Yenġlġkçġ Tüketġme Etkġ Eden Faktörler: Gġyġlebġlġr Teknolojġ Üzerġne Bġr Araġtirma

YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠME ETKĠ EDEN FAKTÖRLER: GĠYĠLEBĠLĠR TEKNOLOJĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA

OSMAN ERKAN AÇIKGÖZ

TARAFINDAN

ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜNE SUNULAN TEZ

ĠġLETME ANABĠLĠM DALI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

OCAK 2019

Tez Onay Sayfası

Sosyal Bilimler Enstitüsü Onayı

Doç. Dr. Seyfullah YILDIRIM Enstitü Müdürü

Bu tezin Yüksek Lisans derecesi için gereken tüm Ģartları sağladığını tasdik ederim.

Prof.Dr.Nilay ALÜFTEKĠN SAKARYA Anabilim Dalı BaĢkanı

Okuduğumuz ve savunmasını dinlediğimiz bu tezin bir Yüksek Lisans derecesi için gereken tüm kapsam ve kalite Ģartlarını sağladığını beyan ederiz.

Doç.Dr. Özge GÖKBULUT ÖZDEMĠR DanıĢman

Jüri Üyeleri (ilk isim juri baĢkanı ve ikinci isim ise danıĢman)

Prof. Dr. Nilay ALÜFTEKĠN SAKARYA (AYBÜ) ______

Doç. Dr. Özge GÖKBULUT ÖZDEMĠR (AYBÜ) ______

Doç. Dr. Ġrge ġENER (ÇANKAYA ÜNĠVERSĠTESĠ) ______

Bu tez içerisindeki bütün bilgilerin akademik kurallar ve etik davranıĢ çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu beyan ederim. Ayrıca bu kurallar ve davranıĢların gerektirdiği gibi bu çalıĢmada orjinal olmayan her tür kaynak ve sonuçlara tam olarak atıf ve referans yaptığımı da beyan ederim; aksi takdirde tüm yasal sorumluluğu kabul ediyorum.

Adı Soyadı : Osman Erkan Açıkgöz Ġmza :

iii

ÖZET

YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠME ETKĠ EDEN FAKTÖRLER:

GĠYĠLEBĠLĠR TEKNOLOJĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA

Açıkgöz, Osman Erkan

Yüksek Lisans, ĠĢletme

DanıĢman : Doç.Dr. Özge GÖKBULUT ÖZDEMĠR

Ocak 2019, 223 sayfa

ÇağdaĢ dünyada meydana gelen yenilikler tüketimi artırmaktadır. Yeniliklerin tü ketilmesi ise, teknoloji ve iletiĢimin geliĢmesiyle ivme kazanmaktadır. Bu nedenlerle, pazarlama literatüründe yenilikç i tü ketim ve yenilikçi tüketime etki eden faktö rleri anlamaya yönelik çalıĢmalar geniĢlemektedir. Günümüzde, iĢletmelerin artan rekabet ortamında yaĢamlarını sürdürebilmeleri üretilen yeniliklerin piyasada talep edilmesine bağlı olmaktadır. Yenilikçi tüketim iĢletmeler açısından rekabet avantajı anlamına gelirken tüketici cephesinde yeni bir konu olarak yer almaktadır. ÇalıĢmada, yenilikçi tüketim pazarlama alanında akademik olarak anlamaya çalıĢılmaktadır. Bu bağlamda hazırlanan çalıĢmanın amacı, yenilikçi tüketime etki eden faktörleri incelemek ve tüketime etkisini ortaya koymaktır. Ürün olarak akıllı saat seçilmiĢtir. Akıllı saatler, giyilebilir teknolojiler içerisinde popülaritesi gittikçe artan yenilikçi bir ürün olarak yer almaktadır. Bağımlı değiĢken olarak yenilikçi tüketim, bağımsız değiĢken olarak da yenilikçi tüketime etki eden faktörler (teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, risk alma eğilimi, öz saygı, sosyodemografik özellikler, hedonizm ve faydacılık) kullanılmıĢtır. Anketten elde edilen bulgular ıĢığında sonuç hazırlanmıĢtır. Yapılan çalıĢma sonunda, özsaygı, risk alma eğilimi, aylık gelir, teknolojik ilgilenim, hedonizm ve faydacılık değiĢkenlerinin yenilikçi tüketim üzerinde etkili olduğu, yenilikçilik eğilimi ile cinsiyet ve yaĢın yenilikçi tüketim üzerinde etkili olmadığı sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Yenilik, yenilikçi tüketim, yenilikçi tüketime etki eden faktörler, akıllı saat, giyilebilir teknoloji.

