ZARZĄD POWIATU W KOŚCIANIE

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 (aktualizacja I)

PROJEKT

Autorzy opracowania: mgr inż. Sylwia Kościańska mgr inż. Robert Grzemski

Kościan, październik 2012 r. Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

SPIS TREŚCI

1. Wstęp ...... 4 1.1. Wprowadzenie ...... 4 1.2. Przedmiot i zakres opracowania ...... 4 1.3. Cele polityki ekologicznej państwa ...... 6 2. Ogólna charakterystyka powiatu kościańskiego ………………………………………. 19 2.1. Dane administracyjne ...... 19 2.1.1. Położenie geograficzne i administracyjne ...... 19 2.1.2. Klimat ...... 19 2.1.3. Sytuacja demograficzna ...... 20 2.1.4. Sytuacja gospodarcza ...... 20 2.2. Transport i komunikacja ...... 22 2.3. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w energię cieplną ...... 25 2.4. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w gaz ziemny …………...... 25 2.5. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w energię elektryczną ...... 26 2.6.Telekomunikacja ……………………………………………………………………………………… 26 2.7. Zaopatrzenie w wodę ………………………………………………………………………………. 28 2.8. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków ………………………………………………………….. 37 2.9. Obiekty i tereny chronione ………………………………………………………………………. 39 3. Charakterystyka zasobów i składników środowiska przyrodniczego ...... 48 3.1. Rzeźba terenu ...... 48 3.2. Litologia ...... 48 3.2.1. Budowa geologiczna ...... 48 3.2.2. Zasoby kopalin ...... 48 3.3. Wody podziemne i powierzchniowe ...... 53 3.3.1. Charakterystyka wód podziemnych ...... 53 3.3.2. Charakterystyka wód powierzchniowych ...... 53 3.4. Gleby ...... 54 3.5. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej ...... 57 3.5.1. Charakterystyka ogólna szaty roślinnej ...... 57 3.5.2. Lasy ...... 57 3.5.3. Charakterystyka ogólna świata zwierząt ...... 61 3.5.4. Formy ochrony przyrody ...... 62 3.5.5. Zieleń urządzona ...... 73 4. Stan, tendencje oraz źródła przeobrażeń środowiska przyrodniczego ...... 74 4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej ...... 74 4.2. Powietrze atmosferyczne ...... 74 4.3. Wody podziemne ...... 77 4.4. Wody powierzchniowe ...... 80 4.4.1. Rzeki i kanały ...... 80 4.4.2. Jeziora ...... 97

– 2 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 4.5. Środowisko akustyczne ...... 99 4.6. Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 102 4.7. Gleby ...... 104 4.8. Przyroda ...... 105 4.9. Odpady …………………………………………………………………………………………………… 108 5. Wnioski z diagnozy ...... 111 5.1. Uwarunkowania wewnętrzne ...... 112 5.2. Uwarunkowania zewnętrzne ...... 113 6. Zarządzanie środowiskiem ...... 114 7. Polityka i harmonogram ochrony środowiska ...... 118 7.1. Cele i zadania Programu ochrony środowiska dla powiatu kościańskiego…... 119 7.2. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych dla powiatu kościańskiego … 128 8. Założenia systemu edukacyjno-informacyjnego ...... 151 8.1. Potrzeba edukacji ekologicznej ...... 151 8.2. Docelowe segmenty edukacji ...... 151 8.3. Sposoby prowadzenie akcji edukacyjnej społeczeństwa ...... 151 9. Realizacja programu ochrony środowiska ...... 155 9.1. Założenia systemu finansowania inwestycji ...... 155 9.2. Zarządzanie Programem ochrony środowiska ...... 159 9.2.1. Instrumenty prawne ...... 160 9.2.2. Instrumenty finansowe ...... 160 9.2.3. Instrumenty społeczne ...... 161 9.2.4. Instrumenty strukturalne ...... 162 9.3. Monitorowanie Programu ochrony środowiska ...... 163 9.3.1. Zasady monitoringu ...... 163 9.3.2. Wskaźnik monitorowania …………………………………………………………………… 163 9.4. Szczegółowe wytyczne do sporządzania aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska ………………………………………………………………………………… 164 10. Wykaz aktów prawnych …………………………………………………………………………... 167 11. Dane źródłowe …………………………………………………………………………………………. 169 12. Spis tabel …………………………………………………………………………………...... 170 Załącznik nr 1 – Działania służące realizacji wyznaczonych celów i priorytetów ekologicznych w aktualizacji Programu ochrony środowiska na lata 2012-2019 …………………………….. 172

– 3 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

1. WSTĘP

1.1. Wprowadzenie

Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja uchwalonego w 2004 r. Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego Uchwałą nr XVIII/171/04 Rady Powiatu Kościańskiego z dnia 15.06.2004 r. W porównaniu do roku 2004, kiedy tworzono dokument, zmieniła się sytuacja gospodarcza regionu, zmianie uległy dokumenty strategiczne wyższego szczebla oraz przepisy prawne. Zmieniły się uwarunkowania regionalne, które mają wpływ na zawartość dokumentu m. in. stan środowiska oraz stopień rozwinięcia infrastruktury związanej z ochroną środowiska. Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego jest podstawowym dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska na terenie powiatu. Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 opracowana została zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska1. Zgodnie z art. 17 i 18 ustawy Prawo ochrony środowiska organ wykonawczy powiatu, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio powiatowy program ochrony środowiska, który następnie jest uchwalany przez radę powiatu. Program ten sporządzany, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, powinien określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Zakres merytoryczny programu określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (Ministerstwo Środowiska grudzień 2002). Zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo ochrony środowiska przedmiotowy Program podlega zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego.

1.2. Przedmiot i zakres opracowania

Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na analizowanym terenie. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska oraz określa hierarchię niezbędnych działań mających na celu poprawę tego stanu. Zagadnienia ochrony środowiska obejmują ochronę powietrza, wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami określa Plan gospodarki odpadami dla Powiatu Kościańskiego. Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego obejmuje lata 2012-2019, zawiera dwa etapy:  cele bezpośrednie, które będą realizowane w latach 2012-2015,  cele perspektywiczne, które będą realizowane do roku 2019. Ocena i weryfikacja realizacji zadań programu dokonywana będzie zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia programu, stwarzając możliwości jego weryfikacji i aktualizacji.

1 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) zwana dalej ustawą Prawo ochrony środowiska lub ustawą POŚ – 4 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Zasadniczym zadaniem jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów, priorytetów i w konsekwencji działań jakie stoją przed samorządem powiatowym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki ekologicznej państwa. Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do „Polityki ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016”. Podejmuje więc zagadnienia ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, surowców, materiałów oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zagadnienia te są analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, a więc: przyrody i krajobrazu, lasów, gleb, kopalin i wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza oraz skutków bytowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka, czyli odpadów stałych i ciekłych, hałasu, pól elektromagnetycznych, chemikaliów i awarii.

Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg prowadzących do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, należy jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni zrównoważonym rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów:  ekologicznego,  społecznego,  ekonomicznego (gospodarczego),  przestrzennego. Podstawowym narzędziem osiągnięcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty poprzez akceptację mieszkańców dla proponowanych i poodejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny wiąże się np. z odpowiednią lokalizacją terenów przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych. Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione w niniejszym opracowaniu, ze wskazaniem kierunków i hierarchii działań zmierzających do ich wprowadzenia na terenie powiatu kościańskiego. Do najistotniejszych wytyczonych dla powiatu kościańskiego, celów i kierunków działań w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego i ochrony środowiska należą:  racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin);  ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu);  ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa);  ochrona gleb;  ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna eksploatacja lasów);  prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie realizacji wyżej wymienionych działań.

– 5 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celi strategicznych w powiązaniu z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić powiatowi kościańskiemu rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju.

1.3. Cele polityki ekologicznej państwa i województwa

Program ochrony środowiska powinien być powiązany z innymi dokumentami planistycznymi z zakresu ochrony środowiska. Powinien wpisywać się w plany, programy, strategie zarówno szczebla wojewódzkiego jak i krajowego. Obowiązującymi dokumentami nadrzędnymi jest „Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016” oraz „Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019”. Poniższe zapisy zostały wyprowadzone z obowiązujących dokumentów wyższego rzędu.

ZASADY I CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA „Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016” jest realizacją ustaleń ustawy Prawo ochrony środowiska, która w art. 13-16 wprowadza obowiązek przygotowania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Została ona przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą z dnia 22 maja 2009 r. (M. P. nr 34 poz. 501). Obecny obowiązujący dokument stanowi aktualizację i uszczegółowienie „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006”. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 reguluje, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów.

Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992r. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Właściwemu osiąganiu celów polityki ekologicznej sprzyja przestrzeganie następujących zasad:  równorzędność polityki ekologicznej, gospodarczej i społecznej;  integralność polityki ekologicznej z każdą wyodrębnioną polityką sektorową – w skali państwa z polityką międzynarodową (uwzględnienie celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi);  równy dostęp do środowiska przyrodniczego i jednakowego obowiązku jego ochrony;  „zanieczyszczający płaci” (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia i stwarzania zagrożeń ponosi jednostka użytkująca zasoby środowiska);

– 6 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019  uspołecznienie przez stworzenie warunków do uczestnictwa obywateli;  ekonomizacja polityki ekologicznej, czyli osiągania postawionych celów minimalnym nakładem sił i środków;  przezorność(podwojenie działań, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia problemu);  prewencja(podejmowanie działań zabezpieczających na wszystkich etapach realizacji przedsięwzięć);  stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT2);  subsydiarność (stopniowe przekazywanie kompetencji i uprawnień na niższych szczeblach zarządzania środowiskiem).

Poprawa stanu środowiska ma nastąpić między innymi wskutek działań w obrębie następujących elementów: − uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, − aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, − zarządzanie środowiskowe (EMAS3 i ISO 140014), − udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, − rozwój badań i postęp techniczny w dziedzinie ochrony środowiska, − odpowiedzialność za szkody w środowisku, − aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym, − ochrona przyrody, − ochrona i zrównoważony rozwój lasów, − racjonalne gospodarowanie zasobami wody, − ochrona powierzchni ziemi, − gospodarowanie zasobami geologicznymi, − środowisko a zdrowie, − jakość powietrza, − ochrona wód, − gospodarka odpadami, − oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, − substancje chemiczne w środowisku.

Główne cele polityki to: a) w zakresie działań systemowych: − rozwój metodologii wykonywania ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych oraz szkolenia dla projektodawców tych dokumentów i dla osób oceniających,

2 BAT (ang. Best Available Techniques – Najlepsze Dostępne Techniki) – zgodnie z dyrektywą IPPC (dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza, wody i gleby przez instalacje przemysłowe, rolnicze i inne) standard służący określaniu wielkości emisji zanieczyszczeń dla większych zakładów przemysłowych w UE 3 Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) (ang. Eco-Management and Audit Scheme) to system zarządzania środowiskowego, w którym dobrowolnie mogą uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności środowiskowej. 4 ISO 14001 – jeden ze standardów ISO, stosowany w zarządzaniu środowiskowym; norma zarządzania środowiskowego. – 7 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 − zastosowanie systemu „zielonych zamówień” w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego organizowanych przez wszystkie instytucje korzystające ze środków publicznych, − eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska, − promocja tworzenia „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej, − promocja transferu do Polski najnowszych technologii służących ochronie środowiska przez finansowanie projektów w ramach programów unijnych, − wykonanie analizy dotyczącej możliwości wprowadzenia w Polsce „zielonej” reformy podatkowej, − przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii społecznej kształtującej zrównoważone wzorce konsumpcji, − wprowadzenie etykiet informujących o produktach ekologicznych i ich promocja wśród społeczeństwa, − opracowanie krajowego planu wycofania proszków do prania zawierających fosforany, − wsparcie zastosowania pojazdów o niskiej emisji i wysokiej efektywności energetycznej z napędami alternatywnymi oraz wypracowanie rozwiązań hamujących napływ do krajowego parku zagranicznych pojazdów o niekorzystnych parametrach ekologicznych i energetycznych, − stworzenie mechanizmów stymulujących przystępowanie przedsiębiorstw i instytucji do systemów zarządzania środowiskowego, − doskonalenie metod udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne, − rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska, dostępu do informacji o środowisku oraz kształtowanie zachowań zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół), − promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowań proekologicznych, − finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, − zapewnienie udziału pozarządowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach podejmujących decyzje dotyczące ochrony środowiska, − szkolenia dla pracowników instytucji publicznych oraz przedsiębiorców w zakresie przepisów o dostępie społeczeństwa do informacji o środowisku, − ściślejsza współpraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych – większe niż dotąd zaangażowanie w tym zakresie funduszy ekologicznych, − uruchomienie systemu zagranicznych stypendiów naukowych dla najlepszych absolwentów uczelni związanych z ochroną środowiska, − umożliwienie finansowania przez fundusze ekologiczne wdrażania ekoinnowacji opracowanych w polskich placówkach naukowobadawczych, − zwiększenie wymiany zespołów badawczych z najlepszymi zagranicznymi instytutami (wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne), − doposażenie w nowoczesną aparaturę naukową instytutów, uczelni i systemów monitoringu (finansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), − wspieranie platform technologicznych jako miejsca powstawania rozwiązań innowacyjnych przez ośrodki naukowe i jednostki gospodarcze,

– 8 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 − wdrożenie systemu informatycznego resortu „Środowisko”, w tym wdrożenie Systemu Informatycznego Inspekcji Ochrony Środowiska „EKOINFONET”, − uruchomienie krajowego systemu monitorowania technologii środowiskowych, − zakończenie prac nad pełną transpozycją przepisów dyrektywy 2004/35/WE5 do ustawodawstwa polskiego przez nowelizację ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, − stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach naprawczych, − prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz podmiotów gospodarczych, − wzmocnienie kadrowe i aparaturowe Inspekcji Ochrony Środowiska pozwalające na pełną realizację zadań kontrolnych, − zapewnienie w budżecie państwa środków na rekultywacje terenów zanieczyszczonych przed 30 kwietnia 2007 r., − wdrożenie wytycznych metodycznych dotyczących uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko (wraz z poprawą jakości tych dokumentów), − wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren całej gminy), − zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 oraz sporządzenie dla nich planów ochrony, − wdrożenie koncepcji korytarzy ekologicznych, − uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, − określenie zasad ustalenia progów tzw. chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu środowiska, − wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie, − uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu; b) w zakresie ochrony zasobów naturalnych: − dokończenie inwentaryzacji i waloryzacji różnorodności biologicznej Polski, − realizowanie zadań wynikających z „Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej”, dotyczących przywracania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różnorodności genetycznej roślin, zwierząt i grzybów, − przywrócenie drożności lądowych i wodnych korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się zwierząt i funkcjonowanie populacji w skali kraju, − wsparcia procesu opracowania planów ochrony dla obszarów chronionych,

5 Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu – 9 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 − zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i właściwych metod ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, − egzekwowanie wymogów ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz rygorystyczne przestrzeganie zasad ochrony środowiska, − wypracowanie metod skutecznej ochrony cennych przyrodniczo zadrzewień przydrożnych oraz terenów zieleni miejskiej, − kontynuacja tworzenia krajowej sieci obszarów chronionych uwzględniająca utworzenie nowych parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych oraz powstanie form i obiektów ochrony przyrody, − ścisła współpraca w zakresie ochrony przyrody z organizacjami pozarządowymi oraz prowadzenie szerokich akcji edukacyjnych wśród społeczeństwa, − realizacja przez Lasy Państwowe „Krajowego programu zwiększenia lesistości”, − utrzymanie znacznej retencji wodnej i jej powiększenie przez przywracanie przesuszonych przez meliorację terenów wodno-błotnych, − dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych, − wyodrębnienie w ramach gospodarowania wodami dwóch sektorów, tj. sektora zarządzania zasobami wodnymi (funkcja organu właściwego w sprawach gospodarowania wodami, zarządzającego zasobami wodnymi i wykonującego kontrole) oraz sektora administrowania majątkiem Skarbu Państwa (utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz planowanie i realizacja inwestycji w gospodarce wodnej), − stopniowe wprowadzanie odpłatności przez użytkowników wód za korzystanie przez nich z zasobów wodnych, z uwzględnieniem oddziaływania na środowisko, − pełne dostosowanie polskiego prawa do prawa UE, − opracowanie i wdrożenie systemu informatycznego gospodarowania wodami spójnego z systemem informatycznym resortu „Środowisko”, − przygotowanie oceny ryzyka powodziowego, która wskazywała będzie obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi, dla których należało będzie do 2013 r. opracować mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego, − wyznaczenie obszarów zalewowych tam, gdzie nie zostały jeszcze wyznaczone, − realizację zadań wynikających z ustawy Prawo wodne przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną i państwową służbę hydrogeologiczną, − rozwój tzw. małej retencji wody przy wsparciu finansowym z programów UE, − realizacja projektów z środków Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” (priorytet III), mających na celu zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz ochrony przed powodzią, − modernizacja systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w urządzenia piętrzące wodę, umożliwiające sterowanie odpływem, − dokończenie systemu monitorowania terenów osuwiskowych, − rozpoczęcie realizacji ochrony głównych zbiorników wód podziemnych, − propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup społecznych), − opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, w tym walki z ich zakwaszeniem, − promocja rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego, − waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocja takiej żywności, – 10 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 − rozwój monitoringu gleb, − finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych, − zakończenie opracowania systemu osłony przeciwosuwiskowej przez Państwowy Instytut Geologiczny, − ułatwienia dla przedsiębiorstw prowadzących prace poszukiwawczo- rozpoznawcze przez uchwalenie nowego prawa geologicznego i górniczego, − ułatwienia w dostępie do map i danych geologicznych, − uzupełnienia mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50.000 o nowe warstwy tematyczne, − uzupełnienie baz danych geologiczno-inżynierskich dla aglomeracji miejskich, − tworzenie stanowisk dokumentacyjnych i geoparków w celu prawnej ochrony dziedzictwa geologicznego Polski oraz inwentaryzacja stanowisk geologicznych i utworzenie ich centralnego rejestru, − zakończenie prac nad systemem osłony przeciwosuwiskowej SOPO i utworzenie centralnego rejestru osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi, − określenie obszarów zagrożonych naturalnymi mikrowstrząsami sejsmicznymi, − prowadzenie polityki koncesyjnej mającej na celu zwiększenie udokumentowania złóż surowców energetycznych z jednoczesnym promowaniem nowych technologii pozyskiwania energii ze złóż, zwłaszcza węgla, w celu minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko dotychczasowego sposobu eksploatacji, − promowanie wykorzystania metanu z pokładów węgla; c) w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: − ścisła współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Inspekcją Ochrony Środowiska w zakresie zbierania i udostępniania informacji na temat zagrożeń dla zdrowia społeczeństwa (zarówno nagłych, jak i długotrwałych), − opracowania zasad analizy ryzyka zdrowotnego dla procedur związanych z dopuszczaniem inwestycji do realizacji, − poprawy funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska i monitoringu sanitarnego przez poprawę technicznego wyposażenia służb kontrolnych w nowoczesny sprzęt oraz sieci alarmowe, − wspólnych działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Środowiska w celu poprawy jakości wody pitnej, − prowadzenia akcji edukacyjno-szkoleniowych dla służb zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w zakresie zapobiegania awariom oraz skażeniom środowiska, − doposażenie straży pożarnej w sprzęt do ratownictwa chemiczno-ekologicznego, − sporządzanie wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem wystąpienia awarii, − dalsza redukcja emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii, − możliwie szybkie uchwalenie nowej polityki energetycznej Polski do 2030 r., w której zawarte będą mechanizmy stymulujące zarówno oszczędność energii, jak i promujące rozwój odnawialnych źródeł energii, − modernizacja systemu energetycznego, − w latach 2009-2012 podjęcie działań związanych z gazyfikacją węgla (w tym także z gazyfikacją podziemną) oraz z techniką podziemnego składowania dwutlenku węgla,

– 11 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 − konieczne opracowanie i wdrożenie przez właściwych marszałków województw programów naprawczych w 161 strefach miejskich, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5, − budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów dla wszystkich aglomeracji powyżej 15.000 RLM oraz rozbudowa dla nich sieci kanalizacyjnych wspierana dotacjami z Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” (priorytet I), − uruchomienie działań zapisanych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce oraz w programie wodno-środowiskowym kraju, − opracowanie programów działań specjalnych mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia powodowanego przez substancje niebezpieczne i priorytetowe pochodzące przede wszystkim ze źródeł przemysłowych, − realizacja programów działań na obszarach szczególnie narażonych na azotany pochodzenia rolniczego, − wyposażenie zakładów sektora rolno-spożywczego w wysokosprawne oczyszczalnie ścieków, − wyposażenie jak największej liczby gospodarstw rolnych w zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe, − ustanowienie obszarów ochronnych dla głównych zbiorników wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych, − rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, − ścisła współpraca z państwami leżącymi nad Morzem Bałtyckim w realizacji programu ochrony wód tego morza w ramach Konwencji Helsińskiej, − wdrożenie do praktyki najbardziej skutecznych i ekonomicznie opłacalnych metod odzysku osadów ściekowych z dużych oczyszczalni ścieków, − zorganizowanie banku danych o odpadach (do końca 2009 r.), − reforma obecnego systemu zbierania i odzysku odpadów komunalnych w gminach, dająca władzom samorządowym znacznie większe uprawnienia w zarządzaniu i kontrolowaniu systemu (do końca 2009 r.), − zwiększenie stawek opłat za składowanie odpadów zmieszanych biodegradowalnych oraz odpadów, które można poddać procesom odzysku, − finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inwestycji dotyczących odzysku i recyklingu odpadów, a także wspieranie wdrożeń nowych technologii w tym zakresie, − dostosowanie składowisk odpadów do standardów UE (do końca 2009 r.), − wprowadzenie rozwiązań poprawiających skuteczność systemu recyklingu wyeksploatowanych pojazdów, − finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne modernizacji technologii prowadzących do zmniejszania ilości odpadów na jednostkę produkcji (technologie małoodpadowe), − realizacja projektów dotyczących redukcji ilości składowanych odpadów komunalnych i zwiększenia udziału odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwieniu wspieranych dotacjami Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”, − intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów (np. opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych, − wzmocnienie przez Inspekcję Ochrony Środowiska kontroli podmiotów odbierających odpady od wytwórców oraz podmiotów posiadających instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, – 12 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 − dokończenie akcji likwidacji mogilników, zawierających przeterminowane środki ochrony roślin i inne odpady niebezpieczne oraz akcji eliminacji PCB z transformatorów i kondensatorów (do końca 2010 r.), − przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej implementacji do polskiego prawa przepisów rozporządzenia REACH i innych aktów wspólnotowych, − kontynuowane będą także programy krajowe dotyczące usuwania PCB z transformatorów, kondensatorów i innych urządzeń zawierających te związki wraz z dekontaminacją tych urządzeń, usuwanie azbestu, likwidacja mogilników, − szkolenia dotyczące odpowiedzialnego stosowania chemikaliów i postępowania z ich odpadami, wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne, − propagowanie produktów z substancji ulegających biodegradacji (np. torby na zakupy i naczynia jednorazowego użytku).

CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA

Dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki ekologicznej województwa jest „Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019”, który został uchwalony 5 lipca 2010 uchwałą Nr XLIX/737/10 przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego. Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2019 roku jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego województwa (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Celowi temu podporządkowane są cele szczegółowe, ujęte w trzech blokach tematycznych: - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, - działania systemowe.

Cel Najważniejsze kierunki działań do 2019 r.

OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 1.Dalsze rozpoznanie obszarów o dużej różnorodności biologicznej w celu ich ochrony prawnej. 2.Rozbudowa systemu obszarów chronionych w województwie wielkopolskim. Cel 1. Zachowanie różnorodności biologicznej 3.Opracowanie planów ochrony parków i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie krajobrazowych. spójnego systemu obszarów chronionych 4.Kontynuacja wdrażania sieci Natura 2000. 5.Utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków. 6.Utrzymanie różnorodności gatunków, w tym opracowanie i wdrażania planów ochrony dla gatunków zagrożonych. 7.Wzmocnienie znaczenia ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej w planowaniu Przestrzennym. 8.Intensyfikacja wdrażania i promocji

– 13 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

programów rolnośrodowiskowych. 9.Renaturalizacja i poprawa stanu zniszczonych ekosystemów, zwłaszcza wodno-błotnych, rzecznych i leśnych. 10.Prowadzenie szkoleń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej. 11.Utrzymanie i rozwój terenów zieleni. 1. Realizacja zrównoważonej gospodarki leśnej. 2. Prowadzenie zalesień gruntów rolnych. 3.Ujmowanie w dokumentach planistycznych gruntów do zalesień, wyznaczanie w mpzp granic rolno-leśnych. Cel 2. Zwiększenie lesistości województwa 4.Tworzenie spójnych kompleksów leśnych, oraz prowadzenie zrównoważonej szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych gospodarki leśnej i wododziałów. 5.Systematyczna zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów, w celu dostosowania ich do charakteru siedliska i zwiększenia różnorodności genetycznej i biologicznej biocenoz leśnych. 6.Odbudowa zdegradowanych siedlisk leśnych. 1.Realizacja harmonogramu wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w regionie wodnym Warty. 2.Wdrażanie Dyrektywy Powodziowej w regionie wodnym Warty. 3.Objęcie ochroną w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych rzek. 4.Przebudowa, rozbudowa i budowa wałów przeciwpowodziowych. Cel 3. Zrównoważone użytkowanie zasobów 5.Budowa i modernizacja zbiorników wodnych oraz ochrona przed powodzią i retencyjnych. suszą 6.Odbudowa zniszczonych obiektów hydrotechnicznych. 7. Budowa obiektów małej retencji. 8. Modernizacja melioracji szczegółowych. 9. Budowa przepławek dla ryb. 10.Ustanawianie i odpowiednie zagospodarowanie stref ochronnych ujęć wód podziemnych. 1. Przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo. 2.Wdrażanie programów rolnośrodowiskowych uwzględniających działania prewencyjne Cel 4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie w zakresie ochrony gleb, w tym erozji gleb. powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów 3.Wspieranie i rozwijanie rolnictwa zdegradowanych ekologicznego. 4.Ochrona gruntów ornych (przeciwdziałanie przeznaczaniu gruntów ornych na cele nierolnicze). 5.Minimalizacja negatywnego wpływu działalności gospodarczej na stan powierzchni ziemi. 6.Kontynuacja i rozwój monitoringu środowiska glebowego w województwie. 7.Prowadzenie rejestru terenów zdegradowanych. 8. Rewitalizacja terenów zdegradowanych. – 14 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

1.Kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznania i dokumentowania złóż kopalin. Cel 5. Zrównoważone użytkowanie zasobów 2.Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie 3.Ochrona złóż kopalin przed zabudową ich eksploatacji infrastrukturalną m.in. poprzez uwzględnianie złóż kopalin w opracowaniach planistycznych 4.Sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji kopalin. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 1.Budowa nowych i przebudowa istniejących oczyszczalni ścieków wraz z systemami gospodarowania osadami ściekowymi. 2.Budowa nowych i przebudowa istniejących systemów kanalizacji zbiorczej. 3.Budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, na terenach gdzie budowa systemów zbiorczych jest nieuzasadniona ze względu na uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne. Cel 1. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do 4.Rozbudowa infrastruktury gospodarki wodno- środowiska wodnego. Usprawnienie systemu ściekowej w zakładach przemysłowych. zaopatrzenia w wodę 5.Realizacja programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych w obszarach regionalnych zarządów gospodarki wodnej. 6.Rozbudowa sieci wodociągowej, budowa nowych i modernizacja istniejących ujęć i stacji uzdatniania wody. 7.Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIOŚ w Poznaniu, pozwalające na pełną realizację zadań monitoringowych i kontrolnych na obszarach OSN. 1. Wdrażanie programów ochrony powietrza. 2. Wzmocnienie systemu monitoringu powietrza. 3.Ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zastępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi nośnikami ciepła, w tym odnawialnych źródeł energii (np. wody Cel 2. Spełnienie wymagań prawnych w geotermalne, energia słoneczna, energia zakresie jakości powietrza oraz standardów wiatrowa, energia biomasy z lokalnych źródeł). emisyjnych z instalacji wymaganych 4.Termomodernizacja budynków użyteczności przepisami prawa publicznej i budynków mieszkalnych. 5.Wprowadzanie zintegrowanej gospodarki energetycznej w miastach poprzez wykorzystanie do celów komunalnych ciepła odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych. 6.Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 7.Modernizacja układów technologicznych ciepłowni i elektrociepłowni, w tym wprowadzanie nowoczesnych technik spalania. 8.Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania, a także poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących zanieczyszczenia. 9.Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz ich automatyzacja. – 15 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

10.Wdrażanie nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku (BAT). 11.Systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, zwłaszcza zakładów wymienianych w monitoringu WIOŚ w Poznaniu jako szczególnie uciążliwych dla środowiska. 12.Realizacja systemu handlu emisją dwutlenkiem węgla. 13.Rozwój infrastruktury drogowej z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska (obwodnice, poprawa stanu technicznego dróg). 14.Promocja i wspieranie rozwiązań w transporcie pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji, m.in. poprzez: wprowadzanie pojazdów spełniających normy Euro 4 i Euro 5, zmiany organizacji ruchu na terenach miejskich, transport zbiorowy, kolej, transport wodny i rowerowy. 15. Ograniczanie emisji komunikacyjnej poprzez odpowiednie utrzymanie czystości nawierzchni ulic. 16.Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz korzystania ze środków transportu publicznego. 1.Realizacja programów ochrony środowiska przed hałasem. 2.Systematyczna aktualizacja map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem. 3.Rozszerzanie monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach będących pod wpływem oddziaływania określonej kategorii dróg, linii kolejowych oraz terenów wskazanych w powiatowych programach ochrony środowiska. Cel 3. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców 4.Realizacja inwestycji zmniejszających narażenie województwa ponadnormatywnym hałasem, na hałas komunikacyjny (budowa obwodnic, zwłaszcza emitowanym przez środki modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa transportu drogowego ekranów akustycznych, rewitalizacja odcinków linii kolejowych i wymiana taboru na mniej hałaśliwy, itp.). 5.Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu). 6.Przestrzeganie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania. 1.Kontynuacja badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia polami elektromagnetycznymi oraz poszerzenie wiedzy na temat stopnia ich oddziaływania. 2.Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie Cel 4. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól przed polami elektromagnetycznymi. elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich 3.Opracowanie i wdrożenie systemu pomiarów i oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko ich ewidencji (baza danych w systemie GIS) w – 16 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

celu monitorowania zmian wielkości i stopnia zagrożenia środowiska polami elektromagnetycznymi. 4.Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 5.Edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól elektromagnetycznych. 1.Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych. 2.Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe. 3.Usuwanie skutków zagrożeń środowiska oraz Cel 5. Minimalizacja skutków poważnych bezpieczne, tymczasowe magazynowanie awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważnej awarii. 4.Wsparcie jednostek straży pożarnej w zakresie wyposażenia do prowadzenia działań ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom oraz zagrożeniem środowiska i zdrowia człowieka wynikającym z nadzwyczajnych zdarzeń. DZIAŁANIA SYSTEMOWE 1.Prowadzenie działań związanych z edukacją dla zrównoważonego rozwoju przez jednostki samorządu terytorialnego. 2.Wspieranie merytoryczne i finansowe działań z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach, parkach krajobrazowych i narodowych oraz promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży. 3.Współpraca samorządów wszystkich szczebli z mediami regionalnymi i lokalnymi w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych Cel 1. Kształtowanie postaw ekologicznych przykładów działań podejmowanych na rzecz mieszkańców województwa wielkopolskiego, jego ochrony. zagwarantowanie szerokiego dostępu do 4.Wspieranie Parków Narodowych i informacji o środowisku oraz zrównoważona Krajobrazowych, współpracujących z polityka konsumpcyjna placówkami akademickimi i instytutami badawczymi oraz organizacjami naukowymi, instytucjami i stowarzyszeniami w zakresie prowadzonej przez te ośrodki edukacji ekologicznej wśród młodzieży szkolnej, mieszkańców województwa i turystów. 5.Promowanie materiałów/wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej. 6.Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla wojewódzkiego i lokalnego oraz przedstawicieli przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku. 7.Promowanie postaw opartych na idei zrównoważonej i odpowiedzialnej konsumpcji. 1.Objęcie dokumentów polityk/strategii/programów/planów Cel 2. Zapewnienie włączenia celów ochrony sektorowych (zgodnie z ustawą o udostępnianiu środowiska do wszystkich sektorowych informacji o środowisku) strategicznymi ocenami – 17 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

dokumentów strategicznych i oddziaływania na środowisko. przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji 2. Popularyzacja szkoleń w zakresie metodologii na środowisko przed ich zatwierdzeniem wykonywania i oceniania prognoz skutków oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych. 1.Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań przepisów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wyników monitoringu środowiska (w szczególności w zakresie powietrza, hałasu i wód) oraz Cel 3. Kształtowanie harmonijnej struktury identyfikacja konfliktów środowiskowych i funkconalno-przestrzennej województwa, przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi. sprzyjającej równoważeniu wykorzystania 2.Wdrożenie przepisów umożliwiających walorów przestrzeni z rozwojem przeprowadzenie strategicznej oceny gospodarczym, wzrostem jakości życia i oddziaływania na środowisko już na etapie trwałym zachowaniem wartości środowiska studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren całej gminy. 3.Uwzględnianie progów tzw. „chłonności” środowiskowej i „pojemności” przestrzennej wraz z systemem monitorowania zmian. 4. Zachowanie korzystnych warunków w zakresie stanu środowiska na istniejących terenach o wysokich walorach. 1.Analiza możliwości wprowadzenia w województwie nowych rynkowych instrumentów wspierających działania w zakresie ochrony środowiska. 2.Promocja tworzenia „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem środków pomocowych UE. 3.Promocja wśród mieszkańców województwa Cel 4. Wdrażanie mechanizmów etykiet informujących o produktach zapewniających aktywizację rynku na rzecz ekologicznych. ochrony środowiska 4.Współpraca z organizacjami pozarządowymi w prowadzeniu kampanii promocyjnych etykiet ekologicznych, zrównoważonej konsumpcji oraz tworzenia „zielonych miejsc pracy”. 5.Promocja polskich firm, zwłaszcza lokalnych, produkujących urządzenia ochrony środowiska. 1.Promowanie systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ) a w szczególności EMAS. Cel 5. Promowanie i wsparcie wdrażania 2.Stymulowanie organizacji do udziału w systemu EMAS w gałęziach przemysłu o programach szkoleniowo-informacyjnych w znaczącym oddziaływaniu na środowisko, w zakresie systemu EMAS oraz do korzystania z sektorze małych przedsiębiorstw oraz instrumentów (organizacyjnych, technicznych i administracji publicznej szczebla finansowych) zachęcających organizacje do regionalnego i lokalnego wdrażania EMAS. 1.Integracja środowisk społeczno-gospodarczych Cel 6. Zwiększenie roli wielkopolskich regionu na rzecz innowacji. placówek badawczych we wdrażaniu 2. Wsparcie dla powiązań o charakterze klastrów. innowacji w przemyśle oraz w produkcji 3.Promowanie i wspieranie przedsiębiorstw wyrobów przyjaznych dla środowiska wprowadzających innowacje. 1.Udział pracowników administracji w Cel 7. Wdrożenie systemu prewencyjnego, szkoleniach na temat odpowiedzialności sprawcy mającego na celu zapobieganie szkodom w za szkody w środowisku. środowisku i sygnalizującego możliwość 2.Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIOŚ w wystąpienia szkody. Poznaniu, pozwalające na pełną realizację zadań kontrolnych.

– 18 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU KOŚCIAŃSKIEGO

2.1. Dane administracyjne

2.1.1. Położenie geograficzne i administracyjne

Powiat kościański położony jest w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, przy drodze krajowej nr 5 i głównym szlaku kolejowym łączącym Śląsk z Wybrzeżem. Do Poznania, jednego z największych ośrodków gospodarczych Polski, odległość w linii prostej wynosi 41 km. Jest to średniej wielkości w skali województwa, a jego powierzchnia stanowi 2,4% powierzchni Wielkopolski, co klasyfikuje go na dziewiętnastym miejscu pod względem wielkości. Siedziba powiatu znajduje się w mieście Kościan. Powiat kościański sąsiaduje od północy z powiatem poznańskim ziemskim, od wschodu z powiatem śremskim, od południa z powiatem gostyńskim i leszczyńskim, natomiast od zachodu z powiatem wolsztyńskim i grodziskim. Pod względem administracyjnym powiat podzielony jest na 5 gmin:  miejska Kościan,  gmina wiejska Kościan,  gminy miejsko-wiejskie: Czempiń, Krzywiń i Śmigiel.

Według danych GUS (2011) na obszarze 722,42 km2 zamieszkują 78.895 osoby. Pod względem fizyczno-geograficznym teren powiatu leży w większości na Równinie Kościańskiej, a także częściowo w Dolinie Środkowej Obry. Są to płaskie tereny o mało urozmaiconej powierzchni i niewielkim stopniu lesistości.

2.1.2. Klimat

Klimat powiatu jest umiarkowany o przewadze wpływów oceanicznych związanych z globalną cyrkulacją mas powietrza napływającego znad północnego Atlantyku i basenu Morza Śródziemnego. Według regionalizacji klimatycznej powiat położony jest w obrębie regionu Śląsko – Wielkopolskiego. Amplitudy temperatur są tutaj mniejsze od przeciętnych w Polsce, wiosny i lata wczesne i ciepłe, zimy łagodne. Średnia roczna temperatura powietrza dochodzi do 8°C, najzimniejszym miesiącem jest styczeń (średnia temperatura od –3° do –3,5°C), najcieplejszym – lipiec (od 17,5° do 18°C). Długość okresu wegetacyjnego wynosi około 220 dni. Charakterystyczna dla tej strefy jest dość duża liczba dni pochmurnych (od 120 do 145 w roku), a jednocześnie jedne z najmniejszych w Polsce opady – suma roczna rzędu 500-580 mm. Najwyższe

– 19 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 sumy opadów charakteryzują miesiące letnie (lipiec – sierpień), natomiast najniższe zimowe (od stycznia do marca). Około 60-70% opadów przypada na okres wegetacyjny. Podobnie jak na większości obszaru województwa wielkopolskiego, również w powiecie kościańskim przeważają wiatry zachodnie. Ich udział (z sektora NW do SW) wynosi w skali roku około 40-50%. Zdecydowanie zachodni kierunek wiatru dominuje w ciągu całego roku. Oczywiście warunki klimatu lokalnego dla gmin mogą nieco odbiegać od przedstawionych wyżej warunków makroklimatu powiatu. Uzależnione to będzie głównie od różnic w ukształtowaniu powierzchni, pokrycia roślinnością, obecności dużych powierzchni wodnych czy wręcz stopnia zainwestowania terenu.

2.1.3. Sytuacja demograficzna

Według danych pozyskanych z Bazy Danych Lokalnych prowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny liczba mieszkańców w powiecie kościańskim na koniec 2011 r. wynosiła 78 895 osoby, z czego w miastach zamieszkiwało 36 669 osób (ok. 46 %), a na terenach wiejskich 42 226 osób ( ok. 54%). W porównaniu z rokiem 2007, nastąpił wzrost liczby mieszkańców ogółem o 903 osoby (ok. 1,1 %). Liczba mieszkańców w miastach - w analizowanym okresie zwiększyła się o 205 osoby natomiast na terenach wiejskich o 698 osób. Ilość mieszkańców w poszczególnych gminach jest zróżnicowana. Średnia gęstość zaludnienia w powiecie kościańskim na koniec 2011 r. wyniosła 109 osób/km2. Szacuje się, że w kolejnych latach będzie następował dalszy wzrost liczby ludności.

Tabela 1. Liczna ludności w powiecie kościańskim L.p. Gmina Powierzchnia Liczba mieszkańców [ha] miasto wieś 2007 2011 2007 2011 1. Gmina miejska Kościan 879 24138 24130 - - 2. Gmina wiejska Kościan 20 272 - - 15095 15 617 3. Gmina Czempiń 14 219 5185 5277 6114 6155 4. Gmina Śmigiel 18 977 5516 5619 12005 12028 5. Gmina Krzywiń 17 895 1625 1643 8314 8426 RAZEM 72 242 36464 36669 41528 42226 Razem mieszkańców: 2007 77992 2011 78895 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Bazy Danych Lokalnych –GUS (stan na 31.12.2011 r.)

2.1.4. Sytuacja gospodarcza

Powiat kościański ma charakter rolniczo-przemysłowy. Na obszarach wiejskich dominuje funkcja rolnicza, która ze względu na znaczną liczbę mieszkańców bezpośrednio związanych ekonomicznie z produkcją rolną jest traktowane jako istotny element bazy ekonomicznej. Ponadto uzupełniającą funkcję obszarów wiejskich stanowi turystyka, szczególnie na obszarach atrakcyjnych pod względem rekreacji i wypoczynku. Na obszarach miejskich dominuje sektor usług, przemysłu oraz handlu. Oprócz przetwórstwa mięsa, owoców, warzyw rozwija się przemysł metalowy, meblowy, elektroniczny i poligraficzny. Gospodarkę reprezentują także ośrodki małej i średniej wytwórczości, handlu i rzemiosła.

– 20 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 W powiecie kościańskim zarejestrowanych jest 7 592 podmiotów gospodarczych. W sektorze prywatnym działa 7 413 podmiotów gospodarczych, natomiast w sektorze publicznym funkcjonuje 179 jednostek. W formie spółek prawa handlowego wg stanu na koniec 2011 r. funkcjonowało w sektorze prywatnym 378 jednostek, a w sektorze publicznym 6 podmiotów. Funkcjonowało również 55 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego (sektor prywatny). W sektorze publicznym dominowały państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego – 130 podmiotów. W sektorze prywatnym dominowały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 6 090 jednostek. Na terenie powiatu zaewidencjonowano 53 spółdzielnie, 1 fundację oraz 203 stowarzyszenia i organizacje społeczne.

Tabela 2. Podział podmiotów gospodarki narodowej L.p. Sektor publiczny: Liczba podmiotów 1. podmioty gospodarki narodowej ogółem 179 2. państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 130 3. przedsiębiorstwa państwowe 1 4. spółki handlowe 6 Sektor prywatny: 5. podmioty gospodarki narodowej ogółem 7413 6. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 6090 7. spółki handlowe 378 8. spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 55 9. spółdzielnie 53 10. fundacje 1 11. stowarzyszenia i organizacje społeczne 203 Źródło: www.stat.gov.pl, 2011 r.

Tabela 3. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w latach 2008- 2011

L.p. Rok Liczba zarejestrowanych Sektor publiczny Sektor prywatny podmiotów gospodarczych 1. 2008 7881 184 7697 2. 2009 7593 181 7412 3. 2010 7725 185 7540 4. 2011 7592 179 7413 Źródło: www.stat.gov.pl, 2008-2012r.

Na terenie powiatu dominują małe i średnie przedsiębiorstwa. Przeważająca większość podmiotów działa w sektorze handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, znaczna część w branży budownictwo oraz przetwórstwo przemysłowe. Największym nasyceniem w podmioty gospodarcze charakteryzuje się miasto Kościan (2842). Wysokim wskaźnikiem wyróżnia się również Gmina Śmigiel (1787).

– 21 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Tabela 4. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane na terenie powiatu kościańskiego wg wybranych sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) – stan na 31.12.2011 r.

L.p. Nazwa sekcji wg PKD Ilość podmiotów 1. A. Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo 1010 2. B. Górnictwo i wydobywanie 6 3. C. Przetwórstwo przemysłowe 693 4. D.Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i 5 wodę 5. E.Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz 35 działalność związana z rekultywacją 6. F. Budownictwo 1086 7. G.Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów 1880 samochodowych 8. H. Transport, gospodarka magazynowa 406 9. I.Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 142 gastronomicznymi 10. J. Informacja i komunikacja 88 11. K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 136 12. L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 322 13. M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 468 14. N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność 138 wspierającą 15. O.Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe 84 zabezpieczenia społeczne 16. P. Edukacja 206 17. Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 315 18. R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 143 19. S. Pozostała działalność usługowa 429 Źródło: www.stat.gov.pl, 2011 r.

2.2. Transport i komunikacja

Komunikacja na obszarze powiatu jest dość dobrze rozwinięta i jest obsługiwana przez sieć kolejową i drogową. Na terenie powiatu kościańskiego istnieje dobrze rozbudowana sieć dróg. Szkielet układu drogowego powiatu stanowią drogi: krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Długość dróg krajowych w granicach powiatu kościańskiego wynosi ogółem 33,736 km.

Tabela 5. Drogi krajowe w powiecie kościańskim L.p. Nr drogi Przebieg (nazwa drogi) Długość [km] 1. S5 obwodnica Śmigla 7,782 2. 5 Świecie-Gniezno-Poznań-Stęszew-Kościan-Leszno-Wrocław 25,918 Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Poznaniu

Długość dróg wojewódzkich wynosi ogółem 68,998 km.

– 22 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Tabela 6. Drogi wojewódzkie w powiecie kościańskim L.p. Nr drogi Przebieg (nazwa drogi) Długość [km] 1. 308 N. Tomyśl-Grodzisk Wlkp.-Kościan-Kunowo 35,529 2. 310 Głuchowo-Czempiń-Śrem 9,428 3. 311 Kawczyn-Czempiń 5,624 4. 312 Rakoniewice-Czacz 5,995 5. 432 Leszno-Krzywiń-Śrem 12,422 Źródło: Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich- Rejon Dróg Wojewódzkich w Kościanie

Długość dróg powiatowych zamiejskich w powiecie kościańskim wynosi 350,3 km. Na sieci dróg powiatowych znajduje się 16 obiektów mostowych oraz 259 przepustów. Długość dróg powiatowych w granicach miast:  Kościan: 22,525 km,  Czempiń: 3,102 km,  Krzywiń: 2,670 km. Długość dróg powiatowych wynosi ogółem: 378,601 km.

