Logisk Brest På Ytre Høgre Journalist Og Forfattar Øyvind Strømmen Har I Mange År Følgt Med På Dei Høgre- Ekstreme Miljøa På Internett

MEDLEMSBLAD FOR NOREGS MÅLLAG MEKTIGE HUSNORMER > 16–19 Både forlag, departement og presse held seg med interne skrivereglar laga på bakgrunn av bruk, men det er ikkje ein fri bruk.

SKAPTE RIKSKJENDIS > 20–21 – Folk var usikre på om eg skulle gjera narr av Lothepus. Men eg gjer ikkje narr av folk eg er NORSK glad i, seier serieskapar Hildegunn Wærness.

TO BRAGEPRISAR > 4–5 Nynorskfolket kunne jubla då Olaug Nilssen TIDEND og Maria Parr fekk kvar sin Bragepris. Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai NR. 5 – NOVEMBER 2017 2017 5 – NOVEMBER NR. Logisk brest på ytre høgre Journalist og forfattar Øyvind Strømmen har i mange år følgt med på dei høgre- ekstreme miljøa på internett. Nynorsk er dei ikkje så glade i. – Reint logisk skulle det ha vore meir nynorsk fanatisme mellom tilhengjarar på ytre høgre. Men tvert i mot nærer ein del av dei folka eit hat mot nynorsk. > 8-9 LLEIARTEIGEN

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Om hundre år

LLEg er garantert ikkje den fyrste som har tenkt på at nynorsk ikkje er noko dårleg namn.

LLForstavinga ny- har sigra i geografien og det er ingen grunn til at ho ikkje også skal sigra på det språkpolitiske feltet. Kven har høyrd om York og Zealand? Nei, no er det New York, New Zealand, Nydalen og Ny-Guinea som er mest kjend. Rett nok held Ålesund stand, men det må berre vera eit spørsmål om tid før Ny Ålesund går forbi. Ak- kurat som nynorsk vil få norsk til å gå i gløymeboka.

LLI tillegg har ein alle desse herlege andre ny-orda som t.d. ny- hende, nyfiken, nyfødd, nybaka og nydeleg.

LLI mine auge blir namnet berre betre og betre. Forbrukarsamfun- net vårt skrik ut at det er viktig å vera moderne og å vera i framkant. Det gjeld å koma opp med noko nytt. Det gjeld å vera siste skrik. Me treng ikkje gjera noko. Me treng berre sitja roleg i båten og kjenna oss i framkant.

LLBokmålet har større grunn til God morgen – god morgon! å vera uroa. Me elskar bøker, og salet held seg vel nokolunde stabilt. I HAUSTFERIEN VAR eg nokre dagar i Toronto i Ca- nada. Det er eit spesielt interessant land fordi dei Men utviklinga kan ikkje stoppast. MAGNE AASBRENN har to offisielle språk, som oss. I Quebec-området er Skjermane er komne for å bli, det Leiar i Noregs Mållag same er nettbretta. Eg håpar at me det fransk som rår, mens i resten av landet høyrer les like mange bøker om hundre år, og ser du mest engelsk. Likevel har Canada ei mållov men eg er jammen ikkje sikker. som seier at dei to skriftspråka skal vera likestilte. På gata i Toronto – som er den fjerde største LLOm hundre år vil nynorsken byen på det nordamerikanske kontinentet – er framleis vera ny. det engelsk som er språket. Derfor var det interessant for meg å vera på utkikk etter fransk. Det andre står det Norge. Einfrid Perstølen, som i si tid likna ikkje lite på når eg går rundt i Oslo og er stod på for å få nynorsk på frimerke, henta inspira- KJARTAN HELLEVE nyfiken etter å sjå skriftleg nynorsk. sjon frå mellom anna Canada. Frå storbyen Toronto i Canada kan eg melde at I Noreg er sjølve språkgrunnlaget noko ann- på fly, flyplass, tog og museum så er jamstillinga leis fordi bokmål og nynorsk står nærare kvar- bortimot total. Det byrja med det glansa magasinet andre reint språkleg enn det engelsk og fransk frå Air Canada i flyseteryggen – på kvar side stod gjer. Det er ikkje nødvendig å krevje at trygg- den engelske teksten til venstre og den franske leikskontrolløren på Gardermoen skal seie både til høgre. På flaska med vatn vi fekk delt ut, stod god morgen og god morgon. Og det er kanskje det «water» og «eau», og på mini-syltetøypakka pirkete å krevje at vassflasker som eventuelt blir stod det «Strawberry» og «Fraises». Filmtilbodet delte ut av SAS skal ha både «vatn» og «vann» på i kabinen var mellom anna ein dokumentar om etiketten. Likevel har all den synlege fransken i Utgjeven av Noregs Mållag språkstrid. «Om det ikkje var for at folk tok ansvar Toronto ein effekt som er svært viktig. Han viser for sitt eige språk, så ville det ikkje eksistert fransk i i praksis at fransk er eit likeverdig språk i dette Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten. Manitoba i dag», sa ei eldre dame i intervju. samfunnet. Sett bort frå pengesetlar og frimerke Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO På flyplassen i Toronto går det same igjen er det langt mellom slikt her til lands. Grunnen med all skilting på to språk, dei tar det så langt at er nok i hovudsak praktiseringa av mållova. Her Redaktør: Kjartan Helleve, [email protected], den munnlege standardhelsinga frå personalet til lands kan Språkrådet berre oppmode institu- tlf. 23 00 29 32 er «hello bonjour!» Det gjeld òg toga; på skilt sjonane til å følgje paragrafane, i Canada blir brot og billettar er alt både på engelsk og fransk. På på mållova bøtelagde, og bøtene begynner på I redaksjonen: Royal Ontario Museum er skilta todelte, det gjeld 600 dollar og går opp til 20 000. Hege Lothe, Erik Grov til og med skiltet på fortauet utanfor med orsa- Heimeside: www.nm.no king for at det er sperra på grunn av oppussing. I APRIL I år viste det seg at ingen norske universi- tet eller høgskolar oppfylte mållova i 2016. Lova Abonnement: 250 kroner per år DETTE ER DEN typen jamstilling som vi har mellom seier at i alt publikumsretta, skriftleg tilfang som Utforming: Språksmia AS bokmål og nynorsk på pengesetlar: at begge språka sentrale statsorgan lagar, skal begge målformene [email protected]

NORSK TIDEND 5– 2017 TIDEND NORSK står der. På den eine sida står det Noreg og på den vera representerte med minst 25 prosent. Dette 2 L SAGT

– Stem på mæ – æ love – æ skal lære dykken så mange nye åor og uttrykk! Jorun Stiansen takka Vennesla og dialekten for at ho kom til kvart- finalen i Skal vi danse. Fædrelandsvennen

– Eitt eller anna seier meg at kul- turskulen i Nordfjordeid gjer ein god jobb. Arild Torvund Olsen på Facebook etter MGP-finalen

– Vi søykjer en jurist Kulturdepartementet prøvar seg på nynorsk

– Dagen vert ikkje heilt den same utan VG etter at Gard Steiro fekk Målprisen 2017

– Det kan ikkje kallast ein heim om det ikkje er plass til ein dumpar i tunet Lothepus-sitat på baksida av biografien hans

– Ivar Aasen hadde vore i fyr og flamme! Og når det hadde mørkna bak gardino, hadde han tekje seg som ein piruett på golvet og steikt seg egg og flesk til kvelds. To egg! Oddny Miljeteig på Facebook om

Illustrasjon: Kjartan Helleve, Kjartan Illustrasjon: oppattskipingsmøtet i Vaksdal

– Målfolk kan brukast til nesten alt. Sidan sist har Per Henning Arntsen, økonomikonsulent i Noregs Mållag, delteke i TV3-programmet Visning. Og jammen har ikkje Inger Johanne Sæterbakk, styremedlem i same organisasjon, vore med i TV2-favo- ritten Jakten på kjærligheten. Men God morgen – god morgon! no ventar verda spent: Får vi spinoff- serien der Visning-Per Henning mø- gjeld òg på heimesider, i sosiale medium, og andre ha nynorsk, som Ørsta og Leirin i Valdres. Språkrådet ter Jakten-Inger Johanne? tekstar som institusjonane publiserer. Alle skjema svarar tilbake at her tolkar Avinor mållova feil – og Jens Kihl på Facebook skal vera tilgjengelege både på nynorsk og bokmål. der står saka når eg skriv dette. Statsorgana skal sjølv rapportere om målbruken, – Altså, når mediebildet er stappfullt men til fristen var det ni institusjonar som ikkje KVIFOR SKRID VERDA så langsamt fram? Ein kjenner av ulike forarga og indignerte interes- hadde greidd å svare, blant dei Høgskolen i Lille- på ein trong til å sende enkelte med makt i dette lan- seorganisasjonar som utelukkande hammer og NTNU. Dessutan var det ingen av insti- det til gjennomlysing for å finne ut kva det eigentleg er opptekne av at akkurat deira tusjonane som oppfylte krava når først rapporten er som gjer at dei har så mykje imot at skriftspråket organisasjon eller tiltak burde fått låg føre. nynorsk skal vera synleg. Kva er eigentleg problemet, meir pengar i regjeringa sitt budsjett- Om ikkje det blir ei betring, må norske styres- Avinor? For 600 000 nynorskbrukarar er det sum- framlegg, så blir det jo heilt forbanna makter vurdere å lære av den strenge praksisen i men av alle desse småtinga som skapar framtida for umogleg å kome gjennom med bod- Canada. språket vårt. skapen om at nynorskinstitusjonane For min del ønsker eg at Avinor-leiinga og andre bør få meir pengar i regjeringa sitt EIT NYTT, NORSK døme gjeld spesielt skilting på fly- med makt som ennå ikkje har oppfatta at vi har to budsjettframlegg! plassar. sidestilte språk her i landet, set seg i eit fly og drar Styremedlem Peder Lofnes Hauge På flyplassen Vigra i Ålesund oppdaga Andreas- – ikkje dit peparen gror, men til Canada. I Canada på Facebook Johann Ulvestad ein detalj i sommar. Det gjaldt dis- er det ikkje vill vest om språklova gjeld eller ikkje, penserane for vatn. Der står det «vann», «water», men det er det her. Livet er godt. «wasser», «eau», «agua» osb. – men «vatn» har Når katten får mat. ikkje funne nokon plass. «Nynorsk – det er det ik- Når barn er glade. kje plass til,» skreiv Andreas-Johann til Språkrådet. Når sola skin. «Burde ikkje dei ha det?» Når blomane er fine. Vidare tok han opp at Vigra Lufthamn ligg i Ein kjenner på ein Når hjarta er stort. Møre og Romsdal som er nynorskfylke og i Giske “ Mahmoud Abdelmajid, kommune som er nynorskkommune. Kvifor er ik- trong til å sende enkelte deltakar på norskkurs på Hjeltnes, kje det noko som helst nynorsk der? Ulvik, i avisa Hordaland Resultatet av engasjementet blei at i juli så med makt i dette landet gav Språkrådet klagaren rett på begge punkt. På Her på Selbak har det blitt asfaltert dispenserskilt som dette skal nynorsk også vera til gjennomlysing for å i det siste men, stusser litt på skiltet representert, og Ålesund Vigra lufthamn og andre som er satt opp. Det står: Høg asfalt- nasjonale lufthamner i område med nynorsk som finne ut kvifor dei har så kant. Og det er vel nynorsk? Burde tenestemål, skal ha skilt, oppslag, nettsider og anna jo stått høy. Peanuts, men litt artig å skriftleg informasjonstilfang på nynorsk. mykje imot at nynorsk påpeke det syns jeg, da vi ikke skri- IKKJE UVENTA HAR Avinor, som har ansvaret for ver nynorsk her. lufthamnene, gitt Språkrådet eit svar som tyder at i skal vera synleg. Ein tingar av Fredrikstad blad

praksis er det berre enkelte småflyplassar som skal 5 – 2017 TIDEND NORSK 3 LLITTERATUR

God mottaking vår terningkast 5 eller meir. Ein for Framtida junior elev gav oss jamvel 20 i terningkast! ler redaktør Svein Olav B. Rekordstort førsteopplag for ver- Langåker, og legg til: das første nynorske avis for barn. – Ein sjetteklassing frå Fitjar I oktober kom digitalutgåva utbraut heilt uoppfordra i klasse- Framtidajunior.no, og første helga rommet: «Det er så deileg å lesa i november kom Framtida junior ei avis på eit forståeleg språk». Då for første gong ut på papir. Papir- blei eg glad. avisa kjem kvar 14. dag, med Fleire skular har teikna abon- neste utgåve 30. november. nement på klassesett, og Lang- – Me har fått veldig gode til- åker håpar at avisa vil bli ei popu- bakemeldingar på avisa. Avisa er lær julegåve. testa ut på fleire elevar, og godt – Inntektene me får vil gå til over 90 prosent gav førsteutgåva meir nynorsk journalistikk, seier han. Utgjevar er Landssamanslut- ninga av nynorskkommunar, i eit nært samarbeid med ABC Start- siden, Hallingdølen, Hordaland, Os og Fusaposten, Sogn Avis og Sunnhordland. – Eg er veldig glad for at me har med oss landets beste og mest prisvinnande lokalaviser på denne viktige nynorske satsinga, seier Langåker. Pressemelding

Ny, illustrert år sidan Fred kom ut. Han blir rekna som ein av dei beste romanane Garborg-bok som er skrivne, seier Tarald Oma, Arne Garborg-entusiastar vil leiar i Time Historielag til Jærbladet. lokke nye lesarar til verka hans Historielaget har samarbeidd gjennom ei ny, illustrert og to- med historielaga i Klepp og Hå i språkleg bokutgåve av opnings- tillegg til Time bygdemuseum for kapittelet i romanen Fred. å realisere boka, som er skriven «Utanfor, i vest, bryt havet på på to språk. mot ei sju milir lang låg sand- – Vi har brukt originalteksten til strand. Det er sjølve havet, Nord- Garborg. Dessutan har vi med ei havet, breidt og fritt, ukløyvt og engelsk omsetjing slik at teksten utøymt, endelaust.» blir tilgjengeleg for eit større pu- Bragepris til Parr og Nilssen Slik opnar romanen Fred, som blikum, forklarer Oma. (NPK) blei skriven av Arne Garborg i Nynorskfolket kunne seier at då ho skulle skriva boka, va- 1892. I desse avsnitta skildrar kla ho mellom å velja sakprosa eller forfattaren det jærske land- jubla då Brageprisane ein roman. skapet og folka som bur der. – Den viktigaste grunnen til at No blir dette kjende blei delte ut. Maria eg hamna på ein roman, er at sonen opningskapittelet gitt ut min ikkje kan gjera greie for seg, og på nytt. Skildringane til Parr henta heim den at det er mi historie eg fortel. Men Garborg har fått føl- andre Brageprisen eg har også forma historia slik at det gje av illustrasjonar ikkje er alt som er dokumentarisk laga av teiknaren sin. Det blei også pris sant. Eg har bytt om på kronologi, Jan Th. Værp. bytt plass på personar – og nokre – I år er det 125 til Olaug Nilssen. scener har eg dikta med grunnlag i episodar som er sanne. Du kan seia Brageprisen er ein av dei gjævaste at forma vann over sanninga, seier norske litteraturprisane og blir delt Nilssen til NTB. 20 gamle songar går pedagogisk hensikt. Ein syng ikkje ut i fire klassar. Maria Parr (36) fekk Brage-juryen skriv at Tung tids lenger berre for å syngje, men for pris for Keeperen og havet i klassen tale er eit rørande brev til ein elska igjen i barnehagane å lære, seier Hagen. Ho trekkjer for beste barne- og ungdomsbok, son, ein fortvila rapport frå ein ut- Dei fleste songane som blir fram det positive i bruken av dei mens Olaug Nilssen (39) vann den mattande kvardag og eit verknads- sungne i barnehagane, er frå før eldre songane. skjønnlitterære klassen for roma- fullt kampskrift mot diagnosesam- 1960-talet. – Ein syng ikkje lenger – Det handlar om ei overleve- nen sin Tung tids tale. Begge to gjev funn og rigid byråkrati. berre for å syngje, seier høgskule- ring av tradisjonar, ein kulturarv. ut bøkene sine på nynorskforlaget lektor Liv Anna Hagen. Det er viktig at vi har nokre songar Samlaget. PRIS FOR KART OG LYRIKK Saman med høgskulelektor som alle kjenner til, og som vi kan Olaug Nilssen er kjend både som Barnebokforfattar Maria Parr fekk Elisabeth Anvik og førstelektor samlast om. dramatikar og forfattar. Tung tids også Bragepris i 2009. Då for det Siri Haukenes ved Høgskulen i Forskarane meiner at også tale er den første romanen hen- store gjennombrotet sitt Tonje Glim- Oslo og Akershus (HiOA), har sjølvtilliten til dei tilsette rundt nar på tolv år og byggjer på hennar merdal, som også har blitt teater. Hagen kartlagt songmaterialet i song og musikk spelar ei vik- eiga historie om korleis det er å ha Keeperen og havet er ein oppfølgjar barnehagar i Oslo og Akershus i tig rolle for kva songar som blir ein gut med autisme. Forfattaren til debutboka Vaffelhjarte, og byr på ein periode på over seks år. Det brukte. skriv Aftenposten. – Det handlar nok også om at – Ingen av dei 20 mest popu- ein ofte held seg til dei songane lære songane er laga etter 1990, ein kan, i staden for å lære seg Tung tids tale er eit rørande brev seier Hagen. Forskarane meiner nye, seier Anvik. Ho seier at ein “ songane i liten grad speglar sam- ofte trur songar for barn må vere til ein elska son, ein fortvila rapport frå funnet og at det viser mangel på enkle, men peikar på at barn har mangfald. ei enorm evne til å lære seg språk ein utmattande kvardag. – Det som likevel slår oss, er at og kompliserte musikalske tonar. (NPK) Juryen

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK songane i dag blir brukte med ein 4 Bragepris til Parr og Nilssen sen i open klasse, som i år er lyrikk, tid, Cecilie Løveid. Ho fekk Bragepri dramatikarane og lyrikarane i vår også pris til ein av dei mest kjende Hus i Oslo tysdag kveld vanka det Bragejuryen. og godt å venda tilbake til, meiner vers som både er tidlaust, universelt skapar Maria Parr eit litterært uni vestlandsbygda Knert-Matilde. eit nytt møte med Trille og Lena i Oslo i tysdagHus kveld. havet BRAGEPRISVINNAR: Under prisutdelinga på Dansens Frå den vesle bygda ved havet i klassen for beste barne- og ungdomsbok. Prisen blei delt ut påDansens Prisen klassen bleidelt ut i ungdomsbok. for og beste barne- Maria Parr Maria vann Brageprisen for 2017 boka Keeperen og

- - OsloPrisen bleii delt tysdag ut kveld. forskjønnlitteratur boka Tung tids tale vann kategorien Brageprisen i 2017 BRAGEPRISVINNAR:

Foto: Håkon Mosvold Larsen /NTB scanpix /NPK (NPK) norsk litteratur. skap, i tillegg til å skapa interesse for mål å heidra gode norske forfattar 25-årsjubileum i år. Prisen har som tinga Den norske Bokprisen og har for diktsamlinga sakprosabok, meiner juryen. karthistorie. Ei utsøkt og særeiga densteater», som er ei bok om til Thomas Reinertsen Bergs Foto: Håkon Mosvold Larsen /NTB scanpix /NPK Brageprisen blir delt ut av stif Prisen i klassen sakprosa gjekk Vandreutstillinger. Olaug Nilssen Ver

. - - -

Forfattar Alfred Fidjestøl på 5.000 fråpå 5.000 tidlegare aksjonar. auke ein på 20.000, er Opplaget utdragmed frå nynorske ti bøker. Alle påmelde elevar antologi får ein Nynorsksenteret. med samarbeid i 2015 skule. i Aksjonen blei starta leseaksjon norsk i trinnet på 7. heile Noreg. i bibliotek påmelde og skular til sende då blir antologiar 20.000 som mange Tid for ti-aksjon Foreningen ny !les lanserer ein nynorsk-antologi Rekordopplag for fien om Julius (2017). (2015) og rom. Norsk kulturråd 1965–2015! kretsen 1897–1924 (2014), Asker til Eden. Historia om Asker Norske Teatret1913–2013 (2013), får prisen for bøkene vegner av språkprisjuryen. sen Julius, seier Toril Opsahl på biografien sin om kjendissjimpan forteljarglede i den perspektivrike formidlingsevne og engasjert kjeldebruk, populærvitskapleg har demonstrert etisk balansert late seg overtyde når prisvinnaren sjonar. Men ikkje minst har juryen framstillinga si av tunge institu faktaspekka og språkleg kreative fylte, men alltid kjeldekritiske, no for den frimodige, humør vore blant dei nominerte, da som grafisk trykk. Prisen er på 100.000 kroner og eit Språkrådet.direktør Åse Wetåsi framifrå bruk av sakprosa frå Nesten menneske. biografien om sjimpansen Julius, Det Norske Teatret til den ferske torieverk om Norsk kulturråd og skapen sin, som spenner frå his Språkprisen 2017 for forfattar (44) vart onsdag heidra med FORFATTAR FIDJESTØL ALFRED Fidjestøl til Alfred Språkprisen – GJÆVT OG UVENTA Tid for ti er ein nasjonal nynorsk nasjonal Tid ein for er ti – Fidjestøl har også tidlegare Fidjestøl tok imot prisen for Nesten menneske. Biogra ijanuar 2018. Så Trass alt. Det

Fidjestøl Eit eige - - - - Frå Frå - - - (NPK) I.B. StorøI.B. Noreg, prosjektleiar seier i om Ole rarar, elevar bibliotekarar og rundt kvalitetslitteraturnorsk læ blant tydeleg interesse stor ei for ny meir. endå opplaget Det er vi kunne sikkert auka nyer rekord, og fristen. Dette påmeldings veker før fullteikna tre bleiaksjonen og opplaget de Figueiredo fått Språkprisen. Karin Sveen, Einar Økland og Ivo Stephen Walton, Kjartan Fløgstad, Agnes Ravatn, Elisabeth Aasen, nes, Edvard Hoem, Erik Tunstad, Vagant og forfattarane Gyrid Gun lista si. Osland og Morten Søberg på kort ut Åsa Elstad, Jon Hustad, Erna hadde i tillegg til Fidjestøl plukka Strøksnes og Sverre Tusvik. Dei med seg Aina Basso, Morten i år var det altså nynorsken sin tur. kvart år for bokmål og nynorsk, og bruk av norsk i sakprosa, anna- ler kvart år ut prisen for framifrå det, seier Fidjestøl. ningsfullt å få anerkjenning for kjennest det enda meir betyd enn det andre eg har gjort, og da for meg. Det har vore dristigare måtar har vore eit annleis prosjekt Nesten menneske, som på mange sen i haust etter utgivinga av pressekontor. seier Alfred Fidjestøl til Nynorsk inn at det kunne komme til å skje, uventa, det hadde ikkje falle meg få prisen. Og det er sjølvsagt veldig veldande og veldig inspirerande å (NPK) NYNORSKPRIS – Vi har auka Dei seinare åra har tidsskriftet I juryen har Toril Opsahl hatt – Det er spesielt kjekt å få pri – Det er veldig gjævt, litt over i ei pressemelding. ei i - Foto: Mari TorsdotterFoto: Mari Hauge/NPK

