellen van Het Paviljoen en hun financiële bijdrage zonder welke het kwantitatieve onderzoek niet mogelijk was geweest.

- 4 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Inhoudsopgave

Management samenvatting ...... - 6 -

1. Aanleiding en achtergrond ...... - 8 -

2. Onderzoeksvraag en definities ...... - 14 -

3. Conclusies ...... - 17 -

3.1 Welke rol speelt het leisure aanbod in de keuze voor Amsterdam als woon- en/of werkplaats? ...... - 17 -

3.2 Welke vormen van leisure zijn belangrijk en hoe is de waardering voor Amsterdam? ...... - 20 -

3.3 Significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ...... - 26 -

4. De rol van leisure in de keuze voor Amsterdam ...... - 28 -

5. Het leisure gedrag – algemeen ...... - 34 -

6. Cultuur en evenementen ...... - 44 -

7. Restaurants en uitgaan ...... - 54 -

8. Recreatie en sport ...... - 64 -

9. Een vergelijking ...... - 75 -

Bijlage 1: Onderzoeksmethodiek en respondentengroepen ...... - 77 -

Bijlage 2: Vragenlijst enquête ...... - 83 -

Bijlage 3: Factoranalyses ...... - 97 -

Bibliografie ...... - 100 -

- 5 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Management samenvatting Aangespoord door onder andere de boeken van Richard Florida zien veel beleidsmakers de creatieve industrie als de nieuwe motor voor de stedelijke economie. Zo ook de Gemeente Amsterdam die het cluster creatieve industrie, ICT en nieuwe media als één van de vijf pijlers van de Amsterdamse economie heeft benoemd. Er is onderzoek gedaan naar de omvang van de creatieve industrie en de wensen ten aanzien van woon- en werkomgeving, maar er is nog weinig bekend over de rol die leisure faciliteiten spelen in de aantrekkelijkheid van Amsterdam. Het lectoraat City Marketing & Leisure Management van Hogeschool INHOLLAND heeft met behulp van een viertal focusgroepen en een enquête onder 870 ‘creatieven’1 en ‘kenniswerkers’2) dit voor het eerst ik kaart gebracht. Bovendien is vastgesteld welke leisure behoeften prioriteit hebben, welke activiteiten men onderneemt en hoe men het aanbod in Amsterdam waardeert. Het onderzoek richt zich op mensen die wonen en/of werken in Amsterdam, ervaringsdeskundigen dus.

Het belang van het leisure aanbod in de aantrekkelijkheid van Amsterdam wordt sterk onderschat. Dit onderzoek toont aan dat het leisure aanbod belangrijker wordt gevonden dan de woon- en werkomgeving. Het leisure aanbod verbindt de belangrijkste aspecten van de stad: authenticiteit, historische gebouwen, levendigheid op straat en diversiteit aan mensen. In de vrije tijd beleeft men de stad intenser dan tijdens het werk of in de eigen woning. Men trekt eropuit, gaat naar restaurants, culturele voorstellingen, sport, zwerft door de stad en beleeft zo het echte stadsgevoel. Het overgrote deel van de respondenten is niet geboren in Amsterdam. Na “ik hou van Amsterdam” staat “de stedelijke cultuur en het uitgebreide leisure aanbod” op de tweede plaats als meest genoemde reden om in Amsterdam te gaan wonen. Het leisure aanbod is beeldbepalend voor de stad. Amsterdam als stad voor vrije tijd krijgt een hogere waardering dan als woon- en werkstad. Daarmee is het leisure aanbod een van de belangrijkste troeven van Amsterdam om ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ aan zich te binden of aan te trekken. Amsterdam wordt negatief beoordeeld op aspecten als ‘een schone stad’, ‘kosten van levensonderhoud’ en ‘vervoer in en om de stad’.

Als het om de besteding van de vrije tijd gaat is restaurant bezoek het populairst, gevolgd door podiumkunsten, zwerven door de stad en parkbezoek. Belangrijk is een grote diversiteit en een breed aanbod; men wil kunnen kiezen. Zowel tussen verschillende vormen van vrijetijdsbesteding (cultuur & evenementen, restaurants & uitgaan, sport & recreatie) als binnen elke vorm. Het aanbod in Amsterdam op het gebied van podiumkunsten, restaurants, musea en galeries krijgt de hoogste beoordeling (8 en hoger). Mogelijkheden om de natuur in te gaan, strand, sport kijken en disco’s en openbare feesten worden het minst positief beoordeeld, al krijgt ook dit aanbod nog net een voldoende. De participatiegraad van ‘kenniswerkers’ en vooral ‘creatieven’ in culturele activiteiten ligt twee tot driemaal hoger dan voor het gemiddelde van de Amsterdamse bevolking. Musea, theater, exposities

1 ‘creatieven’: mensen werkzaam in de kunsten, media- en entertainment of creatieve zakelijke dienstverlening, zie pag.17. 2 ‘kenniswerkers’: mensen met een afgeronde HBO of hogere opleiding en werkzaam, zie pag. 17.

- 6 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

zijn het populairst, gevolgd door popmuziek, klassieke muziek, galeries, cabaret, ballet, jazz en musical. Het niveau van het grootschalige cultuuraanbod wordt zeer hoog aangeslagen en is belangrijk voor de internationale uitstraling. Desalniettemin is 85% van mening dat juist het kleinschalige cultuuraanbod Amsterdam aantrekkelijk maakt voor creatief talent. Grote evenementen zijn belangrijk voor de internationale uitstraling van Amsterdam en een ruime meerderheid bezoekt ook evenementen als Koninginnedag, de Uitmarkt en de Parade. Kleine, meer gespecialiseerde evenementen worden vooral door ‘creatieven’ bezocht en worden hoger ingeschat als het gaat om de aantrekkelijkheid van Amsterdam voor creatief talent. Bijna iedereen bezoekt restaurants in Amsterdam en het restaurantaanbod krijgt met een 8,1, na podiumkunsten het hoogste rapportcijfer. Er is niet één favoriet restaurant, de respondenten noemen 782 verschillende restaurants in Amsterdam als hun favoriet. Een duidelijk punt van kritiek is de klantvriendelijkheid en servicegerichtheid van het personeel in restaurants. Dit geldt in verhoogde mate voor het uitgaansaanbod in de vorm van cafés, disco’s en terrassen. Een meerderheid vindt de service hier onder de maat, evenals de prijs/kwaliteitsverhouding. Het uitgaansaanbod wordt van alle vrijetijdsvormen in Amsterdam het minst positief beoordeeld. Parken vervullen een belangrijke rol, het Vondelpark in het bijzonder. Dit is niet alleen de populairste plek voor recreatie en sport, maar vervult tevens een rol op het gebied van cultuur en uitgaan. Bijna iedereen is van mening dat het water Amsterdam bijzonder maakt. ‘Creatieven’ ondernemen vaker water gerelateerde activiteiten, inclusief bezoek aan de (stad)stranden dan ‘kenniswerkers’. Driekwart doet actief aan sport voor de conditie en bijna 80% fietst voor recreatieve doeleinden, ‘kenniswerkers’ doen dit vaker dan ‘creatieven’. Vooral de individuele sporten als fitness, fietsen, hardlopen, wandelen en zwemmen zijn populair. Slechts een op de acht beoefent een sport in competitieverband. Een van de opvallendste verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ is het verschil in beleving van de vrije tijd. Voor ‘creatieven’ lopen werk en vrije tijd veel meer in elkaar over, is hun werk vaker hun hobby en zij doen vaker in hun vrije tijd inspiratie op voor hun werk. ‘Creatieven’ hechten meer belang aan netwerken, plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten, een combinatie van oude en moderne architectuur en het internationale karakter van een stad. Zij brengen vaker hun vrije tijd door met collega’s en zakenrelaties en gaan in vergelijking met ‘kenniswerkers’ vaker naar culturele voorstellingen, evenementen, restaurants en disco’s. ‘Creatieven’ beleven hun vrije tijd intenser en zijn veeleisender en kritischer over het aanbod in Amsterdam. Dit stelt extra hoge eisen aan de kwaliteit. Wanneer een stad aantrekkelijk is voor ‘creatieven’ is het dit ook voor ‘kenniswerkers’.

Het leisure aanbod in Amsterdam komt op enkele uitzonderingen na (met name de klantvriendelijkheid en servicegerichtheid van het personeel), bijzonder positief uit dit onderzoek. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat dit onderzoek is gehouden onder mensen die in Amsterdam wonen en/of werken. Er zou sprake kunnen zijn van vooringenomenheid. Om dit onderzoek in perspectief te plaatsen en een vergelijking te maken is het interessant om dit onderzoek in een andere stad te herhalen.

- 7 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

1. Aanleiding en achtergrond

Waarom doet de Kenniskring City Marketing en Leisure Management van Hogeschool INHOLLAND onderzoek naar het leisure gedrag en de leisure wensen van hoger opgeleiden en creatieven in Amsterdam? Wat is de relevantie daarvan? Om dat duidelijk te maken is het nodig eerst enige achtergrondinformatie te geven over de directe aanleiding, de lectorale rede van de voormalig lector leisure management Stephen Hodes en het begrip ‘creatieve stad’. Vervolgens wordt kort ingegaan op ‘Ons Creatief Vermogen’, een gezamenlijke beleidsbrief van de Ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Amsterdam als creatieve stad en enkele recente plannen en onderzoeken op dit gebied en tot slot de relatie tussen de creatieve stad en leisure.

De creatieve stad De directe aanleiding voor dit onderzoek was de lectorale rede van de vorige lector Leisure Management, Stephen Hodes, aan de Hogeschool INHOLLAND in februari 2005 (Hodes, 2005). Hij neemt de relatie tussen de creatieve stad en leisure als uitgangspunt voor verdere studie en sluit zijn rede af met een aantal open voorstellen voor nader onderzoek. Een daarvan luidt alsvolgt: “Specifiek onderzoek is nodig om de volgende vragen te beantwoorden. Waaruit bestaat de creatieve klasse in Amsterdam, wat zijn hun leisure gedragingen en aan welke voorzieningen en voorwaarden hebben zij behoefte? Hoe scoort de stad op deze voorzieningen?”

Het concept van de creatieve stad en de creatieve klasse is niet iets wat Richard Florida zelf bedacht in zijn boek The Rise of the Creatieve Class (Florida, 2002). De relatie tussen creativiteit en steden is al eerder uitgebreid behandeld door auteurs als Peter Hall in Cities in Civilization (Hall, 1998) en Charles Landry in The Creative City (Landry, 2000), maar ook lang vóór hen door auteurs als Jane Jacobs in The death and life of great American cities (Jacobs, 1961) en Joseph Schumpeter in Business Cycles (Schumpeter, 1938). Het bijzondere aan Florida’s bijdrage is de relatie die hij legt tussen de technologische ontwikkelingen, de afname van fysieke beperkingen op steden en gemeenschappen en creativiteit als de drijvende kracht in de ontwikkeling van steden, regio’s en landen.

Met de digitalisering en mondialisering van onze samenleving is er in de negentiger jaren gespeculeerd over de ‘death of distance’ en de ‘death of geography’ (Cairncross 1997, Gates 1995). Het uitgangspunt was dat technologische ontwikkelingen, met name op het gebied van telecommunicatie en vervoer, zouden leiden tot ‘de dood’ van steden. Nog geen tien jaar later blijkt dit onjuist te zijn. Wel hebben de technologische ontwikkelingen geleid tot de verplaatsing van productie- en productieondersteunende taken en meer recentelijk ook van dienstverlenende taken vanuit Europa naar lage-lonengebieden zoals India en Oost-Azië. Deze taken, die gedecentraliseerd kunnen worden, zullen in toenemende mate worden ondergebracht in voordelige ‘back-office- locaties’, ongeacht waar op de wereldkaart. Maar innovatieve en creatieve taken zullen

- 8 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

geconcentreerd blijven in ‘face-to-face activity centres’ ofwel de creatieve steden (Hall 1998). Of, in de woorden van Florida: “The economy itself increasingly takes form around real concentrations of people in real places.” (Florida 2005, p.29)

Van doorslaggevend belang voor de creatieve stad zijn de creatieve industrieën en de creatieve klasse, die gevormd wordt door diegenen die werkzaam zijn in deze creatieve bedrijven. In de industriële economie vestigden bedrijven zich vaak bij de grondstoffenbronnen (kolen, erts, landbouw) de werknemers trokken naar de steden waar de industrieën waren gevestigd. Maar in de creatieve economie is de creatieve klasse volgens Florida ‘footloose’ en trekt zij naar de steden waar zij wil wonen en werken. De creatieve bedrijven zullen deze klasse in toenemende mate volgen, of door deze klasse worden opgericht. De aantrekkelijkheid van een stad voor de creatieve klasse kan dus van cruciaal belang zijn als een stad de ambitie heeft als creatief centrum te functioneren.

Aan welke voorwaarden moeten steden voldoen om aantrekkelijk te zijn voor de creatieve klasse en in welke mate is de creatieve stad maakbaar? Veel van de kritiek op de theorieën van Florida richt zich op het gevoel van de ‘instant make-over’ dat hij wekt, de maakbaarheid van de creatieve stad (Hall, 2004), terwijl het ontstaan van de creatieve stad afhankelijk is van een veelheid van complexe factoren. Er is voldoende reden om te twijfelen aan de maakbaarheid van de creatieve stad, maar uit diverse onderzoeken blijkt dat bepaalde voorwaarden duidelijk aanwezig zijn in succesvolle creatieve steden.

Richard Florida noemt ze “the three T’s of economic growth: Technology, Talent & Tolerance”. Volgens Florida moet een stad alle drie de factoren bezitten om attractief te zijn voor de creatieve klasse: één of twee factoren zijn niet voldoende. In het kort worden de drie T’s omschreven als: Tolerantie: openheid, omarming van alle etniciteiten, rassen en levensstijlen; Talent: diegene met een ‘bachelor’s degree’ of hoger; Technologie: de concentratie van innovatie en technologie in een regio.

Figuur 1 Florida’s creativiteitsindex, de drie T’s

Talent

Technologie Tolerantie

- 9 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Een van Florida’s belangrijkste hypothesen is dat plaatsen met een hoge concentratie van bohemiens - makers van culturele en creatieve waarden, zoals schrijvers, ontwerpers, musici en componisten, acteurs en regisseurs, kunstenaars, fotografen en dansers - aantrekkelijk zijn voor talent en met name voor de creatieve klasse. Met andere woorden, binnen de creatieve klasse is een speciale groep, ‘the creative core’ die een stad extra aantrekkelijk maakt. Het is de vraag of deze ‘creative core’ extra of andere eisen stelt aan de leisure mogelijkheden dan de hoger opgeleiden in het algemeen.

‘Ons Creatief Vermogen’ Is een gezamenlijke beleidsbrief van de Ministeries van Economische Zaken (EZ) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) uit 2006 en bevat een aantal concrete voorstellen om de kansen die creatieve bedrijfstakken bieden beter te benutten en de economische dimensie van de cultuursector beter te ontwikkelen. Als voorbereiding op deze beleidsbrief is in 2005 een conferentie belegd en zijn er diverse studies uitgevoerd. Hierin wordt geconstateerd dat cultuur en creativiteit van groot belang zijn voor de Nederlandse economie, de creatieve bedrijfstakken bloeien, maar kansen blijven liggen. Hoofdoorzaak: creativiteit en economie zijn teveel gescheiden werelden, ze komen elkaar te weinig tegen en mede daardoor is er te weinig dynamiek in de keten van initiële creatie naar vermarkten. In de onderzoeken wordt ook aandacht besteed aan het belang van cultuuraanbod in de aantrekkelijkheid van steden. De uitkomsten zijn echter tegenstrijdig. In een onderzoek constateren Atlas voor Gemeenten en SEO dat, om de creatieve industrie aan te trekken, vooral de traditionele stedelijke voorzieningen zoals de kwaliteit van het woningaanbod én het culturele aanbod gestimuleerd dienen te worden, (Kloosterman, 2005 p. 94). Een ander onderzoek van de Universiteit van Utrecht en het Ruimtelijk Plan Bureau stelt dat gemeentebesturen die denken via investeringen in culturele voorzieningen een creatieve klasse aan te trekken, waarschijnlijk bedrogen uitkomen (TNO*STB, 2004 p. 27). Deze uitkomsten nodigen uit tot nader onderzoek: wat is het belang, niet alleen van cultuur maar ook van sport, recreatie en horeca in de aantrekkelijkheid van een stad? Meer informatie over het programma ‘Ons Creatief Vermogen’ en de onderzoeken is te vinden op: www.cultuureneconomie.nl

Amsterdam als creatieve stad In 1960 werkte nog 37% van de Amsterdammers in de industrie, in 1982 was dit percentage geslonken tot 19% en in 2002 werkte nog maar 8% in de industrie. Bijna alle werkende Amsterdammers (meer dan 90%!) werken nu in de dienstverlening, 60% in de commerciële en ruim 30% in de non-commerciële dienstverlening. Volgens recente berekeningen van de Dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam is 55% van de werkende Amsterdammers te omschrijven als een kenniswerker en/of een persoon in een creatief beroep (Dienst Ruimtelijke Ordening, april 2006). Het belang van de (creatieve) zakelijke dienstensector voor Amsterdam is daarmee wel aangetoond. Maar niet alleen voor Amsterdam, nationaal en internationaal concurreren steden met elkaar op dit terrein.

- 10 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Amsterdam hoort als vestigingslocatie in de top-5 van Europese steden, maar de positie staat onder druk. Andere steden vernieuwen sneller dan Amsterdam. Met ‘Amsterdam Topstad: Metropool’ (Beleidsnota Gemeente Amsterdam, 2006) heeft de gemeente Amsterdam een economische agenda neergelegd voor de komende jaren. Het is een ambitieus plan waarin op basis van gebundelde publieke en private kennis en kunde wordt aangegeven hoe het de internationale concurrentiepositie van Amsterdam wil versterken en het vestigingsklimaat wil verbeteren. Centraal staat het versterken van de vijf pijlers waarop de Amsterdamse economie rust: • Financiële en zakelijke dienstverlening • Luchthaven Schiphol • Haven en gerelateerde industrie • Toerisme en congressen • Het cluster creatieve industrie, ICT en nieuwe media

Internationaal reis- en handelsverkeer en kennisintensieve en creatieve beroepen nemen een belangrijke plaats in. Amsterdam wil een inspirerende, internationaal georiënteerde stad zijn voor bewoners, bedrijven en bezoekers. In een UvA lezing (22-05-2007) benadrukte burgemeester Cohen dat de gemeente de basis niet zal veronachtzamen en juist in het onderwijs voor deze groep extra wil investeren. Maar dat in de internationale concurrentiestrijd Amsterdam zich juist aan de top (opleiding, handel, creativiteit) zal moeten onderscheiden. Dat onderscheid wordt gemaakt door de mensen, hoogopgeleid en creatief. Zoals in Amsterdam Topstad wordt gesteld: Amsterdam bezit de basisvoorwaarden om bij de huidige eisen van de wereldeconomie aan te sluiten: hoe meer aantrekkingskracht de stad heeft op hoog opgeleide en innovatief ingestelde mensen, hoe beter.”” Het is de vraag in hoeverre het leisure aanbod daarin een rol kan spelen.

Rutten heeft het aantal banen, de toegevoegde waarde en de groei van de creatieve industrie in Amsterdam gekwantificeerd (Rutten, et al., 2004). Hij hanteert daarbij een veel striktere definitie dan Florida. Waar Florida bijna alle hoogopgeleide en vrije beroepen tot de creatieve klasse rekent, onderscheidt Rutten drie segmenten: (1) de kunsten, (2) de media- en entertainmentindustrie en (3) de creatieve zakelijke dienstverlening. Daarbinnen is nog een onderscheid gemaakt tussen de echte creatieven, de makers – die iets nieuws, iets oorspronkelijks creëren - zij die produceren en distribueren of verkopen. Eigenlijk is er geen sprake van een klasse, maar is het een optelsom van veel verschillende (sub)sectoren en makers, producenten en distributeurs. Deze indeling is in Nederland door meerdere onderzoekers als maatstaf overgenomen. Uit onderzoek van de afdeling Onderzoek + Statistiek van de Gemeente Amsterdam (Slot, november 2006) blijkt dat de creatieve industrie in Amsterdam in 2006 verantwoordelijk is voor ruim 31.000 banen (6,7% van het totaal aantal banen in Amsterdam). Rekenen we de regio (groot Amsterdam inclusief Haarlem en Hilversum) mee dan gaat het om ruim 57.000 banen in de creatieve industrie. Daarmee is dit gebied goed voor ruim een kwart van alle banen in de creatieve industrie in Nederland (217.000).

- 11 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De creatieve stad en het belang van leisure In zijn latere boek “Cities and the creative class” (Florida, 2003) wijst Florida, aan de hand van eigen onderzoek en van derden, op het belang van diversiteit, openheid en lage drempels voor nieuwkomers. Een moderne succesvolle stad is een ontmoetingsplaats voor (inter)nationaal talent. Geen gesloten, sociaal sterk verbonden gemeenschap die vooral in het industriële tijdperk succesvol was, maar een open gemeenschap met een veelheid aan netwerken. Een stad waar creatieve mensen gemakkelijk nieuwe contacten leggen. Binnen hun eigen beroepsgroep, maar juist ook met creatieve geesten uit geheel andere beroepen.

De gemeente Amsterdam heeft onderzoek uitgevoerd naar de aantrekkelijkheid van Amsterdam als vestigingsplaats voor kenniswerkers en mensen werkzaam in de creatieve sectoren. De eindconclusie van dit onderzoek is: “Dat de woonomgeving en de stedelijke voorzieningen (score resp. 7,4 en 7,3) meer bijdragen aan de aantrekkelijkheid van Amsterdam als vestigingsplaats dan de woning en de werkomgeving (score resp. 6,9 en 6,8). De belangrijkste vestigingsfactoren voor de kenniswerkers en de creatieve werkers zijn functiemenging in de woonbuurt, een tolerant klimaat, wonen in de buurt van groen, een divers aanbod van culinaire en culturele voorzieningen, een aansprekende architectuur en de aanwezigheid van buurtwinkels. Behalve een hoge gebruikswaarde bieden ze door hun diversiteit ook een aantrekkelijke omgeving waarin de creatieve kenniswerker zijn leefstijl vormgeeft. Een goede kwaliteit van de openbare ruimte is om die reden een belangrijke randvoorwaarde” (Dienst Ruimtelijke Ordening, april 2006, p. 7-8).

Het belang van een aantrekkelijke omgeving voor de creatieve klasse wordt wel erkend, maar er is nog weinig specifieke en onderbouwde informatie over het actuele leisure gedrag en de wensen en verlangens van de creatieve klasse. Door gebrek aan informatie is niet duidelijk of en hoe, hierop moet worden ingespeeld. Of zoals Florida aangeeft: “Het begrijpen van een stad als een centrum voor consumptie, voor recreatie, en voorzieningen – een stad die mensen en bedrijven probeert te trekken, een stad van symbolen en ervaringen, een stad van het nachtleven – is een gigantisch onderzoeksproject voor sociologen, geografen en deskundigen uit gerelateerde vakgebieden.” (Florida, 2003 p. 16)

De Kenniskring City Marketing & Leisure Management van de Hogeschool INHOLLAND De Kenniskring City Marketing & Leisure Management van de Hogeschool INHOLLAND wil de relatie tussen leisure en de creatieve stad gezien vanuit de bewoners, bezoekers en bedrijven beter in beeld brengen. Dit onderzoek maakt deel uit van het project “De Creatieve Stad en Leisure” van de Kenniskring. Het is er één in een reeks, om inzicht te krijgen in de relatie tussen leisure en de creatieve stad. Zo maakte het onderzoek naar Amsterdam als gay bestemming duidelijk hoe het staat met de tolerantie in de stad. Een onderzoek naar hybride culturen in de stad geeft concrete voorbeelden van innovatie voortkomend uit de wisselwerking tussen verschillende culturen.

- 12 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De opgedane kennis wordt geïntegreerd in het onderwijsprogramma van Hoger Toeristisch en Recreatief Onderwijs (HTRO) en Vrijetijdsmanagement van Hogeschool INHOLLAND.

Relevantie Meer inzicht in het leisure gedrag, de waardering, de wensen en de onderlinge interactie van de hoger opgeleiden en creatieven in Amsterdam is noodzakelijk om gericht beleid te kunnen voeren. Dit onderzoek geeft input voor gemeentelijk beleid, op zowel economisch, cultureel, planologisch als toeristisch gebied.

Het bedrijfsleven, de kunstensector, investeerders, projectontwikkelaars en programmamakers, beleidsmakers en ambtenaren krijgen een spiegel voorgehouden t.a.v. de kwaliteit en de waardering van het huidige aanbod. Eventuele leemten maken duidelijk waar kansen liggen.

Dit onderzoek kan dienen als een soort blauwdruk voor vergelijkbaar onderzoek in andere steden, bijvoorbeeld Rotterdam. In de zuidelijke Randstad vervult Rotterdam op eigen wijze de rol van creatieve stad. Door dit onderzoeksmethodiek ook in andere steden toe te passen, wordt het inzicht in de rol die leisure speelt in de creatieve stad, verdiept. Bovendien ontstaat er vergelijkingsmateriaal, waarmee de onderlinge concurrentiepositie van steden en/of verzorgingsgebieden op dit terrein in beeld kan worden gebracht.

Tot slot wil dit onderzoek door een vergelijking te maken tussen ‘creatieven’ volgens de in Nederland gebruikte strikte definitie en ‘kenniswerkers’ als hoogopgeleiden, kijken of er daadwerkelijk verschillen zijn in leisure gedrag en waardering. Daarmee wil het een bescheiden bijdrage leveren aan de theorievorming rondom de creatieve stad en creatieve klasse.

- 13 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

2. Onderzoeksvraag en definities In dit hoofdstuk worden de onderzoeksvraag en de gebruikte definities beschreven. Voor de gebruikte methodiek (steekproef, vragenlijst, betrouwbaarheid) en een beschrijving van de kenmerken van de onderzoeksgroepen wordt verwezen naar Bijlage1.

De onderzoeksvraag Zoals in de inleiding aangegeven is het doel van dit onderzoek drieledig: 1. meer inzicht verkrijgen in de rol die het leisure aanbod speelt om mensen werkzaam in creatieve en kennisintensieve beroepen te binden aan Amsterdam, 2. vaststellen hoe mensen werkzaam in creatieve en kennisintensieve beroepen hun vrije tijd in en om Amsterdam invullen, waar hun behoeftes liggen en hoe zij het huidige aanbod waarderen, 3. nagaan in hoeverre mensen werkzaam in creatieve beroepen een afwijkend leisure gedrag, -behoefte en waardering voor het leisure aanbod in Amsterdam vertonen ten opzichte van mensen werkzaam in kennisintensieve beroepen.

Het onderzoek wil antwoord geven op de volgende vragen, in alle gevallen voor mensen werkzaam in creatieve en kennisintensieve beroepen in Amsterdam: a) Welke rol speelt het leisure aanbod in de keuze voor Amsterdam als woon- en/of werkplaats? b) In welke mate richten zij zich op Amsterdam voor hun leisure behoefte? c) Wat is hun leisure gedrag, behoefte en waardering van het leisure-aanbod in Amsterdam op het gebied van cultuur & evenementen, restaurants & uitgaan, recreatie, sport & winkelen? d) Bestaan er significante verschillen tussen mensen werkzaam in creatieve beroepen en mensen werkzaam in kennisintensieve beroepen ten aanzien van leisure gedrag, behoefte en waardering van het leisure aanbod in Amsterdam?

Definitie leisure In dit onderzoek is bewust gekozen voor het begrip leisure en niet voor vrije tijd. Vrije tijd legt het accent op het tijdsaspect, het veronderstelt een duidelijk onderscheid tussen werk-, zorg- en vrije tijd. Bij het Engelse begrip leisure, waarvoor geen goede Nederlandse vertaling bestaat, staat niet de tijd centraal, maar ‘het gebruik van’ de tijd, in de vorm van ontspanning, beleving, actieve of creatieve deelname (Nash, 1960). Het onderzoek beperkt zich tot leisure activiteiten buiten de eigen woning, in de openbare ruimte en in commerciële en publieke voorzieningen. Zoals het culturele en recreatieve aanbod, evenementen, horeca, sport en recreatie. Deze vormen van leisure aanbod zijn voor iedereen toegankelijk, zichtbaar, gebonden aan een stad en daarmee mede beeldbepalend voor een stad. Dit in tegenstelling tot de leisure activiteiten die men thuis in de privésfeer onderneemt. Leisure wordt daarom in dit onderzoek, vrij naar Nash als volgt gedefinieerd:

alle activiteiten die men uit vrije wil onderneemt en die gericht zijn op ontspanning, beleving, actieve of creatieve deelname, buiten de eigen woning, in de openbare ruimte en in commerciële en publieke voorzieningen.

- 14 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Definitie van de creatieve industrie Er is gekozen voor de strikte TNO*STB definitie van de creatieve industrie, omdat deze aansluit bij eerder onderzoek naar de creatieve industrie in Amsterdam (TNO*STB 2004, Gadet 2006).