Tabela 7. Drogi powiatowe w powiecie kościańskim L.p. Nr drogi Przebieg (nazwa drogi) Długość [km] 1. 2465P Mosina-Iłówiec-Czempiń 3,735 2. 3584P Kotusz-Brońsko-Czacz 5,900 3. 3575P Wilkowo Polskie-Bielawy-Śmigiel 5,990 4. 3586P Szczepowice-Łagiewniki 1,170 5. 3820P Mochy-Poladowo-Śmigiel 2,960 6. 3825P Poświętno-Biskupice-Sikorzyn-Morownica 1,585 7. 2491P Borkowice-- 4,585 8. 2452P Modrze--Piotrowo 2,720 9. 2453P Drożdżyce- 1,570 10. 4768P Boguszyn-Radomicko 0,430 11. 3897P Kościan-Stary Gołębin-Donatowo-Śrem 16,185 12. 3898P Czempiń--Gryżyna-Wojnowice 22,015 13. 3899P Czempiń-Kopaszewo 15,700 14. 3900P Kościan-Gryżyna-Krzywiń 20,795 15. 3901P Krzywiń-Lubiń 5,995 16. 3902P Śmigiel-Karmin-Wojnowice 10,845 17. 3903P Śmigiel-Morownica-Boguszyn 6,926 18. 3904P Bronikowo-Włoszakowice 3,695 19. 3905P Czarkowo- 4,055 20. 3906P Czacz-Przysieka Polska-Widziszewo 5,325 21. 3907P Widziszewo-Stara Przysieka-Wonieść-Zgliniec 12,360 22. 3908P -Rąbiń-Jerka 10,050 23. 3909P Krzywiń-Żelazno-Stankowo-Gostyń 9,220 24. 3910P Piotrowo-Zadory- 11,295 25. 3911P Głuchowo--Pecna 5,490 26. 3912P Jarogniewice-Piotrkowice 3,420 27. 3913P -Stare Oborzyska-Słonin 7,950 28. 3914P Jarogniewice-Bonikowo 5,260 29. 3915P Borowo-Stary Gołębin 4,025 30. 3916P -Gorzyce-Nowy Gołębin- Donatowo 11,340 31. 3917P Racot-Wyskoć-Turew 7,155 32. 3918P Rogaczewo Małe-Łuszkowo 4,100 33. 3919P Łuszkowo-Zbęchy-Bieżyń 8,585

– 23 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

34. 3920P Zbęchy-Nowy Dwór 4,010 35. 3921P Cichowo-Bieżyń-Lubiń 6,650 36. 3922P Bieżyń-Łagowo-Miranowo 4,740 37. 3923P Bieżyń-Moścoiszki-Cichowo 4,370 38. 3924P Bieżyń - Bielewo 3,115 39. 3925P Lubiń-Żelazno 3,695 40. 3926P -Wławie-Świniec 6,680 41. 3927P Świniec-Jerka 4,130 42. 3928P Kopaszewo-Rudki 3,385 43. 3929P Jurkowo-Zgliniec 5,080 44. 3930P Krzywiń-Teklimyśl-Bojanice 2,805 45. 3931P Miąskowo-Świerczyna 0,815 46. 3932P Gryżyna-Gniewowo 3,255 47. 3933P Stara Przysieka Druga-Stare Bojanowo 4,225 48. 3934P Wonieść-Karmin 3,680 49. 3935P Karmin-Chełkowo-Zygmuntowo-Jezierzyce 3,650 50. 3936P Żydowo-Parsko-Wonieść 4,960 51. 3937P Stare Boajnowo-Olszewo-Sulejewo 4,765 52. 3938P Stare Bojanowo-Sierpowo-Lipno 4,540 53. 3939P Nietążkowo-Robaczyn-Stare Bojanowo 4,200 54. 3940P Wydorowo-Sierpowo 2,525 55. 3941P -Sierakowo 4,910 56. 3942P Kokorzyn-Kościan 3,325 57. 3943P Kokorzyn- 2,600 58. 3944P Nowy Białcz-Kobylniki 7,085 59. 3945P Karśnice-Bielawy 2,300 60. 4806P Sokołowice-Stare Szczepankowo-Morownica 3,500 61. 3946P Skarżyń-Nowe Szczepankowo-Morownica 1,700 62. 3947P DK5-Widziszewo 2,955 63. 3950P Kościan, ul. Bączkowskiego 0,680 64. 3951P Kościan, ul. Bernardyńska 0,376 65. 3952P Kościan, ul. Broniewskiego 0,332 66. 3953P Kościan, ul. Dworcowa 0,242 67. 3954P Kościan, ul. 14 Dywizji Piechoty 0,353 68. 3955P Kościan, ul. Kurpińskiego 0,149 69. 3956P Kościan, ul. Kilińskiego 0,083 70. 3957P Kościan, ul. Konopnickiej 0,111 71. 3958P Kościan, ul. Kosynierów 0,431 72. 3959P Kościan, ul. Koszewskiego 0,760 73. 3960P Kościan, ul. Kościelna 0,112 74. 3961P Kościan, al. Kościuszki 0,335 75. 3962P Kościan, ul. Łąkowa 1,800 76. 3963P Kościan, ul. Marcinkowskiego 0,466 77. 3964P Kościan, ul. Mickiewicza 0,542 78. 3965P Kościan, ul. Młyńska 0,473 79. 3966P Kościan, ul. Nadobrzańska 0,272 80. 3967P Kościan, ul. Nacławska 1,480 81. 3968P Kościan, Pl. Paderewskiego 0,345 82. 3969P Kościan, ul. Poznańska 2,140 83. 3970P Kościan, ul. Północna 1,281 84. 3971P Kościan, ul. Przemysłowa 0,717 85. 3972P Kościan, ul. Piłsudskiego 0,379 86. 3973P Kościan, ul. Piaskowa 0,696 87. 3974P Kościan, Rynek 0,401 88. 3975P Kościan, ul. sierakowskiego 1,300 89. 3976P Kościan, ul. Składowa 0,665 90. 3977P Kościan, ul. Strzelecka 0,210

– 24 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

91. 3978P Kościan, ul. Surzyńskiego 0,440 92. 3979P Kościan, ul. Szczepanowskiego 0,175 93. 3980P Kościan, ul. Szkolna 0,526 94. 3981P Kościan, ul. Szpitalna 0,135 95. 3982P Kościan, ul. Śmigielska 1,250 96. 3983P Kościan, ul. Wielichowska 0,900 97. 3984P Kościan, pl.Wolności 0,645 98. 3985P Kościan, ul. Wrocławska 0,172 99. 3986P Kościan, ul. Wyzwolenia 0,632 100. 3987P Kościan, pl. Żołnierza 0,297 101. 3988P Kościan, ul. Prymasa Wyszyńskiego 0,222 Źródło: Zarząd Dróg Powiatowych w Kościanie

Długość dróg gminnych6 wynosi 468 km, w tym:  drogi o nawierzchni twardej: 133,7 km,  drogi o nawierzchni ulepszonej: 110,7 km,  drogi o nawierzchni gruntowej: 223,6 km.

Przez teren powiatu aktualnie przebiega 1 linia kolejowa. Linia kolejowa relacji Wrocław-Poznań przebiega przez teren miasta Kościan i gminy Śmigiel, Kościan oraz Czempiń.

2.3. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w energię cieplną

Gminy powiatu kościańskiego nie posiadają scentralizowanych systemów ciepłowniczych na swoim terenie. Na terenie powiatu znajdują się lokalne kotłownie osiedlowe zasilające bloki osiedlowe. Obiekty publiczne, budynki wielorodzinne i osiedla budynków wielorodzinnych ogrzewane są przez kotłownie wyposażone głownie w kotły gazowe. W budynkach mieszkalnych dominującym źródłem ciepła są indywidualne kotłownie domowe, na paliwo stałe.

2.4. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w gaz ziemny

W powiecie kościańskim możliwość wykorzystania gazu ziemnego jako nośnika energii przez mieszkańców powiatu jest bardzo zróżnicowana. Powiat kościański zaopatrywany jest w gaz ze źródeł znajdujących się na terenie powiatu. Dostawą gazu na obszarze powiatu kościańskiego zajmuje się Wielkopolska Spółka Gazownicza Sp. z o.o. Zakład Gazowniczy w Poznaniu. Teren powiatu zasilany jest gazem ziemnym zaazotowanym LW doprowadzanym z Kopalni gazu ziemnego w Kokorzynie (gm. Kościan). Stacje redukcyjno-pomiarowe zlokalizowane są w: Gryżynie, Czarkowie oraz Widziszewie. Obecnie tylko część miejscowości posiada dostęp do sieci gazowej. Z danych statystycznych wynika, że tylko połowa mieszkańców powiatu ma dostęp do sieci gazowej. Liczbę mieszkańców mających dostęp do sieci gazowej w poszczególnych gminach powiatu przedstawia tabela 8.

Tabela 8. Dostęp do sieci gazowej w gminach powiatu kościańskiego L.p. Jednostka terytorialna Stopień gazyfikacji [%] 1. Gmina miejska Kościan 78,7

6 Na podstawie danych GUS 2011 r. – 25 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

2. Gmina wiejska Kościan 48,2 3. Gmina Czempiń 47,2 4. Gmina Śmigiel 25,3 5. Gmina Krzywiń 2 Źródło:wsgaz.pl

2.5. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w energię elektryczną

Operatorem sieci przesyłowej i jej właścicielem na terenie powiatu kościańskiego jest ENEA Operator Sp. z o. o w Poznaniu. Energia przesyłana jest do odbiorców lokalnych poprzez linię średniego i niskiego napięcia zasilaną za pośrednictwem stacji transformatorowych usytuowanych wg potrzeb podłączenia poszczególnych miejscowości i grup obiektów, które są w dobrym stanie technicznym i dysponują stosowną rezerwą parametrów.

2.6 Telekomunikacja

Telefonia przewodowa obejmuje swoim zasięgiem cały obszar powiatu kościańskiego. Wszystkie miejscowości powiatu są stelefonizowane, stopień stelefonizowania jest bardzo zróżnicowany, wynika to głównie z odległości obiektów od central oraz od zainteresowania oraz możliwości ekonomicznych mieszkańców. Dostępność do usług telekomunikacyjnych została uzupełniona o system telefonii bezprzewodowej różnych sieci. Na terenie powiatu rozlokowane są wieże telekomunikacyjne telefonii przewodowej. Aktualnie na terenie powiatu zlokalizowane są 43 bazowe stacje telefonii komórkowej. Szczegółowy wykaz przedstawia tabela 9.

Tabela 9. Wykaz stacji bazowych telefonii komórkowej w powiecie kościańskim L.p. Operator Lokalizacja Standard telefonii komórkowej 1. Orange Śmigiel, ul. Południowa, dz. Nr GSM1800 (1330),GSM1800 904 GSM900 (1330) ,GSM900 (1330) UMTS2100 (1330),UMTS900 (1330) 2. T-Mobile Śmigiel, ul. Powstańców Wlkp. GSM900 (45021) 6 3. Play Śmigiel, ul. Jana Pawła II 4 E-GSM900 (KSN3011) UMTS2100 (KSN3011) UMTS900 (KSN3011 4. Mobyland Śmigiel, Farna 15 LTE1800 (33714) 5. Orange Stare Bojanowo, ul. GSM1800 (6421), GSM900 (6421) Leszczyńska 16, dz. nr 412/22 GSM900 (6421), UMTS900 (6421) 6. Plus Kościan, Al. Kościuszki 10 GSM900 (33715) ,UMTS2100 (33715)

7. Play Kościan, ul. Bernardyńska 2 E-GSM900 (KSN3001)

8. Play Kościan, ul. Bernardyńska 2 UMTS2100 (KSN3001), UMTS900 (KSN3001)

9. Orange Kościan, ul. Nacławska GSM1800

10. Orange Kościan, ul. Nacławska 15 GSM900 (1402)

11. Plus Kościan, Os. Jagiellońskie, dz. GSM1800 (32912), GSM900 (32912), Nr 567/10 UMTS2100 (32912)

12. Orange Kościan, Os. Jegiellońskie, dz. GSM1800 (11216), GSM900 (11216) Nr 567/10 UMTS2100 (11216)

– 26 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

13. T-Mobile Kościan, Os. Jagiellońskie 2a, GSM1800 GSM900 (45013), dz. nr 567/10 UMTS2100 (45013)

14. T-Mobile Kościan, Składowa, Dz. Nr GSM1800 (45153) GSM900 (45153) 3356/11 UMTS2100 (45153)

15. Plus Kościan, Północna 1 GSM900 (33121) UMTS2100 (33121)

16. Play Kościan, Północna 1 E-GSM900 (KSN3002) UMTS2100 (KSN3002) UMTS900 (KSN3002)

17. Plus Kościan, ul. Północna GSM 1800

18. T-Mobile Kościan, ul. Północna 1 GSM1800 GSM900 (45042) UMTS2100 (45042) 19. Plus Kościan, ul. Gostyńska 3 GSM900 (32992), UMTS2100 (32992), UMTS2100 (32992) 20. Orange Kościan, ul. Gostyńska 59 » GSM1800 (1283) GSM900 (1283) UMTS2100 (1283) 21. T-Mobile Kościan, ul. Gostyńska, dz. nr GSM1800 (45082), GSM900 (45082), 3538/2 UMTS2100 (45082) 22. Plus Choryń, dz. nr 77 GSM900 (30646)

23. T-Mobile Choryń, dz. 77 GSM900 (45061 24. T-Mobile Krzywiń, Kościańska, Dz. nr GSM900 (45059) 473/4 25. Orange Krzywiń, Dz. Nr 473/4 GSM1800 (4288), GSM1800 (4288), GSM900 (4288), GSM900 (4288), UMTS900 (4288) 26. Plus Krzywiń, ul. Kościańska GSM900 (33726)

27. Plus Krzywiń, ul. Kościańska, Stacja GSM900 (33726), Paliw ORLEN Nr 741 UMTS2100 (33726)

28. Aero 2 Krzywiń, ul. Kościańska, Stacja UMTS900 (33943) paliw 29. Play Krzywiń, dz. nr 347 E-GSM900 (KSN3031) UMTS2100 (KSN3031) UMTS900 (KSN3031)

30. T-Mobile Lubiń, ul. Mickiewicza 6, dz. GSM900 (45023) Nr 359

31. Plus Choryń, dz. nr 77 GSM900 (30646)

32. T-Mobile Choryń, dz. nr 77 GSM900 (45061) 33. Orange Głuchowo, dz. 88 GSM900 (6061)

34. Orange Głuchowo, ul. Siernicka, dz. nr GSM1800 (1326) 88 35. Plus Jarogniewice, Dz. Nr 472 GSM900 (32951)

36. T-Mobile Jarogniewice, działka nr 472 GSM900 (40735) 37. T-Mobile Piotrkowice, 1c, Dz. Nr 189/8 i GSM1800 (40041) GSM900 (40041)

189/11 38. Orange Czempiń, ul. Kolejowa 22 GSM1800 (10284), GSM900 (10284) , UMTS2100 (10284)

39. T-Mobile Czempiń, ul. Rynkowa 18 GSM900 (40813)

40. Orange Czempiń, ul. Kościelna 1 GSM900 (6079)

41. Mobyland Czempiń, ul. Kościelna 1 LTE1800 (33596)

42. Plus Czempiń, ul. Kościelna 1 GSM1800 (33596), GSM900 (33596), – 27 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

UMTS2100 (33596)

43. Play Czempiń, ul. Kościelna 1 E-GSM900 (KSN3021), UMTS2100 (KSN3021), UMTS900 (KSN3021)

Źródło: www.mapa.btsearch.pl

2.7. Zaopatrzenie w wodę

W powiecie kościańskim woda na potrzeby gospodarstw domowych dostarczana jest za pomocą sieci wodociągowej rozdzielczej Na terenie powiatu długość sieci wodociągowej w 2011 roku wyniosła 659,7 km (GUS). Zużycie wody wyniosło ok. 2736 dam3/rok. Ponad 90 % mieszkańców posiada dostęp do wody wodociągowej dostarczanej we wszystkich gminach z ujęć głębinowych. Woda do sieci wodociągowej dostarczana jest z ujęć wód podziemnych (z trzecio i czwartorzędowych poziomów wodonośnych). Wskaźnik zwodociągowania poszczególnych gmin powiatu oraz długość sieci w poszczególnych gminach powiatu przedstawia tabela 10 oraz tabela 11.

Tabela 10. Zwodociągowanie gmin w powiecie kościańskim L.p. Jednostka terytorialna Zwodociągowanie [%] 1. Gmina miejska Kościan 98,7 2. Gmina wiejska Kościan 90,8 3. Gmina Czempiń miasto obszar wiejski 96 94,7 4. Gmina Śmigiel miasto obszar wiejski 93,2 89 5. Gmina Krzywiń miasto obszar wiejski 96,9 90,6 Powiat kościański 93,9 Źródło: www.stat.gov.pl, 2010 r.

Tabela 11. Sieć wodociągowa w powiecie kościańskim Woda Długość Połączenia do dostarczona czynnej sieci budynków w L.p. Jednostka terytorialna gospodarstwom rozdzielczej szt. domowym [km] [dam3] 1. Gmina miejska Kościan 791,2 59,2 2966 2. Gmina wiejska Kościan 535,0 168,4 2968 3. Gmina Czempiń 453,5 112,7 1717 4. Gmina Śmigiel 530,4 190,5 3017 5. Gmina Krzywiń 426,4 128,9 2123 Powiat kościański 2736,5 659,7 12791 Źródło: www.stat.gov.pl, 2010 r.

Powiat kościański charakteryzuje się dość wysokim stopniem objęcia mieszkańców siecią wodociągową. Na terenie powiatu zlokalizowanych jest 27 ujęć wody zaopatrujących wodociągi gminne:

– 28 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 . Gmina Kościan – ujęcie zlokalizowane w miejscowościach: Wławie, , Nowy Dębiec, Stare Oborzyska, , Widziszewo, użytkownik: Gmina Kościan, . Gmina miejska Kościan – ujęcie zlokalizowane w miejscowościach: Kościan, Kurza Góra („Łazienki”, „Łąki”, Kurza Góra”, Łąki-Racot”), użytkownik: Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Kościanie, . Gmina Czempiń – ujęcie zlokalizowane w miejscowościach: Czempiń – Borówko Stare, Czempiń ul. Wodna, ul. Kolejowa, Gorzyczki, Piotrowo - użytkownik: Zakład Gospodarki Komunalnej w Czempiniu; Głuchowo, Jasień- użytkownik: P.P.H.U. EKO-TECH Sp. z o.o. Piotrkowice, . Gmina Śmigiel – ujęcia zlokalizowane w miejscowościach: Brońsko, Bronikowo, Śmigiel, Robaczyn, Spławie, Przysieka Polska - użytkownik: Zakład Wodociągowo – Kanalizacyjny Sp. z o.o. w Śmiglu, . Gmina Krzywiń – ujęcie zlokalizowane w miejscowościach: Rąbinek, Rogaczewo Małe, Żelazno, Bielewo, Rąbinek - użytkownik: Zakład Usług Wodnych we Wschowie.

W obrębie powiatu kościańskiego do eksploatacji ujmowane są poziomy wodonośne pietra czwartorzędowego i poziom mioceński piętra trzeciorzędowego. Według przeprowadzonej inwentaryzacji aktualne pozwolenia wodnoprawne na pobór wody z ujęcia posiada 52 ujęć. Pozwolenia te dotyczą poboru wody w ilości: - z utworów czwartorzędowych – 1576,15 m3/h, - z utworów trzeciorzędowych - 276,40 m3/h. Sumaryczna wielkość zatwierdzonych zasobów z piętra czwartorzędowego wynosi 2303,05 m3/h natomiast z piętra trzeciorzędowego 303,50 m3/h. Zestawienie danych o ujęciach w poszczególnych gminach przedstawiono w tabeli 12.

– 29 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tabela 12. Wykaz pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód podziemnych Wiek Znak, data wydania Zatwierdzone zasoby L.p. Lokalizacja Użytkownik ujęcia ujętej Pobór Przeznaczenie i data ważności decyzji [m3/h] warstwy Q m3/h wody (pozwolenia wodnoprawnego) 1. Nowy Dębiec RSP Gwiazda w do celów wodociągu AB Ś.6341.27.2012 gm. Kościan Nowym Dębcu Q 1,0 wiejskiego i 01.06.2012r. 18,0 gospodarstwa 10 lat od dnia kiedy rolnego decyzja stała się ostateczna 2. Nietążkowo Zakład wodociąg gminny ABŚ.6341.15.2012 (Podśmigiel) Wodociągowo- Q 45,0 17.04.2012r. 60,0 gm. Śmigiel Kanalizacyjny w 20 lat od dnia kiedy Śmiglu decyzja stała się ostateczna 3. Głuchowo P.P.H.U. EKO-TECH wodociąg wiejski ABŚ.6341.10.2012 gm. Czempiń Sp. z o.o. Q 44,0 27.03.2012r. 73,0 Piotrkowice 10 lat od dnia kiedy decyzja stała się ostateczna 4. Czacz Poznańska Hodowla do celów ABŚ.6341.7.2012 gm. Śmigiel Roślin Sp. z o.o. Q 23,7 gospodarczych- 27.03.2012r. 23,7 Oddział porządkowych Produkcyjno- 20 lat od dnia kiedy Nasienny Kobylniki decyzja stała się ostateczna 5. Rąbinek Zakład Usług wodociąg wiejski ABŚ.6341.56.2011 gm. Krzywiń Wodnych we Q 0,4 29.12.2011r. 22,0 Wschowie 31.12.2022r. 6. Stare Tarnowo SARIA Polska cele technologiczne ABŚ.6341.58.2011 gm. Czempiń Sp. z o.o. Q 3,0 zakładu 26.01.2012r. 3,0 Oddział w Starym Tarnowie 20 lat od dnia kiedy decyzja stała się ostateczna 7. Turew osoba fizyczna podlewanie upraw ABŚ.6223-1/2011

– 30 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

gm. Kościan Q 1,25 rolnych 26.01.2011r. 1,25

31.12.2030r. 8. Kościan Obrzańska cele technologiczne ABŚ.6341.7.2011 Spółdzielnia Q 10,0 21.04.2011r. 10,0 Mleczarska w Kościanie 31.12.2030r. 9. Rolnicza zraszanie upraw ABŚ 6223-15/2010 gm. Kościan Spółdzielnia T 15,0 warzywnych 14.06.2010r. 28,5 Produkcyjna w Pianowie 31.12.2029r. 10. Brońsko Zakład do celów socjalno- ABŚ 6223-16/2010 gm. Śmigiel Wodociągowo- Q 62,0 bytowych i p. poż. 02.07.2010r. 62,0 Kanalizacyjny w Śmiglu 31.12.2019r. 11. Osiek Rolnicza do celów ABŚ 6223-62/2010 gm. Kościan Spółdzielnia Q 5,3 gospodarczych RSP 12.01.2011r. 35,0 Produkcyjna w Osieku „Jutrzenka” w 31.12.2019r. Osieku 12. Wławie Gmina Kościan do celów socjalno- ABŚ 6223-60/2010 gm. Kościan Q 18,6 bytowych i p. poż. 05.01.2011r. 46,0

31.12.2019r. 13. Rogaczewo Małe Zakład Usług do celów socjalno- ABŚ 6223-55/2010 gm. Krzywiń Wodnych we Q 40,0 dla bytowych i p. poż. 20.12.2012r. 80,0 studnia nr 1 i 2 Wschowie każdej 44,7 studnia nr 3 studni 31.12.2019r. (nr 1,2,3) 14. Przysieka Polska Zakład cele socjalno-bytowe ABŚ 6223-52/2010 Q-20,0 Przysieka Stara Wodociągowo- Q/T Q -20,0 i p. poż. 20.12.2010r. T-22,0 gm. Śmigiel Kanalizacyjny w T- 22,0 Śmiglu 31.12.2019r. 15. Wydorowo osoba fizyczna cele gospodarcze- ABŚ.6223-21/2004 gm. Śmigiel T 8,0 podlewanie upraw 10.11.2004r. 9,6 szklarniowych 31.12.2014r. 16. Widziszewo Gmina Kościan cele pitne, ABŚ.6223-25/2004

– 31 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

gm. Kościan T 10,0 gospodarcze i p.poż. 12.01.2005r. 10,0

31.12.2015r. 17. Nowa Wieś GMB Śmigiel Plus 69,6 m3/d cele gospodarcze- ABŚ.6223-13/2004 gm. Śmigiel T podlewanie upraw 12.07.2004r. 2,9 szklarniowych 31.12.2019r. 18. Bronikowo Zakład cele pitne i OŚR.6223-3/2003 gm. Śmigiel Wodociągowo- Q 24,0 gospodarcze 20.03.2003r. 24,0 Kanalizacyjny w Śmiglu 31.12.2013r. 19. Jurkowo osoba fizyczna cele socjalno-bytowe ABŚ 6223-22/2003 gm. Kościan Q 4,0 osiedla domków 12.08.2003r. 4,0 jednorodzinnych 31.12.2018r. 20. Jasień P.P.H.U. EKO-TECH cele pitne i ABŚ.6223-24/2003 gm. Czempiń Sp. z o.o. Q 100,0 gospodarcze 26.09.2003r. 100,0 Piotrkowice 31.12.2013r. 21. Czempiń Zakład Gospodarki cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-22/2005 ul. Borówko Stare Komunalnej w T 40,0 22.12.2005r. 52,0 Czempiniu 31.12.2015r. 22. Czempiń Zakład Gospodarki cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-23/2005 ul. Kolejowa Komunalnej w Q 96,0 22.12.2005r. 108,0 Czempiniu 31.12.2015r. 23. Gorzyczki Zakład Gospodarki cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-24/2005 gm. Czempiń Komunalnej w T 120,0 22.12.2005r. 120,0 Czempiniu 31.12.2015r.

24. Piotrowo Zakład Gospodarki cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-25/2005 gm. Kościan Komunalnej w Q 48,0 22.12.2005r. 67,0 Czempiniu 31.12.2015r. 25. Borowo Hodowla Roślin cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-26/2005 gm. Czempiń Strzelce Sp. z o.o. Q 17,8 29.12.2005r. 59,0

– 32 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Oddział w Borowie 31.12.2015r 26. Racot Gmina Kościan cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-28/2005 gm. Kościan Q 81,0 30.12.2005r. 84,0

31.12.2015r. 27. Nowy Dębiec Gmina Kościan cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-29/2005 gm. Kościan Q 2,5 30.12.2005r. 18,0

31.12.2015r. 28. Mikoszki Gmina Kościan cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-30/2005 gm. Kościan Q 36,0 30.12.2005r. 53,0

31.12.2015r. 29. Katarzynin Gmina Kościan cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-31/2005 gm. Kościan Q 25,0 30.12.2005r. 62,0

31.12.2015r. 30. Oborzyska Stare Rolnicza cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-32/2005 gm. Kościan Spółdzielnia Q 27,5 19.06.2006r. 65,0 Produkcyjna w Pianowie 31.12.2016r. 31. Bielewo Gmina Krzywiń cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-34/2005 gm. Krzywiń Q 15,0 09.05.2006r. 15,0

31.12.2016r. 32. Rąbiń Gmina Krzywiń ABŚ.6223-33/2005 gm. Krzywiń Q 11,3 cele socjalno-bytowe 21.12.2007r. 60,0

31.12.2016r. 33. Machcin Gospodarstwo cele socjalne, ABŚ.6223-8/2005 gm. Śmigiel Rolne Smolarek Q 12,5 produkcja zwierzęca 10.06.2005r. 47,0 Machcin 31.12.2020r. 34. Kurza Góra Obrako Sp. z o.o. cele technologiczne ABŚ.6223-15/2005 gm. Kościan Kurza Góra Q 12,5 07.09.2005r. 15,0

31.12.2015r. 35. Kościan Polski Związek cele gospodarcze- ABŚ 6223-6/2005

– 33 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Działkowców Q 8,0 m3/d podlewanie upraw 29.03.2005r. 3,0 Zarząd (IV-IX) Pracowniczego 31.12.2015r. Ogrodu Działkowego w Kościanie 36. Czempiń Zakład Gospodarki cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-24/2006 ul. Wodna Komunalnej w T 20,0 12.12.2006r. 20,0 Czempiniu 31.12.2016r. 37. Robaczyn Zakład cele socjalno-bytowe, ABŚ.6223-25/2006 gm. Śmigiel Wodociągowo- Q 80,0 gospodarcze 12.12.2006r. 80,0 Kanalizacyjny w Śmiglu 31.12.2016r. 38. Koszanowo Gospodarstwo- podlewanie upraw ABŚ.6223-28/2006 gm. Śmigiel Rolno-Ogrodnicze Q 3,0 ogrodniczych 08.01.2007r. 3,0 Koszanowo 31.12.2016r. 39. Żelazno Zakład Usług cele socjalno-bytowe, ABŚ.6223-30/2006 gm. Krzywiń Wodnych we Q 36,0 p.poż. 16.01.2007r. 55,0 Wschowie 31.12.2016r. 40. Kurowo Spółdzielnia cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-29/2008 gm. Kościan Produkcji Rolnej i Q 7,5 i p. poż. 26.01.2009 23,0 Przetwórstwa „Nowa Droga” w 31.12.2018r. Kurowie 41. Śmigiel Zakład cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-30/2008 Wodociągowo- T/Q Q – 40 i p. poż. 28.01.2009r. Q – 99,0 Kanalizacyjny w 60 T - 20,0 Śmiglu T - 20 31.12.2018r.

42. Stare Tarnowo osoba fizyczna podlewanie upraw ABŚ.6223-4/2007 gm. Czempiń Q 4,3 ogrodniczych 19.04.2007. 4,3

31.12.2016r 43. Choryń Danko Hodowla 6,9- S-1 zraszanie upraw ABŚ.6223-5/2009 gm. Kościan Roślin Sp. z o.o. w Q 10,9-S-2 25.02.2009r. 17,8

– 34 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Choryni lub 10,9 S-3 31.12.2028r lub S-4 44. Oborzyska Stare Gmina Kościan cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-38/2009 gm. Kościan Q 24,0 15.10.2009r. 65,5

31.12.2018r 45. Rogaczewo Danko Hodowla zraszanie upraw ABŚ.6223-6/2009 Wielkie Roślin Sp. z o.o. w Q 13,4 25.02.2009r. 13,4 gm. Krzywiń Choryni 31.12.2028r 46. Kościan Miejski Zakład cele socjalno-bytowe ABŚ.6223-49/2009 Wodociągów i Q 395,0 07.12.2009r. 630,0 Kanalizacji w Kościanie 31.12.2028r 47. Koszanowo osoba fizyczna podlewanie upraw OŚR.6223-22/2002-2003 gm. Śmigiel Q 1,5 ogrodniczych 20.01.2003r.

10 lat od dnia kiedy decyzja stała się ostateczna 48. Koszanowo osoba fizyczna podlewanie upraw OŚR.6223-21/2002-2003 gm. Śmigiel Q 1,5 20.01.2003r. ogrodniczych 10 lat od dnia kiedy 6,0 decyzja stała się ostateczna 49. Koszanowo osoba fizyczna podlewanie upraw OŚR.6223-20/2002-2003 gm. Śmigiel Q 1,5 ogrodniczych 20.01.2003r.

10 lat od dnia kiedy decyzja stała się ostateczna 50. Jerka KRUSZGEO cele socjalno-bytowe OŚR.6223-17/2002 gm. Krzywiń Wielkopolskie Q 365 m3/r 08.11.2002r. 1,4 Kopalnie Spółka z o.o. 15 lat od dnia kiedy decyzja stała się ostateczna

– 35 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

51. Jarogniewice „Champion” cele pitne, OŚR. 6223-1/2003 gm. Czempiń Sp. z o,.o. Q 22,0 produkcyjne, 26.02.2003r. 22,0 Jarogniewice gospodarcze 31.12.2013r. 52. Spławie Zakład cele socjalno-bytowe ABŚ 6223-17/2010 gm. Śmigiel Wodociągowo- T 18,5 02.07.2010r. 18,5 Kanalizacyjny w Śmiglu 31.12.2019r. Objaśnienia: Q- utwory czwartorzędowe, Tr- utwory trzeciorzędowe Źródło: Starostwo Powiatowe w Kościanie

– 36 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

2.8. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków

Sytuacja w gospodarce ściekowej w powiecie kościańskim jest bardzo zróżnicowana. Ścieki z gospodarstw domowych odprowadzane są do oczyszczalni ścieków za pomocą sieci kanalizacyjnej rozdzielczej. Długość sieci kanalizacyjnej w powiecie kościańskim wynosi 270,1 km Do sieci kanalizacyjnej funkcjonującej w powiecie kościańskim podłączonych jest 7917 budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania, z których ścieki odprowadzane są do 18 zlokalizowanych i funkcjonujących na terenie powiatu kościańskiego oczyszczalni ścieków. Dane charakteryzujące gospodarkę ściekową w powiecie kościańskim przedstawiono w tabelach poniżej.

Tabela 13. Skanalizowanie gmin w powiecie kościańskim L.p. Jednostka terytorialna Skanalizowanie [%] 1. Gmina miejska Kościan 95 2. Gmina wiejska Kościan 47,7 3. Gmina Czempiń miasto obszar wiejski 77,4 43,2 4. Gmina Śmigiel miasto obszar wiejski 69,1 15,5 5. Gmina Krzywiń miasto obszar wiejski 0 24,2 Powiat kościański 56,9 Źródło: www.stat.gov.pl, 2010 r.

Tabela 14. Sieć kanalizacyjna w powiecie kościańskim L.p. Jednostka terytorialna Ścieki Długość czynnej sieci odprowadzone kanalizacyjnej (komunalne) [km] [dam3] 1. Gmina miejska Kościan 1049 54,2 2. Gmina wiejska Kościan 387 95,0 3. Gmina Czempiń 242 miasto- 23,8 obszar wiejski-21,1 4. Gmina Śmigiel 185 miasto- 26,0 obszar wiejski-21,9 5. Gmina Krzywiń 109 miasto- 0 obszar wiejski-28,1 Powiat kościański 1972 270,1 Źródło: www.stat.gov.pl, 2011r.

Oczyszczalnie ścieków obsługują ok. 56 % ludności powiatu ogółem. Łącznie w powiecie znajduje się 18 czynnych oczyszczalni ścieków. W większości są to małe oczyszczalnie. Największe oczyszczalnie zlokalizowane są w Kiełczewie, Jerce, Koszanowo oraz Starym Tarnowie. Poniżej w tabeli 15 przedstawiono wykaz oczyszczalni wraz z ich krótką charakterystyką.

– 37 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Tabela 15. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu kościańskiego Ilość ścieków Nazwa Rodzaj L.p. Miejscowość Podmiot eksploatujący [m3/r] odbiornika ścieków

2011 r. Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Południowy 1. Kiełczewo Kościanie 1702253 komunalne Kanał Obry ul. Czempińska 2, 64-000 Kościan rów Spółdzielnia Mieszkaniowa w Choryni 2. Choryń melioracyjny, 23000 bytowe Choryń 1a, 64-000 Kościan Rów Wyskoć Gmina Kościan rów, Kościański Nowy Dębiec 44896 komunalne 3. ul. Młyńska 15, 64-000 Kościan Kanał Obry Gmina Kościan rów Racot 92457 komunalne 4. ul. Młyńska 15, 64-000 Kościan melioracyjny Stare Gmina Kościan rów 89940 bytowe 5. Oborzyska ul. Młyńska 15, 64-000 Kościan melioracyjny Spółdzielnia Nabywców i Najemców w rów 6. Turew Czempiniu 5601 bytowe melioracyjny Borówko Stare 16, 64-020 Czempiń 7. Zakład Usług Wodnych we Wschowie Sp. z o.o. Jerka Struga Łagowska 76877,5 komunalne ul. Nowopolna 5, 67-400 Wschowa 8. Zakład Usług Wodnych we Wschowie Sp. z o.o. Mościszki staw infiltracyjny 8175 bytowe ul. Nowopolna 5, 67-400 Wschowa 9. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Choryni rów Kopaszewo 20000 bytowe Choryń 1a, 64-000 Kościan melioracyjny Zakład Wodociągowo-Kanalizacyjny w Śmiglu rów 10. Koszanowo Sp. z o.o. melioracyjny, 743331 komunalne ul. hm. Łukomskiego 19, 64-030 Śmigiel Stara Samica Gimnazjum i Szkoła Podstawowa im. por. rów brak 11. Bronikowo Stefana Rysmanna w Bronikowie bytowe melioracyjny danych Bronikowo, ul. Morownicka 26, 64-030 Śmigiel Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny w rów 12. Wonieść Kościanie melioracyjny, Jez. 3393 bytowe Pl. Paderewskiego 1A, 64-000 Kościan Wonieść Zakład Gospodarki Komunalnej w Czempiniu Stare Tarnowo Olszynka 291557 komunalne 13. ul. Polna 2, 64-020 Czempiń Dom Pomocy Społecznej w Jarogniewicach rów 14. Jarogniewice Jarogniewice, ul. Poznańska 25, 64-020 melioracyjny, 2930 bytowe Czempiń Kanał Mosiński Spółdzielnia Nabywców i Najemców w rów 15. Jarogniewice Czempiniu melioracyjny, 5084 bytowe Borówko Stare 16, 64-020 Czempiń Kanał Mosiński Zakład Gospodarki Komunalnej w Czempiniu Piotrowo Kanał Mosiński 10575 komunalne 16. ul. Polna 2, 64-020 Czempiń Zakład Gospodarki Komunalnej w Czempiniu rów Stary Gołębin 17684 komunalne 17. ul. Polna 2, 64-020 Czempiń melioracyjny rów Zakład Gospodarki Komunalnej w Czempiniu 18. Borowo melioracyjny, 24916 komunalne ul. Polna 2, 64-020 Czempiń Olszynka Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Starostwo Powiatowe w Kościanie

Ścieki poddawane procesowi oczyszczania dostarczane są do oczyszczalni głównie siecią kanalizacyjną oraz dowożone są samochodami asenizacyjnymi do stacji zlewnych ze zbiorników bezodpływowych znajdujących się na nieruchomościach nie podłączonych do systemu kanalizacji.

– 38 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 W ostatnich latach powszechnie stosowanym rozwiązaniem zmierzającym do oczyszczania ścieków komunalnych na terenach nie wyposażonych w kanalizację ściekową są przydomowe oczyszczalnie ścieków. Szacunkowa ilość przydomowych oczyszczalni ścieków, wg danych z gmin powiatu wynosi ok. 278 sztuk.

2.9. Obiekty i tereny chronione Spis nieruchomych obiektów zabytkowych powiatu kościańskiego wpisanych do rejestru zabytków7 przedstawiono poniżej.

CZEMPIŃ – m. i gm. Borowo - park, k. XIX, nr rej.: 1835/A z 25.02.1981 Czempiń - historyczny układ urbanistyczny miasta, XV–pocz. XX, nr rej.: 691/Wlkp/A z 7.08.2008 - kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, 1895-99, nr rej.: 2624/A z 29.08.1997 - cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w. - cmentarz ewangelicki, 1 poł. XIX, nr rej.: 2180/A z 28.11.1989 - zespół pałacowy Borówko, XVIII-XIX: - pałac, 1739, nr rej.: 2375/A z 25.11.1932 oraz 2491/A z 31.01.1952 - park, nr rej.: 2116/A z 3.04.1987 - ogrodzenie - kaplica, ob. kościół fil. p.w. śś. Apostołów Szymona i Judy, 1782, nr rej.: 2376/A z 25.11.1932 oraz 574/A z 30.04.1969 - dom, ul. Długa 2, 1 poł. XIX, nr rej.: 578/A z 2.05.1969 - kamienica z oficyną, ul. Kościelna 6, 1905, nr rej.: 2353/A z 12.04.1995 - dom, Rynek 26, 1 poł. XIX, nr rej.: 575/A z 2.05.1969 - dom, Rynek 27, poł. XIX, nr rej.: 576/A z 2.05.1969 - dom, Rynek 30, 1 poł. XIX, nr rej.: 577/A z 2.05.1969 - dom, ul. Towarowa 9, pocz. XIX, nr rej.: 2324/A z 12.12.1994 Głuchowo - zespół kościoła par., nr rej.: 488/Wlkp/A z 7.02.1955 i z 5.04.2007 : - kościół p.w. św. Katarzyny, 1751, 1904 - cmentarz kościelny - ogrodzenie z bramą, mur., XIX - plebania, XVIII/XIX - ogród plebański, XIX - zespół pałacowy, XVII-XX: - pałac, nr rej.: 1398/A z 24.02.1973 - oficyna, nr rej.: 2341/A z 15.02.1995 - stajnia koni wyjazdowych, nr rej.: 2341/A z 15.02.1995 - park, nr rej.: 1667/A z 23.12.1974 Gorzyczki - zespół pałacowy, 2 poł. XIX: - pałac, nr rej.: 1397/A z 24.02.1973 - park, nr rej.: 1668/A z 23.12.1974 Jarogniewice - zespół pałacowy i folwarczny, k. XVIII, XIX: - pałac, nr rej.: 2514/A z 19.02.1955 - park, nr rej.: j.w. - oficyna, k. XVIII, nr rej.: 2515/A z 19.02.1955 - budynek gospodarczy, nr rej.: j.w. - obora, nr rej.: 2513/A z 19.02.1955

7 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu

– 39 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Piotrkowice - zespół dworski i folwarczny, 2 poł. XIX: - dwór, nr rej.: 2346/A z 14.03.1995 - park, nr rej.: 2021/A z 25.10.1985 - folwark, nr rej.: 2347/A z 14.03.1995: - stajnia - obora - 2 stodoły (d. owczarnie) - owczarnia Piotrowo - park pałacowy, pocz. XIX, nr rej.: 2097/A z 22.09.1986 - 2 aleje lipowe, pocz. XX, nr rej.: 2195/A z 7.08.1990 Rakówka - dwór, nr rej.: 2191/A z 20.04.1990 Stary Gołębin - kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, drewn., 1670, 1881, nr rej.: 2378/A z 25.11.1932 - park, XVIII, nr rej.: 1821/A z 5.02.1981

KOŚCIAN – gm. Bonikowo - kościół par. p.w. św. Mikołaja, szach., 1785, nr rej.: 58 z 26.01.1955 - park pałacowy, poł. XIX, nr rej.: 977/A z 23.09.1985 - spichrz folwarczny, 3 ćw. XIX, nr rej.: 1542/A z 21.04.1995 Choryń - kościół par. p.w. św. Katarzyny, 1851, nr rej.: 1642 z 18.07.1997 - dzwonnica, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w. - zespół dworski i folwarczny, pocz. XIX: - dwór (I), nr rej.: 507 z 5.02.1955 - dwór (II), nr rej.: j.w. - park, nr rej.: 978/A z 23.09.1985 - dom mieszkalny, nr rej.: 503 z 5.02.1955 - spichrz, nr rej.: j. w. - wozownia (kuźnia), XIX, nr rej.: 1516/A z 21.12.1994 Darnowo - dom nr 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 589/A z 26.05.1969 - dom nr 12 (d. 7), 1 poł. XIX, nr rej.: 588/A z 26.05.1969 - dom nr 14, 1 poł. XIX, nr rej.: 590/A z 26.05.1969 Gryżyna - ruiny kościoła p.w. św. Marcina, k. XIII, nr rej.: 338 z 3.01.1949 - zespół dworski, XVIII: - dwór, nr rej.: 28 z 31.01.1952 - park z terenem przy nowym kościele, nr rej.: 976 z 23.09.1985 - zespół folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 1338/A z 23.11.1992: - stodoła, szach. - kurnik, ob. łaźnia - spichlerz - 2 obory - 2 stajnie - oficyna, ob. garaż, kostnica, XVIII - gorzelnia Kobylniki - zespół dworski i folwarczny, XVIII-XIX: - dwór, nr rej.: 592/A z 26.05.1969 - oficyna, nr rej.: 522/A z 18.02.1955 - dom ogrodnika, nr rej.: j.w. - park z aleją dojazdową, nr rej.: 980/A z 23.09.1985 - folwark, 1525/A z 7.02.1995: - spichrz - stajnia z wozownią - stodoła – 40 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

- budynek mieszkalny Kokorzyn - park dworski z aleją dojazdową, nr rej.: 981/A z 23.09.1985 Kurowo - park dworski, nr rej.: 982/A z 23.09.1985 Mikoszki - park dworski, nr rej.: 983/A z 23.09.1985 Nielęgowo - zespół dworski, pocz. XX, nr rej.: 972/A z 16.11.1983: - dwór - park, nr rej.: 984/A z 23.09.1985 Nowy Dębiec - park dworski, pocz. XX, nr rej.: 986/A z 23.09.1985 Osiek - zespół dworski, nr rej.: 1669/A z 23.12.1974: - dwór, 1 poł. XIX - park, 2 poł. XVIII, nr rej.: 985/A z 23.09.1985 Pelikan - wiatrak, XIX, nr rej.: 1127/A z 8.09.1988 (wypis z księgi rejestru) - zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 372/1-2/Wlkp/A z 23.09.1985 i z 7.08.1995 : - pałac - park Racot - kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. św. Stanisława Kostki i św. Jerzego, 1780, nr rej.: 59/A z 5.02.1965 - zespół pałacowy, XVIII-XX: - pałac, nr rej.: 355/A z 31.01.1952 - dom mieszkalny (przy pałacu), nr rej.: 501/A z 7.02.1955 oraz 45/A z 20.01.1965 - 2 oficyny, nr rej.: 45/A z 20.01.1965 - d. gorzelnia, ob. stajnia nr rej.: 511/A z 7.02.1955 - park, nr rej.: 39/A z 20.07.1949 - zespół folwarczny, XVIII-XX, nr rej.: 1528/A z 9.03.1995: - budynek gospodarczy (rymarnia) - obora (stajnia) - obora - gorzelnia i płatkarnia (spichrz) - stajnia - 2 owczarnie (stajnie) - stajnia czołowa - budynek inwentarski - dom administratora, ul. Dworcowa 1 - dom, ul. Dworcowa 2 - dom, ul. Dworcowa 4 - dom, ul. Dworcowa 6 - dom, ul. Dworcowa 8 - dom, ul. Kościuszki 3, poł. XIX, nr rej.: 250/A z 17.09.1968 - dom, ul. Kościuszki 4, XIX, nr rej.: 251/A z 17.09.1968 - wiatrak koźlak, przy drodze Kościan-Krzywiń, XVIII, nr rej.: 1084/A z 28.03.1988 Stare Oborzyska - kościół par. p.w. NMP Pocieszenia, pocz. XIV, nr rej.: 37 z 16.01.1953 - park pałacowy, 1 poł. XIX, nr rej.: 979/A z 23.09.1985 Turew - zespół pałacowy, XVIII-XX: - pałac, nr rej.: 44 z 26.01.1965 - kaplica, 1846, nr rej.: j.w. - park, nr rej.: 987/A z 23.09.1985 - pasy wiatrochronne gen. Chłapowskiego, XIX, nr rej.: 1018/A z 19.06.1987

– 41 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Wyskoć - kościół par. p.w. św. Andrzeja Apostoła, 1846, nr rej.: 94 z 18.03.1968 - dwór, 1 poł. XIX, nr rej.: 1197 z 27.07.1970

KOŚCIAN – m. - założenie urbanistyczne miasta, nr rej.: 541 z 1.02.1956 - kościół par. p.w. MB Wniebowziętej, ul. Kościelna, XV, nr rej.: 507/Wlkp/A z 25.02.1939 (wypis z księgi rejestru) - kościół par. p.w. Świętego Ducha, ul. Piłsudskiego, 2 poł. XV, nr rej.: 32 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) - d. kościół dominikanów p.w. Świętego Krzyża, k. XVII, nr rej.: 33 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) , (nie istnieje) - kościół ewangelicki, 1843-46, nr rej.: 526/A z 15.02.1955 - prezbiterium kościoła p.w. Pana Jezusa, pl. Niezłomnych, 1670-80, nr rej.: 531 z 11.02.1953 - kaplica d. ewangelicka, ob. cmentarna, ul. Boczkowskiego 46, k. XIX, nr rej.: 1314/A z 30.06.1992 - ogrodzenie, nr rej.: j.w. - cmentarz rzym.-kat., ul. Bączkowskiego, XVIII-XIX, nr rej.: 968/A z 4.05.1981 - pozostałości murów obronnych, XIV-XV, nr rej.: 1172/A z 17.07.1970 - ratusz, poł. XIX, nr rej.: 1335/A z 10.09.1992 - zespół szpitala dla nerwowo chorych, ul. Kościuszki 10, XV, XIX-XX, nr rej.: 1313/A z 3.06.1992: - d. kościół bernardynów, ob. budynek szpitalny - kaplica p.w. NMP Anielskiej (d. prezbiterium kościoła), nr rej.: 522 z 18.02.1953 - pawilony szpitalne nr 1, 2, 9, 11, 12, 13, 14a, 15, 15a, 26 - park - budynek liceum, ul. Kościuszki 3, 1928, nr rej.: 1461/A z 11.10.1993 - dom (fasada), Al. Kościuszki 6, 1924, nr rej.: 1302/A z 5.05.1992 - willa z ogrodzeniem, ul. Młyńska 3, 1904, nr rej.: 1644 A z 16.10.1997 - dom, ul. Piłsudskiego 55, 4 cw. XIX, nr rej.: 1270/A z 27.03.1992 - dom, Rynek 2, 1 poł. XIX, nr rej.: 594 z 26.05.1969 - dom, Rynek 4, 1 poł. XIX, nr rej.: 597 z 26.05.1969 - dom, Rynek 7, 1 poł. XIX, nr rej.: 598 z 26.05.1969 - dom, Rynek 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 599 z 26.05.1969 - dom, Rynek 14/15, 1 poł. XIX, nr rej.: 600 z 26.05.1969 - dom, Rynek 18, 1 poł. XVII, nr rej.: 642 z 1.04.1959 - dom, Rynek 23, 1 poł. XIX, nr rej.: 601 z 27.05.1969 - dom, Rynek 24, 1 poł. XIX, nr rej.: 602 z 27.05.1969 - dom, Rynek 25, 1 poł. XIX, nr rej.: 603 z 27.05.1969 - dom, Rynek 28, 1 poł. XIX, nr rej.: 1561 z 24.07.1974 - dom, Rynek 30, 1800, nr rej.: 604 z 27.05.1969 - dom, Rynek 31, 1 poł. XIX, nr rej.: 1562 z 24.07.1974 - dom, Rynek 32, 1 poł. XIX, 1908, nr rej.: 605 z 27.05.1969 - dom, ul. Szczepanowskiego 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 607 z 27.05.1969 - dom, ul. Szczepanowskiego 7, 1 poł. XIX, nr rej.: 608 z 27.05.1969 - dom, ul. Szczepanowskiego 11, 1 poł. XIX, nr rej.: 609 z 25.05.1969 - dom, ul. Szewska 16, 1 poł. XIX, nr rej.: 610 z 25.05.1969 - dom, ul. Szewska 36, 1 poł. XIX, nr rej.: 613 z 27.05.1969 - dom, ul. Wrocławska 4, XVIII/XIX, nr rej.: 606 z 27.05.1969 - dom, ul. Wyszyńskiego 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 614 z 27.05.1969 - dom, ul. Wyszyńskiego 18, 1 poł. XIX, nr rej.: 615 z 27.05.1969 - wodociągi miejskie, ul. Czempińska 2, 1908-09, nr rej.: 238/Wlkp/A z 7.07.2005 - wieża ciśnień - stacja pomp i filtrów - dom kierownika - wiatrak, przy obwodnicy Leszno-Poznań, 1714, XIX, XX, nr rej.: 1098/A z 29.02.1988 - wiatrak, przy szosie Kościan-Kawczyn, 1805, 1997, nr rej.: 1079/A z 28.03.1988 Kościan - Kiełczewo - wiatrak koźlak, ul. Kruczkowskiego 26, 1819, nr rej.: 1097/A z 29.02.1988 - wiatrak koźlak, ul. Podgórna, 1838, nr rej.: 1096/A z 29.02.1988 – 42 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