Språkrådet de- - -

- - - - -

5 NORSK TIDEND 5 – 2017 LMÅLNYTT Utfordrande målformval i nye Telemark-Vestfold Landsmøte-jubileum i Vinje VERKEN I NYNORSKFYLKET Tele- Aasmund Olavs- mark eller bokmålsfylket Vestfold har målforma vore diskutert i sa- son Vinje vart fødd i manslåingsprosessen. Språkrådet 1818. Noregs Mållag tilrår språknøytralitet, men i Tele- mark fryktar dei at det kan føre til at feirar med å skipe nynorsken blir gløymd. – Nøytralitet kan vere eit grep, til landsmøte i Vinje. men eg er litt skeptisk til det, for å vere ærleg, seier fylkesordførar Sven Det blir landsmøte Tore Løkslid (Ap) i Telemark til NRK. For Løkslid er det ikkje urealistisk nummer hundre. å tenkje seg nynorsk som adminis- – No møtest organisasjonen trativt skriftspråk i den nye regio- til landsmøte annakvart år, og nen. Han peikar på at også vestfol- då er det ekstra viktig å få med dingar kan lære seg å skrive og lese seg landsmøtet, seier Magne nynorsk, sjølv om dei ikkje bruker Aasbrenn, leiar i Noregs Mållag. Kjem til Vinje: Frøy Gudbrandsen, målforma i dag. Han og styret er opptekne av at politiske redaktør i Bergens Ti- Fylkesordførar Rune Hogsnes landsmøtet skal få drøfta alle dende. Foto: BT. (H) i Vestfold ser ikkje nynorsk som dei viktigaste utfordringane for noko aktuelt alternativ i det heile, nynorsken og nynorskbrukarane men han er open for at fylket kan bli i dag. Dessutan skal landsmøtet Opnar for nynorsk: For fylkesordførar språknøytralt. gjere gode vedtak og velje eit nytt Sven Tore Løkslid (Ap) er det ikkje styre. LLANDSMØTET – Ingen kommunar i Vestfold har urealistisk med nynorsk som adminis- noko anna enn bokmål, så når det trativt skriftspråk. På dette landsmøtet er det X Dette er det 100. landsmøtet til Noregs Mållag gjeld akkurat nynorsk, blir nok ikkje Foto: Telemark Fylkeskommune. vedtak av arbeidsprogram for dei det særleg aktuelt, seier Hogsnes til neste fire åra. Då blir det alltid X Landsmøtet er frå torsdag 12. NRK. spennande og interessante ord- april til sundag 15. april 2018 Både Språkrådet og Noregs Mål- fylkeskommunane skal bli eitt frå skifte. I tillegg inviterer styret til lag meiner språknøytralitet kan fun- 2020. Fylkestinget i Vestfold har gått eit landsmøte med mange flotte X Hotellet er Rauland Høgfjells- gere dersom det blir laga reglar for inn for samanslåinga, mens fylkes- kulturopplevingar, og kanskje blir hotell korleis målformene skal brukast. tinget i Telemark i april sa nei. det skikkeleg ein bra fest. X Landsmøtestad er Raulands- Stortinget vedtok i juni at dei to (NPK) – Vi ynskjer at landsmøtet skal hallen ved sida av Rauland gje kveik til utsendingar som kjem skule frå heile landet. Det er spesielt viktig at alle fylkeslag er repre- X Landsmøteavgifta er 1000 senterte. Men vi er også opptekne kroner for lokallaga, med halv Unge Venstre vil ha valfritt av at nye tillitsvalde som ikkje har pris for Norsk Målungdom. vore på landsmøte før, tek turen, X Det er landsmøte kvart 2. år sidemål på vidaregåande fortel Magne Aasbrenn. og det er venta opp imot 200 tilreisande til landsmøtet. UNGE VENSTRE GÅR inn for å gjere styrking frå dagens situasjon, seier TUR TIL MIDTBØ Programmet sidemålet valfritt i vidaregåande nyvald Unge Venstre-leiar Sondre for landsmøtet er i ferd med å skule, men vil samtidig innføre Hansmark til avisa. ta form. Landsmøtet skal vere i Forfattar Olav Vesaas vil halde sidemålsopplæring alt frå tredje Hansmark strekar under at Unge Raulandshallen i Vinje, medan ut- føredrag om livet til Aasmund klasse i grunnskulen, skriv nettavisa Venstre vil halde på eigen sidemåls- sendingane skal ha Rauland Høg- Olavsson Vinje. Olav Vesaas skreiv Framtida.no. karakter i ungdomsskulen. fjellshotell som landsmøtehotell. biografi om han tidleg på 1990-ta- Ungdomspartiet til Venstre Leiar Fredrik Hope i Norsk Mål- Det er sett av tid til busstur med let og har halde mange føredrag vedtok fleire endringar i skulepo- ungdom er glad for at Unge Venstre omvising på Midtbø der Tarjei gjennom åra. litikken på landsmøtet sitt på Sola vil starte sidemålsopplæringa tid- Vesaas og Halldis Moren Vesaas Frøy Gudbrandsen, politisk utanfor Stavanger sist helg. legare, men er skeptisk til å gjere budde med borna sine, og vi skal kommentator i Bergens Tidende, – Målet vårt er at elevane byrjar opplæringa i sidemål valfri i den også få sjå Plassen der Aasmund skal halde eit føredrag om den med meir sidemål tidlegare i skulen, vidaregåande skulen. Olavsson Vinje vaks opp og kvar motkulturelle journalistikken, kva og ikkje sånn som no at elevane – Eg er redd valfritt sidemål i vi- det nye Vinje-senteret vert plan- er vilkåra for den i dag og kva skal møter det midt i puberteten frå åt- daregåande vil slå uheldig ut for ny- lagt. til for at nynorsken har gode vil- tande klasse. Byrjar vi tidlegare, så norskkompetansen til mange elevar, vil det vere ei seier Hope til Framtida.no. (NPK) Mållaget vil ha samisk på TV 2 I SEPTEMBER VAR det klart at TV 2 allmennkringkastingsoppdraget vere eit positivt tilskot. Teknologien er einaste TV-kanal som har levert burde ikkje dei gje opp samisk så lett. ligg til rette for dette. I den nye, over- inn søknad til Kulturdeparte- Noregs Mållag meiner at TV 2 ikkje ordna delen av læreplanen som blei mentet om å få det kommersielle bør få lov til å droppe samiske pro- vedtatt i haust, blir det slått fast at alle allmennkringkastingsoppdraget. gram i den nye konsesjonsperioden elevar i landet skal lære om samisk Søknaden baserer seg på utlysing det no vert forhandla om. historie, kultur og samfunnsliv. frå Kulturdepartementet. I denne ut- – Dersom til dømes TV 2 legg ut Aasbrenn meiner at eit TV 2 heilt lysinga vert det peika på at kanalen sine samiske program berre på nett- utan samisk, er ikkje god og mo- som søkjer kan velje fem program- TV på TV 2 Sumo, vil det likevel har derne språkpolitikk. Samisk språk område dei skal satse på for å sikre mykje å seie for samisk i det daglege, må òg vere synleg utanfor dei sa- sjangermessig breidde. seier Magne Aasbrenn, leiar i Noregs miske områda. Mållaget vil oppmode Kampanje.com har meldt at TV 2 Mållag. både TV 2 og Kulturdepartementet har valt å droppe samiske program – Både i grunnskulen og lenger til å sjå på saka ein gong til. TV 2 er i sine satsingsfelt. I dei viktige for- oppe i skuleløpet vil eit slikt tilbod bli heile Noreg sin TV-kanal, og det er handlingane mellom Kulturdeparte- svært mykje brukt. Teksting på eitt utruleg viktig at TV 2 tek ansvar også

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK mentet og TV 2 om det kommersielle eller fleire av dei samiske språka vil for det samiske. 6 L MEDIA

ANNE SVANAUG STRAUME Landsmøte-jubileum i Vinje Dagleg leiar i Kringkastingsringen 25 prosent – også på nett

DET VAR TEMA under den opne kvelden Kringkastingsringen og Fylkesmållaget Vikværingen skipa til 15. november. Normert tale vert rekna for å vere ei nøytral form av eit språk, som er lite markert av ein dialekt eller ein sjar- gong, i følge Wikipedia. Dette er berre ein av mange definisjonar.

MANGE LAND VEL å bruke normert språk i media. Kina, Frankrike og Brasil er døme på slike land. Her i Noreg har det dei siste åra vore slik at ein finn det normerte språket i nyheitene, helst hjå NRK.

UNDER DEBATTEN I november lurte me på om det normerte språket har utspelt si rolle, er dialektane gode nok, og tek dei rett og slett over? Treng ein normert tale?

EIT POENG SOM vart lyft fram, var at konsekvensane av å skjerpe krava til normering kan føre til mindre normert nynorsk, ikkje meir. Grunnen kan vere at mange av dialektbrukarane som ikkje ligg særleg nært korkje bokmål eller nynorsk, vil velje å normere mot bokmålet. Ein fryktar altså mindre dialekt og meir normert bokmål.

DIALEKTANE ER VIKTIGE for å syne språkmangfaldet, og at vi som sit rundt om i landet, skal kjenne oss att i det vi ser og høyrer i media. Samstundes er det eit pedagogisk poeng ved å nytte normert tale. Då får vi høyre korleis eit «rett språk» er. Kjem frå Vinje: Aasmund Nordstoga. Foto: Marcel Leliënhof LIKEVEL ER DET ein annan mediekvar- dag no enn for berre få år sidan. Ingerid Stenvold, som har fått unntak frå å kår i norsk presse framover. Den med formøte for nye utsendingar held konsert med mellom anna nytte normert tale, meinte at det ville nye daglege leiaren på Vinje-sen- og kviss på landsmøtehotellet. med songar av Aasmund Olavs- vere vanskeleg for ho å vere spontan teret, Kristian W. Rantala, kjem Fredag kveld er det kulturkveld i son Vinje. på eit normert språk. Ho trekte fram og fortel om planane for senteret. Vinjehuset i Åmot der Aasmund ERIK GROV at i jobben i dag skal ein kunne lese Torsdag kveld varmar vi opp Nordstoga og Åsmund Reistad [email protected] opp nyheiter, ein skal ha samtaler med intervjuobjekt i studio eller annonsere hastesaker som kjem inn undervegs i sendinga. Det er fleire situasjonar som krev spontanitet under ei nyheitssen- ding i dag, enn det var tidlegare. Då kan Sentrumspartia sikra gjennomslag det vere vanskeleg spontant å normere språket rett. VENSTRE OG KRF fekk til ei Han peika særleg på Terje 1 million ekstra og Det Norske språkpolitisk satsing for nynor- Breivik i Venstre og Tore Store- Samlaget fekk ei løyving som ligg RAGNHILD FJØRTOFT, SOM var tilsko- sken i forhandlingane om nytt haug i KrF, og takka dei for å ha éin million over regjeringas opp- dar, reiste seg då me opna for spørsmål statsbudsjett med regjeringa. arbeidd fleire nynorskkroner havlege utkast. frå salen, og sa at det å snakke normert – Noregs Mållag er veldig inn i budsjettet. Aasbrenn takka for løyvinga ikkje er noko problem – det handlar om glad for dei auka løyvingane til – Nynorskbrukarane har på vegner av dei nesten 13.000 vane. både oss, Det Norske Samlaget mange vener på Stortinget. Dette medlemene i Noregs Mållag. og mange andre gode tiltak. Det er to av dei viktigaste. Dei veit å – Dette statsbudsjettet er eit løft ME I KRINGKASTINGSRINGEN ser utfor- viktigaste er likevel at løyvinga prioritere nynorskspørsmål også for nynorsken, og for Noregs Mål- dringane som ligg i ei endra medieverd. til Landssamanslutninga av når ein må prioritere hardt. lag er det eit kjærkome økonomisk Me ynskjer ikkje at eit normert språk nynorskkommunar (LNK) er på LNK fekk ei påplussing på 1,2 løft. Vi vil bruke pengane godt, skal gå utover dialektane. Samstundes plass, og sikrar gode nynorsktil- millionar, Noregs Mållag fekk til det beste for nynorsken. Både er det naudsynt at i alle høve nyheiter tak for barn og unge, som Fram- 1,1 million ekstra, Vinje-senteret unge og eldre nynorskbrukarar vert framført på eit nøytralt språk, som tida, Framtida junior og Pirion, sa fekk 1,6 millionar, produksjons- skal tene på dette. Det er lite som er lett å forstå. Normert tale er då eit Magne Aasbrenn, leiar i Noregs tilskotet til aviser auka med 5 gjev meir nynorsk for pengane, slo godt alternativ.

Mållag. millionar, Hordaland Teater fekk Magne Aasbrenn fast. 5 – 2017 TIDEND NORSK 7 LNASJONALISME

Høgreekstreme miljø er glade i å smykke seg med tradisjonar og symbol som skal gje Handlenett.no kampen deira legitimitet. Men akkurat ny- Nynorske gåver norsk har dei ikkje kome på å bruke enno. – Det er ein logisk brest, seier Øyvind Strømmen. Lite nazi- nynorsk

I SOMMAR RØRTE Vårt Land opp brunt vatn. Utgangspunktet for LØYVIND STRØMMEN skriveria var seminaret «The North awakens» som Scandza XJournalist og forfattar Forum skipa til Oslo. Det meste XHar markert seg for si kart- av innhaldet på programmet leggjing av høgreekstreme høyrer heime langt ute på den miljø på nettet. politiske høgresida. Noko av det også ekstremt langt ute. XHar skrive fleire bøker, Ein av innleiarane var Olav m.a. Det mørke nettet. Om Torheim, som er redaktør for høyreekstremisme, kontra- nettstaden «Maalmannen». Tor- jihadisme og terror i Europa (2011) og Anders Lange. En heim skriv helst på høgnorsk, og norsk historie (2016). journalisten kopla saman den politiske bodskapen og språk- bruk. Mellom anna fekk Finn-Erik Vinje ytre at «koblingen mellom politisk reaksjonære holdninger og språkpolitisk markering er stort sett om at eg er ein idiot og at historisk velkjent». eg ikkje bryr meg om landet mitt. Forfattar og journalist Øyvind Men om eg skriv noko tilsvarande Strømmen vart også intervjua. på nynorsk, får eg kjeft for at eg Han kalla «Maalmannen» skriv på nynorsk. Dei lurer på om nasjonalistisk og plasserte den eg ikkje kan skrive på skikkeleg politiske ståstaden på ytste norsk. Så eg har registert at ein høgre fløy. Men etter å ha studert del av dei folka som er veldig opp- høgreekstremisme på nett i tekne av norsk kulturarv og nor- mange år, meiner han at Torheim ske tradisjonar, nærer eit hat mot er ei einsleg svale. nynorsk. For meg heng ikkje det – Eg er ikkje overraska over på greip. Det er ein logisk brest. at slike haldningar dukkar opp Ein skulle faktisk tru at det var ein i form av høgnorsk. Men det er større appell for nynorsk i miljø Tekstilar, keramikk, turutstyr, berre «Maalmannen», og eit par som er opptekne av den norske andre personar rundt den nett- fortida, gjerne blanda med nokre sida, seier Strømmen. vikingar. Men akkurat når det ordsmykke, Lurivar-produkt, – Det finst ein fasinasjon for kjem til språk, så held ein seg med det norrøne, som kjem til uttrykk det som på engelsk heiter dano- bøker, musikk og mykje meir. ved at ein leflar med norrønt norwegian. Reint logisk skulle det språk eller veldig konservativ ha vore meir nynorsk fanatisme nynorsk, men dei er veldig få. mellom tilhengjarar på ytre høgre. – Er dette annleis i andre land? Gode førjulstilbod LITE OPPTEKNE AV SPRÅK – Språksituasjonen i Noreg I utgangspunktet burde mange er spesiell. Hadde det vore ein på handlenett.no fleire høgreekstreme skrive tilsvarande språksituasjon i nynorsk. Språket har ei klår his- Frankrike, så hadde det nok sett torisk åre, og ligg ope til å flagge annleis ut. Hadde dei hatt eit nasjonalistiske tankar. Strømmen høgspråk som var påverka av Nettbutikken til seier at han sjølv har stussa over eit naboland, og samstundes eit Ivar Aasen-tunet og Olav H. Hauge-senteret dette. språk basert på franske dialektar, – Det er pussig. Når eg skriv om så trur eg dei høgreekstreme ytre høgre, får eg som regel kjeft i kreftene hadde kasta seg over det.

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK kommentarfelta. Innlegga handlar Det einaste som kan minne litt, 8 kje kan skrive skikkeleg på norsk. Katalonia? sjølvstyre, som t.d. i Baskarland og i regionar prøver å skaffe seg større slikt ser me lite av no. staten og andre motstandarar. Men og argument mot den belgiske krefter som nytta språk som våpen laen, men det var høgreekstreme krefter frå heile den politiske ska- til og med liv gjekk tapt. Her var det Det kom til harde samanstøytar, og Leuven i Belgia, fransk eller flamsk. ein skulle nytte på universitetet i var det ein hard strid om kva språk derimot finne døme. På seint 60-tal innflytting. Lenger attende kan ein minoritetsspråk som stammar frå til åtak på svensk, men det er jo eit er at finske nasjonalistar har gått Får kjeft: eit hat mot nynorsk. mot hat eit kulturarv og norske tradisjonar, nærer folka veldig som er opptekne av norsk “ – Det stemmer. For ein del re- – Men språk er ofte viktig når Eg har registert at ein del av del dei Eg registert ein har at – Når eg skriv om ytre høgre, skriv folk at eg er ein idiot og at eg ikkje bryr meg om landet mitt. Skriv noko eg landet mitt. ikkje eg bryr om meg at og tilsvarande idiot høgre, skriv ein ytre skriv eg folk om er eg Når nynorsk, at på – ik eg om på lurer dei

norskdomsrørsla? med andre symbol som er knytte til LITE GULT OG RAUDT ikkje språk ei viktig sak. Men ut i frå det eg har sett på, så er som reagerer på bruken av engelsk. det finst anti-amerikanske krefter kje fokus på språk. Det einaste er at mitt intrykk er at det ikkje er så my språknormal, som t.d. England. Så eksisterer, der ein har ein fastlagd regel knytte til nasjonar som allereie Men rørslene på ytre høgre er som ekstreme miljø, som t.d. i Bretagne. I desse rørslene finn ein også høgre- eige land eller å få utvida sjølvstyre. røret i det, dei kjempar for å bli eit heng i hop med det nasjonale opp- klart at språk speler ei rolle. Det gionale separatistiske rørsler er det Øyvind Strømmen – Kva så - kulturell arv graven fram. Sams tisk levde eller såg ut. Slik blir ulik stykke frå korleis vikingane fak nok i ein kitch-variant som ligg eit dukka også ein viking opp, rett også desse korsfarar. Men i tillegg i Europa og fekk avleggjarar, nytta gruppa fekk avdelingar rundt om nyttar korsfarar som symbol. Då Gruppa «English Defense League» skjer det også interessante ting. og leitaretter dethistoriske. Og der attende. flagg. Så nei, dei går nok lenger standsrørsla» har jo sine eigne get, men t.d. «Den nordiske mot nazistar nyttar det norske flag den. Eg har sett døme på at tyske i tyr-runa, men så er det stort sett streme miljøa. Dei er veldig glade elles i dei amerikanske høgreek veldig opptekne av runer, som Resistance».Aryan Og der var dei den amerikanske gruppa «White som igjen var direkte inspirert av som heitte «Vitt Arisk Motstånd», røtene. Røtene går attende til det mykje å seie for dei ideologiske utgangspunktet svensk, og det har «Nordiske motstandsrørsla» er i kje å sjå av, nei. Den nynazistiske – Ein tek i bruk gamle symbol – Altså til vikingar og slikt? – Gult og raudt er det ikkje my - - - - - [email protected] KJARTAN HELLEVE høgresida. perialisme. Men altså svært lite på og hevda å kjempa mot dansk im venstre, som tok i bruk nynorsk Ein har sett døme på dette på ytre kopla det saman med politikk. nynorsk og at ein eventuelt hadde hadde fått ein bruk av meir vanleg vore meir interessant om ein ved å velje det språket. Det ville så han har stengt døra for mange Det er krevjande å lese høgnorsk, nen». Språket blir ein barriere. ut i frå miljøet rundt «Maalman men det kjem neppe til å vekse «Maalmannen». det til målsak. overraskande at ikkje fleire koplar historisk forteljing. Og der er det seg sjølv og sin eigen kamp inn i ei slags historisk legitimitet på. Setje berre ein måte å gje seg sjølv ein austen for å slåst. Men alt dette er fararane strengt tatt reiste til Midt slost mot, eller det faktum at kors kven vikingane reiste seg opp og Sjølv om det er litt uklårt akkurat menn som stod opp mot fiendar. som slost for landet sitt. Skikkelege er draumen om den typen menn – Det ligg eit potensial i dette, – Om ein ser vekk frå Torheim og Foto: Kjartan Helleve - - - - - 9 NORSK TIDEND 5 – 2017 LLAGSNYTT Inspirerte Oslo-lærarar For andre året på rad skipa mållaga Stafetten i mål Oslo, Bærum og Vik- væringen til Nynorsk I løpet av tre veker Motivasjonsdag. i oktober og no- I oktober samla åtti lærarar i Oslo og vember fekk fem- Akershus seg på Det Norske Teatret i Oslo. Lars Mæhle snakka om korleis ten kommunar i ein kan få til inspirerande skriveøkter, og representantar frå Nynorsksenteret Valdres, Hallingdal snakka om morgondagens skule og om tidleg start med sidemålsopplæringa. og på strilelandet – Eg likte godt skriveøvingane Godt nøgde: Liv Talle (Oslo Mållag). vitjing av til Mæhle, seier Christian Johander, Haavard Tangen (Vikværingen) og nynorsk- lærar ved Skullerud skole. Åse Hermundstad Sanner (Bærum stafetten. – Det er ikkje utenkjeleg at eg Mållag) vart godt nøgde med oppslut- kjem til å stele nokre av dei. Eg har ninga på inspirasjonsdagen. nett byrja som lærar att, og det er ei Foto: Kjartan Helleve – Nynorskstafetten har mange stund sidan eg underviste i nynorsk. funksjonar. Det viktigaste er nok Difor er det godt få ei oppfrisking og støtta dei har fått, ikkje minst frå at det politiske miljøet i kommu- litt påfyll. Så slepp eg berre å stele Utdanningsetaten i Oslo. nane lyt tenkje gjennom og svare opplegget til dei andre lærarane på – Støtta gjer det råd for lærarane på korleis dei brukar nynorsk i skulen, seier Johander. å gå ut av undervisninga og heller kvardagen. Dette gjer dei meir kome hit. Det er veldig bra at Utdan- medvitne, og det er viktig, seier Veksling: Magne Aasbrenn gjev stafettpinnen vidare til ordførar i FOR MELLOMTRINNET I fjor hadde ningsetaten så raskt sa i frå om at Magne Aasbrenn, leiar i Noregs Nord-Aurdal, Inger Torun Klosbøle. dei tre lokallaga invitert lærarar frå dei ville vere med på dette. Det syner Mållag. Han var med på fyrste ungdomskulen og frå den vidaregå- også at etaten ser dette som viktig etappe, og reiste Valdres på kryss ande skulen. I år var det lærarar frå 5. arbeid. Utgangspunktet vårt er at og tvers i fem dagar. I Sør-Aurdal stor nytte og glede av, seier Magne til 8. trinn som var målgruppa. Sjølv norsklærarane er glade i faget sitt, møtte stafetten den fyrste snøen, Aasbrenn, som vonar nynorsksta- om det kom litt færre i år, så var laga og me har stor respekt for jobben men lét seg ikkje stogge av den fetten kan setje spor etter seg med likevel godt nøgde med oppmøtet. dei gjer, men skjønar at det til tider grunn. Mannskapet hadde lange oppfølgingsarbeidet i etterkant. – Me trur at det har litt med at på kan vere ein krevjande jobb. Då er dagar for å rekkje over det om- vidaregåande har mange lærarar det bra at me kan bidra med fagleg fattande programmet lokallaga TRE VEKER Det er femte året norsk som eige fag, medan lærarar påfyll og gje litt inspirasjon. Me set hadde organisert. Noregs Mållag og Norsk Målung- i ungdomsskulen har fleire fag. Det nynorsk på dagsorden, og eg trur det dom reiser på nynorskstafett. På tre kan vere ein årsak til nedgangen, er noko av grunnen til at etaten er GJEV KUNNSKAP – Vi lærer veker vitja vi 14 lokallag i til saman seier Liv Talle, leiar i Oslo Mållag. såpass positiv, seier Talle. mykje om korleis nynorsken vert 16 kommunar. Turen byrja i Valdres – Dette er også andre året på Om det blir ein ny inspirasjons- brukt eller ikkje brukt lokalt i No- med Sør-Aurdal, Etnedal, Vestre- rad at me rettar oss mot ungdoms- dag neste år, er enno i det blå. reg. Det kan vere viktige deltaljar Slidre, Nord-Aurdal, Øystre Slidre og skulelærarane, så det er nok mange – Akkurat no har me ingen pla- om korleis elevane vert møtte når Vang. Deretter stod Hallingdal for som var her i fjor. Men me er svært nar om ei liknande tilskiping neste dei kjem på ein ny skule eller andre tur, med Gol, Hemsedal, Hol og Ål. nøgde med dei om lag åtti lærarane år, det kostar ein del og me kjenner lokale tilhøve, seier Aasbrenn. Etter ein vervestogg på Voss gjekk som har teke vegen, seier Talle. vel på at me har nådd mange i mål- Han legg også vekt på opplevin- turen vidare til Vaksdal, Bergen, gruppa. Om me skulle gjort noko gane dei som reiser på stafetten, Askøy, Fjell og Sund i Hordaland. STØNAD FRÅ UTDANNINGS- neste år, så hadde nok barnehage- får oppleve. I nesten alle kommunane møtte ETATEN Ho fortel at tilskipinga er tilsette vore ei naturleg målgruppe. – Vi møter kloke og hjelpsame vi ordføraren, og har alltid vorte eit stort løft, men at det er til stor Men akkurat no er det altså ingen målfolk i alle bygdene vi kjem til, godt mottekne. Dei fekk kvar sin hjelp at tre lokallag kan løfte i lag. konkrete planar, seier Talle. og får høyre kva dei tenkjer om stafettpinne med meldinga om at På same måten er ho svært glad for KH målarbeidet hjå seg. Det har vi dei no er del av ein 150 år lang tra-