ABSTRACT

FACTORS AFFECTING INNOVATIVE CONSUMPTION: A RESEARCH ON

WEARABLE TECHNOLOGY

ACĠKGOZ, Osman Erkan

Graduate, Department of Management

Supervisor : Associate Professor Dr. Özge GÖKBULUT ÖZDEMĠR

January 2019, 223 pages

Innovations in the contemporary world increase consumption. Consumption of innovations is accelerated by the development of technology and communication. For these reasons, in the marketing literature, studies aiming to understand the factors affecting innovative consumption and innovative consumption are expanding. Nowadays, in order to sustain their lives in an increasingly competitive environment, businesses depend on the demand for innovations in the market. Innovative consumption means a competitive advantage in terms of enterprises, while it is a new issue on the consumer front. In the study, it is tried to understand academically in the field of innovative consumer marketing. In this context, the aim of this study is to examine the factors affecting innovative consumption and to reveal its effect on consumption. Smart watch is selected as the product. Smart watches are an increasingly popular innovative product in wearable technologies. Innovative consumption as an dependent variable and the factors affecting the innovative consumption as an independent variable (technological interest, innovation trend, risk taking tendency, self- esteem, sociodemographic characteristics, hedonism and utilitarianism) were used. The results were prepared in the light of the findings obtained from the survey. At the end of the study, it was concluded that self-esteem, risk taking tendency, monthly income, technological interest, hedonism and pragmatism variables have an effect on innovative consumption, and innovation tendency and gender and age have no effect on innovative consumption.

Keywords: Innovation, innovative consumption, innovative consumption factors, smartwatch, wearable technology.

Yaşamım boyunca bana her zaman en iyi imkanları sağlayan, bana her zaman güvenen çalışma süresince tüm zorlukları benimle göğüsleyen ve hayatımın her evresinde bana destek olan değerli annem Sevtap Feriha Açıkgöz'e, babam İhsan Açıkgöz'e ve kardeşim Muammer Serkan Açıkgöz'e

TEġEKKÜR

Tez çalıĢmamda planlanmasında, araĢtırılmasında, yürütülmesinde ve oluĢumunda ilgi ve desteğini esirgemeyen, engin bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım, yönlendirme ve bilgilendirmeleri ile çalıĢmamı bilimsel temeller ıĢığında Ģekillendiren sayın hocam Doç. Dr. Özge GÖKBULUT ÖZDEMĠR' e sonsuz teĢekkürlerimi sunuyorum

AraĢtırmada anket çalıĢmalarına katılarak katkı sağlayan emeği geçen üniversitemizin ĠĢletme Fakültesindeki ve Mühendislik Fakültesindeki değerli hocalarım ile öğrenci arkadaĢlarıma, teĢekkür ediyor saygı ve sevgilerimi sunuyorum.

vii

ĠÇĠNDEKĠLER

ĠNTĠHAL ...... iii ÖZET ...... iv ABSTRACT ...... v ĠTHAF ...... vi TEġEKKÜR ...... vii ĠÇĠNDEKĠLER ...... viii TABLOLAR LĠSTESĠ ...... xi ġEKĠLLER LĠSTESĠ ...... xiii GRAFĠKLER LĠSTESĠ ...... xiv KISALTMALAR LĠSTESĠ ...... xv BÖLÜM 1. GĠRĠġ ...... 1 2. TEMEL KAVRAMLAR ...... 7 2.1. Yenilik Kavramı ...... 7 2.2. Tüketim Kavramı ...... 9 2.3. Yenilikçi Tüketim Kavramı ve Önemi ...... 10 2.4. Yeniliğin Önemi ...... 13 2.4.1. Ülkeler açısından yeniliğin önemi ...... 13 2.4.2. Ülkemiz açısından yeniliğin önemi ...... 22 2.4.3. ĠĢletmeler açısından yeniliğin önemi ...... 24 2.4.4. Tüketiciler açısından yeniliğin önemi ...... 25 2.5. Yenilik ÇeĢitleri ...... 28 2.5.1. Radikal yenilik ...... 29 2.5.2. Kademeli yenilik ...... 31 2.5.3. Destekleyici yenilik ...... 31 2.5.4. Yıkıcı yenilik ...... 32 2.5.5. Ürün ve Hizmet yeniliği ...... 32 2.5.6. Süreç yeniliği ...... 33 2.5.7. Pazarlama yeniliği ...... 33 2.5.8. Organizasyonel yenilik ...... 33 2.5.9. Teknolojik ve Teknolojik olmayan yenilik ...... 34 2.5.10. Toplumsal (Sosyal) yenilik ...... 34