KRZYWIŃ – m. i gm. Bielewo - dwór, 1786, 2 poł. XIX, nr rej.: 1074/A z 17.04.1970 Bieżyń - wiatrak koźlak, 2 poł. XIX, nr rej.: 1093/A z 29.02.1988 Cichowo - zespół pałacowy, XIX-XX: - pałac, 1908, nr rej.: 1399/A z 24.02.1973 - park, nr rej.: 1664/A z 21.12.1974 Czerwona Wieś - kościół par. p.w. św. Idziego, XIII, 1778, nr rej.: 27 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) - dzwonnica, drewn., XVIII, nr rej.: 617 z 27.05.1969 - zespół pałacowy, 1845, nr rej.: 106/512 z 7.02.1955: - pałac - park, nr rej.: 1666/A z 23.12.1974 - zespół folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 1390/A z 31.03.1993: - spichrz - stodoła - budynek gospodarczy - ogród - dom nr 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 513 z07.02.1955 Jerka - wiatrak koźlak, ul. Leszczyńska 3, 1 poł. XVIII, nr rej.: 1051/A z 5.03.1988 Jurkowo - zespół pałacowo-parkowy, poł. XIX, nr rej.: 1408/A z 22.04.1993: - pałac - park - kapliczka słupowa Matki Boskiej, 1892 - kapliczka słupowa św. Józefa, pocz. XX - kuźnia folwarczna, 1880, nr rej.: 1647 A z 8.01.1998 Kopaszewo - zespół pałacowy, pocz. XIX, XIX/XX: - pałac, nr rej.: 525 z 18.02.1955 - park z aleją platanową, nr rej.: 38 z 20.07.1949 i 27.11.1996 - kaplica p.w. NMP, 1794, nr rej.: 527 z 18.02.1955 - ochronka, ob. przedszkole, 1910, nr rej.: 1517/A z 2.01.1995 - czworak nr 27, 1926, nr rej.: 1518/A z 30.12.1994 - ośmiorak nr 28/29, XIX/XX, nr rej.: 1519/A z 30.12.1994 Krzywiń - zespół budowlany i założenie urbanistyczne, nr rej.: 1331/A z 18.08.1992 - kościół par. p.w. św. Mikołaja, ul. Kościelna, 1450, XVI, nr rej.: 34 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) - kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat., ul. gen. D. Chłapowskiego, XIX/XX, nr rej.: 1469/A z 10.12.1993 - dom, ul. Kościelna 4, 1 poł. XIX, nr rej.: 595 z 26.05.1969 - dom, Rynek 11, 1 poł. XIX, nr rej.: 399/Wlkp/A z 26.05.1969 - wiatrak koźlak, przy drodze do Gryżyny, 1698 ?, nr rej.: 1048/A z 5.03.1988 - wiatrak koźlak, przy drodze do Nowego Dworu, 1698 ?, nr rej.: 974/A z 4.09.1984 Lubiń - kościół p.w. św. Leonarda, XIII, nr rej.: 541/Wlkp/A z 25.11.1932 i z 30.11.2007: - cmentarz kościelny z terenem skarpy, nr rej. : j.w. - ogrodzenie mur., k. XVIII, nr rej.: j.w. - zespół opactwa benedyktynów, XII-XX, nr rej.: 202/Wlkp/A : - kościół, XII-XVIII, nr rej. 390/Wlkp/A z 25.11.1932 - klasztor, 1 poł. XVII-XVIII, nr rej. 390/Wlkp/A z 19.02.1955 - brama, XVIII, nr rej. 390/Wlkp/A z 12.07.1968 - budynek klasztorny, 1929-31, dec. z 9.09.1994 - dzwonnica, pocz. XX, , dec. z 9.09.1994 - szkoła parafialna, pocz. XIX, , dec. z 9.09.1994 – 43 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

- dworek, 2 ćw. XIX, nr rej.: 391/Wlkp/A z 19.02.1955 - spichrz, 1908, dec. z 9.09.1994 - ogród i park klasztorny, XVIII-XIX, dec. z 9.09.1994 - ogrodzenia (mury) z bramami i furtami, XVI-XX, dec. z 21.10.2004 - pastorówka, ob. dom, ul. Mickiewicza 5, poł. XIX, nr rej.: 389/Wlkp/A z 7.08.1995 Łagowo - wiatrak koźlak, (nr 31), 1819, nr rej.: 764/Wlkp/A z 28.02.1988 Mościszki - zespół dworski, XIX/XX, nr rej.: 1225/A z 14.08.1991: - dwór - park Rąbiń - kościół par. p.w. śś Piotra i Pawła, XV/XVI, 1648, 1904, nr rej.: 39 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) Rogaczewo Małe - zespół dworski, XIX/XX, nr rej.: 1494/A z 16.02.1995: - dwór - park - gorzelnia, 1870 Rogaczewo Wielkie - obora folwarczna, 1865, nr rej.: 1514/A z 21.12.1994

ŚMIGIEL – m. i gm. Bronikowo - kościół par. p.w. św. Franciszka z Asyżu, drewn., k. XVII, 1936, nr rej.: 23 z 25.11.1932 - zespół pałacowy i folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 1357/A z 30.04.1993: - pałac - spichrz - stodoła - kaplica grobowa - hydrofornia - park z obszarem ekspozycji widokowej Brońsko - wiatrak koźlak, 2 poł. XVIII, nr rej.: 1083/A z 28.03.1988 Chełkowo - zespół dworski, 2 ćw. XIX: - dwór, nr rej.: 505/A z 5.02.1955 - oficyna, nr rej.: 1503/A z 28.03.1974 - spichrz, nr rej.: 506/A z 5.02.1955 - stodoła, 1866, nr rej.: 1558/A z 5.09.1995 Czacz - założenie ruralistyczne i zespół budowlany wsi, nr rej.: 1527/A z 24.02.1995 - kościół par. p.w. św. Michała Arch., XIV-XV, 1653, XVIII, nr rej.: 25 A z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) - plebania, 1818, nr rej.: 569/A z 30.04.1969 - karczma, pocz. XIX, nr rej.: 404 z 11.11.1953 - zespół pałacowy, XIX, 1910, nr rej.: 1665/A z 21.12.1974: - pałac - park - 2 oficyny, nr rej.: 247/A z 17.09.1968 - zespół folwarczny, XIX/XX, nr rej.: 1526/A z 28.02.1995: - rządcówka - spichrz - magazyn i kuźnia - gorzelnia - wozownia i źrebięciarnia - wiatrak koźlak, 1842, nr rej.: 1076/A z 28.03.1988 i 1112/A z 27.05.1988 (przeniesiony → Muzeum Młynarstwa w Jaraczu) Jezierzyce - zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 1601/A z 15.01.1996: – 44 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

- pałac - park Koszanowo - spichrz, poł. XIX, nr rej.: 1560 z 24.07.1974 Morownica - zespół pałacowy, 2 poł. XIX, nr rej.: 1000/A z 4.04.1986: - pałac, 1887 - oficyna - park - folwark, nr rej.: 1559/A z 5.09.1995: - spichrz - obora Nietążkowo - zespół dworski, poł. XIX, nr rej.: 260/249/A z 17.09.1968: - dwór, nr rej.: 1499/A z 29.09.1994 - oficyna - budynek gospodarczy - wieża zegarowa - 2 obeliski wjazdowe - park, nr rej.: 1599/A z 9.01.1996 Parsko - zespół dworski, XIX-XX: - dwór, nr rej.: 519 z 19.02.1955 - spichrz, nr rej.: j.w. - prk, nr rej.: 1407/A z 22.04.1993 - kaplica grobowa, nr rej.: j.w. Robaczyn - cmentarz ewangelicki, 1789, nr rej.: 586 z 7.02.1957 - bramka z domkami bramnymi, nr rej.: j.w. Spławie - zespół dworski, 1840: - dwór, nr rej.: 252 z 17.09.1968 - park, nr rej.: 1151/A z 19.07.1995 - spichrz, 2 ćw. XIX, nr rej.: 441 z 1.02.1969 Stara Przysieka (Druga) - zespół pałacowy, XVIII-XIX, nr rej.: 46/A z 26.01.1965: - pałac, nr rej.: 357 z 31.01.1952 - pawilon wjazdowy - oficyna - kaplica dworska - folwark: - spichrz - źrebięciarnia - chlewnia - stajnia - wolarnia i obora - park, nr rej.: 81/57 z 14.02.1957 - dom ogrodnika, ob. dom nr 30, nr rej.: 1524/A z 2.02.1995 Stare Bojanowo - zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 1600/A z 12.01.1996: - pałac - park Stary Białcz - kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, 1696, XIX, nr rej.: 22 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru) - plebania, 2 poł. XVIII, nr rej.: 566/A z 30.04.1969 - zespół folwarczny, 2 poł. XIX, XX, nr rej.: 1523/A z 2.02.1995: - rządcówka - obora ze spichrzem - spichrz – 45 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

- stodoła - park dworski - relikty - dom nr 4 (d. 31), poł. XIX, nr rej.: 373/570/A z 3.04.1969 - dom nr 13, poł. XIX, nr rej.: 374/572/A z 3.04.1969 Śmigiel - założenie urbanistyczne i zespół budowlany, nr rej.: 1297/A z 14.04.1992 - kościół par. p.w. NMP Wniebowziętej, ul. Farna, 1439-43, XVI, XIX, nr rej.: 515 z 17.04.1969 - kościół cmentarny, fil. p.w. św. Wita, ul. św. Wita, szach., 1769, nr rej.: 516 z 17.04.1969 - kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. św. Stanisława, ul. Matejki, 1830, nr rej.: 517 z 17.04.1969 - cmentarz ewangelicki, ul. Kościańska/Reymonta, k. XVI-XIX, nr rej.: 138/Wlkp/A z 23.07.2003 - kaplica cmentarna, 1846, nr rej.: j.w. - dom grabarza, ob. dom ul. Reymonta 12, 1846, nr rej.: j.w. - ogrodzenie z bramą i furtką, XIX, nr rej.; j.w. - dom, Al. Bohaterów 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 552 z 25.04.1969 - dom, ul. Jagiellońska 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 557 z 25.04.1969 - dom, ul. Kościuszki 18, 1 poł. XIX, nr rej.: 554 z 25.04.1969 - dom, ul. Kościuszki 25, k. XIX, nr rej.: 1752/A z 10.11.1995 - zabudowa ul. Lipowej, 14 domów nr 2,5,7,8,11,13,14,15,16,17,18,22,24,41, nr rej.: 649/1618 z 17.09.1974 - zabudowa ul. Matejki, 10 domów nr 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 1 poł. XIX, nr rej.: 650/1619 z 17.09.1974 - dom, ul. Mickiewicza 18, poł. XIX, nr rej.: 1541/A z 11.04.1995 - dom, ul. Mickiewicza 25, 1 poł. XIX, nr rej.: 555 z 25.04.1969 - dom (z warsztatem stolarskim), ul. Podgórna 7 / Lipowa, poł. XIX, nr rej.: 1443/A z 9.11.1993 - willa, ul. Powstańców Wielkopolskich 16, 1901, nr rej.: 1470/A z 18.12.1993 - dom, pl. Rozstrzelanych 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 518 z 17.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 2, 1 poł. XIX, nr rej.: 442 z 1.02.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 3, poł. XIX, nr rej.: 519 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 4, 1 poł. XIX, nr rej.: 520 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 5, 1 poł. XIX, nr rej.: 521 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 6, 1 poł. XIX, nr rej.: 522 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 7, 1 poł. XIX, nr rej.: 523 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 9, pocz. XIX, nr rej.: 524 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 10, poł. XIX, nr rej.: 525 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 11, pocz. XIX, nr rej.: 526 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 12, pocz. XIX, nr rej.: 527 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 528 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 14, 1 poł. XIX, nr rej.: 529 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 15, 1 poł. XIX, nr rej.: 530 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 17, pocz. XIX, nr rej.: 531 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 18, 1 poł. XIX, nr rej.: 532 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 19, pocz. XIX, nr rej.: 533 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 21, 1 poł. XIX, nr rej.: 534 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 22, 1 poł. XIX, nr rej.: 535 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 24, poł. XIX, nr rej.: 536 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 25, 1 poł. XIX, nr rej.: 537 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 26, pocz. XIX, nr rej.: 538 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 27, pocz. XIX, nr rej.: 539 z 18.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 28, pocz. XIX, nr rej.: 540 z 23.04.1969 - dom, pl. Rozstrzelanych 29, pocz. XIX, nr rej.: 541 z 23.04.1969 - dom, ul. Sienkiewicza 12, XIX/XX, nr rej.: 1269/A z 23.03.1992 - dom, ul. Sienkiewicza 14, poł. XIX, nr rej.: 556 z 25.04.1969 - dom, ul. św. Wita 23, poł. XIX, nr rej.: 558 z 25.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 2, poł. XIX, nr rej.: 542 z 23.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 3, poł. XIX, nr rej.: 543 z 24.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 8, 1 poł. XIX, nr rej.: 544 z 24.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 545 z 24.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 11, 1 poł. XIX, nr rej.: 546 z 24.04.1969 – 46 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

- dom, pl. Wojska Polskiego 14, poł. XIX, nr rej.: 547 z 24.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 15, 1 poł. XIX, nr rej.: 548 z 24.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 17, poł. XIX, nr rej.: 550 z 25.04.1969 - dom, pl. Wojska Polskiego 18, poł. XIX, nr rej.: 551 z 25.04.1969 - dom, ul. Zdrojowa 7, 1 poł. XIX, nr rej.: 559 z 26.04.1969 - gazownia miejska, ul. Ogrodowa 54, 1902, nr rej.: 1123/A z 15.07.1988: - budynek główny (hala produkcyjna) - budynek warsztatów - 2 zbiorniki gazu - zespół wodociągów miejskich, ul. Powstańców Wielkopolskich, 1912-13, nr rej.: 719/Wlkp/A z 24.11.2008: - budynek stacji pomp z wieżą ciśnień i mieszkaniem kierownika - budynek filtrów - ogród - zespół Śmigielskiej Kolei Dojazdowej, ul. Dworcowa 3, pocz. XX, nr rej.: 1328/A z 14.07.1992: - budynek stacyjny - budynek administracyjny - budynek mieszkalny - toromistrzówka - lokomotywownia - hala napraw - 2 wiatraki, ul. Kościańska, nr rej.: 139/ Wlkp/A z 28.07.2003: - wiatrak koźlak z Broniowa, 1726, XIX, 1978 - wiatrak koźlak z Kluczewa, poł. XIX, 1978 Wonieść - kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, XV, XIX, nr rej.: 1617 z 17.09.1974 - zespół pałacowy, ok. 1900, nr rej.: 1396 z 24.02.1973: - pałac - park - budynki folwarczne, XIX/XX: - obora, nr rej.: 1396/A z 30.03.1993 - stajnia i spichrz, nr rej.: 1395/A z 30.03.1993 Żegrowo - zespół pałacowy, 2 poł. XIX, nr rej.: 1555/A z 11.08.1995: - pałac - park

– 47 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 3.CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

3.1. Rzeźba terenu

Obszar powiatu kościańskiego według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego stanowi fragment głównie Pojezierzy Południowobałtyckich. Obejmuje takie mezoregiony jak Równina Kościańska (315.83) i Pojezierze Krzywińskie (315.82), a także niewielkie powierzchnie Doliny Środkowej Obry (315.63), Kotliny Śremskiej (315.64) oraz Wysoczyzny Leszczyńskiej (318.11). Teren ten ukształtował się pod wpływem procesów glacjalnych. Rzeźba terenu jest urozmaicona, z charakterystycznymi dla krajobrazu młodoglacjalnego ciągami pagórków morenowych, skupiskami jezior oraz powierzchniami wysoczyzn morenowych. Spora część powiatu charakteryzuje się jednak rzeźbą płaskorówninną. Od Śmigla w kierunku południowo-zachodnim przebiega pas terenów o rzeźbie niskofalistej i częściowo niskopagórkowatej. W gminie Krzywiń występują tereny o rzeźbie wysokofalistej i wysokopagórkowatej.

3.2. Litologia

3.2.1. Budowa geologiczna

Powiat kościański leży na Monoklinie Przedsudeckiej. Głębokie podłoże tworzy tzw. platforma paleozoiczna, na której spoczywa późniejsza pokrywa osadowa. Kompleks ten budują głównie utwory permu i triasu, natomiast utwory jury i kredy występują tylko szczątkowo. Mezozoicznie podłoże kenozoiku jest na ogół wyrównane, zalega na głębokości 200-250 m poniżej poziomu morza. Miąższość osadów kenozoiku wynosi do 300 m. Utwory trzeciorzędu występują na głębokości 10-45 m. Są to przede wszystkim iły z przewarstwieniami mułków i piasków. Utwory czwartorzędu mają miąższość 10,8- 35 m i więcej. Osady te charakteryzują się bardzo zmienną litologią. Występują tu gliny zwałowe zlodowacenia środkowopolskiego i bałtyckiego. Gliny te są przewarstwione różnej miąższości osadami piaszczystymi i żwirowymi, często ze znaczną domieszką frakcji pylasto-ilastej.

3.2.2. Zasoby kopalin

Na terenie powiatu kościańskiego istnieją udokumentowane złoża surowców naturalnych, do których należą m.in. surowce energetyczne (gaz ziemny, węgle brunatne) oraz surowce mineralne (piaski i żwiry – dawniej kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej oraz torfy). Szczegółowe zestawienie złóż zasobów surowcowych zlokalizowanych w granicach powiatu kościańskiego, stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż przedstawiono w tabeli 16.

– 48 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Tabela 16. Wykaz złóż surowców naturalnych w powiecie kościańskim Stan Zasoby Nazwa złoża zagospodarowania złoża geologiczne przemysłowe Wydobycie bilansowe Gaz ziemny [mln m3] Bonikowo G 328.63 - - (powiat kościański,grodziski) Borowo P 65.00 - - (powiat kościański,grodziski) Brońsko E 18 902.38 9 650.24 700.55 Gorzyce P tylko pzb. - - Kościan S E 5 327.88 3 750.87 477.83 Kościan S-Ca2 P tylko pzb. - - Węgle brunatne [tys. t] Czempiń P 1 034 578 - - Krzywiń P 666 507 - - Mosina P 1 495 412 - - (powiat kościański, poznański, śremski) Piaski i żwiry [tys. t] Kobylniki E 26 - 8 Koszanowo I E 178 - 24 Krzywiń E 2 621 1018 55 Północ* Nietążkowo- E 155 - 5 Południe Nietążkowo- E 74 - 37 Południe II Nowa Wieś JP E 348 - 0 Nowa Wieś JP I E 270 - 17 Poladowo R 215 - - Sierpowo HS E 647 - 2 Śmigiel JM R 919 - - Śmigiel- E 154 - 5 Betoniarnia Świniec* E 134 - 11 Świniec KR R 87 87 - Świniec Zachód E 177 - 7 Surowce ilaste ceramiki budowlanej [tys. m3] Czacz Z 390 - - Czacz I E 171 - 4 Czacz II P 2 604 - - Nietążkowo Z 5 617 - - Nietążkowo I E 1 104 924 5 Przysieka R 1070 - - Polska Creaton Przysieka Stara Z 3 583 2 496 - Torfy [tys. m3] Wydorowo E 44 - 10

– 49 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają: E- złoże eksploatowane G- podziemny magazyn gazu (PMG) P- złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C2+D, a dla gazu w kat. C) R- złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C1 a dla gazu w kat. A+B) Z- złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane  złoża zawierające piasek ze żwirem Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny – stan na 31.12.2011r.

Aktualnie na terenie powiatu kościańskiego znajduje się 21 obszarów górniczych. Charakterystykę obszarów górniczych posiadających ważną koncesję eksploatacyjną przedstawia tabela 17.

Tabela 17. Obszary górnicze na terenie powiatu kościańskiego Złoże/Nazwa obszaru Rodzaj Użytkownik Koncesja Data ważności górniczego kopaliny złoża koncesji Kościan gaz ziemny Polskie Górnictwo Koncesja S/Kościan S Naftowe i 6/2000 Gazownictwo S.A. wydana przez 16.05.2030r. w Warszawie Ministra Środowiska w dn. 17.05.2000r. Brońsko/ gaz ziemny Polskie Górnictwo Koncesja Brońsko I Naftowe i 5/2003 Gazownictwo S.A. wydana przez 03.09.2038r. w Warszawie Ministra Środowiska w dn. 03.09.2003r. Bonikowo kruszywo Firma Usługowo- Koncesja MS/Bonikowo naturalne Handlowa Maciej DSR-

MS Szczepaniak I.7422.22.2012 Bonikowo, ul. wydana przez 31.12.2035r. Sołecka 2 Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dn. 12.09.2012r. Kobylniki/ kruszywo Sprzedaż Kopalin Koncesja Kobylniki I naturalne Dubska Katarzyna ABŚ 6320-1/2004

ul. Kościańska 11 wydana przez Kobylniki Starostę 30.04.2016r. Kościańskiego w dn. 14.06.2006r. Koszanowo I/ kruszywo Lech Ratajczak Koncesja Koszanowo I naturalne Nowa Wieś ABŚ OŚR 6320-

ul. Śmigielska 3 3/2001 64-030 Śmigiel wydana przez 31.12.2015r. Starostę Kościańskiego w dn. 22.11.2001r. Krzywiń Północ/ kruszywo Kruszgeo Koncesja Krzywiń Północ naturalne Wielkopolskie OS.Le.IV-75121- 31.12.2020r. A Kopalnie Sp. z o.o. 2/99 ul. Grunwaldzka 21 wydana przez 60-783 Poznań Wojewodę Wielkopolskiego w dn. 29.03.1999r.

– 50 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Nietążkowo- kruszywo Stanisław Koncesja Południe/ naturalne Rybakowski ROS-IV- Nietążkowo- Nietążkowo 7512/14/98 Południe I ul. Leśna 34 wydana przez 31.12.2020r. Wojewodę Leszczyńskiego w dn. 13.07.1998r. Nietążkowo- kruszywo UMIKOP Roboty Koncesja Południe II/ naturalne Ziemne, Usługi ABŚ 6320- Nietążkowo- Transportowe, 12/2004 31.12.2022r. Południe III Kruszywo wydana przez Budowlane Starostę Zaborówiec Kościańskiego ul. Powstańców w dn. 02.10.2006r. Wlkp. 18 Nowa Wieś JP/ kruszywo Jan Pracz „Da Jan” Koncesja Nowa Wieś JP naturalne Nowa Wieś ABŚ 7513-1-

ul. Śmigielska 76 16/2010 wydana przez 31.12.2025r. Starostę Kościańskiego w dn. 10.01.2011r. Nowa Wieś JP I/ kruszywo Jan Pracz „Da Jan” Koncesja Nowa Wieś JP I naturalne Nowa Wieś ABŚ 7513-1-

ul. Śmigielska 76 17/2010 64-030 Śmigiel wydana przez Starostę 31.12.2025r. Kościańskiego w dn. 27.01.2011r. Sierpowo HS/ kruszywo Efekt Group Koncesja Sierpowo HS naturalne Malepszy Sp. z o.o. ABŚ 7513-1-

ul. Święciechowska 4/2010 37 wydana przez 64-100 Leszno Starostę 31.12.2020r. Kościańskiego w dn. 10.06.2010r. Śmigiel- kruszywo Przedsiębiorstwo Koncesja Betoniarnia/ naturalne Usługowo- ABŚ 6320-8/2004

Śmigiel- Handlowe wydana przez Betoniarnia II BETONIARNIA Sp. Starostę Jawna Kościańskiego

K. Szymański, w dn. 04.10.2004r. K.Jaśkowiak 31.12.2014r. ul. Południowa 21 64-030 Śmigiel Śmigiel III/ kruszywo Usługi w Zakresie Koncesja Śmigiel III naturalne Sprzedaży Żwiru DSR.IV.7512-

Wojciech Pelec 112/06 ul. Kościuszki 11 wydana przez 64-030 Śmigiel Marszałka 31.12.2015r. Województwa Wielkopolskiego w dn. 23.11.2006r. Świniec/ kruszywo Eksploatacja Koncesja Świniec III naturalne Kruszywa ABŚ 7513-1-

Józef Tycner 10/2010 Świniec 22 wydana przez 64-010 Krzywiń Starostę 31.12.2021r. Kościańskiego w dn. 27.06.2011r. – 51 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Świniec-Zachód/ kruszywo Tomasz Frankiewicz Koncesja Świniec Zachód naturalne Jerka, ul. Polna 8 ABŚ 7513-1-

64-010 Krzywiń 15/2009 wydana przez 31.12.2024r. Starostę Kościańskiego w dn. 16.03.2010r. Świniec KR/ kruszywo Kruszgeo Koncesja Świniec KR naturalne Wielkopolskie DSR.IV.7428.154. 31.12.2020r. Kopalnie Sp. z o.o. 2011 ul. Grunwaldzka 21 wydana przez 60-783 Poznań Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dn. 13.01.2012r. Czacz I/ surowce Przedsiębiorstwo Koncesja Czacz I ilaste Usługowo- ABŚ 6320-9/2005

Handlowo- wydana przez Produkcyjne Starostę 31.12.2014r. DEKOR Sp. C. Kościańskiego Leszek Kowalski, w dn. 01.07.2005r. Jerzy Szarzewski Czacz, ul. Wielichowska 42 64-030 Śmigiel Nietążkowo I/ surowce Zakład Ceramiki Koncesja Nietążkowo I- ilaste Budowlanej OS-iv- 31.12.2022r. Pole A Andrzej Idziejczak 7512/38/94/18/5 ul. Arciszewskich 24 wydana przez 64-030 Śmigiel Wojewodę Leszczyńskiego w dn. 27.01.1994r. Przysieka surowce Etex Building Koncesja Stara/Przysieka ilaste Materials Polska OS.Le.IV-

Stara II Sp. z o.o. 75121/5/00/01 ul. Współna 6 wydana przez 31.12.2020r. 32-300 Olkusz Wojewodę Wielkopolskiego w dn. 31.01.2001r Przysieka Polska surowce Etex Building Koncesja Creaton/ ilaste Materials Polska DSR.IV.7422.49.

Przysieka Polska Sp. z o.o. 2012 Creaton ul. Współna 6 wydana przez 32-300 Olkusz Marszałka 31.12.2061r. Województwa Wielkopolskiego w dn. 07.08.2012r. Wydorowo/ torf Jan Marcinkowski Koncesja Wydorowo II Boguszyn 22 ABŚ 6320-

47-117 Krzycko 10/2004 Małe wydana przez 30.04.2016r. Starostę Kościańskiego w dn. 31.07.2006r. Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny, Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Starostwo Powiatowe w Kościanie

– 52 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 3.3. Wody podziemne i powierzchniowe

3.3.1. Charakterystyka wód podziemnych

Na terenie powiatu kościańskiego eksploatowane są zwykłe wody podziemne z utworów czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Zróżnicowanie zasobów jest efektem nie tylko zmienności budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych lecz także wielu innych przyczyn, między innymi zależy od zakresu zrealizowanych dotychczas prac i badań geologicznych, rozwoju gospodarczego terenu itp. Na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu ujmowane są przede wszystkim wody podziemne z utworów czwartorzędowych. Podyktowane jest to ich szerokim rozprzestrzenieniem, względnie niewielkimi kosztami wykonania studni oraz na ogół korzystnymi warunkami zasilania. Utrudnieniem w poborze wody ze wspomnianych utworów jest możliwość niekiedy bardzo łatwego zanieczyszczenia i związana z tym konieczność ustanowienia – czasami na znacznej powierzchni – stref ochronnych. Ponadto w zdecydowanej większości ujęć, wody z utworów czwartorzędowych, muszą być uzdatniane z uwagi na zwiększoną zawartość związków żelaza i manganu. Lokalnie istotne zagrożenie dla jakości ujmowanych wód stanowi zwiększona mineralizacja chlorkowa, stanowiąca niekiedy przyczynę wyłączania ujęć z eksploatacji. Podstawę zaopatrzenia regionu w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze stanowią ujęcia wód podziemnych. Zasoby wód podziemnych powiatu kościańskiego należą do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 150 – Pradolina Warszawsko-Berlińska, generalnie objętego reżimem wysokiej ochrony (OWO). Obejmuje on w większości zlewnię Obry w tym: Kanał Kościański Obry z dopływami m.in. Kanał Wonieski, zlewnię Obrzycy w granicach Samicy Leszczyńskiej i Południowy Kanał Obry (zlewnia Odry) oraz zlewnię Kanału Mosińskiego (dopływ Warty). Łączny pobór wód podziemnych można oszacować na podstawie danych GUS (2011 r.) na 5090,6 dam3,, w tym przemysł 417 dam3, rolnictwo i leśnictwo 990 dam3, eksploatacja sieci wodociągowej 3683,6 dam3 oraz eksploatacja sieci wodociągowej – gospodarstwa domowe 2736,5 dam3.

3.3.2. Charakterystyka wód powierzchniowych

Obszar powiatu kościańskiego charakteryzuje się dużą gęstością sieci rzecznej. Istotnym elementem składowym wód powierzchniowych są jeziora. Wody powierzchniowe reprezentowane są przez cały system kanałów Obry. Osie odwodnieniowe terenu powiatu kościańskiego stanowi Pradolina Warszawsko- Berlińska oraz prostopadła do niej dolina Kościańskiego Kanału Obry. U ujścia kanału do pradoliny znajduje się punkt rozdziału wód płynących (Węzeł Bonikowski) z południa na wody odprowadzane ku północy do rzeki Warty – poprzez Kanał Mosiński oraz w kierunku południowo-zachodnim ku Odrze zbierane przez Południowy Kanał Obry. Odpowiednikami Południowego Kanału Obry i Kanału Mosińskiego, zbierającymi wody po północnej stronie pradoliny, są Północny Kanał Obry oraz kanał Prut I. Innymi większymi ciekami na terenie powiatu kościańskiego są: Samica Leszczyńska, Samica Stara, Kanał Przysiecki, Kanał Szczodrowo-Brońsko, Rów Wyskoć, Struga Racocka, Rów Wonieść-Olszewo, Struga Łagowska, Lubiń A, Rów Żelazno- Bielewo, Olszynka, Rów Donatowski.

– 53 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Jeziora powiatu kościańskiego są typowymi jeziorami rynnowymi. Dla poprawy bilansu wodnego terenów rolniczych wybudowano zbiornik retencyjny „Wonieść” o powierzchni 755 ha i pojemności 13,4 mln m3 (przy maksymalnej wysokości piętrzenia). Jeziora w zlewni Kanału Wonieść (powiat kościański, gmina Śmigiel):  Wonieskie,  Jezierzyckie. Jeziora w zlewni Rowu Wyskoć (powiat kościański, gmina Krzywiń):  Cichowo, Mórka – część od strony Mościszek i Cichowa,  Zbęchy. Pozostałe mniejsze jeziora na terenie powiatu: Bieżyń, Żelazno, Łagowskie, Krzywiń. Zbiornik Wonieść – utworzony został na bazie naturalnych jezior poprzez ich spiętrzenie i przerzut wody z Kościańskiego Kanału Obry. Zadaniem zbiornika jest magazynowanie wody na potrzeby rolnictwa, nawodnienie stawów rybnych w obrębie zbiornika oraz jednocześnie ochrona przeciwpowodziowa w obrębie doliny Kościańskiego Kanału Obry powyżej Kościana. Stawy rybne wybudowano w czaszy zbiornika w miejscowościach Zgliniec i Wojnowice. Są to stawy spuszczalne. Eksploatację zbiornika wraz z zespołem urządzeń hydrotechnicznych, prowadzi Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Lesznie.

3.4. Gleby

Gleby powiatu kościańskiego są zróżnicowane. Grunty orne powiatu kościańskiego są glebami średniej jakości. Brak gruntów ornych zaliczanych do klasy I i znikomy procent gleb II klasy rzutuje na ocenę jakości gleb powiatu. Na terenie powiatu kościańskiego głównie wyróżniamy następujące klasy bonitacji gruntów: - kl. IIIb – 23 % - kl. IVa – 29 % - kl. V – 16 % Szczegółową strukturę jakości gruntów ornych w poszczególnych gminach według klas bonitacji gleb przedstawia tabela nr 18.

Tabela 18. Bonitacja jakości gleb powiatu kościańskiego Gmina Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach L.p. I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VIRZ 1. Gmina miejska Kościan 0 3 15 15 23 16 20 8 0 2. Gmina wiejska Kościan 0 3 12 22 30 13 15 5 0 3. Gmina Czempiń 0 0 14 42 29 5 7 3 0 4. Gmina Śmigiel 0 4 16 18 26 10 18 8 0 5. Gmina Krzywiń 0 1 7 13 30 11 23 14 1 Objaśnienia:  klasa I − gleby orne najlepsze, • klasa II − gleby orne bardzo dobre, • klasa IIIa − gleby orne dobre, • klasa IIIb − gleby średnio dobre, • klasa IVa − gleby orne średniej jakości, • klasa IVb − gleby orne średniej jakości (gorsze),

– 54 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

• klasa V − gleby orne słabe, • klasa VI − gleby najsłabsze, • klasa VI RZ − gleby pod zalesienia. Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu

Bonitacja gruntów ornych w skali 100-stopniowej waha się od 47,4 (Krzywiń) do 62,3 (Czempiń). W powiecie największą powierzchnię gruntów ornych stanowią gleby klasy IV – 39,1% oraz klasy III – 34,8%. Udział gleb słabych wynosi 23,7% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Według badań Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej 1/3 powierzchni gleb użytków rolnych w powiecie wykazuje odczyn kwaśny. Jeśli chodzi o uwilgotnienie gleby, to na ogół gminy powiatu kościańskiego charakteryzują się korzystnymi warunkami wodnymi pod względem ich przydatności do produkcji rolnej. Powiat kościański obejmuje teren około 71933 ha. W tabeli 19 przedstawiono zestawienie powierzchni gruntów na terenie powiatu kościańskiego. Z analizy tabeli wynika, że: a) użytki rolne zajmują obszar 57 658 ha – około 80,0% powierzchni ogólnej w tym:  grunty orne zajmują 47 210 ha – 65,6%,  łąki, pastwiska, sady 9 770 ha – 13,5%,  grunty inne 678 ha – 0,98%. Do gruntów innych zaliczono: grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami oraz grunty pod rowami. b) grunty leśne zajmują obszar 9 829 ha powierzchni ogólnej, c) grunty zabudowane i zurbanizowane około 3 449 ha powierzchni ogólnej, d) grunty pod wodami około 741 ha powierzchni ogólnej, e) tereny różne 256 ha.

Tabela 19. Zestawienie powierzchni gruntów na terenie powiatu kościańskiego L.p. Rodzaj Wielkość [ha] % powierzchni Powiatu 1. Użytki rolne 57 658 80,1 Grunty orne 47 210 65,6 Sady 584 0,8 Łąki 7 804 10,8 Pastwiska 1 382 1,9 Grunty rolne zabudowane 23 0,03 Grunty pod stawami 36 0,05 Grunty pod rowami 619 0,9 2. Grunty leśne, zadrzewienia i 9 829 13,6 zakrzewienia Lasy 9 726 13,5 Grunty zadrzewione i zakrzewione 103 0,1 3. Grunty zabudowane i zurbanizowane 3449 4,7 4. Grunty pod wodami 741 1,0 5. Tereny różne 256 0,4 Powierzchnia ogólna 71 933 100 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Wydziału Geodezji Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego w Kościanie, stan na 31.12.2011 r.

– 55 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Powierzchnia użytkowana przez gospodarstwa indywidualne zajmuje w przybliżeniu 38,5 tys. ha co stanowi około 66% ogólnej powierzchni użytków rolnych (57.658 ha).

Tabela 20. Struktura gospodarstw rolnych w powiecie kościańskim L.p. Gospodarstwo rolne Liczba 1. do 1 ha włącznie 858 2. 1-5 ha 804 3. 5-10 ha 546 4. 10-15 ha 528 5. 15 ha i więcej 790 ogółem 3526 Źródło: www.stat.gov.pl, Powszechny Spis Rolny 2010r.

W powiecie kościańskim znajduje się blisko 3526 gospodarstw indywidualnych, które użytkują grunty o powierzchni około 38527,82 ha. Użytki rolne zajmują 36430 ha w tym grunty orne – 29671 ha, sady – 580 ha, użytki zielone – 5793 ha i użytki pozostałe –ok. 2483ha. Pod względem areału najwięcej gospodarstw znajduje się w grupie do 5 ha – 1662, co łącznie stanowi ok. 47,1 % ogółu gospodarstw. Gospodarstwa powyżej 15 ha stanowią ok. 22,4 %. Taka struktura wskazuje na duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Oprócz gospodarstw indywidualnych na terenie powiatu kościańskiego, struktura własności gruntów przedstawia się następująco: a) grunty Skarbu Państwa – około 23 213 ha (35,1% ogólnej powierzchni gruntów), b) grunty gmin – 2 277 ha (3,5% ogólnej powierzchni gruntów), c) grunty spółdzielni – 3 151 ha (6,2% ogólnej powierzchni gruntów), d) grunty kościołów i związków wyznaniowych – 1 068 ha (1,3% ogólnej powierzchni gruntów), e) grunty powiatów – 299 ha (0,4% ogólnej powierzchni gruntów), f) grunty województw – 114 ha (0,3% ogólnej powierzchni gruntów). Na gruntach nie należących do gospodarstw indywidualnych produkcją rolną zajmują się Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne, gospodarstwa należące do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz inne podmioty gospodarcze. Dominującym kierunkiem produkcji w powiecie kościańskim jest tucz trzody chlewnej oraz bydła mlecznego.

Tabela 21. Szacunkowa powierzchnia zasiewów wybranych upraw (gospodarstwa ogółem) L.p. Rodzaj Powierzchnia [ha] 1. Zboża razem 32690,37 2. Ziemniaki 363,46 3. Uprawy przemysłowe 7393,86 4. Buraki cukrowe 2167,71 5. Rzepak i rzepik razem 5218,70 6. Strączkowe jadalne na ziarno razem 12,73 7. Warzywa gruntowe 256,74 Źródło: www.stat.gov.pl, Powszechny Spis Rolny 2010r.

– 56 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 3.5. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej

3.5.1. Charakterystyka ogólna szaty roślinnej

Dominującymi zespołami roślinnymi regionu są agrocenozy, czyli ekosystemy rolnicze. Charakterystycznym elementem agrocenoz są różnego typu zadrzewienia śródpolne. Mają one w większości charakter pasów rosnących wzdłuż dróg i rowów. Szczególnie zróżnicowana i gęsta sieć zadrzewień jest chroniona na terenie Agroekologicznego Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego. Wiele gatunków roślin w powiecie kościańskim to gatunki rzadkie i chronione. Spośród drzew są to: cis pospolity, jarząb brekinia i jarząb szwedzki, a wśród krzewów: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity. Do takich roślin zielnych należą np. paproć pospolita, widłaki, zimowit jesienny, szafirek drobnokwiatowy.

3.5.2. Lasy

Lasy stanowią istotną rolę w stosunku do hydrosfery i atmosfery. Lasy spełniają bardzo różnorodne funkcje w sposób naturalny, którymi są: − funkcje ekologiczne (ochronne) – zapewniające stabilizację stosunków wodnych ochronę gleb przed erozją, kształtują klimat, stabilizują układ atmosfery, tworzą warunki do zachowania potencjału biologicznego gatunków i ekosystemów zachowując różnorodność i złożoność krajobrazu, − funkcje produkcyjne – polegające na pozyskiwaniu drewna z zachowaniem odnawialności, pozyskiwaniu niedrzewnych użytków z lasu, prowadzenie gospodarki łowieckiej, − funkcje społeczne – które służą kształtowaniu korzystnych warunków zdrowotnych i rekreacyjnych dla społeczeństwa. Lasy maja istotne znaczenie gospodarcze i są kluczowym elementem bezpieczeństwa ekologicznego oraz mają szczególne znaczenie w ochronie środowiska naturalnego. Według danych GUS w 2011 r. lasy na obszarze powiatu kościańskiego zajmowały 9.972,4 ha (tj. 13,8% powierzchni powiatu). Wskaźnik lesistości powiatu jest niski (13,5 %), jeden z najniższych na terenie województwa wielkopolskiego(powiat nowotomyski -37,9 %, powiat złotowski -45,7 %, powiat rawicki-15 %, powiat leszczyński 24,7 %, powiat czarnkowsko-trzcianecki-50,6 %). Poniżej w tabeli 22 zestawiono wskaźnik lesistości poszczególnych gmin powiatu kościańskiego.

Tabela 22. Wskaźnik lesistości poszczególnych gmin powiatu kościańskiego Grunty leśne

L.p. Gmina Wskaźnik [ha] lesistości [%] 1. Gmina miejska Kościan 8,0 0,9 2. Gmina wiejska Kościan 2420,2 11,6 3. Gmina Czempiń 1786,1 12,5 4. Gmina Śmigiel 2743,2 14,1 5. Gmina Krzywiń 3014,9 16,5 Źródło: www.stat.gov.pl, 2011 r.

– 57 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Gospodarkę leśną na gruntach Skarbu Państwa prowadzą Państwowe Gospodarstwa Leśne na obszarze 8.479,1 ha. Właścicielami lasów są również:  podmioty prywatne: 1.223,3 ha,  gminy: 93,0 ha.

Tabela 23. Powierzchnia lasów państwowych i prywatnych na terenie powiatu kościańskiego

Grunty leśne będące Grunty leśne będące L.p. Gmina własnością Skarbu własnością prywatną Państwa [ha] [ha] 1. Gmina miejska Kościan 8,0 - 2. Gmina wiejska Kościan 2143,2 262,7 3. Gmina Czempiń 1696,4 80,0 4. Gmina Śmigiel 2392,9 305,3 5. Gmina Krzywiń 2415,6 575,3 Źródło: www.stat.gov.pl, 2011 r.

Nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa o powierzchni około 1175 ha sprawuje starosta. W powiecie kościańskim nadzór ten realizowany jest przez Nadleśnictwo Kościan (na powierzchni 1107 ha) i Konstantynowo (na powierzchni 68 ha).

Stan zasobów leśnych Lasy Nadleśnictwa Konstantynowo8 położone są w III Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej, 7 Dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Zajmują zachodnią część środkowej dzielnicy rolniczo-klimatycznej, która należy do najuboższych w opady; średni opad roczny wynosi 501 mm, natomiast w okresie wegetacyjnym (IV-IX) 304 mm. Powierzchnia ogółem wynosi 12.843,54 ha, w tym lasów 12.250,23ha natomiast zasięg terytorialny obejmuje powierzchnię ponad 100 tys. ha w obrębie 15 gmin. Powierzchnia Nadleśnictwa Kościan9 wynosi 16.037 ha, w tym 15.380 ha powierzchni leśnej. Administracyjnie dzieli się na 3 obręby leśne:  Obręb Kościan: 5.858 ha,  Obręb Żegrowo: 6.442 ha,  Obręb Mochy: 3.737 ha. Obszar terytorialny zasięgu działania Nadleśnictwa wynosi 107,5 tys. ha. Lesistość Nadleśnictwa, łącznie z lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, wynosi 16,9%. Grunty leśne położone są na terenie 11 gmin i w całości mieszczą się w województwie wielkopolskim. W Obrębie Kościan zlokalizowana jest szkółka średniopowierzchniowa Racot – około 6,46 ha, która dostarcza materiał sadzeniowy dla całego Nadleśnictwa. Nadleśnictwo Kościan składa się z 194 kompleksów, z czego Obręb Kościan stanowią 82 kompleksy. Obszar Nadleśnictwa Kościan leży w III Krainie Wielkopolsko- Pomorskiej, w 7 Dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i należy do mezoregionu Pojezierza Wielkopolskiego.

8 Źródło:www.lasypanstwowe.poznan.pl/konstantynowo 9 Żródłowww.lasypanstwowe.poznan.pl/koscian – 58 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Na terenie Nadleśnictwa przeważają gleby brunatne (40%), bielicowe (30%) oraz gleby murszowe (18%) i ma to odzwierciedlenie w strukturze siedlisk: Bs 0,1% BMw 3,4% Lw 2,8% Bśw 19,4% LMśw 19,8% Ol 4,8% Bw 0,2% LMw 5,7% OlJ 5,9% BMśw 26,5% Lśw 11,3%

Drzewostany Nadleśnictwa w 49,6% stanowią siedliska borowe, 39,6% siedliska lasowe oraz w 10,7% olsy. Powierzchniowy udział gatunków przedstawia się następująco: So 70,36% Db 5,84% Brz i Ak 8,11% Md 1,51% Bk 0,24% Ol 8,39% Św 1,51% Js 2,26% Tp 1,28%

Podział powierzchni leśnej na kategorie ochronności przedstawiono na wykresie 1.

Wykres 1. Podział powierzchni leśnej na kategorie ochronności

Wszystkie lasy w Nadleśnictwie zaliczone są do I strefy zagrożenia oddziaływania przemysłu. Cały obszar Nadleśnictwa Kościan należy do zlewni rzeki Obry. Na całym terenie powiatu istnieje spełniająca swoje zadanie sieć urządzeń melioracyjnych oparta na ciekach podstawowych, jakimi są rzeki i liczne kanały odprowadzające wodę do rzeki Obry. Największymi zbiornikami wodnymi są jeziora rynnowe:  Obręb Kościan: Wonieść, Jezierzyce, Mórka, Zbęchy, Żelazno. Nad jeziorami znajdują się ośrodki turystyczne. Ruch turystyczny stanowi duże zagrożenie dla sąsiadujących drzewostanów. W dolinie Obry w latach wilgotnych zdarzają się powodzie, wskutek których następuje również zalewanie niektórych kompleksów leśnych. W związku z wahaniami poziomu wody, wadliwości rowów melioracyjnych, narażone są obecnie na okresowe zalewanie grunty przejmowane od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa – teren Leśnictwa Bonikowo, co w znacznej mierze utrudnia prace zalesieniowe. Tereny Nadleśnictwa położone na wysoczyznach morenowych narażone są nieznacznie na wahania poziomu wody, co ułatwia prowadzenie stabilnej gospodarki leśnej. Ogólnie stosunki wodne Nadleśnictwa Kościan należą do znacznie zróżnicowanych.

Położenie Nadleśnictwa Kościan na tle krajowej sieci ekologicznej W opracowaniu ,,Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA” znajduje się miedzy innymi mapa krajowej sieci ekologicznej oraz definicje określające – 59 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 wyznaczone jednostki przestrzenne10. W przypadku Nadleśnictwa Kościan niektóre z wymienionych jednostek przyrodniczych znajdują swoje ważne miejsce w strukturze przestrzennej regionu. Obszary węzłowe to jednostki ponadekosystemowe, wyróżniające się bogactwem ekosystemów, zarówno o charakterze zbliżonym do naturalnego, jak również seminaturalnych, a także antropogenicznych, ekstensywnie użytkowanych, bogatych w gatunki roślin i zwierząt specyficznych dla tradycyjnych agrocenoz. Biocentra stanowią obszary o wielkim nagromadzeniu walorów przyrodniczych; są one otoczone strefami buforowymi o nieco niższych walorach niż same biocentra. Strefy buforowe określają między innymi zasięg przestrzennych powiązań funkcjonalnych (biotycznych i abiotycznych) w całym obszarze węzłowym. W przyszłości strefy te będą terenem ,,działań ochronnych i optymalizacji form zagospodarowania w celu zachowania istniejących i przywrócenia utraconych wartości przyrodniczych”. Korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym i międzynarodowym to z kolei takie struktury przestrzenne, które ,,umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi oraz terenami przylegającymi do nich”. Nadleśnictwo Kościan leży w strefie korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym związanego z doliną Obry. Wymieniony korytarz ekologiczny ma przebieg SW-NE; nawiązuje do niego obniżenie dolinne tzw. Kanału Kościańskiego, które stanowi dla Kościana główny ciąg wysokiej aktywności przyrodniczej. Korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (Obra) łączy dwa ważne centra ekologiczne jakimi są:  obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym, oznaczony symbolem 10 M ,,Obszar Wielkopolski”, stanowi on jednocześnie biocentrum. Zajmuje powierzchnię 100 km2 i jest w całości parkiem narodowym (przy czym pod zarządem parku znajduje się 51 km2). Zachowane są tu liczne typy zbiorowisk roślinnych – od wodnych po torfowiskowe (torfowiska niskie), łąkowe i leśne do kserotermiczno- wydmowych. Występuje tu wielkie bogactwo gatunkowe: ponad 900 gatunków roślin naczyniowych, ponad 500 gatunków glonów, 174 gatunki mchów, 150 gatunków porostów, 23 gatunki wątrobowców i ponad 300 gatunków grzybów wyższych.  obszar węzłowy o znaczeniu krajowym, z biocentrami i strefą buforową, oznaczony symbolem 4 K ,,Obszar Pojezierza Leszczyńskiego”, o powierzchni 978 km2. Ta jednostka ekologiczna reprezentuje strefę pojezierzy młodoglacjalnych na jej południowym skraju. Występują tu jeziora eutroficzne, torfowiska niskie i przejściowe, wilgotne i świeże łąki, a także lasy z zachowanymi fragmentami fitocenoz zbliżonych do naturalnych, zabagnionymi łęgami, środkowoeuropejskim grądem i borem mieszanym. Na tym obszarze stwierdzono występowanie stanowisk 3 gatunków roślin zagrożonych w Europie, 2 gatunków zagrożonych w Polsce, 1 gatunku rzadkiego i 3 gatunków regionalnie rzadkich. W obrębie tego obszaru wyróżniono 3 biocentra, obejmujące park krajobrazowy i ostoje ptaków. Wymieniony korytarz ekologiczny związany z doliną Obry jest ważnym łącznikiem przyrodniczym np. między systemami korytarzy ekologicznych Warty i Prosny oraz Odry. Kościański odcinek doliny Obry charakteryzują struktury geomorfologiczne sprzyjające zachowaniu siedlisk hydrogenicznych, w tym:

10 Źródło:www.lasypanstwowe.poznan.pl/koscian – 60 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019  sprzyjające zachowaniu rozległych kompleksów roślinności o charakterze półnaturalnym,  sprzyjające zachowaniu drobnoprzestrzennych fragmentów roślinności o wysokim stopniu naturalności. Główną oś ekologiczną tworzy Obra (Kanał Kościański) o generalnym przebiegu NW-SE, stanowiąca swego rodzaju kanał wentylacyjny sprzyjający zachowaniu korzystnych warunków aerosanitarnych. Ze względu na wymienione funkcje ekologiczne teren dna doliny powinien pozostać otwarty – bez zabudowy. System wodny Obry (Samica, Kanał Obra – Samica, Kanał Wonieść) wzbogacony jest istnieniem jezior (Wonieść, Jezierzyckie, Wojnowickie, Witosławskie, Drzeczkowskie, Łoniewskie). Akweny te spełniają funkcję naturalnych regulatorów przepływu, łagodząc zarówno skutki niskich stanów wody, jak i wód wysokich, o charakterze powodziowym. W Obrębie Kościan znajdują się leśnictwa: Bonikowo, Jurkowo, Kotusz, Mościszki, Racot, Turew, Gospodarstwo Szkółkarskie Racot.