LLANDET RUNDT

INGUNN THON HEIDRA: Ingunn Thon frå Ål fekk ALFRED FIDJESTØL TIL STJØRDAL: Stjørdal Mållag Buskerud mållag sin målpris for 2017. og Stjørdal bibliotek inviterte til møte med forfattar Prisen får Ingunn fyrst og fremst for boka Ollis Alfred Fidjestøl (biletet) på Stjør- som kom ut på Samlaget no i 2017. Dette er ei dal bibliotek laurdag 18. novem- spenstig bok, både for vaksne og ungar, med eit ber. Han er aktuell med ny bok: levende, leugt språk. Best kjend er ho som program- Nesten menneske. Biografien leiar og dokkespelar i NRK Barne-TV. om sjimpansen Julius. Det vart Prisen vart delt ut på Bokmessa i Hallingdal i Ål nyleg kjent at Alfred Fidjestøl fekk

kulturhus laurdag 18. november i samband med at Brun Agnete Foto: Språkprisen 2017 av Språkrådet. Ingunn presenterte boka si for vaksne. LITTERATURQUIZ I SKÅNEVIK MÅLLAG: Skånevik NYNORSK I BERGEN: I september hadde Bergen Mållag og Etne bibliotek inviterer til litteraturkveld Mållag, Hordaland Mållag og Noregs Mållag møte med Erika Fatland, litteraturquiz og drøs siste freda- med skulebyråden i Bergen, Pål Hafstad Thorsen. gen i november. Saker som vart drøfta, var målbruksplanen som Bergen kommune arbeider med og status for side- MØTE I VAKSDAL: Hordaland Mållag og Noregs målsprosjektet. Mållag inviterte til møte i Vaksdal Mållag då Ny- norskstafetten vitja kommunen. Det er om lag 46 OPPLANDA ER NAMNET: Hadeland dialekt- og medlemer som bur i Vaksdal. Live Havro Bjørnstad, mållag har i lesarinnlegg i avisa Hadeland kome med tilsett i Hordaland Mållag, har vore i kontakt med sitt råd til kva det nye samanslåtte fylket mellom fleire medlemer som ynskjer å starte opp att, etter Maria Høgetveit Berg (til venstre) delte ut Buskerud Hedmark og Oppland skal heite. Dei gjer framlegg at Vaksdal Mållag har vore nedlagt i nokre år. Havro

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK mållag sin målpris til Ingunn Thon. om namneforma Opplanda. Bjørnstad vil arbeide vidare med laget. 10 Stafetten i mål Finnmark. av Ein innleiarane var professor Trond Tros inspirasjonsdag» for norsklærarar 30 frå Aust- i skular rangerte Varanger Lærarmållaget og Mållag «Nynorsk INSPIRASJONSDAG VADSØ: I Vadsø i oktober 19. ar Mållaget. i melde seg inn Landro,Anne avsluttar å med møtet Rask reaksjon: Ordførar Kari- Sund, i forhold til nynorsk språkstimulering. det heile. Andre har eit veldig medvite på språk utan å ha tenkt på nynorsk i medvit om nynorsk. Nokre tenkjer nynorskområde i og rundt Bergen. fetten, møtte vi fleire barnehagar i hagar og skular arbeider med nynorsk. nande å høyre korleis tilsette i barne - representerer Mållaget. Det var spa- laget er opptekne av, og korleis me best med, seier Live. norskstafetten for fyrste gong. daland Mållag, og var med på Ny bliotek, næringsliv og lokallag. skule- og barnehageleiing, med bi Det har dessutan vore møte med disjon om å føre nynorsken vidare. Kos: – Inntrykket mitt er at det er ulikt Dei dagane Live var med på sta- – Eg lærte både kva andre i Mål å vere lærerikt Det –var veldig Havro Bjørnstad er tilsett i Hor Hege Lothe, Hege Live Havro Tørring Elise og Bjørnstad kosa seg tur. på - - at læraraneat ville fleire ha gode framlegg si betre til Trøndelagi av tilbakemeldingane Ei deltok. som var lærarar frå ungdomsskular vidaregåande og skular vardagen veldig besøkt. godt Det var noko over 70 lærarar Trondheim i haustseminar. og Inspirasjons Inspirasjonsdag Noregs og til Mållag forderlaget SEMINAR ITRONDHEIM: inviterte oktober Trøn I NYNORSK INSPIRASJONSDAG OG HAUST- spreiemotivasjonpå å praktiske og råd vink. og norsksenteret Aasbrenn mållagsleiar med og Magne Ellesdal. var Wadsten Marit Reidun og Kydland frå Ny av skrivar Skarstein Sigrid (t.v.) leiar Rønnaug og Ryss skuleverketi nord.På i venstre til flankert biletet han er vet mellom nynorsk, bokmål, kvensk samisk, finsk og fråterud Universitetet Tromsø, i snakka som tilhø om staseleg lag med gode innslag fråstaseleg innslag gode med lag Målselv spel- Troms 70 år med fest og konsert. På Høgtun var det MÅLSELV feira oktober I 70ÅR! Målselv i Mållag pådeltok inspirasjonsseminaret på fredagen. deltakarar, 50 lag over godt og halvparten av desse Pådemålsundervisning. var haustseminaret om det - - - - tivt lokallag i kommunen. vist interesse for å få opp att eit ak dagen, men det er mange som har som hadde høve til å kome denne stad. Det var diverre ikkje mange grunnlag, fortel Live Havro Bjørn Vaksdal, så det er allereie eit godt 46 mållagsmedlemer som bur i opp att Vaksdal Mållag. Det er i dag Mållag har som målsetnad å skipe VAKSDAL MÅLLAG OPPATTSKIPING AV norskstafetten. og rapport frå mannskapet på Ny medlemskveld med underhaldning nehagen. På Sotra skipa lokallaget publikasjonen om nynorsk i bar med dei minste, den fyrste større snakka om den nye boka si Brüggerbar med Ingvild Budal som – Bergen Mållag skipa Nynorsk

------– Hordaland ren Per Kleiva døydde som september. i søkjelyset rette å til kjem dei Her biletkunstna mot arrangerer bokkveld på Fjellro Valldal i desember. 3. KLEIVA: Mållag Norddal PER BOKKVELD OM kulturkontoret og nes Libris Nord-Aurdal. i Valdresbiblioteka, med invitertesom saman Fager på føremiddagen.små Det var Nord-Aurdal Mållag juleverkstaddet diverse med for aktivitetar store og Valdresi festsalen i på Fagernes. På biblioteket var VALDRES:BOK I november 18. Laurdag var Bok det skreivhan sjølvsagt på nynorsk. nordnorskehundre folkesongar vare blei tatt og på - virke langt eit Gjennom for sørgdefleire Ruud at keminna frå Edvard frå Ruud Elgnes utanfor Harstad. alltid mat” presenterte førestillingadei ”Flygande si kråka får var konsertmiddagen det Fotefar, gruppa med der jubileumsfestlyden. helsa Mållag Finnmark og Etter Troms leiar i Heide, Noregs Magne og leiar Mållag, i sjølv mållaget Aasbrenn,på teigen Både Magne eig. Festmiddagenmannslag. var slett elg og skoten rett Nynorsk - - - - - med songar tufta på repertoaret fol og tufta songar med - seier Fredrik Hope. er opptekne av å ta vare på dialekta, heilt tydeleg at også desse elevane på vidaregåande skule, men det er Det store språkbytet i Valdres kjem elevar det er i kommunen, seier han. nynorsken og kor mange nynorsk mellom kva kommunane gjer for den fyrste veka i Valdres. i Norsk Målungdom, var på målferd etter kvar vi er. Fredrik Hope, leiar skular og vidaregåande skular, alt undervisningsopplegg på ungdoms ungdom er målferdene. Dei avtalar viktigaste bidraget til Norsk Mål Målungdom og Noregs Mållag. Det eit tett samarbeid mellom Norsk MÅLFERD MÅLFERD [email protected] HEGE LOTHE – Det er ein tydeleg samanheng Nynorskstafetten er - - - - - 11 NORSK TIDEND 5 – 2017 LLOKALNYTT

Gunvor Raastad les dikt av Vinje Samarbeidspartnarane samla på Presteenkesetet Sjo. 30. juni 2017. Foto: Reidun Sørensen Foto: Knut Sterud Store planar for Vinje-jubileet i Gran

Hadeland dialekt- for å forankre jubileet lokalt og få umskonsert i Tingelstad kyrkje. Då fram ulike sider av Vinje sitt liv og får dei vandrande høyre Aasmund og mållag har lagt livsverk, seier Sørensen. Nordstoga og Åsmund Reistad framføre Vinje. Dagen etter jubile- store planar for å MARKERER DØDSDAG To av kul- umskonserten opnar DnT Hadeland markere 200-årsju- turkveldane er lagt dit. Olav Vesaas ei gammal gutu som ny turveg. I tale om diktaren Vinje og Karsten tett samarbeid med grunneigarane bileet til Aasmund Alnæs om journalisten Vinje. Gran vil turistforeininga rydde og merke Historielag og Gran bibliotek har Ekersgutua frå Kjørkevangen, gjen- O. Vinje. valt Vinje sin fødselsdag 6. april til nom kulturlandskap med beitemark sitt bidrag til jubileet. Då blir det og åkerkantar. Slik vil DnT Hadeland 6. april 2018 er det 200 år sidan helgeseminar «På nært hold Aas- markere at Vinje også var ein fjellets Vinje vart fødd, og årsjubileet vil mund Olavsson Vinje (1818–1870)», mann og var med på å stifte Den bli markert fleire stader i landet. og seminaret byr på uroppføring av norske Turistforening. Gjennom prosjektet «Vinje-jubi- musikkverk, fleire spennande fore- Sørensen fortel vidare at Hade- leet 2018 i Gran» inviterer lokale drag og Vinjequiz. 17. mai i år heldt land videregående skole også har krefter små og store til å bli betre Tora Aasland ein glitrande tale om starta sitt arbeid med jubileet, og kjend med diktaren, journalisten Vinje si rolle som nasjonsbyggar i at Hadeland kirkeakademi har valt og målmannen. Ordførar Willy dansketida, og neste år er direktør Religiøsitet, tro og tvil hos A. O. Vinje Westhagen opnar jubileumsåret i for Nynorsk kultursentrum, Ottar som sitt bidrag i august. mars 2018. Då får vi A.O. Vinje – til Grepstad, invitert til å halde min- – Kyrkja og pilegrimssentera er inspirasjon for alle, eit program om netalen. gode samarbeidspartnarar kvart år, språk, musikk og humor med Maria – Dei siste åra har lokallaget fortel Sørensen. Høgetveit Berg og Hallgrim Berg. markert dødsdagen til Vinje 30. juli – Men neste år blir det ekstra med diktlesing, fortel Sørensen. stas å vandre frå Røykenvik på den VIL LØFTE VINJE INN – Det er vår eiga Gunvor Raastad same vegen som Vinje kan ha køyrt I SAMTIDA Vinje døydde 52 som brukar å lese, og vi får gode i karjol på si siste ferd til kapellan år gammal i Vinjerommet tilbakemeldingar frå «bilegrimane» Bang på Sjo. Frå Presteenkesetet på Presteenkesetet Sjo, som som tilfeldigvis stikk innom for å Sjo kom han til Granavollen i kiste. med si permanente Vinje- sjå Søsterkirkene den dagen. Når vi Undervegs får vi høyre om då heste- samling har ein sjølvsagt plass i i juli i jubileumsåret legg ned krans skyssen med Vinje passerte huset 200-årsjubileet. For det var til sin for å markere dødsdagen til Vinje, til distriktslege Jerome Buchholtz. gode ven på Granavollen Vinje vil vi også få orgelkonsert av Andrea Då såg paret Buchholtz frå glaset reiste på bryllaupsreise i 1869 og Maini. Han er fødd i Italia, er kantor «Digteren kjøre forbi sammenbøiet, året etter. i Fjære kyrkje og er leiar for Vegårs- ustø, vaklende, bleg i Karjolen.» – Det vil vi bruke for alt det er hei Mållag. Kanskje kjem det ein lutrygga Vinje verdt når kulturnasjonen neste år køyrande i karjol på den same grus- kjem til å sjå mot Gran og Grana- PILEGRIMSVANDRING vegen neste sommar? vollen i høve 200-årsmarkeringa, Ho meiner at høgdepunktet vil bli HADELAND DIALEKT- OG MÅLLAG fortel Reidun R. Sørensen i Hade- helga 2. og 3. juni 2018. Då vil sam- land dialekt- og mållag. arbeidspartnarane Kirken i Gran, – Vi vil gjere Vinje kjend for Pilegrimssenter Granavollen og Pi- fleire på Austlandet og løfte han legrimsfellesskapet RiHaTo (Ringe- inn i samtida. Ved å sette lys på rike, Hadeland og Toten) starte da- Vinjes forfattarskap vil det vere gen med pilegrimsvandring frå Røy- I 2018 er det 200 år sidan Vinje vart naturleg å sjå korleis Vinje utfor- kenvik til Granavollen, med innlagte fødd. Vinje døydde på Gran på Ha- drar oss, også i vår tid. Jubileums- foredrag om Vinje undervegs. Om deland i 1870. Foto: Claus Peter Knudsen / Nasjonalbibliotekets arkiv NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK komiteen samarbeider difor breitt kvelden inviterer mållaget til jubile- 12 Koret «Vi vakkert. song Menn» land og laga dei første grammatikk-utkasta her. Frekhaug. Frå 1843–1844 budde Ivar Aasen i Me - står på sokkel hundre meter lenger ned i gata på opphavsmann Ivar fekk det med seg, der han «Nordmannen» ståande. Ikkje usannsynleg at offisielle delen av programmet at festlyden song som var til stades, og så blei avslutninga på den men så skaut arbeidet fart på nytt. 60-talet til 1981 var det lite aktivitet i Meland, ikkje det at det kunne bli levande igjen. Frå at om eit lag var «sovande» i nokre år, så hindra stort. Aasbrenn la vekt på at Meland var prov på Meland gjorde bokmålspresset på skulen for på vakt slik at ikkje den store innflyttinga til ordføraren blant anna at Mållaget måtte vere i Noregs Mållag Magne Aasbrenn. I talen sin sa dei ordførar i Meland Øyvind Oddekalv og leiar kunne sleppe til talarar frå nær og fjern, blant voll med band. med «Jazz på strilemålet» med Reidar Kongle- med korsong av det eigne koret Måltrastane og sosekjøtt, sviskekompott og topp underhaldning I Nordgardsløa på Frekhaug blei det servert Meland Mållag i Nordhordland 100 år i helga. MED EIN STOR fest med 62 deltakarar feira Meland Mållag 100 år kesmållag. helsa frå Troms og Finnmark fyl til sals etterpå. interessevekkande, og bøkene var kje bøker som ho omtalte kort og forfattarane. Ho hadde med ei rek laget og nokre av dei mest aktuelle len Skjold Kvåle og presenterte for ved dette høvet. og ho las prologen ho hadde skrive med eigen poet, Lillian Bernes Hay, 40-årsjubileum. Mållaget kan skilte kvelden sin og feira samstundes Mållag den tradisjonelle kultur OKTOBER19. Balsfjord HADDE Balsfjord Mållag 40 år Haakon Aase heidra fem tidlegare lagsleiarar Leiar Haakon Aase leia festkvelden, og han Fylkeslagsleiar Magne Heide Frå Samlaget kom redaktør El Foto: Magne Heide.Foto: Magne - - - - - overrasking og viste til at då Arne «Á Sprengisandi». Det siste var ei landet, og dessutan den islandske gar på dialekt frå fleire kantar av stor applaus. dialektane våre. Arne Torpfekk Noreg har ført til ei sterk stode for korleis historie og språkpolitikk i vårt eige land. Vidare forklarte han Sverige og Danmark ved sida av og illustrerte dialektmangfald i fanga publikum frå første stund var tittelen på foredraget. Torp «Kvifor er Noreg dialektparadiset?» dragshaldar på jubileumskvelden. Koret «Vi Menn» hadde son Professor Arne Torpfore- var vaktar stiftingsprotokollen frå 1917. gåve frå ordførar Øyvind Oddekalv. Nestleiar Åse Grønsnes jubileums- kroner i fåttAase ha 5000 å med ikkje misnøgd er - kumsrekord for Balsfjord Mållag. over 60 personar, som er publi net «Dialektord frå Troms». og kviss – denne gongen med em melaga mat og kaffi var det loddsal skole denne kvelden, og etter hei Nordkjosbotn videregående på koret! og blei utnemnd til æresmedlem i Menn». Så no stilte Torp til dakapo den», song han denne i lag med «Vi 2009 med foredraget «Språk i Nor Torp besøkte Balsfjord Mållag i INGRID RUSSØYINGRID På jubileet var det møtt fram Det var god stemning i kantina - - - - 13 NORSK TIDEND 5 – 2017 LINTERVJUET

Norsk skjønnlitteratur er full av kjenslevare kvinner som jaktar på sterke menn. Eller om- vendt. Debutant Unn Conradi Andersen vil utfordre den stereotypien. Personleg paradigmeskifte