viii

2.6. Yenilikçiliğin Sınıflandırılması...... 35 2.6.1. Açık süreç yenilikçiliği...... 38 2.6.2. Alana özgü yenilikçilik...... 38 2.7. Yeniliğin Yayılması ve Benimsenmesi...... 38 2.8. Yenilik Karar Süreci...... 39 2.9. Yeniliğin Benimsenme Hızını Etkileyen Faktörler ...... 42 2.10. Yeniliklerin Benimsenmesi Kategorileri...... 44 2.10.1. Yenilikçiler ...... 47 2.10.2. Erken benimseyenler...... 48 2.10.3. Erken çoğunluk ...... 49 2.10.4. Geç çoğunluk ...... 49 2.10.5. Sona kalanlar ...... 50 3. YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠM LĠTERATÜRÜ VE YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠME ETKĠ EDEN FAKTÖRLER ...... 51 3.1. Yenilikçi Tüketim Literatürü ...... 51 3.2. Yenilikçi Tüketime Etki Eden Faktörler ...... 54 3.2.1. Teknolojik ilgilenim ...... 55 3.2.2. Yenilikçilik eğilimi ...... 58 3.2.3. Risk alma eğilimi ...... 60 3.2.4. Öz saygı ...... 66 3.2.5. Sosyodemografik özellikler ...... 68 3.2.6. Hedonizm ...... 70 3.2.7. Faydacılık ...... 73 4. GĠYĠLEBĠLĠR TEKNOLOJĠ...... 76 4.1. Giyilebilir Teknoloji Tanımı ...... 76 4.2. Giyilebilir Teknolojiler Bir Mavi Okyanus Stratejisi Midir ? ...... 79 4.3. Giyilebilir Teknoloji Piyasası ...... 79 4.4. Akıllı Saatin Tarihi ...... 83 4.5. Giyilebilir Teknoloji Piyasasında Akıllı Saatin Yeri ...... 88 4.6. Akıllı Saatlerin Avantajları ve Dezavantajları ...... 93 4.6.1. Akıllı saatin avantajları ...... 94 4.6.2. Akıllı saatin dezavantajları ...... 94 4.7. Akıllı Saatlere ĠliĢkin Yapılan Yorumlar ...... 95 4.8. Giyilebilir Teknoloji ve Akıllı Saate ĠliĢkin ÇalıĢmalar ...... 97

5. ARAġTIRMA YÖNTEMĠ ...... 104 5.1. AraĢtırmanın Amacı ...... 104 5.2. AraĢtırmanın Önemi ...... 104 5.3. AraĢtırmanın Örneklemi ...... 105 5.4. AraĢtırmanın Kapsamı ...... 105 5.5. AraĢtırmanın Kısıtları ...... 105 5.6. AraĢtırmanın Yöntemi ...... 106 5.7. AraĢtırmanın Tasarımı ve Hipotezleri ...... 107 5.8. Anket ÇalıĢması ...... 108 5.8.1. Güvenirlilik analizi ...... 111 5.8.2. Demografik özellikler ...... 112 5.9. Açıklayıcı Ġstatistikler...... 115 5.9.1. Yenilikçilik eğilimine iliĢkin açıklayıcı istatistikler ...... 115 5.9.2. Öz saygıya iliĢkin açıklayıcı istatistikler ...... 117 5.9.3. Risk alma eğilimine iliĢkin açıklayıcı istatistikler ...... 118 5.9.4. Teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi, teknoloji ve moda algısına iliĢkin açıklayıcı istatistikler ...... 119 5.9.5. Hedonizm ve faydacılığa iliĢkin açıklayıcı istatistikler ...... 121 5.9.6. DeğiĢken ortalamalarına iliĢkin açıklayıcı istatistikler ...... 124 5.10. Açıklayıcı Faktör Analizi ...... 125 5.11. Değikenler Arası Korelasyon Analizi ...... 128 5.12. Regresyon Analizi ...... 132 5.13. Farklı Bölümlerdeki Öğrencilerin Ġlgili Faktörlerdeki Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması ...... 137 5.14.Öğrencilerin Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Sınıfladırılması139 6. SONUÇ...... 148 YARARLANILAN KAYNAKLAR...... 155 EKLER ...... 190 A. LĠTERATÜRDE "YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠM" BAĞLAMINDA HAZIRLANMIġ TEZLER VE MAKALELER (2007-2018) ...... 190 B. LĠTERATÜRDE "YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠM" BAĞLAMINDA HAZIRLANMIġ TEZLER VE MAKALELERDE ĠNCELENEN FAKTÖRLER (2007-2018) ...... 201 C. TÜKETĠCĠ DAVRANIġI ANKETĠ (TÜRKÇE) ...... 203 D. TÜKETĠCĠ DAVRANIġI ANKETĠ (ĠNGĠLĠZCE) ...... 208 E. AKILLI SAATE ĠLĠġKĠN YAPILAN YORUMLAR ...... 213 F. AKILLI SAATE ĠLĠġKĠN YAPILAN ÇALIġMALAR ...... 216

