Deylem'den Dersim'e Dersimliler
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Mehmet KORKMAZ • DEYLEM'DEN DERSIM'E • • ISBN: 978-605-4523-80- 1 ©Alter Yay. Rek. Org. Tic. Ltd. Şti. Yayıncı Sertifika No: 11483 YAZAR : Mehmet KORKMAZ KİTA BIN ADI: Deylem'den Dersim'e DE RSİMLİLER • BASKI ADETi: 1000 1. BASKI Alter Yay. Rck. Org.Tic. Ltd.Şti l.Cd. ElifSk. No:7/165 • Iskitler /ANKARA www.alteryayincilik.com alter@alteryayi nci 1 ik.corn BASKI : Öztepe Matbaacılık Ltd. Şti. Kazım Karabekir Cad. 31/107 İskitler / ANKARA SertifikaNo: 13809 • • • • • • • • DiZGi-KAPAK: Ozlem ŞENTURKLU • • BASIM TA RiHi : 2012 Mehmet Korkmaz; Tunceli merkez ilçeye bağlı Aşağı Tap tikler köyünde merhaba dedi yaşama . • ilkokulu kendi köyünde bitirdi. Bir yıl ara verdikten son- ra Tunceli Ortaokulu"na kayıt yaptırdı. Birinci sınıfı burada okuduğu ortaokulun ikinci ve üçüncü sınıflarını Elazığ Atatürk Ortaokulu'nda tamamladı. •• 1969 yılında Tunceli Oğretmen Okulu'ndan mezun oldu. 1987 yılında Anadolu Üniversitesi 'ni bitirdi. 29 Temmuz l 969'da Tunceli Mazgirt ilçesi Seyitli köyünde öğretmenliğe başladı. Burada dokuz yılı aşkın bir süre çalıştı. 12 • Ekim l 978'de atandığı Tunceli Merkez Hürriyet Ilkokulu'nda öğretmen, müdür yardımcısı ve müdür vekili olarak görev yaptı. Burada çalıştığı dört yıllık süre içinde hakkında idari kovuştur malar açıldı, sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı. Bununla birlikte birincisi Nisan 1980, ikincisi 13 Eylül 1982, üçüncüsü 18 Eylül 1982 tarihinde olmak üzere hakkında üç ayrı sürgün karar namesi çıktı. ''Görülen Lüzum Üzerine'' gerekçeli bu kararname lerin birincisi ile Erzurum 'a, ikincisi ile Kastamonu'ya, üçüncü sü ile Ordu 'ya sürüldü. 1 Kasım 1982 'de, '' 13 Eylül 1982'' tarihli • sürgün kararnamesini tebellüğ ederek 15 Kasım 1982 tarihinde Kastamonu-Araç-Recepbey Köyü İ lkokulu'nda göreve başladı. Burada da öğretmenlik ve yöneticilik görevlerinde bu lundu. Bu rada çalışırken sudan bir bahane ile 1 Mayıs 1985 tarihinden iti baren iki ay süreyle görevden uzaklaştırıldı. Zonguldak Bölge • idare Mahkemesi 'nde açtığı dava neticesinde 25 Haziran 1985 tarihinde görevine döndürüldü. 29 Eylül l 986'da göreve başladığı Adana, Kadirli, Aşa- • ğı Çiçeklidere Köyü Ilkokulu'nda ve 16 Kasım 1987 tarihinde • atandığı Adana-Seyhan-Hadırlı ilköğretim Okulu'nda öğretmen olarak çalıştı. 16 Şubat 1996 tarihinde emekliye ayrıldı. Emek liye ayrıldıktan bir süre sonra tekrar öğretmenlik başvurusunda bu lundu. Başvurusu üzerine yeniden öğretmenliğe döndü. 1 O • Ekim 1996'da Adana, Seyhan Bahçelievler Ilkokulu'nda göreve başladı. 27 Aralık 1996 tarihinde Adana Adasokağı İlkokulu 'na yönetici olarak atandı. 19 Mayıs 1997 tarihinde geçirdiği ciddi bir rahatsızlık sonrasında 16 Te mmuz 1997 tarihinde ikinci kez emekliye ayrıldı. • Yazarın; ''Mitolojik Dinlerin Gizemi'', ''Zerdüşt Dini Iran • Mitolojisi'', ''Mitoloji Sözlüğü'' ve ''Mitolojik Iran Efsaneleri'' adlı yapıtları ile ''Dersim' den Esintiler'' ve ''Sevdaya Dokun mak'' adlı iki de şiir kitabı bulunmaktadır. Halen Adana'daki yerel gazetelerin birinde şiir ve öyküleri yayınlanmaktadır. İÇİNDEKİLER SIRA KONU BAŞLIKLARI SAYFA NO NO 1 Dersimli 9 2 Dersimli (şiir) 18 3 I.Bölüm: ( Deylem'den Dersim'e Dersimliler) 21 4 Deylem ve Deylemliler 22 5 Daylamitlerin İ lk Kökenleri 25 6 Daylamlılarda Din ve Dil 27 7 Daylamlılarda Gelenek-Görenek 33 8 Daylamlılar Nasıl Yayıldılar? 