Nadzór nad gospodarką leśną Starosta jako organ administracji sprawuje nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa. Zatem odpowiedzialny jest za przestrzeganie w odniesieniu do tych lasów przepisów ustawy o lasach. W powiecie kościańskim nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa został powierzony Nadleśnictwu Konstantynowo i Nadleśnictwu Kościan. Podstawą nadzoru prowadzonego przez te jednostki są stosowne porozumienia zawarte pomiędzy starostą a nadleśniczymi nadleśnictw. Nadleśnictwo Kościan, prowadząc nadzór, wydaje również decyzje administracyjne w pierwszej instancji. Natomiast Nadleśnictwo Konstantynowo prowadzi tylko nadzór techniczny, a decyzje administracyjne wydaje starosta po przedstawieniu przez nadleśnictwo stosownych opinii.

Zanieczyszczenie lasów Na terenie powiatu kościańskiego w obrębie Nadleśnictw Kościan i Konstantynowo nie występują większe powierzchnie leśne zaśmiecone i zanieczyszczone. W lasach należących do Skarbu Państwa kontrolą i ściganiem przypadków zaśmiecania lasów zajmują się służby leśne i Straż Leśna, które w sytuacji ustalenia sprawcy karzą grzywną pieniężną. Istnieją tereny leśne w większym stopniu narażone na zaśmiecanie głównie w pobliżu dróg komunikacyjnych. Nadleśnictwa wspierają finansowo i organizacyjnie różnego rodzaju akcje edukacyjne i porządkowe prowadzone w lasach biorąc czynny udział w ich sprzątaniu. Każdego roku we wrześniu przeprowadzana jest akcja „Sprzątanie świata”, w czasie której porządkowane są głównie gminno-wiejskie kompleksy zieleni oraz w przewadze pobocza i skrajne pasy lasów.

3.5.3. Charakterystyka ogólna świata zwierząt

Stopień poznania fauny powiatu kościańskiego jest bardzo zróżnicowany. O niektórych grupach zwierząt wiemy stosunkowo niewiele, głównie ze względu na ich skryty tryb życia lub niewielkie rozmiary, zaś rozmieszczenie i liczebność innych jest poznana bardzo dobrze. Spośród bezkręgowców na uwagę zasługują liczne gatunki ślimaków . W jeziorach i rzekach dość licznie występuje kilka gatunków małży. Znacznie lepiej poznana jest fauna kręgowców. W jeziorach i rzekach powiatu kościańskiego żyje – 61 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 blisko 35 gatunków ryb, m.in. sielawa, sieja, szczupak, karaś, lin, karp, tołpyga biała, ciernik, sandacz i okoń. Z gadów najpospolitsze są jaszczurki zwinka i żyworódka, padalec. Teren powiatu kościańskiego jest ważnym miejscem odpoczynku i żerowania dla ptaków. Szczególną rolę spełniają tu doliny rzeczne Obry oraz Zbiornik Wonieść i Jezioro Dominickie. Koncentracje samych tylko ptaków wodno-błotnych mogą sięgać w tych miejscach 10.000 osobników. Wśród najbardziej charakterystycznych ssaków wymienić należy: dzika, sarnę, jelenia, daniela oraz zające.

3.5.4. Formy ochrony przyrody

Powiat kościański posiada bardzo wysokie walory przyrodnicze. Na terenie powiatu występuje szereg form ochrony przyrody. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi ok. 31.650 ha. Na podstawie ustawy o ochronie przyrody11 za tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobraz, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Parki krajobrazowe Park krajobrazowy to forma ochrony przyrody, która obejmuje działania podejmowane na obszarze chronionym. Parki krajobrazowe tworzone są ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe terenów, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Na obszarze powiatu znajduje się jeden park krajobrazowy – Park Krajobrazowy im. Gen. D Chłapowskiego. Park Krajobrazowy im. Gen. D. Chłapowskiego został utworzony 1 grudnia 1992 r. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 114, poz. 492) oraz art. 532 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. nr 21, poz. 123) Uchwałą Wojewody Leszczyńskiego i Poznańskiego. Celem parku jest ochrona krajobrazu kulturowego i rolniczego, z dobrze zachowaną siecią zadrzewień śródpolnych wprowadzonych na tym terenie w latach 20. XIX w. przez generała Dezyderego Chłapowskiego. Rolą parku jest również propagowanie nowoczesnego zrównoważonego sposobu gospodarowania w optymalnie urządzonym krajobrazie rolniczym. Zadrzewienia śródpolne znakomicie poprawiają warunki mikroklimatyczne terenu, korzystnie wpływając na:  zmniejszenie prędkości wiatru, parowania i wartości skrajnych temperatur,  zwiększenie pojemności wodnej gleb,  ochronę gleb przed erozją wodną i wietrzną. Zadrzewienia te różnią się między sobą składem gatunkowym, szerokością, długością oraz gęstością sadzenia drzew i krzewów.

Powierzchnia parku wynosi 17220 ha. Według podziału administracyjnego park znajduje się na terenie 4 gmin: Kościan, Czempiń, Krzywiń i Śrem. Położony jest w

11 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity z 2009 r. Dz. U. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) zwana dalej ustawą o ochronie przyrody – 62 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 centralnej części mezoregionu Równiny Kościańskiej, wchodzącej w skład makroregionu Pojezierza Leszczyńskiego. Jest to obszar, na którym dominującą rolę odgrywa rolnictwo. Pola uprawne zajmują powierzchnię 11283,2 ha, lasy: 2545,6 ha, łąki: 1479,2 ha, wody: 25 ha, pozostałe, czyli drogi, tereny zabudowane, cieki: 1860 ha. Ponad 65% powierzchni stanowią gleby płowe, są to gleby dobre i średnio dobre, należące do klas II–IVa (4 i 5 kompleks przydatności rolniczej gleb). Dominującym typem siedliskowym lasu na terenie parku jest las świeży oraz las mieszany świeży. Fragmenty lasów słabo przekształconych zachowały się na niewielkich powierzchniach w Uroczysku Las Cygański (między Gołębinem Nowym a Turwią) oraz przy ciekach. Na terenie parku występuje ponad 130 gatunków ptaków lęgowych. Wiele gatunków wodno-błotnych bytuje w kompleksie starych torfianek usytuowanych wzdłuż Rowu Wyskoć.

Rezerwaty przyrody Rezerwaty przyrody powoływane są do zachowania niezwykle cennych gatunków roślin w przekształconym środowisku naturalnym i zachowanie ginących gatunków zwierząt. Na obszarze powiatu znajduje się jeden rezerwat przyrody. Rezerwat przyrody „Czerwona Wieś” – znajduje się on w obrębie Kościan, Leśnictwo Jurkowo i zajmuje powierzchnię ogólną 3,81 ha. Rezerwat utworzony na podstawie zarządzenia nr 169 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5 maja 1959 roku w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych występujących na obszarze leśnym skupisk jałowca, rosnącego tu licznie w okazałych formach razem z krzewami ligustru, berberysu i dzikiej róży.

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzinnych lub obcych. Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie powiatu kościańskiego przedstawia tabela 24.

Tabela 24. Rejestr pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na terenie powiatu kościańskiego

Miejsce i data Data ogłoszenia aktu o Nazwa utworzenia Położenie geograficzne Opis przedmiotu lub uznaniu lub Lp. i forma ochrony formy i administracyjne formy obiektu poddanego utworzeniu przyrody ochrony ochrony przyrody pod ochronę szczególnej formy przyrody ochrony przyrody Siedem dębów Rozporządzenie szypułkowych o Wojewody Park 1. Pomniki przyrody obwodach na wys. 1,30 Leszczyńskiego z dnia 8 08.12.98r. w Kopaszewie Gmina grupowe m: od 340 cm do 600 grudnia 1998r. w Krzywiń cm sprawie uznania za i wysokości: 18-22 m pomniki przyrody

– 63 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Osiem dębów Rozporządzenie szypułkowych i dwa Wojewody Park bezszy-pułkowe o Pomniki przyrody Leszczyńskiego z dnia 8 2. 08.12.98r. w Żegrowie, obwodach na wys. 1,30 grupowe grudnia 1998r. w Gmina Śmigiel m: od 340 cm do 760 sprawie uznania za cm pomniki przyrody i wysokości: 17-21 m Rozporządzenie Wojewody Pola Głaz narzutowy Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. w Dębcu Starym, Gmina o obw.940 cm, wys. 80 grudnia 1998r. w Krzywiń cm 3. sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Pola Zakładu Rolnego w Głaz narzutowy o obw. Leszczyńskiego z dnia 8 4. Pomnik przyrody 08.12.98r. Jezierzycach, Gmina 1280 cm, wys. 120 cm grudnia 1998r. w Śmigiel sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Aleja lipowa składająca Wojewody Pomniki przyrody Przy drodze z Racotu do się z 170 sztuk drzew o leszczyńskiego z dnia 8 08.12.98r. 5. grupowe Witkówek, Gmina Kościan obw. od 300 cm do 500 grudnia 1998r. w cm sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Przy drodze dojazdowej Aleja platanowa 6. Pomniki przyrody Leszczyńskiego z dnia 8 08.12.98r. do parku w Kopaszewie, składająca się z 70 szt. grupowe grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń drzew sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Świerk pospolity 7. Park w Kopaszewie, Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw. 210 cm, wys. 20 Gmina Krzywiń grudnia 1998r. w m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Platan klonolistny Park Leszczyńskiego z dnia 8 8. Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw. 350 cm, wys. 20 w Czaczu, Gmina Śmigiel grudnia 1998r. w m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Posesja Dąb szypułkowy 9. Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. w Kurzej Górze, Gmina o obw. 260 cm, wys. 20 grudnia 1998r. w Kościan m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody

Park Lipa drobnolistna leszczyńskiego z dnia 8 10. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Nietążkowie, Gmina o obw.480 cm, wys. 24 grudnia 1998r. w

Śmigiel m sprawie uznania za

pomniki przyrody

Rozporządzenie

Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 11. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Turwi, o obw.650 cm, wys. 20 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Park Dąb szypułkowy 12. Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. w Turwi o obw.750 cm, wys. 21 grudnia 1998r. w Gmina Śmigiel m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie

Park Dąb szypułkowy Wojewody 13. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Turwi o obw. 470 cm, wys. 25 Leszczyńskiego z dnia 8

Gmina Śmigiel m grudnia 1998r. w

sprawie uznania za – 64 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

pomniki przyrody

Rozporządzenie Wojewody Koło gajówki Lubiń, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 Leśnictwo Mościszki, 14. Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw. 336 cm, wys. 24 grudnia 1998r. w Nadl. Kościan, oddz. 267, m sprawie uznania za Gmina Krzywiń pomniki przyrody

Rozporządzenie Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 15. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 267, o obw.290 cm, wys. 25 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy 16. Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 267, o obw.298 cm, wys. 22 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 267, o obw.405 cm, wys.23 17. grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 18. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 267, o obw.340 cm, wys.20 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 19. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 268, o obw.310 cm, wys.21 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządzenie Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 20. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 268, o obw.350 cm, wys.24 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy 21. Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 268, o obw.300 cm, wys.26 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody

Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 22. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 268, o obw.310 cm, wys.23 grudnia 1998r. w

Gmina Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody

Rozporządzenie

Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 23. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 268, o obw.330 cm, wys.24 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Leśnictwo Mościszki, Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 24. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadl. Kościan, oddz. 268, o obw.310 cm, wys.25 grudnia 1998r. w Gmina Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody Podwórze klasztorne w Kasztanowiec biały Rozporządzenie Pomnik przyrody 08.12.98r. Lubiniu, o obw.520 cm, wys.16 Wojewody 25. Gmina Krzywiń m Leszczyńskiego z dnia 8

– 65 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

grudnia 1998r. w sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządzenie

Wojewody Lipa drobnolistna Park w Cichowie, Leszczyńskiego z dnia 8 26. Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw.620 cm, wys.26 Gmina Krzywiń grudnia 1998r. w m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Dąb szypułkowy 27. Cmentarz we wsi Wyskoć, Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw.380 cm, wys.20 Gmina Kościan grudnia 1998r. w m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Park Świerk pospolity Leszczyńskiego z dnia 8 28. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Cichowie, Gmina o obw.275 cm, wys. 30 grudnia 1998r. w Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządzenie Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 29. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Cichowie, Gmina o obw.268 cm, wys.20 grudnia 1998r. w Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Park Lipa drobnolistna Leszczyńskiego z dnia 8 30. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Cichowie, Gmina o obw.445 cm, wys.25 grudnia 1998r. w Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 31. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Cichowie, Gmina o obw.380 cm, wys.25 grudnia 1998r. w Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Park Lipa drobnolistna Leszczyńskiego z dnia 8 32. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Cichowie, Gmina o obw.425 cm, wys.27 grudnia 1998r. w Krzywiń m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Park Lipa drobnolistna 33. Leszczyńskiego z dnia 8 Pomnik przyrody 08.12.98r. w Cichowie, Gmina o obw.385 cm, wys.30 grudnia 1998r. w Krzywiń m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Turew Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 przy drodze 34. Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw.520 cm, wys.22 grudnia 1998r. w Turew - Wronowo, m sprawie uznania za Gmina Kościan pomniki przyrody

Rozporządzenie Wojewody Dąb szypułkowy Nietążkowo, Gmina Leszczyńskiego z dnia 8 35. Pomnik przyrody 08.12.98r. o obw.430 cm, wys.20 Śmigiel grudnia 1998r. w m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządze- Przy drodze Dąb szypułkowy nie Wojewody w Żegrowie, leśnictwo o obw.680 cm, wys.21 Leszczyńskiego z dnia 8 36. Pomnik przyrody 08.12.98r. Kotusz Nadleśnictwo m grudnia 1998r. w Kościan, w oddz.110 sprawie uznania za Gmina Śmigiel pomniki przyrody Przy drodze Dąb szypułkowy Rozporządzenie Pomnik przyrody 08.12.98r. 37. w Żegrowie, leśnictwo o obw.505 cm, wys.21 Wojewody

– 66 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Kotusz Nadleśnictwo m Leszczyńskiego z dnia 8 Kościan, w oddz.110 grudnia 1998r. w Gmina Śmigiel sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządzenie Dąb szypułkowy Wojewody Leśnictwo Mościszki, o obw.380 cm, wys.25 Leszczyńskiego z dnia 8 38. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadleśnictwo Kościan, m grudnia 1998r. w Gmina Kościan w oddz.270 sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie

Dąb szypułkowy Wojewody Leśnictwo Mościszki, o obw.375 cm, wys.24 Leszczyńskiego z dnia 8 39. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadleśnictwo Kościan, m grudnia 1998r. w Gmina Kościan w oddz.270 sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Dąb szypułkowy Leśnictwo Mościszki, Leszczyńskiego z dnia 8 o obw.310 cm, wys.22 40. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadleśnictwo Kościan, grudnia 1998r. w m Gmina Kościan sprawie uznania za w oddz.270 pomniki przyrody

Rozporządzenie

Dąb szypułkowy Wojewody Leśnictwo Mościszki, o obw.290 cm, wys.21 Leszczyńskiego z dnia 8 41. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadleśnictwo Kościan, m grudnia 1998r. w Gmina Kościan w oddz.270 sprawie uznania za

pomniki przyrody

Rozporządzenie

Leśnictwo Kotusz, Dąb szypułkowy Wojewody

Nadleśnictwo Kościan, o obw.402 cm, wys.24 Leszczyńskiego z dnia 8 42. Pomnik przyrody 08.12.98r. Gmina Kościan m grudnia 1998r. w

w oddz.57 sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Dąb szypułkowy Park Leszczyńskiego z dnia 8 o obw.390 cm, wys.25 43. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, grudnia 1998r. w m Gmina Kościan sprawie uznania za

pomniki przyrody

Rozporządzenie

Dąb szypułkowy Wojewody Park o obw.510 cm, wys.22 Leszczyńskiego z dnia 8 44. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, m grudnia 1998r. w Gmina Kościan sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 45. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.500 cm, wys.24 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 46. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.530 cm, wys.26 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządzenie

Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 47. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.430 cm, wys.24 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za

pomniki przyrody Rozporządzenie Park Dąb szypułkowy Wojewody 48. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.420 cm, wys.25 Leszczyńskiego z dnia 8 Gmina Kościan m grudnia 1998r. w sprawie uznania za

– 67 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

pomniki przyrody Rozporządzenie Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 49. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.425 cm, wys.19 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządzenie Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 50. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.290 cm, wys.18 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za pomniki przyrody Rozporządzenie

Wojewody Leszczyński- Park Dąb szypułkowy go z dnia 8 grudnia 51. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.420 cm, wys.25 1998r. w sprawie Gmina Kościan m uznania za pomniki

przyrody Rozporządzenie Wojewody Park Dąb szypułkowy Leszczyńskiego z dnia 8 52. Pomnik przyrody 08.12.98r. w Rogaczewie Małym, o obw.390 cm, wys.18 grudnia 1998r. w Gmina Kościan m sprawie uznania za pomniki przyrody

Rozporządze

Dąb szypułkowy nie Wojewody Leśnictwo Kotusz, o obw.430 cm, wys.22 Leszczyńskiego z dnia 8 53. Pomnik przyrody 08.12.98r. Nadleśnictwo Kościan, m grudnia 1998r. w Gmina Kościan w oddz. 52 sprawie uznania za

pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Dąb Stare Oborzyska, Gminy Kościan bezszypułk. 54. Pomnik przyrody 24.08.00r. Nadleśnictwo Kościan, z dnia 24 sierpnia o obw.470 cm, wys.30 Gmina Kościan 2000r. w sprawie m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady

Dąb Gminy Kościan Racot, Nadleśnictwo bezszypułk. z dnia 24 sierpnia 55. Pomnik przyrody 24.08.00r. Kościan, o obw.320 cm, wys.25 2000r. Gmina Kościan m w sprawie uznania

drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 56. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.435 cm, wys.28 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 57. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.417 cm, wys.28 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 58. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.419 cm, wys.29 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr Turew, Nadleśnictwo Dąb XVI/155/2000 Rady Kościan, bezszypułk. 59. Pomnik przyrody 24.08.00r. Gminy Kościan Obręb Ćwikłowo, o obw.395 cm, wys.30 z dnia 24 sierpnia Gmina Kościan m 2000r. w sprawie

– 68 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Gminy Kościan Turew, Nadleśnictwo Dąb z dnia 24 sierpnia

Kościan, bezszypułk. 2000r. w sprawie 60. Pomnik przyrody 24.08.00r. Obręb Ćwikłowo, o obw.416 cm, wys.30 uznania drzew za

Gmina Kościan m pomniki przyrody

Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Gminy Kościan Pomnik przyrody Kościan, Dąb z dnia 24 sierpnia 61. 24.08.00r. Obręb Ćwikłowo, bezszypułk. 2000r. w sprawie Gmina Kościan o obw.435 cm, wys.30 uznania drzew za m pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 62. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.345 cm, wys.29 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 63. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.420 cm, wys.29 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr

XVI/155/2000 Rady

Gminy Kościan Turew, Nadleśnictwo Dąb z dnia 24 sierpnia 64. Kościan, bezszypułk. Pomnik przyrody 2000r. w sprawie Obręb Ćwikłowo, o obw.430 cm, wys.29 24.08.00r. uznania drzew za Gmina Kościan m pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 65. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.485 cm, wys.31 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody Uchwała Nr XVI/155/2000 Rady Turew, Nadleśnictwo Dąb Gminy Kościan Kościan, bezszypułk. 66. Pomnik przyrody 24.08.00r. z dnia 24 sierpnia Obręb Ćwikłowo, o obw.362 cm, wys.29 2000r. w sprawie Gmina Kościan m uznania drzew za pomniki przyrody

Wieś Borówko, Dąb bezszypułk. 67. Pomnik przyrody 1988r. Dz. Urz. Nr 52 z 1988 r. Gmina Czempiń o obw.333 cm

Wieś Borówko, Dąb bezszypułk. Dz. Urz. WRN Nr 5 z 68. Pomnik przyrody 1979r. Gmina Czempiń o obw.460 cm 1979 r.

Kasztanowiec o Dz. Urz. WRN Nr 5 z 69. Pomnik przyrody 1979r. Gmina Czempiń obw.430 cm 1979 r.

Lipa pospolita Wieś Borówko, Dz. Urz. WRN Nr 5 z 70. Pomnik przyrody 1979r. drobnolistna Gmina Czempiń 1979 r. o obw.380 cm

Lipa pospolita Wieś Borówko, Dz. Urz. WRN Nr 5 z 71. Pomnik przyrody 1979r. drobnolistna Gmina Czempiń 1979 r. o obw.410 cm

Lipa pospolita Wieś Borówko, Dz. Urz. WRN Nr 5 z 72. Pomnik przyrody 1979r. drobnolistna Gmina Czempiń 1979 r. o obw.460 cm

– 69 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Wieś Borówko, Dąb bezszypułk. Dz. Urz. WRN Nr 12 z 73. Pomnik przyrody 1975r. Gmina Czempiń o obw.400 cm 1975 r.

Wieś Borówko, Dąb bezszypułk. Dec. PWRN 74. Pomnik przyrody 30.11.65r. Gmina Czempiń o obw.510 cm z 30.11.1965 r.

Wieś Bieczyny, Jałowiec Dz. Urz. WRN Nr 3 z 75. Pomnik przyrody grupowy 1957 r. Gmina Czempiń 4 szt. 1957 r.

Wieś Gorzyczki, Platan Dz. Urz. WRN Nr 3 z 76. Pomnik przyrody 1957 r. Gmina Czempiń o obw.470 1957 r.

Leśnictwo Bieczyny 71a, Stanowisko roślin 77. Stanowisko - * Gmina Czempiń wawrz pow. 2,1 ha Gorzyce - Gołębin Stary, Dąb bezszypułk. 78. Pomnik przyrody grupowy - * Gmina Czempiń 42 szt.

Borowo - Czempiń, Aleja lip pospolitych 79. Pomnik przyrody grupowy - * Gmina Czempiń drobnolistnych 145 szt.

Aleja jałowca Wieś Głuchowo, 80. Pomnik przyrody grupowy - szypułkowego o * Gmina Czempiń obw.395 cm

Wieś Głuchowo, Jałowiec szypułkowy 81. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.320 cm

Wieś Głuchowo, Dąb bezszypułk. 82. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.465 cm

Wieś Głuchowo, Dąb bezszypułk. 83. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.495 cm

Wieś Głuchowo, Wierzba zwyczajna 84. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.290 cm

Wieś Głuchowo, Dąb bezszypułk. 85. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.390 cm

Wieś Głuchowo, Jałowiec szypułkowy 86. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.325 cm

Wieś Głuchowo, Buk 87. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.325 cm

Wieś Głuchowo, Dąb bezszypułk. 88. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.325 cm

Wieś Głuchowo, 89. Pomnik przyrody - Buk o obw.280 cm * Gmina Czempiń

Dąb bezszypułk. 90. Pomnik przyrody - Czempiń * o obw.305 cm

Dąb bezszypułk. 91. Pomnik przyrody - Leśnictwo Czempiń * o obw.370 cm

Wieś Gorzyczki, Dąb bezszypułk. 92. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.340 cm

Gorzyczki, Dąb bezszypułk. 93. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.345 cm

Dąb bezszypułk.

Gorzyczki, o obw.300 cm 94. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń

Gorzyczki, Dąb bezszypułk. 95. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.280 cm

Gorzyczki, Dąb bezszypułk. Pomnik przyrody - * 96. Gmina Czempiń o obw.270 cm – 70 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Gorzyczki, Dąb bezszypułk. 97. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.340 cm

Gorzyczki, Dąb bezszypułk. 98. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.400 cm

Gorzyczki, Igłowiec 99. Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.123 cm

100. Gorzyczki, Igłowiec Pomnik przyrody - * Gmina Czempiń o obw.213 cm

*brak informacji odnośnie aktu prawnego Źródło: Starostwo Powiatowe w Kościanie

Obszary chronionego krajobrazu Inną formą ochrony przyrody są obszary chronionego krajobrazu. Obszary chronionego krajobrazu to wieloobszarowa forma ochrony, wprowadzona w miejscach o wysokich walorach krajobrazowych i zachowanych różnych ekosystemach, wartościowych ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb, związanych z sezonową turystyką i wypoczynek. W granicach powiatu kościańskiego znajdują się dwa obszary chronionego krajobrazu.  Obszar chronionego krajobrazu Krzywińsko-Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem leśnym Osieczna-Góra – wyznaczony rozporządzeniem Wojewody Leszczyńskiego w 1992 r. Obszarem swym obejmuje w granicach powiatu gminę Krzywiń, Śmigiel oraz Kościan. Obejmuje swym zasięgiem tereny wyróżniające się urozmaiconą rzeźbą, dużą ilością powierzchni wodnych oraz mozaiką występujących ekosystemów. Różnorodność biotopów stwarza dogodne warunki bytowania wielu gatunkom flory i fauny, w tym rzadkim, chronionym ptakom wodno-błotnym, drapieżnym i śpiewającym. Obszar wyznaczony w celu zachowania i ochrony obszarów o cechach środowiska zbliżonego do naturalnego oraz zapewnienia społeczeństwu niezbędnych warunków do wypoczynku i korzystania z walorów krajobrazowych dla turystyki.

 Obszar chronionego krajobrazu Kompleks leśny Śmigiel-Święciechowa – obejmuje dolinę Samicy wraz z otaczającymi ją drzewostanami leśnymi. Obszarem swym obejmuje w granicach powiatu gminę Śmigiel. Jest to jeden z najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym obszarów powiatu kościańskiego. Obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

Obszary NATURA 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, – 71 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000 są jedynie kryteria naukowe. Na terenie powiatu kościańskiego występują trzy obszary Natura 2000: dwa obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) PLB300005 Zbiornik Wonieść i Wielki Łęg Obrzański PLB300004 oraz jeden obszar mający znaczenie dla Wspólnoty (OZW) PLH300014 Zachodnie Pojezierze Krzywińskie.

Obszar specjalnej ochrony ptaków – Zbiornik Wonieśc PLB300005. Obszar w granicach powiatu kościańskiego położony jest na terenie trzech gmin: Gminy Kościan, Krzywiń oraz Śmigiel. Obszar został ustanowiony na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 2.802,1 ha. Ostoję stanowi zbiornik retencyjny o łącznej powierzchni (przy maksymalnym piętrzeniu) 777 ha, który obejmuje swym zasięgiem pięć byłych jezior: Drzeczkowskie, Witosławskie, Wojnowickie, Jezierzyckie, Wonieskie oraz położone między nimi bagienne łąki. Zbiornik otoczony jest lasami, łąkami i polami uprawnymi. Jego zasadniczą funkcją jest retencja wody dla potrzeb rolnictwa i ochrona przeciwpowodziowa. Na obszarze tym występuje niezwykle cenny gatunek - żółw błotny - chroniony zarówno w Polsce jak i w Europie. Obszar zbiornika jest cenną ostoją ptaków, chronionych dyrektywą ptasią. Dyrektywa obejmuje 26 gatunków, które spotykamy w ostoi, wśród których znajduje się podgorzałka, która ma tu jedno z nielicznych lęgowych stanowisk w kraju. Stosunkowo duże koncentracje osiąga tu zausznik, bączek, bąk, kropiatka, zielonka i wąsatka. Dobre miejsce do bytowania znalazł tu także żółw błotny, którego występowanie stwierdzono w Drzeczkowie. Dyrektywa wymienia również dwa gatunki roślin występujących na tym terenie: grzybień biały i grążel żółty, będące również pod ochroną prawną w Polsce.

Obszar specjalnej ochrony ptaków – Wielki Łęg Obrzański PLB300004. Obszar w granicach powiatu kościańskiego położony jest na terenie dwóch gmin: Gminy Kościan, oraz Śmigiel. Obszar został ustanowiony na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 23431,1 ha. Obszar obejmuje najszerszą część doliny środkowej Obry. Rzeka płynie tutaj trzema korytami, które przecinają teren ostoi ze wschodu na zachód. Dolina jest pocięta siecią kanałów i rowów. Teren pokryty jest mozaiką łąk, bagien, lasów zalewowych, potorfi oraz lasów mieszanych porastających piaski polodowcowych wyniesień. Ogółem lasy zajmują 21% obszaru, siedliska łąkowe i zaroślowe - 54%, siedliska rolnicze - 25%. Z wyjątkiem obszarów zabagnionych, teren jest intensywnie uprawiany, głównie w formie użytków zielonych. Występuje tu 6 typów siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Habitatowej. Miejscami bardzo dobrze zachowały się łęgi jesionowo-olszowe - starodrzew z licznymi pomnikowymi okazami jesionów i dębów szypułkowych oraz rozległe połacie łąk, zarówno ekstensywnie użytkowane, jak i zarastające. Spotyka się tu także cenne rośliny chronione. Obszar jest ostoją ptaków o randze europejskiej. Występuje tu co najmniej 17 gatunków – 72 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie mają populacje gatunków takich jak: błotniak zbożowy, kania czarna i kania ruda, bocian biały oraz pustułka.

Specjalny obszar ochrony siedlisk – Zachodnie Pojezierze Krzywińskie PLH300014. Obszar w granicach powiatu kościańskiego położony jest na terenie Gminy Krzywiń. Obszar został zatwierdzony Decyzją Komisji Europejskiej. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 5494,8 ha. Obszar obejmuje niewielki fragment Pojezierza Krzywińskiego, położonego na wschód od Pojezierza Sławskiego i graniczącego od północy z Równiną Kościańską, od południa z Wysoczyzną Leszczyńską, a od wschodu z Wałem Żerkowskim. Obszar ten pokryty jest mozaiką pól uprawnych i łąk. Obszar ostoi jest bardzo cenny pod względem przyrodniczym. Odnotowano tutaj występowanie jedenastu rodzajów siedlisk (pokrywających 29,6% powierzchni). Szczególnie cenne są kompleksy łąk i torfowisk na kredzie jeziornej z bogatą roślinnością zasiedlającą jedynie tereny podmokłe, roślinnością porastającą tereny na skałach wapiennych oraz florą słonolubną. Oprócz walorów florystycznych (skupiającą wiele osobliwości florystycznych w skali Wielkopolski, takich jak szuwar kłocicowy, czy częściowo zabagnione mokre łąki), w Drzeczkowie stwierdzono także występowanie żółwia błotnego (gatunku wymienionego w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej).

3.5.5. Zieleń urządzona

Na terenie powiatu kościańskiego występują tereny zieleni urządzonej. Należą do nich głównie zabytkowe parki i zieleńce. Wpisane do rejestru zabytków parki wiejskie, obiekty parkowo-ogrodowe i cmentarze są dość liczne na terenie powiatu kościańskiego. Na szczególną uwagę zasługują szczególnie parki podworskie m.in. w Racocie, Turwi, Choryni, Czempiniu, Gożyczkach i Borowie.

– 73 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 4. STAN, TENDENCJE ORAZ ŹRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej

Teren powiatu w sporej części charakteryzuje się rzeźbą płaskorówninną. W okolicy Śmigla przebiega pas terenów o rzeźbie niskofalistej i częściowo niskopagórkowatej natomiast w gminie Krzywiń występują tereny o rzeźbie wysokofalistej i wysokopagórkowatej. Różnice wysokości są jednak niewielkie. Rzeźba powiatu została ukształtowana w okresie ostatniego zlodowacenia, w okresie recesji i postoju lądolodu w fazie leszczyńskiej i poznańskiej oraz holocenie. Obszar ten zaliczany jest według podziału fizyczno-geograficznego Polski J. Kondrackiego do Pojezierza Wielkoplskiego. Ukształtowanie sprzyja więc zagospodarowaniu tego obszaru przez człowieka. Głównymi czynnikami mającymi wpływ na zmiany krajobrazu i przypowierzchniowej skorupy ziemskiej są zakłady górnicze oraz związana z nimi infrastruktura (odwierty, rurociągi). Na terenie powiatu kościańskiego występuje szereg działalności przeobrażających teren. Najpowszechniejszymi są tereny użytkowane rolniczo. Jest to jednak zagrożenie stosunkowo małe, ze względu na możliwość rekultywacji tych terenów. Najczęściej stosowaną metodą jest zalesianie tych gruntów, co też i na tym obszarze ma miejsce. Kolejnym zagrożeniem są nielegalne kopalnie odkrywkowe surowców naturalnych. Nielegalna eksploatacja poza stratami finansowymi powoduje przede wszystkim znaczne zagrożenie dla środowiska. Tego rodzaju działalność często nie podlega żadnej kontroli i jest prowadzona bardzo nieracjonalnie. Działania te prowadzą do poważnych zmian przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci dużych obszarów nieużytków, hałd, oraz wyrobisk, które nie są rekultywowane.

4.2. Powietrze atmosferyczne

Do zagrożeń, jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego należą między innymi:  zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO2, CH4, N2O oraz freonów i halonów w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych;  eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO2 i NH3 docierającego z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach. Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w powiecie kościańskim są: zakłady przemysłowe, kotłownie lokalne i paleniska indywidualne, transport. Zanieczyszczenia przemysłowe, powstają w wyniku:  spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2),  procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H2SO4), tlenek cynku (ZnO), chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH3COOH).

– 74 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Emisja niska, przyczynia się do wzrostu stężeń w atmosferze: dwutlenku siarki (SO2), tlenku węgla (CO), tlenków azotu (NOx) i niemetanowych lotnych związków organicznych. Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych, będących efektem:  spalania paliw – zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), tlenki azotu i węglowodory,  ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych – zanieczyszczenia pyłowe: zawierające ołów, kadm, nikiel i miedź. W powiecie kościańskim głównymi źródłami powodującymi zanieczyszczenie powietrza są:  źródła energetycznego spalania paliw: − kotłownie technologiczne, kotłownie osiedlowe, − małe kotłownie lokalne i indywidualne paleniska domowe, − kotłownie ogrodnicze;  źródła technologiczne (lakiernie, malarnie, galwanizernie, spawalnie, cegielnie, piekarnie, masarnie, suszarnie, gorzelnie i inne);  transport samochodowy. W roku 2011 jakość powietrza na terenie powiatu kościańskiego monitorowano metodą pasywną – metodą wskaźnikową, polegającą na miesięcznej ekspozycji specjalnie przygotowanych próbników zawieszonych na wysokości około 2 m. Metodą tą prowadzono badania stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. Od roku 2009 stanowisko pomiarowe zlokalizowane jest w m. Bieczyny gm. Czempiń. Roczne oceny jakości powietrza przeprowadzane są w celu:  określenia stanu zanieczyszczenia powietrza w strefach;  wykrycia ewentualnych przekroczeń standardów jakości powietrza, poziomów docelowych i poziomów celów długoterminowych;  wskazania prawdopodobnych przyczyn ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń;  sporządzenia programów ochrony powietrza przez Marszałka Województwa. Roczną ocenę jakości powietrza wykonuje się w strefach z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Ocenę roczną dotyczącą roku 2011 przeprowadzono w odniesieniu do nowego układu stref, zgodnie z założeniami do projektu ustawy zmieniającej ustawę Prawo ochrony środowiska i niektóre inne ustawy, stanowiącej transpozycję Dyrektywy 2008/50/WE do prawa polskiego (ustawę ogłoszono w kwietniu 2012 r.). Według nowego podziału strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy (w województwie wielkopolskim: aglomeracja poznańska), miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy (w województwie wielkopolskim: miasto Kalisz) oraz pozostały obszar województwa. Wynikiem oceny rocznej jest zaliczenie do jednej z poniższych klas: Klasa A: stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych; Klasa B: stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; Klasa C: stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe powiększone o margines tolerancji. Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmuje następujące oznaczenia:  dwutlenek azotu NO2,  dwutlenek siarki SO2,

– 75 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 benzen C6H6,  ołów Pb,  arsen As,  nikiel Ni,  kadm Cd,  benzo(α)piren B(a)P,  pył PM10;  pył PM2,5  ozon O3,  tlenek węgla CO. Wyniki oceny jakości powietrza pod kątem ochrony zdrowia w roku 2011 dla powiatu kościańskiego, znajdującego się w granicach strefy wielkopolskiej, są następujące:

Tabela 25. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Nazwa powiatu SO2 NO2 C6H6 Pb As Ni Cd B(a)P PM10 PM2,5 O3 CO strefa A A A A A A A C C B C A wielkopolska Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu

przy czym: - dla benzo(α)pirenu B(a)P – podstawą klasyfikacji były podwyższone stężenia odnotowane na stanowisku pomiarowym w Pile; - dla pyłu PM10 – podstawą klasyfikacji były przekroczenia dopuszczalnego poziomu dla 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 odnotowane na stacjach w Lesznie, Pile, Koninie i Wągrowcu. Na żadnym stanowisku nie odnotowano przekroczeń stężenia średniego rocznego; - dla pyłu PM2,5 – do klasyfikacji wykorzystano metodę analogii wyników, wykorzystując pomiary ze stanowisk zlokalizowanych w Poznaniu i Kaliszu; - dla ozonu - podstawą klasyfikacji były przekroczenia dopuszczalnego stężenia 8- godzinnego odnotowywane w okresie ostatnich 3 lat na stacji pomiarowej w Krzyżówce pow. gnieźnieński. Ocena pod kątem ochrony roślin obejmuje następujące zanieczyszczenia:  dwutlenek siarki SO2,  tlenki azotu NOx,  ozon O3. Do oceny jakości powietrza w powiecie kościańskim pod kątem ochrony roślin wykorzystano pomiary wykonywane na stanowisku pomiarowym w Bieczynach oraz – dla ozonu - klasyfikację na zasadzie analogii stref. Z badań przeprowadzonych w miejscowości Bieczyny w roku 2011 wynika, że średnioroczna wartość dwutlenku siarki wyniosła 4,9 µg/m³, a tlenków azotu – 17,9 µg/m³ Stężenia te stanowiły odpowiednio 24,5 % i 59,7 % norm rocznych, tak więc nie zanotowano przekroczeń dopuszczalnych stężeń średniorocznych.

– 76 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 Dla ozonu wykorzystano dane uśrednione dla stacji pomiarowych w Krzyżówce z lat 2007 – 2011. Otrzymane stężenie uśrednione wyniosło 19 467,5 μg/m3xh, co oznacza, że wystąpiło przekroczenie poziomu docelowego (18000 μg/m3xh) i poziomu celu długoterminowego (6 000 μg/m3xh).

Tabela 26. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru Nazwa powiatu całej strefy

SO2 NOx O3 strefa wielkopolska A A C Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu

4.3. Wody podziemne

Na terenie powiatu kościańskiego wykorzystywane jest głównie czwartorzędowe piętro wodonośne. W piętrze tym można wyróżnić trzy podstawowe typy struktur hydrogeologicznych, w których odmienne są warunki występowania, zasilania i drenaż wód podziemnych: a) struktury wodonośne międzymorenowe najczęściej o charakterze kopalnych dolin interglacjalnych, b) struktury wodonośne sandrowe, c) struktury wodonośne pradolinne i dolinne, związane najczęściej ze schyłkowymi fazami stadiałów i zlodowaceń. Czwartorzędowy GZWP nr 150 (Pradolina Warszawsko-Berlińska), z którego głównie korzystają ujęcia wód podziemnych z terenu powiatu kościańskiego, zaliczany jest do struktury hydrogeologicznej typu C. Należy tutaj zaznaczyć, iż ten typ hydrostruktur często rozcina niżej ległe utwory czwartorzędowe i częściowo także trzeciorzędowe i może się łączyć ze starszymi piętrami wodonośnymi i tak np. GZWP nr 150 łączy się lokalnie z GZWP nr 151 (kreda) i 143 (trzeciorzęd). Zaliczone do typu B i C struktury są silnie narażone na zanieczyszczenia antropogeniczne ze względu na swój „odkryty” charakter (intensywna wymiana pomiędzy wodami infiltracyjnymi a podziemnymi). Poza GZWP nr 150 na terenie powiatu kościańskiego znajduje się szereg struktur lokalnych, z których ujmowane są wody podziemne. Do głównych zagrożeń dla jakości wód podziemnych zaliczyć można:  zanieczyszczenie opadów atmosferycznych,  intensywna eksploatacja wód do picia, intensywny drenaż górniczy, składowiska w tym kopalniane i energetyczne,  intensywna gospodarka rolna. Na terenie powiatu kościańskiego głównym zagrożeniem będzie gospodarka rolna. Udział użytków rolnych w powiecie kościańskim wynosi ponad 75%. Według danych statystycznych w naszym regionie obserwuje się wysokie zużycie nawozów azotowych (maksymalny poziom krajowy). Nieracjonalne stosowanie nawozów sztucznych lub ich niewłaściwe składowanie może stanowić poważne zagrożenie dla wód podziemnych. Głównymi czynnikami antropogenicznymi mającymi wpływ na degradację jakości wód podziemnych są: – 77 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 a) wprowadzanie zanieczyszczeń z powierzchniowych ognisk zanieczyszczeń, b) wywoływanie przemian hydrogeochemicznych w środowisku geologicznym, c) wywoływanie zmian w naturalnych systemach krążenia wód podziemnych. Dzięki szczegółowej analizie wyników monitoringu można zidentyfikować wpływ wszystkich trzech ww. czynników, przy czym w wielu przypadkach obserwować można nakładanie się ich wpływu. Najistotniejszym czynnikiem degradacji na terenie powiatu kościańskiego jest czynnik a), który oddziałuje znacząco na jakość płytkich i słabo izolowanych zbiorników. Dzięki analizie wyników przeobrażeń chemizmu wód można stwierdzić, że:  najistotniejsze zmiany chemizmu wód rejestruje się na obszarach nieskanalizowanej zabudowy wiejskiej i miejskiej oraz na obszarach użytkowanych rolniczo,  najbardziej zanieczyszczone są wody pozyskiwane z płytkich studni kopanych, a także studni wierconych ujmujących płytkie poziomy wód gruntowych oraz wód wgłębnych słabo izolowanych kilku- do kilkunastometrową warstwą glin,  zauważalny jest wpływ długotrwałej eksploatacji na jakość wód podziemnych, a więc zmiana naturalnych, hydrogeochemicznych i hydrodynamicznych warunków środowiskowych. Obecnie przedmiotem badań monitoringowych jakości wód podziemnych są jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Pojęcie to zostało wprowadzone przez Ramową Dyrektywę Wodną. Oznacza ono określoną objętość wód podziemnych w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych części wód podziemnych, w tym na obszarze powiatu kościańskiego 2 JCWPd:  jednolita część wód podziemnych nr 71 (kod PL_GB_63_10_71) - która nie jest zagrożona nieosiągnięciem dobrego stanu  jednolita część wód podziemnych nr nr 73 (kod PL_GB_6500_073) - zagrożona nieosiągnięciem dobrego stanu. Na terenie powiatu w 2011 r. monitoring wód podziemnych był prowadzony przez WIOŚ pod kątem podatności wód na zanieczyszczenie wód związkami azotu ze źródeł rolniczych na ujęciu w Borowie.

Wyniki monitoringu operacyjnego wód podziemnych, pod kątem podatności wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych Na obszarze powiatu zlokalizowane są obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych – obszar nr NVZ 13S zlewni rzeki Olszynka i obszar nr NVZ 15S zlewni Rowu Racockiego. Badania w zlewni Rowu Racockiego prowadzone są poza granicami powiatu (w m. Mórka), natomiast w zlewni Olszynki do badań została wytypowana studnia w miejscowości Borowo, ujmująca wody gruntowe, czwartorzędowe, podatne na zanieczyszczenia antropogeniczne. Ze względu na to, że strop warstwy wodonośnej występuje na głębokości większej niż 15 m pobór wód prowadzono 2 razy w roku. Tabela 27. Wyniki analiz wód podziemnych pobranych na ujęciu w Borowie

Jednostka Data poboru Wskaźnik miary 18.05.2011 19.10.2011 3 tlen rozpuszczony mg O2/dm 1,30 1,20 3 azot amonowy mgN-NH4/dm 1,05 0,69 3 azot azotynowy mg N-NO2/dm 0,003 0,002 3 azotyny mgNO2/dm 0,010 0,006 3 azot azotanowy mg N-NO3/dm <0,1 <0,1 – 78 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

3 azotany mgNO3/dm <0,443 <0,443 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011r.

W badanej wodzie nie stwierdzono zanieczyszczenia azotanami (powyżej 50 mg/l), ani zagrożenia zanieczyszczeniem (przedział 40,0-50,0 mg/l). Nastąpiło natomiast pogorszenie jakości w stosunku do roku 2010 pod względem zawartości azotu amonowego (III klasa jakości wód podziemnych), który jest wskaźnikiem świadczącym o zanieczyszczeniu ściekami bytowymi.