Hovudpersonen i «Alt uavklart» er klåre sjangerkrav, det skal skrivast journalist. Ho er av den typen jour- på engelsk, teksten skal kunne et- nalist som har skrive ferdig saka før LUNN CONRADI terprøvast og metoden skal vere ho i det heile har snakka med perso- ANDERSEN synleg. Språket vart veldig disipli- nen det skal handle om. Det handlar nert. Men ut av desse strenge sjan- XForskar, forfattar og sosiolog berre om å få intervjuobjektet til å gerkrava kom det ein lekkasje av eit seie dei rette orda, å få tak i dei rette XAktuell med romanen anna språk, og den lekkasjen har sitata. Til og med tittelen har ho klar. Alt uavklart blitt til denne romanen. Her har eg På veg for å møte romandebu- gitt meg sjølv løyve til å skrive akku- tant Unn Conradi Andersen tek eg rat det eg vil. Torunn skulle få lov til meg sjølv i å gjere det same. Boka å bli akkurat slik ho ville. Dette har handlar om Torunn, ein innflyttar vore utruleg frigjerande. med hus, heim, mann og god jobb. I har skrive ei bok der ho freistar å løpet av boka byrjar Torunn å grave utfordre stereotypiar og pille på IKKJE «KOME-UT-AV- i historia om kva farfaren dreiv på vedtekne sanningar. Det er fort å SKÅPET»-BOK – Eg har vore med under krigen, og byrjar sam- avsløre seg sjølv som like ignorant oppteken av spørsmål om kjønn, stundes å grave i sitt eige kjensle- og som majoritetssamfunnet elles. og eg kjende at i ein roman ville eg kjønnsliv. Det blir omveltingar. Ja, Men Andersen er raus og imøte- kome til tematikken på ein litt an- ein kan neste kalle det eit personleg kommande, og seier at ho skal prøve nan måte. Hovudpersonen min er paradigmeskifte. Og eg har tittelen å formulere seg slik at det skal bli ein kompleks person, med saman- min klar. lett for meg å skrive ut intervjuet sette eigenskapar, eigenskapar som – Det er ein ørliten del 2 til slutt. Var – «Personleg paradigmeskifte»?, etterpå. Men ho er ikkje journalist ein vanlegvis knyter anten til menn han eit resultat av dette arbeidet? spør Andersen då fortel om ideen lenger. Etter femten år i Dagbladet, eller til kvinner. Ho er aggressiv og – Ja, det er han nok. Han er der av min. vart ho sosiolog og arbeidde med sint, og ho er mjuk og omsorgsfull. di eg ikkje ville skrive ein «kome-ut- – Har du tenkt å kalle intervjuet kjønn og normer. Og etter nokre Alt for å gje henne ein kompleks av-skapet»-roman. Eitt av poenga det? Paradigmeskifte er ikkje eit år som akademikar har ho no blitt kjønnsidentitet. Og det er ikkje til- med boka er å problematisere godt tittelord. Du kan ikkje ha eit romanforfattar. Ho måtte ha eit rom feldig at ho heiter Torunn. kjønnskategoriar, og det er eg glad framandord i ein tittel, og han har som ikkje var avgrensa. Ikkje av – Så tematikken kom til deg fyrst? for at fleire av bokmeldarane har veldig liten stopp-effekt, seier An- form og ikkje av innhald. – Alt skjer i skrivinga. Ein kan skjøna. Eg ynskte å utfordre stigma dersen. – Då eg var journalist, visste eg skrive komplekse saker om ein og fordommar, og om det då skulle alltid kvar grensa gjekk for kva eg berre kjem i gang, og slik var det enda med at Torunn blir saman Å KUNNE SKRIVE FRITT Det er kunne skrive utan å gjere det van- også her. Eg har jo halde på med med ei dame, så ville eg risikere at skummelt å intervjue nokon som skeleg for lesaren. Difor heldt eg denne boka i fem år, så det har bokmeldingane vart heitande «Vel- i mange år var journalist i Dag- meg midt i gata, og godt innanfor. I vore eit omfattande arbeid med lukka kome-ut-av-skåpet-roman» bladet. Særleg når vedkommande det akademiske miljøet er det også teksten. eller «Middels vellukka kome-ut-av-

Når uvisse øydelegg vennskap

INGER JOHANNE SÆTERBAKK har i møte med omgivnader som ein gitt ut bok om nerden Johanna som ikkje heilt forstår, seier forfattar vel vekk vennskap for å kunne im- Inger Johanne Sæterbakk som ponere dei ho eigentleg ikkje likar. tidlegare i haust gav ut ungdoms- – Eg tenkjer at det er ei bok som romanen 1000 dagar. tek for seg det store vennskapet. Boka handlar om Johanna og Det handlar om å stole på seg sjølv bestevenen Georg, som byrjar på ungdomsskulen og tek ein pause frå vennskapet sitt. – Ungdomsbøker handlar ofte om forelsking. Eg ville heller skrive Inger Johanne Sæterbakk med den om vennskap, fordi dei gode venn- ferske ungdomsboka. skapa er så viktige for å kjenne seg

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK Foto Kjell Åsmund Sunde/ NPK trygg i den litt urolege tida ung- 14 Når uvisse øydelegg vennskap er ganske mykje ein skulle ha sagt. butroman, der ein kjenner at det problemstillingar i boka. mykje om kjønn, men det er nok av friminutt til friminutt. Kjenslene er Stemning og status endrar seg frå stemninga ein er i når ein er ung. vennskapet med Georg. å ta ein 1000 dagar lang pause frå hanna nok. Ho bestemmer seg for heile klassen om hendinga, får Jo- det er ekkelt. Etter at Georg fortel rande, medanJohanna berre synest seg. Dette synest Georg er fascine- Johanna og katten til Georg parar domstida er, fortel Sæterbakk. MAJORITETEN HAMNE UTANFOR denne delen til slutt. og få kjensler for han, og det vart så at Torunn kunne få møte ein mann nett å unngå dette. Difor kom eg på eg har rota det til fleire gonger for ville eg ikkje at det skulle vere. Så skåpet-roman», alt etter som. Det Fridom: – Ja, det er vel ein klassisk de- – Boka byrjar med at katten til 1000 dagar speglar òg sinns – Eg har gitt meg sjølv løyve til åskrive akkurat det eg vil. Torunn skulle få lov til åbli akkurat slik ho ville. – No snakkar me - likar dei. klassen, sjølv om ho eigentleg ikkje for å ikkje bli likt av dei «kule» i som ikkje passar inn. Ho er redd uvisse. Ho føler at ho er den einaste manen rundt og kjenner på uro og Johanna, går i store delar av ro- forfattar Sæterbakk. kjennast som veldig lang tid, fortel kan det som eigentleg er kort tid, kor smått det eigentleg er. Difor brutale ogaltkjenneststort uansett eit mål? Er det for at majoriteten fram. Stå fram? Kvifor skal det vere samfunnet ynskjer at ein skal stå handlar det om korleis majoritets dryg samanlikning, men for meg anna legning. ei Det er moglegvis på same måten som det å ha ei NS-born har lenge vore eit stigma, nyfiken på denne historia. Å vere man, må ein vere nyfiken. Og eg var i arbeidet. Skal ein skrive ein ro- som røysta NS var ein av motorane historia frå krigen og farfaren min sjå at alt dette heng i saman. Denne Samstundes klarer nok lesarane å – Den same uvissa, som Johanna Hovudpersonen i romanen, - ringar og minne frå ungdomstida sjølv, seier Sæterbakk. fint liv fordi ho sluttar å stole på seg å takle det. Johanna kompliserer eit heile tida. Eg er berre blitt betre på den same uvissa, og det gjer eg om eg nokre gonger kjenner på spørsmål, frå ei 13 år gammal jente, trening på å takle det. Eg fekk stadiet når ein ikkje har mengde- nok ekstra sterk i ungdomsskule- opp gjennom livet. Men den er møter, kjenner ein på fleire gonger utsida, og det er i utgangspunktet heit. I løpet av boka hamnar ho på jobb, har ein kjærast og ei fin leileg alle privilegium. Ho har kjempegod å stå utanfor? tolerere andre. posisjon. Det ligg mykje makt i å blir akseptert, i ein underordna har ein tendens til å låse den som essert i det heller. Ein slik aksept ten, og eg trur ikkje far var så inter Eg er ikkje interessert i den aksep- skal vise storsinn og akseptere deg? Sæterbakk brukte eigne erfa- – Torunn har i utgangspunktet – Med andre ord handlar dette om

- - naive tankegangen frå den tida. har vore å finne tilbake til den vore barn. Den største utfordringa ha barn, det handlar om at ein har spørsmål. Det handlar ikkje om å barn sjølv. Eg syntest det var eit teit barn og unge sidan eg ikkje har meg korleis eg kunne skrive for hadde trudd. grad enn ho i utgangspunktet i skriveprosessen, men i mindre NPK KJELL ÅSMUND SUNDE [email protected] KJARTAN HELLEVE ikkje undervurdere lesaren heller.» telen din står jo om. «Og no ser eg det heilt klart: tit lese gjennom intervjuet og tenkt seg Andersen. sine liv og val. Det er ein verdi, seier betre evne til å setje seg inn i andre litt meir medkjensle og har fått ei denne usympatiske Torunn utvikla ting på andre måtar. Mot slutten har får ho eit anna perspektiv, ho ser ein nedtur. Men ved å stå på utsida, – Det var nokon som spurde Nokre dagar seinare har ho fått som ei kule. Ein skal Foto: Agnete Bruun. - 15 NORSK TIDEND 5 – 2017 LNYNORSK BRUKSMÅL

Valfridom er ein viktig premiss i norsk rettskriving. Men det er interne reglar og private husnormer som styrer utviklinga av norsk språk. Dei mektige husnormene

– EG SYNEST at dei som tviheld på ei veldig streng skriva slik dei meiner nynorsken skal vera – språknorm i ein digital tidsalder, misser noko. innanfor norma, seier Svein Gjerdåker, redaktør Dette trur eg difor ikkje mange reagerer på. Dei i Dag og Tid. reaksjonane eg har fått, har vore positive. – Vi fylgjer heller ikkje norma heilt til punkt I år braut redaktør Gard Steiro det seigliva ny- og prikke. Nokre få ord som ikkje står i den nye norskforbodet i Verdens Gang. Han opna opp for ordboka, lèt vi passera – som til dømes «sjølv- bruk av nynorsk på redaksjonell plass, og vart i aste» og «daning» med ein n for dei som ynskjer haust heidra med både éin og to prisar for det. det. Me som redaksjon skal vera språkleg rause – Avgjerda er teken, og den står eg ved. Eg og liberale, og me skal ikkje fortelja folk korleis treng ikkje ein pris for å halda fast på det. Dette dei skal skriva innanfor den vedtekne norma. Det var ei viktig avgjerd for VG, og vi kjem til å halda er klart at det ville vore enklare for oss om alle fram med den same linja vi har i dag, sa Steiro. skreiv heilt likt, ikkje minst for desken og korrek- Det er mange måtar å skriva rett på. Valfri- turlesaren. Men me må kunna halda orden og ha domen er stor i norsk rettskriving. I nynorsken kunnskap nok til å takla alle dei ulike variantane, er dette ein del av det ideologiske grunnlaget: seier Gjerdåker. Nynorsken er basert på eit mangfald av dia- Han seier at han godt kunne ha levd med ei lektar, og valfridomen gjer det mogleg å skriva strammare norm, men ikkje no. noko som liknar talemålet. Difor vil kvart – Personleg ser eg klare føremoner ved ei forsøk på å gjera mangfaldet mindre bli møtt stram norm, til dømes for skuleelevar og for bok- med krasse reaksjonar. Dels frå dei som mister målsfolk som skal skriva nynorsk. All valfrido- skrivemåtar som dei er vane med, dels frå dei men er krevjande. I tillegg er nynorsk krevjande som meiner at nynorsk utan valfridom er ei i seg sjølv for dei som ikkje nyttar språket dagleg. sjølvmotseiing. Men lang røynsle i Dag og Tid har overtydd meg Det er likevel ikkje alltid ein kan skriva som om at det er vanskeleg å få til. Så når me fyrst har ein sjølv vil. Skal fleire skriva på same tekst, er det denne vide norma, må det vera fritt fram å nytta greitt at alle veit om det er –e eller –a-infintiv som mangfaldet i ho. skal nyttast. Skal tekstane stå i ein samanheng, Han meiner at husnormene ofte er laga av kan det også vera praktisk å vita om det vi eller nokre få personar som slumpar til å sitja med den me som blir nytta i dei andre tekstane. Stundom makta, og at det då blir deira personlege haldnin- kan bodskapen vera viktigare enn ordvala, og gar som kjem til uttrykk. det kan vera fint å ha ei rettesnor for ord og seie- – Då ryk kanskje «fyrst», og «først» vert det måtar som ein skal unngå. Grunnane kan vera einaste som er lov. Eller «lys» og ikkje «ljos» – eit mange. Det er då ein etablerer ei eiga norm, ei vakkert nynorskord. Mi kjensle er dessutan at såkalla husnorm. slike husnormer ofte legg seg opp til den frik- – Me har ei bokmålsnorm med vedtekne sjonsfrie nynorsken – altså den meir bokmåls- former, fortel Mari Skurdal, redaksjonssjef i Klas- sekampen. – Det gjer arbeidet lettare for desken og kan også vera nyttig for journalistane sjølve. Det er ikkje alle som er like trygge og heller ikkje like opptekne av å ha ei eiga form. Med nynorsk har vi vore meir opne. Årsaka er at historisk sett har fleire av nynorskjournalistane våre vore svært språkmedvitne og opptekne av å halda på si form. Difor lèt me det meste stå, så lenge det er rett nynorsk. Det er difor valfritt om dei skal skriva «me» eller «vi», fortel Skurdal.

VALFRIDOM Det er det også for journalistane i Dag og Tid. Her går valfridomen lenger. Rause: – Me som redaksjon skal vera språkleg – Me har mange skribentar som er opptekne rause og liberale, seier Svein Gjerdåker, redaktør i Dag og Tid. Foto: Johan Brox

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK av kva som er god nynorsk, og dei skal få lov til å 16 det kom det fleire døme på i åra som følgde. skulle vera lov å skriva nynorsk i bladet hennar. Og ho med at det ikkje fanst grunner for at det ikkje hadde. Men etter ei rask vurdering konkluderte var også usikker på kva reglar som motemagasinet norsk berre om det ikkje vart for mykje av det. i Roald Helgheim si faste side om jazz. Leiargruppa skulle berre vera lov i kommentarstoff, og t.d. i vera slutt på nynorsk på redaksjonell plass, det var greitt, ikkje var greitt likevel. Så no skulle det Der vart konklusjonen at det Sandnes hadde sagt tok difor spørsmålet opp på eit leiarmøte i avisa. opna opp for nynorsk på kultursidene. Kallset hadde vore kulturredaktør nokre år, og hadde glar dei eigentleg hadde i avisa. Cathrine Sandnes redaktør Kjell-Erik Kallset var usikker på kva re- ein paneldebatt om nynorsk i media. Dåverande MÅLPOLITISKE GRUNNAR MÅLPOLITISKE GRUNNAR vinga verre å forstå. Bergen er seg sjølv lik. Men stundom er grunngje- svarende saker fra distriktet skrives på nynorsk.» disjoner og historie skrives på bokmål, mens til skal være regelen at saker knyttet til byens tra- kolliderer med innholdet i det man skriver. Det til å unngå situasjoner der den valgte målformen begge målformer må likevel føle en forpliktelse liberal. Men ein stad går grensa: «Brukere av sken skal leva i avisa, og at ho skal vera språkleg Språkrettleiaren i NYNORSK DISTRIKTET ARTIKLAR OM I Gjerdåker. ning». Det er dumt. Eit mangfald er betre, seier ikkje «røynsle», «ekspropriering» og ikkje «oreig nære nynorsken – der ein nyttar «erfaring» og vart slutt på å bruka «sprog» og «efter». Etter ein vart heist så høgt at det fyrst langt ut på 90-talet som vart normert av Det Norske Akademi. Fana riksmålsfana, og dei tok i bruk den om samnorsk blussa opp, heiste lov å skriva «heim» og «snø» i avisa. Men då stri sett like store spor etter seg. Under krigen var det alle husnormer si mor. Få private skrivereglar har målpolitiske grunnar. Husreglane i ha eit einskapleg uttrykk, kan det liggja kraftige Bak eit litt diffust argument om at ein ynskjer å berre praktiske grunnar for å ha ei husnorm. Dagsavisen Elle-redaktør Signy Fardal var påsamemøte. Ho For nokre år sidan var Men Dag og Tid skil seg ut.Dag rekna med at lesarane ville takla ny Bergens Tidende seier at nynor mangfaldet ho. i vera det må fram fritt nytta å fyrst vide norma, denne har er vanskeleg åfå til. Så når me overtyddhar det at meg om “ Dagsavisen Lang røynsle iDag og Tid Difor er det ikkje Riksmålsordlisten Svein gjerdåker, Dag Tid redaktør i og Aftenposten er Aftenposten invitert til - - - - - handfull kommunar og ti årgangar av artiklar frå lege dokument, skriv frå nokre fylke, tekstar frå ei all hovudsak frå tre kjelder: nynorskaviser, stat offentlege. Tilfanget som kom til etter 2000, var i tekstane som utgjer korpuset, tekstar som alt er våt draum, men er i praksis umogleg. Difor er normeringsnemnda kunne forska i. etter 2000. Det var difor for det meste ferskvare påfyll. Tre fjerdedelar av tilfanget har kome til trong for å bli ferdige til 2014, fekk også korpuset maktene gav tekstkorpuset ved Universitetet i Oslo. Då styres åra. over korleis nynorsken har sett ut dei siste sytti dande rettskriving. Ein kunne ikkje setja strek tolka dei til at ei ny norm skulle byggjast på gjel at «Nynorsken skal normerast på eigen grunn» viktigaste argumentet. Til og med punktet om nynorsk la fram arbeidet sitt i 2011, var bruk det ringsarbeidet sitt. Då Rettskrivingsnemnda for åpenbart må ta hensyn til når den tid kommer.» i dag, er dette noe Språkrådets normeringsarbeid formutvalg i det faktiske skriftspråket enn vi har skulle føre til at vi på lengre sikt får et strammere «(…) Hvis Nygaard og hans kollegers bestrebelser rådet følgde med på kva språk som vart nytta. nærmingformer hadde blitt tekne ut og at Språk svara at bokmålet hadde blitt stramma inn, at til verande leiar i Språkrådets fagråd for normering, skape et konsekvent språk.» Språkrådet. Rådet ser det ikke som sin oppgave å store språkbrukeres normeringsproblemer med har ingen hensikt å ta opp pressens og andre norm. Innlegget opna med brannfakkelen «Det til orde for alle avisene burde einast om ei sams det blir mye rart språk av det.» Han tok seinare homogent. Valgfrihet er vanskelig å håndtere og for folk fra andre landsdeler, men skriftspråket er Tyskland har dialekter som knapt er forståelige man følger i andre land. Også Sverige, Frankrike, gaard at «Aftenpostens prinsipper ligner på dem med å gje ut som oppslagsverk. ningsordliste, mann Tor Guttu laga då stramma inn. Journalist Ole Nygaard og riksmåls kalla «moderat bokmål», vart det i 2006 igjen periode med mindre klåre reglar, og det dei sjølve Å samla all skriven tekst i eit korpus er ein Hovudkjelda for arbeidet var Det nynorske For Språkrådet legg bruk til grunn i norme- Nygaard fekk svar på tiltale. Helge J. Dyvik, då- I samband med lanseringa sa journalist Ny som Kunnskapsforlaget enda opp Norsk Ordbok dei rammevilkåra dei Aftenpostens rettskriv ------17 NORSK TIDEND 5 – 2017 Dei tilsette i departementa“ blei bedne om å skriva ein «moderat» nynorsk og unngå å bruka dei særaste orda. Oda Malmin, som har skrive masteroppgåva «Normer og former i statsforvaltninga»

Nynorsk Pressekontor. I tillegg blir det meste frå Samlaget inkludert i korpuset. I stort mon blir difor normeringa av nynorsk gjort på bakgrunn av tekstar som er skrivne innanfor ei privat norm.

BOMÅLSNÆRE DEPARTEMENT I vår vart Oda Malmin endeleg ferdig med masteroppgåva si, «Normer og former i statsforvaltninga». Målet var å finna ut kva nynorsk det offentlege held seg med. Basert på dei funna eg gjorde, så sit eg med eit inntrykk av at departementa nok har ei eller anna husnorm, fortel Malmin. – Eg fekk tilsendt fråsegner, og i eit par tilfelle dokument med retningslinjer og råd, om korleis ein skulle skriva. Men akkurat kva status desse retningslinjene har, og kven som har utarbeidd dei, er meir diffust. Det kan fort henda at det er ein eller annan som har hatt klåre meiningar om dette, og som difor har fått jobben med å utforma dei, eller at dei er kopierte frå liknande normskriv i pressa, seier ho. Det vart difor uråd å vita sikkert kva som styrer nynorskbruken i departementa. forstyrra innhaldet. Og nøytralt vil altså ofte seia ikkje ser ut til å bli teke på særleg alvor. Mange – Sidan eg fann få og ingen døme på ei slik nært bokmålet, seier Malmin. tilsette har lite medvit om dette med nynorsk, og grunngjeving, må eg gjera ei tolking. Fråsegnene Det var likevel eitt ljospunkt. det er nedslåande når ein går attende til gamle frå departementa synte at dei tilsette blei bedne – I stor grad er det bokmålsnære former som ordskifte i Stortinget: Dei handlar om akkurat dei om å skriva ein «moderat» nynorsk og unngå dominerer, men med viktige unntak: Det er ei same problema. Og no, som då, er løysinga at det å bruka dei særaste orda. Fleire rapporterte at handfull ord som held stand, sjølv om det finst må haldningsendringar til. Då blir ein litt oppgitt. dei la seg så tett opp til bokmålet som råd er. Eg bokmålsnære alternativ. «Medan» er mykje meir Dette manglande medvitet gjer ein motlaus. Det trur ein del av årsaka kan vera omsynet til mot- brukt enn «mens», og «mye» fann eg knapt i det er viktig å påpeika at dette er eit leiaransvar, det takaren. Dei er redde for ikkje å bli forstått, dei er heile. I utgangspunktet kunne det vore eit godt er ikkje dei tilsette sin feil at dei ikkje får den opp- redde for at val av ord skal forstyrra innhaldet. samnorskord, men det har altså ikkje slått i gjen- læringa dei har krav på, meiner Malmin. Difor vel dei ein såkalla nøytralitetsstrategi. Dei nom. Og øy-diftongane held stand. Ein kan kalla – Materialet eg har sett på, utgjer berre ein skriv så nøytralt dei kan, slik at språket ikkje skal ein del av desse orda for symbolord eller signal- liten del av korpuset, om lag éin prosent. Det er ord, og at dei har fått ein slik status, er veldig in- også relativt få som les det meste av dette, det teressant. Det er merkeleg at desse orda er greitt er helst folk i Stortinget og rundt om i departe- å nytta, medan «me» og a-infinitiv blir sett på som menta. Men rundt der igjen er det mange folk støy i ein tekst. som arbeider meir utoverretta, og det er klårt at Malmin vart uroa over funna. Ho meiner at dei ser på det som kjem frå departementa, som sidan dei tilsette i forvaltninga har såpass lett eit språkleg førebilete. Og då finn ein nynorsk tilgang til språkleg hjelp, så burde det ikkje vore som er skriven ut i frå ei smal og kanskje litt til- noko problem å skriva god nynorsk. Men det er feldig norm, ei norm innanfor læreboknormalen. ikkje der skoen trykkjer. 2012-norma er laga på bakgrunn av bruk, men det – Frå eit mål-perspektiv/nynorskbrukar-per- er ikkje ein fri bruk. Iallfall delar av han er ganske spektiv vart eg litt uroa over funna. Det er ingen styrt, ettersom slike normer finst både i forlaga, som har så god og lett tilgang på kunnig hjelp departementa og pressa, seier ho. som dei som arbeider i forvaltninga, det er berre å ringja Språkrådet. Det står i lova at ein skal til- DIGITAL NORMERING Tidlegare i haust dispu- setja folk som har kompetanse i båe målformene, terte Stig Jarle Helset med avhandlinga “Norm Uroa: – Dette manglande medvitet gjer ein mot- og har dei ikkje det, så skal arbeidsleiar gje dei og røyndom – Ein statistisk studie av operative