TNO*STB heeft de creatieve industrie als volgt gedefinieerd (Rutten 2004, p. 19): “De creatieve industrie is een specifieke vorm van bedrijvigheid die producten en diensten voortbrengt die het resultaat zijn van individuele of collectieve creatieve arbeid én ondernemerschap. Inhoud en symboliek zijn de belangrijkste elementen van deze producten en diensten. Ze worden aangeschaft door consumenten en zakelijke afnemers omdat ze een betekenis oproepen. Op basis daarvan ontstaat een ervaring. Daarmee speelt de creatieve industrie een belangrijke rol in ontwikkeling en onderhoud van levensstijlen en culturele identiteiten in de samenleving.”

Deze definitie beperkt zich tot de echte kern van de creatieve industrie, van de bedrijfskolom worden alleen creatie, productie en uitgave/exploitatie tot de creatieve industrie gerekend. Distributie en de uiteindelijke consumptie niet. Hier spelen betekenis, ondernemerschap en creativiteit een gezamenlijke en centrale rol. Bij distributie en consumptie is dit veel minder het geval. Zo worden bijvoorbeeld uitgeverijen wel en drukkerijen niet meegenomen. In de volgende tabel is de definitie en indeling in sectoren en schakels in de cultuurwaardenketen vertaald naar SBI codes.

Bedrijfstakken in de definitie van de creatieve industrie a) SBI Kunsten SBI Media- en entertainment SBI Creatieve zakelijke code code code dienstverlening 9231.1 Beoefening van 2211 Uitgeverijen van boeken 7420.1 Architectuur en technisch podiumkunst ontwerp 9231.2 Producenten van 2212 Uitgeverijen van 7420.2 Technisch podiumkunst dagbladen ontwerp/advies stedenbouw etc. 9231.3 Beoefening van 2213 Uitgeverijen van 7440.1 Reclame-, ontwerp- en scheppende kunst tijdschriften adviesbureau 9232.1 Theaters, schouwburgen 2214 Uitgeverijen van 7440.2 Overige reclame- en concertzalen geluidsopnamen diensten 9232.3 Dienstverlening voor 2215 Overige uitgeverijen 7484.5 Interieur-, kunstbeoefening modeontwerpers 9252.1 Kunstgaleriën, 7481.1 Fotografie expositieruimten 9252.2 Musea 9211.1 Productie van (video)films 9211.2 Ondersteuning (video)filmproductie 9220.1 Omroeporganisaties 9220.2 Productie radio- en tv- programma’s 9220.3 Ondersteuning activiteiten voor radio en tv 9213 Vertoning van films 9234.3 Overig amusement 9240 Pers-, nieuwsbureaus, journalisten a) zie voor toelichting op SBI codes: www.cbs.nl/nl/standaarden/classificaties/sbi/ Volgens deze definitie vormt de creatieve industrie 3% van de werkgelegenheid in Nederland en 6,7% in Amsterdam (Slot, november 2006).

- 15 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Definitie ‘Creatieven’ en ‘Kenniswerkers’: Dit onderzoek richt zich niet op de bedrijven, maar op de mensen die er werken. Randvoorwaarden zijn dat men op het moment van onderzoek (november – december 2006) werkzaam was en woonde en/of werkte in Amsterdam. Hierdoor had iedereen een binding met Amsterdam en kon men uit eigen ervaring spreken. In het onderzoek is een onderscheid gemaakt tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

‘Creatieven (N=377)’: • werkzaam in een van de creatieve beroepen volgens de TNO*STB definitie • woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam • 6,7% van de beroepsbevolking in Amsterdam

Tabel: verdeling over de beroepsgroepen binnen de creatieve industrie: Respondenten Monitor Creatieve Industrie Aantal % % de kunsten 211 47% 31% media- & entertainment 119 27% 37% de creatieve zakelijke dienstverlening 117 26% 32% Totaal 377 100% 100%

In het onderzoek zijn de kunsten over- en de media- & entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening ondervertegenwoordigd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen in de antwoorden tussen deze drie groepen zijn wordt dit vermeld.

‘Kenniswerkers (N=493)’: • een afgeronde HBO- of universitaire opleiding • niet werkzaam in een van de creatieve beroepen volgens de TNO*STB definitie • werkzaam en/of woonachtig in Amsterdam • 38% van de beroepsbevolking in Amsterdam • naar leeftijd, man/vrouw en gezinssamenstelling is de respondentengroep representatief

Er is een overlap tussen beide groepen, een op de vier ‘creatieven’ in het onderzoek had naast een functie in de creatieve industrie ook een baan buiten de creatieve industrie. Deze respondenten zijn tot de groep ‘creatieven’ gerekend. De verhouding ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ in de beroepsbevolking in Amsterdam bedraagt 15:85. In het onderzoek is de verhouding ongeveer gelijk (43:57). Dit is bewust gedaan om een goede vergelijking te kunnen maken tussen beide groepen.

In eerste instantie wordt over ’creatieven’ en ‘kenniswerkers’ als één groep, de ‘creatieve kenniswerkers’, gerapporteerd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen zijn tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ wordt dit apart vermeld.

- 16 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

3. Conclusies

De resultaten van het onderzoek zijn in dit hoofdstuk samengevat in een aantal conclusies, gegroepeerd naar de drie hoofddoelstellingen van het onderzoek. In de eerste plaats het belang van het leisure aanbod in de aantrekkelijkheid van Amsterdam als woon en/of werkplaats. Vervolgens de besteding van de vrije tijd en de waardering voor het leisure aanbod in Amsterdam, onderverdeeld in algemeen, restaurants & uitgaan, cultuur & evenementen, recreatie & sport. Tenslotte de significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

De conclusies zijn gebaseerd op een analyse van de focusgroepen en de uitkomsten van een enquête onder 870 ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ werkzaam en/of woonachtig in Amsterdam. Ze zijn besproken met een gemêleerd gezelschap van experts op het terrein van leisure en de creatieve industrie in Amsterdam. Percentages in de tekst verwijzen naar de enquête-uitkomsten. Voor details en een verdere toelichting wordt verwezen naar de hoofdstukken 4 tot en met 9 met de gedetailleerde onderzoeksresultaten uit de enquête.

3.1 Welke rol speelt het leisure aanbod in de keuze voor Amsterdam als woon- en/of werkplaats?

De focusgroepen hebben 15 aspecten opgeleverd die bepalend zijn voor de aantrekkelijkheid van een stad om in te wonen en/of werken. Deze aspecten zijn voorgelegd aan de 870 respondenten in de enquête die voor elk aspect hebben aangegeven in welke mate dit voor hen persoonlijk belangrijk is en hoe zij Amsterdam op dit aspect beoordelen. Met behulp van factoranalyse is vastgesteld welke aspecten met elkaar samenhangen. Er zijn drie clusters:

1. Het karakter, de eigenheid van de stad, dit zijn aspecten die direct verband hebben met de stad: authenticiteit/eigenheid van de stad, historische gebouwen en gebieden, diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit etc.), combinatie van oude en moderne architectuur, levendigheid op straat en vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur).

2. Intermenselijke relaties en netwerken, dit zijn aspecten die verband houden met netwerken en het ontmoeten van mensen: aanwezigheid van veel creatieve mensen, plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten, diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot luxe), diversiteit in banen, werkgelegenheid en het internationale imago van de stad.

3. Praktische aspecten, randvoorwaarden die aanwezig zijn in elke stad: veiligheid in de stad, vervoer in en om de stad, kosten van het leven in de stad en een schone stad.

- 17 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De uitkomsten zijn in onderstaande grafiek weergegeven.

1. Het karakter, de eigenheid van een stad is bepalend voor de aantrekkelijkheid van een stad en Amsterdam krijgt een hoge waardering. Er is niet één aspect dat bepalend is voor de aantrekkelijkheid van een stad, het gaat om een combinatie van factoren. De belangrijkste aspecten zijn samen te vatten onder de noemer ‘karakter, eigenheid van een stad’. Ze worden gevormd door aspecten als historische gebouwen, authenticiteit, diversiteit in mensen, vrijetijdsmogelijkheden, oude en moderne architectuur en de levendigheid op straat. Voor al deze aspecten geldt dat meer dan 75% dit (heel) belangrijk vindt als het gaat om de beoordeling of een stad aantrekkelijk is om in te wonen en/of te werken. Vrijetijdsmogelijkheden (leisure) heeft de hoogste score (95%). Dit ligt hoger dan diversiteit in banen (86%) of diversiteit in woonomgeving (75%). Ook de waardering van het aanbod in Amsterdam op deze punten is uitzonderlijk hoog, meer dan 70% is hier (heel) positief over. Hiermee heeft Amsterdam een belangrijk concurrentievoordeel op andere steden, vooral historische gebouwen en authenticiteit zijn niet te kopiëren, je heeft ze of je heeft ze niet. Het geeft wel het belang aan van het behoud van de authenticiteit en historische gebouwen.

- 18 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

2. Amsterdam als ontmoetingsplaats, vooral voor creatieven Een ruime meerderheid (73%) vindt het aantal creatieve mensen in een stad belangrijk, evenals plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten (71% belangrijk). ‘Creatieven’ vinden dit belangrijker dan ‘kenniswerkers’. Dit bevestigt de stelling van Richard Florida dat netwerken voor ‘creatieven’ een essentieel onderdeel uitmaakt van het leven in een stad. Een ruime meerderheid (71%) is positief over het aantal creatieve mensen in Amsterdam en 67% is positief over het op het aantal plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten. Slechts 3% à 4% beoordeelt Amsterdam op deze punten negatief. Dit zijn sterke punten van Amsterdam.

3. Grootste winst te halen met een schone stad en beter vervoer. Goed vervoer in en om de stad en een schone stad wordt door 88% belangrijk gevonden, maar 27% is negatief over het vervoer in en om Amsterdam en 47% vindt Amsterdam geen schone stad. Deze twee aspecten vormen de belangrijkste dissatisfiers, zij leiden tot onvrede wanneer ze niet vervuld worden. Als aan deze factoren wel is voldaan ontstaat een neutrale toestand, dus geen tevredenheid. Desalniettemin is het belangrijk hier verbetering in aan te brengen, juist omdat Amsterdam op andere belangrijke aspecten al zo positief beoordeeld wordt.

4. De woonplaats is bepalend voor waar men zijn vrije tijd doorbrengt De ‘creatieve kenniswerkers’ brengen hun vrije tijd voornamelijk in hun woonplaats door. Woont en werkt men in Amsterdam dan brengt ruim 75% zijn vrije tijd voornamelijk in Amsterdam door. Werkt men in Amsterdam, maar woont men buiten Amsterdam, dan is dit nog maar 25%. Ook al wordt het leisure aanbod van Amsterdam zeer hoog gewaardeerd en vindt men het belangrijk om er gebruik van te kunnen maken, zodra men buiten Amsterdam woont richt men zich in de praktijk voor leisure activiteiten buitenshuis toch primair op de eigen woonomgeving.

Conclusie: het leisure aanbod is de ‘facilitator’ Het leisure aanbod verbindt de belangrijkste aspecten van een stad, in combinatie met de juiste omgeving (historische gebouwen, oude en moderne architectuur) en diversiteit in mensen en levendigheid op straat zorgt het voor de beleving die ‘kenniswerkers’ en ‘creatieven’ zoeken. Het is een ‘facilitator’ om de stad te beleven en mensen te ontmoeten. Het leisure imago, het beeld dat men op dit punt van een stad heeft, heeft een bepalende invloed als het gaat om de aantrekkelijkheid van een stad. De waardering voor Amsterdam als stad om de vrije tijd door te brengen krijgt een 8,1 als rapportcijfer en wordt daarmee hoger gewaardeerd dan Amsterdam als stad om in te wonen (7,7) en werken (7,8). Het belang van de aantrekkingskracht van Amsterdam, blijkt uit het feit dat 80% van de respondenten niet in Amsterdam is geboren en ruim 70% van de respondenten bewust voor Amsterdam heeft gekozen als woon- en/of werkplaats. De meest genoemde argumenten (open vraag) zijn: ‘ik houd van Amsterdam’ (33%), ‘de stedelijke cultuur en brede aanbod aan leisure mogelijkheden’ (20%), vrijheid, eigenzinnigheid en grote diversiteit in mensen (12%).

- 19 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

3.2 Welke vormen van leisure zijn belangrijk en hoe is de waardering voor Amsterdam?

De focusgroepen hebben 21 vormen van vrijetijdsbesteding buitenshuis en in de openbare ruimte opgeleverd. Deze vrijetijdsvormen zijn voorgelegd aan de 870 respondenten die voor elk aspect hebben aangegeven in welke mate dit voor hen persoonlijk belangrijk is en hoe zij Amsterdam op dit aspect beoordelen. De uitkomsten zijn in onderstaande grafiek weergegeven3. Met behulp van factoranalyse is vastgesteld welke aspecten met elkaar samenhangen. Er zijn vier clusters:

Horeca & stad: restaurants, cafés, zwerven door de stad, bioscoop bezoek en winkelen. Kunst & cultuur: podiumkunsten, musea/galeries, evenementen en festivals, attracties, zelf creatief bezig zijn en een cursus volgen. Groen & fietsen: parken, recreatief fietsen en de natuur in. Sport & uitgaan: zelf sporten, naar het strand, recreatief varen, disco’s en openbare feesten en sport kijken.

Leisure belang versus waardering Amsterdam

Horeca & Stad Podiumkunsten Kunst & Cultuur Restaurants

Groen8 & Fietsen Musea/Galeries Bioscoop Sport & Uitgaan Café Zwerven door de stad

7,5

Evenementen - festivals Recreatief varen Parken Winkelen Sporten Cursus volgen Attracties 7 Creatief bezig zijn

Disco/Feest Recreatief fietsen

6,5 Sport kijken

Strand Hogere waarderingvoor Amsterdam

6 Natuur 2,3 2,5 2,7 2,9 3,1 3,3 3,5 3,7 3,9 4,1 4,3 Belangrijker 16/15

3 Buitenlandse vakanties en vakanties in Nederland zijn niet opgenomen in de grafiek, omdat men Amsterdam op deze punten niet kon beoordelen.

- 20 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

3.2.1 Algemeen

1. Buitenlandse vakanties nummer 1 Niet opgenomen in de grafiek omdat het buiten Amsterdam plaatsvindt, maar buitenlandse vakanties zijn voor ‘creatieve kenniswerkers’ de belangrijkste vorm van leisure, 91% vindt dit belangrijk en minder dan 2% vindt het onbelangrijk. Hoe aantrekkelijk Amsterdam ook is, men heeft een sterke behoefte om er even helemaal uit te zijn, in een andere omgeving en cultuur. Binnenlandse vakanties zijn minder populair, maar nog altijd 48% vindt deze belangrijk en 20% onbelangrijk. Binnenlandse vakanties zijn onder ‘kenniswerkers’ populairder dan onder ‘creatieven’.

2. Creatieve kenniswerkers willen variatie, dat is de kracht van Amsterdam Er is niet één overheersende vorm van vrijetijdsbesteding. Restaurantbezoek is het belangrijkst (87%) gevolgd door bezoek aan podiumkunsten (80%), door de stad zwerven (79%) en de natuur in (74%). Daarmee zijn drie van de vier clusters in de top 4 vertegenwoordigd. Alleen sport & uitgaan wordt minder belangrijk gevonden, zelf sporten, voor 63% belangrijk, staat op de 9de plaats. Juist die variatie in het aanbod aan leisure activiteiten maakt Amsterdam aantrekkelijk. Met uitzondering van de natuur (een 6 als gemiddeld rapportcijfer), krijgt het aanbod in Amsterdam een ruime voldoende, podiumkunsten, restaurants, musea/galeries, bioscoop, zwerven door de stad en cafés krijgen zelfs een 7,8 of hoger.

3. Kunst & cultuur vooral voor de ‘creatieven’, maar ze zijn kritisch Wellicht verrassend is het feit dat horeca & stad gerelateerde items over het algemeen belangrijker worden gevonden dan kunst & cultuur gerelateerde items. Maar ‘creatieven’ vinden kunst & cultuur gerelateerde items belangrijker dan ‘kenniswerkers’. Dit geldt voor zelf creatief bezig zijn, musea en galeries, podiumkunsten en evenementen en festivals. Hoewel het kunst & cultuuraanbod in Amsterdam goed wordt beoordeeld is het opvallend dat ‘creatieven’ over de hele linie kritischer zijn dan ‘kenniswerkers’. De rapportcijfers van ‘creatieven’ liggen ongeveer 0,2 punten onder die van de ‘kenniswerkers’. Zo geven zij het musea/galerieaanbod in Amsterdam een 7,8; ‘kenniswerkers’ waarderen dit aanbod met een ruime 8,1.

4. Groen & fietsen voor de ‘kenniswerkers’ De natuur in (74%) en parkbezoek (71%) zijn het belangrijkst, gevolgd door recreatief fietsen (52%). ‘Creatieven’ vinden vooral recreatief fietsen minder belangrijk dan ‘kenniswerkers’. De mogelijkheden om vanuit Amsterdam de natuur in te gaan krijgen met een 6,0 het laagste rapportcijfer van al het leisure aanbod in Amsterdam. Dit kan komen doordat men natuur niet direct associeert met een stad. Op een openvraag naar aantrekkelijke recreatie plekken in en om Amsterdam worden spontaan een groot aantal natuurgebieden genoemd (het Amsterdamse Bos (25%), de Amstel (13%) en Waterland (11%)). Parken in de stad krijgen met een 7,3 zelfs het hoogste rapportcijfer binnen de cluster natuur & uitgaan, gevolgd door recreatief fietsen met een 6,8. ‘Creatieven’ waarderen het aanbod in Amsterdam op alle onderdelen lager dan ‘kenniswerkers’.

- 21 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

5. Sport voor de ‘kenniswerkers’ en Uitgaan voor de ‘creatieven’ Deze cluster is een mix van sport en uitgaan. Zelf sporten vindt 63% belangrijk, recreatief varen 32% en 16% vindt het belangrijk om naar sportwedstrijden te kunnen kijken, 62% vindt dit onbelangrijk. Ook uitgaan is niet voor iedereen even belangrijk, disco’s en openbare feesten vindt 28% belangrijk en 45% vindt dit onbelangrijk. De mogelijkheid om naar het strand te gaan vindt 53% belangrijk. ‘Creatieven’ vinden disco’s en feesten en recreatief varen belangrijker dan ‘kenniswerkers’ die op hun beurt meer belang hechten aan mogelijkheden om zelf te kunnen sporten. Recreatief varen heeft met een 7,3 de hoogste waardering, gevolgd door zelf sporten (7,2). Het aanbod in Amsterdam voor disco’s en feesten (6,8), sport kijken (6,5) en naar het strand (6,4) wordt duidelijk lager gewaardeerd. ‘Creatieven’ waarderen het strandaanbod en de mogelijkheden voor recreatief varen hoger dan ‘kenniswerkers’.

Conclusie: creatieve kenniswerkers zijn echte kosmopolieten, het leisure aanbod in Amsterdam is een van de grootste troeven Creatieve kenniswerkers zijn echte kosmopolieten4 en veeleisend wanneer het om het leisure aanbod in een stad gaat. Zij verwachten niet alleen hoogwaardig cultureel aanbod, maar willen ook kunnen kiezen uit een veelheid aan restaurants, cafés en bioscopen, willen door de stad zwerven, naar parken, evenementen en festivals en vanuit de stad snel de natuur in kunnen of naar het strand. Een meerderheid vind disco’s, openbare feesten, naar sport kijken en recreatief varen niet belangrijk, al vinden de ‘creatieven’ disco’s, feesten en recreatief varen belangrijker dan ‘kenniswerkers’. Alleen een grotere stad kan een dergelijk breed leisure aanbod bieden. Amsterdam voldoet goed aan de verwachtingen, vooral de podiumkunsten, het restaurantaanbod en musea/galeries scoren met een rapportcijfer 8 of hoger erg goed. Geen enkel aspect krijgt een onvoldoende. Dit beeld wordt bevestigd door de focusgroepen waar vaak met een zekere arrogantie over het leisure aanbod in Amsterdam wordt gesproken, “er is geen enkele stad in Nederland die kan tippen aan Amsterdam”.

3.2.2 Cultuur & evenementen

1. Creatieve kenniswerkers zijn ‘heavy users’ van het cultuuraanbod in Amsterdam Bijna iedereen maakt er gebruik van, de participatie ligt duidelijk boven het gemiddelde voor Amsterdam. Museumbezoek kent met 86% de hoogste participatie gevolgd door theater en toneel (75%), exposities (58%) en popmuziek (57%), klassieke muziek (57%) en galeries (50%). Minder dan de helft gaat tenminste een keer per jaar naar cabaret (42%), moderne dans (34%), jazz (31%), klassieke dans (26%) of een musical (19%), maar ook deze participatiecijfers liggen duidelijk boven

4 Een van de typeringen van het onderzoeksbureau Motivaction: “De open en kritische wereldburgers die postmoderne waarden als ontplooien en beleven integreren met moderne waarden als maatschappelijk succes, materialisme en genieten.” Zie: http://www.motivaction.nl/wat/modellen/mentality-milieu5.html

- 22 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

het gemiddelde voor de Amsterdamse bevolking (zie pag.: 46). Bovendien gaan ‘creatieven’ vaker naar culturele voorstellingen in Amsterdam dan ‘kenniswerkers’. Het niveau van het grootschalige cultuuraanbod wordt geroemd, 80% vindt het van een goed (hoogwaardig) niveau, 59% vindt dit van het kleinschalige cultuuraanbod. Desalniettemin is 85% van mening dat juist het kleinschalige cultuuraanbod Amsterdam aantrekkelijk maakt voor creatief talent, tegenover 70% die van mening is dat het grootschalige cultuuraanbod in Amsterdam dit doet. Zoals ook in de focusgroepen is aangegeven, denkt men dat grootschalige cultuuraanbod van uitzonderlijke kwaliteit nodig om internationaal naam te maken, maar biedt een breed kleinschalige cultuuraanbod juist de kansen voor jong creatief talent om zelf aan de slag te komen. Amsterdam blijkt volgens de creatieve kenniswerkers over beide te beschikken. Het belang van een kwalitatief goed en breed cultuuraanbod wordt door dit onderzoek bevestigd en het aanbod in Amsterdam wordt over het algemeen hoog gewaardeerd.

2. Favoriete plekken: muziektempels (klassiek en modern) en het Vondelpark Het Concertgebouw, Paradiso, het Muziektheater, het Vondelpark en het Muziekgebouw aan ’t IJ vormen de top vijf van favoriete culturele plekken in Amsterdam. Het Vondelpark is niet alleen het favoriete park, maar tevens zeer in trek als culturele plek. De favoriete culturele plekken in Amsterdam vormen een mix van modern en klassiek (zie pag.:48). Muziekgebouwen staan hoger op de lijst dan musea en theaters. Het eerste theater, de Stadsschouwburg staat op 6, de Kleine Komedie op 9 en het Bimhuis op 18. Het eerste museum, het Stedelijk Museum staat op de 8ste plaats, het Van Goghmuseum 16, Rijksmuseum 17.

3. Weinig abonnementen Hoewel 80% de ‘grote gebouwen’ (Concertgebouw, Muziektheater, Muziekgebouw aan het IJ, Rijksmuseum, van Gogh, Stedelijk) interessant vindt en 70% zegt deze tenminste enkele keren per jaar te bezoeken, heeft toch maar 8% een abonnement voor een of meer van deze theaters.

4. Grote evenementen voor de internationale uitstraling, klein om zelf naartoe te gaan Grote evenementen zijn volgens 89% belangrijk voor de internationale uitstraling van Amsterdam. Persoonlijk geeft men de voorkeur aan kleinschalige evenementen, 78% vindt kleinschalige evenementen interessant, tegenover 55% grote evenementen. Maar in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, gaat men wel degelijk ook naar de grootschalige evenementen, 86% van de ‘creatieve kenniswerkers’ is de afgelopen drie jaar naar Koninginnedag, 76% naar de Uitmarkt en 65% naar de Parade geweest. Kleine, meer gespecialiseerde evenementen worden vooral door de ‘creatieven’ bezocht: Kunstvlaai (20%), Robodock (18%), Inside Design Amsterdam (18%), PAN (13%). Deze percentages liggen vele malen hoger dan voor de Amsterdamse bevolking, dit onderstreept het belang van deze evenementen voor de creatieve gemeenschap in Amsterdam.

- 23 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

3.3.3 Restaurants en uitgaan

1. Restaurantbezoek hoogste participatiegraad, kwaliteit en service moeten beter. Bijna iedereen (97%) gaat tenminste een keer per jaar naar een restaurant in Amsterdam, 85% vindt het restaurantaanbod in Amsterdam belangrijk en het krijgt met een 8,1 het op een na hoogste rapportcijfer, 86% vindt het leuk om in verschillende restaurants te eten. Diversiteit in keukens en niveau is belangrijk en ook in Amsterdam aanwezig. De meerderheid (64%) vindt het restaurantaanbod in Amsterdam van een goed (hoogwaardig) niveau en is van mening dat Amsterdam veel trendy restaurants heeft. Wat beter kan zijn de prijs-kwaliteitsverhouding, 30% is van mening dat dit goed is, 34% vindt van niet en vooral de klantvriendelijkheid en servicegerichtheid van het personeel, 20% vindt het goed, maar 43% vindt het niet goed.

2. ‘Creatieven’ zijn de ‘heavy users’ Wat geldt voor de hoger opgeleiden in het algemeen geldt dubbel voor de ‘creatieven’. Zij gaan nog vaker uit eten, doen dit in alle soorten restaurants, zowel met een luxe- buitenlandse- als Nederlands/Franse keuken. Bovendien bezoeken ze vaker restaurants met zakenrelaties. Als ‘heavy users’ zijn de ‘creatieven’ minder te spreken over de klantvriendelijkheid van het personeel in restaurants, 49% vindt dat onvriendelijk, tegenover 37% van de ‘kenniswerkers’. Binnen ‘creatieven’ nemen de kunstenaars een iets afwijkende positie in, zij zijn minder geïnteresseerd in restaurants en eten minder vaak in verschillende restaurants. Dit heeft waarschijnlijk met hun financiële situatie te maken. Vooral mensen werkzaam in media en entertainment en de creatieve zakelijke dienstverlening zijn geïnteresseerd in restaurants en gaan zo snel mogelijk naar nieuwe restaurants en restaurants die ‘in’ zijn.

3. Niet één favoriet restaurant In lijn met de behoefte aan variatie is er niet één duidelijk favoriet restaurant. De respondenten hebben 782 verschillende restaurants in Amsterdam als hun favoriet bestempeld. Kwaliteit en een bijzondere locatie worden vooral gewaardeerd.

4. Uitgaan: terrassen, (grand) cafés Veel ‘creatieve kenniswerkers’ hebben een ‘vaste stek’ voor uitgaan, 70% gaat vaak naar dezelfde uitgaansgelegenheid. Terrassen zijn het meest populair, gevolgd door bruine kroegen en grand cafés. Nachtclubs, dance party’s, koffieshops (softdrugs) en casino’s zijn niet echt besteed aan ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’, 78% tot 94% komt hier nooit.

5. Minder positief over het uitgaansaanbod 55% vindt de prijs-kwaliteitsverhouding van het uitgaansaanbod (exclusief restaurants) in Amsterdam slecht. De helft is van mening dat het personeel niet klantvriendelijk is. Slechts 32%

- 24 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

vindt het uitgaansaanbod in Amsterdam van een goed (hoog)waardig niveau en 25% noemt het vernieuwend. Daarmee scoort het uitgaansaanbod van alle vrijetijdsvormen het minst positief.

6. ‘Eigen’ uitgaansgebieden voor ’creatieve kenniswerkers’ De Pijp, de Nieuwmarkt, het Westergasterrein en langs het IJ zijn de meest populaire uitgaansgebieden. Dit zijn gebieden die in ontwikkeling zijn. De gevestigde namen als het Rembrandtsplein en het Leidseplein worden door een ruime meerderheid van de creatieve kenniswerkers als onaantrekkelijk bestempeld. Dit geldt overigens ook voor Amsterdam Zuid-Oost met de Heineken Music Hall en de Arena. Hier gaat men alleen naar toe voor het concert, om vervolgens zo snel mogelijk weer naar het centrum te gaan. Van de gebouwen is Paradiso met afstand favoriet, gevolgd door de Melkweg, cafés, Club 11 en de Balie.

3.2.4 Recreatie & sport

1. Parken vervullen een belangrijke rol, het Vondelpark in het bijzonder. Bijna iedereen (91%) maakt er gebruik van en meer dan 80% is van mening dat Amsterdam aantrekkelijke stadsparken heeft. Parken zijn belangrijk om tot rust te komen (83%), actief bezig te zijn (78%), om naar mensen te kijken (79%) en om mensen te ontmoeten (63%). Het Vondelpark is duidelijk favoriet (68% vindt het aantrekkelijk) gevolgd door het Westerpark (48%) en ook het Oosterpark wordt tot de favoriete parken gerekend. Het Vondelpark is multifunctioneel, het staat nummer 1 als favoriete plek om te recreëren, nummer 4 als favoriete culturele plek in Amsterdam en nummer 46 als favoriete plek om uit te gaan. Daarmee neemt het een bijzondere plaats in als ontmoetingsplek voor ‘creatieve kenniswerkers’ in Amsterdam.