– 79 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 4.4. Wody powierzchniowe

4.4.1. Rzeki i kanały

Równina Kościańska to wysoczyzna morenowa, której zachodnią granicę stanowi dolina Samicy Leszczyńskiej, a przez jej środek w kierunku północno-zachodnim przepływa Obra. Dolina kanałów Obry w warunkach naturalnych stanowiła płytkie rozlewisko, do którego spływały wody z Pojezierza Poznańskiego od północy i Pojezierza Leszczyńskiego od południa, a odpływ wód następował korytem Obry do Warty. W wyniku robót melioracyjnych, prowadzonych na tym terenie od końca XVIII wieku powstała gęsta i zawiła sieć hydrograficzna. Na system kanałów Obry składają się obecnie następujące cieki:  Kościański Kanał Obry – traktowany jako odcinek górnego biegu Obry; przekrój 0+000 przyjęto historycznie oznaczać w tzw. węźle Bonikowskim – miejscu rozwidlenia na Kanał Południowy i Kanał Mosiński;  Mogilnica – ciek odprowadzający wody z Pojezierza Poznańskiego w dolinę Obry Środkowej (odcinek ujściowy do Kanału Mosińskiego nosi historyczną nazwę Prut I)  Kanał Mosiński – powstały w wyniku przekopania wododziału między Rowem Strykowskim, a Kanałem Orzyckim i Samicą Stęszewską; jest to najkrótsza droga zrzutowa wielkich wód Kościańskiego Kanału Obry i Mogilnicy;  Południowy, Północny i Środkowy Kanał Obry – kanały wybudowane w dolinie Obry Środkowej, na tzw. Wielkim Łęgu Obrzańskim. Kanał Południowy umożliwia odpływ wód z Wielkiego Łęgu do jeziora Rudno i dalej Obrzycą do Odry; w jego zlewni znajdują się jeziora Pojezierza Leszczyńskiego, stanowiące jeden system wodny. Kanały Środkowy i Północny odprowadzają wody z Wielkiego Łęgu do Obry i dalej do Warty. Oprócz ww. do cieków melioracji podstawowej zlokalizowanych na terenie powiatu kościańskiego należą: Samica Leszczyńska, Samica Stara, Kanał Przysiecki, Kanał Szczodrowo-Brońsko, Rów Wyskoć, Struga Racocka, Rów Wonieść-Olszewo oraz system doprowadzalników w rejonie Bonikowa, Rów Donatowski, Olszynka. Monitoring stanu wód, prowadzony jest według tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Nadrzędnym celem RDW jest osiągnięcie dobrego stanu wód do roku 2015. Badania jakości wód powierzchniowych prowadzone są w zależności od presji na środowisko wodne w trzech zakresach: ▪ diagnostycznym (MD) z częstotliwością raz na 6 lat, ▪ operacyjnym (MO) z częstotliwością raz na 3 lata, ▪ badawczym (MB) - częstotliwość ustalana jest w zależności od potrzeb. ▪ obszarów chronionych - z częstotliwością raz na 3 lata. Obecnie przedmiotem badań monitoringowych jakości wód powierzchniowych są jednolite części wód powierzchniowych (JCW). Pojęcie to, wprowadzone przez Ramową Dyrektywę Wodną, oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Na terenie powiatu kościańskiego wyznaczono, zgodnie z typologią abiotyczną rzek, 17 jednolitych części wód (JCW), z których dwie w całości mieszczą się w granicach powiatu oraz dla jezior o powierzchni powyżej 50 ha – 5 jednolitych części wód. Powiat jako obszar nizinny reprezentowany jest głównie przez jeden typ wielkościowy rzek: potoki nizinne (typ 17), poza tym występują także rzeki nizinne

– 80 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 piaszczysto – gliniaste (typ 19), strumienie na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych (typ 23), cieki łączące jeziora (typ 25) oraz znaczna liczba cieków sztucznych o typie nieokreślonym (typ 0). Jeziora położone w powiecie kościańskim, o powierzchni powyżej 50 ha, zaliczono do 2 typów abiotycznych: 3a - jeziora o wysokiej zawartości wapnia, stratyfikowane, o dużym wpływie zlewni na jakość wód; 3b – jeziora o wysokiej zawartości wapnia, niestratyfikowane, o dużym wpływie zlewni na jakość wód. Jednolite części wód rzecznych (JCW) to:  Mogilnica od Rowu Kąkolewskiego do ujścia – wody silnie zmienione, typ abiotyczny 19 (rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta)  Kanał Mosiński od Kani do Kanału Przysieka Stara - wody sztuczne, typ abiotyczny nieokreślony,  Kanał Mosiński od Kanału Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu - wody sztuczne, typ abiotyczny nieokreślony,  Kanał Przysieka Stara – wody silnie zmienione, typ abiotyczny 23 (potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych),  Żydowski Rów – wody naturalne, typ abiotyczny 16 (potok nizinny lessowy lub gliniasty),  Kanał Mosiński od Żydowskiego Rowu do ujścia - wody sztuczne, typ abiotyczny nieokreślony,  Olszynka - wody silnie zmienione, typ abiotyczny 17 (potok nizinny piaszczysty),  Kanał Szymanowo – Grzybno - wody silnie zmienione, typ abiotyczny 17 (potok nizinny piaszczysty),  Kanał Wonieść – wody silnie zmienione, typ abiotyczny 25 (ciek łączący jeziora);  Racocki Rów/Rów Wyskoć - wody naturalne, typ abiotyczny 25 (ciek łączący jeziora),  Dopływ spod Bieżyna (Struga Łagowska) – wody naturalne, typ abiotyczny 23 (potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych),  Kanał Obra – Samica – wody sztuczne, typ abiotyczny nieokreślony,  Samica (Leszczyńska) – wody silnie zmienione, typ abiotyczny 17 (potok nizinny piaszczysty),  Kanał Przemęcki – wody naturalne, typ abiotyczny 17 (potok nizinny piaszczysty),  Wencerka - wody naturalne, typ abiotyczny 17 (potok nizinny piaszczysty),  Obrzański Kanał Południowy – wody sztuczne, typ abiotyczny nieokreślony,  Obrzański Kanał Środkowy - wody sztuczne, typ abiotyczny nieokreślony, Jednolite części wód jeziornych to:  Jezioro Wonieść o pow. 121,1 ha, typ abiotyczny 3a,  Jezioro Jezierzyckie o pow. 52,4 ha, typ abiotyczny 3b,  Jezioro Zbęchy o pow. 108,9 ha, typ abiotyczny 3a,  Jezioro Mórka o pow. 94,4 ha, typ abiotyczny 3b,  Jezioro Cichowo o pow. 108,2 ha, typ abiotyczny 3a,

Program monitoringu wód powierzchniowych w roku 2011 realizowany był w ramach:  monitoringu diagostycznego

– 81 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019  monitoringu operacyjnego  w tym wód zagrożonych eutrofizacją na skutek zrzutu ścieków komunalnych;  w punktach, w których jest lub było zlokalizowane źródło zanieczyszczeń o potencjalnej możliwości zrzutu substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w szczególności substancji priorytetowych, lub dla których wyniki monitoringu diagnostycznego wskazały, że jedna z tych substancji występuje w ilości przekraczającej dopuszczalne stężenia; ● monitoringu obszarów chronionych  wód na obszarach Natura 2000  wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych; W roku 2011 w granicach powiatu kościańskiego (lub w jego pobliżu) badania rzek prowadzono w następujących przekrojach:  Kanał Mosiński od Kani do Kanału Przysieka Stara – w km 34,8 przekrój Nacław;  Kanał Mosiński od Kanału Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu – w km 16,4 przekrój Głuchowo;  Kanał Wonieść – w km 1,2 przekrój Nielęgowo;  Racocki Rów/Rów Wyskoć – w km 2,2 przekrój Racot  Samica (Leszczyńska) – w km 1,1 przekrój Karśnice, Spośród jednolitych części wód jeziornych badaniami objęto:  Jezioro Wonieść - na 1 stanowisku pomiarowym zlokalizowanym na głęboczku jeziora.

Ocena stanu wód powierzchniowych Ocena stanu wód definiowana jest jako wypadkowa stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód, gdzie:  stan ekologiczny – określany jest dla naturalnych jednolitych części wód,  potencjał ekologiczny − określany jest dla sztucznych lub silnie zmienionych jednolitych części wód. Na ocenę stanu/potencjału ekologicznego składa się:  ocena elementów biologicznych, prowadzona w zakresie klas I–V,  ocena elementów fizyczno-chemicznych - dla rzek w zakresie klas: I – II – stan poniżej dobrego, - dla jezior - stan dobry i stan poniżej dobrego,  ocena wskaźników jakości wód z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne) – stan dobry i stan poniżej dobrego,  ocena elementów hydromorfologicznych. Ocena elementów chemicznych prowadzona jest w zakresie substancji priorytetowych oraz wskaźników innych substancji zanieczyszczających według decyzji Komisji Wspólnot Europejskich KOM 2006/0129(COD) - stan dobry i stan nieosiągający dobrego. Wyniki klasyfikacji i oceny badanych rzek i jezior przedstawiono w tabelach poniżej.

– 82 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

KANAŁ MOSIŃSKI – NACŁAW

KATEGORIA WÓD: CIEKI Wody sztuczne – typ 0 (typ nieokreślony – kanały i zbiorniki zaporowe)

Jednolita część wód (JCW): – nazwa – Kanał Mosiński od Kani do Kanału Przysieka Stara – kod – PLRW60000185673

Lokalizacja punktu pomiarowo-kontrolnego (ppk): nazwa ppk – Kanał Mosiński - Nacław kod ppk – PL02S0501_0766 kilometr biegu cieku – 34,8 współrzędne geograficzne ppk: 16˚39΄53,28˝ 52˚03΄28,99˝; 16,664801; 52,058053 Gmina: Kościan Powiat: kościański Dorzecze: Odra RZGW: Poznań

Tabela 28. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym KANAŁ MOSIŃSKI – NACŁAW na podstawie wyników badań z roku 2011

Klasa Jednost Liczb Wskaźnik jakości Granica Niepewność wskaźnika ka a Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody oznaczalności pomiaru %1) jakości miary prób wód obliczony indeks Fitobentos (IO) indeks 1 data poboru 2011-10-24 nie dotyczy 12,9 III 0,384 Temperatura wody oC 12 0,1 2011-02-21 22,0 2011-07-18 11,1 nie dotyczy - I Tlen rozpuszczony mg O2/l 12 2,25 2011-08-08 11,20 2011-02-21 7,76 0,2 5 I BZT5 mg O2/l 12 1,36 2011-09-12 7,37 2011-10-24 3,31 0,5 10 II

– 83 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa Jednost Liczb Wskaźnik jakości Granica Niepewność wskaźnika ka a Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody oznaczalności pomiaru %1) jakości miary prób wód Ogólny węgiel mg C/l 12 7,01 2011-10-24 13,4 2011-06-13 10,73 1 7,7 II organiczny Przewodność μS/cm 12 627 2011-02-21 1003 2011-10-24 851 5 5 I w 20 ˚C Odczyn pH 12 7,5 2011-08-08 8,3 2011-05-16 7,8 nie dotyczy 4 I mg 2011-06-13 Azot amonowy 12 0,02 0,57 2011-03-14 0,29 0,04 10 I NNH4/l 2011-09-12 Azot Kjeldahla mg N/l 12 0,91 2011-09-12 2,44 2011-03-14 1,54 0,4 10 II mg Azot azotanowy 12 0,45 2011-06-13 13,30 2011-01-10 3,12 0,1 9 II NNO3/l Azot ogólny mg N/l 12 1,90 2011-06-13 14,60 2011-01-10 4,70 0,4 12 I Fosforany mg PO4/l 12 0,034 2011-10-24 1,385 2011-07-18 0,273 0,005 9 II Fosfor ogólny mg P/l 12 0,077 2011-02-21 1,029 2011-07-18 0,208 0,03 9 II Benzo(g,h,i)perylen 0,0035 10 wykluczon Indeno(1,2,3- Σ μg/l 12 0 5 prób 0,024 2011-12-05 0,0078 0,00225 10 o z oceny cd)piren Wypełnienie kolorem żółtym – wartość na podstawie której klasyfikowano wskaźnik. 1) dla elementów biologicznych podano szacunkowy poziom ufności i dokładności wyniku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011r.

Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych i chemicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym i w jednolitej części wód: Klasa elementów biologicznych – III (potencjał umiarkowany) Klasa elementów fizykochemicznych – II (potencjał dobry) Klasa elementów hydromorfologicznych – II Klasa elementów chemicznych – brak, wyniki wykluczono z oceny ze względu na niespełnienie zapisów § 18 punkt 5 i 6 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15.11.2011 r. (Dz.U. Nr 258, poz.1550)

– 84 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

KANAŁ MOSIŃSKI – GŁUCHOWO

KATEGORIA WÓD: CIEKI Wody sztuczne – typ 0 (typ nieokreślony – kanały i zbiorniki zaporowe)

Jednolita część wód (JCW): – nazwa – Kanał Mosiński od Kanału Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu – kod – PLRW60000185691

Lokalizacja punktu pomiarowo-kontrolnego (ppk): nazwa ppk – Kanał Mosiński – Głuchowo kod ppk – PL02S0501_0763 kilometr biegu cieku – 16,4 współrzędne geograficzne ppk: 16˚42΄09,3˝ 52˚11΄15,6˝; 16,702584; 52,187669 Gmina: Czempiń Powiat: kościański Dorzecze: Odra RZGW: Poznań

Tabela 29. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym KANAŁ MOSIŃSKI – GŁUCHOWO na podstawie wyników badań z roku 2011

Klasa Jednost Liczb Wskaźnik jakości Minimu Granica Niepewność wskaźnika ka a Data Maksimum Data Średnia roczna wody m oznaczalności pomiaru %1) jakości miary prób wód obliczony indeks Fitobentos (IO) indeks 1 data poboru 2011-09-14 nie dotyczy 12,9 IV 0,251 2011-06-16 Temperatura wody oC 12 0,5 2011-01-11 20 10,375 nie dotyczy 0,1 I 2011-07-12 Tlen rozpuszczony mg O2/l 12 4,7 2011-08-24 10,3 2011-02-02 7,375 0,5 4,76 I

– 85 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa Jednost Liczb Wskaźnik jakości Minimu Granica Niepewność wskaźnika ka a Data Maksimum Data Średnia roczna wody m oznaczalności pomiaru %1) jakości miary prób wód BZT5 mg O2/l 12 0,56 2011-07-12 8,5 2011-05-10 2,77 0,5 4,76 I Ogólny węgiel mg C/l 12 8,61 2011-10-05 17,12 2011-02-02 13,008 1 7,72 II organiczny Przewodność w 20 ˚C μS/cm 12 775 2011-01-11 1070 2011-03-03 943,8 0 12 I Odczyn pH 12 7,7 4 próby 8,4 2011-06-16 7,8 nie dotyczy 4,8 I mg Azot amonowy 12 0,066 2011-06-16 1,812 2011-12-07 0,675 0,049 3 I NNH4/l Azot Kjeldahla mg N/l 12 1,038 2011-02-02 3,531 2011-12-07 1,91 0,314 3,3 II mg Azot azotanowy 12 0,05 2011-12-07 12,481 2011-01-11 3,605 0,1 6,08 II NNO3/l Azot ogólny mg N/l 12 2,1 2011-09-14 14,453 2011-01-11 5,559 0,3 17,9 II Fosforany mg PO4/l 12 0,066 2011-09-14 0,5 2011-07-12 0,265 0,01 3,3 II Fosfor ogólny mg P/l 12 0,064 2011-02-02 0,314 2011-11-14 0,181 0,015 3,7 I Wypełnienie kolorem żółtym – wartość na podstawie której klasyfikowano wskaźnik. 1) dla elementów biologicznych podano szacunkowy poziom ufności i dokładności wyniku. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011r.

Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym i w jednolitej części wód Klasa elementów biologicznych – IV (potencjał słaby) Klasa elementów fizykochemicznych – II (potencjał dobry) Klasa elementów hydromorfologicznych – II

– 86 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

KANAŁ WONIEŚĆ – NIELĘGOWO

KATEGORIA WÓD: CIEKI Wody silnie zmienione – typ 25 (ciek łączący jeziora)

Jednolita część wód (JCW): – nazwa – Kanał Wonieść – kod – PLRW600025185669

Lokalizacja punktu pomiarowo-kontrolnego (ppk): nazwa ppk – Kanał Wonieść – Nielęgowo kod ppk – PL02S0501_0779 kilometr biegu cieku – 1,2 współrzędne geograficzne ppk: 16˚40΄37,68˝ 52˚02΄11,8˝; 16,677134; 52,03661 Gmina: Kościan Powiat: kościański Dorzecze: Odra RZGW: Poznań

Tabela 30. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym KANAŁ WONIEŚĆ – NIELĘGOWO na podstawie wyników badań z roku 2011

Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Percentyl Granica Niepewność wskaźnika Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody miary prób 90 oznaczalności* pomiaru %1) jakości wód daty poboru 2011-04-11, 2011-05-16, 2011-06-13, obliczony indeks Fitoplankton (IFPL) Indeks 6 nie dotyczy 15 III 2011-07-18, 2011-08-08, 2011-09-12 0,40 Makrofity (MIR) Indeks 1 data poboru 2011-09-05 obliczony indeks nie dotyczy 14 III

– 87 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Percentyl Granica Niepewność wskaźnika Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody miary prób 90 oznaczalności* pomiaru %1) jakości wód 29,29 Temperatura wody oC 12 0,8 2011-02-21 21,9 2011-07-18 11,6 - nie dotyczy - I Zawiesina ogólna mg/l 6 6,0 2011-10-24 27,0 2011-06-13 12,46 - 2 15 I

Tlen rozpuszczony mg O2/l 12 1,85 2011-07-18 16,20 2011-03-14 7,74 - 0,2 5 I

BZT5 mg O2/l 12 0,62 2011-01-10 6,12 2011-06-13 3,34 - 0,5 10 II

ChZT-Mn mg O2/l 6 5,47 2011-06-13 14,64 2011-07-18 10,65 - 0,5 14,2 II Ogólny węgiel mg C/l 12 9,55 2011-02-21 16,18 2011-07-18 12,94 - 1 7,7 II organiczny Przewodność w 20 ˚C μS/cm 12 572 2011-07-18 885 2011-01-10 712 - 5 5 I mg Twardość ogólna 12 186,8 2011-08-08 426,4 2011-02-21 327,52 - 5 5 II CaCO3/l Odczyn pH 12 7,4 2011-10-24 8,2 2011-03-14 7,8 - nie dotyczy 4 I 2011-03-14 mg Azot amonowy 12 0,02 2011-07-18 0,46 2011-10-24 0,21 - 0,04 10 I N /l NH4 2011-11-02 Azot Kjeldahla mg N/l 12 0,99 2011-01-10 2,46 2011-06-13 1,69 - 0,4 10 II mg Azot azotanowy 12 0 5 prób 6,10 2011-02-21 1,87 - 0,1 9 I NNO3/l Azot ogólny mg N/l 12 1,48 2011-11-02 7,28 2011-02-21 3,58 - 0,4 12 I

Fosforany mg PO4/l 12 0,010 2011-09-12 0,217 2011-01-10 0,077 - 0,005 9 I Fosfor ogólny mg P/l 12 0,048 2011-11-02 0,173 2011-09-12 0,095 - 0,03 9 I Arsen mg As/l 4 0,001 2011-02-21 0,0019 2011-09-12 0,0015 - 0,001 21 II Bar mg Ba/l 4 0,0661 2011-11-02 0,1699 2011-06-13 0,1005 - 0,008 15 II Bor mg B/l 4 0,0351 2011-11-02 0,0547 2011-06-13 0,0407 - 0,01 17 II Chrom wszystkie wszystkie mg Cr+6/l 4 0,0025 0,0025 0,0025

– 88 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Percentyl Granica Niepewność wskaźnika Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody miary prób 90 oznaczalności* pomiaru %1) jakości wód wszystkie wszystkie Cynk mg Zn/l 4 0,025 0,025 0,025

– 89 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Percentyl Granica Niepewność wskaźnika Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody miary prób 90 oznaczalności* pomiaru %1) jakości wód wszystkie wszystkie Beryl mg Be/l 4 0,0001 0,0001 0,0001

– 90 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Percentyl Granica Niepewność wskaźnika Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wody miary prób 90 oznaczalności* pomiaru %1) jakości wód Benzo(a)piren μg/l 12 0,000125 8 prób 0,025 2011-05-16 0,00717 0,0223 0,0025 6,25 stan dobry Benzo(b)fluoranten 0,002 10 Σ μg/l 12 0 8 prób 0,014 2011-05-16 0,0069 - stan dobry Benzo(k)fluoranten 0,00225 14,3 Benzo(g,h,i)perylen 0,0035 - wykluczon Σ μg/l 12 0 6 prób 0,036 2011-11-02 0,0114 - Indeno(1,2,3-cd)piren 0,00225 10 o z oceny Trichlorometan μg/l 12 0,35 9 prób 4,2 2011-02-21 0,921 - 0,70 19 stan dobry (chloroform) wszystkie wszystkie Tetrachlorometan μg/l 12 1,5 1,5 1,5

Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych i chemicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym i w jednolitej części wód:

– 91 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa elementów biologicznych – III (potencjał umiarkowany) Klasa elementów fizykochemicznych – II (potencjał dobry) Klasa elementów hydromorfologicznych – I Klasa elementów chemicznych – stan poniżej dobreg

RACOCKI RÓW – RACOT

KATEGORIA WÓD: CIEKI Wody naturalne – typ 25 (ciek łączący jeziora)

Jednolita część wód (JCW): – nazwa – Racocki Rów – kod – PLRW60002518567299

Lokalizacja punktu pomiarowo-kontrolnego (ppk): nazwa ppk – Racocki Rów – Racot kod ppk – PL02S0501_0860 kilometr biegu cieku – 3,2 współrzędne geograficzne ppk: 16˚43΄13,92˝ 52˚03΄16,8˝; 16,720533; 52,054667 Gmina: Kościan Powiat: kościański Dorzecze: Odra RZGW: Poznań

– 92 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tabela 31. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym RACOCKI RÓW – RACOT na podstawie wyników badań z roku 2011 Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Granica Niepewność Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wskaźnika wody miary prób oznaczalności pomiaru %1) jakości wód obliczony indeks Fitobentos (IO) indeks 1 data poboru 2011-11-24 nie dotyczy 12,9 II 0,612 Temperatura wody oC 12 0,3 2011-01-10 17,7 2011-07-18 9,8 nie dotyczy - I

Tlen rozpuszczony Mg O2/l 12 2,32 2011-11-02 9,17 2011-02-21 6,52 0,2 5 II

BZT5 Mg O2/l 12 0,74 2011-12-05 4,23 2011-10-24 1,81 0,5 10 I Ogólny węgiel Mg C/l 12 7,25 2011-10-24 14,89 2011-04-11 11,64 1 7,7 II organiczny Przewodność w 20 ˚C μS/cm 12 727 2011-04-11 1001 2011-11-02 836 5 5 I Substancje Mg/l 12 518,0 2011-12-05 751,0 2011-11-02 626,3 5,0 6 II rozpuszczone mg Twardość ogólna 12 347,83 2011-03-14 490,05 2011-11-02 408 5 5 II CaCO3/l Odczyn pH 12 7,4 2011-12-05 8,0 2011-05-16 7,7 nie dotyczy 4 I mg Azot amonowy 12 0,02 2011-11-02 0,40 2011-11-02 0,15 0,04 10 I NNH4/l Azot Kjeldahla Mg N/l 12 0,49 2011-11-02 1,68 2011-07-18 1,24 0,4 10 II mg Azot azotanowy 12 1,16 2011-11-02 6,40 2011-01-10 2,55 0,1 9 II NNO3/l Azot ogólny Mg N/l 12 1,75 2011-11-02 7,30 2011-01-10 3,84 0,4 12 I stan poniżej Fosforany Mg PO /l 12 0,076 2011-03-14 1,622 2011-08-08 0,656 0,005 9 4 dobrego Fosfor ogólny Mg P/l 12 0,049 2011-03-14 0,581 2011-08-08 0,263 0,03 9 II Wypełnienie kolorem żółtym – wartość na podstawie której klasyfikowano wskaźnik. 1) dla elementów biologicznych podano szacunkowy poziom ufności i dokładności wyniku. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011r. Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym i w jednolitej części wód:

– 93 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa elementów biologicznych – II (stan dobry) Klasa elementów fizykochemicznych – stan poniżej dobrego Klasa elementów hydromorfologicznych – I

SAMICA LESZCZYŃSKA – KARŚNICE

KATEGORIA WÓD: CIEKI Wody silnie zmienione – typ 17 (potok nizinny piaszczysty)

Jednolita część wód (JCW): – nazwa – Samica – kod – PLRW600017156429

Lokalizacja punktu pomiarowo-kontrolnego (ppk): nazwa ppk – Samica Leszczyńska – Karśnice kod ppk – PL02S0501_0875 kilometr biegu cieku – 1,1 współrzędne geograficzne ppk: 16˚27΄56,88˝ 52˚03΄40,2˝; 16, 465801; 52, 061168 Gmina: Śmigiel Powiat: kościański Dorzecze: Odra RZGW: Wrocław

– 94 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tabela 32. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym SAMICA LESZCZYŃSKA – KARŚNICE na podstawie wyników badań z roku 2011 Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Granica Niepewność Minimum Data Maksimum Data Średnia roczna wskaźnika wody miary prób oznaczalności pomiaru % jakości wód Makrobezkręgowce indeks 1 data poboru 2011-05-23 próbę wysłano do oznaczenia przez wykonawcę zewnętrznego bentosowe Temperatura wody oC 12 0,3 2011-02-21 19,8 2011-07-18 10,5 nie dotyczy - I

Tlen rozpuszczony mg O2/l 12 1,75 2011-08-08 11,30 2011-02-21 6,71 0,2 5 II

BZT5 mg O2/l 12 0,93 2011-07-18 4,96 2011-10-24 2,5 0,5 10 I Ogólny węgiel mg C/l 12 4,64 2011-12-05 9,56 2011-01-10 7,02 1 7,7 I organiczny Przewodność w 20 ˚C μS/cm 12 623 2011-01-10 851 2011-02-21 749 5 5 I mg Twardość ogólna 12 304,6 2011-01-10 442,6 2011-02-21 358,7 5,0 5 II CaCO3/l Odczyn pH 12 7,5 2011-08-08 8,0 2011-05-16 7,7 nie dotyczy 4 I 2011-07-18 mg Azot amonowy 12 0,02 2011-09-12 0,42 2011-12-05 0,142 0,04 10 I N /l NH4 2011-11-02 Azot Kjeldahla mg N/l 12 0,60 2011-05-16 2,54 2011-12-05 1,11 0,4 10 II mg Azot azotanowy 12 0,48 2011-07-18 9,40 2011-01-10 2,55 0,1 9 II NNO3/l Azot ogólny mg N/l 12 1,52 2011-07-18 10,50 2011-01-10 3,69 0,4 12 I potencjał poniżej Fosforany mg PO /l 12 0,071 2011-02-21 1,183 2011-08-08 0,407 0,005 9 4 dobrego Fosfor ogólny mg P/l 12 0,074 2011-03-14 0,427 2011-08-08 0,173 0,03 9 I Wypełnienie kolorem żółtym – wartość na podstawie której klasyfikowano wskaźnik. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011 r.

Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym i w jednolitej części wód: Klasa elementów biologicznych – brak

– 95 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Klasa elementów fizykochemicznych – potencjał poniżej dobrego Klasa elementów hydromorfologicznych – II

– 96 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 4.4.2. Jeziora

Na terenie powiatu kościańskiego znajdują się następujące jeziora:  na obszarze zlewni Kanału Wonieść: Wonieść i Jezierzyckie wchodzące w skład Zbiornika Wonieść,  na obszarze zlewni Rowu Wyskoć: Zbęchy, Mórka i Cichowo,  poza tym mniejsze jeziora na terenie powiatu to: Bieżyń, Żelazno, Łagowskie i Krzywiń. Jeziora położone są w makroregionie Pojezierze Leszczyńskie, w mezoregionie Pojezierze Krzywińskie. Pojezierze Krzywińskie o powierzchni około 650 km2 graniczy od północy z Równiną Kościańską, od południa – z Wysoczyzną Leszczyńską, w kierunku zachodnim znajduje się Pojezierze Sławskie, a na wschodzie – Wał Żerkowski. Pod względem administracyjnym są to tereny trzech gmin: Śmigiel, Krzywiń i Kościan.

Stan czystości jezior W ogólnej ocenie jakości jeziora decydują wskaźniki zanieczyszczeń dostosowane do specyfiki wód jeziorowych. Metodyka badań jezior, określająca rodzaje badanych wskaźników, okresy badań i wartości dopuszczalne dla poszczególnych klas czystości wód jeziorowych, została opracowana w Instytucie Kształtowania Środowiska w połowie lat siedemdziesiątych. O ogólnej ocenie jakości jeziora decydują, według tej metody, wszystkie wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne. Częścią systemu oceny jakości jezior oprócz oceny stanu czystości wód jest określenie stopnia podatności zbiornika na degradacje.

JEZIORO WONIEŚĆ kod JCW: LW10120 dorzecze: Odry RZGW Poznań województwo wielkopolskie powiat: kościański gmina: Śmigiel kategoria wód: JEZIORO wody naturalne współczynnik Schindlera: >2 typ abiotyczny wód: 3a jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wpływie zlewni, stratyfikowane

Lokalizacja reprezentatywnego punktu pomiarowo-kontrolnego: współrzędne geograficzne ppk: 51,0080; 16,6929 kod ppk: PL02S0502_0337

– 97 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tabela 33. Wyniki badań stanu ekologicznego wód jeziora Wonieść na podstawie wyników badań z roku 2011

Perce Granica Niepewno Klasa Wskaźnik jakości Jednostka Liczba Wartość Wartość Średnia ntyl oznaczalnośc ść wskaźnik Data Data wody miary prób minimalna maksymalna roczna 90 i (a pomiaru a jakości %(b wód Chlorofil „a” μg/l 4 39,98 2011-10-12 122,1 2011-08-29 64,37 – 1,37 6,56 V Fitobentos indeks 1 data poboru: 2011-10-12 IOJ = 0,760 nie dotyczy 12,9 II stan Przeźroczystość m 4 1,0 2011-08-29 1,5 2011-04-06 1,2 – nie dotyczy 10 poniżej dobrego stan Średnie nasycenie % 0,7(c nie dotyczy 5 poniżej tlenem hipolimnionu dobrego stan Przewodność w 20 °C μS/cm 4 547 2011-08-29 777 2011-04-06 660 – 5 5 poniżej dobrego stan Azot ogólny mgN/l 4 0,63 2011-08-29 7,12 2011-04-06 3,49 – 0,4 12 poniżej dobrego 2011-06-15 stan Fosfor ogólny mgP/l 4 0,015 0,081 201110-12 0,05 – 0,03 9 2011-08-29 dobry Wypełnienie kolorem żółtym – wartość, na podstawie której klasyfikowano wskaźnik (a podana wartość dotyczy granicy oznaczalności, która obowiązywała dla największej liczby próbek w roku (b - dla elementów biologicznych podano szacunkowy poziom ufności i dokładności wyników (c do klasyfikacji wskaźnika przyjmuje się wartość oznaczoną w szczycie stagnacji letniej (stratyfikowane) Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011r. Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych i chemicznych w jednolitej części wód: Klasa elementów biologicznych – V (STAN ZŁY) Klasa elementów fizykochemicznych – stan poniżej dobrego Klasa elementów hydromorfologicznych – I KLASA

– 98 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

4.5. Środowisko akustyczne

Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją. Odczuwany jest przez mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstości i czasu trwania. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez:  utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie,  zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany zapobieganiu ich powstawania lub przenikaniu do środowiska. Wyróżnia się dwa główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania:  hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych,  hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego lotniczego.

Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy na terenie powiatu stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi. Przyczyną powstania uciążliwości wynikającej z tego rodzaju hałasu może być rozbudowa zabudowy mieszkaniowej, przebiegająca w sąsiedztwie terenów przemysłowych. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, placów manewrowych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal przemysłowych hałas sięga poziomu 80-125 dB i w znacznym stopniu przenosi się tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają od 50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe). Na terenie powiatu hałas nie stanowi większego zagrożenia, z uwagi na restrukturyzację przemysłu, trwającą recesję i zaprzestanie działalności wielu podmiotów gospodarczych. Pewną uciążliwość powodują zakłady rzemieślnicze i usługowe zlokalizowane blisko zabudowy o charakterze mieszkalnym. Wpływ ich na ogólny klimat akustyczny powiatu nie jest znaczący, jednak są one przyczyną lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszkańców. Do zakładów takich należą najczęściej: warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie. Przyczyną występowania niekorzystnego oddziaływania hałasu przemysłowego są często błędne decyzje lokalizacyjne oraz brak stosownych decyzji niezbędnych do rozpoczęcia określonej działalności gospodarczej.

– 99 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Hałas komunikacyjny Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu należy komunikacja drogowa. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75-90 dB, przy dopuszczalnych poziomach hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 50 dB w porze nocnej i do 60 dB w porze dziennej. Teren powiatu przecinają dwa ważne szlaki komunikacyjne: droga krajowa nr 5 oraz linia kolejowa łącząca region Dolnego Śląska z Wielkopolską. Są one znaczącymi źródłami hałasu. Drogi wojewódzkie i powiatowe również mają wpływ na emisję hałasu, ale ze względu na mniejszą przepustowość i natężenie ruchu pojazdów, stanowią mniejsze zagrożenie. Natężenie ruchu na tych drogach jest większe na ich miejskich odcinkach, wtedy może powstać zagrożenie nadmiernej emisji hałasu. Drugim poważnym źródłem hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu jest linia kolejowa Wrocław – Poznań. Linia przebiega w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, dla której dopuszczalny poziom dźwięku wynosi 60 dB w dzień i 50 dB w nocy. Prawidłowe kształtowanie klimatu akustycznego środowiska wymaga konsekwentnego uwzględniania zagadnień akustycznych w polityce przestrzennej, w szczególności na etapie uchwalania planów zagospodarowania przestrzennego. Szczególne znaczenie ma jednoznaczność zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, umożliwiająca przypisanie poszczególnym wyróżnionym w planie kategoriom terenów dopuszczalnej wartości poziomu hałasu w środowisku. Spełnienie tego wymagania jest niezbędne dla prawidłowego ustalenia szczegółowego zagospodarowania terenu, zwłaszcza położenia nieprzekraczalnej linii zabudowy w stosunku do źródeł hałasu lub możliwości prowadzenia różnego rodzaju działalności oraz realizacji zabudowy o różnych funkcjach. Ze względu na powszechność występowania, znaczny zasięg oddziaływania oraz liczbę narażonej ludności, podstawowym źródłem uciążliwości akustycznych dla środowiska są hałasy komunikacyjne. Przez teren powiatu przebiegają drogi krajowe nr 5 Wrocław – Poznań oraz drogi wojewódzkie nr 308 Nowy Tomyśl – Kościan - Kunowo, nr 310 Głuchowo – Czempiń – Śrem, nr 311 Kawczyn – Czempiń, nr 312 Rakoniewice – Czacz i nr 432 Leszno – Krzywiń – Śrem - Września. Główny szlak kolejowy przebiega wzdłuż linii Poznań – Wrocław. W roku 2011 na terenie powiatu kościańskiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Delegatura w Lesznie nie prowadziła pomiarów poziomu hałasu komunikacyjnego. W związku z realizacją obowiązków wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska dla zarządzających drogami i liniami kolejowymi, w roku 2010 prowadzone były badania poziomu hałasu w otoczeniu dróg krajowych (Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad), wojewódzkich (Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu) oraz linii kolejowych (PKP Polskie Linie Kolejowe S.A). Badania prowadzono w następujących punktach pomiarowych: 1. Droga krajowa nr 5 – w km 219+400 w m. Głuchowo, teren zabudowy mieszkaniowo – usługowej;

– 100 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

2. Droga krajowa nr 5 – w km 225+950 w m. Kawczyn, teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej; 3. Droga krajowa nr 5 – w km 237+000 w m. , teren zabudowy zagrodowej; 4. Droga krajowa nr 5 – w km 248+950 w m. Wydorowo, teren zabudowy zagrodowej; 5. Droga wojewódzka nr 308 – Kościan ul. Grodziska 19A, terenie zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej 6. Linia kolejowa nr 271 (Poznań – Wrocław) w km 126+800 w m. Nowe Oborzyska; 7. Linia kolejowa nr 271 (Poznań – Wrocław) w km 117+200 w m. Widziszewo; 8. Linia kolejowa nr 271 (Poznań – Wrocław) w km 110+900 w m. Stare Bojanowo. Wyniki badań zestawiono w tabelach 35 i 36.

Tabela 34. Wyniki pomiarów hałasu i rejestracji natężenia ruchu pojazdów w punktach pomiarowych na terenie powiatu kościańskiego w roku 2010

Pora dzienna Pora nocna Odległość Udział Natężenie Natężenie Udział Lp. Miejscowość od jezdni L pojazdów L AeqD ruchu AeqN ruchu pojazdów [m] (dB) ciężkich, (dB) pojazdów pojazdów ciężkich % Głuchowo, droga krajowa 10 69,4 66,8 1 15101 14,9 2185 32,4 nr 5 w km 219+400 20 66,0 61,9 Kawczyn, droga krajowa nr 10 71,5 69,0 2 15640 16,3 2534 32,2 5 w km 225+950 20 69,3 65,2 Ponin, droga krajowa nr 5 10 72,8 66,4 3 15939 17,2 1825 41,1 w km 237+000 20 67,8 63,7 Wydorowo, droga krajowa 10 72,8 66,4 4 13156 17,7 2665 31,7 nr 5 w km 248+950 20 67,8 63,7 Kościan, droga 5 wojewódzka nr 308, ul. 6 68,8 481 7,4 61,5 86 6,4 Grodziska 19 A Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2010 r.

Tabela 35. Wyniki pomiarów hałasu w otoczeniu linii kolejowej nr 271 (Poznań – Wrocław) w punktach pomiarowych na terenie powiatu kościańskiego w roku 2010

Odległość Pora dzienna Pora nocna od źródła Liczba pociągów Liczba pociągów Lp. Miejscowość L L hałasu AeqD (dalekobieżne+ AeqN (dalekobieżne+ (dB) (dB) [m] lokalne+towarowe) lokalne+towarowe) km 126+800 w m. 1 25 69,1 45+31+9 65,3 12+2+3 Nowe Oborzyska km 117+200 w m. 2 25 - 4+2+1 66,2 6+2+1 Widziszewo km 110+900 w m. Stare 3 25 70,5 12+10+3 - - Bojanowo Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2010 r.

– 101 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

W przypadku hałasów pochodzących od dróg i linii kolejowych dopuszczalny poziom hałasu dla wskaźników długookresowych i krótkookresowych wynosi w porze dziennej – w zależności od przeznaczenia terenu – od 50 do 65 dB, w porze nocnej od 45 do 55 dB, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku12. Należy przy tym dodać, że spełnienie wymogów rozporządzenia nie gwarantuje stworzenia mieszkańcom warunków, w których nie występuje uciążliwe (w skali subiektywnej) oddziaływanie hałasu. Przyjęte standardy podyktowane są realnymi możliwościami ograniczania hałasów komunikacyjnych. Wyniki pomiarów we wszystkich punktach pomiarowych: przy drodze krajowej nr 5, drodze wojewódzkiej nr 308 i linii kolejowej nr 271, wskazują na występowanie przekroczeń dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w porze dziennej i nocnej. Wielkość przekroczenia wynosiła 7,6-16,8 dB w porze dziennej i 8-18,1 dB w porze nocnej, co świadczy o znacznej degradacji klimatu akustycznego w ich otoczeniu. Zarządzający drogą i linią kolejową zobowiązani są do podjęcia działań ograniczających stwierdzone uciążliwości akustyczne, ale jeżeli hałas powstaje w związku z eksploatacją drogi i linii kolejowej, nie przewiduje się wydania decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku. W tej sytuacji Inspekcja Ochrony Środowiska nie ma możliwości wydania decyzji o administracyjnej karze pieniężnej w przypadku przekraczania standardów jakości klimatu akustycznego. Dlatego tak istotne jest uwzględnienie problemu narażenia na hałas w opracowywanych planach zagospodarowania przestrzennego poprzez ustalenia dotyczące nieprzekraczalnej linii zabudowy oraz korzystne z akustycznego punktu widzenia zagospodarowanie terenu w bezpośrednim sąsiedztwie źródła hałasu.

4.6. Promieniowanie elektromagnetyczne

Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, począwszy od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, aż do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię, widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące:  promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych,  promieniowanie niejonizujące, występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska.

12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ( Dz.U. Nr 120, poz.826)

– 102 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska, rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów około 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Również wytwarzane są przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemyśle, badaniach naukowych. Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości podstawowe:  poziom promieniowania gamma, obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka,  stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi w wyniku wchłonięcia izotopów drogą pokarmową. Promieniowanie niejonizujące Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są:  stacje radiowe i telewizyjne,  elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia,  stacje transformatorowe,  stacje elektroenergetyczne,  stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej,  zespoły sieci i urządzeń elektrycznych w gospodarstwie domowym (np. kuchenki mikrofalowe),  urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne.

Na terenie powiatu kościańskiego najpoważniejszymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego są stacje bazowe telefonii komórkowej. Instalacje te emitują niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne, generowane przez anteny stacji w czasie jej pracy, a ich moc promieniowana izotropowo jest różna w zależności od wielkości stacji bazowej (często również powyżej 100 W). Częstotliwość emitowania pól elektromagnetycznych waha się w granicach od 30 kHz do 300 GHz. W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne są wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Wokół budowanych stacji bazowych telefonii komórkowych istnieje możliwość tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania. Na terenie powiatu kościańskiego do tej pory nie wystąpiła potrzeba tworzenia takich obszarów. Ponadto źródłem pól elektromagnetycznych na terenie powiatu są:  linie energetyczne,  urządzenia elektroenergetyczne,  stacje transformatorowe,  cywilne stacje radiowe CB,

– 103 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 urządzenia nadawcze, diagnostyczne i inne będące w posiadaniu policji straży pożarnej, pogotowia, zakładów przemysłowych, placówek naukowo-badawczych. Na terenie powiatu nie prowadzono badań poziomu pól elektromagnetycznych oraz dotyczących oddziaływania promieniowania na środowisko, a w szczególności na zdrowie mieszkańców. Niemniej jednak można przypuszczać, że aktualnie w miejscach dostępnych dla ludności nie występują na terenie powiatu kościańskiego pola elektromagnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych. Należy mieć na uwadze, że oddziaływanie promieniowania niejonizującego na środowisko będzie stale wzrastać, co związane jest z postępem cywilizacyjnym. Wpływ na wzrost promieniowania ma przede wszystkim rozwój telefonii komórkowej oraz powstawanie coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary dużych skupisk ludności. Przedstawiony rozwój źródeł pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia promieniowania. Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne. Monitoring pól elektromagnetycznych polega na wykonywaniu w cyklu trzyletnim pomiarów natężenia składowej elektrycznej pola w 135 (po 45 na rok) punktach pomiarowych rozmieszczonych równomiernie na obszarze województwa, w miejscach dostępnych dla ludności usytuowanych w:  centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tysięcy,  pozostałych miastach,  terenach wiejskich. Dla każdej z powyższych grup terenów wybiera się po 15 punktów, dla każdego roku kalendarzowego. Pomiary wykonuje się w odległości niemniejszej niż 100 metrów od źródeł emitujących pola elektromagnetyczne. Na terenie powiatu kościańskiego zlokalizowano 2 punkty do badań:  Kościan ul. W. Maya – w kategorii terenu pozostałe miasta  Machcin gm. Śmigiel – w kategorii terenu tereny wiejskie  Choryń gm. Kościan - w kategorii terenu tereny wiejskie W roku 2011 na terenie powiatu kościańskiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Delegatura w Lesznie nie prowadziła pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych. Dotychczasowe badania na terenie powiatu (podobnie jak w całej Wielkopolsce) nie wykazały występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych. W roku bieżącym rozpoczyna się kolejny trzyletni cykl pomiarowy, w którym powtarzane będą pomiary w tych samych punktach, co w cyklu poprzednim – w związku z czym powtórzone zostaną pomiary na stanowisku w Machcinie.

4.7. Gleby

Gleby na terenie powiatu kościańskiego należą do średnich klas bonitacyjnych, przeważają gleby klasy IV i III. 1/3 powierzchni gleb użytków rolnych w powiecie

– 104 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 wykazuje odczyn bardzo kwaśny i kwaśny. Szacuje się, że blisko połowa gleb w gminach Krzywiń i Śmigiel jest zakwaszona. Gleby, obok przebiegającego bardzo powoli, ale stale, procesu tworzenia, podlegają jednocześnie procesom degradacji. Niekiedy procesy degradacji mogą przebiegać bardzo szybko i mogą być wywoływane tymi samymi przyczynami. Wyróżnia się procesy degradacji fizycznej, chemicznej i biologicznej gleb. Degradacja gleb powoduje również określone skutki środowiskowe. Na terenie powiatu kościańskiego zlokalizowane są punkty kontrolne, na których prowadzone są prace terenowe i analityczne w ramach regionalnego monitoringu środowiska prowadzonego przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Poznaniu. Na podstawie wyników badań gleby pobranej w ww. punkcie (badania przeprowadzono w ramach monitoringu regionalnego) można stwierdzić, iż gleba pobrana z powyższego punktu charakteryzuje się niską zawartością metali ciężkich, która kształtuje się na poziomie zawartości naturalnej. Gleby niezanieczyszczone o naturalnych zawartościach metali ciężkich, mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Zawartość siarki siarczanowej w pobranej próbce określono jako niski (I stopień). Siarka siarczanowa jest podstawowym składnikiem w cyklu pokarmowym roślin uprawnych, co jest ważne dla producentów roślin krzyżowych i motylkowych, wymagających nawożenia siarką, szczególnie na glebach lekkich. Badana gleba posiadała odczyn pH 5 i 4,8 (optymalne pH 5-7). Gleby silnie zakwaszone i o niskiej zawartości przyswajalnych składników można uznać za zdegradowane. Gleby takie z trudem ulegają wzbogaceniu w składniki, nawet po zastosowaniu dużych dawek nawozów. Gleby podlegają zarówno degradacji naturalnej, jak i antropogenicznej. Czynnikami antropogenicznymi będącymi najczęstszą przyczyną degradacji gleb są:  nieprawidłowe nawożenie,  nieprawidłowa gospodarka rolna,  zanieczyszczenie powietrza,  eksploatacja kopalin i inne formy użytkowania terenu niszczące profil gleby. Proces tworzenia gleb jest bardzo powolny i wieloletni, z tego względu gleby uważa się za zasób w praktyce nieodnawialny, który powinien podlegać szczególnej ochronie. Degradacja gleb na terenie powiatu ma charakter głównie antropogeniczny. Główną jej przyczyną jest niewłaściwy sposób użytkowania gleby, a w szczególności użytkowanie rolnicze. Stosowanie uprawy monokulturowej oraz braku stosowania zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, prowadzą do wyczerpania zasobów składników mineralnych w glebie. Przy dodatkowo nieprawidłowej ochronie gleby i likwidacji zadrzewień śródpolnych, prowadzi to do erozji wierzchniej warstwy i mineralizacji materii organicznej.

4.8. Przyroda

Obszary i obiekty prawnie chronione na terenie powiatu kościańskiego to:  Agroekologiczny Park Krajobrazowy im. gen. Dezyderego Chłapowskiego zlokalizowany na terenie gmin: Kościan, Krzywiń i Czempiń, o powierzchni 17.200 ha;  rezerwat przyrody „Czerwona Wieś” – rezerwat o powierzchni 2,8 ha, utworzony dla ochrony jałowców pospolitych występujących pojedynczo i w grupach;

– 105 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 blisko 100 pomników przyrody – wśród których są pojedyncze okazy drzew grupy drzew np. aleje, ale także głazy narzutowe;  obszary chronionego krajobrazu: − II – kompleks leśny Śmigiel-Święciechowa, − III – Krzywińsko-Osiecki;  53 ha użytków ekologicznych – obejmują parki dworskie, zadrzewienia o szczególnych walorach przyrodniczych, łąki, stawy i doły potorfowe. Ponadto na terenie powiatu kościańskiego zlokalizowane są obszary NATURA 2000: - Wielki Łęg Obrzański, - Zbiornik Wonieść, - Zachodnie Pojezierze Krzywińskie. Największymi powierzchniowo są obszary chronionego krajobrazu i parki krajobrazowe, obejmujące całą gamę zalesień, zadrzewień, łąk, pastwisk i torfowisk oraz powierzchni wodnych, zapewniających równowagę w skali regionu. Są to obszary o stosunkowo mało przekształconej przyrodzie i w niewielkim stopniu zmienionym krajobrazie. Głównym zadaniem tych obszarów jest ochrona zasobów przyrody przed dalszą degradacją, rekompensowanie strat, jakie ponosi przyroda przez bieżącą działalność człowieka oraz zapewnienie warunków do wypoczynku i rekreacji mieszkańców powiatu. Agroekologiczny Park Krajobrazowy im. gen. Dezyderego Chłapowskiego ma charakter szczególny. Wyróżnia się spośród innych parków krajobrazowych, powołanych dotąd w Polsce. Zamierzeniem inicjatorów powołania Parku była ochrona unikalnego zabytku kultury materialnej z XIX w. – krajobrazu rolniczego z pasmowymi wiatrochronnymi zadrzewieniami śródpolnymi, realizowana w połączeniu z kształtowaniem zasad nowoczesnego, ekologicznego rolnictwa. Podkreśla to używane w nazwie parku określenie „agroekologiczny” – ma ono akcentować, że na tym terenie od ponad 150-ciu lat intensywna gospodarka rolna jest harmonizowana z wymogami ochrony środowiska. Większość terenu obecnego parku została zagospodarowana według rewolucyjnych w owym czasie koncepcji rolniczych, a sam krajobraz – radykalnie przekonstruowany. W skutek trwającego od XII w. procesu intensywnego wycinania lasów, lesistość na tym obszarze wynosiła wówczas około 10%. Chłapowski wprowadził gęstą sieć zadrzewień śródpolnych, które miały spełniać nie tylko podstawową funkcję wiatrochronów, ale także funkcje ekonomiczne (np. produkcja drewna), biologiczne i estetyczne. Poza zadrzewieniami pasowymi w nowo konstruowanym krajobrazie znalazły się również różnego kształtu zadrzewienia, enklawy i wiele drobnych zbiorników wodnych. Wynikiem tych prac było powstanie unikalnego krajobrazu rolniczego. Park umiejscowiony jest w regionie o słabo zróżnicowanej rzeźbie terenu i typowo rolniczym charakterze krajobrazu, ma jednak znaczne walory turystyczno- krajobrazowe i przyrodnicze. Otulinę parku stanowią obszary chronionego krajobrazu. Obszar Krzywińsko- Osiecki, w skład którego wchodzą jeziora, urozmaicona rzeźba terenu oraz doliny porośnięte łąkami; lesistość sięga 40%. Bogate formy rzeźby polodowcowej oraz zadrzewienia pasowe zwiększają atrakcyjność turystyczno-krajobrazową tego obszaru. Różnorodność biotopów stwarza dogodne warunki bytowania wielu gatunkom flory i fauny, w tym rzadkim chronionym ptakom wodno-błotnym, drapieżnym i śpiewającym.