NORSK TIDEND 5–2017 TIDEND NORSK laus, seier Oda Malmin. Foto: Bernt Sønvisen/AP den naudsynte opplæringa. Det er eit krav som normer i det nynorske skriftspråket”. Oppgåva 18 men kan òg hjelpa deg med å skriva klårt. Sjølv i Noreg. Programmet rettar ikkje berre skrivefeil, Fossum. Tansa blir nytta av dei fleste dagsavisene rektursjef i Verdens Gang, og sonen Nils-Rune vikla av Sigmund Fossum, som tidlegare var kor tor). Det er eit rettskrivingsprogram som vart ut journalistane også nytta Tansa (TekstANalySA skrivereglane, svara redaktør Jan Inge Fardal at «me» og nytta a-infinitiv. Då Helset spurde om Husnorma deira seier atjournalistane skalskriva for.» vi har sett at mange andre også har tatt til orde som har blitt omtala som midtlinjenynorsk – slik granskinga talar for ei normering i retning av det denne studien, er det klart at også funna i denne slike normberande tekstar som ligg til grunn for ringa av det nynorske skriftspråket nettopp på språkpolitikken tilseier at ein skal basere norme- vera det logiske. kludera med at ein såkalla midtlinjenynorsk ville (bokmålsnære) former. Det fekk Helset til å kon at dei fleste brukte moderate til svakt radikale og ikkje minst ei brukarundersøking. Han fann utvida til å gjelda materiale frå nynorskkorpuset norske aviser held seg med. No var granskinga nytta. I ein forstudie såg Helset på kva språk er ei gransking av kva nynorskord som blir mest Ei av avisene Helset har sett på, er Sogn Avis. «Når vi samstundes veit at den offisielle norske - - - - var klår over dette. Dei søkte om å få nytta anna husnorm. og at mykje av innhaldet har vore innom ei eller haldet i nynorskkorpuset har sine avgrensingar, Ims. -j- i verb og substantiv og a- eller e-infintiv, seier av typen «vi» eller «me», former med eller utan laga ei liste med råd om å vera konsekvent i val ikkje. Det einaste me kan hjelpa til med, er å kan laga ei husnorm, men det kan me sjølvsagt norsk husnorm. Me blir stundom spurde om me me sjølve får nok oftare spørsmål som gjeld ny husnormer for bokmål enn for nynorsk, men språkrådgiving i Språkrådet. Daniel Ims, som er seksjonsleiar for språkrøkt og stort oversyn over kva husnormer som finst, seier bokmålsnormer. som kan få fylgjer for framtidige nynorsk- og ei norm for svært mange journalistar. Ei norm stad i Tansa-systemet sit det det nokon og lagar ha deg til å skriva «følgja» og ikkje «fylgja». Ein nokon i selskapet har laga. Programmet vil t.d. ord og former, så finst det ein standard som om det til ein viss grad er råd å leggja inn eigne VALFRIDOMEN LIGG FAST – Det er ei kjend utfordring, og 2012-nemnda Han fortel at Språkrådet er klår over at inn – Me sit med eit inntrykk av at det finst fleire – Me har ikkje noko - - å leggja til sides. valfridom, og den skal det særlege grunnar til for norsk. I dei gjeldande rettskrivingane er det stor stabilitet, og det gjeld både for bokmål og ny føringa i normeringsarbeidet er at det skal vera mar som kan vera standardiserte. Den overordna sjølv vil, med eit mogleg unnatak i fagord og ter vanleg rådgjevar skal derimot få skriva som han syn over kva former det i så fall er snakk om. Ein frå henne. Då kan det vera nyttig med eit over om å bruka særlege former når ein tekst kjem t.d. ein minister. Ein minister kan ha eit ynske kon skal skriva på vegner av ein annan person, husnorm kan ha ein legitim funksjon, er om no- dei sjølve vil. Den einaste staden der ei stram Utgangspunktet må vera at folk må skriva som kan vera problematisk. bokmål som hovudmål. fleste som skriv nynorsk i forvaltninga, har hatt hovudmål, skriv. Det er ikkje til å koma i frå at dei eit inntrykk av korleis dei som har nynorsk som hadde gjort det over tid. Me kunne også ha fått informasjon om korleis unge skriv, særleg om me søknaden. Elevtekstar kunne ha gitt oss nyttig elevtekstar i arbeidet sitt, men fekk avslag på son, t.d. ein minister. ein son, t.d. vegner per annan av ein nokonom skal skriva på legitim funksjon, ein ha er stram kan ei der husnorm “ [email protected] KJARTAN HELLEVE Språkrådet. i Ims informasjon korleis om tig skriv, unge Daniel seier kjelder:Andre Elevtekstar – kunne hagittoss nyt – Om det grip inn i den vedtekne rettskrivinga. Han meiner at det å halda seg med ei husnorm Den einaste staden Den staden einaste Daniel Ims,seksjonsleiar

i Språkrådeti Foto: Studio Moment - - - - -

19 NORSK TIDEND 5–2017 LMEDIA Dobbel heider til VG og Gard Steiro Å laga gull av gråstein Gard Steiro har i lø- Steiro fortel at oppmjukinga ikkje var eit resultat av ytre pet av hausten både press. Få hadde tru på at Noreg og norsk kultur, og eg tok – Oppmjukinga kjem som eit meg i å reflektera over kvar eg kjem fått Målprisen 2017 resultat av vurderingar vi har ein tv-serie om to i frå og kva det er som har forma gjort internt. Ikkje som resultat meg. I Sør-Amerika står magisk frå Noregs Mållag av press frå Mållaget eller andre, anleggskarar i Har- realisme sterkt, dei er stolte over sa han. kulturen sin, særstrekka og historia og Nynorsk redak- Prisen blei delt ut i samband dangerfjorden kunne si. Etter kvart vart det tydelegare for tørpris for 2017. med nynorsk motivasjonsdag for meg kor viktig desse folka har vore i lærarar frå Oslo og Akershus. verta noko interes- oppveksten min, og eg vart overtydd – Målprisen er den største prisen – Det at nynorsken får plass sant. Serieskapar om at eg ville fortelja historia deira, vi i Noregs Mållag deler ut. Den i VG trur, eg heilt klart er med fortel Wærness. går til ein person eller ein insti- på å motivere denne gruppa, sa Hildegunn Wærness Vel heime i Noreg prøvde ho å tusjon som har gjort ein særleg mållagsleiar Aasbrenn. få ein av tv-kanalane til å hoppa på innsats for nynorsken. Det er var skråsikker. ideen, men det var lettare sagt enn veldig stas for oss å få lov å dele PRISGROSSIST – Eg hadde ik- gjort. Ho var open for at det kunne ut denne prisen, sa mållagsleiar kje trudd det var i VG eg skulle TV-kanalane jaktar heile tida på nye verta kva som helst, om det så skulle Magne Aasbrenn. bli prisgrossist innanfor nynorsk, konsept. Ein skal ikkje bla for mykje verta ein sjølvstendig dokumentar- – Eg må først seie at det er seier Steiro til Nynorsk pres- i kanallista før ein vert overraska film. Men ingen hoppa i taket. ei stor ære å vinne ein slik pris. sekontor då han nokre veker over kva dei har klart å koka suppe Tilbakemeldingane varierte frå at Samstundes ser eg på lista over seinare også fekk Nynorsk redak- på. Fjorden Cowboys kunne fort ha dette var altfor langt ute, til at det tidlegare prisvinnarar at det er tørpris 2017. vorte plassert i den same gryta. To fungerte som tekst, men ikkje kunne mange som har gjort mykje meir Under takketalen fortalde raringar frå Sørfjorden som skyt verta noko for fjernsyn. To år skulle for nynorsken enn det eg og VG han at han i Bergens Tidende tid- med dynamitt og er glade i damer. Ja det ta før TV2 endeleg slo til. har gjort, takka Steiro. legare har stått på for nynorsken ja, sikkert gøy det, men ikkje akkurat i 15 år utan å få så mykje som eit noko for meg. BUTCH CASSIDY HAR OPNA DØRA Steiro og VG julekort frå Mållaget. Men suksessen kan ikkje forkla- OG SUNDANCE KID I løpet av vinn mellom anna prisen for å Det var under haustmøtet til rast på anna vis enn at publikum denne prosessen forstod Wærness ha opna opp for nynorsken på Norsk Redaktørforening i Ber- har sett noko meir. Boka om Lothe- korleis ho skulle få dette materialet redaksjonell plass. gen at Steiro fekk tildelt Nynorsk pus sel i bytter og spann, og noko til å verta ein tv-serie. – Etter at Gard Steiro overtok redaktørpris av leiar i Mediemål- av grunnen er at ho er meir enn Ho såg til Sverige og til USA for å redaktørstolen i VG, har det blitt laget Berit Rekve. I grunngje- røvarhistorier og sjølvskryt. For når finna inspirasjon, og løysinga var å ei oppmjuking av språket. Jour- vinga heiter det at det å opne for krutrøyken har lagt seg, handlar tenkja på det som ein fiksjonsfilm. nalistane kan no bruke nynorsk nynorsk på redaksjonell plass i både boka og tv-serien om ein type – Det skulle verta ein slags kom- der det er naturleg. Han har med VG er ei historisk vending. folk som ein ikkje har høyrt så my- pisfilm, fortel Wernæss. andre ord sett døra på gløtt for kje om. Folk som ein vanlegvis ikkje – Tenk Butch Cassidy og Sun- nynorsk i VG, fortalde Aasbrenn. – VIKTIG SIGNAL Mediemål- ville ha invitert om bord i båten, folk dance Kid, eller Tintin og Kaptein – Vi har mjukna opp ny- laget meiner Gard Steiro har eit ein har sett på som litt skumle, men Haddock. Korleis kunne eg få Joar norsklinja fordi vi skal vere ei respektfullt og inkluderande syn som når det kjem til stykket, syner og Leif Einar til å passa inn i noko avis for heile folket. Då er det på lesaren og ser det i saman- seg som bra folk. slikt? Så eg skreiv ein omfattande underleg med eit forbod mot ny- heng med at VG skal vere ei avis biografi på båe to, der eg la vekt på norsk, svara Steiro. for heile folket. Organisasjonen MAGISK REALISME Dette var dei karaktertrekka som ville vera – Det er ein lang strid som strekar under at det ikkje minst heile vegen målet for serieskapar nyttige i ei slik forteljing, og som ligg i botnen for prisutdelinga for barn og unge er viktig å møte Hildegunn Wærness. For ti år sidan kunne nyttast til å laga ein dyna- i år. For ti år sidan samla vi inn aksept for språket sitt i store hadde ho sommarjobb på Jondal mikk mellom dei. Og dermed hadde over 36.000 underskrifter for å media. Gjestgjevarstad. Ho hadde studert eg løysinga. Fjorden Cowboys er sikre nynorsk i VG og Dagbladet. Steiro synest det er hyggjeleg film i Stockholm, skulle vidare til Leif Arne og Joar ut på nye eventyr, Det har vore drypp av nynorsk at han og VG blir sett pris på, registudium i Buenos Aires og hadde seier Wærness. i VG tidlegare, men no ser vi det men legg til at han synest det er mykje vener og slekt i Hardanger. At serien skulle handla mest om på redaksjonell plass og det er mange fleire som har gjort my- Ho hadde med seg eit kamera, og i desse to, handla ikkje berre kompis- nytt, sa Aasbrenn. kje meir for nynorsken enn både ledige stunder sprang ho rundt og sporet, men også at dei i seg sjølve han og VG har gjort. filma gamle «sjøulkar og sjørøvarar». var interessante karakterar. – Men når vi har teke det valet Det slo henne at det desse menneska – Det er nyttig å finna nokon vi har gjort, og det blir oppfatta fortalde og den kulturen dei repre- som er uferdige, nokon som kan som viktig, synest eg det er fint. senterte, er heilt usynleg i populær- utvikla seg. Om dei er statiske, så Det set eg pris på. kulturen. Då ho flytte til Argentina, vert det inga reise. Og sjølv om Leif – Føler du prisane forpliktar? vart det tydelegare for henne kva Einar var kjend, så var det ikkje – Nei, det føler eg ikkje. Den desse menneska hadde hatt å seia slik at alle tykte musikken hans avgjerda er teken og den står eg for utviklinga hennar, kva verdi det var fantastisk. Så folk i fjorden var ved. Eg treng ikkje ein pris for låg i dette miljøet. Ho fekk lyst til å usikre på om eg skulle gjera narr å halde fast på det. Dette var ei formidla noko. av han. Men eg gjer då ikkje narr viktig avgjerd for VG, og vi kjem – Eg var ikkje sikker på kva det av folk eg er glad i! Men det var ein til å halde fram med den same skulle verta, om det var ein film, ein viss skepsis, ja. Eg sa til Leif Einar at linja vi har i dag. Blant dei 1,5 tv-serie eller ei bok. Men i Buenos han hadde mykje fint i seg, at han millionane som besøkjer oss på Aires vart eg heile tida spurt om ikkje treng å tulla heile tida. «Du er mobilen kvar dag, er det mange nynorskbrukarar. Dei skal vi vise respekt, sa Steiro. (NPK) Me var kanskje ikkje eit normalt filmteam,“ då det sosiale blanda seg inn Viktig: – Når vi har teke det valet vi har gjort, og det blir oppfatta som i det profesjonelle. viktig, synest eg det er fint, seier

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK Gard Steiro. Foto: Kjartan Helleve Hildegunn Wærness 20 Å laga gull av gråstein

Dører som opnar seg: – Då me ville laga denne serien, stanga me lenge mot stengde dører. No står døra på vidt gap, seier Hildegunn Wærness. Foto: Ragnhild Sørheim

fin også når du er alvorleg.», sa eg. ler folk på ein måte dei ikkje kjenner har. Då me ville laga denne serien, – Serien rullar framleis, men du har Han er ein super karakter, og det er seg att i. Så då eg meinte meg ferdig, stanga me lenge mot stengde dører. ikkje lenger regi? Joar òg. fekk anten dei sjølve sjå gjennom, Det gjorde meg berre meir sikker på – Eg levde i årevis med dette eller kjærastane eller familien. at eg skulle syna dei, skulle syna kva prosjektet, og det var utruleg vik- DET SÅRBARE MÅTTE MED – Og då er kjenslevare trekk ved magi som ligg i denne kulturen og tig for meg å få det til. Når det no Dermed kunne ho skriva manus til personane tekne med? desse folka. No står døra på vidt gap. er oppe og går og har kome ut, så dei ti fyrste episodane, og laga ein – Akkurat desse sårbare trekka No er folka med glitter og spray-tan har eg mista mykje av drivkrafta plan for kva som skulle henda i dei snakka eg mykje med dei om på med på festen. og overskotet for å halda på med ulike episodane. Ho snakka med førehand. Sjølv om det kunne vera det. Eg likar å kjempa mot stengde Joar og Leif Arne om kva planar dei sårbart å snakka om vanskelege DØRER HAR OPNA SEG – Lothe- dører, og her er dørene vidopne. Eg hadde frametter og kunne velja seg ting, så er det menneskeleg å syna pus er veldig oppteken av å definera er ikkje like nyfiken, og det må eg kvardagssyslar som det kunne vera fram desse sidene. Det kan ikkje kva ein harding er for noko, kva ver- vera i prosjekta mine. Så no kastar nyttig å vera med på. I tillegg vart ho berre vera tjo og hei og moro. Ein diar som høyrer heime i fjorden. Du er eg meg heller inn i nye miljø og stadig tipsa om det var noko særleg må også syna fram det som er sårt. ikkje redd for at ikkje alle kjenner seg andre prosjekt, og nyttar energien som skulle skje. Noko var spontant, – Dette er noko som også vert trekt heime i denne definisjonen? min der. men det meste var planlagt. fram i samband med boka om Lothepus? – Eg flytta frå Voss og rett til bi- – Men du har vel ei snikande kjensle Det var inga klår grense for kva – Det var viktig for meg, og det belbeltet på Stord, noko som var eit av suksess? som kunne filmast. er det i alle ting eg gjer. Eg har sjølv sjokk for meg. Det å reisa på ferie til – Sjølvsagt, det er kjempemoro. – Det er mykje som ikkje er med. kjent på kjensla av å stå på utsida. slekta i Aurland eller i Hardanger var Men eg har alltid hatt veldig tru på Me var kanskje ikkje eit normalt Då eg arbeidde med Leif Einar og utruleg viktig for meg, det var noko i prosjektet og var sikker på at det filmteam, då det sosiale blanda seg Joar og me var på byen i Bergen, så lufta som eg trong. Det er dette mil- skulle slå an. Joar visste nok at dette inn i det profesjonelle. Det var ikkje var det mange stader me ikkje fekk jøet eg har lyst å lyfta fram og syna kom til å verta noko, medan Leif slik at me gjekk heim kl. 16 for å eta lov å koma inn. Og venene mine fram verdien av. Om nokon meiner Einar nok ikkje var heilt førebudd. middag. Eg er ikkje den som legg lurte på kven desse raringane var. at denne serien skapar eit feil bilete, Eg sa tidleg at eg skulle laga han til ned kameraet, eg tek heller avgjer- Folk lo litt av dei. Så målet var å syna så får dei heller laga sin eigen tv- rikskjendis, men han berre lo av det. dene når fimen skal klyppast. Og fram det fine med desse folka, syna serie, eller på ein annan måte gå ut KJARTAN HELLEVE [email protected]

grensa går ved at ein ikkje framstil- fram dei fine verdiane desse folka og heva røysta si offentleg. 5 – 2017 TIDEND NORSK 21 LKRONIKK

Forsvinn det obligatoriske sidemålet med den obligatoriske sidemålseksamen, vil nynorsk få ein langt lågare status i Noreg. Presset mot nynorsken og nynorskbrukarane vil verta massivt. Det er ikkje skremselspropaganda når eg seier: Ryk sidemålsstilen, raknar det for nynorsk som jamstelt, allment og offisielt skriftspråk i Noreg, skriv Knut O. Dale. Den viktige sidemålsstilen lant dei stortingspoliti- Om sidemålet fell bort, vil me i administrasjonar, arbeider i grup- vorte tilsett på ein nynorsk barne- karane som var med på nynorskland møta mange Paul-ar, per. Då vil det verta slik at bokmåls- skule, ville han greidd seg godt som vedtaket om språkleg jam- mange lærarar, byråkratar og admi- brukaren, i alle fall om han ikkje har nynorsklærar. stelling i 1885, var Hans L. nistratorar, som ikkje kan nynorsk. fått opplæring på nynorsk, direkte Du brukte vel mykje tid på ny- SåkvitneB frå Granvin. I Ættarbok for Den gode viljen overfor nynorsk eller indirekte vil krevja at resten av norsk? vil du spørja. Nei, det gjorde Granvin står det om Såkvitne at han kan dei ha, men manglande dugleik gruppa skal skriva på bokmål. eg ikkje, eg brukte nesten ikkje tid var ein «greiskoren og frittalande i nynorsk vil lett føra til at bokmålet på nynorsken. Eg lærde dei å retta mann.» I ein 17.maitale i fyrstninga overtek: For som oftast er det bok- dda er i dag ein språknøytral bøyingsfeil i verb og substantiv. Og av 1890-åra sa han mellom anna: målet som er dominant, som har kommune, men i inten- så las me nynorsk litteratur. «Her i Granvin er me mykje flinkare hegemoniet, ikkje berre i det offent- Osjonsavtalen mellom Odda Eg vil fortelja om ei jente frå til å ala krøter enn folk. Gjer me ik- lege rommet, men òg i næringslivet, kommune, Ullensvang herad og Nesseby. Ho greidde seg godt i kje slutt på denne innavlen vert det i marknadsrommet. Jondal kommune står det at nynorsk både hovudmål og sidemål og på berre tullingar til slutt. Nei, gutar: skal vera administrasjonsspråket i eksamen fekk ho same karakteren reis ut og finn dykk kjerringar!» g snakka med Marianne Es- storkommunen kring Folgefonna. i begge skriftspråka. Året etter ho «Ordi vekte stor forarging», skriv pedal Boge som er leiar for Det går nok bra, men nokon treng var ferdig på vidaregåande, var ho Henrik Kvalem, forfattaren av boka. Epolitisk sekretariat i Hå kom- nok eit kurs eller to i nynorsk. Odda- lærar i heimbygda. Så, ein dag på Men slik er det ikkje i dag. Me mune. I kommunen med nærare rådmannen Ole Jørgen Jondahl er slutten av Nesseby-året, ringde ho flytter på oss, me er mobile. Ekte- 20 000 innbyggjarar har så godt alt ein habil nynorskskrivar, sjølv meg og fortalde at ho ville ta opp att makar og sambuarar kjem frå andre som alle elevane opplæring på ny- om han er oppvaksen i Tyssedal, sidemålet. Deretter spurde ho meg bygder eller byar, frå andre lands- norsk, men Hå er ein språknøytral bokmålsenklaven i Hardanger. om eg kunne gjeva ho gode råd før delar eller land. Frå nynorskland kommune, og vanlegvis var over Og kvifor greier han seg så godt eksamen. –Nei, det er lite eg kan flytter folk til bokmålsland, og frå 50 % av dei politiske sakspapira på nynorsk? Jau, det er fordi han hjelpa deg med, svara eg, men les ei bokmålsland flytter folk til nynorsk- på bokmål. Ho sa òg at mange av hadde nynorskopplæring i grunn- nynorsk bok. Om ho gjorde det veit land. Og så pendlar me i tillegg. dei som arbeidde i denne store skulen og i den vidaregåande sku- eg ikkje, men ho gjekk i alle fall opp Eg er lærar i Odda, og dei siste jordbrukskommunen sør på Jæren, len. ein karakter i sidemålet – i nynorsk. åra har eg hatt fire Ullensvang- kom frå Sandnes og Stavanger. Og I det offentlege skuleverket lærde Ei anna jente i same klassen sa: jenter med oppvekst i andre land: for desse byråkratane fall det let- han seg nynorsk, sjølv om det var Eg skriv betre nynorsk enn bok- Ei kom frå i Sudan, ei frå Litauen, ei tast å skriva på bokmål. Men ho sa sidemål for han. Få er utlærde i si- mål. Og det var rett. Mora hennar frå Tyskland og ei frå Novosibirsk òg at kommunen hadde hatt kurs i demål/nynorsk når dei går ut or den fortalde at då dottera var lita, las ho attom Uralfjella. nynorsk og at heimesida og strate- vidaregåande skulen, men grunn- nynorske bøker for henne. Ho var Eg har ein venleg og imøte- giske planar i Hå kommune skulle laget er lagt for både nynorsk- og forresten den fyrste eleven eg førde kommande ung kollega frå vera på nynorsk. Sjølv kom ho frå bokmålselevar. ut som fekk fem på begge eksa- Kongsberg. Paul heiter han. Med Stavanger og skreiv ein god del på mensstilane. oppvekst i Bergstaden, men like- nynorsk. sju år var eg lærar på den vel kan han ikkje skriva nynorsk Men lettare skal det ikkje verta vidaregåande skulen i Vadsø. ei, me skal ikkje overdriva fordi mora er engelsk, og med ei om tilflytte byråkratar ikkje har fått I Eg opplevde ikkje at nynorsk utfordringane med å skriva engelsk mor slapp han sidemålet nynorskopplæring i grunnskulen var den store utfordringa for Finn- Nnynorsk, korkje i Finnmark i grunnskulen og i den vidaregå- og den vidaregåande skulen. Ofte vil marks-elevane. Om ein Vadsø-elev eller i Oslo. Det er ikkje slik at ny-