2. Het water maakt Amsterdam bijzonder Bijna iedereen (95%) is van mening dat de grachten, de Amstel en het IJ Amsterdam bijzonder maken. Water als decor en om er gebruik van te maken, 43% vaart weleens in Amsterdam en 37% vaart weleens in de omgeving van Amsterdam. Bijna 80% gaat naar het Noordzeestrand en 46% naar een van de stadsstranden Vooral de grachten (78%), de Amstel (71%) en de Noordzeestranden (70%) worden aantrekkelijk gevonden, langs het IJ vindt 57% een aantrekkelijk gebied en 50% vindt Waterland aantrekkelijk. De stadsstranden zijn minder populair, 36% van de ‘creatieven’ en 26% van de ‘kenniswerkers’ vindt ze aantrekkelijk. ‘Creatieven’ ondernemen vaker aan water gerelateerde activiteiten dan ‘kenniswerkers’.

3. Natuur en strand kan beter De natuur is voor zowel ‘creatieven’ als ‘kenniswerkers’ een van de belangrijkste vrijetijdsvormen, maar krijgt met een 6,0 als rapportcijfer de laagste waardering. Ook het strandaanbod is voor 53%

- 25 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

belangrijk en wordt met een 6,4 onder het gemiddelde gewaardeerd. Verbeteringen op deze punten zullen het grootste positieve effect hebben op de waardering voor Amsterdam.

4. Sport: voor recreatie en conditie Driekwart doet aan actieve sport voor de conditie en bijna 80% fietst voor recreatieve doeleinden in Amsterdam en in de omgeving van Amsterdam, ‘kenniswerkers’ doen dit vaker dan ‘creatieven’. De overgrote meerderheid (86%) doet niet aan sport in competitieverband. Vooral de individuele sporten: fitness/aerobics/conditie, fietsen, hardlopen/joggen, wandelen en zwemmen zijn populair. Voetbal wordt door slechts 5% van de ‘creatieve kenniswerkers’ beoefent, tegenover 14% als gemiddelde voor de Amsterdamse bevolking. Het Amsterdamse Bos en de omgeving zijn populair voor fietsen en wandelen. Het Amsterdamse Bos staat na het Vondelpark op de tweede plaats als favoriete plek voor sport en recreatie, 63% vindt het een aantrekkelijk recreatiegebied. In de omgeving zijn vooral de Amstel en Waterland geliefd, 71% vindt de Amstel een aantrekkelijk recreatiegebied en van Waterland vindt 50% dit.

5. Winkelen binnen de grachtengordel De ‘9 straatjes’ zijn voor 66% van de ‘creatieven’ en 46% van de ‘kenniswerkers’ het favoriete winkelgebied. Er wordt wel beweerd dat mensen uit de creatieve klasse de hoofdwinkelstraten mijden, maar 33% noemt de Kalverstraat en 28% de Leidsestraat als favoriet winkelgebied in Amsterdam.

3.3 Significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’

1. ‘Creatieven’ beleven vrije tijd wezenlijk anders dan ‘kenniswerkers’. Voor 62% van de ‘creatieven’ lopen vrije tijd en werk in elkaar over (32% van de ‘kenniswerkers’), 72% van de ‘creatieven’ doet in de vrije tijd inspiratie op voor het werk (45% van de ‘kenniswerkers’) en voor 70% is hun werk hun hobby (43% bij de ‘kenniswerkers’). Van de ‘kenniswerkers’ neemt 58% in zijn vrije tijd bewust afstand van zijn of haar werk (‘creatieven’ 37%), 81% van de ‘kenniswerkers’ gebruikt vrije tijd om tot rust te komen, tegenover 70% van de ‘creatieven’. ‘Kenniswerkers’ vertonen meer het traditionele beeld van werk en vrije tijd als twee gescheiden werelden die elkaar in evenwicht houden, inspanning en ontspanning. Voor ‘creatieven’ lopen werk en vrije tijd veel meer in elkaar over. Ook zij hebben behoefte aan rust, maar doen in hun vrije tijd ook vaak inspiratie op voor hun werk dat zij vaker zien als hun hobby.

2. ‘Creatieven’ hechten meer belang aan intermenselijke contacten De aanwezigheid van veel creatieve mensen, plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten, een combinatie van oude en moderne architectuur en het internationale karakter van een stad vinden ‘creatieven’ belangrijker dan ‘kenniswerkers’. ‘Creatieven’ brengen vaker hun vrije tijd door met

- 26 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

collega’s en zakenrelaties, 26% gaat vaak/regelmatig uit met collega’s (‘kenniswerkers’ 19%), of zakenrelaties ( ‘creatieven’ 14%; ‘kenniswerkers’ 8%), 19% van de ‘creatieven’ gaat met collega’s naar culturele voorstellingen, tegenover 5% van de ‘kenniswerkers’. Dit bevestigt de stelling van Richard Florida dat mensen werkzaam in creatieve beroepen veel belang hechten aan cultuur, intermenselijke contacten, netwerken en een internationale omgeving. Amsterdam krijgt op deze punten een ruime voldoende.

3. ‘Creatieven’ zijn de ‘heavy users’ van cultuur en horeca ‘Creatieven’ gaan, in vergelijking met de ‘kenniswerkers’ vaker naar culturele voorstellingen, evenementen, restaurants , disco’s en openbare feesten en hebben meer dan ‘kenniswerkers’ belangstelling voor ‘kunst & cultuur’. Zo vindt 75% musea en galeries belangrijk tegenover 58% van de ‘kenniswerkers’. ‘Kenniswerkers’ hechten meer belang aan en maken meer gebruik van voorzieningen om te sporten, fietsen en sport kijken. Culturele voorzieningen, maar ook een breed restaurantaanbod zijn wel degelijk van belang wanneer een stad meer ‘creatieven’ wil aantrekken. Amsterdam heeft een sterk aanbod wanneer het gaat om cultuur, evenementen en restaurants. Op het gebied van disco’s en feesten scoort het minder positief. Daarbij moet wel bedacht worden dat voor een meerderheid, ook van de ‘creatieven’ dit geen echt belangrijke aspecten zijn.

4. ‘Creatieven’ zijn kritischer Op bijna alle punten waarderen ‘creatieven’ het aanbod in Amsterdam net iets lager dan ‘kenniswerkers’, ook in woordassociaties gebruiken zij vaker woorden als: ontoegankelijk, weinig, smerig, voorspelbaar, onaantrekkelijk, slecht, lelijk en eenzijdig en juist minder woorden als: aantrekkelijk, toegankelijk, actief, verrassend, veel, mooi, goed, gevarieerd en kwaliteit. Om deze doelgroep aan zich te binden zal de lat extra hoog gelegd moeten worden.

Conclusie Dit onderzoek bevestigt het beeld dat in de literatuur omtrent de creatieve stad en de creatieve klasse wordt geschetst. De ‘creatieven’ als een actieve groep, voor wie werk en vrije tijd veelal door elkaar lopen, die vaak uitgaan en contact hebben met anderen en veel belang hechten aan cultuur. Zowel hoogwaardige cultuur met een internationale uitstraling als kleinschalige vernieuwende culturele uitingen. Amsterdam heeft op deze punten volgens de ‘creatieven’ die er wonen en/of werken een zeer sterk aanbod en dit is een van de belangrijke redenen waarom zij er wonen en/of werken. Daarmee speelt het leisure aanbod een belangrijke rol in de aantrekkelijkheid van Amsterdam. Maar ‘creatieven’ zijn wel duidelijk kritischer dan ‘kenniswerkers’ een blijvende aandacht voor kwaliteit, innovatie en kwantiteit is noodzakelijk. Wat betreft de leisure wensen, zijn de verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’, met uitzondering van de meer specialistische culturele evenementen, niet zo groot. Dit betekent dat een stad met een aantrekkelijk aanbod voor ‘creatieven’ ook aantrekkelijk is voor ‘kenniswerkers’.

- 27 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

4. De rol van leisure in de keuze voor Amsterdam

Dit hoofdstuk gaat in op het belang van leisure in de keuze voor Amsterdam. De uitkomsten zijn gebaseerd op de enquête onder 870 ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam. In eerste instantie wordt over ’creatieven’ en ‘kenniswerkers’ als één groep, de ‘creatieve kenniswerkers’, gerapporteerd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen zijn tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ wordt dit apart vermeld.

Het belang van leisure Op basis van de uitkomsten van vier focusgroepen is een inventarisatie gemaakt van aspecten die een stad aantrekkelijk maken om in te wonen en/of te werken. De respondenten hebben voor elk aspect op een 5-punts-schaal5 aangegeven in welke mate dit voor hen persoonlijk belangrijk is in de beoordeling of een stad al dan niet aantrekkelijk is om in te wonen en/of te werken. Bijna alle factoren blijken van belang te zijn, de verschillen zijn gering De resultaten staan in onderstaande grafiek.

Grafiek: wat maakt een stad aantrekkelijk om te wonen en werken?

Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) 95% 5%0% Historische gebouwen en gebieden 93% 5%2%0% Authenticiteit/eigenheid van de stad 93% 5%2%0% Levendigheid op straat 89% 9% 2%0% Een schone stad 88% 10%1%0% Vervoer in en om de stad 87% 10% 2%0% Diversiteit in banen, werkgelegenheid 86% 12% 2%0% Diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit … 86% 10% 4%0% Veiligheid in de stad 80% 16% 3%0% Combinatie van oude en moderne architectuur 77% 17% 6%0% Diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot luxe) 74% 20% 5%1% Aanwezigheid van veel creatieve mensen 73% 21% 6%0% Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten 71% 23% 5%0% Kosten van het leven in de stad 64% 27% 9%0% Het internationale imago van de stad 55% 30% 15% 0%

0% 20% 40% 60% 80% 100% (heel) belangrijk neutraal (totaal) onbelangrijk weet niet / geen mening

Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) vormen met historische gebouwen en de authenticiteit van een stad, de top drie. Deze drie aspecten zijn voor meer dan 90% van de creatieve kenniswerkers in Amsterdam (heel) belangrijk. Dit wordt gevolgd door levendigheid op straat, een schone stad, goed vervoer in en om de stad en diversiteit in banen en mensen, 86% tot 89% vindt dit

5 1=heel onbelangrijk, 2=onbelangrijk, 3=neutraal, 4=belangrijk, 5=heel belangrijk

- 28 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

(heel) belangrijk. Veiligheid in de stad, een combinatie van oude en moderne architectuur, diversiteit in woonomgevingen en de aanwezigheid van veel creatieve mensen en plekken om mensen te ontmoeten vindt 71% to 80% (heel) belangrijk. De kosten van levensonderhoud in de stad en het internationale imago scoren het laagst, maar 65%, respectievelijk 55% vindt dit nog altijd (heel)belangrijk. Slechts 15% vindt het internationale imago (heel) onbelangrijk.

Een factoranalyse6 brengt drie groepen van met elkaar samenhangende variabelen aan het licht (tussen haakjes de rangorde voor hetgeen belangrijk is voor de aantrekkelijkheid van een stad):

Factor 1: karakter, eigenheid van een stad Factor 2: relaties en netwerken Authenticiteit/eigenheid van de stad (3) Aanwezigheid van veel creatieve mensen (12) Historische gebouwen en gebieden (1) Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten (13) Diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit(8) Diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot Combinatie van oude en moderne architectuur (10) luxe) (11) Levendigheid op straat (4) Diversiteit in banen, werkgelegenheid (7) Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) (1) Het internationale imago van de stad (15)

Factor 3: praktische aspecten Veiligheid in de stad (9) Vervoer in en om de stad (6) Kosten van het leven in de stad (14) Een schone stad (5)

De eerste factor kan worden geïnterpreteerd als ‘het karakter, de eigenheid van een stad’. Deze factor bevat de vier aspecten die het belangrijkst worden gevonden: vrijetijdsmogelijkheden, historische gebouwen, authenticiteit en levendigheid op straat. Deze aspecten zijn gebonden aan een specifieke stad. In de onderlinge concurrentie tussen steden zijn ze niet of moeilijk te beïnvloeden. De tweede factor hangt samen met ‘relaties en netwerken’. Dit is de enige factor met een statistisch significant verschil tussen de groepen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’. ‘Creatieven’ vinden deze aspecten belangrijker dan ‘kenniswerkers’. Dit bevestigt de stelling van Richard Florida dat netwerken voor ‘creatieven’ een essentieel onderdeel uitmaakt van het leven in een stad. Deze aspecten bieden meer mogelijkheden voor beïnvloeding, maar worden minder belangrijk gevonden dan de eerste factor: karakter en eigenheid van een stad’. De derde factor ‘praktische aspecten’ biedt de meeste mogelijkheden voor beïnvloeding, hier kan concreet beleid op gevoerd worden. Een schone, veilige stad met goed vervoer is voor 80% en meer van de respondenten belangrijk tot zeer belangrijk.

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ In de grafiek op de volgende pagina zijn de statistisch significante verschillen tussen de gemiddelde scores7 van ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ op de individuele aspecten weergegeven. ‘Creatieven’

6 Zie Bijlage 3 voor de statistische gegevens

- 29 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

hechten duidelijk meer belang aan de aanwezigheid van veel creatieve mensen en plekken om mensen te ontmoeten dan ‘kenniswerkers’, maar ook het kostenaspect en uiterlijke zaken als de combinatie van oude en moderne architectuur en het internationale imago vinden zij belangrijker.

Grafiek: belangrijk voor aantrekkelijkheid van een stad - verschil in gemiddelde score tussen 'creatieven' en 'kenniswerkers'

Aanwezigheid van veel creatieve mensen Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten Kosten van het leven in de stad Combinatie oude en moderne architectuur Het internationale imago van de stad

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6

Binnen de groep ‘creatieven’ vinden mensen werkzaam in ‘de kunsten’ het vervoer in en om de stad, met een gemiddelde score van 4,25, belangrijker dan mensen werkzaam in de creatieve zakelijke dienstverlening (4,1). Voor het overige zijn er geen statistisch significante verschillen.

Waarom Amsterdam Het onderzoek richt zich op mensen die wonen en/of werken in Amsterdam, iedereen heeft een binding met Amsterdam en kan uit eigen ervaring spreken, 95% woont er en 76% werkt er. Slechts 20% van de mensen die in Amsterdam wonen zijn er ook geboren, 80% is op latere leeftijd om verschillende redenen in Amsterdam gaan wonen.

Tabel: Wonen en werken in Amsterdam

Woont in Amsterdam Woont buiten Amsterdam Totaal Werkt in Amsterdam 632 73% 37 4% 669 77% Werkt buiten Amsterdam 199 23% 0 0% 199 23% Totaal 831 95% 37 4% 868 100%

Ruim 70% heeft bewust gekozen voor Amsterdam als woonplaats, voor ruim een kwart was het toeval, slechts een enkeling woont noodgedwongen in Amsterdam. De respondenten die bewust voor Amsterdam als woonplaats hebben gekozen geven een veelheid aan redenen op, veel genoemde zaken zijn: • Ik houd van Amsterdam (1/3 noemt dit in verschillende bewoordingen) • Stedelijke cultuur met een breed aanbod (20%) • Vrijheid, eigenzinnigheid en grote diversiteit in mensen (12%) • Studie (10%) • Werk (10%)

7 Gemiddelde score is het gewogen gemiddelde, waarbij heel belangrijk=5, belangrijk=4, neutraal=3, onbelangrijk=2, totaal onbelangrijk=1, weet niet/geen mening=0

- 30 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Veel gebruikte termen zijn: ‘compacte stad’, ‘veelzijdig’, ‘bruisend’, ‘dynamiek’, ‘enige stad in Nederland waar ik wil wonen’, ‘fantastisch’, ‘geweldig’ en ‘centrale ligging’. Er zijn geen statistisch significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

Rapportcijfer voor Amsterdam De respondenten hebben door middel van een rapportcijfer hun waardering voor Amsterdam als stad om in te wonen, werken en voor de vrije tijd aangegeven. Met gemiddelde rapportcijfers van 7,7 om te wonen en 7,8 om te werken scoort Amsterdam een ruime voldoende tot goed. Het rapportcijfer voor de vrijetijdsmogelijkheden (cultuur, horeca en sport) in Amsterdam ligt met een 8,1 nog hoger.

Rapportcijfer Amsterdam om te Rapporcijfer Amsterdam om te Rapportcijfer Amsterdam voor de wonen werken vrije tijd

48% 48% 48% Gemiddeld: 7,7 Gemiddeld: 7,8 Gemiddeld: 8,1 25% 25% 26% 14% 15% 7% 11% 6% 4% 3% 5% 0% 0% 0% 1% 2% 5% 0% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 1% 2%

12345678910 12345678910 12345678910

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ zijn met een gemiddeld rapportcijfer 8,0, iets minder positief dan de ‘kenniswerkers’ met een 8,2 als rapportcijfer voor het vrijetijdsaanbod in Amsterdam. Binnen de groep ‘creatieven’ zijn mensen werkzaam in media & entertainment met een gemiddeld rapportcijfer van 7,7 voor het vrijetijdsaanbod in Amsterdam nog het minst positief. Voor het overige zijn er geen statistisch significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerker’.

De waardering voor Amsterdam De respondenten is gevraagd Amsterdam te beoordelen op alle aspecten die een rol spelen in de aantrekkelijkheid van een stad. Zij konden dit aangeven op een schaal van 1 (heel negatief) tot 5 (heel positief). De drie belangrijkste aspecten: vrijetijdsmogelijkheden, historische gebouwen en authenticiteit, staan in de top 4 wat betreft waardering voor Amsterdam, 95% is (heel) positief over historische gebouwen, 89% over de authenticiteit en 84% beoordeelt de vrijetijdsmogelijkheden in en om Amsterdam (heel) positief. Volgens ruim 70% is er ook veel levendigheid op straat, een combinatie van oude en moderne cultuur en zijn er veel creatieve mensen. Een meerderheid is van mening dat er plekken zijn om (nieuwe) mensen te ontmoeten en dat er diversiteit in banen en werkgelegenheid is. Het internationale imago van Amsterdam, diversiteit in woonomgevingen en de veiligheid wordt door de helft (heel) positief beoordeeld en 10 tot 15% beoordeelt deze aspecten als (heel) negatief. Waar

- 31 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

men duidelijk minder over te spreken is, zijn het vervoer in en om de stad, de kosten van levensonderhoud en vooral een schone stad. Over dit laatste aspect is bijna de helft (heel) negatief.

Grafiek: waardering voor Amsterdam

Historische gebouwen en gebieden 95% 4%1% Diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit etc.) 89% 7%3% Authenticiteit/eigenheid van de stad 89% 9% 2% Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) 84% 13% 2% Levendigheid op straat 72% 22% 6% Combinatie van oude en moderne architectuur 72% 20% 8% Aanwezigheid van veel creatieve mensen 71% 22% 3% Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten 67% 26% 4% Diversiteit in banen, werkgelegenheid 65% 27% 5% Het internationale imago van de stad 54% 32% 11% Diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot luxe) 52% 32% 15% Veiligheid in de stad 50% 37% 13% Vervoer in en om de stad 40% 32% 27% Een schone stad 20% 33% 47% Kosten van het leven in de stad 19% 40% 40%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

(heel) positief neutraal (heel) negatief weet niet / geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ en ‘kenniswerkers’ beoordelen Amsterdam op de meeste aspecten hetzelfde. Bij slechts vier van de vijftien is er sprake van een significant verschil. ‘Creatieven’ beoordelen de vrijetijdsmogelijkheden, diversiteit in woonomgeving, plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten en het internationale imago van Amsterdam minder hoog dan ‘kenniswerkers’. De laatste twee zijn voor ‘creatieven’ juist belangrijker dan voor ‘kenniswerkers’.

Tabel: verschil tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerker’, beoordeling Amsterdam8 Gemiddelde score (van 1 tot en met 5) Aspect ‘creatieven’ ‘kenniswerkers’ Vrijetijdsmogelijkheden 4,0 4,2 Diversiteit in woonomgeving 3,4 3,6 Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten 3,7 3,9 Het internationale imago van de stad 3,5 3,6

Belang en waardering voor Amsterdam Door de gemiddelde score van het belang dat men aan een bepaald aspect hecht en de waardering voor Amsterdam in één grafiek te zetten wordt duidelijk wat de sterke en zwakke punten van Amsterdam zijn. Op de horizontale as is de gemiddelde score9 van het belang uitgezet, op de verticale as de gemiddelde waardering voor Amsterdam, eveneens op een schaal van 1 tot 5. Omdat

8 Gewogen gemiddelde: 5=heel positief, 4=positief, 3=neutraal, 2=negatief, 1=heel negatief, 0=geen mening/weet niet 9 Gemiddelde score is gewogen gemiddelde, waarbij heel belangrijk=5, belangrijk=4, neutraal=3, onbelangrijk=2, totaal onbelangrijk=1, weet niet/geen mening=0

- 32 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

de gemiddelde scores dicht bij elkaar liggen is het resultaat moeilijk af te lezen (zie inzet in de grafiek). De uitslagen concentreren zich allemaal in de rechterbovenhoek, belangrijk en positief beoordeeld. In de grote grafiek zijn de schalen aangepast op de hoogste en laagste scores. Hoe meer naar rechts, hoe belangrijker en hoe hoger hoe positiever men Amsterdam op dit aspect beoordeelt. De drie groepen uit de factoranalyse (zie pag. 29) zijn met blokken aangegeven.

Belangrijke aspecten, waarop Amsterdam goed wordt beoordeelt, de echt sterke punten van Amsterdam, waarmee de stad zijn voordeel kan doen, zijn: • historische gebouwen • authenticiteit van Amsterdam • vrijetijdsmogelijkheden • diversiteit in mensen • levendigheid op straat

Belangrijke aspecten waarop Amsterdam niet goed wordt beoordeeld, de zwakke punten van Amsterdam waarvan verbetering het meeste effect zal hebben op de beoordeling zijn: • een schone stad • het vervoer in en om de stad • en in mindere mate: de veiligheid in de stad

Grafiek: belang versus waardering Amsterdam

- 33 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

5. Het leisure gedrag – algemeen

Dit hoofdstuk beschrijft het leisure gedrag in het algemeen, waar men zijn vrije tijd doorbrengt, met wie, welke soorten activiteiten men belangrijk vindt en hoe het aanbod in Amsterdam wordt beoordeeld en hoe men de relatie tussen vrije tijd en werk ziet. De uitkomsten zijn gebaseerd op de enquête onder 870 ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam. In eerste instantie wordt over ’creatieven’ en ‘kenniswerkers’ als één groep, de ‘creatieve kenniswerkers’, gerapporteerd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen zijn tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ wordt dit apart vermeld.

De woonplaats is bepalend voor de plaats van leisure activiteiten Als inwoner van Amsterdam en/of werkend in Amsterdam brengt men een groot deel van zijn vrije tijd in Amsterdam door, 71% doet dit (heel) vaak in Amsterdam, 13% brengt zijn vrije tijd (heel) vaak door in de regio van Amsterdam en 9% buiten de regio Amsterdam, maar wel in Nederland. In het buitenland brengt 7% zijn vrije tijd (heel) vaak door.

Grafiek: waar brengt u uw vrijetijd door?

in Amsterdam 71% 22% 7%0% in de regio van Amsterdam (ca. 20 km rond de stad) 13% 30% 49% 8% buiten de regio Amsterdam, maar wel in Nederland' 9% 29% 57% 6% in het buitenland 7% 20% 70% 3%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(heel) vaak regelmatig af en toe nooit

Waar men zijn vrije tijd doorbrengt wordt vooral door de woonlocatie en in veel mindere mate door de werklocatie bepaald. Van de respondenten die in Amsterdam wonen en werken brengt 76% zijn vrije tijd (heel) vaak in Amsterdam door. Werkt men in Amsterdam, maar woont men buiten Amsterdam dan brengt nog maar 25% zijn vrije tijd (heel) vaak in Amsterdam door.

Tabel: % dat zijn vrije tijd (heel) vaak in Amsterdam doorbrengt Woont in Werkt in: Amsterdam Buiten Amsterdam Amsterdam 76% 25% Buiten Amsterdam 68% n.b.

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ gaan vaker naar het buitenland dan ‘kenniswerkers’, 10% doet dit (heel)vaak tegenover 5% van de ‘kenniswerkers’. Dit bevestigt de internationale oriëntatie van ‘creatieven’. Voor het overige zijn er geen significante verschillen tussen ‘kenniswerkers’ en ‘creatieven’.

- 34 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Amsterdam is favoriet voor alle vrijetijdsvormen. Alleen bij recreatie en sport geeft 6% aan dit meestal buiten Amsterdam te doen. Bij uitgaan, restaurantbezoek en cultuurbezoek gaat 67% tot 70% altijd of meestal naar Amsterdam.

Grafiek: waar naar toe voor.....

Recreatie en sport 17% 41% 30% 6% 2% 5% Uitgaan 21% 49% 19% 2% 9% Restaurants 9% 58% 28% 3% 2% Cultuur 7% 62% 26% 3% 2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% altijd in Amsterdam meestal in Amsterdam zowel in Amsterdam als daar buiten meestal buiten Amsterdam altijd buiten Amsterdam ik doe het nooit

Het belang van verschillende vormen van vrijetijdsbesteding De respondenten hebben op een 5-punts-schaal10 aangegeven in welke mate een vorm van vrijetijdsbesteding voor hen persoonlijk belangrijk is. De resultaten staan in de volgende grafiek.

• De buitenlandse vakantie is voor 91% (heel) belangrijk, restaurantbezoek volgt met 87% op de tweede plaats. • Voor 80% zijn podiumkunsten (theater, muziek, toneel, dans etc.) (heel) belangrijk en voor 79% door een stad zwerven. • De natuur in, parkbezoek, bioscoop en cafés volgen met percentages (heel) belangrijk tussen de 74% en 69%. Met 66% komen musea en galeries op de 9de plaats, gevolgd door zelf sporten met 63%, 18% vindt dit (totaal) onbelangrijk. • Voor het plezier winkelen, evenementen en festivals, naar het strand en recreatief fietsen vindt meer dan 50% (heel) belangrijk. Tussen de 15% (evenementen en festivals) en 24% (recreatief fietsen) vinden dit (totaal) onbelangrijk. • Vakanties in Nederland, zelf creatief bezig zijn buiten de eigen woning, attracties en bezienswaardigheden en een cursus buiten het werk volgen, zijn voor minder dan 50% (heel) belangrijk. • Recreatief varen, disco’s en openbare feesten en sport kijken zijn duidelijk niet voor iedereen even belangrijk. Hier zijn er meer mensen die dit (totaal) onbelangrijk vinden dan (heel) belangrijk.

10 1=heel onbelangrijk, 2=onbelangrijk, 3=neutraal, 4=belangrijk, 5=heel belangrijk

- 35 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: persoonlijk belang vrijetijdsvormen

Vakanties in het buitenland 91% 8% 2%0% Restaurantbezoek 87% 11% 3%0% Podiumkunsten (muziek, theater, dans) 80% 15% 5%0% Door een stad zwerven 79% 15% 6%1% De natuur in 74% 19% 7%1% Parkbezoek 71% 21% 7% 0% Bioscoopbezoek 70% 20% 10% 0% Cafébezoek 69% 18% 13% 0% Musea en galeries 66% 26% 8% 0% Sportbeoefening 63% 19% 18% 0% Voor het plezier winkelen 54% 23% 23% 0% Evenementen en festivals 53% 33% 15% 0% Naar het strand 53% 29% 19% 1% Recreatief fietsen 52% 23% 24% 1% Vakanties in Nederland 48% 32% 20% 0% Zelf creatief bezig zijn 42% 34% 24% 0% Attracties en bezienswaardigheden 40% 42% 18% 0% Een cursus (niet voor het werk) 37% 36% 26% 1% Recreatief varen 32% 25% 42% 1% Disco’s, openbare feesten 28% 26% 45% 0% Sport kijken 16% 22% 62% 0%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(heel) belangrijk neutraal (totaal) onbelangrijk weet niet / geen mening

Een factoranalyse toont vier groepen van met elkaar samenhangende vrijetijdsactiviteiten, tussen haakjes de rangorde voor wat betreft het belang dat men aan een bepaalde vrijetijdsvorm hecht:

1: Horeca & Stad 2: Kunst & Cultuur Restaurantbezoek (2) Bezoek aan de podiumkunsten (muziek, theater, dans) (3) Cafébezoek (7) Bezoek aan evenementen en festivals (12) Door een stad zwerven, een stad ‘verkennen' (4) Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) (16) Vakanties in het buitenland (1) Bezoek aan musea en galeries (9) Bioscoopbezoek 6) Bezoek aan attracties en bezienswaardigheden (17) Voor het plezier winkelen (11) Een cursus (niet voor het werk) volgen (18)

3: Groen & Fietsen 4: Sport & Uitgaan De natuur in (5) Sport kijken (21) Recreatief fietsen (14) Sportbeoefening (10) Vakanties in Nederland (15) Disco’s, openbare feesten (20) Parkbezoek (6) Naar het strand (13) Recreatief varen (19)

- 36 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De eerste factor kan getypeerd worden als ‘Horeca & de Stad’: eten, drinken, door een stad zwerven, naar de bioscoop en voor het plezier winkelen. Men heeft ook voorkeur voor vakanties in het buitenland. Deze factor bevat vijf van de zeven belangrijkste vormen van vrijetijdsbesteding. Er zijn geen statistisch significante verschillen tussen de ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’. Binnen de ‘creatieven’ vinden mensen werkzaam in de creatieve zakelijke dienstverlening deze aspecten belangrijker dan mensen werkzaam in de kunstensector.