– 106 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Źródła zagrożeń dla świata roślin i zwierząt

Szata roślinna Ze względu na dbałość o utrzymanie wysokiej wartości przyrodniczej, na terenie powiatu utworzono wiele terenów ochronnych w postaci rezerwatów, obszarów chronionego krajobrazu i innych. Część obszarów leśnych została nawet włączona do międzynarodowej sieci ECONET. Ze względu na wysoką wartość przyrodniczą tych terenów, należy zwracać szczególną uwagę na zagrożenia, szczególnie ze strony:  ekspansji rolnictwa,  zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, zwłaszcza pochodzącego ze źródeł niskiej emisji oraz komunikacji,  nieodpowiedniej gospodarki gruntami (np. brak rekultywacji ugorów),  zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych Świat zwierząt Świat zwierzęcy na terenie powiatu można uznać za względnie bogaty. Występuje na tym obszarze bardzo wiele gatunków chronionych. Na ich dużą różnorodność ma wpływ stosunkowo niewiele dużych ośrodków przemysłowych i dość duża ilość obszarów leśnych. Szczególnym zagrożeniem dla poszczególnych gatunków są antropogeniczne zmiany klimatu oraz krajobrazu. W szczególności można tu wymienić:  ciągi komunikacyjne lub rurociągi, które rozdzielają naturalne ekosystemy,  zakłady przemysłowe emitujące hałas i zanieczyszczenia do powietrza,  nieprawidłowo prowadzona gospodarka wodno-ściekowa (zrzuty ścieków, nieprawidłowa regulacja rzek),  nieprawidłowa gospodarka leśna np. niekontrolowane wyręby lasów,  kłusownictwo, mogące przyczynić się do niekontrolowanego (gwałtownego) zmniejszenia się populacji poszczególnych gatunków. Dla zwierząt wodnych dodatkowymi zagrożeniami są:  zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania części osad, mało wydajne oczyszczalnie ścieków oraz dzikie wysypiska. Aby zapewnić jak najwyższy stopień ochrony krajobrazu oraz ochrony roślin i zwierząt, projektuje się utworzenie dalszych rezerwatów na obszarze powiatu kościańskiego:  Zbiornik Wonieść – rezerwat ornitologiczny o powierzchni 919 ha, usytuowany w rynnie polodowcowej jezior tworzących Zbiornik Wonieść. Na obszarze tym żerują i bytują 232 gatunki ptaków, z tego 128 gatunków lęgowych. Z zagrożonych wyginięciem występują tutaj: gągoł, żuraw, zielonka, rybitwa zwyczajna, wąsatka, krakwa, płaskonos, podgorzałka.  Ostoja ptaków wodnych i błotnych – Rów Wyskoć – rezerwat torfowiskowo- ornitologiczny o powierzchni 250 ha, obejmujący miejsca lęgowe ptactwa wodno- błotnego. Wyróżnia się bogatymi wartościami krajobrazowymi, na które składają się liczne torfianki, łąki, zadrzewienia i trzcinowiska wraz z florą specyficzną dla terenów podmokłych i niespotykana liczba gatunków ptaków gniazdujących. Wśród nich znajdują się gatunki zagrożone w skali kraju i Europy, takie jak: kulik wielki, brodziec krwawodzioby, rycyk, wodniczka.  Źródlisko Lubińskie – rezerwat leśno-florystyczny o powierzchni 12 ha, obejmujący starodrzew dębowy z naturalnymi źródełkami i pomnikowymi dębami.

– 107 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

4.9. Odpady

W ramach monitoringu gospodarki odpadami Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu gromadzi informacje o: - selektywnej zbiórce odpadów, - sortowniach, - kompostowniach i spalarniach odpadów, - składowiskach z uwzględnieniem stopnia i sposobu ich zabezpieczenia. Informacje te uzyskiwane są z ankiet wysyłanych do poszczególnych gmin oraz podmiotów gospodarczych.

Sortownie Na terenie powiatu kościańskiego od 01.07.2011 r. działa sortownia należąca do Centrum Zagospodarowania Odpadów SELEKT Sp. z o.o. 26/27. W 2011 r. sortowaniu poddano 26036,94 Mg odpadów ogółem.

Spalarnie odpadów Na terenie powiatu kościańskiego nie ma spalarni odpadów.

Kompostownie Na terenie powiatu kościańskiego działają obecnie 2 kompostownie odpadów:  kompostownia w Koszanowie (gmina Śmigiel) , do której w 2011 r.. przyjęto do kompostowania 57,46 Mg (masy suchej) odpadów. Właścicielem i zarządzającym kompostowni odpadów w Koszanowie jest Miejski Zakład Oczyszczania Sp. z o.o. w Lesznie.  kompostownia w Piotrowie Pierwszym (gm. Czempiń), która działa od 01.07.2011 r. W 2011 r. przyjęto do kompostowania 10524,76 Mg odpadów (masy mokrej). Kompostownia w Piotrowie Pierwszym należy do Centrum Zagospodarowania Odpadów SELEKT Sp. z o.o.

Składowiska odpadów W roku 2011 na terenie powiatu kościańskiego było czynne 1 składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Bonikowo. W miejscowościach Koszanowo (gmina Śmigiel) i Czerwona Wieś (gmina Krzywiń) znajdują się 3 nieeksploatowane składowiska odpadów.

Tabela 36. Wykaz składowisk na terenie powiatu kościańskiego w roku 2011 Ilość Powierzchnia Data odpadów Typ całkowita uruch Posiadane Lp. Gmina Miejscowość zdeponowan składo składowiska omien decyzje/2/ a w 2011 wiska/3/ /1/ /ha/ ia roku /Mg/ 1. Kościan Bonikowo 7543 6,6 1991 1,2,3,6,7 IN 2. Śmigiel Koszanowo - 2,65 1993 2,3,4,6 IN Czerwona 3. Krzywiń - 1,7 2001 2,3,4,5,6 IN Wieś 4. Krzywiń Czerwona - 0,7 1985 - IN

– 108 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Wieś (stare) Objaśnienia: /1/ powierzchnia całkowita składowiska - to powierzchnia całego terenu (budynki, drogi wewnętrzne, kwatery) należąca do właściciela składowiska; /2/ posiadane decyzje: 1 decyzja lokalizacyjna, 2 pozwolenie na budowę, 3 decyzja zatwierdzająca instrukcję eksploatacji, 4 pozwolenie na użytkowanie, 5 zezwolenie na odzysk lub unieszkodliwianie, 6 przegląd ekologiczny, 7 pozwolenie zintegrowane do składowania odpadów z wyłączeniem odpadów obojętnych, o zdolności przyjmowania ponad 10 ton odpadów na dobę lub o całkowitej pojemności ponad 25.000 ton; /3/ typ składowiska: N odpadów niebezpiecznych, O odpadów obojętnych, IN odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, 2011 r.

Tabela 37. Charakterystyka monitoringu prowadzonego na składowiskach eksploatowanych oraz w fazie poeksploatacyjnej

Lp. Składowisko Eksploatacja Prowadzony Przekroczenia norm odpadów składowiska monitoring monitoring wód podziemnych PEW, OWO – V klasa jakości pobranych z pozostałe wskaźniki – I i II klasa piezometrów Nie stwierdzono podwyższonych zawartości żadnego z badanych wskaźników w stosunku do Składowisko dopuszczalnych wartości odpadów innych Składowisko w monitoring wód określonych w rozporządzeniu w 1. niż niebezpieczne fazie odciekowych sprawie sposobu realizacji i obojętne eksploatacyjnej obowiązków dostawców ścieków w Bonikowie przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych. analizy składu gazu wykazują procentową zawartość tlenu od monitoring gazu 19,9%- do 21%, dwutlenku węgla składowiskowego mniej niż 0,6% , metanu od mniej niż 0,3 %do 0,9% monitoring wód Składowisko podziemnych pH – IV klasa ,cynk-– V klasa znajduje się w pobranych z Składowisko pozostałe wskaźniki – II klasa fazie piezometrów odpadów innych poeksploatacyjnej 2. niż niebezpieczne Składowisko i obojętne w wyniki analizy składu gazu zostało zamknięte wykazują procentową zawartość Koszanowie monitoring gazu i zrekultywowane tlenu od 19,7-do 21 %, dwutlenku składowiskowego w 2010 r. węgla od <0,1 do 1,9% metanu od <0,21do 2,3 do % Składowisko Składowisko znajduje się w odpadów innych monitoring wód fazie wszystkie wskaźniki – I i II klasa 3. niż niebezpieczne podziemnych poeksploatacyjnej i obojętne w piezometrów Składowisko Czerwonej Wsi zostało zamknięte

– 109 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

i zrekultywowane w 2008 r. wyniki analizy składu gazu wykazują procentową zawartość monitoring gazu tlenu od 15,3-do 20,7 %, dwutlenku składowiskowego węgla od<0,1 do 2,8% metanu od <0,1do 18,3 do %

Składowisko Składowisko znajduje się w odpadów innych fazie niż niebezpieczne Brak badań 4. poeksploatacyjnej Brak badań monitoringowych i obojętne monitoringowych Składowisko w Czerwonej Wsi zostało zamknięte (stare) w 2001 r.

Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu

– 110 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

5. WNIOSKI Z DIAGNOZY

1. Stan powietrza na terenie powiatu ocenia się jako dobry. Wyniki dotychczasowych rocznych ocen jakości powietrza przeprowadzanych pod kątem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin nie wykazały konieczności opracowywania programu ochrony powietrza na obszarze Powiatu. Stwierdzane przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 dla 24-godzin na obszarze strefy wielkopolskiej dotyczą większych miast i odnotowywane są zawsze w sezonie zimnym (grzewczym). Występowanie przekroczeń dopuszczalnych stężeń ozonu jest problemem w skali kraju. Badania monitoringowe będą kontynuowane z uwagi na ustawowy obowiązek dokonywania corocznej oceny jakości powietrza. 2. Stan wód rzek jest niezadowalający. Powodem tego jest występowanie obszarów nieskanalizowanych, z których do rzek w sposób niekontrolowany mogą przedostawać się ścieki komunalne oraz obszarów użytkowanych rolniczo, na których nieprawidłowo prowadzona jest gospodarka nawozowa, działalność agrotechniczna i hodowlana. Zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej do 2015 roku Polska ma osiągnąć dobry stan wód. Należy więc dążyć do poprawy stanu czystości rzek poprzez uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej zlewni, stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych na terenach użytkowanych rolniczo oraz podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Ocena stanu wód badanych w 2011 roku tj. JCW Kanał Mosiński od Kani do Kanału Przysieka Stara, Kanał Mosiński od Kanału Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu, Kanał Wonieść i Samica Leszczyńska wskazuje, że wody są zagrożone niespełnieniem celów środowiskowych, tzn. nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Podstawą tej oceny była przede wszystkim klasyfikacja elementów biologicznych, zaliczanych do klasy III i IV. W przypadku JCW Racocki Rów/Rów Wyskoć dobrą ocenę elementów biologicznych obniżyła ocena wskaźników fizykochemicznych (nadmierne zawartości fosforanów). Jezioro Wonieść, oceniane według tych samych zasad, zostało zakwalifikowane do wód o złym stanie ekologicznym - podstawą oceny była nadmierna zawartość chlorofilu „a” w wodach. Badania i ocenę stanu chemicznego przeprowadzono w 1 punkcie - w przekroju Nielęgowo na Kanale Wonieść. Stwierdzono przekroczenia zawartości takich substancji, jak: endosulfan, fluoranten, rtęć i jej związki oraz suma aldryny, dieldryny i endryny. Są to substancje z grupy szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego – pestycydy z grupy insektycydów i akarycydów (endosulfan, aldryna, dieldryna) oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne WWA (fluoranten). Substancje te w większości pochodzą ze źródeł rolniczych oraz z komunikacji samochodowej (WWA). 3. Na terenie powiatu kościańskiego część zlewni Rowu Wyskoć/Rowu Racockiego (otoczenie jezior Mórka i Zbęchy) oraz część zlewni Olszynki zostały uznane za obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. W zlewniach tych prowadzony jest monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Badania zawartości azotanów w latach poprzednich potwierdziły występowanie niekorzystnej tendencji wzrostowej, należy więc stwierdzić, że działania naprawcze podejmowane zgodnie z obowiązującym Programem działań…nie wykazują widocznych pozytywnych efektów. 4. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego przy drodze krajowej nr 5, drodze wojewódzkiej nr 308 i linii kolejowej nr 271 wykazały występowanie przekroczeń

– 111 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w porze dziennej i nocnej. Wielkość przekroczeń świadczy o znacznej degradacji klimatu akustycznego w ich otoczeniu. 5. Nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego pól elektromagnetycznych na terenach dostępnych dla ludności. 6. Gospodarka odpadami: a) w 2011 r. została uruchomiona sortownia i kompostownia w Piotrowie Pierwszym. W pozostałych przypadkach brak zmian w stosunku do zeszłego roku, b) na składowisku odpadów w Bonikowie w 2011r. zdeponowano o 5241 Mg mniej odpadów niż w 2010 r. Na trzech składowiskach prowadzono monitoring wód podziemnych i badano gaz składowiskowy. Na jednym składowisku badano wody odciekowe. Wyniki monitoringu składowisk nie wskazują na występowanie zagrożeń dla środowiska gruntowo – wodnego.

5.1. Uwarunkowania wewnętrzne

Mocne strony Słabe strony Zasoby i jakość wód  położenie w rejonie GZWP nr 150 Pradolina  leje depresyjne w rejonie intensywnej Warszawsko-Berlińska oraz licznych lokalnych eksploatacji wód podziemnych, zbiorników wód podziemnych,  brak izolacji poziomu czwartorzędowego,  prawidłowa regulacja wód powierzchniowych, stanowiącego źródło zaopatrzenia ludności i  gęsta sieć urządzeń melioracyjnych. działalności gospodarczych,  niska jakość wód powierzchniowych,  obniżanie poziomu płytkich wód podziemnych i niekorzystne wodne warunki glebowe na niektórych terenach. Gospodarka wodno-ściekowa  wysoki stopień zwodociągowania,  niski stopień skanalizowania,  dogodne warunki do lokalizacji kanalizacji,  brak oczyszczalni ścieków w niektórych  dobre zabezpieczenie przeciwpowodziowe. aglomeracjach powyżej 2.000 RLM,  nieprawidłowa gospodarka ściekami i osadami ściekowymi. Powierzchnia ziemi  niski stopień degradacji powierzchni ziemi,  wyrobiska po eksploatacji surowców  dobre warunki geotechniczne na większości mineralnych bez rekultywacji, terenów.  przewaga gleb niskich klas bonitacyjnych,  obniżona jakość gleb w wyniku zakwaszenia. Zasoby przyrody  wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe,  słaba lesistość i rozdrobnienie lasów,  objęcie ochroną prawną części powierzchni  lokalnie nadmierna penetracja cennych powiatu. przyrodniczo terenów. Surowce  dostępność do złóż kopalin pospolitych, głównie  brak złóż kruszywa grubego. piasku i żwiru oraz kopalin podstawowych – gazu ziemnego. Powietrze  dobra jakość powietrza,  niewykorzystanie energii ze źródeł  dostępność paliw ekologicznych, odnawialnych,  dobre warunki solarne dla energetyki  niekorzystna struktura paliw w systemach odnawialnej. grzewczych,  brak gazyfikacji części powiatu,  występowanie obszarów zagrożenia hałasem

– 112 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

komunikacyjnym i przemysłowym,  brak rozpoznania oddziaływania źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Gospodarowanie zasobami środowiska  kształcenie na rzecz zrównoważonego rozwoju,  niski stan świadomości ekologicznej  udział społeczeństwa w aktywnych działaniach społeczeństwa, na rzecz poprawy stanu środowiska.  zmieniające się przepisy prawa ekologicznego,  niski poziom socjalny części społeczeństwa,  niski budżet powiatu.

5.2. Uwarunkowania zewnętrzne

Szanse Zagrożenia  integracja z UE i wpływ środków pomocowych,  niedostateczna świadomość ekologiczna  regulacje ogólnokrajowe i międzynarodowe społeczeństwa, decydentów, zobowiązujące do podniesienia jakości  częste zmiany przepisów prawa w zakresie środowiska, ochrony środowiska,  proces decentralizacji zarządzania  nieczytelność przepisów prawa w zakresie środowiskiem, ochrony środowiska,  postęp technologiczny,  transport przez powiat substancji  położenie powiatu w zasięgu gazociągów niebezpiecznych. umożliwiających wykorzystanie gazu na cele grzewcze,  korzystne warunki środowiska do wdrażania programów rolno-środowiskowych,  wzrastające zainteresowanie terenami przyrodniczo cennymi,  popyt na żywność produkowaną metodami ekologicznymi.

– 113 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

6. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

Każde województwo, powiat i gmina powinno posiadać i realizować strategię rozwoju, która powinna być strategią zrównoważonego rozwoju, zapewniającą harmonijne pogodzenie lokalnych potrzeb i aspiracji społeczno-gospodarczych z koniecznością bezwzględnej ochrony środowiska. Strategie gmin i powiatów powinny być skorelowane i uwzględniać ustalenia zawarte w strategii rozwoju województwa. Najogólniej strategia precyzuje wizję i misję danego regionu, określa politykę regionalną, wymierne cele oraz zadania dla ich osiągnięcia. Strategia zrównoważonego rozwoju powinna wskazywać problemy wiodące, którymi są problemy decydujące o osiągnięciu zmiany struktury regionalnej. Problemem wiodącym jest niewątpliwie poprawa równowagi ekologicznej, która wpływać będzie na zmianę struktury regionalnej. Wpływ ten ujawnia się systematycznym zmniejszeniem się emisji ze źródeł zanieczyszczeń, zwiększeniem obszarów chronionych, racjonalnym gospodarowaniem zasobami, a w efekcie poprawą stanu środowiska oraz zwiększeniem atrakcyjności i konkurencyjności danego regionu. Strategia poszerzona o szczegółowe programy realizacji zadań staje się programem zrównoważonego rozwoju zwanym często programem ekorozwoju. Posiadanie strategii i programu zrównoważonego rozwoju pozwala między innymi stymulować pożądane zmiany strukturalne, pozyskiwać środki finansowe na realizację szczegółowych programów, optymalizować wydatki oraz łagodzić negatywne skutki ekologiczne i społeczne niezbędnych przemian gospodarczych. Program ochrony środowiska pełni szczególną rolę w procesie realizacji zrównoważonego rozwoju. Z punktu widzenia władz samorządowych, winien stanowić narzędzie koordynacji działań podejmowanych w sferze ochrony środowiska przez administrację publiczną oraz instytucje i przedsiębiorstwa. Konsekwentne egzekwowanie wykonania przedsięwzięć wskazanych w Programie, okresowa jego weryfikacja i aktualizacja wraz z oceną skutków dla środowiska, jest niezbędnym warunkiem sukcesywnego osiągania wyznaczonych celów. Odpowiedzialni za to są wszyscy uczestnicy wdrażania programu. Ustawodawca nakładając na samorząd powiatu obowiązek sporządzenia, uchwalenia i zarządzania realizacją Programu nie określił narzędzi jego realizacji. Jest to o tyle ważne, że licznej rzeszy realizatorów nie łączą więzy podległości służbowej, nie można więc na tej drodze egzekwować wykonania poszczególnych zadań. Dla znacznej części zadań nakładanych przepisami prawa nie określono sankcji grożącej w przypadku ich niewykonania. Z reguły precyzja w określaniu tej sankcji jest odwrotna do rangi urzędu: kary i restrykcje w największym stopniu grożą obywatelom, przedsiębiorcom i gminom, rzadziej definiuje się je w przypadku instytucji powiatowych, wojewódzkich i agend rządowych.

Ogólne zasady zarządzania aktualizacją Programu ochrony środowiska

Ze względu na przepisy prawa, wykonywane zadania, zobowiązania statutowe oraz powinności obywatelskie w realizację aktualizacji Programu ochrony środowiska zaangażowanych jest wielu uczestników. Należą do nich: - Organ wykonawczy powiatu przygotowujący i uchwalający aktualizację Programu oraz oceniający sprawność i efektywność jego realizacji; - Jednostki samorządu terytorialnego realizujące działania w zakresie ochrony środowiska i przyrody (przede wszystkim inwestycyjne w gospodarce komunalnej), a

– 114 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 także edukacji ekologicznej oraz sprawozdawczości; - Starosta i pozostałe organy administracji publicznej, realizujące zadania Programu i kontrolujące ich wykonywanie zgodnie z kompetencjami przyznanymi przez prawo oraz, - Jednostki dysponujące środkami finansowymi z opłat środowiskowych, zobowiązane przeznaczać je na realizację aktualizacji Programu, a także banki i instytucje finansowe, którym powierzono zarządzanie środkami przeznaczonymi na cele ochrony środowiska; - Organizacje pozarządowe wspierające społeczeństwo w realizowaniu projektów proekologicznych i wykonywaniu powinności obywatelskich, pośredniczące pomiędzy administracją a społeczeństwem; - Podmioty gospodarcze działające na terenie powiatu posiadające znaczny wpływ na stan środowiska i starające się o uzyskanie pozwoleń zintegrowanych na korzystanie ze środowiska; - Mieszkańcy powiatu – jako uczestnicy działań, a także beneficjenci realizacji aktualizacji Programu lub ponoszący koszty złego stanu środowiska. Włączenie do procesu realizacji aktualizacji Programu szerokiego grona partnerów instytucjonalnych i społecznych jest warunkiem koniecznym jego akceptacji i pozwala na przekazywanie współodpowiedzialności za osiąganie celów. Dlatego tak ważne jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji oraz przejrzystość procedur włączających szerokie grono partnerów – również, w proces oceny skuteczności realizacji. Równie istotny jest rozwój partnerstwa ze wszystkimi lokalnymi, krajowymi i międzynarodowymi podmiotami, działającymi w regionie, który niewątpliwie przyczyni się do skupienia zasobów oraz zwielokrotnienia efektów ekologicznych.

Instrumenty zarządzania środowiskiem

Realizacja celów i przedsięwzięć zaproponowanych w aktualizacji Programu przeprowadzona zostanie z wykorzystaniem różnego rodzaju instrumentów, wynikających z przepisów prawa, rachunku efektywności ekonomicznej, polityki społecznej oraz struktury zarządzania środowiskiem. Stosowanie tych instrumentów przepisy prawa przypisują administracji publicznej, poprzez :

Wydawanie decyzji administracyjnych: - na korzystanie z zasobów środowiska i wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, wynikające z wprowadzenia do polskiego systemu prawnego wymogów Dyrektywy IPPC, - na rozpoznanie i eksploatację surowców mineralnych, - zatwierdzających program gospodarki odpadami, - pozwolenia wodnoprawne, - o podziałach i scaleniach gruntów, - o pozwoleniu na budowę, podejmowanych w oparciu o zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także prowadzone postępowania, w sprawie oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, - zobowiązujących do prowadzenia badań monitoringowych stanu środowiska, - o konieczności przeprowadzenia przeglądu ekologicznego. Także wszystkie inne, wynikające z przepisów szczególnych.

– 115 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Stosowanie instrumentów związanych z rachunkiem efektywności ekonomicznej min.: 1. Prawno-finansowych, jak: - opłaty naliczane za korzystanie ze środowiska, - administracyjne kary pieniężne, - skutki finansowe wynikające z odpowiedzialności karnej i cywilnej. 2. Ekonomicznych, jak: - kredyty – w tym umarzalne – i dotacje z funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, - dotacje z europejskich funduszy strukturalnych udzielane za pośrednictwem właściwych Programów Operacyjnych, - umieszczenie na listach wyborów objętych opłatami produktowymi i opłatami tych opłat, - ubezpieczenia ekologiczne od odpowiedzialności cywilnej za szkody, spowodowane poważnymi awariami przemysłowymi i transportowymi, - tworzenie rynku uprawnień do emisji zanieczyszczeń (zbywanie pozwolenia ). Szczególnym instrumentem ekonomicznym jest pomoc publiczna w postaci zwolnień i ulg podatkowych, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń należności budżetu państwa i samorządu oraz udzielenie gwarancji finansowych dla projektowanych przedsięwzięć.

Do instrumentów społecznych należą: - obowiązek upowszechniania w społeczeństwie informacji o środowisku i zasięgania jego opinii podczas procedur prowadzonych w sprawach ochrony środowiska, - wykraczające poza zakres obowiązkowy przekazywanie informacji w mediach, formie spotkań, dyskusji publicznych i akcji związanych z konkretnymi problemami ochrony środowiska, - edukacja ekologiczna społeczeństwa we wszystkich grupach wiekowych, - stymulacja i wspieranie organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, kompetentnie i rzetelnie działających w sferze ochrony środowiska, - współpraca i wzajemna wymiana informacji pomiędzy administracja publiczną, placówkami naukowo – badawczymi, instytucjami finansowymi, podmiotami korzystającymi ze środowiska i sektorem pozarządowym, w celu wymiany doświadczeń i popularyzacji efektywnych i przyjaznych środowisku technik, procesów i działań.

Instrumenty związane ze strukturą zarządzania środowiskiem, to: - strategiczne i operacyjne dokumenty o zasięgu regionalnym i lokalnym, interdyscyplinarne i sektorowe, wytyczające cele i określające zadania do realizacji (strategie Rozwoju, studia uwarunkowań i kierunków oraz plany zagospodarowania przestrzennego, Programy ochrony środowiska i poszczególnych jego elementów, Plany operacyjne , koncepcje i studia wykonalności, programy dostosowawcze, oceny oddziaływania itp.), - współpraca pomiędzy instytucjami administracji publicznej, w zakresie wykonywania zadań w zakresie ochrony środowiska i ich skutecznego egzekwowania, - spójny system monitoringu środowiska, pozwalający na okresową weryfikację stopnia osiągania wymaganych i złożonych w programach wskaźników, - zintegrowana baza danych o środowisku i jego stanie w poszczególnych urzędach administracji publicznej, zbudowana w sposób umożliwiający jej stałą aktualizację i szybkie udostępnianie , np. za pośrednictwem Internetu.

– 116 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

- wykorzystanie instytucji, przedsiębiorstw naukowo badawczych i ekspertów, dla opracowania procedur i modeli usprawniających prowadzone i zamierzone działania oraz podnoszących ich skuteczność.

Określenie zasad współpracy pomiędzy województwem, powiatem, gminami oraz przedsiębiorcami w zakresie ochrony środowiska powiatu kościańskiego: Wdrażanie zadań zestawionych i opisanych w aktualizacji Programu wymaga zaangażowania szerokiego grona partnerów instytucjonalnych i społecznych. W celu zwielokrotnienia efektów ekologicznych współpraca pomiędzy województwem, powiatem, gminami i przedsiębiorcami powinna mieć charakter dwukierunkowy i nie powinna ograniczać się wyłącznie do wydawania decyzji i kontroli zakładów przemysłowych. Z mocy prawa Marszałek i Zarząd Województwa w stosunku do Starosty i Zarządu Powiatu pełnią rolę ukierunkowującą i koordynującą, choć nie zwierzchnią. Samorząd województwa dysponuje kompetencjami o charakterze strategicznym: ustala strategię rozwoju województwa, politykę przestrzenną opracowując wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego, a także programy ochrony środowiska i plany gospodarki odpadami. Organy samorządu powiatowego, kierując się wytycznymi zawartymi w/w dokumentach wpływają na działania administracji publicznej wszystkich szczebli, instytucji oraz pozarządowych organizacji ekologicznych na terenie Powiatu Kościańskiego. Współdziałają z administracją samorządową wyższego szczebla, realizując przypisane im wytyczne i jednocześnie wyznaczają kierunki rozwoju na poziomie gminnym. Wzajemne powiązania rożnych szczebli samorządu uwidaczniają się w procesie opiniowania planów i programów np. w sytuacji kiedy samorząd wojewódzki opiniuje projekty dokumentów powiatowych i gminnych. Organy administracji wykorzystują instrumenty prawne, finansowe i kontrolne, które na drodze formalnej mają wpływ na działania przedsiębiorców. Działania te wynikają z przepisów prawa, których celem jest ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko, powstającego w efekcie uruchomienia lub eksploatacji zakładów przemysłowych i usługowych prowadzonych przez przedsiębiorców. Szczególną rolę w tej sprawie spełnia Starosta jako organ ochrony środowiska. Wydaje on pozwolenia regulujące sposób korzystania ze środowiska przez przedsiębiorców. Współpraca pomiędzy w/w podmiotami może być prowadzona również w formie edukacji ekologicznej realizowanej przez województwo, powiaty i gminy i skierowanej do przedsiębiorców. Powyższe formy współpracy polegają jednak na jednostronnym przepływie informacji. Znacznie bardziej efektywnym instrumentem współpracy z przedsiębiorcami jest komunikacja społeczna, która umożliwia dwustronny przepływ informacji. Odrębną kwestię stanowi zarządzanie informacją o środowisku, polegające na wzajemnym przekazywaniu sobie dokumentów lub informacji. Po części problematyka ta wynika z obowiązującego prawa: przekazywanie kopii wydawanych pozwoleń, informacji i wykazów. W pozostałej części może być realizowana przez porozumienia różnych organów, tworzenie systemów zarządzania środowiskiem (np. system REMAS) lub w innych formach.

– 117 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

7. Polityka i harmonogram ochrony środowiska

We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno-gospodarczych na terenie powiatu kościańskiego. Omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzyszące im zagrożenia. W celu realizacji przyjętych założeń konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia:  celów ekologicznych – cel po osiągnięciu, którego ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań;  zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia, prowadzące do realizacji wyznaczonych celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Konieczne jest ustalenie harmonogramu prowadzenia działań ekologicznych z rozbiciem na działania krótko- i długoterminowe oraz mechanizmy finansowo- ekonomiczne. Poniżej przedstawiono cele i zadania ekologiczne w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w polityce ekologicznej państwa i wojewódzkim programie ochrony środowiska, co powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju powiatu kościańskiego.

W celu realizacji przyjętych założeń ustalono główne zasady polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia:  szczegółowych celów ekologicznych - celów, po osiągnięciu, których ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiących ostateczny efekt podejmowanych działań,  kierunków działań - kierunków służących do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych,  zadań ekologicznych - konkretnych przedsięwzięć, prowadzących do realizacji wyznaczonych kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy, aż do osiągnięcia założonego celu. Uwzględniając założenia Programu wojewódzkiego wyznaczono cele strategiczne oraz szczegółowe cele ekologiczne, których realizacja poprzez konkretne kierunki i zadania ekologiczne przyczyni się do poprawy poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego powiatu. Charakterystyka celów strategicznych i szczegółowych celów ekologicznych powiatu kościańskiego: I. Cel strategiczny: Ochrona zasobów naturalnych:  Cel ekologiczny 1. Ochrona Przyrody,  Cel ekologiczny 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów,  Cel ekologiczny 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi,  Cel ekologiczny 4. Ochrona powierzchni ziemi,  Cel ekologiczny 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi. II. Cel strategiczny: Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego:  Cel ekologiczny 6. Jakość wód i gospodarka wodno-ściekowa,  Cel ekologiczny 7. Jakość powietrza,  Cel ekologiczny 8. Gospodarka odpadami,  Cel ekologiczny 9. Hałas,  Cel ekologiczny 10. Pola elektromagnetyczne,

– 118 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 Cel ekologiczny 11. Poważne awarie. III. Cel strategiczny: Działania systemowe:  Cel ekologiczny 12: Edukacja dla zrównoważonego rozwoju

Realizacja celów będzie się odbywała poprzez kierunki działań i określone zadania ekologiczne (przedsięwzięcia) w okresach:  krótkookresowym (lata 2012-2015),  długoterminowym (lata 2016-2019).

7.1. Cele i zadania Programu ochrony środowiska dla powiatu kościańskiego

I. Cel strategiczny: Ochrona zasobów naturalnych

Cel ekologiczny 1. Ochrona przyrody Zachowanie równowagi ekologicznej związane jest z ochroną wszystkich zasobów przyrodniczych powiatu. Ma to prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu (różnorodności gatunkowej) oraz ma stwarzać warunki do jak najlepszego rozwoju. W celu ochrony przyrody powiatu kościańskiego oraz zachowania równowagi ekologicznej, wyznaczono następujące kierunki działań ekologicznych, tj.  Rozwój i ochrona obszarów chronionych,  Ochrona flory i fauny,  Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym.

Rozwój i ochrona obszarów chronionych Zadania własne:  działania pielęgnacyjne na terenach zielonych, także na obszarach rolnych. Zadania koordynowane:  tworzenie nowych obszarów zieleni i zadrzewień na terenach zabudowanych,  prowadzenie prac pielęgnacyjnych pomników przyrody oraz parków,  dalsze rozpoznanie obszarów o dużej różnorodności biologicznej i ustanawianie nowych form ochrony przyrody, tj. rezerwatów, obszarów chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych, pomników przyrody,  kontynuacja wdrażania sieci Natura 2000,  systematyczna kontrola i ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych,  prowadzenie szkoleń i edukacji w zakresie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej. Ochrona fauny i flory Zadania koordynowane:  wzbogacanie naturalnej bazy żerowej dla zwierzyny, tj. urządzanie wodopojów, uprawianie poletek produkcyjnych, karmowych oraz zaporowych,  prowadzenie racjonalnej gospodarki rybackiej w obwodach rybackich na terenie powiatu (art. 6 ustawy o rybactwie),  ocena wypełnienia obowiązku prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej w obwodach rybackich na terenie powiatu (art. 6 ustawy o rybactwie13),  renaturalizacja i poprawa stanu zniszczonych ekosystemów, zwłaszcza wodno- błotnych, rzecznych i leśnych,

13 Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985r. o rybactwie śródlądowym (tekst jednolity z 1999r. Nr 66, poz. 750 z późn. zm.)

– 119 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym Zadania koordynowane:  uwzględnienie w opracowaniach planistycznych lokalizacji terenów o wyjątkowych wartościach przyrodniczych.

Cel ekologiczny 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Ochrona lasów oraz ich zrównoważony rozwój i zachowanie różnorodności biologicznej wciąż stanowi podstawowy problem. W celu ochrony, zrównoważonego rozwoju i racjonalnego użytkowania lasów w powiecie wyznaczono określone kierunki ekologiczne, których realizacja pomoże w osiągnięciu wyznaczonego celu, tj.  Ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej lasów,  Zrównoważony rozwój i racjonalne użytkowanie lasów.

Ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej lasów Zadania koordynowane:  działania mające na celu zróżnicowanie struktury gatunkowej lasów i poprawę struktury wiekowej drzewostanów, tj. zwiększenie bioróżnorodności w celu powiększenia odporności ekosystemu leśnego,  prowadzenie monitoringu środowiska leśnego w celu rozpoznania stanu lasu, przeciwdziałania pożarom, rozwojowi szkodników i chorób,  ochrona i systematyczne powiększanie zasobów leśnych poprzez opracowywanie planów urządzania lasu wraz z Programami Ochrony Przyrody,  odbudowa zdegradowanych siedlisk leśnych,  zwiększenie możliwości retencyjnych oraz wdrażanie programu małej retencji na terenach leśnych,  przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych,  ujmowanie w dokumentach planistycznych gruntów do zalesień, wyznaczanie w mpzp granic rolno-leśnych,  tworzenie spójnych kompleksów leśnych, szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów,  prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju,  realizacja „Programu odbudowy populacji zwierzyny drobnej w województwie wielkopolskim w latach 2005 – 2015”,  redukcyjny odstrzał drapieżników. Zrównoważony rozwój i racjonalne użytkowanie lasów Zadania własne:  zintensyfikowanie prac związanych z opracowaniem i aktualizowanie operatów urządzeniowych lasów niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad Realizacją tych planów. Zadania koordynowane:  prowadzenie zalesień gruntów rolnych,  dostosowywanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych poprzez systematyczne opracowywanie programów udostępniania i zagospodarowywania terenów leśnych do celów rozwoju turystyki i wypoczynku, regeneracja zdrowia i edukacji ekologicznej,

– 120 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 realizacja zrównoważonego użytkowania zasobów leśnych zgodne z zasadami ochrony przyrody, w tym wprowadzanie bezpiecznych technik i technologii prac leśnych.

Cel ekologiczny 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Zarządzanie zasobami wodnymi jest jednym z podstawowych zagadnień mających wpływ na rozwój regionu i jakość życia na jego obszarze. W celu racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi powiatu wyznaczono określone kierunki ekologiczne, których realizacja pomoże w osiągnięciu wyznaczonego celu, tj.  Prawidłowa gospodarka zasobami wodnymi,  Ochrona przeciwpowodziowa.

Prawidłowa gospodarka zasobami wodnymi Zadania własne:  doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zwartych w decyzjach dotyczących ustanawiania stref ochronnych ujęć. Zadania koordynowane:  utrzymanie, konserwacja i modernizacja urządzeń melioracji wodnych szczegółowych,  dokonywanie przeglądu nieczynnych ujęć wód podziemnych,  optymalizacja zużycia wody poprzez minimalizację strat wody na przesyle oraz wprowadzenie zamkniętych obiegów wody w przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez użytkowników indywidualnych,  ustanawianie i odpowiednie zagospodarowywanie stref ochronnych ujęć wód podziemnych,  prowadzenie akcji edukacyjnych nawiązujących do optymalizacji zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej do celów agrarnych – podlewania),  budowa obiektów małej retencji.

Cel ekologiczny 4. Ochrona powierzchni ziemi Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska, polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości. Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi, dla realizacji celu ekologicznego wyznaczono następujący kierunek ekologiczny, tj.:  Ochrona gleb przed degradacją. Ochrona gleb przed degradacją Zadania własne:  promowanie programów rolno-środowiskowych uwzględniających działania prewencyjne w zakresie ochrony gleb, w tym erozji,  wspieranie i rozwijanie rolnictwa ekologicznego poprzez promowanie gospodarstw ekologicznych,  promowanie produkcji rolnej zapewniającej zrównoważone wykorzystanie gleb. Zadania koordynowane:  ochrona gleb i wprowadzanie zadrzewień śródpolnych i przydrożnych, które spełniają role przeciwerozyjną,  przestrzeganie oraz promowanie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo,

– 121 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji,  kontrola obiektów hodowli zwierząt dużych i średnich oraz postępowania z gnojowicą.

Cel 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi W myśl przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, złoża kopalin podlegają ochronie, której wyrazem jest m. in. zabezpieczenie warunków do ich eksploatacji (obecnie lub w przyszłości). Aby przedsięwzięcia mające na celu ochronę, były skuteczne powinny uwzględniać specyficzne wymagania poszczególnych rodzajów metod wydobywczych. Przykładowo, jednym z czynników o istotnym znaczeniu dla wydobywania kopalin metodą odkrywkową, niekiedy wręcz przesądzającym o takiej możliwości, jest stan i sposób zagospodarowania powierzchni terenu w granicach udokumentowanego złoża. W celu ochrony złóż kopalin oraz właściwego sposobu gospodarowania zasobami geologicznymi w powiecie wyznaczono następujący kierunek działań ekologicznych, tj.:  Ochrona złóż kopalin oraz nadzór nad ich eksploatacją.

Ochrona złóż kopalin oraz nadzór nad ich eksploatacją Zadania własne:  prowadzenie bieżącej kontroli w zakresie wydawanych koncesji oraz eliminacja nielegalnego ich wydobywania. Zadania koordynowane:  kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznania i dokumentowania nowych złóż kopalin,  sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji kopalin.

II. Cel strategiczny: Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa chemicznego

Cel 6. Jakość wód Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) ustalająca ramy działań w dziedzinie polityki wodnej za jeden z podstawowych celów stawia wdrożenie zintegrowanej polityki wodnej obejmującej całość wód śródlądowych oraz powiązanych z nimi ekosystemów (Dyrektywa 2000/60/WE). Operacyjnym elementem Dyrektywy jest osiągnięcie dobrego stanu wszystkich części wód poprzez określenie i wdrożenie koniecznych działań w ramach zintegrowanych programów działań w Państwach członkowskich do 2015 roku. W celu osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych na terenie Powiatu Kościańskiego wyznaczono kierunek działań ekologicznych, tj.:  Racjonalna gospodarka wodno ściekowa i ogólna poprawa jakości wód.

Racjonalna gospodarka wodno ściekowa i ogólna poprawa jakości wód Zadania koordynowane:  modernizacja sieci wodociągowej, modernizacja istniejących ujęć i stacji uzdatniania wody,  budowa nowych i przebudowa istniejących oczyszczalni ścieków wraz z systemami gospodarowania osadami ściekowymi,  budowa nowych i przebudowa istniejących systemów kanalizacji zbiorczej,

– 122 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, na terenach gdzie budowa systemów zbiorczych jest nieuzasadniona ze względu na uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne,  zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych na terenach gmin wraz z ich opisem technicznym oraz przeprowadzaniem kontroli częstotliwości ich opróżniania,  ograniczanie odpływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych poprzez wspieranie oraz kontynuację budowy płyt obornikowych i zbiorników na gnojowicę,  promowanie i rozpowszechnianie stosowania tzw. dobrych praktyk rolniczych, które zapewniają lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego gleb, przy jednoczesnym zmniejszeniu negatywnego oddziaływania na środowisko nawozów i środków ochrony roślin,  gromadzenie i przekazywanie aktualnych informacji mieszkańcom gmin powiatu na temat jakości wody przeznaczonej do picia oraz jakości wody w kąpieliskach,  racjonalizacja produkcji zwierzęcej, która uwzględnia istniejące oraz potencjalne oddziaływanie na środowisko.

Cel 7. Jakość powietrza Mając na względzie ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska jako całości, szczególnie ważna jest walka z emisjami zanieczyszczeń u źródła oraz identyfikacja i wdrażanie na szczeblu lokalnym, krajowym i wspólnotowym najskuteczniejszych środków mających na celu redukcję emisji. Z tego względu powinno się zapobiegać lub ograniczać emisję szkodliwych zanieczyszczeń powietrza oraz ustanowić właściwe cele dotyczące jakości powietrza, z uwzględnieniem odpowiednich norm, wytycznych i programów Światowej Organizacji Zdrowia. W celu polepszenia poprawy jakości powietrza na terenie powiatu kościańskiego wyznaczono następujące kierunki działań, tj.:  Poprawa jakości powietrza,  Spełnienia wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza.

Poprawa jakości powietrza Zadania koordynowane:  termomodernizacja budynków użyteczności publicznej,  redukcja zanieczyszczeń pochodzących z transportu poprzez budowę oraz modernizację dróg i ciągów komunikacyjnych,  rozwój systemu ścieżek rowerowych, wodnych i pieszych w powiecie,  modernizacja kotłowni zlokalizowanych w gminach w celu dostosowania ich funkcjonowania do wymogów ochrony środowiska, tj.:  ograniczanie emisji komunikacyjnej poprzez odpowiednie utrzymanie czystości nawierzchni ulic,  ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zastępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi nośnikami ciepła, w tym odnawialnymi źródłami energii (np. wody geotermalne, energia słoneczna, energia wiatrowa, energia biomasy z lokalnych źródeł), tj.:  edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz korzystania ze środków transportu publicznego.

– 123 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Spełnienia wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza Zadania koordynowane:  systematyczna kontrola zakładów przemysłowych,  modernizacja układów technologicznych ciepłowni i elektrociepłowni, w tym wprowadzanie nowoczesnych technik spalania,  instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania, a także poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących zanieczyszczenia,  modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz ich automatyzacja,  wdrażanie nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku (BAT),  wzmocnienie i prowadzenie systemu monitoringu powietrza,

Cel 8. Gospodarka odpadami Odpady stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń środowiska przyrodniczego oraz stwarzają potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi. W powiecie należy zadbać o dobrze funkcjonujący system gospodarowania odpadami oraz rozwinąć selektywną zbiórkę odpadów, w szczególności zbiórkę odpadów biodegradowalnych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych. W celu minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz prowadzenia nowoczesnego systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów w powiecie wyznaczono następujący kierunek działań, tj.:  Poprawa systemu gospodarki odpadami,  Zapewnienie nowoczesnego systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

Poprawa systemu gospodarowania odpadami Zadania własne:  opracowanie dokumentu „Aktualizacja Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Kościańskiego do roku 2032” oraz realizacja założeń programu, Zadania koordynowane:  systematyczne informowanie mieszkańców o zasadach funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi oraz o metodach które pomagają eliminować wytwarzane odpady ,  objecie umowami na odbiór zmieszanych odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców gmin,  prowadzenie ciągłej kontroli wyposażenia nieruchomości w pojemniki do zbiórki zmieszanych odpadów komunalnych,  organizacja akcji edukacyjnych związanych z segregacją odpadów,  eliminowanie uciążliwości dla środowiska związanych z eksploatacją składowisk, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk niespełniających wymogów prawa, tj.: wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, kontrolowanie stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, Zapewnienie nowoczesnego systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów Zadania własne:  systematyczna kontrola przedsiębiorstw w zakresie zgodności wytwarzanych odpadów z wydanymi decyzjami,  organizacja akcji edukacyjnych w zakresie nowoczesnych metod zagospodarowania odpadów dla mieszkańców powiatu oraz małych i średnich podmiotów gospodarczych,

– 124 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 współpraca z organizacjami odzysku i przemysłem w celu stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne, Zadania koordynowane:  wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych,  rozwój selektywnego zbierania odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych,  rozwój selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych,  rozwój selektywnego zbierania odpadów biodegradowalnych ze strumienia odpadów komunalnych,  rozwój selektywnego zbierania odpadów budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych,  rozwój działań kontrolnych nad podmiotami posiadającymi zezwolenia na zbieranie odpadów,  rozbudowa systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,

Cel 9. Hałas Dominującym źródłem hałasu na terenie powiatu jest ruch drogowy, który charakteryzuje się takimi czynnikami jak natężenie ruchu, struktura strumienia pojazdów, płynność ruchu oraz jego organizacja. Najwyższe poziomy hałasu występują zazwyczaj przy ulicach o dużym natężeniu ruchu, o złym stanie nawierzchni, z zabudową położoną w niewielkiej odległości od jezdni. W celu zmniejszenia zagrożenia mieszkańców ponadnormatywnym hałasem wyznaczono następujący kierunek działań ekologicznych, tj.:  poprawa klimatu akustycznego

Poprawa klimatu akustycznego Zadania koordynowane:  zwiększenie izolacyjności budynków (np. poprzez wymianę okien) gdzie inne sposoby ograniczania hałasu nie dają skutecznych rezultatów,  modernizacja i przebudowa dróg i ulic, w wyniku eksploatacji których występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu na terenach podlegających ochronie akustycznej,  dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu,  wprowadzenie do mpzp zapisów sprzyjających ograniczeniu zagrożenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zróżnicowanej funkcji),  wspieranie inwestycji ograniczających negatywny wpływ hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu (budowa ekranów akustycznych, tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej oraz izolacji budynków),  systematyczna kontrola zakładów pod względem stosowania obudów dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akustycznych, stosowania maszyn i urządzeń o obniżonej emisji hałasu w przypadku przekroczeń tej emisji,  dokonanie rozpoznania klimatu akustycznego powiatu ze wskazaniem terenów szczególnie narażonych na emisję hałasu,

– 125 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 monitorowanie natężenia ruchu i poziomu hałasu wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych,  wzmocnienie działalności kontrolnej organów samorządowych w porozumieniu z WIOŚ w zakresie emisji hałasu przez podmioty korzystające ze środowiska.

Cel 10. Pola elektromagnetyczne Ilość źródeł promieniowania elektromagnetycznego w ostatnich latach znacznie wzrosła. Słuszne, zatem będzie ograniczenie oddziaływania promieniowania poprzez odpowiednie działania techniczne oraz administracyjne. W celu zmniejszenia wystąpienia negatywnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na mieszkańców powiatu proponuje się realizować następujący kierunek ekologiczny, tj.:  ochrona mieszkańców przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych.

Ochrona mieszkańców przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Zadania koordynowane:  wprowadzenie do mpzp zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi (w tym zasad lokalizacji instalacji emitujących pola elektromagnetyczne z uwzględnieniem walorów krajobrazowych),  identyfikacja oraz systematyczna kontrola zagrożeń promieniowaniem elektromagnetycznym,  prowadzenie cyklicznych badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz prowadzenie rejestru terenów, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w środowisku,  podnoszenie świadomości społeczeństwa o źródłach i stopniu oddziaływania pól elektromagnetycznych.

Cel 11. Poważne awarie W brzemieniu ustawy Prawo ochrony środowiska poważną awarię nazywamy zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.  Na terenie powiatu kościańskiego zlokalizowany jest 1 zakład dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Podziemny Magazyn Gazu Bonikowo w Kokorzynie, eksploatowany przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Oddział w Zielonej Górze). W październiku 2011 r. STATOIL Sp. z o.o. z/s w Warszawie, ul. Puławska 86, 02-603 Warszawa, wyłączyła z eksploatacji instalację do przeładunku i magazynowania gazu LPG, eksploatowaną w Bazie LPG Kościan, zlokalizowanej przy ul. Północnej 52. Zakład ten kwalifikowany był również jako zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.  Na terenie powiatu znajduje się także 1 zakład zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZZR), tj. Linde Gaz Polska Sp. z o.o. z/s w Krakowie, Al. Jana Pawła II 41a, 31-864 Kraków, Oddział w Kościanie, ul. Przemysłowa 17.  Ponadto na prowadzonej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu „Liście potencjalnych sprawców awarii” znajduje się 1 zakład z powiatu kościańskiego, należący do tzw. zakładów pozostałych – Obrzańska Spółdzielnia

– 126 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Mleczarska w Kościanie, ul. W. Maya 28, która po przekształceniach w 2011 r. zmieniła nazwę na Spółdzielnię Mleczarską MLEKOVITA z/s w Wysokich Mazowieckich, ul. Ludowa 122, 18-200 Wysokie Mazowieckie, Oddział Produkcyjny w Kościanie.