TABLOLAR LĠSTESĠ

TABLOLAR Tablo : 1 Yenilik Kavramına ĠliĢkin Bazı Tanımlar ...... 8 Tablo : 2 Küresel Ġnovasyon Ġndeksinde Yer Alan Bazı Ülkelerin Sıralaması (2013- 2018) ...... 20 Tablo : 3 2017 ve 2018 Yılları Küresel Rekabetçilik Endeksi ...... 21 Tablo : 4 Yenilik Direncine KarĢı ĠĢletmelerin Uygulayabileceği Stratejiler ...... 28 Tablo : 5 Yenilik Sınıflandırmaları ...... 29 Tablo: 6 Yenilikçilik Kavramına ĠliĢkin Bazı Tanımlar ...... 36 Tablo : 7 Bireylerin Öz Saygı Düzeylerine Göre KarĢılaĢtırılması ...... 67 Tablo : 8 En Çok Satılan Giyilebilir Ürün, Hacim, Pazar Payı ve Yıllık BileĢik Büyüme Oranı ...... 80 Tablo : 9 Giyilebilir Cihazlara ĠliĢkin Beklentiler ...... 81 Tablo : 10 En Büyük BeĢ Giyilebilir Cihaz Satıcısı, Sevkiyatları, Pazar Payları, ve Yıllık Büyüme (Birim-Milyon) ...... 82 Tablo : 11 Giyilebilir Teknoloji Ġ1e Ġlgili ÇalıĢmaların Sınıflandırılması ...... 98 Tablo : 12 Kullanılan Faktörler, Madde Sayısı, Ölçeği ve Referansları...... 110 Tablo : 13 Ölçeklere ĠliĢkin Cronbach Alpha Değerleri ve Madde Sayıları ...... 111 Tablo : 14 Lisans Öğrencilerinin Bölümlere Göre Dağılımı ...... 112 Tablo : 15 Lisans Öğrencilerinin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı ...... 113 Tablo : 16 Lisans Öğrencilerinin YaĢlarına Göre Dağılımı ...... 113 Tablo : 17 Lisans Öğrencilerinin Uluslarına Göre Dağılımı ...... 114 Tablo : 18 Aylık Gelire Göre Dağılımı ...... 114 Tablo : 19 Yenilikçilik Eğilimi Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler ...... 115 Tablo : 20 Öz Saygı Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler ...... 117 Tablo : 21 Risk Alma Eğilimi Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler ...... 118 Tablo : 22 Teknolojik Ġlgilenim, Akıllı Saat Kullanma Eğilimi, Teknoloji ve Moda Algısı Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler ...... 119 Tablo : 23 Hedonizm ve Faydacılık Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler ...... 122