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK ande skulen. det vera slik at folk, t.d. i kommune- hadde flytta til Sogn og Fjordane og norsk er ein tidstjuv, det er heller 22 Den viktige sidemålsstilen positiv verknad på det skrivne bok slik den verbale nynorsken har ein lærast. Det gjeld syntaks, ortografi skriftspråk. Og begge språka må og mykje to kvalitativt ulike språklæringa. kunna fleire språk er ein styrke i opplæringsmål. på skule i Utsjok, med finsk som året på vidaregåande gjekk eg språk. Jau, det stemte: - Fyrste spurt henne om ho kunne fleire opp i fransk, og sensor hadde som gjorde det godt då ho kom gode. I Vadsø var det ei jente Åeit tospråkleg vil vera vera rar vil sjå på dette som eit gode. for elevane. nynorsk verta eit framandt språk borte. nynorskenmot vil vertamotviljen litt enkel skriving. Då trur eg at skulen, med lesing og synging, og Slik kan det halda fram i barne- og nynorsksongar kan syngjast. norsk: Nynorsktekstar kan lesast ren kan dei verta kjende med ny til nynorsk. Alt ifrå førskulealde- skulen, kan få eit positivt forhold som startar med bokmål i grunn blant skuleborn: Eg trur elevar haldningsendring til nynorsk i pluss. målet slik at totalrekneskapen vil gå Nynorsk og bokmål er i mangt Og dette er noko allment: Å Eg trur både elevar og læra- Og på denne måten treng ikkje Eg trur det går an å få til ei - - - T [email protected] DALE O. KNUT mindre av seg sjølv. vil denne innlæringa gå meir eller rettskriving og formverk. ståeleg norsk: setningsbygning, og morfologi, eller på meir for sidemålsstilen! nynorskvener. Då kan me berga trengst engasjementfrå målfolk og fram til hjarto til folk flest. Det seg om. Ikkje minst må me nå i alle parti forstår kva det dreiar og ordleggja oss slik at politikarar hovudet og med hjarta, lat oss tala stilen er. viktig den obligatoriske sidemåls møta i Noregs Mållag innsett kor mange nye medlemar. sidemålsstilen gav Noregs Mållag i 2012! Mobiliseringa hennar for skriftmål er ute or soga. vil det ikkje ta lang tid før nynorsk offisielt skriftspråk i Noreg. Og då nynorsk som jamstelt, allment og Ryk sidemålsstilen, raknar det for skremselspropaganda når eg seier: rane vil verta massivt. Det er ikkje mot nynorsken og nynorskbruka- langt lågare status i Noreg. Presset målseksamen, vil nynorsk få ein Men med tidleg nynorskstart Lat oss argumentera både med Og sidan 2013 har alle lands Dette forstod Oddny Miljeteig med den obligatoriske side- det obligatoriske sidemålet il oppsummering: Forsvinn - - - NASJONALT – VIL FUNGERE BETRE INTER mange fleire, seier Aasen. ket som endra namn til Avinor og endra namn til Mesta, Luftfartsver haldsdelen av Statens vegvesen som Nokre døme er drifts- og vedlike - lettfatteleg til eit komplisert namn. verksemder som byter namn frå eit og det finst mange eksempel på åra. med liknande namnebyte dei siste Ruralis føyer seg inn i ei bølgje til Nynorsk pressekontor. Aasen, seniorrådgjevar i Språkrådet, eller eit rådgivingsorgan, seier Kjetil ein musikkfestival, eit matmerke semda driv med. Det kunne òg vore lite eller ingenting om kva verk ralis er døme på eit namn som seier bør vere så enkle som mogleg. Ru namnet vil skape forvirring. direktøren. Språkrådet trur det nye bytet vil opne nye dører, meiner som byter namn til Norsk senter for bygdeforskning dei siste åra. Siste verksemd ut er serte verksemder har bytt namn STATLEGEMANGE OG delprivati verkar mot si hensikt? Namnetrend som BLEMATISK MEINER TO NAMN ER UPRO han til. forskingsinstituttet RURALIS, legg forskingsstiftelsen RURALIS eller kortnamnet vil vi i tekst bruke regionalforsking. Når vi skal bruke RURALIS – Institutt for rural- og kor store vi kunne bli, svarar Lein. gamle namnet sette grenser for eit namnebyte var naudsynt. Det i storleik, og vi meiner difor at bygd. Vi opplever at vi må vekse dekkjer bygd, land, distrikt, lands er det motsette av urban, at det når dei høyrer namnet? fram til kva verksemd de driv med problemstillingar, seier Lein. om forskingssamarbeid på rurale enklast mogleg finn oss og spør oss nale forskarar og forskingsinstitutt ha eit namn som gjer at internasjo- institutt som Ruralis er det viktig å av internasjonale midlar. For eit lite av norsk forsking skal finansierast skingsråd forventar at ein større del vil fungere betre internasjonalt. knytt til dette, seier han. lokalsamfunn og ei rekke ting Vi jobbar med både med bygder, til å fange opp heile fagfeltet vårt. forskning ikkje famnar breitt nok at namnet Norsk senter for bygde - deforskning har bytt namn. årsaker til at Norsk senter for byg er direktør i Ruralis, peiker på to namn ikkje er noko problem. meiner eitt engelsk og eitt norsk – Det er heilt klart ein trend, Han fortel at namnebytet til – Vi har som prinsipp at namn – Vårt fulle juridiske namn er – Eg trur folk kjenner til at rural – Trur du folk intuitivt vil komme – Myndigheiter og Noregs for I tillegg trur han det nye namnet – For det første handlar det om Aasen ogSpråkrådet Harald Lein, som Ruralis. Namne-

------NPK KJELL ÅSMUND SUNDE TALFESTE DYRT, MEN VANSKELEG Å rådet. seniorrådgivar Kjetil Aasen Språk i kvaom verksemda seier driv med, ellerleg. lite ingenting seier Ruralis Namn bør vere så enkle som mog fortel han. ikkje kjenner planar og strategiar, meiningslause frå utsida, fordi ein Nokre gonger kan slike byte virke konkurransesituasjon og liknande. eller ikkje. Det avheng av strategi, å seie noko om namnebyte er lurt knytt til slike namneskifte. sking som talfestar kostnadar professor ved Handelshøyskolen BI. målgruppe, seier Lars Olsen, som er føre dette for å gjere det kjent i ei nytt namn og logo og marknads det mykje pengar både å utvikle litt underlege, og openbert kostar BI-professor. vere vanskelege å talfeste, ifølgje namnebyte på ei verksemd kan namna, legg han til. bort frå dei trauste, men tydelege organ. Det verkar som mange vil gar i halvstatlege/ halvprivatiserte med denne typen namneendrin Aasen. namnet, seier seniorrådgjevar gjere, henge saman med det førre endrar bør det så langt det lèt seg eit føretak eller eit organ. Om ein gode grunnar til å endre namn på Vi brukar seie at ein bør ha svært namnet? namn skil seg mykje frå det førre seier Aasen. engelsk, også når ein omset tittelen til betydning bør gjelde for namnet eleg på engelsk som på norsk. Klar på norsk. Ruralis er like uforstå- med eitt namn på engelsk og eitt – Generelt er det òg vanskeleg Olsen er ikkje kjent med for – Namneendringar kan virke – Det er heilt klart ein trend – Vi tilrår kontinuitet i namn. – Er det problematisk at eit nytt – Det er ikkje problematisk

Kostnadane rundt eit

Foto: NPK - - - - - 23 NORSK TIDEND 5 – 2017 L ORDSKIFTE Noregs Mållag treng eit nytt skule- og norskfagprogram og me trur ikkje det var heilt tilfel- eit brev til dei politiske partia der dei LINNLEGG dig, for langt på veg gav landsmøte- gav grønt ljos for å ta bort den skrift- vedtaket i Noregs Mållag direktora- lege sidemålseksamen. tet ryggdekning for å koma med eit På landsmøtet til våren må difor På målsamlinga i Trondheim slikt framlegg. Noregs Mållag vedta eit nytt skule- 23.09.17 sa nestleiaren i Noregs Synspunktet frå landsmøtet i og norskfagprogram. Vidare må Mållag Jens Kihl at norskfagpro- 2011 kom seinast til uttrykk i brevet eit punkt om språkdelte ungdoms- grammet, vedteke på landsmøtet Noregs Mållag sende til dei politiske skular koma inn i programmet til i Noregs Mållag i 2011, framleis er partia i juni 2016. Sjølv om leiinga Noregs Mållag. Tradisjonell gjeldande språkpolitikk. Han sa òg vart oppmoda om å trekkje brevet Dette må sjølvsagt verta ei eiga at styret i Noregs Mållag ikkje har tilbake, vart det ikkje gjort. sak på landsmøtet i 2018. Det gjer nynorsk ordbok planar om å vedta eit nytt norsk- Og særs uheldig var det at eit slikt Odda Mållag framlegg om! fagprogram. brev vart sendt ut til partia før pro- og grammatikk Programmet frå 2011 har m.a. gramarbeidet framfor stortingsvalet For styret i Odda Mållag denne ordlyden: Vurderinga må i 2017 starta. samla i møte 30.oktober 2017 og sam- LINNLEGG vera gjennom eigen standpunktka- Landsmøta i 2013, 2014 og 2016 røystes vedteke rakter eller obligatorisk eksamen, oppheva indirekte med ulike vedtak KNUT O. DALE, eller helst båe delar. dette punktet, men sidan norskfag- leiar Det ser ut til at strevet med å få til Utdanningsdirektoratet gjekk i programmet frå 2011 framleis gjeld, HARALD JORDAL, eit felles norsk språk har stansa 2012 inn for å ta bort sidemålsstilen, kunne leiinga i Noregs Mållag senda skrivar opp. Motstanden har vore sterkast frå riksmålssida i å ta opp norske ord og former i bokmålet, fram mot det som har vore kalla samnorskt. Men òg frå nynorsk- Ei sterkare sidemålsordning hald har det vore klaga over for mykje bokmålsord og unorske bøyingsformer i tradisjonell LINNLEGG nynorsk. For dei sistnemnde brukarane er det no ei gledeleg melding om at ei gruppe med Ar- Styret i Odda Mållag har bede sty- vid Langeland frå Voss som koor- ret i Noregs Mållag komme med dinator, har sett saman ei ordliste framlegg om at det vert vedteke eit og ein minigrammatikk bygd på nytt skule- og norskfagsprogram på tradisjonell nynorsk. Gruppa har landsmøtet i 2018. Denne saka har sett saman ein enkel og tydeleg styret hatt oppe til handsaming på nynorsk og bygd på tradisjonelle møte fredag 3. november 2017. ord og bøyingsformer. Til denne saka er det å seie at Boka kan vere ei motvekt til norskfagsvedtaka som blei gjort ein nynorsknormal som i ein del på landsmøtet i 2011, var i form tilfelle har gått for langt i å til- av ei lengre fråsegn, ikkje som eit nærma seg bokmålet utan at den eige program. På haustseminaret andre leiren har synt vilje til å i Trondheim stilte Knut O. Dale gjera det same som nynorsken. spørsmål ved om norskfagsfråsegna Det er ei lærebok for dei som frå 2011 var gjeldande politikk. Her vil skriva ein konsekvent og er det slik at eit landsmøtevedtak regelfast tradisjonell nynorsk. står til eit nytt blir fatta. Det vil seie Ordlista og grammatikken er at setninga han viser til, ikkje len- Uheldig: «Styret ser på det som uheldig at vi skal ha to programdokument som tufta på det sjølvsagde omgrepet ger er gjeldande politikk. Setninga tar for seg norskfaget», skreiv Magne Aasbrenn. Foto: Kjartan Helleve at nynorsk er eit eige sjølvstendig «Vurderinga må vera gjennom språk til liks med andre nasjonale eigen standpunktkarakter eller standardspråk. Ordlista vil bøte obligatorisk eksamen, eller helst på den forvirringa som til tider båe delar» har seinare blitt erstatta ei sterkast mogleg sidemålsordning ninga ikkje lenger er politikken til rår om korleis nynorsken skal sjå av denne ordlyden, vedteken på viktig for Noregs Mållag. Noregs Mållag: Landsmøtet har gitt ut; og tilbyr ei einskapleg norm landsmøtet i 2016: Styret seier seg nok ein gong lei organisasjonen ein ny og sterkare om korleis nynorsken skal vera «Landsmøtet i Noregs Mållag for at det første skrivet som gjekk politikk på feltet, og godt er det. og som er lett å læra. Ordlista er krev at elevane som går ut or den ut til dei politiske partia etter lands- På landsmøtet i 2018 skal Noregs på om lag 38000 ord og gjev att vidaregåande skulen tredje året, møtet i 2016 ikkje var tydeleg nok på Mållag vedta eit nytt arbeidspro- det sentrale ordtilfanget i mo- vert prøvde i to obligatoriske prøvar denne politikken. Seinare blei dette gram. Dette blir eit omfattande do- derne nynorsk. Samstundes er i norsk. Den eine prøven skal vera i retta i vidare kommunikasjon med kument som blir sendt ut på høyring kjerneorda i den nynorske ord- nynorsk og den andre prøven skal dei politiske partia, og som konkret i heile organisasjonen om få veker. skatten gjevne større plass enn vera i bokmål. resultat har det nok bidratt til at fire Styret ser på det som uheldig at vi det som elles er vanleg i ordlister Landsmøtet i Noregs Mållag krev parti (SV, Sp, V og MDG) eksplisitt skal ha to programdokument som av same omfang. Boka femner òg difor at den vidaregåande skulen får gjekk inn for obligatorisk sidemåls- tar for seg norskfaget, og meiner at om ein nynorsk minigrammatikk tilbake den gamle ordninga med to karakter i programma sine. den beste løysinga er at norskfaget og ei bokmål–nynorskordliste. jamstelte og likeverdige norskeksa- Odda Mållag framstiller saka feil får ei grundig handsaming i det nye Ei slik lærebok har vore menar - på to ulike dagar - det året når dei skriv at «Landsmøta i 2013, arbeidsprogrammet, der målsettinga etterlyst og etterlengta. Det er elevane går ut or den vidaregåande 2014 og 2016 oppheva indirekte med for eksamens- og standpunktkarak- på høg tid å få ei slik presis og skulen.» ulike vedtak dette punktet, men si- ter-politikken til Noregs Mållag kjem instruktiv lærebok til bruk i Det var ikkje slik at det var ordly- dan norskfagprogrammet frå 2011 tydeleg fram. Norskfagsprogram- mange offentlege kontor, i den i fråsegna frå 2011-landsmøtet framleis gjeld, kunne leiinga i Noregs met blir slik sett ein integrert del aviser, i skuleverket og i privat som gjorde at Utdanningsdirektora- Mållag senda eit brev til dei politiske av arbeidsprogrammet 2018–2022. bruk. Det er med stor takk me tet året etter kom med eit framlegg partia der dei gav grønt ljos for å ta Det viktige for Noregs Mållag er å ynskjer initiativtakarane til om å fjerne obligatorisk eksamen i bort den skriftlege sidemålseksa- kjempe for ei sterkare sidemåls- lukke med dette nyttige norsk- sidemål. I røynda engasjerte Noregs men». Leiinga har også tidlegare ordning. verket. Mållag seg svært sterkt for å kjempe understreka overfor Odda Mållag at MAGNE AASBRENN Leiar i Noregs Mållag NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK BIRGER RISNES mot dette framlegget. Sjølvsagt er 2011-formuleringa om sidemålsord- 24 rar, og bidreg med det til å gjere fram som trygge dialektbruka- Både Silje, Markus og Ronny står av morgonen for mange lyttarar. ungdom. Fredrik Hope, leiar i Norsk Mål hundretusen unge lyttarar, seier til ein del av kvardagen til fleire Noreg, gjer dei dialektmangfaldet populære radioprogramma i programleiarar på eit av dei mest norske dialektmangfaldet. Som syner kvar morgon fram det frå kvar sin del av landet, og Nordnes og Markus Neby kjem 2017. til vinnarar av Dialektprisen for Neby på programmet P3Morgen Aase, Silje Nordnes og Markus Prisa: ulike nynorskmytar. det mange innleiarar som knuste framover. På programmet var lemmar i NMU skal arbeide med kampanjen, som lokallag og med sen markerte starten på denne Myteknusar». Haustkonferan kunnskapsrike deltakarane. tive argumenta for språket frå dei norskmytar, og dei særs informa- 2017, er det diskusjonane om ny hugsa best frå haustkonferansen eg skal nemna noko eg kjem til å høgdepunkt frå helga, men om september til 1.oktober. ved Åssiden skole i Drammen 29. til Norsk Målungdom tok plass ÅRLEGE HAUSTKONFERANSENDEN Lærerik helg programleiarane MÅLUNGDOMNORSK kåra HAR til programleiarar Dialektprisen 2017 – P3morgen er ein viktig del – Ronny Brede Aase, Silje Temaet for helga var «Nynorsk Det er vanskeleg å velja ut eit Ronny Brede Aase, Nordnes Markus Neby. og Silje Fredrik NMU. leiar i Hope, (t.h.) med saman Her

Ronny Brede - - - - i tala si. kvar morgon, understreka Hope å bruke si dialekt. Litt lettare for verde og gjer det lettare for andre ulike dialektene er like mykje dialektmangfald fungerer, at dei saman syner vinnarane fram at le saman og gjere jobben sin sjølvsagt, seier Hope. dialektskilnader kvardagsleg og på radio, har P3Morgen store fyl og god formidling. Attåt lyttarane vunne fleire prisar for godt språk sidan 2014, og programmet har man styrt programmet P3Morgen Dei tre programleiarane har sa- Ekrem Neby (f. 1991) kjem frå Oslo. kjem frå Hamarøy og Markus Therese Reiten Nordnes (f. 1984) Aase (f. 1986) kjem frå Førde, Silje PRISVINNARANE dialektene på Austlandet. at Ivar Aasen ikkje brydde seg om vore i Nord-Noreg, og myten om mytane om at Ivar Aasen aldri har reisene til Ivar Aasen. Han knuste bønder, journalistar og alt mellom. folk. Nynorskbrukarar er både at dei er ganske forskjellige typar nynorskbrukarar i heile landet, og motstridande. Kihl viste at det finst om kven nynorskbrukaren er, er land i verda er eittspråklege. vi har to norske skriftspråk. Ingen land, heller er språkfattige trass i at samanlikna med mange andre samfunnet. Han synte oss at Noreg, knuste myten om det eittspråklege – Karl Peder Mork fortalte om Jens Kihl synte oss at mytane Professor emeritus Rolf Theil

Berre med å snakke saman, Ronny Brede - Eide og Daniel Kvammen. namn som Therese Johaug, Linda tidlegare prisvinnarar finn vi av dei mest prestisjetunge. Blant som også bidreg til at han er ein språkengasjerte ungdomar, noko språkprisen som vert delt ut av Målungdom. Det er den einaste ut avårvisst landsstyret i Norsk fyrste gong i 2001, og vert delt på veg.er jo dit me skal kome, det er dit me faktisk er eit poeng her. Og det er nesten er slik at me gløymer at det utruleg logisk og sjølvsagt at det sett for noko som for oss er så opp i 2003. leg. Programmet P3Morgen starta og både nynorsk og bokmål skrift nyttar dei òg dialekter munnleg, gjarskarar på sosiale medium. Der KRISTOFFER MYKLEBUST EGSET i år att. lokallagskonkurransendom vann vandregralen, og Firda målung studentmållagsvervetoppen og i VoldaStudentmållaget vann velege premiar vart delte ut. feira med mozell, og fleire hø- korleis ein kan skrive lesarbrev. tar frå bak tastaturet heime, om som heller vil knuse nynorskmy og skrivar Eline gav tips til dei knuse nynorskmytar ute i gatene, til korleis lokallagsaktivistar kan var Anna Sofie hadde mange tips å skrive lesarbrev. Lokallagsskri haustkonferansen å aksjonere og Dialektprisen vart utdelt for – Det er veldig kjekt å bli verd Vervekampanjekåring vart I tillegg lærte deltakarane på Foto: Anna Sofie EkelandFoto: Sofie Anna Valvatne

- - - - - skal lobbast fram på Stortinget. mobiliserer folket, og ikkje berre dei som må me prioritera prosjekt og tiltak som høve til å finna og vinna nytt land. Då grammet til Noregs Mållag er eit unikt gjer jobben for oss? Det nye arbeidspro- heitene som finst, eller satsa på at nokon døyr? Skal me nytta dei digitale mogleg me berga dialektene, eller sjå på at dei Vil me ha meir eller mindre nynorsk? opna for ei nynorskomsetjing – enno. nar brukarar verda over, men har ikkje nynorsk. Duolingo har over 100 millio- språklæringsappen Duolingo til å tilby Til dømes jobbar aktivistar for å få medlemane våre i sving til å omsetja. program kan me få omsett om me set få dei til å laga nynorskutgåver. Andre å leggja press på produsentane for å Noregs Mållag brukar kjøttvekta si til og dataprogram. Mykje kan skje om sosiale medium, språklæringsappar nynorsk på eit anna felt: omsetjing av domen kan samarbeida for å få meir veldig bra. Men mållaget og målung læremiddel i tida som kjem – og det er Mållaget skal jobba mykje med digitale Digital strategi og omsetjingsdugnad reførast der og til nye område? halling. Korleis kan dette konseptet vida- dei har skifta talemål frå Oslo-dialekt til ungdomar har teke det store steget at for ungdom. Det har bore frukter: Fleire rar på skuleturnear og har dialektleirar i dialekt, sendt dialektbrukande musika- berging. Dei har kursa barnehagetilsette korleis mållaga kan jobba med dialekt dei. Prosjektet men gjer ofte lite. I Hallingdal handlar Målfolk snakkar ofte mykje om dialekt, tene gradvis bokmålifiserte og bytte ut. Østerdalen og Hallingdal vert dialek språkdaude. I område som flatbygdene, På Austlandet skjer det ein massiv Dialektprosjekt – Hått Halling 2.0 skap og er betre rusta til nye kampar. ein sterkare organisasjon, meir kunn allereie nyttar bokmål. Me sit att med kan skje, er at me tapar ein skule som vinna dei neste fire åra? Det verste som tre skular der me har ein grei sjanse til å reie har. Kva om sentrallekken vel ut to- nye medlemer og aktivisera dei me alle- me gjera saka vår aktuell for fleire, få arbeid med offensive røystingar, kan Mållag å setja i verk eit meir strukturert gjer fleirtal for nynorsken. Vågar Noregs organiserer oss godt og langsiktig byg bokmålsskular me kan vinna, om me å gå over til ei røysting for å få ein bokmålsskule til Det er lenge sidan nokon sette i gang Offensive folkerøystingar om språk lemene våre i dei neste fire åra? vil me engasjere dei snart 13 000 med fensive krav. So kva politiske prosjekt programmet ska visst nok berre ha of Mållag vedta nytt arbeidsprogram, og PÅ LANDSMØTET IVinje skal Noregs vera offensive Når me fyrst skal L NMU Leiar Norsk Målungdom i HOPE FREDRIK Det Beste Språket. Det finst Hått Halling

er ein mal for er ein mal for Vil Vil ------25 NORSK TIDEND 5 – 2017 LMÅLGÅVER Gåver til Noregs Mållag