De tweede factor bevat aan ‘Kunst & Cultuur’ gerelateerde aspecten, podiumkunsten, evenemen- ten en festivals, zelf creatief bezig zijn en musea en galeries. ‘Creatieven’ vinden deze aspecten significant belangrijker dan de ‘kenniswerkers’, dit is een bevestiging van de theorie van Richard Florida dat de creatieve klasse veel belang hecht aan kunst en cultuur. Binnen de groep ‘creatieven’ vinden mensen werkzaam in de kunstensector deze aspecten belangrijker dan mensen werkzaam in de creatieve zakelijke dienstverlening of media & entertainment.

De derde factor: ‘Groen & Fietsen’ bevat vrijetijdsactiviteiten die een sterke relatie hebben met natuur, groen en water in de stad en de directe omgeving. Deze mensen hebben ook een voorkeur voor vakanties in Nederland. Met de natuur in en parkbezoek bevat deze factor de nummers 5 en 6 wat betreft belang. ‘Kenniswerkers’ hechten hier meer belang aan dan ‘creatieven’. Er zijn geen statistisch significante verschillen tussen de kunsten, media & entertainment en de creatieve zakelijke dienstverlening.

De vierde factor ‘Sport & Uitgaan’ is een mix van sport en uitgaan en bevat activiteiten die over het algemeen minder belangrijk gevonden worden. Daarbij hechten de ‘kenniswerkers’ meer belang aan zelf sporten en naar sport kijken en hebben de ‘creatieven’ juist meer voorkeur voor recreatief varen en disco’s en openbare feesten. Binnen de groep ‘creatieven’ hechten mensen werkzaam in de kunsten sector nog het minst belang aan sport.

- 37 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ In de volgende grafiek is het verschil in de gemiddelde score11 tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ voor de individuele vrijetijdsvormen weergegeven.

Zes vormen van vrijetijdsbesteding vinden ‘creatieven’ belangrijker dan ‘kenniswerkers’. Die liggen vooral op het terrein van kunst en cultuur: zelf creatief bezig zijn, musea en galeries, podiumkunsten en evenementen, maar ook disco’s en feesten en recreatief varen zijn voor ‘creatieven’ belangrijker dan voor ‘kenniswerkers’. Op twaalf punten zijn er wel verschillen, maar deze zijn niet statistisch significant. Dit zijn vooral ‘horeca & stad’ gerelateerde items als: zwerven door de stad, parken, attracties, bioscoop, winkelen, restaurant bezoek en sport kijken.

Recreatief fietsen, vakanties in Nederland en zelf sporten vinden ‘creatieven’ duidelijk minder belangrijk dan ‘kenniswerkers’.

Grafiek: verschil in belang tussen 'creatieven' en 'kenniswerkers' Zelf creatief bezig zijn Musea en galeries Disco/feesten Podiumkunsten Evenementen Recreatief varen Sport beoefening Vakanties in Nederland Recreatief fietsen

-0,6 -0,4 -0,2 -1E-15 0,2 0,4 0,6 Minder belangrijk voor 'creatieven' Belangrijker voor 'creatieven'

11 Gemiddelde score is gewogen gemiddelde, waarbij heel belangrijk=5, belangrijk=4, neutraal=3, onbelangrijk=2, totaal onbelangrijk=1, weet niet/geen mening=0

- 38 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De waardering van het leisure aanbod in Amsterdam De respondenten is gevraagd naar hun waardering van het aanbod in Amsterdam. Dit konden zij tot uitdrukking brengen in de vorm van een rapportcijfer. De buitenlandse vakantie en vakanties in Nederland zijn daarbij buiten beschouwing gelaten.

Op alle punten krijgt Amsterdam een voldoende, het laagste gemiddelde rapportcijfer is een 6,0 voor de natuur. Naar het strand, sport kijken, disco’s en openbare feesten en recreatief fietsen halen geen zeven, alle andere vormen halen een zeven of hoger als gemiddeld rapportcijfer. De hoogste score wordt gehaald voor podiumkunsten, restaurants en musea en galeries, een acht of hoger.

Grafiek: gemiddeld rapportcijfer voor het leisure aanbod in Amsterdam

Podiumkunsten 8,2 Restaurantbezoek 8,1 Musea en galeries 8,0 Bioscoopbezoek 7,9 Door een stad zwerven 7,9 Cafébezoek 7,8 Parkbezoek 7,3 Evenementen en festivals 7,3 Recreatief varen 7,3 Voor het plezier winkelen 7,2 Sportbeoefening 7,2 Een cursus volgen 7,2 Attracties, bezienswaardigheden 7,1 Zelf creatief bezig zijn 7,0 Recreatief fietsen 6,8 Disco’s, feesten 6,8 Sport kijken 6,5 Naar het strand 6,4 De natuur in 6,0

5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5

- 39 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

‘Creatieven’ minder positief Over het geheel genomen is de waardering van ‘creatieven’ voor het leisure aanbod in Amsterdam minder positief dan die van de ‘kenniswerkers’, alleen recreatief varen en strand worden positiever beoordeeld.

Over het aanbod in Amsterdam wat betreft de natuur, winkelen, fietsen, restaurants, attracties, cafés, cursussen, sport kijken en musea & galeries zijn ‘creatieven’ significant minder positief. Vooral het feit dat zij duidelijk minder te spreken zijn over het musea en galerie aanbod valt op. ‘Kenniswerkers’ geven het musea en galerie aanbod in Amsterdam een ruime 8,1, ‘creatieven’ een 7,8. Voor ’creatieven’ is het musea en galerie bezoek een van de belangrijkste vormen van vrijetijdsbesteding.

Grafiek: verschil in rapportcijfer tussen 'creatieven' en 'kenniswerkers'

Recreatief varen Naar het strand Evenementen en festivals Parkbezoek Zelf creatief bezig zijn Bioscoopbezoek Door een stad zwerven Podiumkunsten (muziek, theater, dans, etc.) Sportbeoefening Disco’s, feesten De natuur in Voor het plezier winkelen Recreatief fietsen Restaurantbezoek Attracties en bezienswaardigheden Cafébezoek Een cursus volgen Sport kijken Musea en galeries

-0,4 -0,3 -0,2 -0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 Lagere waardering door 'creatieven' Hogere waardering door 'creatieven'

Belang en waardering leisure aanbod in Amsterdam Door de gemiddelde score van het belang dat men aan de verschillende vormen van vrijetijdsbesteding hecht en de waardering voor het aanbod in Amsterdam in één grafiek te zetten wordt duidelijk wat de sterke en zwakke punten van het leisure aanbod in Amsterdam zijn. Op de horizontale as is de gemiddelde score12 van het belang uitgezet, op de verticale as het gemiddelde rapportcijfer voor het leisure aanbod in Amsterdam. Omdat de gemiddelde scores dicht bij elkaar liggen is het resultaat moeilijk af te lezen (zie inzet in de grafiek). In de grote grafiek zijn de schalen aangepast op de hoogste en laagste scores. Hoe meer naar rechts, hoe belangrijker en hoe meer

12 Gemiddelde score is gewogen gemiddelde, waarbij heel belangrijk=5, belangrijk =4, neutraal = 3, onbelangrijk=2, totaal onbelangrijk=1, weet niet/geen mening=0

- 40 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

naar boven hoe positiever men Amsterdam op dit aspect beoordeelt. De factoren uit de factoranalyse (zie pag. 36) zijn met behulp van kleuren aangegeven.

Vrijetijdsvormen die belangrijk zijn én waarop Amsterdam goed scoort zijn: restaurants, podiumkunst, door de stad zwerven, musea en galeries, bioscopen en cafés. De natuur in en om Amsterdam wordt belangrijk gevonden, terwijl de waardering voor Amsterdam op dit aspect juist het laagste is. Andere belangrijke punten waarop Amsterdam zich kan verbeteren zijn: strand en recreatief fietsen. Disco’s/openbare feesten en sport kijken, scoren onder het gemiddelde, maar deze zaken worden door de meerderheid van de ‘creatieve kenniswerkers’ niet belangrijk gevonden.

Grafiek: belang en rapporcijfer voor verschillende vormen van vrije tijd in Amsterdam

Leisure belang versus waardering Amsterdam

Horeca & Stad Podiumkunsten Kunst & Cultuur Restaurants

Groen8 & Fietsen Musea/Galeries Bioscoop Sport & Uitgaan Café Zwerven door de stad

7,5

Evenementen - festivals Recreatief varen Parken Winkelen Sporten Cursus volgen Attracties 7 Creatief bezig zijn

Disco/Feest Recreatief fietsen

6,5 Sport kijken

Strand Hogere waardering voor waarderingHogere voor Amsterdam

6 Natuur 2,3 2,5 2,7 2,9 3,1 3,3 3,5 3,7 3,9 4,1 4,3 Belangrijker 16/15

- 41 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De beleving van de vrije tijd De voornaamste rol van vrije tijd is tot rust komen, voor 76% is dit van toepassing, bijna 60% plant zijn vrije tijd. Vrije tijd en werk hebben veel met elkaar te maken, ruim de helft doet in zijn of haar vrije tijd inspiratie op voor zijn werk en is werk tevens hobby. Toch zijn er meer mensen die in de vrije tijd afstand nemen van het werk (49% doet dit en 28% juist niet) dan mensen voor wie werk en vrije tijd in elkaar overlopen (44% wel en 36% niet). Een hypothese is dat vrije tijd belangrijk is om nieuwe contacten op te doen, iets wat als een essentieel kenmerk van de creatieve stad wordt beschouwd, 50% is het (helemaal) eens met de stelling: ‘In mijn vrije tijd doe ik nieuwe contacten op’, 36% is neutraal en 15% is het er niet mee eens. Daarbij zijn ‘kenniswerkers’ het er iets vaker mee eens dan ‘creatieven’.

Grafiek: persoonlijke mening over vrije tijd

In mijn vrijetijd kom ik tot rust 76% 17% 8%

Vrijetijd is schaars, die moet ik goed plannen 58% 24% 18%

In mijn vrijetijd doe ik inspiratie op voor mijn werk 57% 26% 17%

Mijn werk is mijn hobby 53% 25% 21%

In mijn vrijetijd doe ik nieuwe contacten op 50% 36% 15%

In mijn vrijetijd neem ik bewust afstand van mijn werk 49% 23% 28%

Werk en vrije tijd lopen voor mij in elkaar over 44% 19% 36%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Helemaal/overwegend wel van toepassing Neutraal Helemaal niet/overwegend niet van toepassing Weet niet/geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Vijf van de zeven aspecten beoordelen ‘creatieven’ duidelijk anders dan ‘kenniswerkers’. Voor ‘creatieven’ lopen werk en vrije tijd meer in elkaar over. Werk is hun hobby en in hun vrije tijd doen ze inspiratie op voor hun werk. ‘Kenniswerkers’ nemen in hun vrije tijd vaker bewust afstand van hun werk en vinden tot rust komen ook belangrijker dan ‘creatieven’. Onderstaande grafiek geeft de statistisch significante verschillen in gemiddelde scores13 weer.

Grafiek: verschil tussen 'creatieven' en 'kenniswerkers' (afwijking in gemiddelde score)

Werk en vrije tijd lopen voor mij in elkaar over In mijn vrijetijd doe ik inspiratie op voor mijn werk Mijn werk is mijn hobby In mijn vrijetijd kom ik tot rust In mijn vrijetijd neem ik bewust afstand van mijn werk

-0,5 -0,3 -0,1 0,1 0,3 0,5 0,7 Belangrijker voor 'creatieven' Minder belangrijk voor 'creatieven'

13 Gewogen gemiddelde:5=helemaal van toepassing, 4=van toepassing, 3=neutraal, 2=niet van toepassing, 1=helemaal niet van toepassing, 0=weet niet/geen mening

- 42 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vrije tijd voor zakelijke contacten Een hypothese is dat leisure een rol speelt in de onderlinge interactie tussen collega’s en zakenrelaties, om buiten het werk elkaar beter te leren kennen. Van elke vorm van vrijetijdsbesteding is gevraagd hoe vaak men die alleen, met vrienden, partner of familie of collega’s en zakenrelaties door brengt. Dan blijkt dat men de vrije tijd vaker alleen, met de partner of vrienden en familie doorbrengt dan met zakenrelaties.

In onderstaande grafiek is weergegeven hoeveel procent van de ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ een bepaalde vorm van vrijetijdsbesteding met collega’s of zakenrelaties (heel) vaak of regelmatig doorbrengt.

Het is duidelijk dat ‘creatieven’ vaker hun vrije tijd doorbrengen met zakenrelaties en collega’s dan ‘kenniswerkers’. Vooral restaurants en andere uitgaansgelegenheden worden met zakenrelaties of collega’s bezocht. ‘Creatieven’ gaan veel vaker met collega’s naar culturele activiteiten. Alleen sportactiviteiten ondernemen ‘kenniswerkers’ vaker met zakenrelaties of collega’s, dan ‘creatieven’.

Grafiek: % dat (heel)vaak + regelmatig activiteiten onderneemt met collega's en zakenrelaties

30% 26% 25% 22% 21% 19% 20% 18% 19%

14% 15% 14%

10% 8% 8% 7% 8% 5% 6% 5% 4% 5% 3% 3% 3% 1% 0% 0% 0% 1% 0%

Creatieven Kenniswerkers

- 43 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

6. Cultuur en evenementen

Dit hoofdstuk gaat dieper op het cultuur- en evenementenaanbod in Amsterdam in. In hoeverre men er gebruik van maakt, wat de favoriete plekken zijn en hoe men het waardeert. De uitkomsten zijn gebaseerd op de enquête onder 870 ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam. In eerste instantie wordt over ’creatieven’ en ‘kenniswerkers’ als één groep, de ‘creatieve kenniswerkers’, gerapporteerd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen zijn tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ wordt dit apart vermeld.

Amsterdam belangrijk voor culturele activiteiten Bijna iedereen onderneemt culturele activiteiten (slechts 1% niet) en de meesten (72%) gaan altijd of meestal naar Amsterdam. Ruim een kwart gaat voor culturele activiteiten zowel naar Amsterdam als daarbuiten. Er zijn geen verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

Grafiek: waar gaat u naar toe voor culturele activiteiten?

meestal buiten altijd in Amsterdam Amsterdam 8% 6% zowel in Amsterdam als daar buiten 22%

meestal in Amsterdam 64%

‘Creatieve kenniswerkers’ - ‘heavy users’ culturele activiteiten De volgende grafiek vergelijkt het percentage ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ dat een bepaalde cultuurvorm in de afgelopen 12 maanden in Amsterdam heeft bezocht met de Amsterdam Cultuurmonitor (2006). De participatie van ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ligt opmerkelijk veel hoger dan het gemiddelde voor de Amsterdamse bevolking. Over de hele linie ligt de participatiegraad van ‘kenniswerkers’ en vooral ‘creatieven’ 1,5 tot 2,5 maal zo hoog als het gemiddelde voor de Amsterdamse bevolking.

- 44 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: participatie in culturele activiteiten in Amsterdam vergelijking 'creatieven' - 'kenniswerkers' - Amsterdam Cultuurmonitor 100% 90% 90%88% 90% 79% 83% 80% 73% 67% 68% 70% 65% 56%57% 60% 50% 51% 51% 51% 45% 48% 50% 39% 39% 42% 40% 33% 32% 26% 26% 27% 30% 24% 22% 17%19% 18% 20% 13% 10% 0%

Creatieven Kenniswerkers Amsterdam Cultuurmonitor

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ De participatiegraad van ‘creatieven’ is met uitzondering van cabaret en in mindere mate klassieke muziek en musical, hoger dan van ‘kenniswerkers’. Vooral bij galeriebezoek en popmuziek is de participatiegraad van ‘creatieven’ aanzienlijk hoger.

Onderstaande grafiek geeft het percentage mensen weer dat (heel) vaak een cultuurvorm bezoekt. Het percentage ‘heavy users’ onder ‘creatieven’ is aanzienlijk hoger dan onder ‘kenniswerkers’. De grootste verschillen zijn te vinden bij bezoek aan het filmhuis, musea, popmuziek, galeries, exposities, theater en jazz.

Grafiek: percentage dat een cultuurvorm (heel vaak + vaak ) heeft bezocht

25% 22% 21% 20% 19% 19% 16% 15% 12% 12% 12% 11% 10%10% 10% 10% 6% 6% 5% 4% 4% 5% 3% 2% 2% 1% 1% 1% 2% 1% 0% 0%

Creatieven Kenniswerkers

- 45 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Met familie en vrienden naar culturele activiteiten Culturele activiteiten onderneemt men vooral met de eigen partner of één vriend(in), gevolgd door meerdere vrienden, alleen en het gezin of de familie. Met collega’s gaat men vooral af en toe en met zakenrelaties zelden naar culturele activiteiten in Amsterdam.

Grafiek: met wie onderneemt u culturele activiteiten in Amsterdam?

Met mijn partner 31% 25% 21% 23% Met één vriend(in) 22% 34% 35% 9% Met meerdere vrienden 16% 20% 39% 26% Alleen 13% 12% 45% 30% Met mijn gezin, familie 6% 14% 43% 37% Met collega's 2% 9% 45% 45% Met zakenrelaties 1%3% 17% 78%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Vaak/heel vaak Regelmatig Af en toe Nooit

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ gaan vaker met een vriend(in), zakenrelaties, collega’s of alleen naar culturele activiteiten dan ‘kenniswerkers’. ‘Kenniswerkers’ gaan iets vaker met het gezin dan ‘creatieven’.

Favoriete culturele plekken in Amsterdam De respondenten is gevraagd om maximaal vijf van hun favoriete plekken voor culturele activiteiten in Amsterdam op te geven. Van de 870 respondenten hebben 742 hier gebruik van gemaakt, zij hebben in totaal 285 verschillende plekken genoemd. Het meest werden specifieke locaties genoemd, maar soms ook verzamelnamen zoals musea, bioscoop, of een gebied. In de volgende tabel is de top 40 weergegeven, inclusief het aantal maal dat ze genoemd zijn. Het percentage geeft aan hoeveel procent van de respondenten die deze vraag beantwoord heeft, de betreffende plek heeft genoemd.

Het concertgebouw wordt door 25% van de respondenten als favoriete plek voor culturele activiteiten genoemd, gevolgd door Paradiso (22%), het Muziektheater/Stopera (18%), het Vondelpark (15%) en het nieuwe Muziekgebouw aan het IJ (15%). Het eerste museum staat op plaats 8, het Stedelijk Museum, het Museumplein op plaats 13, musea in het algemeen op de 15e plaats, het van Gogh Museum op de 16e en het Rijksmuseum op de 17e plaats. Favoriete culturele gebieden zijn: het Vondelpark (15%), Museumplein (8%), Leidseplein (4%), Westerpark (3%), NDSM terrein (3%) en de Grachten (3%).

- 46 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Tabel: favoriete plekken in Amsterdam voor culturele activiteiten

Positie Aantal % Positie Aantal % 1 Concertgebouw 187 25% 21 Kriterion 33 4% 2 Paradiso 164 22% 22 Leidseplein 32 4% 3 Muziektheater/Stopera 136 18% 23 FOAM 31 4% 4 Vondelpark 109 15% 24 de Nes 29 4% 5 Muziekgebouw aan het 't IJ 108 15% 25 Filmhuizen 29 4% 6 Stadsschouwburg 105 14% 26 Carré 28 4% 7 De Melkweg 87 12% 27 A'dams Historisch Museum 25 3% 8 Stedelijk museum 84 11% 28 Westerpark 25 3% 9 Kleine Komedie 80 11% 29 Bellevue 24 3% 10 Westergasfabriek 69 9% 30 NDSM terrein 24 3% 11 Bioscoop 66 9% 31 De Meervaart 23 3% 12 De Movies 62 8% 32 Grachten 23 3% 13 Museumplein 60 8% 33 Cinecenter 20 3% 14 Tuschinski 45 6% 34 Jordaan 18 2% 15 Musea 43 6% 35 Ketelhuis 18 2% 16 van Gogh Museum 40 5% 36 Amsterdamse Bos 17 2% 17 Rijksmuseum 38 5% 37 Café 17 2% 18 Bimhuis 36 5% 38 Dam 17 2% 19 De Balie 36 5% 39 Rialto 17 2% 20 Centrum 35 5% 40 Post CS 16 2%

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Het Concertgebouw en het Vondelpark zijn populairder onder de ‘kenniswerkers’, terwijl de ‘creatieven’ vaker Paradiso, het Muziekgebouw aan het IJ en de Stadsschouwburg als favoriete plek noemen.

Tabel: percentage van de respondenten dat dit als favoriete culturele plek heeft genoemd. ‘Creatieven’ ‘Kenniswerkers’ Paradiso 27% 13% Muziekgebouw aan 't IJ 18% 9% Concertgebouw 20% 27% Stadsschouwburg 15% 10% Vondelpark 11% 16%

Grootschalige cultuuraanbod in Amsterdam Het grootschalige cultuuraanbod in Amsterdam wordt hoog gewaardeerd, 80% vindt het van een hoogwaardig niveau en interessant, 70% is van mening dat ‘de grote gebouwen’ Amsterdam aantrekkelijk maken voor creatief talent en bezoekt ze zelf regelmatig. Iets minder dan de helft vindt dat het personeel klantvriendelijk is, 6% vindt van niet. Iets minder dan de helft vindt de prijs- kwaliteitsverhouding goed en 11% vindt dit niet.

- 47 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: mening over grootschalig cultuuraanbod in Amsterdam

80% 10% 3% 8% Het aanbod is van een goed (hoogwaardig) niveau 80% 13% 6%1% Ik vind deze ‘grote gebouwen’ interessant Grote gebouwen' zoals het concertgebouw, Rijksmuseum maken 70% 15% 9% 5% Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent Ik bezoek tenminste enkele keren per jaar een of meer van deze 70% 9% 24% 1% ‘grote gebouwen’ Het personeel bij deze grote 'grote gebouwen' in Amsterdam is 46% 28% 6% 19% klantvriendelijk en servicegericht 46% 28% 13% 13% De prijs/kwaliteit verhouding is goed

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Volledig mee eens/Eens Neutraal Volledig oneens/Oneens Weet niet/ geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Van de ‘creatieven’ is 20% het volledig eens met de stelling dat het Concertgebouw, Rijksmuseum, Van Gogh, Stedelijk Museum, Muziektheater en het Muziekgebouw aan het IJ etc. Amsterdam aantrekkelijk maken voor creatief talent, tegenover 39% van de ‘kenniswerkers’. Voor het overige zijn er geen statistisch significante verschillen.

Abonnementen De ‘creatieve kenniswerkers’ behoren tot de ‘heavy users’ van cultuur, toch heeft 80% geen abonnement voor culturele voorstellingen in Amsterdam. Het concertgebouw met 8% is met afstand de belangrijkste instelling, gevolgd door het Muziektheater (3%), de Stadsschouwburg (2%) en het Muziekgebouw aan het IJ (2%). Hoewel de ‘creatieven’ aangeven vaker naar concert en theater te gaan, hebben de ‘kenniswerkers’, met uitzondering van het Muziektheater, vaker een abonnement.

Kleinschalige cultuuraanbod in Amsterdam Het kleinschalige cultuuraanbod maakt volgens 85% van de respondenten Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent, dit percentage ligt hoger dan voor het grootschalige cultuuraanbod (70%) en sluit aan bij de stelling van Richard Florida dat de creatieve klasse vooral geïnteresseerd is in kleinschalige en vernieuwende cultuur. Maar kijken we naar het percentage dat het kleinschalige cultuuraanbod interessant vindt (75%) dan ligt dit net iets lager dan voor het grootschalige cultuuraanbod (80%). Qua bezoek ligt het gelijk, beiden 70%. Over het niveau van het kleinschalige aanbod is men iets minder positief, 59% vindt het goed, tegenover 80% goed voor het grootschalige aanbod. De prijs-kwaliteitsverhouding van het kleinschalige aanbod beoordeelt men weer hoger, 59% vindt dit goed voor het kleinschalige aanbod tegenover 46% voor het grootschalige aanbod. Ten aanzien

- 48 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

van de klantvriendelijkheid van het personeel beoordeelt 51% het kleinschalige cultuuraanbod als goed tegenover 46% bij het grootschalige aanbod.

Grafiek: mening over het kleinschalige cultuuraanbod in Amsterdam

Het kleinschalige cultuuraanbod maakt Amsterdam aantrekkelijk 85% 6%1%8% voor creatief talent Ik vind het kleinschalig cultuuraanbod interessant 75% 15% 3%7% Ik bezoek tenminste enkele keren per jaar het kleinschalige 70% 13% 13% 5% cultuuraanbod in Amsterdam Het aanbod is van een goed (hoogwaardig) niveau 59% 25% 3% 13%

De prijs/kwaliteit verhouding is goed 59% 25% 2% 14% Het personeel bij het kleinschalige cultuur aanbod in Amsterdam 51% 28% 2% 20% is klantvriendelijk en servicegericht

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Volledig mee eens/Eens Neutraal Volledig oneens/Oneens Weet niet/ geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Met uitzondering van het bezoek aan het kleinschalige cultuuraanbod, dat vaker door ‘creatieven’ wordt bezocht (86% tenminste een keer in de afgelopen 12 maanden, tegenover 58% voor de ‘kenniswerkers’), zijn er geen significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

Evenementen in Amsterdam De meest bezochte evenementen in Amsterdam zijn met afstand Koninginnedag, de Uitmarkt en Sail14, samen met de Parade heeft meer dan 50% van de respondenten deze evenementen in de afgelopen drie jaar tenminste eenmaal bezocht. De Gay Parade (47%), Museumnacht, de IDFA, het Holland Festival, het Prinsengracht Concert en het Over het IJ Festival (34%) zijn door meer dan 30% bezocht, de overige festivals zijn in de afgelopen drie jaar door minder dan 26% bezocht.

14 Sail is een 5-jaarlijks, meerdaags evenement, dat in 2005 voor de laatste maal is gehouden

- 49 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: evenementen in Amsterdam, aantal maal bezocht in de afgelopen 3 jaar

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Niet 1 keer 2 keer 3 keer

Een vergelijking van het evenementenbezoek met de Amsterdam Cultuurmonitor laat zien dat over het algemeen creatieve kenniswerkers meer dan gemiddeld evenementen bezoeken. Alleen het Kwakoe Zomerfestival staat in de Cultuurmonitor duidelijk hoger.

Grafiek: Amsterdam Cultuur Monitor (% van de bevolking dat een evenement heeft bezocht)

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ De volgende grafiek geeft een overzicht van het percentage respondenten dat een evenement in de afgelopen drie jaar tenminste eenmaal heeft bezocht. ‘Creatieven’ bezoeken evenementen duidelijk vaker dan ‘kenniswerkers’, vooral culturele evenementen:IDFA, Museumnacht, Holland Festival, Over het IJ Festival. De kleinere gespecialiseerde evenementen, Kunstvlaai, Juli Dans, Art Amsterdam, Amsterdam Fashion Week, Inside Design Amsterdam, PAN, Robodock, Dance Valley en Sensation, worden voornamelijk door ‘creatieven’ bezocht. Dit sluit aan bij de theorie van Florida dat ‘creatieven’

- 50 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

aangetrokken worden door innovatieve, kleinschalige cultuur. Maar niet uitsluitend, want de top-4 van grote evenementen (Koninginnedag, de Uitmarkt, SAIL en de Parade) geldt ook voor de ‘creatieven’. Alleen de Gay Parade wordt door de IDFA en Museumnacht voorbij gestreefd als het gaat om het percentage ‘creatieven’ dat een evenement tenminste eenmaal in de afgelopen drie jaar heeft bezocht.