W celu zapobiegania występowaniu poważnych awarii wyznaczono następujący kierunek ekologiczny, tj.:  Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii.

Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii Zadania koordynowane:  bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe,  wsparcie jednostek straży pożarnej w zakresie wyposażenia do prowadzenia działań ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom oraz zagrożeniom.  informowanie i ostrzeganie mieszkańców o zagrożeniach,  usuwanie skutków zagrożeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważnej awarii,  wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych poprzez szkolenia dla administracji samorządowej i podmiotów gospodarczych,

Cel szczegółowy: Działania systemowe

Cel 12. Edukacja dla zrównoważonego rozwoju Koncepcja kształcenia i wychowywania mieszkańców w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego jest znaczącym punktem w zapewnieniu odpowiedniego stanu środowiska przyrodniczego. Dzięki działaniom edukacyjnym propagowane są konkretne zachowania korzystne dla środowiska naturalnego. W celu podniesienia świadomości ekologicznej oraz wzmocnienia systemu zarządzania środowiskiem, na terenie powiatu będą realizowane następujące kierunki ekologiczne, tj.:  Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa,  Kontrola przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska,  Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych,  Aspekt ekonomiczny w planowaniu przestrzennym .

Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa Zadania koordynowane:  prowadzenie działań związanych z edukacją dla zrównoważonego rozwoju przez jednostki samorządu terytorialnego,  współpraca samorządów wszystkich szczebli z mediami regionalnymi i lokalnymi w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów działań podejmowanych na rzecz jego ochrony,  zakup sprzętu edukacyjnego dla szkół i przedszkoli,

– 127 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 promowanie materiałów/wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej,  udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla wojewódzkiego i lokalnego oraz przedstawicieli przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku,  promowanie postaw opartych na idei zrównoważonej i odpowiedzialnej konsumpcji. Kontrola przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska Zadania koordynowane:  egzekwowanie obowiązków w zakresie ochrony środowiska dla podmiotów prowadzących instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego,  egzekwowanie przestrzegania przepisów ochrony środowiska i nadzór nad działalnością podmiotów gospodarczych zajmujących się zbieraniem, transportem, odzyskiem oraz unieszkodliwianiem odpadów na terenie gmin powiatu. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Zadania koordynowane:  objęcie dokumentów polityk/strategii/programów/planów sektorowych (zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku) strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko,  popularyzacja szkoleń w zakresie metodologii wykonywania i oceniania prognoz skutków oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych. Aspekt ekonomiczny w planowaniu przestrzennym Zadania koordynowane:  uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań przepisów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wyników monitoringu środowiska (w szczególności w zakresie powietrza, hałasu i wód) oraz identyfikacja konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi.

7.2. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych dla powiatu kościańskiego

Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu kościańskiego, stanowią podstawę do realizacji konkretnych zadań w okresie do 2019 roku. Spośród szeregu zadań koniecznych do osiągnięcia wybrano zadania priorytetowe, do realizacji w okresie 2012-2015. Wśród najważniejszych kryteriów, branych pod uwagę przy formułowaniu priorytetów należy wymienić:  wymogi wynikające z aktualnego prawa (ustawy: Prawo ochrony środowiska, o odpadach, Prawo wodne, o ochronie przyrody),  priorytetowy wymiar przedsięwzięcia w skali powiatowej,  ponad lokalny wymiar przedsięwzięcia,  możliwość uzyskania zewnętrznego wsparcia finansowego,  obecne zaawansowanie inwestycji.

Przedsięwzięcia priorytetowe są działaniami krótkoterminowymi, które będą realizowane na przełomie lat 2012 – 2015. Natomiast przedsięwzięcia które mają być wykonywane w kolejnych latach zostały ujęte w przedziale czasowym 2016-2019 i są nazwane działaniami długoterminowymi. Harmonogram działań krótkoterminowych na lata 2012-2015 oraz działań długoterminowych na lata 2016–2019 jest przedstawiony

– 128 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 w postaci planu operacyjnego dla powiatu kościańskiego, który został ujęty w poniższej tabeli. Spośród określonych zadań, występują zadania o charakterze ciągłym, które będą realizowane jako działania krótkookresowe (priorytetowe) oraz zadania o charakterze długoterminowym, a więc obejmą horyzont czasowy od 2012 roku do 2019.

W harmonogramie program zadaniowy ujęto z podziałem na zadania własne (przedsięwzięcia), zadania realizowane na terenie powiatu, które są własnymi zadaniami i będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych powiatu, oraz zadania koordynowane – zadania realizowane na terenie powiatu kościańskiego, które są zadaniami gmin oraz innych jednostek, które powiat może wspierać lub brać w nich udział i są one finansowane z gminnych środków budżetowych, ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego.

– 129 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tabela 38. Krótkoterminowy i długoterminowy harmonogram – plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kościańskiego na lata 2012 - 2015 z perspektywą na lata 2016 - 2019

Okres realizacji

Kierunek Zadanie Jednostka Źródła finansowania

działania ekologiczne realizująca

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

I. CEL STRATEGICZNY: OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

CEL EKOLOGICZNY 1: Ochrona przyrody

ZADANIA WŁASNE Własne środki finansowe jednostek realizujących Powiat, 1. Działania pielęgnacyjne na terenach zadanie , Gminy, Zadanie ciągłe zielonych, także na obszarach rolnych Budżet Gminy, Nadleśnictwa (pielęgnacja zieleni, zadrzewienie Środki z Funduszy śródpolne) Ochrony Środowiska

ZADANIA KOORDYNOWANE Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy 1. Tworzenie nowych obszarów zieleni i zadrzewień na terenach zabudowanych Rozwój i ochrona Gminy, Nadleśnictwa, Własne środki finansowe obszarów 2. Prowadzenie prac pielęgnacyjnych Ekologiczne Zadanie ciągłe jednostek realizujących chronionych pomników przyrody oraz parków organizacje zadanie pozarządowe 3. Dalsze rozpoznanie obszarów o dużej Własne środki finansowe różnorodności biologicznej i ustanawianie jednostek realizujących nowych form ochrony przyrody, tj. Gminy, RDOŚ, zadanie , Zadanie ciągłe rezerwatów, obszarów chronionego Urząd Marszałkowski Budżet Gminy, krajobrazu, użytków ekologicznych, Środki z Funduszy pomników przyrody Ochrony Środowiska

– 130 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe jednostek realizujących 4. Kontynuacja wdrażania sieci RDOŚ zadanie ,

Natura 2000 Środki z Funduszy Ochrony Środowiska, Sponsorzy, EkoFundusz Budżety Gmin, 5. Systematyczna kontrola i ochrona Gminy, Własne środki finansowe Zadanie ciągłe obszarów i obiektów prawnie chronionych Nadleśnictwa jednostek realizujących zadanie Własne środki finansowe jednostek realizujących

6. Prowadzenie szkoleń i edukacji w RDOŚ,

zadanie , zakresie ochrony przyrody i różnorodności Inne jednostki POE, Środki z Funduszy biologicznej Nadleśnictwa Ochrony Środowiska, środki UE

ZADANIA KOORDYNOWANE Własne środki finansowe Koła 1. Wzbogacanie naturalnej bazy żerowej Zadanie ciągłe jednostek realizujących Łowieckie dla zwierzyny, tj. urządzanie wodopojów, zadanie uprawianie poletek produkcyjnych, karmowych oraz zaporowych

2. Prowadzenie racjonalnej gospodarki Własne środki finansowe rybackiej w obwodach rybackich na Użytkownicy Ochrona fauny Zadanie ciągłe jednostek realizujących terenie powiatu art. (6 ustawy o obwodów rybackich i flory zadanie rybactwie) 3. Ocena wypełnienia obowiązku prowadzenia racjonalnej gospodarki Własne środki finansowe rybackiej w obwodach rybackich na Zarząd Województwa Raz na trzy lata jednostek realizujących terenie powiatu (art. 6 ustawy zadanie o rybactwie) 4. Renaturalizacja i poprawa stanu Własne środki finansowe RDOŚ, zniszczonych ekosystemów, zwłaszcza Zadanie ciągłe jednostek realizujących Nadleśnictwa wodno-błotnych, rzecznych i leśnych zadanie

– 131 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe 5. Utrzymanie różnorodności siedlisk RDOŚ, Zadanie ciągłe jednostek realizujących przyrodniczych i siedlisk gatunków Nadleśnictwa zadanie

Integracja aspektów ZADANIA KOORDYNOWANE ekologicznych z Gminy Zadanie ciągłe Budżety Gmin planowaniem 1. Uwzględnienie w opracowaniach przestrzennym planistycznych lokalizacji terenów o wyjątkowych wartościach przyrodniczych CEL EKOLOGICZNY 2: Ochrona i zrównoważony rozwój lasów

ZADANIA KOORDYNOWANE Własne środki finansowe 1. Działania mające na celu zróżnicowanie jednostek realizujących Lasy Państwowe, struktury gatunkowej lasów i poprawę Zadanie ciągłe zadanie, Nadleśnictwa struktury wiekowej drzewostanów, tj. Środki z Funduszy zwiększenie bioróżnorodności w celu Ochrony Środowiska powiększenia odporności ekosystemu leśnego Ochrona i Własne środki finansowe 2. Prowadzenie monitoringu środowiska zachowanie jednostek realizujących leśnego w celu rozpoznania stanu lasu, Lasy Państwowe, różnorodności Zadanie ciągłe zadanie, przeciwdziałania pożarom, rozwojowi Nadleśnictwa biologicznej lasów Środki z Funduszy szkodników i chorób Ochrony Środowiska Własne środki finansowe 3. Ochrona i systematyczne powiększanie jednostek realizujących zasobów leśnych poprzez opracowywanie Lasy Państwowe, Zadanie ciągłe zadanie, planów urządzania lasu wraz z Nadleśnictwa Środki z Funduszy Programami Ochrony Przyrody Ochrony Środowiska Własne środki finansowe jednostek realizujących 4. Odbudowa zdegradowanych siedlisk Lasy Państwowe, Zadanie ciągłe zadanie, leśnych Nadleśnictwa Środki z Funduszy Ochrony Środowiska

– 132 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe

5. Zwiększenie możliwości retencyjnych jednostek realizujących

Lasy Państwowe, oraz wdrażanie programu małej retencji na zadanie, Nadleśnictwa terenach leśnych Środki z Funduszy Ochrony Środowiska Własne środki finansowe 6. Przeciwdziałanie powodzi i suszy w jednostek realizujących Lasy Państwowe, ekosystemach leśnych na terenach Zadanie ciągłe zadanie, Nadleśnictwa nizinnych Środki z Funduszy Ochrony Środowiska 7. Ujmowanie w dokumentach planistycznych gruntów do zalesień, Gminy Zadanie ciągłe Budżety Gmin wyznaczanie w mpzp granic rolno-leśnych Własne środki finansowe 8. Tworzenie spójnych kompleksów jednostek realizujących Lasy Państwowe, leśnych, szczególnie w obszarze korytarzy Zadanie ciągłe zadanie, Nadleśnictwa ekologicznych i wododziałów Środki z Funduszy Ochrony Środowiska Własne środki finansowe Nadleśnictwa,

jednostek realizujących

9. Prowadzenie edukacji na rzecz Ekologiczne zadanie, zrównoważonego rozwoju organizacje Środki z Funduszy pozarządowe Ochrony Środowiska 10. Realizacja „Programu odbudowy Marszałek

Własne środki finansowe

populacji zwierzyny drobnej w Województwa jednostek realizujących województwie wielkopolskim w latach Wielkopolskiego, zadanie 2005 – 2015” Koła Łowieckie Własne środki finansowe Koła Łowieckie, jednostek realizujących 11. Redukcyjny odstrzał drapieżników Zadanie ciągłe Powiat zadanie, Budżet Powiatu

– 133 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

ZADANIA WŁASNE

Własne środki finansowe 1. Zintensyfikowanie prac związanych jednostek realizujących z opracowaniem i aktualizowanie Powiat Zadanie ciągłe zadanie, operatów urządzeniowych lasów Budżet Powiatu niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad realizacją tych planów

Własne środki finansowe ZADANIA KOORDYNOWANE jednostek realizujących

Lasy Państwowe,

zadanie, 1. Prowadzenie zalesień gruntów Nadleśnictwa Środki z Funduszy Zrównoważony porolnych Ochrony Środowiska rozwój i racjonalne użytkowanie lasów 2. Dostosowywanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych Własne środki finansowe i społecznych poprzez systematyczne jednostek realizujących opracowywanie programów udostępniania Lasy Państwowe, Zadanie ciągłe zadanie, i zagospodarowywania terenów leśnych do Nadleśnictwa Środki z Funduszy celów rozwoju turystyki i wypoczynku, Ochrony Środowiska regeneracja zdrowia i edukacji ekologicznej 3. Realizacja zrównoważonego Własne środki finansowe użytkowania zasobów leśnych zgodne jednostek realizujących Lasy Państwowe, z zasadami ochrony przyrody, w tym Zadanie ciągłe zadanie, Nadleśnictwa wprowadzanie bezpiecznych technik Środki z Funduszy i technologii prac leśnych Ochrony Środowiska CEL EKOLOGICZNY 3: Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi

ZADANIA KOORDYNOWANE Własne środki finansowe Prawidłowa 1.Doskonalenie nadzoru nad Powiat, RZGW Zadanie ciągłe jednostek realizujących gospodarka zasobami przestrzeganiem ustaleń zawartych w zadanie wodnymi decyzjach dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć

– 134 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe 2. Utrzymanie, konserwacja i modernizacja Wielkopolski Zarząd jednostek realizujących urządzeń melioracji wodnych Melioracji i Urządzeń Zadanie ciągłe zadanie, budżet Gminy, szczegółowych Wodnych, Gminy dotacje

Własne środki finansowe 3. Dokonywanie przeglądu nieczynnych Zarządcy ujęć Zadanie ciągłe jednostek realizujących ujęć wód podziemnych zadanie

4. Optymalizacja zużycia wody poprzez minimalizację strat wody w przesyle oraz Właściciele Własne środki finansowe wprowadzenie zamkniętych obiegów nieruchomości Zadanie ciągłe jednostek realizujących wody w przemyśle i oszczędne korzystanie Podmioty gospodarcze zadanie z wody przez użytkowników indywidualnych

5. Ustanowienie i odpowiednie Powiat, Regionalny Własne środki finansowe zagospodarowanie stref ochronnych ujęć Zarząd Gospodarki Zadanie ciągłe jednostek realizujących wód podziemnych Wodnej zadanie

6. Prowadzenie akcji edukacyjnych Własne środki finansowe nawiązujących do optymalizacji zużycia jednostek realizujących Gminy, Powiat, wody przez indywidualnych Zadanie ciągłe zadanie, Placówki oświatowe użytkowników (np. gromadzenie wody Środki z Funduszy deszczowej w celu podlewania) Ochrony Środowiska Własne środki finansowe jednostek realizujących Właściciele zadanie, 7. Budowa obiektów małej retencji Zadanie ciągłe nieruchomości Środki z Funduszy Ochrony Środowiska, Fundusze unijne CEL EKOLOGICZNY 4: Ochrona powierzchni ziemi

– 135 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

ZADANIA WŁASNE Własne środki finansowe 1.Promowanie programów rolno- jednostek realizujących Gminy, Powiat, ARiMR, środowiskowych uwzględniających Zadanie ciągłe zadanie, ODR działania prewencyjne w zakresie ochrony Środki z Funduszy gleb, w tym erozji Ochrony Środowiska Własne środki finansowe 2. Wspieranie i rozwijanie rolnictwa jednostek realizujących Gminy, Powiat, ARiMR, ekologicznego poprzez promowanie Zadanie ciągłe zadanie, ODR gospodarstw ekologicznych Środki z Funduszy Ochrony Środowiska Własne środki finansowe

3.Promowanie produkcji rolnej jednostek realizujących Gminy, Powiat, ARiMR, zapewniającej zrównoważone Zadanie ciągłe zadanie, Ochrona gleb przed ODR wykorzystanie gleb Środki z Funduszy degradacją Ochrony Środowiska

ZADANIA KOORDYNOWANE Własne środki finansowe 1.Ochrona gleb i wprowadzenie Gminy, indywidualni Zadanie ciągłe jednostek realizujących zadrzewień śródpolnych i przydrożnych, rolnicy zadanie które spełniają rolę przeciwerozyjną

2.Przestrzeganie i promowanie zasad Własne środki finansowe dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w Gminy, ARiMR, ODR Zadanie ciągłe jednostek realizujących zakresie ochrony gleb użytkowanych zadanie rolniczo Własne środki finansowe jednostek realizujących 3.Rekultywacja składowisk wyłączonych z Zarządcy składowisk Zadanie ciągłe zadanie, eksploatacji Środki z Funduszy Ochrony Środowiska 4.Kontrola obiektów hodowli zwierząt Budżet Państwa, Środki z dużych i średnich oraz postępowania z WIOŚ Zadanie ciągłe Funduszy Ochrony gnojowicą Środowiska CEL EKOLOGICZNY 5: Gospodarowanie zasobami geologicznymi

– 136 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

ZADANIA WŁASNE Okręgowy Urząd Własne środki finansowe Górniczy w Poznaniu, 1. Prowadzenie bieżącej kontroli w Zadanie ciągłe jednostek realizujących Geolog Wojewódzki, zakresie wydawanych koncesji oraz zadanie Starostwo Powiatowe eliminacja nielegalnego ich wydobywania

ZADANIA KOORDYNOWANE Własne środki finansowe 1. Kontynuowanie prac w zakresie Koncesjonariusze Zadanie ciągłe jednostek realizujących poszukiwania, rozpoznania i zadanie dokumentowania nowych złóż kopalin Ochrona złóż kopalin oraz nadzór nad ich 2. Ochrona obszarów występowania złóż eksploatacją kopalin przed zagospodarowaniem uniemożliwiającym eksploatację poprzez Budżet Państwa, wprowadzenie do studiów uwarunkowań Gminy Zadanie ciągłe Środki z Funduszy i kierunków zagospodarowania Ochrony Środowiska przestrzennego gmin i mpzp odpowiednich zapisów

3. Sukcesywna rekultywacja i Własne środki finansowe zagospodarowanie terenów po Koncesjonariusze Zadanie ciągłe jednostek realizujących eksploatacji kopalin zadanie

II. CEL STRATEGICZNY: OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH CEL EKOLOGICZNY 6: Jakość wód

ZADANIA KOORDYNOWANE Budżety Gmin,

Środki z Funduszy 1. Rozbudowa i modernizacja sieci Gminy Zadanie ciągłe Ochrony Środowiska, Racjonalna wodociągowej, budowa nowych i Środki UE gospodarka wodno- modernizacja istniejących ujęć i stacji ściekowa i ogólna uzdatniania wody

– 137 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 poprawa jakości wód 2. Budowa nowych i przebudowa istniejących oczyszczalni ścieków wraz z Budżety Gmin, Gminy Zadanie ciągłe systemami gospodarowania osadami Środki UE ściekowymi Własne środki finansowe

jednostek realizujących

2.1. Rozbudowa oczyszczalni ścieków Gmina zadanie, Budżet Gminy

Budżety Gmin,

2.2. Modernizacja oczyszczalni ścieków Gmina Środki UE

3. Budowa nowych i przebudowa Budżety Gmin, Gminy Zadanie ciągłe istniejących systemów kanalizacji zbiorczej Środki UE 4. Budowa indywidualnych systemów Własne środki finansowe oczyszczania ścieków, na terenach gdzie Właściciele jednostek realizujących budowa systemów zbiorczych jest nieruchomości, Zadanie ciągłe zadanie, Środki z Funduszy nieuzasadniona ze względu na Gminy Ochrony Środowiska, uwarunkowania techniczne lub Środki UE ekonomiczne

5. Zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych na terenach gmin wraz z ich opisem technicznym oraz Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy przeprowadzaniem kontroli częstotliwości ich opróżniania

6. Rozbudowa infrastruktury gospodarki Własne środki finansowe Przedsiębiorstwa, wodno-ściekowej w zakładach Zadanie ciągłe jednostek realizujących Gminy przemysłowych zadanie, Środki UE

– 138 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

7. Ograniczanie odpływu zanieczyszczeń Budżet Gminy, azotowych ze źródeł rolniczych poprzez Środki z Funduszy ARiMR Zadanie ciągłe wspieranie oraz kontynuację budowy płyt Ochrony Środowiska, obornikowych i zbiorników na gnojowicę Fundusze unijne

8. Promowanie i rozpowszechnianie stosowania tzw. dobrych praktyk rolniczych, które zapewniają lepsze Własne środki finansowe wykorzystanie potencjału biologicznego Gminy, Zadanie ciągłe jednostek realizujących gleb, przy jednoczesnym zmniejszeniu Powiat zadanie negatywnego oddziaływania na środowisko nawozów i środków ochrony roślin

9. Gromadzenie i przekazywanie aktualnych informacji mieszkańcom gmin Własne środki finansowe Zarządcy ujęć, powiatu na temat jakości wody Zadanie ciągłe jednostek realizujących PSSE przeznaczonej do picia oraz jakości wody zadanie w kąpieliskach

10. Racjonalizacja produkcji zwierzęcej, Własne środki finansowe która uwzględnia istniejące oraz Hodowcy jednostek realizujących potencjalne oddziaływanie na środowisko zadanie

CEL EKOLOGICZNY 7: Jakość powietrza

ZADANIA KOORDYNOWANE Poprawa jakości Własne środki finansowe Gminy, powietrza Zadanie ciągłe jednostek realizujących 1. Termomodernizacja budynków Powiat zadanie, Środki UE użyteczności publicznej

– 139 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

2. Redukcja zanieczyszczeń pochodzących Zarząd Dróg Własne środki finansowe z transportu poprzez budowę oraz Powiatowych w Zadanie ciągłe jednostek realizujących modernizację dróg i ciągów Kościanie, Powiat, zadanie komunikacyjnych Gminy Własne środki finansowe ZDP w Kościanie 3. Rozwój systemu ścieżek rowerowych, jednostek realizujących Gminy, Zadanie ciągłe wodnych i pieszych w powiecie zadanie, Środki UE, Powiat

4. Modernizacja kotłowni zlokalizowanych Własne środki finansowe w gminach, w celu dostosowania Zarządcy Zadanie ciągłe jednostek realizujących ich funkcjonowania do wymogów ochrony kotłowni zadanie, Środki UE środowiska

5. Ograniczanie emisji komunikacyjnej Własne środki finansowe Zarządcy Dróg, poprzez odpowiednie utrzymanie czystości Zadanie ciągłe jednostek realizujących Gminy nawierzchni ulic zadanie,

6. Ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i Własne środki finansowe Zarządcy zastępowanie go innymi, bardziej jednostek realizujących nieruchomości, Gminy, Zadanie ciągłe ekologicznymi nośnikami ciepła, w tym zadanie, Powiat odnawialnymi źródłami energii (np. wody Środki UE geotermalne, energia słoneczna, energia wiatrowa, energia biomasy z lokalnych źródeł) Urząd Marszałkowski, Własne środki finansowe 7. Edukacja ekologiczna społeczeństwa Powiat, Gminy, jednostek realizujących w zakresie potrzeb i możliwości ochrony Użytkownicy zadanie, Fundusze unijne, powietrza, w tym oszczędności energii i Środowiska, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy stosowania odnawialnych źródeł energii Ekologiczne Ochrony Środowiska, oraz korzystania ze środków transportu Organizacje Budżet Państwa, publicznego pozarządowe NFOŚ i GW

– 140 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

ZADANIA KOORDYNOWANE Własne środki finansowe Spełnienia wymagań prawnych w zakresie jednostek realizujących 1. Systematyczna kontrola zakładów zadanie, Fundusze unijne, jakości powietrza przemysłowych, zwłaszcza zakładów WIOŚ Poznań Zadanie ciągłe Środki z Funduszy wymienianych w monitoringu WIOŚ w Ochrony Środowiska, Poznaniu jako szczególnie uciążliwych Budżet Państwa dla środowiska

Własne środki finansowe 2. Modernizacja układów technologicznych jednostek realizujących ciepłowni i elektrociepłowni, w tym Przedsiębiorcy Zadanie ciągłe zadanie, Fundusze unijne, wprowadzanie nowoczesnych technik Środki z Funduszy spalania Ochrony Środowiska 3. Instalowanie urządzeń do redukcji Własne środki finansowe zanieczyszczeń powstałych w procesie jednostek realizujących spalania, a także poprawa sprawności Przedsiębiorcy Zadanie ciągłe zadanie, Fundusze unijne, obecnie funkcjonujących urządzeń Środki z Funduszy redukujących zanieczyszczenia Ochrony Środowiska, Własne środki finansowe jednostek realizujących 4. Modernizacja i hermetyzacja procesów Przedsiębiorcy Zadanie ciągłe zadanie, Fundusze unijne, technologicznych oraz ich automatyzacja Środki z Funduszy Ochrony Środowiska, Własne środki finansowe jednostek realizujących 5. Wdrażanie nowoczesnych technologii Przedsiębiorcy Zadanie ciągłe zadanie, Fundusze unijne, przyjaznych środowisku (BAT) Środki z Funduszy Ochrony Środowiska, Własne środki finansowe jednostek realizujących 6. Wzmocnienie i prowadzenie systemu WIOŚ Poznań, zadanie, Fundusze unijne, Zadanie ciągłe monitoringu powietrza WSSE, PSSE Środki z Funduszy Ochrony Środowiska, Budżet Państwa CEL EKOLOGICZNY 8: Gospodarka odpadami

– 141 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Poprawa gospodarki ZADANIA WŁASNE odpadami

1. Opracowanie dokumentu „Aktualizacja

Powiat Budżet Powiatu Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Kościańskiego do roku 2032” oraz realizacja założeń programu

ZADANIA KOORDYNOWANE

1. Systematyczne informowanie Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy mieszkańców o zasadach funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi oraz o metodach które pomagają eliminować wytwarzane odpady

2. Objecie umowami na odbiór Budżet Gminy, Własne

Gminy, zmieszanych odpadów komunalnych środki finansowe jednostek Przedsiębiorstwa wszystkich mieszkańców gmin realizujących zadanie 3. Prowadzenie ciągłej kontroli Budżet Gminy, Własne wyposażenia nieruchomości w pojemniki Gminy, Zadanie ciągłe środki finansowe jednostek do zbiórki zmieszanych odpadów Przedsiębiorstwa realizujących zadanie komunalnych

4. Organizacja akcji edukacyjnych Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy związanych z segregacją odpadów

5. Eliminowanie uciążliwości dla Własne środki finansowe środowiska związanych z eksploatacją jednostek realizujących Zarządca, składowisk, w tym zamykanie i Zadanie ciągłe zadanie, Fundusze unijne, Gminy rekultywacja składowisk niespełniających Środki z Funduszy wymogów prawa Ochrony Środowiska 6. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy składowania odpadów

– 142 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

7. Kontrolowanie stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy zakresie odbierania odpadów komunalnych ZADANIA WŁASNE

1. Systematyczna kontrola przedsiębiorstw Powiat Zadanie ciągłe Budżet Powiatu w zakresie zgodności wytwarzanych odpadów z wydanymi decyzjami

Powiat, Gminy, Własne środki finansowe 2. Organizacja akcji edukacyjnych w Urząd Marszałkowski, jednostek realizujących zakresie nowoczesnych metod Użytkownicy zadanie, Fundusze unijne, zagospodarowania odpadów dla Środowiska, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy mieszkańców powiatu oraz małych i Ekologiczne Ochrony Środowiska, średnich podmiotów gospodarczych Organizacje Budżet Państwa, Zapewnienie pozarządowe NFOŚ i GW nowoczesnego 3. Współpraca z organizacjami odzysku i Własne środki finansowe systemu odzysku i przemysłem w celu stymulowania rozwoju Gminy, Powiat Zadanie ciągłe jednostek realizujących unieszkodliwiania rynku surowców wtórnych i produktów zadanie odpadów zawierających surowce wtórne

ZADANIA KOORDYNOWANE

1. Wzmocnienie kontroli podmiotów Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy

prowadzących działalność w zakresie

odbierania odpadów komunalnych

2. Opracowanie programów rozwoju Własne środki finansowe

selektywnego zbierania odpadów Gminy, jednostek realizujących

komunalnych na poziomie Organizacje zadanie, Fundusze unijne, gminnym/międzygminnym w ramach międzygminne Środki z Funduszy planów gospodarki odpadami Ochrony Środowiska Własne środki finansowe 3. Rozwój selektywnego zbierania

Gminy jednostek realizujących

odpadów wielkogabarytowych ze Przedsiębiorstwa zadanie, strumienia odpadów komunalnych Fundusze unijne

– 143 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe 4. Rozwój selektywnego zbierania

Gminy jednostek realizujących

odpadów niebezpiecznych ze strumienia Przedsiębiorstwa zadanie, odpadów komunalnych Fundusze unijne Własne środki finansowe 5. Rozwój selektywnego zbierania Gminy, jednostek realizujących odpadów biodegradowalnych ze Zadanie ciągłe Przedsiębiorstwa zadanie, strumienia odpadów komunalnych Fundusze unijne

Własne środki finansowe 6. Rozwój selektywnego zbierania Gminy, jednostek realizujących odpadów budowlanych ze strumienia Zadanie ciągłe Przedsiębiorstwa zadanie, odpadów komunalnych Fundusze unijne

Własne środki finansowe

7. Rozbudowa systemu zbierania zużytego Gminy,

jednostek realizujących sprzętu elektrycznego i elektronicznego Przedsiębiorstwa zadanie

8. Stworzenie systemu gospodarowania

Własne środki finansowe

odpadami uwzględniającego wszystkie Gminy, jednostek realizujących niezbędne elementy gospodarki Przedsiębiorstwa zadanie dostosowane do warunków lokalnych

10. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Własne środki finansowe w tym technologii pozwalających na jednostek realizujących odzyskiwanie energii zawartej w odpadach Przedsiębiorstwa Zadanie ciągłe zadanie, Fundusze unijne, w procesach termicznego i Środki z Funduszy biochemicznego ich przekształcania oraz Ochrony Środowiska odzyskiwanie energii elektrycznej i/lub cieplnej w procesie pozyskiwania biogazu z kwater składowania odpadów

CEL EKOLOGICZNY 9: Hałas

– 144 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe ZADANIA KOORDYNOWANE jednostek realizujących Właściciele, zadanie, Środki UE, 1. Zwiększenie izolacyjności budynków Zarządcy budynków, Zadanie ciągłe Fundusze unijne, (np. poprzez wymianę okien) gdzie inne Przedsiębiorcy Środki z Funduszy sposoby ograniczania hałasu nie dają Ochrony Środowiska skutecznych rezultatów 2. Modernizacja i przebudowa dróg i ulic, Własne środki finansowe w wyniku eksploatacji których występują Zarządcy Dróg, jednostek realizujących przekroczenia dopuszczalnych poziomów Zadanie ciągłe Gminy, Powiat zadanie, Budżet JST, hałasu na terenach podlegających ochronie Środki UE akustycznej Poprawa klimatu akustycznego 3. Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, Budżet Państwa, m.in. poprzez kontrole przestrzegania WIOŚ Poznań, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy dopuszczalnej emisji hałasu, Przedsiębiorstwa Ochrony Środowiska wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu

4. Wprowadzenie do mpzp zapisów sprzyjających ograniczeniu zagrożenia Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy hałasem (rozgraniczenie terenów o zróżnicowanej funkcji)

5. Wspieranie inwestycji ograniczających Własne środki finansowe negatywny wpływ hałasu jednostek realizujących komunikacyjnego na terenie powiatu zadanie, Zarządcy Dróg Zadanie ciągłe (budowa ekranów akustycznych, Budżet Państwa, tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej Środki z Funduszy oraz izolacji budynków) Ochrony Środowiska 6. Systematyczna kontrola zakładów pod względem stosowania obudów Budżet Państwa, dźwiękochłonnych, ekranów oraz WIOŚ Poznań Zadanie ciągłe Środki z Funduszy tłumików akustycznych, stosowania Ochrony Środowiska maszyn i urządzeń o obniżonej emisji hałasu w przypadku przekroczeń tej emisji

– 145 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

7. Dokonanie rozpoznania klimatu WIOŚ Poznań, Budżet Państwa,

akustycznego powiatu ze wskazaniem

Wojewoda Środki z Funduszy terenów szczególnie narażonych na emisję Wielkopolski Ochrony Środowiska hałasu 8. Monitorowanie natężenia ruchu i Budżet Państwa, poziomu hałasu wzdłuż głównych ciągów Zarządcy dróg Zadanie ciągłe Środki z Funduszy komunikacyjnych Ochrony Środowiska

9. Wzmocnienie działalności kontrolnej organów samorządowych w porozumieniu Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy z WIOŚ w zakresie emisji hałasu przez podmioty korzystające ze środowiska

CEL EKOLOGICZNY 10: Pola elektromagnetyczne

Ochrona ZADANIA KOORDYNOWANE mieszkańców przed negatywnym 1. Wprowadzenie do mpzp zapisów oddziaływaniem pól poświęconych ochronie przed polami Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy elektromagne- elektromagnetycznymi (w tym zasad tycznych lokalizacji instalacji emitujących pola elektromagnetyczne z uwzględnieniem walorów krajobrazowych) 2. Identyfikacja oraz systematyczna Budżet Państwa, kontrola zagrożeń promieniowaniem WIOŚ Poznań Zadanie ciągłe Środki z Funduszy elektromagnetycznym Ochrony Środowiska 3. Prowadzenie cyklicznych badań kontrolnych poziomów pól Budżet Państwa, elektromagnetycznych oraz prowadzenie WIOŚ Poznań Zadanie ciągłe Środki z Funduszy rejestru terenów, na których odnotowano Ochrony Środowiska przekroczenia dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w środowisku

– 146 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

WIOŚ Poznań, Budżet Państwa, 4. Podnoszenie świadomości Wojewoda Środki z Funduszy społeczeństwa o źródłach i stopniu Wielkopolski, Zadanie ciągłe Ochrony Środowiska, oddziaływania pól elektromagnetycznych Urząd Marszałkowski, Fundusze pomocowe UE, Powiat, Gminy Programy operacyjne CEL EKOLOGICZNY 11: Poważne awarie

ZADANIA KOORDYNOWANE Budżet Państwa, Wojewoda Środki z Funduszy 1. Bezpieczny transport materiałów Wielkopolski, Zadanie ciągłe Ochrony Środowiska, niebezpiecznych, w tym minimalizacja Samorządy lokalne, Fundusze pomocowe UE, transportu substancji niebezpiecznych Zarządcy Dróg Programy operacyjne przez obszary zamieszkałe

Ograniczenie ryzyka 2. Wsparcie jednostek straży pożarnej Wojewoda wystąpienia w zakresie wyposażenia do prowadzenia Wielkopolski, Własne środki finansowe poważnych awarii działań ratowniczych, zapobiegania i Marszałek Zadanie ciągłe jednostek realizujących przeciwdziałania poważnym awariom oraz Województwa, GIOŚ, zadanie zagrożeniom WIOŚ, PSP, Policja

Urząd Wojewódzki, Własne środki finansowe 3. Informowanie i ostrzeganie KW Policji, Zadanie ciągłe jednostek realizujących mieszkańców o zagrożeniach PSP, WIOŚ zadanie Własne środki finansowe 4. Usuwanie skutków zagrożeń środowiska jednostek realizujących oraz bezpieczne, tymczasowe KW Policji, zadanie, Zadanie ciągłe magazynowanie odpadów powstałych w PSP, WIOŚ Budżet Państwa, czasie usuwania skutków poważnej awarii Środki z Funduszy Ochrony Środowiska 5. Wykreowanie właściwych zachowań Własne środki finansowe społeczeństwa w sytuacji wystąpienia Wojewoda jednostek realizujących zagrożeń środowiska z tytułu awarii Wielkopolski, zadanie, przemysłowych, w tym transportu Zadanie ciągłe WIOŚ Poznań, Budżet Państwa, materiałów niebezpiecznych poprzez Gminy, Powiat Środki z Funduszy szkolenia dla administracji samorządowej Ochrony Środowiska i podmiotów gospodarczych

– 147 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

7. Uwzględnienie lokalizacji ZDR i ZZR Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy w mpzp

III. CEL STRATEGICZNY: DZIAŁANIA SYSTEMOWE CEL EKOLOGICZNY 12: Edukacja dla zrównoważonego rozwoju Własne środki finansowe

Podniesienie jednostek realizujących ZADANIA KOORDYNOWANE świadomości Gminy, Powiat, zadanie, Budżet Państwa,

ekologicznej Urząd Wojewódzki, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy 1. Prowadzenie działań związanych z społeczeństwa Urząd Marszałkowski Ochrony Środowiska, edukacją dla zrównoważonego rozwoju Fundusze pomocowe UE, przez jednostki samorządu terytorialnego Programy operacyjne Własne środki finansowe 2. Współpraca samorządów wszystkich jednostek realizujących szczebli z mediami regionalnymi i Gminy, Powiat, zadanie, Budżet Państwa, lokalnymi w zakresie prezentacji stanu Urząd Wojewódzki, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy środowiska i pozytywnych przykładów Urząd Marszałkowski Ochrony Środowiska, działań podejmowanych na rzecz jego Fundusze pomocowe UE, ochrony Programy operacyjne

Własne środki finansowe 3. Zakup sprzętu edukacyjnego dla szkół Gminy, Powiat Zadanie ciągłe jednostek realizujących i przedszkoli zadanie

Własne środki finansowe jednostek realizujących 4. Promowanie materiałów/wydawnictw zadanie, Budżet Państwa, Gminy, Powiat Zadanie ciągłe w zakresie edukacji ekologicznej Środki z Funduszy Ochrony Środowiska, Fundusze pomocowe UE

– 148 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Własne środki finansowe 5. Udział przedstawicieli administracji jednostek realizujących publicznej szczebla wojewódzkiego i Gminy, Powiat, zadanie, Budżet Państwa, lokalnego oraz przedstawicieli Urząd Wojewódzki, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu Urząd Marszałkowski Ochrony Środowiska, publicznego dostępu do informacji o Fundusze pomocowe UE, środowisku Programy operacyjne Własne środki finansowe jednostek realizujących Gminy, Powiat, 6. Promowanie postaw opartych na idei zadanie, Budżet Państwa, Urząd Wojewódzki, zrównoważonej i odpowiedzialnej Zadanie ciągłe Środki z Funduszy Urząd Marszałkowski, konsumpcji Ochrony Środowiska, RDOŚ Fundusze pomocowe UE, Programy operacyjne

ZADANIA KOORDYNOWANE Budżet Państwa, Kontrola WIOŚ Poznań, Fundusze unijne, przestrzegania prawa 1. Egzekwowanie obowiązków w zakresie Organ wydający Zadanie ciągłe Środki z Funduszy w zakresie ochrony ochrony środowiska dla podmiotów pozwolenie Ochrony Środowiska środowiska prowadzących instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego 2. Egzekwowanie przestrzegania przepisów ochrony środowiska i nadzór nad działalnością podmiotów Własne środki finansowe Organ wydający gospodarczych zajmujących się Zadanie ciągłe jednostek realizujących pozwolenie zbieraniem, transportem, odzyskiem oraz zadanie unieszkodliwianiem odpadów na terenie gmin powiatu ZADANIA KOORDYNOWANE

1. Objęcie dokumentów Gminy, Powiat, Własne środki finansowe polityk/strategii/programów/planów Urząd Wojewódzki, Zadanie ciągłe jednostek realizujących sektorowych (zgodnie z ustawą o RDOŚ zadanie udostępnianiu informacji o środowisku) Uwzględnienie zasad strategicznymi ocenami oddziaływania na ochrony środowiska środowisko

– 149 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

w strategiach Własne środki finansowe sektorowych 2. Popularyzacja szkoleń w zakresie jednostek realizujących metodologii wykonywania i oceniania Urząd Wojewódzki, zadanie, Budżet Państwa, prognoz skutków oddziaływania na Urząd Marszałkowski, Zadanie ciągłe Środki z Funduszy środowisko dla dokumentów RDOŚ Ochrony Środowiska, strategicznych Fundusze pomocowe UE, Programy operacyjne ZADANIA KOORDYNOWANE

1. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego Aspekt ekonomiczny wymagań przepisów ochrony środowiska w planowaniu i gospodarki wodnej, wyników Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gminy przestrzennym monitoringu środowiska w szczególności w zakresie powietrza, hałasu i wód) oraz identyfikacja konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi

– 150 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

8. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO

8.1. Potrzeba edukacji ekologicznej

Doświadczenia wielu zachodnich państw wskazują, że tylko przy współudziale mieszkańców można uzyskać zakładane efekty w zakresie poprawy stanu środowiska. Dlatego tak ważne jest zaangażowanie każdego w problemy ochrony środowiska. Poprzedzone to musi być oczywiście odpowiednim „teoretycznym” przygotowaniem społeczeństwa do planowanych działań. Każdy mieszkaniec objęty wprowadzanymi zmianami musi przyjąć do wiadomości, że tylko wspólne działanie na rzecz poprawy jakości środowiska może odnieść sukces i poprawić jego jakość, a przez to poprawić komfort życia mieszkańców.

8.2. Docelowe segmenty edukacji

Edukacja ekologiczna jest dialogiem, jaki musi zostać przeprowadzony z mieszkańcami powiatu kościańskiego, w celu integracji działań na rzecz ochrony środowiska. Musi ona docierać do wszystkich grup społecznych, zarówno do dzieci jak i do dorosłych. Ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną. W kampanii edukacji ekologicznej społeczeństwa uwzględnić należy następujące grupy:  pracowników samorządowych powiatu i gmin (zarząd i pracownicy urzędów),  dziennikarzy i nauczycieli,  dorosłych mieszkańców,  dzieci i młodzież. Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynieść prowadzona akcja edukacyjno-informacyjna. Są nimi przede wszystkim: 1. Dające się zmierzyć ograniczenie zużycia wody w gospodarstwach domowych. 2. Oszczędności finansowe wynikające ze zmniejszenia wykorzystania wody. 3. Powstanie trwałych grup mieszkańców, współpracujących z samorządem lokalnym, podejmujących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej. 4. Bardziej sprzyjające nastawienie społeczności lokalnej do ochrony środowiska.

8.3. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa

Pracownicy samorządowi

Pod szeroko pojętym określeniem pracowników samorządowych należy rozumieć zarządy powiatu, urzędy gmin, radnych, sołtysów. Akcją powinny zostać objęte w szczególności osoby odpowiedzialne za ochronę środowiska, gospodarkę wodno-ściekową oraz pracowników firm obsługujących te sektory. Segmenty, w tym i gospodarka odpadami, powinny posiadać odpowiednie przygotowanie zawodowe. Konieczne jest również ciągłe dokształcanie się na szkoleniach, konferencjach, wyjazdach technicznych oraz poprzez czytanie fachowej literatury i prasy.

– 151 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

PROPOZYCJE: 1. Szkolenia wybranej grupy na miejscu. 2. Wyjazd danej grupy na specjalistyczną konferencje. 3. Szkolenie danej grupy w siedzibie CEE. 4. Prenumerata specjalistycznych pism np. Przegląd Komunalny, Ekoproblemy. 5. Zakup specjalistycznych publikacji.

Edukacja dorosłych

Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu kształtowania świadomości ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady czy kluby dyskusyjne nie zawsze przynoszą zamierzone rezultaty. Krąg odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo zawężony (pojawiają się tylko zainteresowani). Z badań wynika, że na kształtowanie świadomości ekologicznej duży wpływ wywierają media. Przekazują one wiedzę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagrożeń przyrody, ale również informują na bieżąco o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Dlatego też współpraca z mediami (prasa lokalna, telewizja, rozgłośnie radiowe) nie tylko poszerza znacznie krąg edukowanych, ale także przekazuje treści ekologiczne wraz informacjami o konkretnych działaniach. Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu rozbudzenie świadomości mieszkańców przejawiającej się w ich konkretnych działaniach związanych z troską o otaczające ich najbliższe środowisko. Ważny jest również wybór odpowiednich treści, położenie szczególnego nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowania każdego z nas mają wielkie znaczenie w zachowaniu czystości i estetyki całego powiatu. Edukacja ekologiczna w mediach, przede wszystkim w prasie, jest stosunkowo prosta do przeprowadzenia. Wymaga odpowiedniego przygotowania dziennikarzy. Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką mieszkańców miast i gmin. Interesującymi przykładami są organizowane z powodzeniem przeróżne imprezy ekologiczne. Elementy edukacji można włączać do wszystkich imprez kulturalnych odbywających się na terenie powiatu. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczną formą przekazywania treści ekologicznych. Nie należy również zapomnieć o tzw. „akcjach ekologicznych”, najczęściej sezonowych. Stawiają sobie one za cel ochronę przyrody, ostrzegają przed zagrożeniami, uświadamiają szkodliwość niektórych zachowań człowieka. Na omawianym terenie proponowane formy przekazu treści ekologicznych powinny mieć charakter cykliczny przechodzący z gminy do gminy. Można do ich organizacji wykorzystać gminne ośrodki kultury czy remizy strażackie (wystawy), a także boiska czy sceny widowiskowe (festyny).

Dziennikarze i nauczyciele

Niezbędne dla pomyślnego promowania zagadnień ekologicznych jest funkcjonowanie środków masowego przekazu. Spełniają one ważne miejsce w kształtowaniu świadomości proekologicznej. Posiadając spore możliwości oddziaływania, winny traktować edukację ekologiczną jako stały element działalności. Powinny w sposób rzetelny przedstawiać stan środowiska przyrodniczego okolic i w

– 152 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 równie rzetelny sposób informować o zagrożeniach, jakie na danym terenie występują. Ważne jest nawiązanie bliskiej współpracy mediów z instytucjami i organizacjami zajmującymi się ochroną środowiska, dla pełniejszego rozeznania w sprawach ekologii. Dziennikarze powinni tworzyć i udostępniać szeroki wachlarz materiałów ukazujących piękno przyrody, jako niebagatelnego bodźca ochrony środowiska. Powinni uczestniczyć w kampaniach na rzecz środowiska czy wspierać lokalne inicjatywy na rzecz środowiska. Dla programu edukacji społeczeństwa omawianych miast i gmin w zakresie segregacji odpadów komunalnych pomocne zapewne będą miejscowe media prasa i radio.

PROPOZYCJE: 1. Szkolenia wybranej grupy na miejscu. 2. Wyjazd danej grupy na specjalistyczną konferencję. 3. Prenumerata specjalistycznych pism np. Przegląd Komunalny, Ekoproblemy, Aura. 4. Zakup specjalistycznych publikacji. 5. Zakup innych materiałów edukacyjnych np. filmy wideo, kasety. 6. Zamówienie specjalistycznych artykułów dla prasy (w wydawnictwach i czasopismach ekologicznych). Działalność nauczycieli w ramach edukacji ekologicznej rozpoczyna się już w przedszkolu, następnie w szkole podstawowej, gimnazjum, a później w szkołach zawodowych czy liceach. Edukacja ekologiczna w zasadzie może być przeprowadzana na wszystkich przedmiotach, stąd wszyscy nauczyciele powinni posiadać wiedzę z zakresu ochrony środowiska. Najczęściej jednak edukacją ekologiczną zajmują się nauczyciele biologii, geografii, chemii.

PROPOZYCJE: 1. Szkolenia nauczycieli na miejscu. 2. Zakup książek, publikacji ekologicznych.

Edukacja dzieci i młodzieży

Współpraca powiatu i poszczególnych gmin ze szkołami

Edukacja ekologiczna uczniów oczywiście nie ogranicza się do problemu odpadów. Musi ona być znacznie szersza, a w związku z tym kwestia odpadów, mimo wagi problemu, nie może zastąpić innych ważnych zagadnień. Nie ulega jednak wątpliwości, że nauczyciele i uczniowie, otrzymując wsparcie gminy lub powiatu w tym zakresie , mogą i podejmują w praktyce szereg działań na rzecz środowiska lokalnego, a zatem gminy (i szerzej powiatu), które znacznie przekraczają obowiązki programowe szkoły. Wsparcie ze strony gminy jest jednak niezbędne. Dotyczy to zarówno wsparcia programowego jak też finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli czy całe placówki szkolne działań. Niestety często obydwie strony są za mało zorientowane we wzajemnych potrzebach i możliwościach. Dlatego bardzo przydatne, ze strony powiatu, byłoby przygotowanie każdego roku informacji dla szkół o możliwościach korzystania z pomocy gmin w określonym zakresie związanym z edukacją ekologiczną w szkołach.

– 153 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Stosunkowo nieskomplikowanymi dla powiatu przykładami wspierania ekologicznych działań szkoły jest współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna w takich przedsięwzięciach jak:  konkursy związane z tematyką środowiskową (przede wszystkim lokalną),  organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska,  prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach,  programy edukacyjne, np. związane z gospodarowaniem odpadami w gminie lub innym realizowanym przez gminę przedsięwzięciem na rzecz środowiska,  udział w zajęciach terenowych klas bądź kół przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie określonym tematem zajęć terenowych,  udostępnianie i popularyzacja informacji, w tym także materiałów drukowanych, na temat zagrożeń i prośrodowiskowych działań gminy, celem wspólnej edukacji mieszkańców tego terenu,  prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,  wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji zagadnień związanych z ekologią i ochroną środowiska,  wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół w niezbędne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działań,

Społeczne kampanie informacyjne

Przedstawione poniżej propozycje kampanii edukacyjnych mają na celu propagowanie idei zrównoważonego rozwoju.