35 9 Daylam 'daki Yer Adları 37 10 Daylam'da Yer Alan Ülkeler ve Yaşayan 39 Halklar 11 Daylamlılar ve Araplar 40 • 12 Ismaililer 43 13 Moğollar ve Sonrasındaki Dönem 44 14 Daylam ve Gilan Kökenli Devletler 46 15 Alidler 47 16 Justaniler (Custaniler, 805-927) 49 17 Musafiriler (916-1090) 53 18 Ziyariler (927-1090) 56 19 Büveyhiler (932- 1062) 58 20 Kakuyiler ( 1008-1119) 63 21 Alamut Devleti (1090-1256) 64 22 Goranlar ve Erdelan Prensliği ( 1168- 1867) 71 23 Pavlakiler (Paulikianlar, Paulicienler) 73 24 Hazar Zeyd Alevi Devleti'nin Kuruluşu 88 25 Bölgede Alevi Yönetiminin Ortadan Kaldırıl 91 ması 26 Tabaristan 'da Zeydi Alevi Hanedanlığı 'nın 93 Yükselişi 27 Dersimlilerin Kökeni ve Deylem 'de Alevilik 94 28 Ermen istan ' da Geli ter ve Deylemliler 118 29 Hitit Kayıtlarında Geliler ve Başka Bazı Ha- 124 nedanlıkların Etnik Kökeni 30 Daylam'dan Dersim'e Uzanan Yo l ve Bu Yo- 127 tun Yolcuları Olan Dersimliler 31 Dersim'in Ortaya Çıkışı 155 32 Dersim Adının Anlamı Ye Kökeni 164 33 Dersim Dilinin Kökeni 169 34 Desim'in Etnik Kökeni 173 35 Dersim' in Tarihçesi 193 36 Dersim (şiir) 203 37 Dersim Kronolojisi 204 38 il.Bölüm: (Zerdüştlük Ve Alevilik) 207 39 Alevilik Ve Zerdüştlük 208 40 Zerdüştlük'te ve Alevilik'te Dört Anasır 216 41 Zerdüştlük'te ve Alevilik'te Dağların Kutsal- 221 lığı 42 Zerdüştlük'te ve Alevik'te Ocaklar 227 43 Dinsel Ritüel Olarak Cem ve Cem' in Güven- 230 liği 44 Yaratılan, Yaratanın Zahiri Halidir 23 1 45 Eline, Diline, Beline (Nefse) Hakimiyet 234 46 Zerdüştlük'te Mesih-Alevilik'te Mehdi İnancı 237 47 Zerdüştilik'te Evlilik 239 • 48 Zerdüştilik'te ve Alevilik'te ibadet 242 49 Zerdüştilik'te Kurban 244 50 Zerdüştçülük'te Ölüm ve Sonrası 245 51 Kıyamet ve Ahiret inancı 249 52 Zerdüştlük'ün Dersim'deki Yansımaları 254 53 111. Bölüm: (Dersim Efsaneleri) 257 54 Munzur Efsanesi 258 55 Buyer Baba Efsanesi 263 56 Arap Kızı Dağı Efsanesi 264 57 Düzgün Baba Efsanesi 265 58 Gelin Pınarı Efsanesi 267 59 Elti Hatun Efsanesi 269 60 Sultan Hıdır Efsanesi 270 61 Çoban Baba Efsanesi 273 62 Ağuçan (Karadonlu Can Baba) Efsanesi 274 63 Bağin Kalesi Efsanesi 275 • 64 Aksakallı ihtiyar (Kalı Sıpi) Efsanesi 275 65 Sağman Kalesi Efsanesi 276 66 Yılan Dağı Efsanesi 277 67 Süpürgeç Baba Efsanesi 277 68 Yürüyen Duvar Efsanesi 278 69 Seyyid Seyfeddin Efsanesi 278 70 Sır Mahmut Efsanesi 280 71 Pepuk Kuşu Efsanesi 285 72 Kaynaklar 291 Dersimli Birlikte görev yaptığımız bir öğretmen vardı. Çetin Çuhadar'dı, adı. Gaziantepliydi kendisi. Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinden geln1işti, benim de görev yaptığım Hadırlı İlköğretim Okulu'na. Ta nışma sırasında benim Tuncelili olduğu mu öğrenince eski görev yeri olan Pazarcık'ta yaşanan bir olayı aktardı bizlere. Çetin öğretmenin bize aktardığı olay şöyledir: Pazarcık Kaymakamlığı sudan bir bahane ile kapatır, Pazar cık Eğit-Sen Şubesi'ni. Dönem, DYP-SHP Koalisyon Hükümeti Dönemi. Aradan aylar geçmesine ve birkaç kez girişimde bulu nulmasına rağmen henüz kilitli kapısı açılmamıştır, sendikanın. Girişimleri sonuçsuz kalan sendika yöneticileri, günün birinde varırlar, Kahramanmaraş SHP il