Reidar Bremerthun Elin Madsen Rigmor Nesheim Vaular Mellom 7. september og 16. november fekk Endre Otto Brunstad Margunn Melkersen Randi Vengen Noregs Mållag 254 195 kroner i gåve. Det er Jostein Buene Anne Marie Midtbø Guri Vesaas Ørjan Børve Tone Eitrheim Midtbø Leiv Vetås me umåteleg takksame for! Rannveig Bårtvedt Arve Mjøs Audun Vevatne Vigdis Digernes Dahl Leif Bjørn Monsen Aud Liv Hole Vike Reidar Dale Svanhild Monstad Inger B. Vikøren Bjarne Øygarden Harald Sverdrup Koht Åse Davidsen Terje Mortensen Sidsel Vinsand AUST-AGDER MÅLLAG Bjørg Øyøygard Dagrun Kvammen Torbjørn Dyrvik Synnøve Midtbø Myking Erling Virkesdal Scott Aanby Åse Haugan Larsen Jan-Egil Dyvik Jostein Mykletun Ingebjørg Viste Birgit Attestog BUSKERUD MÅLLAG Edvard Lauen Nils Eidhammer Einar Myster Karl Helge Watnedal Torfinn Brokke Gunvald Bergan Torhild Leira Sven Arne Ekse Nils Mæhle Nils Ivar Østerbø Halvor Flottorp Herbjørn Brennhovd Elin Heggelund Ljung- Eirik Ingolf Eldøy Herborg Mæland Ørjar Øyen Kristine Foss Olav Hovda quist Reidun Emhjellen Arnljot Møster Einar Øyre Rolf Fredriksen Bjørg Kari Brattåker Peggy Jenset Lous Nils M. Engelsen Johannes A. Måge Olav Ånneland Johannes Havstad Håheim Birgit Synnøve Lunde Magne Engevik Bjørg Odlaug Måge Magne Århus Olav Hoftuft Lars Erik Jacobsen Lars Meling Øystein Erstad Sigfrid Rogne Naasen Knut K. Homme Bodvar Kvamme Norvald Mo Sverre Fjell Marit Nedreli KARMSUND MÅLLAG Roy Willian Johansen Ingunn Asperheim Bjarne Myrstad Olav Freim Arne Nilsen Torunn Alnes Gunnar E. Lande Nestegard Finn Måge Milfrid From Arne Olav Nilsen Asbjørn Djuv Jorunn Lande Odd Oleivsgard Johan Nedregård Harald Frønsdal Åshild Nordstrand Lars Eikehaugen Målfrid Mejlænder-Larsen Ola Kjetil Oppi-Berntzen Øystein Njål Nordang Oddny Gjeråker Helge Martin Nygård Dorthea Sofie Erøy Sigrid Bjørg Ramse Halle Perstølen Jan Olav Nybo Paul Kåre Gjuvsland Ivar Opedal Norleif Fjeldheim Olav Riisland Jostein Rivedal Lyder Olden Lars Gjøstein Åse Opheim Jørund Flesland Tone Å Rysstad Ola Ruud Andreas Arnøy Osnes Hans Golten Aud Oppedal Synneva Flesland Øystein Rød Knut H. Skrindo Kari Rysst Paulsen Endre Grutle Anfinn Otterå Aud Grimstveit Hildegunn Sjo Grethe Sollien Benjamin Edillon Reichle Solveig Grønlien Jan Reidar Rasmussen Olav Torfinn Jondahl Johannes G. Torstveit Rolf Harald Sæther Yngve Rekdal Alvhild Halleraker Astrid Oddbjørg Reigstad Svend Kjetland Rønnaug Torvik Nils Torsrud Asbjørn Roaldset Agnes Hauge Lars Riise Arne Langåker Helge Ove Tveiten Knut S. Torsteinsrud Turid Rønning Åshild Hauge Inger-Johanne Rossebø Maria Løvland Olav Vehus Sigurd Tveito Erik Simensen Wenche Dorothea Margreta Rønning Marit Løvvig Olav Torj Åkre Anders Olav Vøllo Gunnvor Fykse Skirbekk Haukland Håkon Sagen Paul Mølstre Arve Skutlaberg Åshild Haukås Lars K. Sandven Borghild Sævereide AUSTMANNALAGET FYLKESMÅLLAGET Sigrid Skålnes Roald Haustveit Helge Sandøy Prestegård Olaug Aaberge VIKVÆRINGEN Ane Solberg Svein Heggheim Torstein Sausjord Åse Berit Rolland Ole Bjerke Bergfinn Aabø Sigrid Solheim Sigbjørn Heie Mons Ole Dyvik Sellevold Tor Sigurd Selvåg Oddbjørg Blakar Solveig Fiskvik Aamodt Nils Standal Aslak L. Helleve Bjarne Skarestad Svein A. Strømme Eldrid Brandvol Ivar Aasen Ellen Marie Svea Knut Johannes Helvik Olav Johannes Skeie Ernst Arne Sælevik Jon Steinar Bredeveien Ruth Amdahl Åsfrid Svensen Linn Hjartnes Henjum Gunvald Skeiseid Lars Sævereide Per Brumillom Børre Austmann Sissel L Sæbø Jan Kåre Henriksbø Gunnar Skirbekk Jon Olav Tesdal Ingvild Marie Eknes Lillian Austnes Tordis Thorsen Johannes Heradstveit Arne Skjerven Jon Olav Velde Frode Erstad Ola Bergsaker Olav Nils Thue Kåre Herfindal Bjarne Skjold Svein Terje Vestbø Mathias Finsveen Sigmund Birkeland Øystein Tormodsgard Robert Hermansen Arnlaug Skjæveland Ingolv Vevatne Kjell Gulbrandsen Bjørn Ivar Bjar Stein Tveite Kjartan Hernes Per Skjæveland Sivert Ørevik Erik Hanssveen Halvard Bjørkvik Kjell Venås Norvald Hestholm Harald Skorpen Yngve Øvstedal Olav Haraldseid Erlend Bleie Lars Sigurdson Vikør Eli Hillersøy Atle Skorpen Magnhild Harsheim Reidar Borgstrøm Arne Wåge L. O. Himle Solbjørg Slettebakken NAUMDØLA MÅLLAG Gaute Elvesæter Helland Harald Brandal Håkon Ørjasæter Marit Hjartåker Asbjørg Solberg Jan Gaute Buvik Bjarte Hole Karen Bø Mikjell Johs. Hoff Asbjørn Solberg Ola Holen Tormod Bønes HORDALAND MÅLLAG Oddfrid Hole Mette Løkeland Stai NORDLAND MÅLLAG Dag Johansen Arne Bøyum Torunn Aarre Morten Holmefjord Idar Stegane Kåre Belsheim Per Rolf Johnsen Hans Olav Eggestad Audhild Aldal Karl Johan Holmås Magnhild Steine Tore Moen Håvard Kleiven Tove Karina Eidhammer Arne Alsaker Karl Hope Karen Steinsletten John Myrland Ola Klepp Turid Farbregd Liv Ingrid Alvheim Arny-Sissel Myking Gerhard Inge Storebø Gunnar Lien Gunnar Eilev Fitje Arne Andersen Horsås Nelly Storebø NORDMØRE MÅLLAG Asgeir Lilleås Ingar Daffinrud Fjeld Arnfinn Jørgen Ansok Ingvild Hovland Edith Stusdal Aksel Aarflot Torgunn Holm Maurset Liv Flugsrud Edel Augestad Bjørn Husefest Rolf Sigmund Sunde Anne Grete Witzøe Botten Øyvind Nordli Olav Frøystadvåg Einar Bardal Geir Instanes Lars Børge Sæberg Ola Bræin Jogrim Nordsletten Torfinn Fuhr Martha Lønning Belsvik Else Jerdal Leif Helge Særsten Styrkår Brørs Olaf Nøkleby Kim S. Fureli Daniel Berge Sniolvur Joanesarson Borgny Særsten Ruth Fluge Jørgen Nørstegard Haldor Fykse Marit Berge Ole-Jørgen Johannessen Erling Thu Eivind Hasle Oddvar Romundset Anne Brit Gabrielsen Oddbjørn Berge Aslaug Garnes Johnsen Harald Tjønn Sverre Hatle Egil Skullerud Otto Gjerpe Olav Berge Ingvild Jøsendal Knut J. Tokheim Randi Skrøvset Hatle Arne Skuterud Maja Gregesen Eli Bergsvik Jan Jøssang Svanhild Toppe Johan Sigmund Heggem Aud Tamburstuen Slåen Oddrun Grønvik Signe Bergvoll Hans Kr. Kahrs Kjell Torp Sigrunn Helset Liv Solheim Gunnvald Grønvik Dagrun Berntsen Inger Lise Kippersund Siv Trædal Tora Kjelleberg Kåre Sveinhaug Asbjørn Haug Ansgar Bjelland Folke Kjelleberg Harry Tunestveit Jorunn M. Kvendbø Oda Elise Svelstad Mildrid Helland Gunnvald Bjotveit Rolv Landøy Kjell Thore Tungesvik Hanne Kvitberg Thorvald Christian Hol- Botolv Helleland Geirdis Bjørlo Caroline Lehmann Kristin Tuven Øyvind Lyngås tan Sæhlie Anne Grethe Hoff Asbjørn Bjørnset Lars Gunnar Lie Aamund Tveisme Oddvar Moen Reidun Ramse Sørensen Halldor Hoftun Solveig Bjørsvik Marit Schmidt Lie Knut Tveitnes Henry Opland Magne Teppen Joar T. Hovda Målfrid Bjånesøy Torgrim Ljones Odd Tøndel Ottar Roaldset Lars Ullgren Marit Hovdenak Olaug Boge Målfrid Ljones John Gunnleiv Ulveseth Ola Storli Magne Velure Olav Høgetveit Oddbjørn Borge Anstein Lohndal Terje Gerhard Valen Eirik S. Todal Simen Wigenstad Jens Kihl Asbjørn Svein Brandtun Torstein Løning Brit Valland Lars Prang Vorpvik Rune Øygard Laurits Killingbergtrø Arne Brattabø Lars J. Låte Anna K. Valle Kirsti Orheim Ås NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK 26 ROGALAND MÅLLAG Einar Sæland Torhild Solheim Klævold Ingrid Runde Huus Knut O. Dale Gullik Skattebo Kjell Aambakk Svein Kjetilson Søyland Hildegunn Kvistad Ottar Kaldhol Vidkunn Eidnes Ragnhild Solberg Gunvor Aardal Svein Kåreson Søyland Liv Janne Kvåle Jakob O. Kjersem Bjarne Eilertsen Per Gunnar Veltun Gunnleiv Aareskjold Per Thygesen Jorunn Loftesnes Terje Kjøde Torgeir Engstad Magnor Wigdel Audun Aarflot Marit Rein Time Rune Lotsberg Liv Kari Krøvel Eldbjørg Gjelsvik Ingebjørg Årseth Sigmund Andersen Heidi Tornes Terje Erik Moe Stein Olav Kvalø Olaug Husabø Asbjørn Ask Kurt Tunheim Knut Moen Marit Kvammen Sigrun Lunde VEST-AGDER MÅLLAG Lars Bakka Dorthea Tveit Ragnhild Skogen Molde Einar Landmark May Johanne Molund Ragnar Alrek Johannes Bakka Åslaug Undheim Knut Ole Myren Jostein O. Mo Atle Måseide Leiv Hartly Andreassen Trygve Brandal Ottar Vandvik Oddvar Natvik Roger Nedreklepp Kjell-Per Nilsen Magne Attestog Alf Jan Bysheim Reidar Vik Julie Kristine Ness Bjørn Ståle Nedreskodje Tove Olsen Anne-Berit Erfjord Knut Olaf Eldhuset Ketil Volden Astrid Marie Nistad John Osnes Guro Reisæter Åse-Berit Fidjeland Jan Finjord Odd Njøs Karl Ramstad Ingrid Russøy Gunnhild Fjermedal Solveig Moe Fisketjøn ROMSDAL MÅLLAG Per Scott Olsen Oddbjørg Remøy Rønnaug Ryssdal Svein Harald Follerås Oddvar Flatabø Roger Aakernes Gunnhild Austlid Torleiv Rogne Sigrid Skarstein Vigleik Frigstad Ove Harald Fossen Ingar Aas Oppigard Gunder Runde Per-Arne Slettmo Helen Glomså Bjarne Fowels Dagrun Gjelsvik Austigard Vidar Otterstad Ingvar Røyset Karin Vrålstad Øyvind Grov Ingrid Gjesdal Annlaug Berge Oddbjørn Ramstad Else Synnøve Skarbø Thorbjørn Gysland Endre Gjil Petter Inge Bergheim Jon Ramstad Reidar Skarbø TRØNDERLAGET Ola Reidar Haaland Rune Gramstad Torbjørn Bruaset Tordis Randmo Magnus Skjerdal Egil Ingvar Aune Anne Tone Hageland Ranveig Gudmestad Torhild Hanem Jon Atle Ravnestad Olav Slettebak Kjell Bardal Berit Fiskaa Haugjord Oskar Gusevik Kåre Magne Holsbøvåg Rønnaug Reiakvam Liv Johanne Ørjasæter Arne Bjørdalsbakke Magne Heie Anny Hagesæter Arnhild Digernes Krøvel Henning Leiv Rivedal Solhaug Alf J. Bratberg Knut Homme Lidvor Hatteland Tor Kvadsheim Asbjørn Rutledal Jarle Solheim Olaug Denstadli Olav Torgny Hårtveit Inge Haugland Per Løvik Bjørn Rørtveit Ola L. Steinsvik Anne Eldevik Gudrun Haugen Hå- Sverre Haver Karen Os Laila Hov Sandnes Ellinor Sætre Olav Engan vorsen Astrid Heigre Inge Rypdal Marta Kari Schawlann Bodil Julie Søvre Ola Stuggu Fagerhaug Svein Kjørvik Halvard Helseth Oddmund Svarteberg Norvald Sjøthun Per Svein Tandstad Tore Fagerhaug John Lauvdal Rasmus Hidle Ingar Sveen Leif Alfred Skaar Brit Gjerde Tandstad Helge Fiskaa Solveig Stallemo Lima Liv Hobberstad Bjørn Sæbø Anders Skarestad Rolv Ukkelberg Arne A. Frisvoll Målfrid Lindeland Jane Valaker Høgalmen Synneva Kolle Solheim Randi Flem Ulvestad Ingebrigt Garberg Tom Arnt Lindeland Arna Høyland SOGN OG FJORDANE Irene Stokker Eldrid Vik Gunhild Grue Håkon Bøye Prestegård Terje Håland MÅLLAG Karsten F. Sunde Sveinung Walseth Anders Gustad Odd Harald Robstad Dag Ingebrigtsen Ragnhild Anderson Leiv Sølvberg Knut Ytterdal Andrea Hjelde Knut Gunnar Solberg Magne Jakobsen Venke Bakken Ståle Sørbotten Kjell Håve Birgit Stallemo Ole Johannessen Sidsel Bergset Ingrid Søyland TELEMARK MÅLLAG Svein Jørum Asbjørn Stallemo Sigrid Kjetilstad Bente Kvernevik Berstad Jakob Thingnes Robert Anderson Helge Langeland Leiv G. Storesletten Jens Kleppa Saxe Bjørkedal Kari og Helge Tveit Sveinung Astad Jens Loddgard Emil Otto Syvertsen Magnhild Harboe Ole Reinhart Bugjerde Oddfrid Vereide Erlend Bakke Borghild Kristin Eva Haugen Sørgaard Kleppa Oddbjørn Bukve Jorunn Veseth Sigrid Bø Lomundal Nils Ingvar Korsvoll Audun Bøyum Jens Vestrheim Olav Rune Djuve Lars Kolbjørn Moa ØSTFOLD MÅLLAG Jon Laland Jakob Devik Lars Øyvind Vikesland Gunhild T Dølen Håvard Moe Eiliv Herikstad Hallgeir Langeland Torkjell Djupedal Wenche Wie Per Engene Sverre Mikal Myklestad Arne Kvernhusvik Magnhild Lid Aslaug Eikemo Ottar Wiik Sigrid Fonnlid Magne Måge Nils Aksel Danbolt Mjøs Eivind Lomeland Arne Eikenes Liv Østrem Jon Funner Lars Nygård Jan T. Pharo Georg Løvbrekke Annbjørg Eikenes Magni Øvrebotten Hans Magne Gautefall Herman Ranes Bjørg Robberstad Jensen Gunnar Mork Gjertrud Eikevik Lavrans Grimstveit Jostein Rekstad Oddfrid Sandvik Knut Norddal Dag-Erik Eriksmoen SUNNMØRE MÅLLAG Asbjørn Nes Hansen Anna Dorthea Remhaug Odd Magne Nordmark Astrid Ervik Ottar Aashamar Jarle Helle Kristian Risan YRKESMÅLLAG Målfrid Lunde Norheim Magnar Falkenstein Liv Aksnes Johnny Hofsten Narve Rognebakke Kjellfrid Bøthun Ingvar Olimstad Marta E. Fjærestad Kristian Almås Heidi Hylland Einar Rædergård Anne-Marie Botnen Berit Irene Oltesvik Johannes Flaten Åsmund Arne Hallgrim Høydal Per Rønningen Eggerud Åshild Osaland Kjellrun Fossdal Dagfinn Bjørkedal Halvard Jansen Anders Sakrisvoll Ragnar Ekre Åse Helene Ravndal Ingunn Frøyen Liv Brekke Sigrun Garvik Moen Ragnhild Saur Sissel Hole Oddbjørn Reime Ellen Frøyen Ole Arild Bø Ellen Bojer Nordstoga Oddny Pauline Skeide Jørund Asle Holme Torleiv Robberstad Siri Bente Fuhr Norunn Margrethe Jakob Olimstad Alv Helge Skeie Gunnar Jordal Magne A. Roth Else Fure Dimmen Birger Risnes Jan Solberg Rønnaug Kattem Atle Røe Ottar Færøyvik Oddrun Eidem Helge Rykkja Asbjørn Steen Kjell Harald Lunde Torhild L. Rørheim Asbjørn Geithus Liv Eikrem Else Selman Eiliv Størdal Borge Otterlei Astrid Råsberg Oddvar Gjelsvik Anne Grethe Eikrem Per Skaugset Jan Sørås Linda Plahte Rolf Salte Dagfrid Grepstad Knut Falk Olav Solberg Torbjørn Tranmæl Turid J. Thune Bergljot Selvåg Jon Gåsemyr Aud Farstad Gunvor Solberg Aud Mikkelsen Tretvik Harald Thune Jostein Selvåg Oddlaug Hammer Per Fauske Olav Stranna Jarle Vingsand Sigrid Tyssen Ingeborg Skjerpe Margit Hovland Hamre Mård Torgeir Fauskevåg Olav Teigland Anne-Berit Østbø Torgeir Urdahl Ingeborg N Skjærpe Ingrid Hauge Jostein Fet Torkjell Tjønn Yngve Øye Birger Valen Kari Erøy Slåttå Oddstein Haugen Tore Gjære Kari Tveit Olav Vesaas Tom Soma Jon Heggheim Arne G. Grimstad Alf Torbjørn Tveit VALDRES MÅLLAG Vidar Ystad Torgeir Spanne Oddleiv Hjellum Severin Haugen Johan Vaa Gunnar Belsheim Hans Spilde Bjørg Grude Holmboe Ingunn Haus Einar Versto Gunnar Breivik BEINVEGES INNMELDE Jon Stangeland Ragnar Hove Thor Sivert Heggedal Halvor Øygarden Olav Gullik Bø Kristian Halse Ivar Stangeland Liv Husabø Jorunn H. Henriksen Kjell Conradi Inga Guri Hestad Gaute Steinnes Nils Husabø Inger Hjorthaug TROMS OG FINNMARK Jan Espeliødegård Kjell Jacobsen Audun Steinnes Sverre Indrehus Sigrunn Heggheim MÅLLAG Ingunn Hommedal Inger Marie Jordell Olav O. Sukka Bjarne Kaarstad Hovde Nils Aarsæther Inger Torun Klosbøle Erling Nordheim Odd Sigmund Sunnanå Ingunn Kandal Reidun Hunnes Per K. Bjørklund Bjørg Lerhol Brit Harstad Sværen Ola Kjørstad Astri Hunnes Terje B. Dahl Liv Aslaug Myhre NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK 27 KRYSSORD LKryss NT nr. 5-2017 ved Laurits Killingbergtrø

FUGLE- TOPP KAN TROLL-UKLARE GJØN ARBEIDE HYSSING MIRAKELET DYR AUGO SJÅ TÆRE BUSTAD ERGELEG SMÅTT KNEKT SVAR UT SOM LIKEVEL ØGLE GREI BAKKE JAMALD- RINGAR

LØN VELDIG

REISKAP LÆRE- FELE- STADER SPELAR TAL REKKE LEIE ROVDYR MÅTE MANNS- SKULE- TIL SISTE NAMN SIDE BARN TIMEN FRYSE FOSTRA KLOKT ARTE FUGLEMAT GANG STATS- DRIKK LIMSTOFF LEIAR FRAKT KORTET AASEN IKKJE MOSE TOG- STASJON BROR DONATOR SKRAP HALV- VASS- MØRKT PLANTER PLAGGDEL

ADVERB ÅRE HUNDAR KNUSTE PLØYER TONEART SPELE NIKKEL PLASS SVÆRT KONJ. HERMER EMBAL- GAV HØG I DAG T.D. LASJE RANG SIVBÅT INSTRU- DAGROS FRIE USA MENT