Grafiek: % dat een evenement tenminste éénmaal heeft bezocht in de afgelopen drie jaar (% = 'creatieven' dat geweest is)

100% 86% 90% 76% 80% 65% 62% 70% 55% 52% 60% 44% 45% 50% 41% 40% 27% 22% 23% 30% 18% 18% 20% 20% 11% 13% 7% 10% 0%

creatieven kenniswerkers

Grote evenementen voor de internationale uitstraling, kleine om te bezoeken Bijna iedereen (89%) is van mening dat grote evenementen belangrijk zijn voor de internationale uitstraling en bijna 86% is van mening dat kleine evenementen Amsterdam aantrekkelijk maken voor creatief talent. Daarmee zijn kleine evenementen op dit punt volgens de respondenten belangrijker dan grote evenementen, 62% vindt die belangrijk voor het aantrekken van creatief talent. Zelf vindt men kleine evenementen (78% mee eens) ook interessanter dan de grote evenementen (55% mee eens). Daarbij is het wel opvallend dat de grote evenementen, ook door de ‘creatieven’ verreweg het meest worden bezocht. 62% vindt het evenementenaanbod in Amsterdam van een goed (hoogwaardig) niveau, dit ligt iets hoger dan voor het kleinschalige cultuuraanbod (58%) en duidelijk onder dat voor het grootschalige cultuuraanbod (82%). De klantvriendelijkheid van het personeel wordt bij evenementen door 35% als goed beoordeeld, bij het cultuuraanbod was dit percentage 50%.

- 51 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: mening over evenementen in Amsterdam

Grote evenementen zijn belangrijk voor de (internationale) 89% 7%2%1% uitstraling De kleine evenementen maken Amsterdam aantrekkelijk voor 86% 8%1%6% creatief talent Ik vind kleinschalige evenementen interessant 78% 18% 2%2% De grote evenementen maken Amsterdam aantrekkelijk voor 62% 21% 10% 7% creatief talent Het aanbod is van een goed (hoogwaardig) niveau 62% 27% 2% 9%

Ik vind grootschalige evenementen interessant 55% 29% 15% 1%

De prijs/kwaliteit verhouding is goed 45% 38% 4% 13% Het personeel bij evenementen in Amsterdam is klantvriendelijk 35% 44% 7% 15% en servicegericht

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Volledig mee eens/Eens Neutraal Volledig oneens/Oneens Weet niet/ geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Er zijn geen significante verschillen tussen de mening van ‘creatieven’ en ‘‘kenniswerkers’’.

Woordassociaties met het cultuuraanbod in Amsterdam De respondenten is gevraagd om uit een lijst met 24 woorden, maximaal 5 woorden te kiezen die men associeert met het cultuuraanbod in Amsterdam. Deze vraag is aan 298 mensen voorgelegd, die gezamenlijk 1218 woorden hebben aangevinkt (4,1 woorden per respondent). De resultaten zijn in onderstaande grafiek weergegeven als percentage van de respondenten dat het betreffende woord heeft aangevinkt.

‘Gevarieerd’ wordt door 81% van de respondenten geassocieerd met het cultuuraanbod in Amsterdam, 51% doet dit met ‘professioneel’ en 50% ‘toegankelijk’, 38% ‘internationaal’, 33% ‘vernieuwend’ en 30% ‘goed’. Het wordt minder vaak geassocieerd met: ‘duur’ 16%, ‘voor de massa’ 16%, ‘voor fijnproevers’ 11% en ‘allure’ 10%. Alle overige woordassociaties worden door minder dan 9% gebruikt.

‘Vernieuwend’ (30%) en ‘vooruitstrevend’ (19%) winnen het duidelijk van ‘traditioneel’ (9%), ‘voorspelbaar’(9%) en ‘behoudend’ (2%), maar het aanbod is niet ‘off the beaten track’ (2%).

- 52 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: woordassociaties met het cultuuraanbod in Amsterdam

gevarieerd 81% professioneel 51% toegankelijk 50% internationaal 38% vernieuwend 33% goed 30% vooruitstrevend 19% duur 16% voor de massa 14% voor fijnproevers 11% allure 10% traditioneel 9% voorspelbaar 9% lokaal 8% behoudend 5% burgerlijk 4% luxe 3% ontoegankelijk 3% goedkoop 2% armoedig 2% amateuristisch 2% off the beaten track 2% eenzijdig 2% slecht 1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

- 53 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

7. Restaurants en uitgaan

Dit hoofdstuk gaat dieper op het restaurant- en uitgaansaanbod in Amsterdam in. In hoeverre men er gebruik van maakt, wat de favoriete plekken zijn en hoe men het waardeert. De uitkomsten zijn gebaseerd op de enquête onder 870 ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam. In eerste instantie wordt over ’creatieven’ en ‘kenniswerkers’ als één groep, de ‘creatieve kenniswerkers’, gerapporteerd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen zijn tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ wordt dit apart vermeld.

Restaurants belangrijk en populair Na buitenlandse vakanties wordt restaurantbezoek als belangrijkste vrijetijdsactiviteit bestempeld, 85% vindt het (heel) belangrijk. Bijna iedereen maakt er ook gebruik van, slechts 3% bezoekt nooit een restaurant. Daarmee is de participatiegraad van restaurants hoger dan die van de populairste cultuurvorm, bioscoopbezoek, waar 12% nooit aan deelneemt.

Voor een restaurantbezoek gaat 60% van de ‘creatieven’ en 69% van de ‘kenniswerkers’ altijd of meestal naar Amsterdam. Restaurants met een buitenlandse keuken zijn het populairst (zie grafiek), gevolgd door de Nederlands/Franse keuken en eetcafés/bistros. De twee uitersten wat betreft het aanbod, luxe restaurants en de snackbar/fastfood, worden vooral af en toe bezocht en hebben het grootste percentage (38% en 36%) van mensen die er nooit naar toe gaan.

Grafiek: frequentie restaurantbezoek, naar keuken

Restaurants met een buitenlandse keuken 25% 37% 36% 2% Restaurants met een Nederlands/Franse keuken 14% 33% 40% 13% Eetcafés/bistros 11% 31% 48% 10% Luxe restaurants 7% 10% 45% 38% Snackbar/Fastfood restaurants 6% 10% 48% 36%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Heel vaak/vaak Regelmatig Af en toe Nooit

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ bezoeken vaker luxe restaurants en restaurants met een buitenlandse keuken dan ‘kenniswerkers’. Bij de overige typen is er geen statistisch significant verschil.

Restaurantbezoek is een sociaal gebeuren Evenals bij culturele activiteiten gaan de ‘creatieve kenniswerkers’ met hun partner, een vriend(in) of vrienden naar een restaurant. De frequentie voor restaurantbezoek ligt iets hoger dan voor culturele

- 54 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

activiteiten. Dit geldt ook voor het bezoek aan restaurants met het gezin, 74% doet dit tegenover 63% voor culturele activiteiten.

Van alle soorten vrijetijdsbesteding worden restaurants het meest met collega’s en zakenrelaties bezocht. 84% bezoekt weleens een restaurant met collega’s. Met zakenrelaties gaat 48% weleens naar een restaurant. Een kwart gaat af en toe alleen naar een restaurant, 74% doet dit nooit, dit bevestigt het sociale karakter van uit eten gaan.

Grafiek: met wie bezoekt u restaurants in Amsterdam?

Met mijn partner 31% 26% 25% 18% Met één vriend(in) 20% 35% 38% 7% Met meerdere vrienden 15% 26% 46% 13% Met mijn gezin, familie 6% 15% 53% 26% Met zakenrelaties 5% 12% 31% 52% Met collega's 5% 15% 64% 16% Alleen 0%2% 24% 74%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Vaak/heel vaak Regelmatig Af en toe Nooit

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ gaan vaker met zakenrelaties naar een restaurant dan ‘kenniswerkers’, 63% van de ‘creatieven’ doet dit weleens, tegenover 42% van de ‘kenniswerkers’. Voor het overige zijn er geen significante verschillen.

Meningen over restaurants in het algemeen De overgrote meerderheid vindt het leuk om in verschillende restaurants te eten, maar 60% gaat ook vaak naar hetzelfde restaurant. Ruim de helft vindt restaurants interessant en een op de vijf niet. Restaurants worden vaker in de buurt van de eigen woning bezocht dan in de buurt van het werk.

Grafiek: mening restaurantbezoek in het algemeen

86% 10% 3%0% Ik vind het leuk om in verschillende typen restaurants te eten 60% 25% 15% 0% Ik ga vaak naar dezelfde restaurant(s) 52% 30% 18% 0% Ik vind restaurants interessant 36% 25% 38% 0% Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn woning 20% 29% 51% 0% Ik bezoek regelmatig restaurants die ‘in’ zijn 19% 28% 52% 1% Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn werk Het tijdelijke karakter van bijvoorbeeld restaurants op de 18% 25% 53% 4% stadsstranden maakt ze voor mij extra aantrekkelijk Wanneer ik hoor dat er een nieuw restaurant is geopend, wil ik er 13% 30% 56% 0% zo snel mogelijk naar toe'

0% 20% 40% 60% 80% 100% (volledig) mee eens eens noch oneens (volledig) mee oneens weet niet / geen mening

- 55 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Er is een groep van 15% à 20% die echt interesse heeft in restaurants. Zij bezoeken regelmatig restaurants die ‘in’ zijn, gaan zo snel mogelijk naar nieuwe restaurants en worden ook aangetrokken door tijdelijke restaurants, bijvoorbeeld op de stadsstranden. De meerderheid van de respondenten vindt deze aspecten minder interessant. Een factoranalyse15 toont twee groepen van aan elkaar verwante meningen over restaurants: de ‘liefhebbers’ en de meer ‘praktisch’ ingestelde.

Factor 1: ‘Liefhebbers’ Factor 2: ‘Praktisch’ Ik bezoek regelmatig restaurants die ‘in’ zijn Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn Wanneer ik hoor dat er een nieuw restaurant is geopend, wil werk ik er zo snel mogelijk naar toe' Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn Ik vind restaurants interessant woning Het tijdelijke karakter van bijvoorbeeld restaurants op de Ik ga vaak naar dezelfde restaurant(s) stadsstranden maakt ze voor mij extra aantrekkelijk Ik vind het leuk om in verschillende typen restaurants te eten

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Er zijn geen statistisch significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’. Binnen de groep ‘creatieven’ zijn er wel verschillen. Kunstenaars zijn oververtegenwoordigd in de groep ‘praktisch ingestelde’ uit de factoranalyse, zij vinden restaurants minder interessant en vinden het minder leuk om in verschillende restaurants te eten. Mensen werkzaam in de creatieve zakelijke dienstverlening vinden restaurants duidelijk interessanter, gaan eerder naar nieuwe restaurants en restaurants die ‘in’ zijn of op tijdelijke locaties gevestigd zijn. Zij behoren tot de ‘liefhebbers’.

Mening over restaurants in Amsterdam Het restaurantaanbod in Amsterdam is zeer divers, vindt 91% van de respondenten, volgens 72% zijn er veel eenvoudige restaurants en 64% vindt het restaurantaanbod in Amsterdam van een goed (hoogwaardig) niveau, 8% is het hier niet mee eens. 64% vindt dat Amsterdam veel trendy restaurants heeft. Over de prijs-kwaliteitsverhouding zijn de meningen verdeeld, 30% vindt het goed en 33% vindt van niet, 36% twijfelt. Over de klantvriendelijkheid in restaurants is men minder te spreken, 42% vindt het personeel niet klantvriendelijk en 21% vindt van wel, 36% twijfelt. Deze cijfers zijn aanzienlijk slechter dan voor de klantvriendelijkheid bij het cultuuraanbod, daar vindt 50% het personeel klantvriendelijk.

15 Zie Bijlage 2 voor statistische gegevens

- 56 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: mening over restaurantaanbod in Amsterdam

Het restaurant aanbod in Amsterdam is zeer divers 91% 5%4%0%

Amsterdam heeft veel eenvoudige restaurants 73% 18% 7%2% Het restaurantaanbod in Amsterdam is van een goed 64% 24% 8% 4% (hoogwaardig) niveau

Amsterdam heeft veel trendy restaurants 64% 24% 6% 7% De prijs/kwaliteit verhouding van het eten in Amsterdamse 30% 36% 33% 1% restaurants is goed Het personeel in restaurants in Amsterdam is klantvriendelijk en 21% 36% 42% 1% servicegericht

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% (volledig) mee eens mee eens noch mee oneens (volledig) mee oneens weet niet / geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ en ‘kenniswerkers’ denken hetzelfde over het restaurantaanbod in Amsterdam, alleen zijn de ‘creatieven’ nog iets negatiever over de klantvriendelijkheid van het personeel, 49% van de ‘creatieven’ vindt het personeel klantonvriendelijk tegenover 37% van de ‘kenniswerkers’.

Favoriete restaurants in Amsterdam In een open vraag kon men maximaal vijf favoriete restaurants in Amsterdam opgeven. 621 van de 870 respondenten hebben tenminste een favoriet restaurant in Amsterdam opgegeven, in totaal zijn er 782 verschillende restaurants genoemd. Hier is de top 40 weergegeven, met het aantal respondenten dat dit restaurant als zijn of haar favoriete restaurant heeft genoemd. Het percentage geeft aan hoeveel procent van de respondenten die deze vraag beantwoord heeft, het betreffende restaurant heeft genoemd. ‘Thais restaurant’ op nummer 3, ‘Chinees restaurant’ (20) en Italiaans (40) zijn verzamelnamen, alle andere restaurants zijn individuele restaurants.

Het meest opvallend is de grote variatie in restaurants, 782 verschillende restaurants worden genoemd, er zijn geen restaurants die er met kop en schouder bovenuit steken. Nummer 1, ‘Restaurant Amsterdam’ wordt 37 keer genoemd en nummer 40, ‘De Jaren’ wordt 10 keer genoemd, nummer 100 ‘Elkaar’ wordt nog steeds 5 keer genoemd. Ook in soorten keukens en type van eenvoudig tot luxe is de variatie enorm.

In de top zijn relatief veel betere maar wel betaalbare restaurants (De Kas, Bordewijk, Vis aan de Schelde, Blauw aan de Wal, Le Hollandais) en veel restaurants in bijzondere gebouwen (Restaurant Amsterdam, De Kas, Harkema, Club 11, Dauphine, Pont 13, Pier 10). De creatieve ‘kenniswerkers’ gaan voor bijzondere en betaalbare restaurants.

- 57 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Tabel: favoriete restaurants in Amsterdam Aantal % Aantal % 1 Restaurant Amsterdam 37 6% 21 van Vlaanderen 13 2% 2 La Vallade 34 5% 22 Okura 13 2% 3 Thais restaurant 30 5% 23 De Reiger 13 2% 4 De Kas 29 5% 24 De Bolhoed 13 2% 5 Bordewijk 27 4% 25 Hotel de Goudfazant 12 2% 6 Vis aan de Schelde 22 4% 26 Bird 12 2% 7 Harkema 22 4% 27 A Tavola 12 2% 8 Toscanini 21 3% 28 Zuid Zeeland 11 2% 9 Dauphine 20 3% 29 Lof 11 2% 10 Wilhelmina dok 19 3% 30 Loetje 11 2% 11 Nam Kee 19 3% 31 Lieve 11 2% 12 Pont 13 17 3% 32 Plancius 10 2% 13 Blauw aan de Wal 17 3% 33 Pier 10 10 2% 14 Yam Yam 16 3% 34 Gare de l'Est 10 2% 15 WagaMama 16 3% 35 Fifteen 10 2% 16 Marius 16 3% 36 De Waaghals 10 2% 17 De Bazar 16 3% 37 Bern 10 2% 18 Le Hollandais 15 2% 38 Italiaans 9 1% 19 Club 11 14 2% 39 Hemelse modder 9 1% 20 Chinees restaurant 14 2% 40 De Jaren 9 1%

Horeca (exclusief restaurants) in het algemeen Onder horeca wordt verstaan cafés, terrassen, disco’s, nachtclubs, casino, strandpaviljoens en dergelijke, dus exclusief restaurants, daarover is de mening separaat gemeten.

De meerderheid bezoekt vaak dezelfde horecagelegenheden en vindt het belangrijk dat daar een gemêleerd publiek is. Hoewel ruim 50% wel graag gelijkgestemde mensen tegenkomt wanneer men uitgaat. Bijna de helft (47%) combineert uitgaan vaak met een bezoek aan een restaurant of een cultuurbezoek (36%). Overigens vindt 41% uitgaan interessant, terwijl 23% het (helemaal) niet interessant vindt. Net als bij restaurants bezoeken meer mensen horeca in de omgeving van de eigen woning (35%) dan in de omgeving van het werk (23%). Het hip en trendy gehalte is niet groot, slechts 19% bezoekt horecagelegenheden die ‘in’ zijn en 12% wil zo snel mogelijk naar nieuwe horecagelegenheden, de meerderheid doet dit niet.

- 58 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: mening over de horeca (exclusief restaurants) in het algemeen

Ik ga vaak naar dezelfde horeca 72% 15% 12% 1%

Ik vind een gemêleerd publiek belangrijk 61% 28% 8% 3%

Wanneer ik uit ga kom ik graag gelijkgestemde mensen tegen 53% 30% 14% 3%

Ik combineer uitgaan vaak met een bezoek aan een restaurant 47% 26% 25% 3%

Ik vind uitgaan interessant 41% 35% 23% 1%

Ik combineer uitgaan vaak met een cultuurbezoek 36% 31% 31% 3%

Ik bezoek meestal horeca in de omgeving van mijn woning 35% 25% 38% 2%

Ik bezoek meestal horeca in de omgeving van mijn werk 23% 29% 46% 3%

Ik bezoek regelmatig horecagelegenheden die ‘in’ zijn 19% 28% 52% 2% Wanneer ik hoor dat er een nieuwe horecagelegenheid is 12% 23% 63% 1% geopend, wil ik er zo snel mogelijk naar toe

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(volledig) mee eens noch mee eens, noch mee oneens (volledig) mee oneens weet niet / geen antwoord

Verschillen tussen’ creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Uitgaan en een cultuurbezoek worden door ‘creatieven’ vaker gecombineerd dan door ‘kenniswerkers’, voor het overige zijn er geen significante verschillen. Binnen de ‘creatieven’ zijn het vooral de ‘kunsten’ die dit doen, de ‘creatieve zakelijke dienstverlening’ doet het juist minder.

Horeca-aanbod (exclusief restaurants) in Amsterdam Terrassen zijn duidelijk het meest populair, bijna iedereen gaat er weleens naar toe. In grand cafés komt men iets minder vaak, maar 87% komt er weleens. Bruine kroegen kennen een grotere groep van frequente bezoekers, maar 22% komt er nooit. Ontbijtcafés en stadsstrandpaviljoens kennen een kleinere groep van regelmatige en frequente bezoekers, maar rond de 50% komt er in ieder geval weleens. Dit geldt niet voor disco’s, 73% van de respondenten komt daar nooit. Dit percentage van niet bezoekers loopt verder op voor nachtclubs, dance party’s, koffieshops (softdrugs) tot 94% non participatie voor casino’s.

- 59 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: frequentie van bezoek aan horecagelegenheden in Amsterdam

Terrassen 29% 30% 37% 4% Bruine kroegen 14% 21% 43% 22% Grandcafés 9% 22% 55% 13% Ontbijtcafés, koffieshops 7% 11% 30% 52% Disco’s 4% 6% 17% 73% Stadsstrandpaviljoens 3% 9% 39% 49% Nachtclubs 3% 4% 15% 78% Danceparty’s 2%2% 11% 85% Koffieshops (softdrugs) 1%1% 7% 90% Casino’s 0%0%5% 94%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(heel) vaak regelmatig af en toe nooit

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Ontbijtcafés worden vaker door ‘creatieven’ bezocht dan door ‘kenniswerkers’, 56% van de ‘creatieven’ komt er weleens tegen 40% van de ‘kenniswerkers’. ‘Creatieven’ gaan ook iets vaker naar grand cafés en koffieshops (softdrugs), maar de verschillen zijn niet groot. Voor disco’s en nachtclubs is het verschil groter, 36% van de ‘creatieven’ en 21% van de ‘kenniswerkers’ gaat weleens naar een disco. Nachtclubs worden door 31% van de ‘creatieven’ weleens bezocht en door 24% van de ‘kenniswerkers’.

Mening over het horeca-aanbod (exclusief restaurants) in Amsterdam Het is opvallend dat er voor geen enkele uitspraak/mening een meerderheid is, bij meningen over het cultuur, evenementen en restaurantaanbod in Amsterdam was dit wel het geval. In het geval van de horeca, uitgaan in Amsterdam zijn de meningen duidelijk verdeeld. De meeste mensen zijn het eens met de stelling dat je goed moet zijn ingevoerd in ‘het juiste circuit’ om de juiste horecagelegenheid te vinden. Over de stelling dat het horeca-aanbod in Amsterdam vooral op jongeren is gericht, het niveau van de horeca en de mate waarin het vernieuwend is zijn de meningen verdeeld. De helft vindt het personeel in de Amsterdamse horeca niet klantvriendelijk, daarmee scoort de horeca aanzienlijk slechter dan restaurants en het cultuur- en evenementenaanbod. Bij de prijs- kwaliteitsverhouding is de situatie nog slechter, 55% vindt deze niet goed. Bij restaurants was dit 36%.

- 60 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: mening over het horeca (ecxlusief restaurants) aanbod in Amsterdam

Je moet goed ingevoerd zijn in ‘het circuit’ om de juiste 43% 26% 23% 8% horecagelegenheden te vinden in Amsterdam

Het horecaaanbod in Amsterdam is vooral gericht op jongeren 34% 37% 21% 8%

De horeca in Amsterdam is van een goed (hoogwaardig) niveau 33% 42% 19% 6%

Het horecaaanbod in Amsterdam is vernieuwend 25% 44% 20% 11% Het personeel in de horeca in Amsterdam is klantvriendelijk en 12% 34% 50% 5% servicegericht De prijs/kwaliteitsverhouding van de horeca in Amsterdam is 11% 28% 55% 5% goed

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(volledig) mee eens noch mee eens, noch mee oneens (volledig) mee oneens weet niet / geen antwoord

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ De ‘creatieven’ zijn minder te spreken over het niveau van de horeca (22% vindt het goed), dan de ‘kenniswerkers’, waarvan 40% het goed vindt. Voor het overige zijn er geen grote verschillen tussen de mening van ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

Uitgaansgebieden in Amsterdam De Pijp, de Nieuwmarkt en de Westergasfabriek zijn de favoriete uitgaansgebieden voor ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’, gevolgd door Langs het IJ en de stadsstranden. Daarmee staan deze relatief nieuwe gebieden opvallend hoog op de ranglijst. Het Leidseplein en Rembrandtplein worden over het algemeen gemeden, 58% en 62% vindt ze (zeer) onaantrekkelijk. Dit geldt ook voor de Wallen en helemaal voor Amsterdam Zuidoost dat door 72% (zeer) onaantrekkelijk wordt gevonden. Respondenten konden nog aanvullende gebieden noemen, 85 mensen hebben dit gedaan, met als meest genoemde de Jordaan (28 maal).

Grafiek: mening over aantrekkelijke uitgaansgebieden in Amsterdam

De Pijp 65% 26% 7% 2% Nieuwmarkt 65% 22% 11% 2% Westerpark/Westergasfabriek 62% 24% 10% 4% Langs het IJ 47% 30% 14% 9% Stadsstranden 37% 32% 19% 11% Leidseplein 21% 19% 58% 1% Rembrandtplein 17% 20% 62% 1% De Wallen 12% 25% 61% 2% Amsterdam Zuidoost 4% 17% 72% 7%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(zeer) aantrekkelijk neutraal (zeer) onaantrekkelijk weet niet / geen mening

- 61 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Er zijn geen significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’. Binnen de groep ‘creatieven’ is de Nieuwmarkt minder populair onder de kunstenaars en juist extra populair onder de creatieve zakelijke dienstverlening.

Favoriete uitgaansgelegenheden in Amsterdam De respondenten is gevraagd naar hun 5 favoriete uitgaansgelegenheden in Amsterdam. In totaal hebben 495 mensen 446 verschillende horecagelegenheden (exclusief restaurants) opgeschreven. Daarmee is de spreiding aanzienlijk minder dan bij de restaurants (782 verschillende), maar groter dan bij cultuurplekken (285 verschillende). Hieronder is de top 40 weergegeven.

In tegenstelling tot bij restaurants is er hier wel een duidelijke favoriet: Paradiso. Voor 23% van de respondenten is Paradiso een van de favorieten. De nummer twee, de Melkweg volgt op afstand met 11%. Alle andere worden door minder dan 7% van de respondenten genoemd.

Tabel: favoriete uitgaansgelegenheden Positie Aantal %Positie Aantal % 1 Paradiso 114 23% 21 Park Pacific west 8 2% 2 Melkweg 55 11% 22 Stevens 8 2% 3 Cafés 29 6% 23 't Loosje 8 2% 4 Club 11 27 5% 24 April 7 1% 5 De Balie 24 5% 25 Bimhuis 7 1% 6 De Jaren 23 5% 26 De Tuin 7 1% 7 Sugar Factory 21 4% 27 Hotel Arena 7 1% 8 Bitterzoet 17 3% 28 Jimmy Woo 7 1% 9 Studio 80/Club 80 17 3% 29 Muziekgebouw aan 't IJ 7 1% 10 Panama 16 3% 30 Odeon 7 1% 11 Arc 14 3% 31 Weber 7 1% 12 Bioscoop 14 3% 32 Alverna 6 1% 13 Westergasfabriek 14 3% 33 Américain 6 1% 14 Arena 11 2% 34 Blijburg 6 1% 15 Winston 11 2% 35 Cockring 6 1% 16 Blauwe Theehuis 10 2% 36 De Kroon 6 1% 17 Movies 10 2% 37 Eijlders 6 1% 18 Terrassen 10 2% 38 Ketelhuis 6 1% 19 Concertgebouw 8 2% 39 Musea 6 1% 20 Kleine Komedie 8 2% 40 Ponteneur 6 1%

- 62 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Woordassociaties met restaurants en horeca in Amsterdam De respondenten associëren het horeca-aanbod in Amsterdam vooral met gevarieerd, duur, veel, toegankelijk en internationaal. Overigens is het opvallend dat 40% het toegankelijk vindt en slechts 3% ontoegankelijk, terwijl op een eerdere vraag 42% aangeeft dat je goed ingevoerd moet zijn in het ‘juiste circuit’om de juiste horecagelegenheden te vinden. Er zijn meer mensen die de horeca in Amsterdam onbeschoft (22%) vinden dan vriendelijk (12%). Trendy (24%) en voorspelbaar (24%) houden elkaar in evenwicht, maar slechts 8% vindt het horeca- aanbod in Amsterdam vernieuwend, of verrassend (6%), 8% noemt het traditioneel. Er zijn meer mensen die het goed (14%) vinden dan slecht (4%), maar amateuristisch (14%) scoort hoger dan professioneel (9%),14% noemt het jong, alle andere woordassociaties scoren onder de 10%. Al met al een gemixt beeld, dat ongetwijfeld samenhangt met het grote en brede horeca-aanbod in Amsterdam, waartussen goede, vernieuwende en professionele zaken zitten, maar dat ook slechte, traditionele en amateuristische ondernemers kent. Over de hele linie is de beoordeling van het horeca-aanbod in Amsterdam echter minder positief dan die van het cultuuraanbod. Meer mensen associëren het horeca-aanbod in Amsterdam met duur (53%), het cultuuraanbod (16%).

Grafiek: Woordassociaties met restaurants en uitgaan in Amsterdam

gevarieerd 58% duur 53% veel 45% toegankelijk 40% internationaal 34% trendy 24% voorspelbaar 24% onbeschoft 23% goed 15% amateuristisch 14% jong 14% vriendelijk 13% professioneel 9% vernieuwend 9% traditioneel 8% eenzijdig 8% verrassend 7% smerig 5% enerverend 4% saai 4% slecht 3% weinig 3% goedkoop 3% ontoegankelijk 3% schoon 2% oud 1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

- 63 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

8. Recreatie en sport

Dit hoofdstuk gaat dieper op het recreatie en sportaanbod in Amsterdam in. In hoeverre men er gebruik van maakt, wat de favoriete plekken zijn en hoe men het waardeert. De uitkomsten zijn gebaseerd op de enquête onder 870 ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam. In eerste instantie wordt over ’creatieven’ en ‘kenniswerkers’ als één groep, de ‘creatieve kenniswerkers’, gerapporteerd. Alleen wanneer er statistisch significante verschillen zijn tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ wordt dit apart vermeld.

Bewegen en recreëren in Amsterdam en omgeving De derde categorie is een verzameling van recreatie, sport- en shopping activiteiten. De respondenten hebben aangegeven hoe vaak ze elke activiteit ondernemen.

Actieve sportbeoefening (voor de conditie) kent het grootste aandeel van mensen die dit (heel) vaak doen, 30%. Driekwart doet tenminste iets aan sport, een kwart sport nooit. Dit is ongeveer vergelijkbaar met het gemiddelde voor Amsterdam.16 Maar ‘creatieve kenniswerkers’ sporten duidelijk minder in competitieverband, 14% tegenover 21% in de Amsterdam Sportmonitor (2006). Fitnesscenters zijn populair, 41% komt er weleens. Parkbezoek en door de stad zwerven hebben de hoogste participatiegraad, bijna iedereen doet dit weleens. Dit geldt in iets mindere mate voor, voor het plezier winkelen, recreatief fietsen in Amsterdam of de omgeving, naar het Amsterdamse Bos en naar de Noordzeestranden gaan, 70% tot 80% doet dit weleens. De Noordzeestranden zijn populairder dan de stadsstranden, 79% gaat naar de Noordzeestranden, tegenover 46% naar de stadsstranden. De helft is weleens zelf creatief bezig, 8% doet dit vaak. Een minderheid volgt een cursus (niet voor het werk), gaat naar een sportwedstrijd of gaat recreatief varen in Amsterdam of de omgeving.