başkanının yanına. Kendileri ne bu konuda yardımcı olması için ricada bulundukları SHP il • başkanına aktarırlar, sorunlarını. il başkanı, hemen sarılır telefo- na. Arar, bir zamanlar birlikte çalıştıkları can-ciğer arkadaşı, dö nemin Köyişleri Bakanı Azimet Köylüoğlu'nu. Aktarır durumu kendisine. Zaman yiti1·111eyen Bakan Köylüoğlu; K.Maraş valisine, vali de Pazarcık kaymakamına telefon açarak sendikanın açılması ri casında bulunur. Yardımlarından ötürü SHP il başkanına teşekkür ettikten sonra Kahramanmaraş'tan ayrılan sendika yöneticileri, dönerler Pazarcık'a. Başlarlar, sendikanın kilitli kapısının açıl masını beklemeye. Ama nafile. Aradan uzun zaman geçmesine ve kendilerine sendikanın en kısa zaman içinde açılacağına dair söz verilmesine rağmen ne bir ses, ne de bir seda vardır, yetki lilerden. Eğit-Sen Pazarcık Şubesi 'nin kapısı, mühürlü kilidiyle duruyor hala. Aradan geçen uzun zamana rağmen hala açılmayan sendi kanın yöneticileri, bir daha tutarlar K. Maraş 'ın yolunu. Varırlar, 9 yine SHP il başkanının yanına. Sendikanın hala açılmadığını ile tirler kendisine. Bir önceki ziyaret sırasında olduğu üzere aynı telefon trafiği yaşanır. SHP il başkanı tarafından aranan Bakan Köylüoğlu, hiç zaman yitirmeden hemen arar Kahramanmaraş valisini ve çeker fırçasını. Sendikanın derhal açılmasını emreder. ''Baş üstüne Sayın Bakanım'' diyen Kahramanmaraş valisi de aynı ivedilikle aradığı Pazarcık kaymakamını arayıp azarlar. Ve : -Bu sendikanın açılması için sizi daha önce aramış talimat veı·ıııiştim. Ancak duyduğuma göre sendika hala açılmamıştır. Bu sendikayı bugüne kadar neden açtırmadınız? der. Kaymakam: -Sayın valim açtıracaktım ama ... Va li: A -Aması ne? Kaymakam: -Efe ndim, sendikanın ''Yönetim Kurulu'' üyelerinden biri Tuncelili. Bunun için açtıı ıııadım der. xxx Bu olay ne ilk, ne de sondu. Ben de buna benzer bir olay yaşadım. Onu sizlerle paylaşmak istiyorum: 12 Eylül döneminde görev yaptığım Tunceli Merkez Hürri yet İlkokulu'ndan Kastamonu'ya sürgün edildim. Oradan Araç ilçesinin kuş konmaz, kervan geçmez bir yerde bulunan tek öğ retmenli bir köy ilkokuluna atanmıştım. Büyük çocuğum, orta okul öğrencisiydi o dönem. Ne atandığım köyde, ne de günlük gidiş-geliş yapabileceğim uzaklıkta bir ortaokul vardı. Bunun üzerine bir atama dilekçesi verdim, Kastamonu İl Milli Eğitim 10 Müdürlüğü'ne. Dilekçemde çocuğumun öğrenim hayatını idame ettirebilmem için atamamın, ortaokulu bulunan, ya da günlük gidiş-dönüş yapabileceğim uzaklıkta bulunan bir yere yapılması talebinde bulundum. • Dilekçemi elden vermek üzere bağlı bulunduğum Araç ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü'nden izin alarak Kastamonu'ya gittim . • Makamına çıktığım il Milli Eğitim Müdürü'ne atama isteğimi bildiren dilekçemi verdim. Dilekçemi okuyan dönemin Kasta- • monu il Milli Eğitim Müdürü M. Nemci Yazıcıoğlu: -Hem Tuncelilisin, hem sürgün gelmişsin, hem de tayin is tiyorsun. Sence bu mümkün mü? diye sordu. Evet. Bir ülke düşünün. Hem de tepe noktasında bulunanla rın çağ atladığını söyledikleri bir ülke. Hem de sözde demokra sinin var olduğu söylenen bir ülke. O ülkenin yönetim kademe lerinin birinde görev üstlenen bir yönetici, ön yargılı davranarak o ülkenin bir bölüm vatandaşını potansiyel suçlu olarak görsün.