Festyny ekologiczne

Festyn ekologiczny ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy mieszkańcy miasta lub gminy. Gminy powiatu kościańskiego posiadają duże możliwości w tym zakresie. Oprócz typowej rozrywki festyn taki powinien spełniać rolę edukacyjną. W trakcie trwania festynu można by było przez cały czas odwiedzać namioty, w których odbywałyby się:  prezentacja gospodarstw agroturystycznych z terenu gminy;  gry ekologiczne dla dzieci i młodzieży – namiot ozdobiony będzie zdjęciami roślin i zwierząt; będzie tam również można porozmawiać z leśniczym;  wystawa zdrowej żywności połączona z degustacją;  prezentacja miejscowego nadleśnictwa;  prezentacja parków krajobrazowych z terenu powiatu;  wystawa sadzonek drzew, krzewów, kwiatów;  prezentacja literatury ekologicznej i prac plastycznych związanych z ekologią, wykonanych przez młodzież.

Broszura informacyjna

Jednym z podstawowych narzędzi propagujących nowe inicjatywy są ulotki i broszury. Powinny one zawierać wyjaśnienia podejmowanych działań i dotrzeć do wszystkich mieszkańców.

– 154 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

9. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.1. Założenia systemu finansowania inwestycji

Realizacja zadań wytyczonych w programie ochrony środowiska wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska (gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej) wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, powiatu lub związku komunalnego. Dlatego w przypadku powiatu kościańskiego należy dążyć, aby podejmowane działania miały charakter powiatowy lub przynajmniej obejmowały swym zasięgiem kilka gmin (np. międzygminne działania na rzecz ochrony środowiska). Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obniży koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne. Oznacza to, że przedsięwzięcie winno być realizowane wspólnie. W zależności od przyjętego w danym przypadku rozwiązania wariantu organizacyjnego poszczególne miasta i gminy samodzielnie lub wspólnie finansować będą realizację konkretnych zadań.

Realizacja większości zadań ujętych w Programie wymaga nakładów finansowych. W tabeli 39 stanowiącej załącznik nr 1 do niniejszego opracowania zestawiono działania służące realizacji wyznaczonych celów i priorytetów ekologicznych zawartych w aktualizacji Programu ochrony środowiska na lata 2012-2019 wraz ze wskazaniem orientacyjnych kosztów ich wykonania. Źródła finansowania można podzielić na dwie grupy: środki własne i środki zewnętrzne. Środki zewnętrzne dzielą się na środki krajowe i środki zagraniczne.

Głównymi źródłami finansowania Programu będą m. in.: - budżet własny Powiatu Kościańskiego, - budżet Województwa Wielkopolskiego, - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - banki, - fundusze Unii Europejskiej.

W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2010 roku zmian do ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 ze zm.), likwidacji uległ Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Środki Funduszu stały się dochodami budżetu powiatu. W uchwalonym przez Radę Powiatu budżecie powiatu na 2012 r. znalazły się dochody i wydatki związane z ochroną środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspólnie z wojewódzkimi funduszami jest jednym z najważniejszych źródeł wspierania inicjatyw związanych z ochroną środowiska. Podstawą działania Narodowego Funduszu jest ustawa Prawo ochrony środowiska, która w art. 400 określa Fundusz jako państwową osobę prawną w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Narodowy Fundusz pomaga skutecznie i

– 155 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 sprawnie wykorzystywać środki z Unii Europejskiej przeznaczone na rozbudowę i modernizację infrastruktury ochrony środowiska na terenie naszego kraju. Polska została zobowiązana do osiągnięcia określonych efektów ekologicznych wynikających ze zobowiązań międzynarodowych i w związku z tym działania związane z ochroną środowiska, które uzyskały lub uzyskają wsparcie finansowe z Unii Europejskiej oraz dofinansowanie tych przedsięwzięć ze środków Narodowego Funduszu przybliżają nas do osiągnięcia tych efektów. Źródłem wpływów NFOŚiGW są opłaty za korzystanie ze środowiska i administracyjne kary pieniężne. Główną formą dofinansowania działań są pożyczki. Pożyczki i dotacje, a także inne formy dofinansowania, stosowane przez Narodowy Fundusz, przeznaczone są na dofinansowanie inwestycji o znaczeniu ogólnokrajowym i ponadregionalnym w zakresie ochrony wód, powietrza i ziemi, ochrony przyrody i leśnictwa, zadań z dziedziny geologii i górnictwa, monitoringu środowiska, przeciwdziałania zagrożeniom środowiska, edukacji ekologicznej, profilaktyki zdrowotnej dzieci, a także prac naukowo-badawczych. W ostatnich latach szczególny nacisk kładzie się także na inwestycje związane z wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu (WFOŚiGW) – tworzy sprawnie funkcjonujący system dofinansowywania przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska. Fundusz tworzy listę priorytetowych zadań, określając zasady i kryteria ich właściwego doboru. Wspiera inwestycje regionalne, które wpisują się w ramy zasad zrównoważonego rozwoju. Przychodem Funduszu są wpływy z opłat za korzystanie ze środowiska oraz z administracyjnych kar pieniężnych. Proponowana pomoc realizowana jest poprzez pożyczki, dotacje, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych. Fundusz przekazuje także środki dla państwowych jednostek budżetowych. Aktualnie głównymi kierunkami finansowania są m.in.: - inwestycje dotyczące ochrony wód, - działania podejmowane w celu ochrony zasobów wodnych regionu, - działania związane z racjonalizacją zużycia wody, - ochrona przeciwpowodziowa, - przedsięwzięcia związane z gospodarką odpadami komunalnymi i problemowymi, - działania na rzecz ochrony powietrza, - rozwój jednostek i instytucji prowadzących monitoring środowiska i inne badania oraz pomiary środowiskowe, - inwestycje związane z wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii, - działania związane z zapobieganiem i likwidacją skutków poważnych awarii i zapobiegania szkodom w środowisku, - działania na rzecz zwiększania lesistości kraju. Banki – Instytucje bankowe w współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej proponują w swojej ofercie kredytowej pożyczki preferencyjne przeznaczone na działalność związaną z ochroną środowiska. Kredyty pochodzą ze środków własnych banków, a fundusze udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. Jednym z wiodących banków w tym zakresie jest Bank Ochrony Środowiska (BOŚ). W dostępnej na stronie internetowej misji ww. instytucji, ochronę środowiska wymieniono jako jeden z kanonów wartości korporacyjnych banku. BOŚ oferuje preferencyjne kredyty na działania związane z ochroną środowiska, które jednocześnie wpływają na rozwój biznesu i gospodarki. W ciągu 21 lat funkcjonowania Banku na realizację projektów ekologicznych przeznaczono środki o wartości ponad 10 mld zł. Fundusz

– 156 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Ochrony Gruntów Rolnych – funkcjonował do 2010 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Fundusz tworzyły środki pochodzące z należności i opłat rocznych, jakie wnosili inwestorzy z tytułu wyłączenia z produkcji najbardziej urodzajnych gleb. Po zmianie przepisów środki te trafiają do budżetu województwa. Z funduszy tych finansowane są zadania związane z ochroną, rekultywacją i poprawą jakości gruntów rolnych, a w szczególności: 1) rekultywacja na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły wartości użytkowe wskutek działalności nieustalonych osób, 2) przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, 3) budowa i renowacja zbiorników wodnych służących małej retencji, 4) budowa i modernizacja dróg dojazdowych do gruntów rolnych, 5) wykonywanie badań płodów rolnych uzyskiwanych w strefach ochronnych, o których mowa w art. 16 ustawy, oraz niezbędnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych. Środki z funduszy europejskich - programy Operacyjne stworzone zostały, aby obsługiwać poszczególne fundusze unijne. Treść programów podzielona jest na części - priorytety, w których określono cele dotacji w poszczególnych zakresach, a dalej na działania i poddziałania, w których opisane są szczegółowo rodzaje projektów podlegających dofinansowaniu. Stanowią podstawowe narzędzia do osiągnięcia założonych celów przy wykorzystaniu środków Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej.

1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2007- 2013. Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej. Rozwój ten związany jest z ochroną i poprawą stanu środowiska, zdrowia, zachowaniem tożsamości kulturowej i spójnością terytorialną. Wielkość środków finansowych przeznaczonych na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,7 mld euro, z czego wkład unijny to 28,3 mld euro, zaś wkład krajowy – 9,4 mld euro. Na sektor związany ze środowiskiem przeznaczono 5,1 mld euro. Jedną z instytucji odpowiedzialnych za realizację tego programu jest Ministerstwo Środowiska. W ramach tego programu realizowanych jest 15 priorytetów, m. in.: gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, transport przyjazny środowisku, przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska.

2. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka - jest to program przede wszystkim dla przedsiębiorców, którzy chcą poprzez swój rozwój wdrażać innowacyjne projekty, związane z nowoczesnymi technologiami i najlepszymi dostępnymi technikami, inwestycjami o dużym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażaniem i stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Cel tego programu to wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności i przez to rozwój polskiej gospodarki. Na program przewidziano ponad 10 mln euro, a jego beneficjentami są przede wszystkim przedsiębiorcy, jednostki naukowo-badawcze oraz instytucje z otoczenia biznesu. Program wspiera innowacyjność na szczeblu krajowym i międzynarodowym, a także

– 157 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 stawia na zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym.

3.Program Operacyjny Kapitał Ludzki – Program ten dąży do rozwoju zasobów ludzkich. Skierowany jest na aspekty zatrudnienia, rozwój pracowników, ich edukację, integrację społeczną, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli i wdrażanie zasady dobrego rządzenia. Do wzrostu zatrudnienia i rozwoju spójności społecznej program dąży poprzez realizację sześciu celów strategicznych. Kwota jaką przewidziano do wykorzystanie w tym programie to ponad 11 mln euro.

4. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) – Fundusz ten pozwala na zwiększenie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. Wynika z Wspólnej Polityki Rolnej UE, i jest ukierunkowany na wsparcie regionów krajów członkowskich o strukturze typowo rolniczej. W ramach tego programu realizowane są szkolenia, doradztwo, modernizacja gospodarstw, tworzenie i wsparcie grup producentów, pomoc w dopełnianiu norm unijnych. Udzielane zostają także dotacje na zalesienia i turystykę.

5. Europejski Fundusz Rybacki (EFR) – ma za zadanie dostosowanie floty rybackiej krajów Unii do obowiązujących uwarunkowań i rozwój sektora rybołówstwa. Działania podejmowane w jego ramach skierowane są na akwakulturę, rybołówstwo śródlądowe oraz przetwarzanie i obrót produktami tych działów gospodarki, a także ochronę i rozwój flory i fauny, kampanie promocyjne czy turystykę.

6. Fundusz Spójności (FSp) – Fundusz wpisuje się w ramy polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Pomoc z Funduszu Spójności ma zasięg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku funduszy strukturalnych. Podstawowym celem funduszu jest umacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów, tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. W zakresie środowiska kładzie nacisk na poprawę jakości wód, w tym wód do spożycia, gospodarkę odpadami i ściekami oraz ochronę powietrza. Beneficjentami środków tego funduszu są przede wszystkim: jednostki samorządu terytorialnego, komunalne spółki prawa handlowego, PKP, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Ministerstwo Infrastruktury, NFOŚiGW.

7. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) – jedną z dziedzin, na której koncentruje się ten fundusz jest ochrona i poprawa stanu środowiska. W tym zakresie program skierowany jest na: ochronę wód, gospodarkę odpadami, ochronę powietrza, zjawisko pustynnienia, rewitalizację, rekultywację, zmiany klimatu, obszary NATURA 2000, ochronę dziedzictwa przyrodniczego, promocję odnawialnych źródeł energii, transport ekologiczny. EFRR ma przyczyniać się do rozwoju spójności gospodarczej i społecznej i zmniejszać różnice pomiędzy regionami. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MFEOG) oraz Norweski Mechanizm Finansowy (NMF) – środki finansowe w tych programach pochodzą z trzech krajów Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, tj. Norwegii, Liechtensteinu i Islandii. Opisane mechanizmy finansowe są formą integracji europejskiej. Obecnie prowadzona jest druga edycja udzielania pomocy finansowej, w której Polska otrzyma pulę środków w wysokości 578 mln euro. Wśród obszarów

– 158 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 programowych znajdują się obszary związane z ochroną środowiska, w MFEOG: różnorodność biologiczna i działania na rzecz ekosystemów, monitoring środowiska, efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii oraz w NMF technologie wychwytywania i składowania CO2.

9.2. Zarządzanie programem ochrony środowiska

Warunkiem realizacji programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym programem. Zarządzanie programem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązków podmiotów zarządzających. W odniesieniu do powiatowego programu ochrony środowiska jednostką, na której będą spoczywały główne zadania zarządzania tym programem będzie starostwo powiatowe. Jednak całościowe zarządzanie środowiskiem w powiecie będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla powiatowego są jeszcze szczeble wojewódzki i gminny, obejmujące działania podejmowane w skali województwa i gminy, a także szczeble jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Na każdą z tych jednostek nałożone są różne (czasami zbieżne) obowiązki – podano je w tabeli 40.

Tabela 39. Zakresy obowiązków organów ochrony środowiska na różnych szczeblach

Jednostka Zakres obowiązków administracyjna  opracowanie strategii rozwoju  opracowanie planów wieloletnich  opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego  realizacja polityki rozwoju  edukacja publiczna Województwo  promocja i ochrona zdrowia  pomoc społeczna  ochrona środowiska  gospodarka wodna  obronność  bezpieczeństwo publiczne  zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany  gospodarka wodna  ochrona środowiska i przyrody  ochrona przeciwpowodziowa Powiat  zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska  promocja i ochrona zdrowia  administracja geologiczna  gospodarka odpadami komunalnymi  zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych  oczyszczanie ścieków komunalnych  tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej Gmina  tworzenie niektórych obszarów chronionych  ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej  wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu  prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych

– 159 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej choć od jakiegoś czasu uwzględniają one także głos opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem odbywa się przez:  dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,  porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,  modernizacje stosowanych technologii,  eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,  instalowanie urządzeń ochrony środowiska,  stałą kontrolę zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa, mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez:  racjonalne planowanie przestrzenne,  kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,  porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,  instalowanie urządzeń ochrony środowiska. Instrumenty służące do zarządzania programem ochrony środowiska wynikają z obowiązujących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.2.1. Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych zaliczamy:  pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane,  decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami,  koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych,  oceny oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji,  decyzje zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych, czynią je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.2.2. Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych zaliczamy:  opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane są ścieki,  administracyjne kary pieniężne,  odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,

– 160 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

 kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska.

9.2.3. Instrumenty społeczne

Wśród instrumentów społecznych jako najważniejszy należy wymienić współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania opartego o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić na: a) narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się poprzez działanie”. Można w nich dwie kategorie dotyczące:  działań samorządów (dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych),  powiązań miedzy władzami samorządowymi a społeczeństwem (udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomości – kampanie edukacyjne); b) narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych:  środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,  strategie i plany działań,  systemy zarządzania środowiskiem,  ocena wpływu na środowisko,  ocena strategii środowiskowych; c) narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju:  opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska),  regulacje cenowe,  regulacje użytkowania, oceny inwestycji,  środowiskowe zalecenia dla budżetowania,  kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. d) narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju:  wskaźniki równowagi środowiskowej,  ustalenie wyraźnych celów operacyjnych,  monitorowanie skuteczności procesów zarządzania. Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych. Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy powiatowymi służbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Powinny to być relacje partnerskie, które będą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsięwzięć. I tak pozarządowe organizacje ekologiczne mogą zajmować się zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywać plany ochrony rezerwatów i parków narodowych, opracowywać operaty ochrony przyrody dla nadleśnictw), prowadzić konstruktywne (i jak najbardziej fachowe) programy ochrony różnych gatunków czy typów siedlisk, realizować prośrodowiskowe inwestycje (np. związane z alternatywnymi źródłami energii) itp.

– 161 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tradycyjną rolą organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu. Niezbędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły w sposób bezpośredni (np. mieszkańców przez tereny których posesji będzie przebiegać wodociąg). Nie może mieć sytuacja, że o planowanych zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajmą oni postawę negatywną (czasami nawet wrogą) w stosunku do planowanej inwestycji. Jak uczy doświadczenie wydłuża to lub nawet czasami uniemożliwia realizacje planowanych celów. Należy jednak pamiętać, że głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw (nawyków) społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin życia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na specyfikę tego zagadnienia trzeba mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni, co nie oznacza, że nie należy go prowadzić. Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych formach oraz na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni, a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. W szczególności szkolenia ekologiczne powinny być organizowane dla:  pracowników administracji,  samorządów mieszkańców,  nauczycieli szkół wszystkich szczebli,  dziennikarzy,  dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje proces edukacji.

9.2.4. Instrumenty strukturalne

Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi, a także program ochrony środowiska i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju powiatu jako dokument wytyczający główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp. W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie powiatu wymaga podejmowania pewnych działań w określonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego życia jego mieszkańców.

– 162 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

9.3. Monitorowanie Programu ochrony środowiska

9.3.1. Zasady monitoringu

W procesie wdrażania programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być dokonane ewentualne modyfikacje programu. Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach:  monitoring środowiska,  monitoring programu,  monitoring odczuć społecznych. Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucją takim jak np. urzędy gmin, RDLP, dyrekcje parków krajobrazowych. Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań, które powinno się odbywać np. co roku, na podstawie zestawienia planu działań przewidzianych do realizacji z postępem ich wdrożenia. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń, należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych. Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów programu, między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

9.3.2. Wskaźniki monitorowania

Monitoring programu powinien odbywać się co roku, raz na 2 lata będzie przeprowadzana analiza porównawcza stanu wyjściowego i obecnego. Wzorcem dla takiego monitoringu mogą być wskaźniki oceny realizacji planowanych zadań. Wskaźniki te można podzielić na trzy podgrupy: 1. Wskaźniki produktu – opisujące rozmiar podejmowanych przedsięwzięć w ramach danego projektu, np. liczba zamkniętych dzikich wysypisk. 2. Wskaźniki rezultatu – związane z bezpośrednimi i natychmiastowymi efektami przedsięwzięcia (projektu). Informują one o zmianach, jakie nastąpiły tuż po wdrożeniu danego przedsięwzięcia. Efekty bezpośrednie mogą być mierzone wartościowo i ilościowo, w tym ilość zutylizowanych odpadów.

– 163 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

3. Wskaźniki oddziaływania – opisujące efekty odległe w czasie lub efekty pośrednie nieograniczające się do korzyści beneficjentów (korzyści zewnętrzne). Pomiar tego typu efektów pośrednich jest tylko częściowo możliwy na wybranych przykładach, dających się zidentyfikować i zmierzyć. Całość efektów pośrednich może nie być jednoznacznie określona, może być jednak szacowana, np. % zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska. Wskaźniki monitorowania projektowanych przedsięwzięć powinny być realne, trafnie dobrane, mierzalne – umożliwiające porównania, wiarygodne i dostępne. Na przykładzie monitorowania działań będzie możliwe tworzenie warsztatu oceny oddziaływania na środowisko. Stworzenie w miarę pełnego indeksu wskaźników monitorowania projektów może stanowić podstawę do określenia monitorowania całego programu. Powinny być monitorowane bezpośrednie działania, a pośrednio również priorytety. Efekty wdrażania projektowanych przedsięwzięć powinny mieć wpływ na korekty układu priorytetów, opartych na diagnozie stanu istniejącego. Innym polem monitorowania programu będzie obserwacja zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych powiatu. Będą to również zmiany w polityce regionalnej województwa i państwa oraz Unii Europejskiej.

Lista przykładowych wskaźników: 1. % zmniejszenia zanieczyszczenia atmosferycznego. 2. % wzrost świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży. 3. % wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa dorosłego. 4. Wzrost wielkości terenów chronionych – w ha. 5. Liczba zlikwidowanych dzikich wysypisk. 6. Liczba zmodernizowanych oczyszczalni ścieków. 7. Liczba nowych przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. 8. Liczba nowopowstałych gospodarstw ekologicznych. 9. Liczba nowopowstałych przedsiębiorstw ekologicznych. 10. Wzrost wielkości terenów leśnych – w ha. 11. Liczba nowopowstałych zbiorników retencyjnych. 12. Liczba zmodernizowanych kotłowni. 13. Liczba zmodernizowanych kotłowni z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. 14. Liczba wdrożonych programów rolno-środowiskowych.

9.4. Szczegółowe wytyczne do sporządzania aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska

Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska obligują organ wykonawczy gminy do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska. Obowiązek ten został nałożony w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Ustawodawca określił wymagania, jakie muszą zostać spełnione w tego rodzaju dokumentach. Do obligatoryjnych składników opracowania należy więc zaliczyć: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - poziomy celów długoterminowych, - rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, - środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.

– 164 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Ponadto gminne programy ochrony środowiska powinny uwzględniać indywidualne cechy środowiska na danym obszarze, występujące lokalne zagrożenia, a także zapisy gminnych dokumentów strategicznych. W związku z tym przy sporządzaniu programów na szczeblu gminnym wskazane byłoby przeprowadzenie wnikliwej analizy stanu środowiska – diagnozy oraz sformułowanie najważniejszych zagrożeń środowiska w danej gminie. W dalszej części programu należy przedstawić, zgodnie z wymogami prawa, priorytety i cele ekologiczne w ramach których wyodrębnia się zadania pozwalające na osiągnięcie zakładanych celów. W harmonogramie zadań winny znaleźć się przede wszystkim zadania własne gminy, skierowane m. in. na realizację obowiązków wynikających z przepisów prawa i zgodne z kompetencjami wójtów i burmistrzów (m.in. z ustawy o ochronie przyrody, ustawy Prawo wodne, Prawo ochrony środowiska, ustawy o planowaniu przestrzennym). W programie mogą zostać zamieszczone także zadania koordynowane, czyli pozostałe zadania realizowane i finansowane przy udziale innych jednostek samorządu terytorialnego i instytucji. Wszystkie zadania winny być w miarę możliwości szczegółowo opisane poprzez określenie terminu realizacji, kosztów wykonania i źródeł finansowania. Przy sporządzaniu gminnych programów należy uwzględniać założenia programowe dotyczące ochrony środowiska zawarte w dokumentach krajowych, wojewódzkich i powiatowych (a w szczególności: Polityki ekologicznej Państwa, programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, programu ochrony środowiska powiatu kościańskiego). Gminne programy winny charakteryzować się dużą szczegółowością zagadnień. Programy gminne powinny się składać z dwóch części: - zadań własnych, przez które należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy, - zadań koordynowanych, przez które należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego. Zadania własne powinny być ujęte w programie z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. Gminne programy ochrony środowiska powinny być skoordynowane z: - miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, - lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeśli są), - gminnymi planami gospodarowania odpadami, sporządzonymi zgodnie z ustawą o odpadach; - programami ochrony poszczególnych komponentów środowiska obejmującymi teren gminy, jeśli takie programy zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z przepisów ochrony środowiska, - innymi planami, programami, politykami lub strategiami, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko. Powiatowy Program ochrony środowiska należy postrzegać jako pomoc w formułowaniu celów na co najmniej 8 lat i kierunków działań w zakresie ochrony środowiska w skali gminy. Powyższe wytyczne mają charakter ramowy i mogą być modyfikowane w zależności od warunków danej gminy. Mając na względzie, że program ma być

– 165 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 narzędziem pomocnym w pozyskiwaniu środków zewnętrznych (w tym Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej, środków UE) musi spełniać wymagania określone prawem i powinien być zgodny z polityką ekologiczną państwa, województwa i powiatu.

– 166 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

10. Wykaz aktów prawnych 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.). 2. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). 3. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145). 4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.). 5. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.). 6. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 ze zm.). 7. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 ze zm.). 8. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493 ze zm.). 9. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011 r. Nr 163, poz. 981). 10. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm.). 11. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm.). 12. Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz. 695). 13. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 ze zm.). 14. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.). 15. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1590 ze zm.). 16. Ustawa dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 ze zm.). 17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397). 18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. z 2002 r. Nr 122, poz.1055). 19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826). 20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie zgłoszenia instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 879).

– 167 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 881). 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 880). 23. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2010 r. Nr 16, poz. 87). 24. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 2011 r. Nr 95, poz. 558). 25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2008 r. Nr 47, poz. 281). 26. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 137, poz. 984). 27. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia i innych danych oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. z 2008 r. Nr 215, poz. !!!) 28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. z 2008 r. Nr 206, poz. 1291). 29. Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 964). 30. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1206). 31. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). 32. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz wysokości należnych opłat (Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 816). 33. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 196, poz. 1217). 34. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz. U. z 2011 r. Nr 140, poz. 824). 35. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 września 2010 r. w sprawie wzoru oraz zawartości i układu publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. z 2010 r. Nr 186, poz. 1249). 36. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie opłat za udostępnianie informacji o środowisku (Dz. U. z 2010 r. Nr 215, poz. 1415)

– 168 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

11. Dane źródłowe

1. Bednarek R., Prusunkiewicz Z., Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997. 2. Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998. 3. Podział hydrograficzny Polski, IMGW, Warszawa 1983. 4. Richling A., Solon J., Ekologia krajobrazu, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1996. 5. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2002. 6. Bilans wód podziemnych w obrębie struktur wodonośnych wraz z oceną ich udokumentowania, wykorzystania oraz określeniem rezerw zasobowych Powiat Kościański, Hydroconsult Sp. z o.o., Poznań 2005. 7. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kościańskiego. 8. Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. 9. Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego, 2003r. 10. Program ochrony środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019 – opracowanie: Arccadis Sp. z o.o. czerwiec 2010 r., 11. WIOŚ w Poznaniu, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2011. 12. Ankiety oraz dokumenty zawierające informacje o środowisku, przekazane przez organy administracji rządowej i samorządowej. 13. Pozwolenia, zezwolenia i koncesje reglamentujące korzystanie ze środowiska, wydane przez Starostę Kościańskiego. 14. http://www.pois.gov.pl 15. http://www.efs.gov.pl/ 16. http://www.nfosigw.gov.pl 17. http://www.wfosgw.poznan.p 18. http://www.bosbank.pl 19. http://www.poznan.pios.gov.pl 20. http://www.funduszeeuropejskie.gov 21. http://www.mos.gov.pl 22. http:// www.stat.gov.pl, Bank Danych Lokalnych

– 169 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Spis tabel str.

Tabela 1. Liczna ludności w powiecie kościańskim 20 Tabela 2. Podział podmiotów gospodarki narodowej 21 Tabela 3. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w 21 latach 2008-2011 Tabela 4. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane na terenie powiatu kościańskiego wg wybranych sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) – stan na 31.12.2011 r. 22 Tabela 5. Drogi krajowe w powiecie kościańskim 22 Tabela 6. Drogi wojewódzkie w powiecie kościańskim 23 Tabela 7. Drogi powiatowe w powiecie kościańskim 23 Tabela 8. Dostęp do sieci gazowej w gminach powiatu kościańskiego 25 Tabela 9. Wykaz stacji bazowych telefonii komórkowej w powiecie kościańskim 26 Tabela 10. Zwodociągowanie gmin w powiecie kościańskim 28 Tabela 11. Sieć wodociągowa w powiecie kościańskim 28 Tabela 12. Wykaz pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód podziemnych 30 37 Tabela 13 Skanalizowanie gmin w powiecie kościańskim

Tabela 14. Sieć kanalizacyjna w powiecie kościańskim 37 Tabela 15. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu kościańskiego 38 Tabela 16. Wykaz złóż surowców naturalnych w powiecie kościańskim 49 Tabela 17. Obszary górnicze na terenie powiatu kościańskiego 50 Tabela 18. Bonitacja jakości gleb powiatu kościańskiego 54 Tabela 19. Zestawienie powierzchni gruntów na terenie powiatu 55 kościańskiego Tabela 20. Struktura gospodarstw rolnych w powiecie kościańskim 56 Tabela 21. Szacunkowa powierzchnia zasiewów wybranych upraw 56 (gospodarstwa ogółem) Tabela 22. Wskaźnik lesistości poszczególnych gmin powiatu kościańskiego 57 Tabela 23. Powierzchnia lasów państwowych i prywatnych na terenie 58 powiatu kościańskiego Tabela 24. Rejestr pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, 63 użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na terenie powiatu kościańskiego Tabela 25. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń 76 uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Tabela 26. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń 77 uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin

– 170 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Tabela 27. Wyniki analiz wód podziemnych pobranych na ujęciu w Borowie 78 Tabela 28. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w 83 punkcie pomiarowo-kontrolnym KANAŁ MOSIŃSKI – NACŁAW na podstawie wyników badań z roku 2011 Tabela 29. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w 86 punkcie pomiarowo-kontrolnym KANAŁ MOSIŃSKI – GŁUCHOWO na podstawie wyników badań z roku 2011 Tabela 30. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w 87 punkcie pomiarowo-kontrolnym KANAŁ WONIEŚĆ – NIELĘGOWO na podstawie wyników badań z roku 2011 Tabela 31. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w 93 punkcie pomiarowo-kontrolnym RACOCKI RÓW – RACOT na podstawie wyników badań z roku 2011 Tabela 32. Wyniki badań potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w 95 punkcie pomiarowo-kontrolnym SAMICA LESZCZYŃSKA – KARŚNICE na podstawie wyników badań z roku 2011 Tabela 33. Wyniki badań stanu ekologicznego wód jeziora Wonieść na 98 podstawie wyników badań z roku 2011 Tabela 34. Wyniki pomiarów hałasu i rejestracji natężenia ruchu pojazdów 101 w punktach pomiarowych na terenie powiatu kościańskiego w roku 2010 Tabela 35. Wyniki pomiarów hałasu w otoczeniu linii kolejowej nr 271 101 (Poznań – Wrocław) w punktach pomiarowych na terenie powiatu kościańskiego w roku 2010 Tabela 36. Wykaz składowisk na terenie powiatu kościańskiego w roku 108 2011 Tabela 37. Charakterystyka monitoringu prowadzonego na składowiskach 109 eksploatowanych oraz w fazie poeksploatacyjnej Tabela 38. Krótkoterminowy i długoterminowy harmonogram – plan 130 operacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kościańskiego na lata 2012 - 2015 z perspektywą na lata 2016 - 2019 Tabela 39. Zakresy obowiązków organów ochrony środowiska na różnych 159 szczeblach Tabela 40. Działania służące realizacji wyznaczonych celów i priorytetów 172 ekologicznych zawartych w aktualizacji Programu ochrony środowiska na lata 2012-2019

– 171 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Załącznik nr 1

Tabela 40. Działania służące realizacji wyznaczonych celów i priorytetów ekologicznych zawartych w aktualizacji Programu ochrony środowiska na lata 2012-2019

L.p. Jednostka Orientacyjny koszt w zł Źródła Działanie odpowiedzialna Okres realizacji -lata finansowania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 EDUKACJA EKOLOGICZNA 1. Konkursy o tematyce ekologicznej Powiat Kościański 1.500 1.500 1.500 1.500 6.000 budżet Powiatu adresowane dla dzieci i młodzieży 2. Gminne konkursy dot. zbiórki baterii Gmina Śmigiel 3.500 3.600 3.700 3.800 14.500 budżet Gminy

3. Współudział w organizacji akcji Gmina Śmigiel, 1.500 1.600 1.700 1.800 5.400 budżet Gminy ogólnopolskich (sprzątanie świata) 4. Współudział w organizacji akcji Powiat Kościański 1.000 1.000 1.000 1.000 4.000 budżet Powiatu ogólnopolskich (sprzątanie świata) 5. „Sprzątanie Świata”, konkursy szkolne Gmina Czempiń 3.000 3.000 3.000 3.000 12.000 budżet Gminy dot. ekologii 6. Konkursy szkolne dot. ekologii Szkoły 500 500 500 500 2.000 budżet Gminy (gm. Czempiń) 7. Udział pracowników Starostwa w szkoleniach, konferencjach z zakresu Starosta Zadanie ciągłe - nakłady w zależności od potrzeb budżet Powiatu ochrony środowiska Kościański 8. Zajęcia z zakresu edukacji ekologicznej realizowane przez szkoły (m.in. udział w budżety szkół, akcji „Sprzątanie świata”, wycieczki Dyrektorzy Szkół b.d b.d b.d b.d b.d budżety Gmin, dydaktyczne, konkursy, spotkania z budżet Powiatu osobami związanymi z ochroną przyrody, segregacja odpadów) 9. Prowadzenie publicznie dostępnego Starosta wykazu danych o dokumentach Kościański, - zawierających informacje o środowisku inne organy Zadanie ciągłe - beznakładowo i jego ochronie administracji w zakresie swoich kompetencji 10. Udostępnianie informacji o środowisku Starosta

– 172 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

i jego ochronie Kościański, Zadanie ciągłe - beznakładowo - inne organy administracji w zakresie swoich kompetencji PROMOCJA I POGŁĘBIANIE WIEDZY NA TEMAT WALORÓW PRZYRODNICZYCH POWIATU 1. Rozszerzenie wiedzy nt. fauny i flory Zarząd Powiatu b.d. Środki unijne. znajdującej się na terenie Parku Perspektywa Krajobrazowego im. D. Chłapowskiego finansowa 2014- 2020 2. Prelekcje w szkołach Szkoły 500 500 500 500 2.000 budżet Gminy (gm. Czempiń) 3. Konkursy szkolne dot. walorów Szkoły 500 500 500 500 2.000 budżet Gminy przyrodniczych powiatu (gm. Czempiń) OCHRONA JAKOŚCI POWIETRZA, WÓD I ZIEMI 1. Wydawanie decyzji administracyjnych Starosta regulujących poziomy emisji i Kościański, Zadanie ciągłe - beznakładowo - ograniczających te poziomy Marszałek Województwa Wielkopolskiego 2. Monitoring stanu powietrza, wód, Wielkopolski budżet WIOŚ, ścieków, gleb, hałasu, gospodarki Wojewódzki Zadanie ciągłe środki WFOŚiGW, odpadami Inspektorat NFOŚiGW Ochrony Środowiska 3. Dofinansowanie działalności spółek wodnych w zakresie utrzymania i Powiat Kościański 80.000 80.000 - - - budżet Powiatu modernizacji systemów melioracyjnych 4. Nakładanie obowiązku rekultywacji terenów zdegradowanych i Starosta W przypadku wystąpienia obowiązku - beznakładowo - zdewastowanych Kościański 5. Prowadzenie rejestru terenów Starosta Zadanie ciągłe - beznakładowo - zagrożonych ruchami masowymi ziemi Kościański 6. Aktualizacja rejestru terenów Powiat Kościański - - 20.000 - - budżet Powiatu zagrożonych ruchami masowymi ziemi 7. Zmiana systemu ogrzewania oraz Zarząd Powiatu - - - - b.d Środki unijne. produkcji c.w.u. w Domu Pomocy Perspektywa Społecznej w Mościszkach finansowa 2014-

– 173 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

2020 8. Termomodernizacja Zespołu Szkół Zarząd Powiatu 222.700 - - - 900.000 Środki unijne. Ponadgimnazjalnych w Kościanie Perspektywa finansowa 2014- 2020. Środki własne 9. Wymiana sieci A-C i żel. Ok. 40 km Gmina Śmigiel b.d b.d b.d b.d b.d budżet Gminy, budżet ZW-K w Śmiglu sp. z o.o. 10. Budowa przydomowych oczyszczalni Gmina Śmigiel 11.500 28.000 28.000 28.000 84.000 środki własne, Inne dla zabudowy rozproszonej /właściciele fundusze nieruchomości 11. Budowa kanalizacji w pozostałych Gmina Śmigiel b.d b.d b.d b.d b.d środki własne, miejscowościach gminy ujętych w fundusze UE - Aglomeracji Śmigiel, gdzie nie ma Fundusz kanalizacji 12. Działania kontrolne i egzekucyjne w Gmina Śmigiel 3.000 3.000 3.000 3.000 9.000 budżet Gminy celu eliminacji nielegalnego zrzutu ścieków komunalnych 13. Odbudowa cieków szczegółowych – Gmina/ SWMiKUM b.d b.d b.d b.d b.d budżet Gminy, teren działalności Spółki Wodnej Śmigiel środki SWMiKUM

14. Renowacja – oczyszczenie sieci Gmina/ SWMiKUM b.d b.d b.d b.d b.d budżet Gminy, drenarskiej Śmigiel środki SWMiKUM

15. Separator Skwer Krimpen Kościan Zarząd Dróg 58.000,- - - - - Śr. własne Powiatu Powiatowych 16. Separator Zbęchy Zarząd Dróg - - 60.000 - - Śr. własne Powiatu Powiatowych 17. Modernizacja Oczyszczalni Ścieków w Miejski Zakład - - 14.200.000 - - Środki zewnętrzne Kiełczewie ze szczególnym Wodociągów i uwzględnieni m gospodarki osadowej Kanalizacji w Kościanie 18. Termomodernizacje obiektów Gmina Czempiń 390.000 - 500.000 500.000 1.000.000 budżet Gminy, gminnych, ze zmianą ogrzewania na środki europejskie, ekologiczne pożyczka z WFOŚiGW i z innych dostępnych źródeł

– 174 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

19. Budowa kanalizacji sanitarnej i Gmina Czempiń 2.400.000 2.500.000 2.500.000 2.500.000 10.000.000 budżet Gminy, deszczowej oraz budowa sieci środki europejskie, wodociągowej pożyczka z WFOŚiGW i z innych dostępnych źródeł 20. Przygotowanie i wdrożenie systemu Gmina Krzywiń 125.000 100.000 100.000 100.000 - budżet Gminy indywidualnego oczyszczania ścieków na terenie gminy – budowa przydomowych oczyszczalni dla zabudowy rozproszonej 21. Budowa oczyszczalni ścieków i Gmina Krzywiń - 9.600.000 9.600.000 8.250.000 - budżet Gminy, kanalizacji sanitarnej w Krzywiniu – pożyczka WFOŚiGW, I etap dofinansowanie WRPO 22. Budowa oczyszczalni ścieków w Gmina Krzywiń - - - - 15.000.000 budżet Gminy, Krzywiniu – II etap pożyczka WFOŚiGW, dofinansowanie WRPO 23. Budowa oczyszczalni ścieków i Gmina Krzywiń - - - - 600.000 b.d. kanalizacji sanitarnej w miejscowości Cichowo i Jurkowo 24. Budowa oczyszczalni ścieków i Gmina Krzywiń - - - - 300.000 b.d. kanalizacji sanitarnej w Żelaźnie 25. Modernizacja istniejących stacji Gmina Krzywiń - - - - b.d. b.d. uzdatniania wody PRIORYTET 4: ZAPOBIEGANIE PONADNORMATYWNEJ EMISJI HAŁASU I PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH 1. Wydawanie decyzji administracyjnych Starosta ograniczających poziom hałasu Kościański, Zadanie ciągłe - beznakładowo - Marszałek Województwa Wielkopolskiego 2. Prowadzenie ewidencji źródeł Starosta Zadanie ciągłe - beznakładowo - wytwarzających pola Kościański elektromagnetyczne 3. Modernizacja drogi gminnej w Gmina Śmigiel - - - - 800.000 budżet Gminy Poladowie

– 175 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

4. Modernizacja drogi gminnej w Starej Gmina Śmigiel - - - - 700.000 budżet Gminy Przysiece Pierwszej „HUBY” I i II

5. Modernizacja drogi w Śmiglu ul. Gmina Śmigiel - - - - 300.000 budżet Gminy Kraszewskiego

6. Przebudowa dróg 3903P i 3904P Zarząd Dróg 3.440.000 - - - - Środki wł. Powiatu, Śmigiel-Machcin Powiatowych Środki wł. Gm. Śmigiel Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych 7. Przebudowa ul. Składowa Kościan Zarząd Dróg 600.000 - - - - Środki wł. Powiatu, Powiatowych Środki wł. M. Kościan 8. Przebudowa drogi 3897P Kościan – Zarząd Dróg - - - - - Środki wł. Powiatu, Śrem Powiatowych Środki wł. Gm. Kościan Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych 9. Przebudowa ul. Wielichowska Kościan Zarząd Dróg - 2.075.000 - - - Środki wł. Powiatu, Powiatowych Środki wł. M. Kościan Środki unijne 10. Przebudowa drogi 3919P w Zbęchach Zarząd Dróg - - 300.000 - - Środki wł. Powiatu, Powiatowych Środki wł. Gm. Krzywiń Środki unijne 11. Przebudowa drogi Zarząd Dróg - - 7.114.000 - - 3907P Widziszewo-Zgliniec Powiatowych

12. Przebudowa dróg 3820P i 3902P Zarząd Dróg - - - 4.430.000 - Poladowo-Śmigiel-St. Boj.-Karmin Powiatowych 13. Przebudowa dróg 3898P i 2465P Zarząd Dróg - - 8.151.000 -

Wojnowice-Czempiń-Iłówiec Powiatowych 14. Przebud. dróg 3901, 3921,3923P Zarząd Dróg - - - - 8.772.000 Krzywiń-Lubin-Bieżyń-Mościszki Powiatowych 15. Przebudowa dróg 3820P,3902P Zarząd Dróg - - - - 4.430.000

– 176 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Poladowo-Śm-l-St. Boj.-Karmin Powiatowych 16. Przebudowa dróg 3909P, 3925P Zarząd Dróg - - - - 10.369.000

Krz-ń-Żelazno-Lubiń Powiatowych 17. Przebudowa drogi 3910P Piotrowo- Zarząd Dróg - - - - 2.720.000 Kwoty z Programu Sepienko Powiatowych Rozwoju Lokalnego Powiatu Kościańskiego 18. Przebudowa drogi 3584P Czacz- Zarząd Dróg - - - - 1.910.000 2004-2013 Brońsko Powiatowych 19. Przebudowa drogi 3917P Racot- Zarząd Dróg - - - - 2.220.000 Wyskoć-Turew Powiatowych

20. Przebudowa drogi ul. Nacławska Zarząd Dróg - - - - 850.000 Kościan Powiatowych 21. Przebudowa drogi 2913P Bonikowo- Zarząd Dróg - - - - 1.572.000

Piotrkowice Powiatowych 22. Przebudowa drogi 3939P Nietążkowo- Zarząd Dróg - - - - 1.257.000 St.Boj. Powiatowych

23. Przebudowa dróg 2491P,3911P Zarząd Dróg - - - - 2.750.000 Piechanin-Srocko-Bieczyny-Pecna Powiatowych 24. Przebudowa drogi 3916P Gorzyce- Zarząd Dróg - - - - 2.980.000 N. Gołębin-Donatowo Powiatowych

25. Przebudowa drogi 315P Borowo-St. Zarząd Dróg - - - - 840.000 Gołębin Powiatowych 26. Przebudowa drogi 3944P dr. kraj. 5- Zarząd Dróg - - - - 1.985.000 Kobylniki - N. Białcz Powiatowych 27. Przebudowa drogi 3936P Żydowo- Zarząd Dróg - - - - 992.000 Wonieść Powiatowych 28. Przebudowa dróg 3905P,3933P,3938P Zarząd Dróg - - - - 2.350.000 Kwoty z Programu K-n-St.Przysieka2-St. Boj.-Sierpowo Powiatowych Rozwoju Lokalnego Powiatu Kościańskiego 2004-2013 29. Zadrzewianie- naturalne ekrany Gmina Czempiń - 5.000 5.000 5.000 20.000 budżet Gminy akustyczne terenów, w których występuje nadmiar emisji hałasu PRIORYTET 5: WŁAŚCIWA GOSPODARKA ODPADAMI 1. Wydawanie decyzji administracyjnych Starosta Zadanie ciągłe - beznakładowo - w zakresie gospodarki odpadami Kościański, Marszałek Województwa

– 177 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

Wielkopolskiego 2. Realizacja Programu usuwania azbestu Powiat Kościański 50.000 50.000 50.000 50.000 200.000 budżet Powiatu, na terenie powiatu kościańskiego WFOŚiGW

3. Usuwanie pokryć dachowych Gmina Śmigiel 24.500 24.500 24.500 24.500 75.000 budżet Gminy zawierających azbest (dotacja) 4. Nadzór nad unieszkodliwianiem Starosta W przypadku wystąpienia konieczności budżet Powiatu odpadów z wypadku Kościański 5. Rekultywacja Miejskiego Składowiska Gmina Miejska - Planowany od 2013r. do 2018 r. – 1.100.000 NFOŚiGW – dotacja Odpadów Komunalnych w Bonikowie Kościan WFOŚiGW-pożyczka budżet miasta 6. W ramach Związku „Selekt” – składka Gmina Czempiń 12.000 48.000 48.000 48.000 192.000 budżet Gminy członkowska 7. Likwidowanie na bieżąco „dzikich” Gmina Śmigiel 10.000 8.000 8.000 8.000 24.000 budżet Gminy składowisk odpadów. 8. Działania kontrolne w zakresie umów Gmina Śmigiel 3.000 3.000 3.000 3.000 9.000 budżet Gminy na odbiór odpadów komunalnych 9. Zbiórki odpadów elektronicznych, AGD i Gmina Śmigiel 3.000 3.000 3.000 3.000 9.000 budżet Gminy wielkogabarytowych, tworzyw sztucznych 10. Zbiórka i utylizacja padłych zwłok Gmina Śmigiel 6.000 6.000 6.000 6.000 18.000 budżet Gminy zwierzęcych PRIORYTET 6: NADZÓR NAD PODMIOTAMI KORZYSTAJĄCYMI ZE ŚRODOWISKA 1. Kontrola obowiązków nałożonych Starosta decyzjami (przeglądy pozwoleń Kościański, wodnoprawnych, analizy pozwoleń Marszałek zintegrowanych, przeglądy decyzji Województwa o dopuszczalnym poziomie hałasu, Wielkopolskiego, Zadanie ciągłe - beznakładowe - kontrole pozwoleń emisyjnych do WIOŚ, RZGW, powietrza, kontrole decyzji z zakresu Okręgowy Urząd gospodarki odpadami, kontrole decyzji Górniczy nakładających obowiązki nasadzeń, odnowień lub zalesień, kontrole decyzji wyłączających grunty rolne z produkcji rolniczej, kontrole koncesji geologicznych)

– 178 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

2 Bieżący nadzór nad zakładami Komenda zwiększonego ryzyka wystąpienia Powiatowa poważnej awarii Państwowej Straży Pożarnej , Wielkopolski Zadanie ciągłe - beznakładowe - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 3. Nadzór nad prawidłowym Gmina Czempiń 5.000 5.000 5.000 5.000 20.000 budżet Gminy realizowaniem zadań z zakresu gospodarki wodno-ściekowej przez jednostki, które te zadania realizują na terenie Gminy Czempiń: Zakład Gospodarki Komunalnej w Czempiniu, EKO-TECH Sp. z o.o. Piotrkowice, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Śrem PRIORYTET 7: OCHRONA ZASOBÓW PRZYRODY 1. Sporządzanie uproszczonych planów Starosta b.d b.d. b.d b.d b.d budżet Powiatu, urządzenia lasu oraz inwentaryzacji Kościański, środki właścicieli stanu lasu właściciele lasu lasów 2. Prowadzenie rejestru zwierząt – gatunków wymienionych w załącznikach A i B rozporządzenia Rady Starosta Zadanie ciągłe - beznakładowe - (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. Kościański w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji i handlu nimi 3. Realizacja „Programu regulacji Powiat Kościański 35.000 30.000 35.000 35.000 budżet Powiatu liczebności lisa w obwodach łowieckich Powiatu Kościańskiego w celu restytucji zająca szaraka” 4. Podniesienie wskaźnika lesistości gminy Gmina/ 3.000 do b.d b.d b.d b.d budżet Gminy, przez stopniowe zalesianie terenów nie nadleśnictwa, ha budżet Powiatu przydatnych dla rolnictwa oraz właściciele lasów, zrekultywowanych po wyczerpaniu złóż zarząd powiatu kopalin pospolitych

– 179 –

Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego – aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019

5. Zatrzymanie procesu degradacji i Gmina Śmigiel b.d b.d b.d b.d b.d budżet Gminy, odnowa dróg poprzez wykonanie Urząd „nakładek” Marszałkowski, Inne fundusze 6. Budowa – modernizacja wraz z Gmina Śmigiel b.d b.d b.d b.d b.d budżet Gminy, odwodnieniem dróg o ważnym Urząd znaczeniu komunikacyjnym Marszałkowski, Inne fundusze 7. Dbałość o pomniki przyrody, szlaki Gmina Czempiń 20.000 20.000 20.000 20.000 80.000 budżet Gminy turystyczne, ścieżki rowerowe, kontrola stanu wód podziemnych i w ciekach wodnych Skróty literowe: b.d. – brak danych Źródło: Starostwo Powiatowe w Kościanie, Zarząd Dróg Powiatowych w Kościanie, Urzędy Gmin

– 180 –