16 Volgens de Amsterdam Sportmonitor sport 67% van de bevolking, maar deze hanteert een striktere definitie:tenminste 1 maal per maand

- 64 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: participatie in recreatieve en sportieve activiteiten in Amsterdam

Actieve sportbeoefening (voor de conditie) 30% 23% 21% 26% Parkbezoek in Amsterdam 25% 31% 35% 9% Door Amsterdam zwerven, de stad ‘verkennen’ 20% 27% 37% 15% Bezoek fitnesscenter 16% 11% 14% 59% Voor het plezier winkelen 16% 24% 38% 22% Recreatief fietsen in de omgeving van Amsterdam 16% 19% 37% 28% Recreatief fietsen in Amsterdam 16% 19% 37% 28% Naar de Noordzee stranden 11% 19% 48% 21% Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) 8% 14% 29% 48% Naar het Amsterdamse bos 8% 15% 46% 31% Actieve sportbeoefening in competitieverband 6% 3% 5% 86% Een cursus (niet voor het werk) volgen 5% 7% 23% 65% Recreatief varen in de omgeving van Amsterdam 5% 6% 26% 63% ‘Live’ sport kijken 5% 6% 22% 67% Naar het stadsstrand 4% 6% 36% 54% Recreatief varen in Amsterdam 4% 8% 31% 57%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% (heel) vaak regelmatig af en toe nooit

Een factoranalyse geeft vier clusters van aan elkaar gerelateerde activiteiten, tussen haakjes de rangorde van het percentage dat dit (heel) vaak doet:

1. Stedelijke activiteiten 2. Fietsen Door Amsterdam zwerven, de stad ‘verkennen’ (3) Recreatief fietsen in de omgeving van Amsterdam (6) Voor het plezier winkelen (5) Recreatief fietsen in Amsterdam (7) Parkbezoek in Amsterdam (2) Naar het Amsterdamse Bos (10) Zelf creatief bezig zijn (9) Een cursus (niet voor het werk) volgen (12) 3. Watersport 4. Sport Recreatief varen in Amsterdam (16) Actieve sportbeoefening (voor de conditie) (1) Recreatief varen in de omgeving van Amsterdam (13) Bezoek fitnesscenter (4) Naar het stadsstrand (15) Actieve sportbeoefening in competitieverband (11) Naar de Noordzeestranden (8) ‘Live’ sport kijken (14)

De eerste factor ‘stedelijke activiteiten’ wordt gevormd door het door de stad zwerven, winkelen en parkbezoek, stedelijke activiteiten die men bovendien vaak onderneemt. Aangevuld met zelf creatief bezig zijn en een cursus volgen. ‘Creatieven’ ondernemen dit soort activiteiten vaker dan ‘kenniswerkers’. De tweede factor ‘fietsen’ toont een samenhang aan tussen fietsen in en om Amsterdam en het Amsterdamse Bos. Dit soort activiteiten worden juist vaker door ‘kenniswerkers’ ondernomen dan ‘creatieven’. De derde factor ‘watersport’ zijn activiteiten op en in het water, in Amsterdam en in de omgeving, zowel stadsstranden als het Noordzeestrand. ‘Creatieven’ ondernemen vaker dit soort activiteiten dan ‘kenniswerkers’.

- 65 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De vierde factor ‘sport’, omvat alle aan sport gerelateerde activiteiten, zowel actief als passief (kijken) en zowel in competitieverband als voor de conditie. Dit soort activiteiten worden vaker door ‘kenniswerkers’ dan ‘creatieven’ ondernomen.

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ ondernemen vaker aan de stad en het water gerelateerde activiteiten en ‘kenniswerkers’ fietsen en doen vaker aan sport. Dit kan verder genuanceerd worden door een vergelijking van deelname aan de verschillende individuele vormen van vrijetijdsbesteding. ‘Creatieven’ hechten duidelijk meer belang aan zelf creatief bezig zijn, naar het stadsstrand gaan en recreatief varen. ‘Kenniswerkers’ vinden fietsen, zowel in de stad als omgeving, zelf sporten en sport kijken belangrijker. In onderstaande grafiek zijn de verschillen in de gemiddelde score17 weergegeven. Voor alle andere activiteiten is het verschil niet statistisch significant.

Grafiek: verschil tussen 'creatieven' en 'kenniswerkers' in ondernemen van recreatieve en sportieve activiteiten

Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) Naar het stadsstrand Recreatief varen in Amsterdam ‘Live’ sport kijken Actieve sportbeoefening (voor de conditie) Recreatief fietsen in de omgeving van Amsterdam Recreatief fietsen in Amsterdam

-0,4 -0,3 -0,2 -0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4

Minder belangrijk voor 'creatieven' Belangrijker voor 'creatieven'

Het groen in en om Amsterdam, alleen of met partner De helft van de ‘creatieve kenniswerkers’ gaat alleen of met de partner naar het groen in en om Amsterdam, ruim 40% doet dit ook regelmatig met een vriend(in). Bijna de helft (46%) geeft aan dit nooit met het gezin of de familie te doen, bij cultuurbezoek was het percentage van non-participatie met gezin of familie 37%. Met zakenrelaties gaat men zelden naar ‘het groen’, wel gaat 25% af en toe met collega’s de natuur in.

17 Gewogen gemiddelde heel vaak=5, vaak=4, regelmatig=3, af en toe=2, nooit=1

- 66 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: met wie gaat men naar 'het groen' in en om Amsterdam?

Met mijn partner 23% 27% 25% 26% Alleen 22% 28% 33% 17% Met één vriend/vriendin 13% 28% 37% 22% Met mijn gezin, familie 13% 14% 27% 46% Met meerdere vrienden 11% 18% 37% 33% Met zakenrelaties 1%2% 11% 86% Met collega's 1%4% 25% 70%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% (heel) vaak regelmatig af en toe nooit

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ ‘Creatieven’ gaan iets vaker met zakenrelaties de natuur in dan dat ‘kenniswerkers’ dit doen, voor het overige zijn de verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ niet statistische significant.

Favoriete recreatieplekken in en om Amsterdam De grachten zijn favoriet, bijna 80% vindt ze (zeer) aantrekkelijk, gevolgd door De Amstel, de Noordzeestranden en het Vondelpark, maar ook het Amsterdamse Bos en langs het IJ wordt door meer dan de helft van de respondenten (zeer) aantrekkelijk gevonden. Waterland en het Westerpark vindt de helft aantrekkelijk en de stadsstranden sluiten de rij met 29% van de respondenten die ze (heel) aantrekkelijk vinden. Dit is aanzienlijk lager dan de 70% van de Noordzeestranden.

Grafiek: mate van aantrekkelijkheid recreatiegebieden in en om Amsterdam

De Grachten 78% 13% 8% 1% De Amstel 71% 20% 6% 2% De Noordzee stranden 70% 18% 10% 3% Het Vondelpark 68% 22% 10% 1% Het Amsterdamse Bos 63% 26% 8% 4% Langs het IJ 57% 26% 12% 5% Waterland 50% 25% 7% 19% Het Westerpark 48% 29% 9% 14% De stadsstranden 29% 38% 23% 10%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(zeer) aantrekkelijk neutraal (zeer) onaantrekkelijk weet niet, geen mening

De respondenten konden recreatiegebieden toevoegen, van de 305 hebben 128 mensen hier gebruik van gemaakt en hebben 33 plekken toegevoegd. Parken: het Oosterpark (19x), Flevopark (14x), Amstelpark (11x), Beatrixpark (11x), Sloterplas (9x), Rembrandtpark/Beatrixpark (8x) en Gaasperplas (8x) zijn het meest genoemd.

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Langs het IJ en het Westerpark zijn onder ‘creatieven’ iets populairder dan onder ‘kenniswerkers’, voor het overige zijn er geen significante verschillen. - 67 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

De mening over ‘het groen’ in en om Amsterdam ‘De natuur in’ is na de buitenlandse vakantie en restaurantbezoek de belangrijkste vrijetijdsvorm, maar had met een 6,0 het laagste rapportcijfer. Dan is het opvallend om te zien dat 81% van mening is dat Amsterdam aantrekkelijke stadsparken heeft en 66% het eens is met de stelling dat Amsterdam veel groen in de directe omgeving heeft. Wat Amsterdam echt bijzonder maakt is het water, de Amstel, grachten en het IJ, bijna iedereen is het hier mee eens. Het groen rond Amsterdam is voor 70% belangrijk om tot rust te komen en 60% vindt het ook belangrijk om actief bezig te zijn. Meer dan de helft is het (volledig) eens is met de stellingen dat parken belangrijk zijn om tot rust te komen, actief bezig te zijn en om naar mensen te kijken. Parken en het groen in de omgeving zijn voor 36% respectievelijk 44% niet belangrijk om mensen te ontmoeten.

Grafiek: mening over 'het groen' in en om Amsterdam

Het water (Amstel, grachten, het IJ) maakt Amsterdam bijzonder 95,1 2,32,00,7 Amsterdam heeft aantrekkelijke stadsparken 81,3 11,5 6,60,7 (Vondelpark, Westerpark, Wertheimpark, etc.) ‘Het groen’ rond Amsterdam is voor mij belangrijk om tot rust te 70,2 19,0 9,81,0 komen Amsterdam heeft veel ‘groen’ in de directe omgeving 67,5 16,1 16,1 0,3 (Amsterdamse Bos, Waterland, de Amstel, etc.) ‘Het groen’ rond Amsterdam is voor mij belangrijk om actief 61,0 24,3 14,1 0,7 bezig te zijn Parken zijn voor mij belangrijk om tot rust te komen 59,3 23,3 16,7 0,7

Parken zijn voor mij belangrijk om actief bezig te zijn 49,8 28,5 21,3 0,3

Parken zijn voor mij belangrijk om naar mensen te kijken 49,5 27,9 22,0 0,7

Parken zijn voor mij belangrijk om mensen te ontmoeten 24,3 36,7 38,0 1,0 ‘Het groen’ rond Amsterdam is voor mij belangrijk om mensen te 15,1 39,0 45,2 0,7 ontmoeten

0% 20% 40% 60% 80% 100%

(volledig) mee eens noch mee eens, noch mee oneens (volledig) mee oneens weet niet / geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Van de ‘creatieven’ is 60% het eens met de stelling dat Amsterdam veel groen in de omgeving heeft, tegenover 70% van de ‘kenniswerkers’, voor het overige zijn er geen significante verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

- 68 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Sport voor recreatie en conditie Tweederde vindt het recreatieve element in sport en sport om te bewegen en in conditie te blijven, belangrijk. Het competitie-element is slechts voor een kwart belangrijk. Er is een duidelijke voorkeur voor individuele sporten (58%) boven teamsporten (16%). Sport kijken en het bezoeken van sportwedstrijden is voor de overgrote meerderheid niet belangrijk. Over de stellingen dat Ajax belangrijk is voor de (inter)nationale uitstraling en of sport in de openbare ruimte (Vondelpark, Museumplein) Amsterdam aantrekkelijker maakt, zijn de meningen verdeeld, de voor en tegenstanders houden elkaar min of meer in evenwicht.

Grafiek: stellingen over sport Het recreatieve element in sport vind ik belangrijk 67% 16% 13% 3%

Sport is belangrijk voor mij om te bewegen, in conditie te … 66% 11% 23% 0%

Wanneer ik sport geef ik de voorkeur aan individuele sporten 58% 17% 23% 2%

Ajax is belangrijk voor de (inter)nationale uitstraling van … 45% 18% 34% 3%

Sport in de openbare ruimte (Vondelpark, Museumplein, etc.) … 36% 28% 34% 2%

Het competitie element in sport vind ik belangrijk 24% 20% 54% 2%

Ik kijk veel naar sport op TV 19% 10% 70% 0%

Wanneer ik sport geef ik de voorkeur aan teamsporten 16% 18% 63% 2%

Ik bezoek regelmatig sportwedstrijden 9% 5% 86% 0%

0% 20% 40% 60% 80% 100% (volledig) mee eens noch mee eens, noch mee oneens (volledig mee oneens weet niet / geen mening

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Kenniswerkers kijken vaker naar sport op TV, 25% is het hier mee eens, tegenover 11% van de ‘creatieven’. Voor het overige zijn er geen significante verschillen.

Sport vooral individueel Er wordt vooral alleen gesport (76%) of met een vriend(in) (57%). Bijna niemand sport met zakenrelaties, 16% sport nog weleens met collega’s, ook met het gezin wordt weinig gesport (18%). Met vrienden sport 38% en met de eigen partner 41% weleens. Er zijn geen verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’.

Grafiek: met wie en hoe vaak sport u in Amsterdam en omgeving? Alleen 34% 22% 20% 24% Met één vriend of vriendin 10% 20% 27% 43% Met meerdere vrienden 9% 11% 18% 62% Met mijn partner 7% 10% 24% 59% Met mijn gezin, familie 1%5% 12% 82% Met collega's 1%4% 11% 84% Met zakenrelaties 0%1%1% 98%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% (heel) vaak regelmatig af en toe nooit

- 69 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Welke sporten beoefent de ‘creatieve kenniswerker? Sport voor de ‘creatieve kenniswerkers’ is in de eerste plaats fitness/aerobics/conditie, fietsen, hardlopen/joggen, wandelen en zwemmen. Sporten die men alleen of met vrienden, maar niet in teamverband onderneemt. Voetbal op plaats 6 met 5% deelname is de eerste teamsport. Vergelijking met de Amsterdam Sportmonitor (2006) laat zien dat fietsen, hardlopen/ joggen en wandelen duidelijk populairder zijn onder ‘creatieve kenniswerkers’ dan onder de Amsterdamse bevolking.Voetbal is duidelijk minder populair onder ‘creatieve kenniswerkers’.

Tabel: sporten die men zelf regelmatig beoefend ‘Creatieven’ ‘Kenniswerkers’ ‘Creatieve Amsterdam Sportmonitor Sport % % kenniswerkers’ % % Fitness/aerobics/conditie 34% 35% 35% 27%(fitness) 6%(aerobics) Fietsen 30% 29% 30% 6% Hardlopen/joggen 32% 26% 28% 18% Zwemmen 22% 12% 17% 13% Wandelen 16% 17% 16% 7% Tennis 6% 9% 8% 6% Voetbal 6% 5% 5% 14% Squash 5% 5% 5% 3% Schaatsen 3% 5% 4% 3% Roeien 2% 6% 4% n.b. Zeilen 2% 5% 4% n.b. Hockey 5% 3% 4% 3% Golf 4% 3% 3% 3% Vechtsporten 3% 3% 3% 4% Dansen 5% 1% 3% 4% Overig Watersport 2% 3% 2% n.b. Volleybal 1% 1% 1% n.b.

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ Onder ‘creatieven’ zijn er meer mensen die zwemmen en hardlopen en onder ‘kenniswerkers’ is tennis, roeien en zeilen populairder.

Een kwart is lid van een sportvereniging Volgens de Amsterdam Sportmonitor sport 20% van de Amsterdammers bij een vereniging. Van de ‘creatieve kenniswerkers’ geeft 25% aan te sporten bij een vereniging, waaronder ook fitnesscenters. Daarbij ligt het percentage ‘creatieven’ dat lid van een sportvereniging is met 16% aanzienlijk lager dan bij ‘kenniswerkers’ (34%). Binnen de ‘creatieven’ is 24% van de ‘creatieve zakelijke dienstverlening’ lid van een sportvereniging, tegenover 14% van ‘de kunsten’ en 13% van ‘media % entertainment’.

Favoriete plekken in Amsterdam voor sport en recreatie De respondenten is gevraagd maximaal vijf favoriete plekken in Amsterdam te noemen voor sport en/of recreatie. 563 mensen hebben in totaal 1.428 plekken genoemd, waaronder 287 verschillende. Het betreft hier een mengeling van verschillende soorten. Zowel de omgeving als plekken in de stad

- 70 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

zelf worden het meest genoemd, men kijkt dus breder dan de stad zelf. Parken met een aandeel van 16%, direct gevolgd door aan sport gerelateerde plekken sluiten het meest direct aan op de vraagstelling: ‘Wat zijn uw favoriete plekken voor recreatie en sport?’ Een aantal mensen noemt in dat kader ook aan strand en cultuur gerelateerde plekken.

Tabel: favoriete plekken in en om Amsterdam naar soort Omgeving Amsterdam 415 Stad 405 Parken 226 Sport 189 Zeestrand 86 Cultuur 61 Stadsstrand 31 Geen 15 Totaal aantal genoemde plekken 1428 Aantal respondenten geantwoord 563 Geen antwoord/weet niet 329 Totaal aantal respondenten 870

Het Vondelpark is door 193 mensen genoemd en daarmee het populairst, gevolgd door het Amsterdamse Bos, het Westerpark, de Amstel en Waterland. Groen, parken en water zijn favoriet, maar het fitnesscenter heeft op de 6de plaats ook een belangrijke positie. Plekken om te sporten zijn goed vertegenwoordigd met zwembad (16e plaats), de tennisbaan (22ste ), sportcomplex (27ste) en de Jaap Eden schaatsbaan (plaats 29). Het centrum met het Vondelpark, de grachten en de Jordaan scoort hoog, gevolgd door de IJ-oevers en Blijburg. Amsterdam-Noord op een 15e plaats zou, indien samengevoegd met Landelijk Noord op plaats 37 op de 10de plaats komen.

Tabel: favoriete plekken om te recreëren en sporten in en om Amsterdam Positie Aantal %Positie Aantal % 1 Vondelpark 193 34% 21 Flevopark 16 3% 2 Amsterdamse Bos 138 25% 22 Tennisbaan 15 3% 3 Westerpark 79 14% 23 Strand 15 3% 4 Amstel 76 13% 24 Parken 15 3% 5 Waterland 63 11% 25 Geen 15 3% 6 Fitnesscenter 54 10% 26 Amstelpark 15 3% 7 Grachten 47 8% 27 Sportcomplex 14 2% 8 Centrum 46 8% 28 Pijp 14 2% 9 Jordaan 37 7% 29 Jaap Eden schaatsbaan 14 2% 10 IJ (oevers) 26 5% 30 Gaasperpark 14 2% 11 Blijburg 25 4% 31 Spaarnwoude 13 2% 12 Oosterpark 22 4% 32 Oostelijk Havengebied 13 2% 13 't Twiske 21 4% 33 Binnenstad 12 2% 14 Sloterpark/-plas 21 4% 34 Arena 12 2% 15 Amsterdam Noord 21 4% 35 Zandvoort 11 2% 16 Zwembad 20 4% 36 Sarphatipark 11 2% 17 9 straatjes 20 4% 37 Landelijk Noord 11 2% 18 Ronde Hoep 18 3% 38 Fietspaden 11 2% 19 IJburg 16 3% 39 Bloemendaal 11 2% 20 Heel Amsterdam 16 3% 40 Nieuwendijk 10 2%

- 71 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Woordassociaties met recreatie en sport in Amsterdam De respondenten associëren het recreatie- en sportaanbod in Amsterdam vooral met gevarieerd, actief, toegankelijk, goed, aantrekkelijk, rust en veel. Op de 8ste plaats komt voorspelbaar, gevolgd door weinig en smerig. Woorden als: kwaliteit, verrassend, mooi en ontoegankelijk, scoren onder het gemiddelde. Eenzijdig, onaantrekkelijk, schoon, slecht en lelijk worden door minder dan 8% van de respondenten genoemd. Al met al een positief beeld. Wel is het zo dat de hoogste score: ‘gevarieerd’ hier door 52% genoemd wordt, tegen 81% bij het cultuur- en evenementenaanbod en 58% bij het horeca-aanbod. Onderstaande grafiek geeft het percentage van de respondenten dat een bepaald woord associeert met het recreatie en sportaanbod in Amsterdam. In totaal hebben 305 mensen deze vraag beantwoord, men kon maximaal vijf woorden aanvinken, in totaal zijn er 1098 woorden aangevinkt. Alles boven de 19% is vaker dan gemiddeld genoemd.

Grafiek: Woordassociaties met het recreatie- en sportaanbod in en om Amsterdam

gevarieerd 51% actief 48% toegankelijk 43% goed 32% aantrekkelijk 25% rust 24% veel 21% voorspelbaar 20% weinig 16% smerig 12% kwaliteit 10% verrassend 10% mooi 10% ontoegankelijk 8% eenzijdig 8% onaantrekkelijk 7% schoon 7% slecht 6% lelijk 2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ De ‘creatieven’ zijn minder positief over het recreatie- en sportaanbod in Amsterdam dan de ‘kenniswerkers’. In de grafiek op de volgende pagina is het verschil in beoordeling aangegeven tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’. Associaties als ontoegankelijk, weinig, smerig, voorspelbaar, onaantrekkelijk, slecht, lelijk en eenzijdig worden vaker genoemd door ‘creatieven’ dan door ‘kenniswerkers’. Terwijl woordassociaties als aantrekkelijk, toegankelijk, actief, verrassend, veel, mooi, goed, gevarieerd en kwaliteit juist minder vaak door ‘creatieven’ worden genoemd.

- 72 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Hoe leest u de grafiek? Voorbeeld: 12% van de ‘creatieven’ associeert het recreatie- en sportaanbod in Amsterdam met ‘ontoegankelijk’ tegenover 4% van de ‘kenniswerkers’. Het verschil tussen deze twee, 8% is in onderstaande grafiek weergegeven.

Grafiek: % verschil in aantalmalen genoemd door 'creatieven' en 'kenniswerkers'

ontoegankelijk 8% weinig 7% smerig 7% voorspelbaar 4% onaantrekkelijk 3% -3% gevarieerd -4% goed -6% mooi -7% veel -7% verrassend -9% actief -10% toegankelijk -15% aantrekkelijk

-20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% % minder genoemd door 'creatieven' % vaker genoemd door 'creatieven'

Favoriete winkelgebieden in Amsterdam De 9 straatjes zijn duidelijk favoriet wanneer het gaat om voor het plezier te winkelen in Amsterdam, 55% noemt dit als het favoriete gebied. Op enige afstand gevolgd door de Haarlemmerdijk, de Jordaan en de Utrechtsestraat. De Albert Cuypmarkt staat tussen de Kalverstraat en de Leidsestraat. De Grachtengordel is voor 18% een favoriet winkelgebied, gevolgd door de Nieuwendijk (14%), de Dappermarkt (11%), het Gelderlandplein (9%), Amsterdam Zuidoost (9%) en Buikslotermeer (7%). Overigens geeft 18% aan nooit voor zijn plezier te winkelen in Amsterdam. Onder de categorie ‘ergens anders in Amsterdam zijn nog 38 gebieden genoemd, o.a.: de P.C. Hooftstraat (5%), het Osdorpplein (3%), de Kinkerstraat (2%), de Beethovenstraat (2%) en de Dam (1%).

Grafiek: favoriete winkelgebieden in Amsterdam

de 9 straatjes 55% de Haarlemmerdijk 37% de Jordaan 35% de Utrechtsestraat 34% de Kalverstraat 33% Albert Cuypmarkt 33% de Leidsestraat 28% Ergens anders in Amsterdam, te weten: 24% Ik winkel nooit voor mijn plezier in Amsterdam 18% de rest van de Grachtengordel 17% de Nieuwendijk 14% Dappermarkt 11% Gelderlandplein 9% Amsterdam Zuidoost 9% Buikslotermeer 7%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

- 73 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Verschillen tussen ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ De 9 straatjes zijn duidelijk populairder onder ‘creatieven’ (66%) dan onder ‘kenniswerkers’ (46%). Het tegenovergestelde geldt voor Amsterdam Zuid-Oost, slechts 2% van de ‘creatieven’ noemt dit gebied, tegenover 11% van de ‘kenniswerkers’. Voor het overige zijn er geen significante verschillen.

Winkelen is privé Winkelen doen de ‘creatieve kenniswerkers’ alleen of met hun partner of een vriend of vriendin. Zeker niet met zakenrelaties en bijna niet met collega’s. 62% winkelt nooit met gezin of familie en 77% nooit met meerdere vrienden.

Grafiek: met wie en hoe vaak winkelt u voor uw plezier in Amsterdam?

Alleen 30% 24% 31% 15% Met één vriend(in) 6% 18% 39% 38% Met partner 11% 17% 35% 38% Met gezin, familie 7% 6% 26% 62% Met meerdere vrienden 2%4% 18% 77% Met collega's 0%1% 11% 86% Met Zakenrelaties 0%1% 99%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% (Heel) vaak Regelmatig Af en toe Nooit

- 74 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

9. Een vergelijking

Tot slot enkele vergelijkingen tussen de verschillende vormen van leisure.

Persoonlijke interesse Persoonlijk vindt men de grote gebouwen (Concertgebouw, Rijksmuseum, Muziektheater,Van Gogh) en kleinschalige evenementen (80%) het interessantst, direct gevolgd door het kleinschalige cultuuraanbod (76%). Op enige afstand volgen de grootschalige evenementen (56%) en restaurants 53%), uitgaan wordt door een minderheid (42%) interessant gevonden.

Grafiek: ik vind ...... interessant

Uitgaan 8% 34% 35% 18% 5%2% Restaurants 9% 44% 29% 13% 5%1% Kleinschalige evenementen 28% 52% 17% 2%0%2% Grootschalige evenementen 20% 36% 28% 11% 4%1% Kleinschalig cultuuraanbod 24% 52% 15% 3%0%7% Grote gebouwen 31% 49% 13% 5%2%1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% volledig mee eens mee eens noch mee oneens, noch mee eens mee oneens volledig mee oneens weet niet / geen mening

Wat maakt Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent? Volgens de ‘creatieve kenniswerkers’ is het zonder twijfel het kleinschalige cultuuraanbod (86%) en kleinschalige evenementen (86%) die Amsterdam aantrekkelijk maken voor creatief talent, gevolgd door de grote gebouwen (71%) en grootschalige evenementen (61%).

Grafiek: .... maakt Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent

Kleinschalige evenementen 28% 58% 8% 1% Grootschalige evenementen 18% 43% 21% 10% 2% Kleinschalig cultuuraanbod 47% 39% 6%1%0% De grote gebouwen 31% 40% 15% 9% 1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

volledig mee eens mee eens noch mee oneens, noch mee eens mee oneens volledig mee oneens

Een goed (hoogwaardig) niveau Volgens de ‘creatieve kenniswerkers’ is vooral het grootschalige cultuuraanbod in Amsterdam van een goed (hoogwaardig) niveau (80%). Ook het niveau van het kleinschalige cultuuraanbod, evenementen en restaurants vindt de meerderheid goed. Alleen de horeca (exclusief restaurants) wordt door een minderheid (34%) als goed beoordeeld.

- 75 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Grafiek: het aanbod in Amsterdam is van een goed (hoogwaardig) niveau

Horeca (exclusief restaurants) 1% 33% 43% 15% 3% Restaurants 14% 49% 23% 8% 1% Evenementen 16% 47% 26% 2%1% Kleinschalig cultuuraanbod 16% 43% 25% 2%1% Grootschalig cultuuraanbod 31% 49% 10% 3%0%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% volledig mee eens mee eens neutraal mee oneens volledig mee oneens

Prijs-kwaliteitsverhouding Een meerderheid beoordeelt de prijs-kwaliteitsverhouding van het kleinschalige cultuuraanbod als goed. Bij alle andere vormen is er een minderheid die de prijs/kwaliteit goed vindt: grootschalige cultuuraanbod (46%), evenementen (46%), restaurants (30%). Een meerderheid vindt de prijs- kwaliteitsverhouding van de horeca (exclusief restaurants) niet goed.

Grafiek: de prijs-kwaliteitsverhouding in Amsterdam is goed

Horeca (exclusief restaurants) 0% 10% 29% 46% 10% Restaurants 1% 29% 35% 29% 5% Evenementen 9% 37% 36% 4%1% Kleinschalig cultuuraanbod 14% 45% 25% 2%0% Grootschalig cultuuraanbod 13% 33% 28% 13% 0%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

volledig mee eens mee eens neutraal mee oneens volledig mee oneens

Klantvriendelijkheid en servicegerichtheid van het personeel Er is een direct verband tussen de mening over de prijs-kwaliteitsverhouding en de klantvriendelijkheid en servicegerichtheid van het personeel. Vooral bij de horeca is er een meerderheid van 51% die dit niet goed vindt. Bij restaurants is het iets beter.