MILITÆR- DEN VESLE AVDELING VÆSKE- MENGDA REISTE HØVDE HELD OPERA BARTRE LAGAR LAND I TIL UORDEN ASIA HOVDYR FOLK I ASIA FERDSLE- PUFF ÅRE TRENAR SUNNDAL, TRERASK HUS- HALSA, I SKOGEN HJØRNE TINGVOLL M.FL. TOPP LEIING VEKEAVIS OLAF BULL- FORTYNNA DIKT SMELL VINDSIDE ENERGI IKKJE TIL RENNER Å SNAKKE OM KJÆR- TA UTAN NT LEIKS- SPRANG NR. 5 GUDAR LOV 2017

Kryss NT nr 4-2017

PASTILLAR KLÅR KAUT BLIR GRUNN TIL NORDVEST STØRRE BÅTSTOPP OPP- TRONG ASIATAR GODE PLAGG HEILE FORTALDE HALD T MENNESKE D BARTRE T U B BUNTEN K ROM I BÅT V PLASSERTE M GJØN R E I S E L Y S T PRYD- H A R S E L A S Kryssordvinnarar i nr. 4 – 2017 BUSK KURTISE HAR VED SJØEN KLAFF ÆTT T R A N E D A N S KJENNE L Y K K A S T RØYK BOKSE- EDELSTEIN SLAG LETTVINT S T A M T R E LIKØR O P A L FØDE O S SMÅFE K O Marta E. Å. Førsvoll, Rennesøy Send løysinga til: SÅRE INSTRU- FER MENT SAKTE LAUS MAGE S K A REGNE K L A R I N E T T JUBEL S I G Noregs Mållag GJERE OM RESULTAT Ragnar Hove, Vik D I A R E MIDTVEKE E N D R E TRIVNAD U T G A N G L LØYSING INSEKT Lilletorget 1 TRE BØKER LYKKE BIBLIOTEK I VEST- PAVE LANDET T R I L O G I TIL! E OMLAND U B FOLD L U S Aage Kvendseth, Davik 0184 Oslo STANSE OPP VEKT S T A T E N NYTTIG S T A G N E R E RASANDE K G PAPEGØYE OMKVED GREIER Frist: 1. februar 2018 EIN ANONYM A R A LARVENE S T E V FUGL R E M E D I A R FYRE HALD- N N FRISTEN N Å D E T I D A NING A IKKJE Å E L D E Merk konvolutten «Kryssord». TENKJE PÅ EDELSTEIN KUNSTIG KRØTER D I A M A N T JOMFRUA U N A T U R L E G Rett løysing kjem i neste FØRE- KNUST DET F E SEGNER R E G L E M E N T MASSE M O S GJER O utgåve. Tre vinnarar vert trekte VIMSETE PÅ MOTEN VONDT! AFRIKANAR SPORT DEI ETANDE SYSAK STILNE ut og får fin premie. PÅ HJUL BESTE U KNOLL N E AV Ø MYNT E T I O P I A R TRAU HOPP T E R R E N G S Y K L I N G PÅLITANDE N U NORSK KLAR FORFATTAR HJELPE- HØYREST FISKE- SPRÅK FARGE REISKAP MANIEN L O E Å BAKKAR P A R A T L Æ T B TROLL- LIVD KJERRING OKSYGEN LAND- B I L D I L L A GARN G Y G E R STRIPE L Y Namn: BILETE KOMPE- OPPFØRT TANSE OMRÅDET T E D D MERK! I K O N DU OG DU D U G L E I K RETT TIL Adresse: R E G I O N E N JORD O D E L LIK E I N S FUGLE- SA NT MAT FALDE IKKJE NR. 4 N E K B R E T T E NOKO T A G D E 2017 Postnummer/-stad: NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK 28 LFALCH Henta frå Sigmund Falch: Den slemmaste dokka i Drammen, Schibsted/Vigmostad & Bjørke 2015 LMÅLSOGE med Olaf Almenningen tala. 1920, må me nok leggja til ein god del på desse me veit kor sterkt målrørsla stod politisk kring ske Mållag med sine 2992 registrerte lagsfolk. Når med i dette oversynet. Største laget er Vestland mållaga i Telemark og Sogn og Fjordane er talde Møre og Romsdal. Heller ikkje derlaget og dei tre fylkeslaga i gar frå store fylkeslag som Trøn fulle, for her vantar opplysnin men desse tala er nok mangel medlemer, seier 75-årssoga, som dreiv målarbeid. Det var såleis ikkje berre NM fiseren Edvard Os (1885–1970). 1926 var nordfjordingen og of Skrivarstova frå 1913 og fram til naden. Den drivande krafta på NU var sjølve hovudsamskip - 1913 og heilt fram til 1956, der organisatorisk hopehav i lag frå Noregs Ungdomslag hadde eit hugsa på, er at Noregs Mållag og medlemer. Det ein her òg må er uklåre når det gjeld talet på skipinga i 1906 og fram til 1918 fronten frå 1918 og fram til og med 1979. Åra frå me ein tabell som syner utviklinga på medlems frukter. I 75-årssoga til Noregs Mållag frå 1981 finn å sanka nye medlemer til samskipnaden. NOREGS MÅLLAG no gåande ein aksjon for HAR Medlemstalet gjennomtidene 9280. var på sitt verste. Dette året låg medlemstalet på gjedal i 1931 då den økonomiske krisetida i Noreg talet jamt over kring 10–11 stemninga derinnefekkstemninga hanlikevel til åskriva testamente. Han skulle berrefjernaein inngrodd tånagl, mennoko med Utetter i mellomkrigstida svingar medlems I 1918 var det 8730 registrerte Og det ser ut til at dette arbeidet ber gode 000, med ein liten bøl - - - - for medlemstalet med tilbakegang det kveikdet følgja å “ utviklinga- mål i nisasjonar, gjev i mange orga mange i rørsla no. I desse I tider - - - - utnytta? inntak i alle politiske parti. Noko å tenkja på og folket vore Noregs tredje største parti, og det med og eldre nynorskbrukarar samla, ville nynorsk lemålsprosenten og talet på nynorskkommunar følgja utviklinga i målrørsla no. Og ser me på sku av dei etablerte politiske partia, gjev det kveik å let i mange organisasjonar, ikkje minst for fleire har noko å strekkja seg etter. rettast i å sjå på tala i etterkrigstida, altså etter 1945. dagens medlemstal med stoda tidlegare, gjer me les, som no var vel etablert i Noreg. Skal me jamføra takt med utviklinga i organisasjonssamfunnet el OLAF ALMENNINGEN OLAF I desse tider med tilbakegang for medlemsta- I 1954 var det såleis 12 Etter krigen tok medlemstalet seg meir opp, i - sitt att, og soga viser vel at ein Mållag noaukarmedlemstalet laget. Rogaland Mållag og Trønder sane kjem Norsk Målungdom, kløyving. På dei neste plas Mållag etter ei målpolitisk 1970 vart heitande Hordaland Vestlandske Mållag, som frå ste fylkeslaget var heile tida og kampen mot EF (EU). Stør aksjonane, distriktsopprøret dei store dialekt- og lærebok medlemer. Dette var tida for nådd i 1979, med heile 19 på 1970-talet, der toppen vart let. Det store oppsvinget kom 1959 og framover på 1960-ta- det steig til kring 15 mer i Noregs Mållag, medan Det er kjekt å sjå at Noregs 981 registrerte medle- 000 frå 000 frå 164 164 ------1 Quiz 17 16 15 12 20 19 18 14 13 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 L

Kva er tittelen på den nye og kri Kva for språkgruppe ei tilhøyrer sa Kva bilkjenne har europeisk land for kommunane Vinda og Etne Kva nynorske den heiter lokalavisa Ronald Reagan døydde? Kven var statsminister iNoreg då snes? Kor mykje er to dusin minus eitt førenamn?Derrick til Kva tyske den heiter detektivhelten Kva Vågsfjor for by i inst ein ligg type våpen var dette? Kva våpen Gungne. eit heitte som Ifylgje norrønmytologi Odin hadde Kva var eigentleg Brundtland-kom fjord? pc-tastatur? eit Kva tast sit til høgre for K-tasten på Kva farge har frukta kumquat? miske språk? den? teikn E? misjonen? regåande skule Noreg? i Kva år gjekk vi frå gymnas til vida namn? boka av Jo Nesbø med same basert bestseljande pånen, den Kven regissert Snøman har filmen frå? Martinus & Marcus nene Kva fylke barnestjer to kjem dei ket i2016? retaket Jernbanever erstatta som Kva nye på det namnet er statsfø akkar? Kor ein har armar mange blir òg kalla for The Mile-High City? stad ligg 1600meter over havet og Kva for delstatshovud amerikansk verdskrigen?andre kupasjonen av den Noreg under tyske den mot motstand med ok Kva for kontorrekvisitt assosiert er avlatshandelen? om sine offentleggjorde Luther tin tesane Mar sidan år Kor i det er år mange haust? i Samlaget Parr kom som på Det Norske ut tikarroste Maria barneromanen til BAK MÅL ------Grannar - - - - - Keeperen og havet Keeperen - - - 1 2 500 år 3 Binders (brukt jakkeslaget) på Colorado 4 Denver, 5 10 6 Bane NOR 7 Nordland 8 ThomasAlfredson 9 1974 miljø og for 10 SN sin verdskommisjon utvikling spyd 11 Eit 12 Spania 13 Harstad 14 Stephan 15 Fire Magne16 Bondevik Kjell 17 finsk-ugriske Den 18 Oransje 19 L-tasten 20 29 NORSK TIDEND 5 – 2017

JOLEGÅVETIPS Ja takk, eg tingar:

❏ NYTT! Cirkle K-krus inkludert ❏ NYTT! Krus kaffiavtale. Termokrus som «Nynorsk til meg, takk!» på gjev deg gratis kaffi Verde-koppen frå Figgjo og form- på alle Cirkle K-stasjonar gjevar Johan Verde. Ein klassikar ut 2018. med klassisk slagord! Kr 299,- Kr 200,–

❏ Ostehøvel i stål, blank frå Bjørklund. ❏ Til/frå-lappar Kr 190,– Klistrelappar til jolegåvene. 20 stk. Kr 50,- ❏ Ostehøvel i stål, matt svart frå Bjørklund Kr 170,– ❏ Refleks Fat ❏ NYTT! Mjuk refleks, 7 cm i diameter, med Stilsikker logo på stilsikkert fat logo. Absolutt noko ein vil bli sett med. frå Verde-serien til Figgjo. Høveleg Kr 30,– til både grill- og jolemat. Diameter 20 cm. Kr 200,–

❏ NyNorsk-T-skjorte Fargar: ❏ kvit ❏ svart (Hugs å krysse av for farge og storleik!) For damer – storleikar: ❏ s ❏ m ❏ l ❏ xl ❏ xxl Kr 150,– For menn – storleikar: ❏ s ❏ m ❏ l ❏ xl ❏ xxl

❏ Pledd med logo ❏ 1 eller ❏ 20 jakkemerke frå Røros Tweed ❏ «NyNorsk» Kr 1500,– ❏ «Aasenbilete» ❏ «Slepp nynorsken til» ❏ «Gjennom ord blir verda stor» ❏ «Takk, Ivar Aasen!»

Kr 10,–, kr 50,– for 20 stk.

GAMALT NYTT! Skistroppar ❏ ❏ Noreg-skjerf - med ❏ Krus To skistroppar med borrelås, 26 cm lange. Kr 150,– trykket: Det går Høver til langrennsski, uavhengig av mål- mangt eit men- form og målføre. neske og ser seg Kr 50,– ❏ Aasen-panneband fritt ikring for Ivar i ull. Aasens skuld. Kr 350,– Tarjei Vesaas, ❏ Krus med trykket: Skogen stend, men han 1950 skifter sine tre. Olav H. Hauge, 1965 Kr 160,– Kr 160,–

Kryss av, klipp ut Sjå innom heimesida for andre tilbod. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. eller kopier Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar. og send tinginga til: Noregs Mållag, Lilletorget 1, 0184 Oslo Namn: Eller: send e-post til [email protected], Adresse: ring til 23 00 29 30, eller gå inn på www. Postnr./poststad: nm.no

NORSK TIDEND 5 – 2017 TIDEND NORSK Porto kjem i tillegg. Telefonnr./e-post: 30

LNOREGS MÅLLAG

FRAMLEGG TIL VALNEMNDA Vi har no toårige landsmøteperiodar. Styremed- lemer skal veljast for to år i gongen, og såleis står alle styremedlemer på val på landsmøtet i Vinje. Valnemnda har byrja arbeidet sitt, og vil gjerne ha framlegg til styrekandidatar innan 31. desember. Alle fylkeslag, lokallag og einskildmedlemer kan koma med slike framlegg. Send namn, kontaktinfo og bakgrunn/kompetanse til valnemndsleiar Steinulf Tungesvik på steinulf@ gmail.com, eller til oss i posten.

LANDSMØTE I VINJE LANDSRÅDSMØTE 12.–15. april 2018 er det landsmøte i Vinje, i høve Helga 4. og 5. november var landsrådet samla på 200-årsjubileet for Aasmund Olavsson Vinje. skrivarstova i Oslo. Sakene som blei diskuterte var Dette er det 100. landsmøtet i Noregs Mållag. mellom anna det nye arbeidsprogrammet, region- Sjølve landsmøtet er i Rauland Idrettshall, og ut- reform, Samlagsjubileet og verveinnspurt. sendingane bur på Rauland Høgfjellshotell. Det vil derfor vere busstransport mellom hotellet og NYNORSKSTIPEND Raulandshallen. Landsmøtet tek til fredag morgon Noregs Mållag lyser ut to stipend à kr 50 000. klokka 9, som tyder at utsendingane må kome Søknadsfristen er 5. februar 2018. Føremålet med torsdag kveld. Påmeldingsfristen er 11. mars, og stipenda er å hjelpa fram gode prosjekt som frem- påmeldinga er bindande. jar nynorsk, særleg på område der han er lite brukt frå før. Send søknad til [email protected], eller i posten. LANDSMØTEUTSENDINGAR Utsendingar til landsmøtet skal som regel veljast VERVEINNSPURT på årsmøtet til laget. Årsmøtet kan gje styret el- Me har runda 12900 medlemer, og no byrjar inn- ler eit lagsmøte fullmakt til å velja utsendingar. spurten mot 13000. Me oppmodar alle våre med- Utsendingane må vera medlemer i det lokallaget lemer om å tenkje etter om de har nokon de kan dei er valde som utsending for, og dei må ha be- verve. Ei tekstmelding med NYNORSK til 2490 er talt medlemspengar for 2018 for å få røysterett. I alt som skal til. Saman er me mindre åleine! tillegg må laget levere årsmelding for 2017 og ei signert utsendingsfullmakt innan 11. mars. Lands- møteavgifta og reiseutjamninga må vere betalt i god tid før landsmøtet. Lag med dårleg økonomi kan få tilskot til reise og opphald. NYTT ARBEIDSPROGRAM I år skal Noregs Mållag vedta nytt arbeidsprogram for dei fire neste åra. Arbeidsprogramnemnda er sett i arbeid, og eit utkast til arbeidsprogram skal ut til høyring i organisasjonen før jul. Arbeidspro- grammet skal vedtakast på landsmøtet, og mykje av debatten på landsmøtet vil dreie seg kring arbeidsprogrammet og kva prioriteringar me gjer og kvifor. MÅLLAGET INFORMERER MÅLLAGET

Tilsette:

Gro Morken Endresen, NORSK dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37 • 957 85 560, [email protected] TIDENDFramhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Erik Grov, organisasjonskonsulent, tlf. 23 00 29 30, [email protected], Prent: Nr1Trykk as NOREGS MÅLLAG Opplag: 14 600 NORSK MÅLUNGDOM www.nm.no malungdom.no Abonnement: kr. 250,– per år Per Henning Arntsen, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 34, [email protected]

Annonsar: Tilskrift: Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, Annonseprisar: kr 9,00,–/mm Lilletorget 1, tlf. 23 00 29 36 • 975 29 700, 0103 Oslo Tillegg for tekstside: kr 0,50,–/mm 0184 OSLO [email protected] Telefon: 23 00 29 40 Spaltebreidd: 45 mm Telefon: 23 00 29 30 E-post: [email protected] Kvartside: kr 3 000,– E-post: [email protected] Halvside: kr 5 000,– Hege Lothe, informasjonskonsulent, Bankgiro: 3450.65.48707 Heilside: kr 9 000,– Kontoradresse: tlf. 926 48 348, [email protected] Ilegg til avisa: kr 1,00 pr. stk. Lilletorget 1, 0184 OSLO Leiar: Fredrik Hope, Kjartan Helleve, informasjonskonsulent, Telefon: 954 04 115 • 23 00 29 40, Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire Bankgiro: 3450.19.80058 tlf. 23 00 29 32 - 943 97 998 E-post: [email protected] nummer kan vi diskutere særskilde avtalar. [email protected] Leiar: Magne Aasbrenn Skrivar: Eline Bjørke, Stoffrist nr. 1–2018: Mobil: 979 70 065 Marit Aakre Tennø, politisk rådgjevar, Telefon: 476 59 738 • 23 00 29 40, E-post: [email protected] tlf. 454 71 716, [email protected] E-post: [email protected]

1. februar 4 – 2017 TIDEND NORSK 31 B

– Det minste vi kan gjera i riksmedia er å leggja til rette for at folk kan uttrykkja seg på det viset dei kjenner seg frie.

Gard Steiro NR. 5 • 2017 NR.

LPÅ TAMPEN

KOR TIDLEG ER DET GREITT å introdusera born for dø- den? Spørsmålet fekk eg av ein NRK-journalist, i samband med at Noregs Mållag i vår valde å gje Nynorsk barne- litteraturpris 2016 til ungdomsromanen Engel i snøen. Dagen etterpå hadde Klassekampen ein større repor- tasje om død i barnelitteraturen. Der spurde journalisten om kor grensa går for kva barn kan tåla å lesa om. Eg meiner spørsmålet fortener å bli snudd: Kor går grensa for kva born kan tåla å ikkje lesa om?

I ENGEL I SNØEN tar eg opp tema som liv og død, vennskap og sakn. Somme blir friske. Andre døyr. Det er brutalt, men sånn er livet. Og døden. Det må me ta på alvor. Men for meg handlar det ikkje berre om å ta døden på alvor. Vel så mykje handlar det om å ta dei yngste lesarane på alvor. For ein ting er sikkert i livet: Sjølv om ingen kjenner dagen eller timen, vil det ein gong ta slutt.

FØR ELLER SEINARE vil alle stifta kjennskap med døden. Dei som rekk å bli godt vaksne før dei mister nokon som står dei nær, har som regel gode føresetnader for å takla, og snakka om, det som skjer. Me som er vaksne, har eit språk for det som er vondt. Det er eitt av mange vaksen- privilegium. Gjennom livet har me lært å setja ord på kjenslene. Det gjer at me lettare kan ha meiningsfulle samtalar Foto: Kjartan Helleve om vanskelege tema, slik forfattar Rebecca Back-Laurit- sen var inne på i den nemnde Klassekampen-reportasjen. Likevel går det kaldt nedover ryggen på mange Unikt samarbeid om Økland-tunet vaksne, så snart nokon nemner døden. Det er ikkje noko ein går rundt og snakkar om. Ikkje før ein må. Og då er LLØkland-tunet i Valevåg i Sveio kan bli eit maken til i Noreg, og her er det mykje som det for seint for dei små, som aldri har fått høve til å læra nytt kulturelt tyngdepunkt på Vestlandet. I ikkje finst i verken arkiv, bibliotek eller mu- seg eit språk som kan setja ord på det vonde dei opplever. tett kontakt med familien Økland set Nynorsk seum, seier Grepstad. kultursentrum og Sunnhordland museum i GJENNOM HISTORIENE OG PERSONANE i bøkene kan gang eit forprosjekt om tunet og dei einestå- LLSamlingane er bygde opp over 70 år og både born og vaksne setja seg inn i andre sine liv. Ein kan ande samlingane til forfattaren Einar Økland. utgjer om lag 450 hyllemeter. Den første få eit språk for det ingen orkar å snakka om. Hordaland fylkeskommune har løyvt gjenstanden skaffa Einar Økland seg då han Eitt av mine sterkaste barnebokminne er frå Brødrene 150 000 til eit forprosjekt om nye måtar å kjøpte ein kasse full av bøker som sjuåring Løvehjerte, der døden er til stades gjennom heile fortel- forvalte kunstnarheimar på. Forprosjektet i 1947. Grepstad er godt i gang med å doku- jinga. Og det same året som eg blei fødd, i 1986, skreiv blir avslutta hausten 2018. – Eit unikt pro- mentere det heile. Marit Kaldhol (som dessutan vann Nynorsk barnelitte- sjekt er under planlegging. Dette er svært Det er ikkje lagt opp til noko nybygg eller raturpris 2015) ei av bøkene som sterkast har prega heile gode nyheiter for oss, og vi ser fram til eit senter med ein fast stab av medarbeidarar. min generasjon. I Farvel Rune viste ho kor fint det går an å godt samarbeid, seier ordførar Jorunn Skå- Samlingane blir verande i husa i Økland-tunet, skriva om det som berre er trist. den i Sveio kommune. og ei første arbeidsdeling er alt avklara. Sunn- Det er dette rommet eg vil inn i, når eg skriv om dø- hordland museum vurderer forvaltninga av den, eller om overgrep og foreldre som sviktar, som er LLStyra i dei to musea gav tidlegare i haust bygningar og anlegg, Nynorsk kultursentrum tema eg tar opp i den nye ungdomsromanen min, Så lenge prinsipiell støtte til prosjektet som inneber forvaltninga av samlingane, og musea skal ingen ser oss. samarbeid mellom museum i to fylke. Direk- samarbeide tett om bruken av tunet. Eg likar ikkje å snakka om det. Men eg trur det er nød- tør Ottar Grepstad i Nynorsk kultursentrum vendig. kjenner ikkje til at det har vore gjort før. Han LLSunnhordland museum har laga ein At born og ungdom blir sjuke og døyr, eller blir utsett meiner at også samlingane er eineståande. første tilstandsrapport som viser at ved- for overgrep, er kanskje det aller verste eg kan tenka meg. – Einar Øklands samlingar viser kor- likehaldet av bygningar og anlegg er svært Men det skjer. Og når det skjer, er borna heilt avhengige leis skriftkultur og bildekultur har prega godt. Familien bur i tunet og vil gjere det så av å ha eit språk til å setja ord på det. 1900-talet og gjennomsyrer kvardagsliva lenge dei kan. ANDERS TOTLAND våre. Desse samlingane finst det iallfall ikkje Pressemelding https://totlanders.wordpress.com