Tablo : 24 DeğiĢken Ortalamalarına ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler ...... 124 Tablo : 25 DeğiĢkenlere ĠliĢken KMO ve Bartlett's Test Sonuçları ...... 125 Tablo : 26 DeğiĢkenler Arasındaki Korelasyonlar ...... 129 Tablo : 27 Demografik Özellikler ile DeğiĢkenler Arasındaki Korelasyonlar ...... 131 Tablo : 28 Teknolojik Ġlgilenimin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi . 133 Tablo : 29 Yenilikçilik Eğilimi Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ..... 133 Tablo : 30 Risk Alma Eğiliminin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi .. 133 Tablo : 31 Öz Saygının Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ...... 134 Tablo : 32 Cinsiyetin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ...... 134 Tablo : 33 YaĢın Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ...... 135 Tablo : 34 Aylık Gelirin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ...... 135 Tablo : 35 Hedonizmin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ...... 136 Tablo : 36 Faydacılığın Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi ...... 136 Tablo : 37 Farklı Bölümlerdeki Öğrencilerin Ġlgili Faktörlerdeki Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması...... 137 Tablo : 38 Öğrencilerin Akıllı Saate Yönelik BakıĢ Açılarına ĠliĢkin Ġfadeler ...... 139 Tablo : 39 Öğrencilerin Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Sınıflandırılması ...... 139 Tablo: 40 Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Ġlgili Faktörlerin KarĢılaĢtırılması ...... 141 Tablo : 41 Akıllı Saat Kullanıcılarının Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Öz Saygı ve Teknolojik Ġlgilenim Düzeyleri ...... 142 Tablo : 42 Akıllı Saat Kullanma Eğiliminde Olan Öğrencilerin Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre, Öz Saygı ve Teknolojik Ġlgilenim Düzeyi ...... 143

xii

ġEKĠLLLER LĠSTESĠ

ġEKĠLLER ġekil : 1 Küresel Yenilik Ġndeksi 2018 Ġskeleti ...... 19 ġekil : 2 Tüketici Açısından Yeniliğin Gerekliliği Ġle ĠliĢkili Faktörler ...... 26 ġekil : 3 Yeniliğin Faydaları ...... 27 ġekil : 4 Yeniliğin Karar Süreci AĢamaları ...... 40 ġekil : 5 Yeniliklerin Benimsenme Hızını Açıklamada Kullanılan S Eğrisi ...... 45 ġekil : 6 Yenilik Kabul Sürecine Göre Kabul Edilenlerin Sınıflandırılması ...... 46 ġekil : 7 Yeniliklerin Benimsenmesi Kategorilerinin Özellikleri ...... 47 ġekil : 8 Yenilikçi Tüketime Etki Eden Faktörler ...... 55 ġekil : 9 Giyilebilir Teknoloji Örnekleri ...... 79 ġekil : 10 Akıllı Saatlerin GeliĢimi ...... 88 ġekil : 11 Satılan (ve Satılması Öngörülen) Giyilebilen Teknoloji Ürün Sayısı ...... 92 ġekil : 12 Giyilebilir Teknoloji Ġle Ġlgili 2018 Yılına ĠliĢkin Öngörüler ...... 93 ġekil : 13 Akıllı Saat ve Özellikleri ...... 93 ġekil : 14 AraĢtırma Modeli ...... 106 ġekil : 15 AraĢtırmanın Tasarımı ...... 107

xiii

GRAFĠKLER LĠSTESĠ

GRAFĠKLER Grafik :1 Bilim ve Teknoloji Alanındaki ÇalıĢan Sayısının Ülkedeki Toplam Ġstihdama Oranı (Yüzde, 2017) ...... 14 Grafik : 2 Ar-Ge Harcamalarının GSYH'daki Payı (2017) ...... 15 Grafik : 3 Ülkelerin Patent BaĢvuru Sayısı (Bin, 2016) ...... 16 Grafik : 4 Ülkelerin Bilimsel Yayın Sayısı (Bin, 1996-2016) ...... 17 Grafik :5 Yenilikçi Tüketim Bağlamında HazırlanmıĢ Tezler ve Makalelerde Ġncelenen Faktörler ...... 52 Grafik : 6 Dünya Çapında 2014-2018 Yıllarında Akıllı Saat Birim SatıĢları ...... 90 Grafik : 7 Türkiye ve Dünya Akıllı Saat (Smartwatch) Pazarı...... 91 Grafik : 8 Ankette Yer Alan Soru Sayıları ve Oranları ...... 108

xiv

KISALTMALAR LĠSTESĠ

AR-GE AraĢtırma ve GeliĢtirme

AYBÜ Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

GII Global Innovation Index (Küresel Yenilik Endeksi)

GSYH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

INSEAD Institut Européen d'Administration des Affaires (Avrupa ĠĢletme

Enstitüsü)

KOBĠ Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmeler

KOSGEB T.C Küçük ve Orta Ölçekli ĠĢletmeleri GeliĢtirme ve Destekleme

Ġdaresi BaĢkanlığı

OECD Organisation for Economic Co-operation and Development (Ekonomi

Kalkınma ve ĠĢbirliği Örgütü)