Grafiek: het personeel in Amsterdam is klantvriendelijk en servicegericht

Horeca (exclusief restaurants) 1% 11% 34% 36% 15% Restaurants 1% 19% 36% 30% 13% Evenementen 6% 27% 44% 6% 1% Kleinschalig cultuuraanbod 13% 38% 28% 1%1% Grootschalig cultuuraanbod 11% 35% 28% 5% 2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

volledig mee eens mee eens neutraal mee oneens volledig mee oneens

- 76 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Bijlage 1: Onderzoeksmethodiek en respondentengroepen

Deskresearch Naast wetenschappelijke literatuur over het fenomeen creatieve stad, creatieve klasse en vrijetijdsbesteding lag het accent op onderzoeken en beleidsrapporten over Amsterdam als creatieve stad en de vrijetijdsbesteding van de Nederlander en Amsterdammer. Dit verschafte de basis voor het eigen onderzoek en gaf vergelijkingsmateriaal om de uitkomsten te toetsen.

Focusgroepen Om inzicht te krijgen in de manier waarop ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ de vrijetijdsbesteding in het algemeen en in Amsterdam in het bijzonder benaderen zijn in mei 2006 vier focusgroepen georganiseerd. Hiervoor zijn gericht een aantal mensen uit de doelgroep uitgenodigd, waarbij is gelet op spreiding in leeftijd, geslacht, gezinssituatie en wonend en/of werkend in Amsterdam. Het aantal deelnemers per groep varieerde tussen de zes en acht personen, elk gesprek is opgenomen en door twee personen gerapporteerd. Als voorbereiding is een topiclijst gemaakt, die door de voorzitter is gebruikt om alle punten aan de orde te laten komen. Het gesprek heeft zoveel als mogelijk een natuurlijk verloop gehad. De deelnemers vertelden vrij over hun leisure behoefte, wat ze doen, waarom, met wie, waar en wanneer? Aan de hand van de resultaten zijn een aantal hypotheses als samenvatting van de focusgroepen geformuleerd. Deze zijn besproken met het begeleidingspanel en dienden als input voor de enquête.

Steekproef Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van het O+S panel dat bestaat uit 3000 personen woonachtig in Amsterdam. Hieruit is een selectie gemaakt van mensen met een afgeronde HBO- of universitaire opleiding (circa 1900 personen). Om uitspraken te kunnen doen over de groep mensen werkzaam in creatieve beroepen is aanvullend gebruik gemaakt van: • het ledenbestand van de Amsterdam Creativity Exchange (ACX), een netwerk dat zich inzet voor de ontwikkeling van Amsterdam als creatieve stad – 910 adressen • een bestand van het lectoraat Media en Entertainment Management van Hogeschool INHOLLAND – 160 adressen • 21 bedrijven en organisaties uit de kunsten, media en entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening hebben hun medewerkers gevraagd aan het onderzoek deel te nemen. In totaal zijn 3.400 mensen per e-mail gevraagd om een enquête op internet in te vullen. De bruto response bedroeg 892 volledig ingevulde vragenlijsten (26%). Iedereen die op het moment van onderzoek (november – december 2006) niet werkzaam was (gepensioneerd, werkloos of nog studerend) en niet woonachtig en/of werkzaam in Amsterdam is niet meegenomen in de rapportage. Het netto aantal respondenten bedraagt 870.

- 77 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vragenlijst De vragenlijst bestond uit een basisvragenlijst en drie subvragenlijsten met meer diepgaande vragen over een specifiek deel van het leisure aanbod: cultuur en evenementen, restaurants en uitgaan en recreatie, sport en winkelen. Elke respondent heeft de basisvragenlijst en één van de subvragenlijsten ingevuld. Deze subvragenlijsten werden om beurten, zonder dat de respondent hier invloed op had, voorgelegd.

Basisvragenlijst Aantal vragen Verhouding en waardering wonen, werken en vrije tijd 37 Belang en waardering vrije tijd algemeen 10 Cultuur en evenementen 4 Restaurants en uitgaan 6 Recreatie, sport en winkelen 3 Woon- en werksituatie 10 Persoonlijke omstandigheden 6 Totaal 76

Subvragenlijsten Aantal vragen Cultuur en evenementen 29 Restaurants en uitgaan 47 Recreatie, sport en winkelen 55

Betrouwbaarheid Bij de interpretatie van de resultaten moet rekening gehouden worden met de verschillen in steekproefomvang. In onderstaande tabel is de afwijking aangegeven bij een 95% betrouwbaarheidsinterval.

Antwoord Basisvragenlijst Subvragenlijsten percentage van tot van tot 10% 8,0% 12,0% 6,6% 13,4% 20% 17,4% 22,6% 15,5% 24,5% 30% 27,0% 33,0% 24,8% 35,2% 40% 36,8% 43,2% 34,5% 45,5% 50% 46,7% 53,3% 44,3% 55,7% 60% 56,8% 63,2% 54,5% 65,5% 70% 67,0% 73,0% 64,8% 75,2% 80% 77,4% 82,6% 75,5% 84,5% 90% 88,0% 92,0% 86,6% 93,4%

Wanneer op een vraag uit de basisvragenlijst 20% een bepaald antwoord geeft, zal dit met een betrouwbaarheid van 95%, in de werkelijkheid tussen de 17,4% en 22,6% liggen. In het geval van de subvragenlijsten ligt de marge bij 20% tussen de 15,5% en 24,5%. In deze rapportage wordt alleen over verschillen gesproken wanneer dit ook statistisch significant is.

- 78 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Beschrijving respondentengroepen

Creatieve Kenniswerkers Om respondenten in te delen in ‘creatieven’ en ‘kenniswerkers’ is gevraagd in welke bedrijfstak men werkzaam is. Eenieder die werkzaam is in een bedrijfstak die voldoet aan de TNO*STB definitie is ingedeeld onder ‘creatieven’, ook wanneer hij of zij daarnaast een baan heeft buiten de creatieve industrie.

Tabel 1: Aantal respondenten per beroepsgroep Respondenten Aantal Percentage ‘Kenniswerkers’ 493 57% ‘Creatieven’ 377 43% Totaal ‘Creatieve Kenniswerkers’ 870 100%

‘Creatieven’: Kunsten, Media & entertainment, Creatieve zakelijke dienstverlening Binnen ‘creatieven’ wordt een onderscheid gemaakt in kunsten, media- en entertainment en de creatieve zakelijke dienstverlening. In vergelijking met eerder onderzoek (Monitor Creatieve Industrie 2006) zijn de kunsten, media & entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening ondervertegenwoordigd.

Tabel 2: Onderverdeling ‘creatieven’ Aantal respondenten Monitor Creatieve Industrie ‘Creatieven’: Absoluut Percentage Percentage Kunsten 211 47% 31% Media & entertainment 119 27% 37% Creatieve zakelijke dienstverlening 117 26% 32% Totaal ‘creatieven’ 377 100% 100%

Vooral ‘creatieven’ blijken in meerdere bedrijfstakken werkzaam te zijn. De 377 ‘creatieven’ gaven in totaal 666 banen op, gemiddeld 1,8 per respondent. De Monitor Creatieve Industrie gaat uit van de arbeidsplaatsen. Door dit verschil in uitgangspunten kan geen herweging doorgevoerd worden.

De volgende tabel geeft een overzicht van de bedrijfstakken waarin de respondenten werkzaam zijn. De percentages drukken het aandeel van de betreffende bedrijfstak uit in ‘creatieven’, respectievelijk ‘kenniswerkers’. De percentages tellen op tot boven de 100% (‘creatieven’ 176% en ‘kenniswerkers 108%), vooral ‘creatieven’ zijn in meerdere bedrijfstakken werkzaam, zowel binnen als buiten de creatieve industrie. Buiten de creatieve industrie zijn dit vooral het HBO- en universitair onderwijs (6%), de horeca (5%), ICT (4%) en de overheid (4%), 5% volgt naast zijn werk nog een studie.

- 79 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Tabel 3: bedrijfstak waarin men werkzaam is ‘creatief’ ‘kenniswerker’ (meerdere antwoorden mogelijk) Aantal Percentage Aantal Percentage Podiumkunsten, theaters, schouwburgen, concertgebouwen 105 28% Scheppende kunsten, schrijvers, kunstenaars, componisten ed. 61 16% Musea, kunstgaleries en -expositieruimten 43 11% Dienstverlening voor de kunsten (koepel- en ondersteunende org.) 49 13% Totaal kunsten (211 respondenten) 258 Uitgeverijen (gedrukte media en geluid) 39 10% Fotografie (in opdracht van derden) 13 4% Video en film (productie, ondersteuning en vertoning) 23 6% Omroep (radio en TV, productie, ondersteuning) 30 8% Overig amusement 8 2% Pers en nieuwsbureaus, journalistiek 38 10% Totaal media en entertainment (119 respondenten) 151 Architectuur, technisch ontwerp en stedenbouw 35 9% Reclame (ontwerp-, adviesbureaus en overige reclamediensten) 66 18% Interieur- en mode-ontwerp 24 6% Totaal creatieve zakelijke dienstverlening (117 respondenten) 125 ICT 14 4% 57 12% HBO en universitair onderwijs 21 6% 54 11% Lager en middelbaar onderwijs 6 2% 38 8% Financiële dienstverlening 4 1% 37 8% Juridische dienstverlening 4 1% 16 3% Zakelijke dienstverlening en onderzoek 7 2% 95 19% Gezondheidszorg 9 2% 73 15% Detailhandel 5 1% 10 2% Horeca 20 5% 6 1% Overheid 15 4% 121 25% Studerend 20 5% 7 1% Werkloos 1 0% 1 0% Gepensioneerd 3 1% 0 0% Anders 3 1% 14 3% Totaal aantal respondenten 377 176% 493 108%

Leeftijd De leeftijdsopbouw van de respondenten is vergeleken met die van de HBO- en universitair afgestudeerden in de Arbeids Kracht Telling (AKT) van O+S, ouderen bleken oververtegenwoordigd. Aangezien het vrijetijdsgedrag verandert met de leeftijd heeft er op het hele bestand een herweging naar leeftijd plaatsgevonden, zodanig dat de leeftijdsopbouw voor de totale groep Creatieve Kenniswerkers overeenkomt met de AKT.

Tabel 4: leeftijdsopbouw respondenten en AKT Respondenten AKT Aantal Percentage Percentage 20 - 24 jaar 17 2% 4% 25 - 34 jaar 190 22% 35% 35 - 44 jaar 271 32% 30% 45 - 64 jaar 370 44% 31% Totaal 848 100% 100% Missing: 22

- 80 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

‘Creatieven zijn iets jonger (gemiddeld 38 jaar) dan ‘kenniswerkers’ (gemiddeld 41 jaar).

Tabel 5: leeftijdsopbouw respondenten ‘Creatieven’ ‘Kenniswerkers’ Aantal Percentage Aantal Percentage Jonger dan 20 jaar 3 1% 0 0% 20 - 24 jaar 19 5% 11 2% 25 - 34 jaar 142 39% 155 32% 35 - 44 jaar 105 29% 154 32% 45 - 64 jaar 97 27% 166 34% Ouder dan 65 jaar 5 1% 3 0% Totaal 371 100%489 100% Missing: 6 5

Huishoudens De samenstelling van het huishouden, man/vrouw en wel of geen kinderen, wijkt niet significant af van de hoger opgeleide beroepsbevolking in Amsterdam. Van de respondenten heeft 2/3 geen kinderen, is 46% man en 54% vrouw, 37% woont alleen en 36% in een tweepersoonshuishouden. ‘Creatieven’ wonen vaker in een tweepersoonshuishouden (41%) dan ‘kenniswerkers’ (32%).

Arbeidsvorm De meerderheid werkt in loondienst, ‘kenniswerkers’ 89%, vaker dan ‘creatieven’ 64%. ‘Creatieven’ zijn vaker zelfstandig ondernemer of freelancer, regelmatig in combinatie met een baan in loondienst. Van de freelancers is 40% en van de zelfstandig ondernemers 16%, ook in loondienst.

Tabel: Soort werk ‘Creatieven’ ‘Kenniswerkers’ (meerdere antwoorden mogelijk) Aantal Percentage Aantal Percentage In loondienst 242 64% 440 89% Zelfstandig ondernemer 110 29% 38 8% Freelancer 69 18% 21 4% Anders 21 6% 10 2% Totaal 442 117% 509 103% Respondenten 377 494

‘Creatieven’ zijn in vergelijking met ‘kenniswerkers’ vaker eigenaar/directeur en minder vaak medewerker.

Tabel: Soort functie (meerdere ‘Creatieven’ ‘Kenniswerkers’ antwoorden mogelijk) Aantal Percentage Aantal Percentage Eigenaar/directeur 144 38% 51 10% Senior management 50 13% 55 11% Middel management 74 20% 148 26% Medewerker 143 38% 258 52%

- 81 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Werken en wonen Onderstaande tabel geeft een overzicht van gebieden waar de respondenten in Amsterdam wonen en werken. Het Centrum en Oud-Zuid zijn oververtegenwoordigd, zeker bij de ‘creatieven’.

Werkgebied Woongebied Creatieven Kenniswerkers Totaal Creatieven Kenniswerkers Totaal Amsterdam-Centrum 36% 22% 28% 22% 14% 18% Westpoort 1% 2% 2% 0% 0% 0% Westerpark 2% 0% 1% 5% 6% 6% Oud-West 4% 2% 3% 9% 6% 8% Zeeburg 8% 3% 5% 7% 10% 9% Bos en Lommer 1% 1% 1% 1% 4% 3% De Baarsjes 2% 0% 1% 6% 8% 7% Amsterdam-Noord 1% 2% 2% 5% 5% 5% Geuzenveld-Slotermeer 1% 1% 1% 4% 2% Osdorp 0% 1% 1% 1% 2% 2% Slotervaart 0% 4% 2% 2% 5% 4% Zuidoost 1% 6% 4% 2% 5% 4% Oost-Watergraafsmeer 5% 4% 5% 7% 8% 8% Amsterdam Oud Zuid 12% 9% 11% 16% 12% 14% Zuideramstel 1% 5% 3% 4% 6% 5% onbekend 13% 13% 13% 5% 1% 3% buiten Amsterdam 13% 24% 19% 7% 2% 4% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%

- 82 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Bijlage 2: Vragenlijst enquête

Inleiding Amsterdam wil mensen aan zich binden, daarvoor is naast een goed woon- en vestigingsklimaat ook het vrijetijdsaanbod van belang. Culturele voorzieningen, horeca, parken en sportvoorzieningen zorgen voor de nodige ontspanning, inspiratie en kunnen een stad extra aantrekkelijk maken. Om hier gericht beleid op te kunnen voeren is het belangrijk te weten wat u in uw vrije tijd belangrijk vindt en hoe u het huidige aanbod in Amsterdam waardeert. Daarom voert het Lectoraat Leisure Management van Hogeschool INHOLLAND in Amsterdam/Diemen met de Gemeente Amsterdam en het Sociaal en Cultureel Planbureau dit onderzoek uit. Het onderzoek wordt verder ondersteund door woningcorporatie Het Oosten en ACX (Amsterdam Creativity Exchange). Uw mening is belangrijk, laat hem horen door onderstaande vragen te beantwoorden. Het kost u circa 30 minuten. Alle gegevens worden vertrouwelijk behandeld en uitsluitend voor dit onderzoek gebruikt.

Vraag 1: In welke bedrijfstak bent u werkzaam? (meerdere antwoorden mogelijk) 1 Podiumkunsten, theaters, schouwburgen en concertgebouwen (beoefening, productie en accommodatie) 2 Scheppende kunsten (kunstenaars, schrijvers, componisten etc.) 3 Musea, kunstgaleries en -expositieruimten 4 Dienstverlening voor de kunsten (koepel- en ondersteunende organisaties) 5 Uitgeverijen (gedrukte media en geluidsopnamen) 6 Fotografie (in opdracht van derden) 7 Video en film (productie, ondersteuning en vertoning) 8 Omroep (radio en TV, productie, ondersteuning) 9 Overig amusement (circus, variété, geluid- licht-, vuurwerkshows ed.) 10 Pers en nieuwsbureaus, journalistiek 11 Architectuur, technisch ontwerp en stedenbouw 12 Reclame (ontwerp-, adviesbureaus en overige reclamediensten) 13 Interieur- en mode-ontwerp ed. 14 ICT 15 Hoger onderwijs (HBO en universitair) 16 Lager en middelbaar onderwijs 17 Financiële dienstverlening 18 Juridische dienstverlening 19 Gezondheidszorg 20 Detailhandel 21 Horeca 22 Overheid 23 Studerend 24 Werkloos 25 Gepensioneerd 26 Anders, namelijk: ……………………………………………………………….

Vraag 2: Welk rapportcijfer (van 1 tot en met 10 (beste)) geeft u Amsterdam als stad om in te wonen?

Vraag 3: Welk rapportcijfer (van 1 tot en met 10 (beste)) geeft u Amsterdam als stad om in te werken?

Vraag 4: Welk rapportcijfer (van 1 tot en met 10 (beste)) geeft u Amsterdam als stad voor de vrije tijd (cultuur, horeca, sport)?

- 83 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Wij willen u nu graag enkele vragen stellen over uw vrijetijdsbesteding buiten de eigen woning.

Vraag 5: Wilt u aangeven in welke mate u uw vrije tijd (buiten uw eigen woning) doorbrengt op onderstaande locaties? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 In Amsterdam 2 In de regio van Amsterdam (ca. 20 km rond de stad) 3 Buiten de regio Amsterdam, maar wel in Nederland 4 In het buitenland

Vraag 6: Wilt u voor elk van de volgende vrijetijdsvormen aangeven in welke mate zij voor u persoonlijk belangrijk zijn. 1 = totaal onbelangrijk; 2 = onbelangrijk; 3 = neutraal; 4 = belangrijk; 5 heel belangrijk; 9=weet niet/ geen mening 1 Vakanties in Nederland 2 Vakanties in het buitenland 3 Bezoek aan de podiumkunsten (muziek, theater, dans, etc.) 4 Bezoek aan musea en galeries 5 Bezoek aan evenementen en festivals 6 Bezoek aan attracties en bezienswaardigheden 7 Bioscoopbezoek 8 Restaurantbezoek 9 Cafébezoek 10 Disco’s, openbare feesten 11 Sportbeoefening 12 Sport kijken 13 Recreatief fietsen 14 Recreatief varen 15 Naar het strand 16 Parkbezoek 17 De natuur in 18 Voor het plezier winkelen 19 Door een stad zwerven, een stad ‘verkennen’ 20 Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) 21 Een cursus (niet voor het werk) volgen.

Vraag 7: Kunt u een rapportcijfer (van 0 tot en met 10 (beste) geven voor het aanbod in en om Amsterdam voor wat betreft onderstaande activiteiten? Wanneer u het echt niet weet of geen mening heeft, vul dan niets in. 1 Bezoek aan de podiumkunsten (muziek, theater, dans, etc.) 2 Bezoek aan musea en galeries 3 Bezoek aan evenementen en festivals 4 Bezoek aan attracties en bezienswaardigheden 5 Bioscoopbezoek 6 Restaurantbezoek 7 Cafébezoek 8 Disco’s, openbare feesten 9 Sportbeoefening 10 Sport kijken 11 Recreatief fietsen 12 Recreatief varen 13 Naar het strand 14 Parkbezoek 15 De natuur in 16 Voor het plezier winkelen 17 Door een stad zwerven, een stad ‘verkennen’ 18 Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) 19 Een cursus (niet voor het werk) volgen.

- 84 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 6a/7a: Zijn er andere vormen van vrijetijdsbesteding buiten de eigen woning, maar zonder overnachting, die u in dit rijtje mist? 0 Ja 0 Nee

Wanneer Ja, dan de volgende drie vragen: a. Wat mist u? < Open vraag > b. Hoe belangrijk is deze activiteit voor u persoonlijk? 1 = totaal onbelangrijk; 2 = onbelangrijk; 3 = neutraal; 4 = belangrijk; 5 heel belangrijk; 9=weet niet/ geen mening c. Kunt u een rapportcijfer (van 0 tot en met 10 (beste) geven voor het aanbod in en om Amsterdam voor deze activiteit? Wanneer u het echt niet weet of geen mening heeft, vul dan niets in.

Vraag 8: Hieronder staan een aantal uitspraken over werk en vrije tijd. Wilt u voor elk van deze uitspraken aangeven in welke mate zij op u persoonlijk van toepassing zijn? 1 = helemaal niet van toepassing; 2= overwegend niet; 3= neutraal; 4= overwegend wel; 5 = helemaal van toepassing; 9= weet niet / geen mening. 1 Mijn werk is mijn hobby 2 Werk en vrije tijd lopen voor mij in elkaar over 3 In mijn vrije tijd neem ik bewust afstand van mijn werk 4 In mijn vrije tijd doe ik inspiratie op voor mijn werk 5 In mijn vrije tijd kom ik tot rust 6 In mijn vrije tijd doe ik nieuwe contacten op 7 Vrije tijd is schaars, die moet ik goed plannen

Wij willen u nu graag enkele vragen stellen over het cultuur- en evenementenaanbod in Amsterdam.

Vraag 9: Hoe vaak heeft u onderstaande cultuurvormen in Amsterdam in de afgelopen 12 maanden bezocht? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Klassieke muziek 2 Jazz 3 Pop, rockmuziek 4 Klassieke dans 5 Moderne dans 6 Theater 7 Musical 8 Cabaret 9 Musea 10 Galeries 11 Exposities (buiten musea en galeries) 12 Film (Bioscoop) 13 Film (Filmhuis) 14 Anders, te weten:…………………..

Vraag 10: Welk van onderstaande regelmatig terugkerende evenementen of festivals in Amsterdam heeft u in de afgelopen drie jaar bezocht en hoe vaak? 3 keer 2 keer 1 keer niet 1 Koninginnedag 2 Gay Parade 3 Uitmarkt 4 Juli Dans 5 Holland Festival 6 IDFA 7 De Parade 8 Over het IJ Festival 9 Kunstvlaai 10 Robodock

- 85 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

11 Prinsengracht Concert 12 Grachtenfestival 13 Inside Design Amsterdam 14 Amsterdam Fashion Week 15 Art Amsterdam/KunstRAI 16 PAN 17 Kwakoe 18 Museumnacht 19 Dance Valley 20 Sensation 21 SAIL (laatste maal in 2005) 22 Anders, te weten: …………………………….

Vraag 11: Wat zijn u favoriete plekken in Amsterdam wanneer het om culturele activiteiten gaat? (Heeft u er geen een vul dan niets in, wanneer het er meer dan vijf zijn geef dan uw meest favoriete plekken) 1 ……………………………………….. 2 ……………………………………….. 3 ……………………………………….. 4 ……………………………………….. 5 ………………………………………..

Vraag 12: Wanneer u een culturele activiteit onderneemt, hoe vaak is dit dan in Amsterdam? (Buiten Amsterdam wil zeggen in Nederland en/of het buitenland). 1 Altijd in Amsterdam 2 Meestal in Amsterdam 3 Zowel in Amsterdam als daar buiten 4 Meestal buiten Amsterdam 5 Altijd buiten Amsterdam 6 Ik onderneem bijna nooit culturele activiteiten

Op dit punt kreeg een op de drie respondenten een aantal extra vragen over culturele activiteiten voorgelegd (zie bijlage A). Dit ging bij toerbeurt.

Wij willen u nu enkele vragen stellen over de horeca (hotels, restaurants, cafés en andere uitgaansgelegenheden).

Vraag 13: Hoe vaak heeft u de afgelopen 12 maanden het volgende type restaurants in Amsterdam bezocht? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Snackbar/Fastfood restaurants 2 Eetcafés/bistros 3 Restaurants met een Nederlands/Franse keuken 4 Restaurant met een buitenlandse keuken 5 Luxe restaurants

Vraag 14: Wat zijn uw favoriete restaurants in Amsterdam? (Heeft u er geen een vul dan niets in, wanneer het er meer dan vijf zijn geef dan uw meest favoriete restaurants) 1 ……………………………………….. 2 ……………………………………….. 3 ……………………………………….. 4 ……………………………………….. 5 ………………………………………..

- 86 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 15: Wanneer u een restaurant bezoekt, hoe vaak is dit dan in Amsterdam? NB: buiten Amsterdam wil zeggen in Nederland en/of het buitenland. 1 Altijd in Amsterdam 2 Meestal in Amsterdam 3 Zowel in Amsterdam als daar buiten 4 Meestal buiten Amsterdam 5 Altijd buiten Amsterdam 6 Ik ga bijna nooit naar een restaurant

Op dit punt kreeg een op de drie respondenten een aantal extra vragen over restaurants voorgelegd (zie bijlage B). Dit ging bij toerbeurt.

Vraag 16: Hoe vaak heeft u in de afgelopen 12 maanden onderstaande horecagelegenheden in Amsterdam bezocht? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Terrassen 2 Ontbijtcafés, koffieshops 3 Grand cafés 4 Bruine kroegen 5 Koffieshops (softdrugs) 6 Disco’s 7 Danceparty’s 8 Nachtclubs 9 Casino’s 10 Stadsstrandpaviljoens 11 anders, te weten: ……………….

Vraag 17: Wat zijn uw favoriete horecagelegenheden (behalve restaurants) in Amsterdam? (Heeft u er geen een vul dan niets in, wanneer het er meer dan vijf zijn geef dan uw meest favoriete uitgaansgelegenheden) 1 ……………………………………….. 2 ……………………………………….. 3 ……………………………………….. 4 ……………………………………….. 5 ………………………………………..

Vraag 18: Wanneer u naar deze horecagelegenheden (geen restaurants) gaat, hoe vaak is dit dan in Amsterdam? NB: buiten Amsterdam wil zeggen in Nederland en/of het buitenland. 1 Altijd in Amsterdam 2 Meestal in Amsterdam 3 Zowel in Amsterdam als daar buiten 4 Meestal buiten Amsterdam 5 Altijd buiten Amsterdam 6 Ik ga bijna nooit uit

Op dit punt kreeg een op de drie respondenten een aantal extra vragen over uitgaan voorgelegd (zie bijlage B). Dit ging bij toerbeurt.

- 87 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Nu enkele vragen over recreatieve en sportieve activiteiten, buiten de eigen woning.

Vraag: 19: Hoe vaak heeft u in de afgelopen 12 maanden onderstaande activiteiten in Amsterdam ondernomen? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Actieve sportbeoefening (voor de conditie) 2 Actieve sportbeoefening in competitieverband 3 Bezoek fitnesscenter 4 ‘Live’ sport kijken 5 Recreatief fietsen in Amsterdam 6 Recreatief fietsen in de omgeving van Amsterdam 7 Recreatief varen in Amsterdam 8 Recreatief varen in de omgeving van Amsterdam 9 Naar het stadsstrand 10 Naar de Noordzeestranden 11 Parkbezoek in Amsterdam 12 Naar het Amsterdamse bos 13 Voor het plezier winkelen 14 Door Amsterdam zwerven, de stad ‘verkennen’ 15 Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) 16 Een cursus (niet voor het werk) volgen 17 Anders, te weten: ………………………………………

Vraag 20: Wat zijn uw favoriete plekken in Amsterdam of de omgeving van Amsterdam voor bovenstaande bezigheden? (Heeft u er geen een vul dan niets in, wanneer het er meer dan vijf zijn geef dan uw meest favoriete plekken) 1 ……………………………………….. 2 ……………………………………….. 3 ……………………………………….. 4 ……………………………………….. 5 ………………………………………..

Vraag 21: Wanneer u er recreatief/sportief op uit trekt, hoe vaak is dit dan in Amsterdam en directe omgeving? NB: buiten Amsterdam wil zeggen in Nederland en/of het buitenland. 1 Altijd in Amsterdam en directe omgeving 2 Meestal in Amsterdam en directe omgeving 3 Zowel in Amsterdam en directe omgeving als daar buiten 4 Meestal buiten Amsterdam en directe omgeving 5 Altijd buiten Amsterdam en directe omgeving 6 Ik trek er bijna nooit recreatief/sportief op uit

Op dit punt kreeg een op de drie respondenten een aantal extra vragen over recreatie, sport en winkelen voorgelegd (zie bijlage C). Dit ging bij toerbeurt.

Tot slot hebben wij nog enkele vragen over uw werk- en woonsituatie.

Vraag 22: Of een stad aantrekkelijk is om in te wonen en/of werken is persoonlijk en van verschillende factoren afhankelijk, hieronder staan er een aantal genoemd. Wilt u voor elke factor aangeven in welke mate zij voor u persoonlijk belangrijk is? 1 = totaal onbelangrijk; 2 = onbelangrijk; 3 = neutraal; 4 = belangrijk; 5 heel belangrijk; 9= weet niet/geen mening. 1 Diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit etc.) 2 Authenticiteit/eigenheid van de stad 3 Historische gebouwen en gebieden 4 Combinatie van oude en moderne architectuur 5 Kosten van levensonderhoud in de stad 6 Vervoer in en om de stad

- 88 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

7 Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) 8 Veiligheid in de stad 9 Het internationale imago van de stad 10 Diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot luxe) 11 Diversiteit in banen, werkgelegenheid 12 Aanwezigheid van veel creatieve mensen 13 Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten 14 Een schone stad 15 Levendigheid op straat 16 Anders, namelijk: ……………………………………………….

Vraag 23: Wanneer u naar Amsterdam kijkt, hoe beoordeelt u dan Amsterdam op deze kenmerken? 1 = heel negatief; 2 = negatief; 3 = neutraal; 4 = positief; 5 = heel positief; 9 = weet niet/ geen mening 1 Diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit etc.) 2 Authenticiteit/eigenheid van de stad 3 Historische gebouwen en gebieden 4 Combinatie van oude en moderne architectuur 5 Kosten van levensonderhoud in de stad 6 Vervoer in en om de stad 7 Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) 8 Veiligheid in de stad 9 Het internationale imago van de stad 10 Diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot luxe) 11 Diversiteit in banen, werkgelegenheid 12 Aanwezigheid van veel creatieve mensen 13 Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten 14 Een schone stad 15 Levendigheid op straat 16 Anders, namelijk: ……………………………………………….

Vraag 24: Welke van onderstaande statements is op u van toepassing? (Meerdere antwoorden mogelijk) 1 Ik werk in loondienst 2 Ik werk als zelfstandig ondernemer 3 Ik werk als freelancer 4 Ik werk via een uitzendbureau 5 Anders, namelijk: …………………………………………………

Vraag 25: Welke van onderstaande statements is op u van toepassing? 1 Ik ben eigenaar/directeur 2 Ik behoor tot het senior management 3 Ik behoor tot het middel management 4 Ik ben medewerker

Vraag 26: Wanneer u naar de aard van uw eigen werkzaamheden kijkt, welk van onderstaande omschrijvingen past dan het beste bij u? (slechts één antwoord mogelijk) 0 Ik ben vooral bezig met het bedenken en ontwikkelen van nieuwe ideeën, concepten of zaken. Creëren/vernieuwen maakt een belangrijk deel uit van mijn werkzaamheden. 0 Ik ben vooral bezig mensen, partijen en/of processen bij elkaar te brengen en te koppelen. Managen/netwerken maakt een belangrijk deel uit van mijn werkzaamheden. 0 Ik ben vooral bezig met zaken realiseren, verkopen, maken of produceren. Produceren/verkopen maakt een belangrijk deel uit van mijn werkzaamheden. 0 Ik ben vooral bezig met faciliterende en/of ondersteunende werkzaamheden. Faciliteren/ondersteunen maakt een belangrijk deel uit van mijn werkzaamheden. 0 Geen van bovenstaande omschrijvingen geeft de aard van mijn werkzaamheden weer.

Vraag 27: Waar werkt u? (wanneer u meerdere werkplekken heeft, geef dan s.v.p. aan waar u de meeste tijd doorbrengt) 1 In Amsterdam 2 Buiten Amsterdam

- 89 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 28: Wilt u de vier cijfers van de postcode geven van het bedrijf of de werkplek waar u meestal werkt? 1 …… Postcode (4 cijfers)

Vraag 29: Waar woont u? 1 In Amsterdam 2 Buiten Amsterdam

Vraag 30: Wilt u de vier cijfers van de postcode van uw woonadres geven? ____ (4 cijfers)

Wanneer men vraag 29 met 1 beantwoord heeft: Vraag 31.1.1: Sinds wanneer woont u in Amsterdam? ____ (jaartal)

Vraag 31.1.2: Heeft u bewust gekozen voor Amsterdam als woonplaats? (één antwoord mogelijk) 1 Ja, ik heb bewust gekozen voor Amsterdam als woonplaats 2 Nee, het is min of meer toeval (door familie, werk etc.) 3 Nee, het is noodgedwongen, ik zou liever ergens anders wonen

Vraag 31.1.3: Kunt u in een paar woorden toelichten waarom u in Amsterdam woont? < open vraag >

Wanneer men vraag 29 met 2 beantwoord heeft: Vraag 31.2.1: Heeft u ooit in Amsterdam gewoond? 1 Nee (Æ door naar vraag 31.2.3) 2 Ja, __ jaar (s.v.p. het aantal jaren aangeven dat u in Amsterdam heeft gewoond)

Vraag 31.2.2: Wat was het laatste jaar dat u in Amsterdam heeft gewoond? ____ (jaartal)

Vraag 31.2.3: Zou u in Amsterdam willen wonen? (één antwoord mogelijk) 1 Nee, ik heb er bewust voor gekozen om niet in Amsterdam te wonen 2 Ja, het is min of meer toeval dat ik er niet woon 3 Ja, maar door omstandigheden kan het (nu) niet

Vraag 31.2.4: Kunt u in een paar woorden toelichten waarom u niet in Amsterdam woont? < open vraag >

Vraag 32: Uit hoeveel personen, inclusief uzelf, bestaat uw huishouden? 1 1 2 2 3 3 4 4 5 meer dan 4

Vraag 33: Heeft u kinderen? 1 Nee 2 Ja, thuiswonend 3 Ja, thuis- en uitwonend 4 Ja, uitwonend

- 90 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 34: Wat is uw nationaliteit? 1 Nederlander 2 Anders, te weten:………………………………………………………..

Vraag 35: Bent u een: 1 Man 2 Vrouw

Vraag 36: Wat is uw leeftijd? __ jaar

Vraag 37: Wat is uw hoogst voltooide opleiding? 1 Geen opleiding gevolgd of enkele jaren lagere school, basisschool gevolgd 2 Lagere school, basisschool, speciaal onderwijs 3 VSO, voortgezet speciaal onderwijs 4 VBO, LBO (huishoud-, ambacht-, technische school, interne bedrijfsopleiding) 5 MBO-KORT, BBL,BOL 1-2, leerlingwezen, ULO 6 MAVO, MULO, VMBO 7 MBO(-lang), interne opleiding op MBO-niveau, BBL,BOL 3-4 8 HAVO, VWO, HBS, MMS 9 HBO, interne opleiding op hbo-niveau 10 WO, universiteit, kandidaatsexamen 11 Anders, namelijk: ……………………………………………………………… 12 Weet niet 13 Geen antwoord

Vraag 38: Heeft u opmerkingen of suggesties over Amsterdam als cultuur en/of uitgaansstad dan kunt u die hieronder geven.

Vraag 39: Heeft u opmerkingen of suggesties over dit onderzoek dan kunt u die hieronder geven.

Hartelijk dank voor het invullen van de vragenlijst! Wanneer u aan een eventueel vervolgonderzoek wilt meewerken, of indien nodig bereid bent om nadere toelichting te geven, kunt u hier uw e-mail adres invullen: …………………….. (emailadres). Zoals gezegd worden de gegevens vertrouwelijk behandeld en uitsluitend voor dit onderzoek gebruikt.

Bijlage A: extra vragen over culturele activiteiten

Vraag 12a: Hieronder staan een aantal uitspraken over het grootschalige cultuuraanbod in Amsterdam, ‘de grote gebouwen’: het Concertgebouw, Rijksmuseum, Van Gogh, Stedelijk Museum, Muziektheater, Muziekgebouw aan het IJ etc. Wilt u voor elk van de uitspraken aangeven in welke mate u het ermee eens bent? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening. 1 Het Concertgebouw, Rijksmuseum, Van Gogh, Stedelijk en Muziektheater, Muziekgebouw aan het IJ etc. maken Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent 2 Ik bezoek tenminste enkele keren per jaar een of meer van deze ‘grote gebouwen’ 3 Ik vind deze ‘grote gebouwen’ interessant 4 Het aanbod is van een goed (hoogwaardig) niveau 5 De prijs-kwaliteitsverhouding is goed 6 Het personeel bij deze grote cultuurinstellingen in Amsterdam is klantvriendelijk en servicegericht

- 91 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 12b: Hieronder staan een aantal uitspraken over het kleinschalige cultuuraanbod in Amsterdam: theater, dans, muziek, exposities, experimenteel etc. Wilt u voor elk van de uitspraken aangeven in welke mate u het ermee eens bent? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening 1 Het kleinschalige cultuuraanbod maakt Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent 2 Ik bezoek tenminste enkele keren per jaar het kleinschalige cultuuraanbod in Amsterdam 3 Ik vind het kleinschalige cultuuraanbod interessant 4 Het aanbod is van een goed (hoogwaardig) niveau 5 De prijs-kwaliteitsverhouding is goed 6 Het personeel bij het kleinschalige cultuur aanbod in Amsterdam is klantvriendelijk en servicegericht

Vraag 12c: Hieronder staan een aantal uitspraken over regelmatig terugkerende evenementen in Amsterdam: van Uitmarkt, Koninginnedag tot IDFA, Holland Festival en Juli Dans. Wilt u voor elk van de uitspraken aangeven in welke mate u het ermee eens bent? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening. 1 De grote evenementen maken Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent 2 De kleine evenementen maken Amsterdam aantrekkelijk voor creatief talent 3 Grote evenementen zijn belangrijk voor de (internationale) uitstraling 4 Ik vind grootschalige evenementen interessant 5 Ik vind kleinschalige evenementen interessant 6 Het aanbod is van een goed (hoogwaardig) niveau 7 De prijs-kwaliteitsverhouding is goed 8 Het personeel bij evenementen in Amsterdam is klantvriendelijk en servicegericht

Vraag 12d: Wanneer u culturele activiteiten in Amsterdam onderneemt, met wie doet u dat en hoe vaak? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Alleen 2 Met mijn partner 3 Met één vriend of één vriendin 4 Met meerdere vrienden 5 Met mijn gezin, familie 6 Met collega’s 7 Met zakenrelaties

Vraag 12e: Voor welk van onderstaande gebouwen in Amsterdam heeft u een abonnement? (meerdere antwoorden mogelijk) 1 Het Concertgebouw 2 Het Muziektheater 3 Het Muziekgebouw aan het IJ 4 De Stadsschouwburg 5 Anders, te weten:………………………. 6 Ik heb geen abonnement voor culturele voorstellingen in Amsterdam

Vraag 12f: Geef aan welke van onderstaande woorden u associeert met het cultuuraanbod in Amsterdam. (maximaal 5) 1 professioneel 2 amateuristisch 3 gevarieerd 4 eenzijdig 5 traditioneel 6 vernieuwend 7 vooruitstrevend 8 behoudend 9 armoedig 10 luxe 11 internationaal 12 lokaal 13 burgerlijk 14 allure 15 voor fijnproevers 16 voor de massa 17 toegankelijk 18 ontoegankelijk 19 slecht 20 goed 21 goedkoop 22 duur 23 off the beaten track 24 voorspelbaar

- 92 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Bijlag B: extra vragen restaurants en uitgaan.

Vraag 15a: Wanneer u een restaurant in Amsterdam bezoekt, met wie doet u dat en hoe vaak? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Alleen 2 Met mijn partner 3 Met één vriend of één vriendin 4 Met meerdere vrienden 5 Met mijn gezin, familie 6 Met collega’s 7 Met zakenrelaties

Vraag 15b: Hieronder staan een aantal uitspraken over restaurantbezoek in het algemeen. Wilt u voor elk van deze uitspraken aangeven of zij op u van toepassing zijn? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening. 1 Ik ga vaak naar dezelfde restaurant(s) 2 Ik vind het leuk om in verschillende typen restaurants te eten 3 Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn woning 4 Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn werk 5 Wanneer ik hoor dat er een nieuw restaurant is geopend, wil ik er zo snel mogelijk naar toe 6 Ik vind restaurants interessant 7 Ik bezoek regelmatig restaurants die ‘in’ zijn 8 Het tijdelijke karakter van bijvoorbeeld restaurants op de stadsstranden maakt ze voor mij extra aantrekkelijk

Vraag 15c: Hieronder staan een aantal uitspraken over restaurants in Amsterdam, wilt u voor elk van de uitspraken aangeven in welke mate u het ermee eens bent? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening. 1 Het restaurantaanbod in Amsterdam is zeer divers 2 Het restaurantaanbod in Amsterdam is van een goed (hoogwaardig) niveau 3 Amsterdam heeft veel trendy restaurants 4 Amsterdam heeft veel eenvoudige restaurants 5 De prijs-kwaliteitsverhouding van het eten in Amsterdamse restaurants is goed 6 Het personeel in restaurants in Amsterdam is klantvriendelijk en servicegericht

Vraag 18a: Wilt u van onderstaande uitgaansgebieden in Amsterdam aangeven in welke mate zij voor u aantrekkelijk zijn? 1= zeer onaantrekkelijk; 2= onaantrekkelijk; 3= neutraal; 4=aantrekkelijk; 5= zeer aantrekkelijk; 9= weet niet / geen mening . 1. Leidseplein 2. Rembrandtplein 3. De Wallen 4. De Pijp 5. Westerpark/Westergasfabriek 6. Amsterdam Zuidoost 7. Nieuwmarkt 8. Langs het IJ 9. Stadsstranden 10. Anders, te weten: ……………………………

Vraag 18b: Wanneer u uitgaat (geen restaurantbezoek) in Amsterdam, met wie doet u dat en hoe vaak? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 8 Alleen 9 Met mijn partner 10 Met één vriend of één vriendin 11 Met meerdere vrienden 12 Met mijn gezin, familie 13 Met collega’s 14 Met zakenrelaties

- 93 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 18c: Hieronder staan een aantal uitspraken over horecagelegenheden (behalve restaurants), kunt u aangeven in welke mate u het er mee eens bent? Hier wordt met horeca bedoeld: terassen, cafés, disco’s, nachtclubs, stadsstrandpaviljoen, casino’s. 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening 1 Ik ga vaak naar dezelfde horeca 2 Ik bezoek meestal horeca in de omgeving van mijn woning 3 Ik bezoek meestal horeca in de omgeving van mijn werk 4 Wanneer ik hoor dat er een nieuwe horecagelegenheid is geopend, wil ik er zo snel mogelijk naar toe 5 Ik bezoek regelmatig horecagelegenheden die ‘in’ zijn 6 Wanneer ik uit ga kom ik graag gelijkgestemde mensen tegen 7 Ik vind een gemêleerd publiek belangrijk 8 Ik combineer uitgaan vaak met een bezoek aan een restaurant 9 Ik combineer uitgaan vaak met een cultuurbezoek

Vraag 18d: Hieronder staan een aantal uitspraken over de horeca (geen restaurants) in Amsterdam, kunt u aangeven in welke mate u het er mee eens bent? Hier wordt met horeca bedoeld: terassen, cafés, disco’s, nachtclubs, stadsstrandpaviljoen, casino’s. 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening 1 2 3 4 5 9 1 Het horeca-aanbod in Amsterdam is vernieuwend 2 De horeca in Amsterdam is van een goed (hoogwaardig) niveau 3 Het horeca-aanbod in Amsterdam is vooral gericht op jongeren 4 Je moet goed ingevoerd zijn in ‘het circuits’ om de juiste horecagelegenheden te vinden in Amsterdam 5 De prijs-kwaliteitsverhouding van de horeca in Amsterdam is goed 6 Het personeel in de horeca in Amsterdam is klantvriendelijk en servicegericht

Vraag 18e: Geef aan welke van onderstaande woorden u associeert met restaurants en horeca in Amsterdam? (maximaal 5 woorden aanvinken) 1 goedkoop 2 duur 3 gevarieerd 4 eenzijdig 5 vernieuwend 6 traditioneel 7 verrassend 8 voorspelbaar 9 internationaal 10 trendy 11 veel 12 weinig 13 saai 14 enerverend 15 vriendelijk 16 onbeschoft 17 smerig 18 schoon 19 jong 20 oud 21 professioneel 22 amateuristisch 23 slecht 24 goed 25 toegankelijk 26 ontoegankelijk

Bijlage C: extra vragen recreatie, sport en winkelen.

Vraag 21a: Wilt u van onderstaande recreatiegebieden aangeven in welke mate zij voor u aantrekkelijk zijn? 1= zeer onaantrekkelijk; 2= onaantrekkelijk; 3= neutraal; 4=aantrekkelijk; 5= zeer aantrekkelijk; 9= weet niet / geen mening 1 2 3 4 5 9 1 Het Vondelpark 2 Het Westerpark 3 Een ander stadspark in Amsterdam, te weten:…………………………… 4 Het Amsterdamse Bos 5 De grachten 6 De Amstel 7 Langs het IJ 8 Waterland 9 De stadsstranden 10 De Noordzeestranden 11 Anders, te weten: …………………………………. - 94 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 21b: Hieronder staan een aantal uitspraken over ‘het groen’ in en om Amsterdam, kunt u aangeven in welke mate u het er mee eens bent? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening. 1 Amsterdam heeft aantrekkelijke stadsparken (Vondelpark, Westerpark, Wertheimpark, etc.) 2 Amsterdam heeft veel ‘groen’ in de directe omgeving (Amsterdamse Bos, Waterland, de Amstel, etc.) 3 Het water (Amstel, grachten, het IJ) maakt Amsterdam bijzonder 4 Parken zijn voor mij belangrijk om actief bezig te zijn 5 Parken zijn voor mij belangrijk om naar mensen te kijken 6 Parken zijn voor mij belangrijk om mensen te ontmoeten 7 Parken zijn voor mij belangrijk om tot rust te komen 8 ‘Het groen’ rond Amsterdam is voor mij belangrijk om actief bezig te zijn 9 ‘Het groen’ rond Amsterdam is voor mij belangrijk om mensen te ontmoeten 10 ‘Het groen’ rond Amsterdam is voor mij belangrijk om tot rust te komen

Vraag 21c: Wanneer u het groen in en om Amsterdam bezoekt, met wie doet u dat? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Alleen 2 Met mijn partner 3 Met één vriend of één vriendin 4 Met meerdere vrienden 5 Met mijn gezin, familie 6 Met collega’s 7 Met zakenrelaties

Vraag 21d: Hieronder staan een aantal uitspraken over sport, kunt u aangeven in welke mate u het er mee eens bent? 1 = volledig mee oneens; 2 = mee oneens; 3= noch mee oneens, noch mee eens; 4= mee eens; 5 = volledig mee eens; 9= weet niet / geen mening. 1 Ik kijk veel naar sport op TV 2 Ik bezoek regelmatig sportwedstrijden 3 Sport is belangrijk voor mij om te bewegen, in conditie te blijven. 4 Wanneer ik sport geef ik de voorkeur aan teamsporten 5 Wanneer ik sport geef ik de voorkeur aan individuele sporten 6 Het competitie-element in sport vind ik belangrijk 7 Het recreatieve element in sport vind ik belangrijk 8 Sport in de openbare ruimte (Vondelpark, Museumplein, etc.) maakt Amsterdam voor mij aantrekkelijker 9 Ajax is belangrijk voor de (inter)nationale uitstraling van Amsterdam

Vraag 21e: Welke sporten beoefent u regelmatig? 1 < open vraag >

Vraag 21f: Bent u lid van een sportvereniging? 1 Nee 2 Ja, te weten: ------

Vraag 21g: Wanneer u sport in en om Amsterdam, met wie doet u dat? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Alleen 2 Met mijn partner 3 Met één vriend of één vriendin 4 Met meerdere vrienden 5 Met mijn gezin, familie 6 Met collega’s 7 Met zakenrelaties

- 95 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Vraag 21h: Geef aan welke van onderstaande woorden u associeert met sport en recreatie in en om Amsterdam? (maximaal 5 woorden aanvinken) 1 weinig 2 veel 3 gevarieerd 4 eenzijdig 5 kwaliteit 6 slecht 7 verrassend 8 voorspelbaar 9 goed 10 slecht 11 rust 12 actief 13 schoon 14 smerig 15 mooi 16 lelijk 17 toegankelijk 18 ontoegankelijk 19 onaantrekkelijk 20 aantrekkelijk

Vraag 21i: Wanneer u voor uw plezier gaat winkelen (recreatief winkelen), waar doet u dit dan? (één antwoord mogelijk) 1 Altijd in Amsterdam 2 Meestal in Amsterdam 3 In Amsterdam en daar buiten 4 Meestal buiten Amsterdam 5 Altijd buiten Amsterdam 6 Ik winkel nooit voor mijn plezier

Vraag 21j: Wanneer u voor uw plezier in Amsterdam winkelt, wat zijn dan uw favoriete gebieden? (meerdere antwoorden mogelijk) 1 de Kalverstraat 2 de Nieuwendijk 3 de Leidsestraat 4 de Jordaan 5 de 9 straatjes 6 de rest van de Grachtengordel 7 de Haarlemmerdijk 8 de Utrechtsestraat 9 Amsterdam Zuidoost 10 Buikslotermeer 11 Gelderlandplein 12 Dappermarkt 13 Albert Cuypmarkt 14 Ik winkel nooit voor mijn plezier in Amsterdam 15 Ergens anders in Amsterdam, te weten:…………………………….

Vraag 21h: Wanneer u voor u plezier gaat winkelen in Amsterdam, met wie doet u dat? Nooit Af en toe Regelmatig Vaak Heel vaak 1 Alleen 2 Met mijn partner 3 Met één vriend of één vriendin 4 Met meerdere vrienden 5 Met mijn gezin, familie 6 Met collega’s 7 Met zakenrelaties

- 96 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Bijlage 3: Factoranalyses

Factoranalyse: wat maakt een stad aantrekkelijk om te wonen en/of werken Er is een factoranalyse uitgevoerd, waarbij in eerste instantie vier factoren zijn gevonden met een eigenwaarde groter dan of gelijk aan 1,00. Het aantal factoren is beperkt tot drie, rotatie van de factoren levert onderstaande tabel op. De eerste twee factoren verklaren ieder 18% van de variatie, de derde 15%.

Rotated Component Matrix Belang Component rangorde 1 2 3 Factor 1: karakter, eigenheid van een stad Authenticiteit/eigenheid van de stad 3 ,825 Historische gebouwen en gebieden 2 ,784 Diversiteit aan mensen (lifestyle, cultuur, leeftijd, etniciteit etc.) 8 ,654 ,351 Combinatie van oude en moderne architectuur 10 ,556 Levendigheid op straat 4 ,487 ,401 Vrijetijdsmogelijkheden (uitgaan, sport, cultuur) 1 ,454 ,358

Factor 2: intermenselijke relaties en netwerken Aanwezigheid van veel creatieve mensen 12 ,702 Plekken om (nieuwe) mensen te ontmoeten 13 ,698 Diversiteit in woonomgevingen (van eenvoudig tot luxe) 11 ,668 Diversiteit in banen, werkgelegenheid 7 ,630 ,347 Het internationale imago van de stad 15 ,607

Factor 3: praktische aspecten Veiligheid in de stad 9 ,740 Vervoer in en om de stad 6 ,701 Kosten van het leven in de stad 14 ,658 Een schone stad 5 ,627 Extraction: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization

- 97 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Factoranalyse: het persoonlijk belang van vrijetijdsvormen Er is een factoranalyse uitgevoerd, waarbij in eerste instantie zes factoren zijn gevonden met een eigenwaarde groter dan of gelijk aan 1,00. Het aantal factoren is beperkt tot vier, rotatie van de factoren levert de volgende tabel op. De eerste twee factoren verklaren ieder 12% van de variatie, de derde en vierde ieder 11%. Belang Rotated Component Matrix Component rangorde 1 2 3 4 Factor 1: Horeca & de Stad Restaurantbezoek 2 ,747 Cafébezoek 6 ,652 Door een stad zwerven, een stad ‘verkennen' 3 ,540 Vakanties in het buitenland 1 ,529 Bioscoopbezoek 8 ,486 Voor het plezier winkelen 14 ,449

Factor 2: Kunst & Cultuur Bezoek aan de podiumkunsten (muziek, theater, dans, etc.) 4 ,681 Bezoek aan evenementen en festivals 11 ,646 Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) 16 ,632 Bezoek aan musea en galeries 9 ,609 Bezoek aan attracties en bezienswaardigheden 17 ,512 Een cursus (niet voor het werk) volgen. 18 ,479

Factor 3: Groen & Fietsen De natuur in 5 ,770 Recreatief fietsen 13 ,752 Vakanties in Nederland 15 ,561 Parkbezoek 7 ,428

Factor 4: Sport & Uitgaan Sport kijken 21 ,705 Sportbeoefening 10 ,607 Disco’s, openbare feesten 20 ,540 Naar het strand 12 ,460 Recreatief varen 19 ,445 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a Rotation converged in 6 iterations.

- 98 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Factoranalyse meningen over restaurantbezoek Een factoranalyse toont twee groepen van sterk aan elkaar verwante meningen aan: de liefhebbers en de meer praktisch ingestelde personen. De eerste factor ‘liefhebbers’ verklaart 30% en de tweede ‘praktisch’ 20% van de variatie.

Rotated Component Matrix(a) Component 1 2 Factor 1: ‘Liefhebbers’ Ik bezoek regelmatig restaurants die ‘in’ zijn ,822 Wanneer ik hoor dat er een nieuw restaurant is geopend, wil ik er zo snel ,800 mogelijk naar toe' Ik vind restaurants interessant ,750 Het tijdelijke karakter van bijvoorbeeld restaurants op de stadsstranden maakt ,560 ze voor mij extra aantrekkelijk Ik vind het leuk om in verschillende typen restaurants te eten ,469

Factor 2: ‘Praktisch’ Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn werk ,754 Ik bezoek meestal restaurants in de omgeving van mijn woning ,753 Ik ga vaak naar dezelfde restaurant(s) ,607 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a Rotation converged in 3 iterations.

Factoranalyse sport en recreatie Een factoranalyse toont vier groepen van aan elkaar verwante activiteiten: ‘stedelijke activiteiten’, ‘fietsen’, ‘watersport’ en ‘sport’. De eerste twee factoren verklaren ieder 13%, de tweede 12% en de vierde 11%, gezamenlijk verklaren zij 48% van de variatie.

Rotated Component Matrix(a) Component 1 2 3 4 1. Stedelijke activiteiten Door Amsterdam zwerven, de stad ‘verkennen’ ,739 Voor het plezier winkelen ,661 Parkbezoek in Amsterdam ,567 ,369 Zelf creatief bezig zijn (buiten de eigen woning) ,478 Een cursus (niet voor het werk) volgen ,349

2. Fietsen Recreatief fietsen in de omgeving van Amsterdam ,884 Recreatief fietsen in Amsterdam ,846 Naar het Amsterdamse Bos ,321 ,457

3. Watersport Recreatief varen in Amsterdam ,884 Recreatief varen in de omgeving van Amsterdam ,853 Naar het stadsstrand ,365 ,402 Naar de Noordzeestranden ,335

4. Sport Actieve sportbeoefening (voor de conditie) ,816 Bezoek fitnesscenter ,670 Actieve sportbeoefening in competitieverband ,569 ‘Live’ sport kijken ,446 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a Rotation converged in 5 iterations.

- 99 -

De aantrekkingskracht van Amsterdam

Bibliografie Amsterdam Cultuurmonitor, Slot Jeroen: Dienst Onderzoek en Statistiek van de Gemeente Amsterdam, 2006. Amsterdam Sportmonitor, Slot Jeroen: Dienst Onderzoek en Statistiek, Gemeente Amsterdam, 2006. Amsterdam the place to be, Dienst Ruimtelijke Ordening Gemeente Amsterdam, april 2006. Amsterdam Topstad: Metropool, Beleidsnota Gemeente Amsterdam, 2006. Business Cycles, Schumpeter Joseph A.. - [sl] : McCraw-Hill, 1938. Cities and the Creative Class, Florida Richard // City & Community 2. - 2003. - pp. 3-19. Cities in Civilization, Hall Peter, 1998. Creatieve klasse en regionaal-economische groei, Boschma R. A.. Universiteit Utrecht en Regionaal Economisch Plan Bureau, 2005. Creativity, culture, knowledge and the city, Built Environment, Hall P.. - [sl] : Built Environment, 2004. - number 3 : Vol. Volume 30. Cultuur en creativiteit naar waarde geschat,. Kloosterman Robert. - [sl] : SEO en Stichting Atlas voor Gemeenten, 2005. De creatieve industrie in Amsterdam en de regio, Rutten Paul en Manshanden Muskens, Koops. - [sl] : TNO*STB, 2004. De creatieve industrie in Amsterdam en de Regio, TNO*STB. – Amsterdam, 2004. De creatieve stad en leisure, Hodes ir. Stephan J. - Amsterdam/Diemen : INHOLLAND, 2005. De Inventieve Stad [Conferentie], Cohen Job, Amsterdam lezingen 2006 - 2007 van de Universiteit van Amsterdam, 22-05-2007. Indicatoren Amsterdamse Kenniseconomie, Dienst Onderzoek en Statistiek van de Gemeente Amsterdam, 2004. Monitor Creatieve Industrie 2006, Slot drs. Carine van Oosteren, Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek, november 2006. Philosophy of Recreation and Leisure, Nash J.B., 1960. Productiemilieus van de creatieve industrie in Amsterdam, Gadet Jos. - [sl] : DRO, Gemeente Amsterdam, 2006. The Creative City, Landry Charles, 2000. The death and life of great American cities, Jacobs Jane, 1961. The death of distance, Cairncross F.. - [sl] : Orion, 1997. The Rise Of The Creative Class, Florida Richard, 2002. The Road Ahead, Gates W.. - [sl] : Viking, 1995.

- 100 -