SPSS Statistical Package for the Social Science (Sosyal Bilimler Ġstatistik

Paketi)

T.C Türkiye Cumhuriyeti

TDK Türk Dil Kurumu

TÜBĠTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraĢtırma Kurumu

UTĠ Uluslararası Ticaret ve ĠĢletmecilik vb ve benzeri vd ve diğerleri

WEF World Economic Forum (Dünya Ekonomik Formu)

WĠPO World Intellectual Property Organization (Dünya Fikri Mülkiyet

YBS Yönetim BiliĢim Sistemleri

BÖLÜM 1

GĠRĠġ

Sosyal bilimlerde yenilik disiplini, insanlarda ve toplumlarda meydana gelen değiĢmeleri, ne tür faktörlerin bireysel ve toplumsal değiĢmeye neden olduğunu ve bireysel ve toplumsal değiĢmenin boyutlarının neler olduğunu belirleme çabalarıdır (Yıldırım, 2005). Yenilik, değiĢim, yaratıcılık ve risk alma kavramları ile entegre hale gelmiĢ gelecek için bir baĢarı belirtisidir. Aynı zamanda yenilik, ilerleme ve farklılaĢmanın önemli bir faktörü olup, bireysel ve toplumsal değiĢmelere neden olmaktadır (Zerenler, Türker ve ġahin, 2007: 659).

Yenilik kavramı pek çok alanda inceleme konusu olduğu gibi tüketimde de ele alınmakta ve yenilikçi tüketici, tüketimde yenilik ve inovasyon adları altında inceleme konusu olmaktadır. Özellikle son yıllarda meydana gelen sosyoekonomik geliĢmeler tüketicilerin alıĢveriĢ alıĢkanlıklarını etkilemekte ve satın alma davranıĢları da farklılaĢmakta ve yeni bir tüketim anlayıĢı ortaya çıkmaktadır. Tüketiciyi ön plana çıkartan bu yeni tüketim anlayıĢı, yeni bir rekabet ortamı yaratmaktadır. Bu nedenle de iĢletmeciler, pazarlamacılar, ekonomistler ve araĢtırmacıların dikkatlerini bu yöne çekmektedir. Yeniliğe iliĢkin yapılan birçok teorik ve ampirik çalıĢma, bu konuda tüketici davranıĢlarını ortaya koyarak, çıkıĢ nedenleri, türleri, ekonomi ve sosyal hayata etkileri ile sonuçları üzerine yoğunlaĢmaktadır.

Günümüzde hızla artan yenilik ile değiĢimler geleceğe yönelik bu alandaki projeksiyonların belirlenmesini gittikçe zorlaĢtırmaktadır. ĠĢletmelerin artan rekabet ortamında faaliyetlerini devam ettirebilmesi, verimliliğini ve karlılığını artırabilmesi, mevcut pazarlarda büyümeyi sürdürebilmesi ve yeni pazarlara girilebilmesinde kullanabilecekleri etkili araçlardan birisi de yeniliktir. Ancak bir iĢletmenin baĢarılı olabilmesi, pazar durumu ile müĢterilerini anlaması ve izlemesi ve bu durumun sonucu olarak da müĢterilerin beklentilerine göre ürün ve hizmetleri üretmesine bağlıdır. Bu durumun sağlanabilmesi ise, tüketicilerin yeniliklere olan eğilimini artırarak, benimsenmesi ve satın almasını kolaylaĢtıracaktır (Köse, 2012: iii). Bilgi ile

teknolojiyoğunluğunun oldukça geliĢtiği hızlı yaĢandığı ve gün geçtikçe popülaritesi artan yenilikçi tüketimde, tüketiciler ve üreticiler daha fazla aktif rol üstlenmektedir.

Yenilikçi tüketicinin bilinç ve isteklerindeki artıĢ üreticileri söz konusu talepleri karĢılanmasına yönelik stratejiler izlemesine neden olmaktadır. Bu kapsamda yenilikçi anlayıĢın sonucu ortaya çıkan söz konusu ihtiyaçların ve isteklerin belirlenmesi, bu ihtiyaç ve isteklerin nasıl ortaya çıktığı ve nelerden etkilendiği ve hangi davranıĢları gösterdiği kritik öneme sahip olmaktadır. Bu soruların cevaplarını arayan ve yenilikçi tüketicinin ihtiyaç ve isteklerini karĢılayarak tüketicinin tatminini hedef alan çağdaĢ pazarlama eylemleri, yenilikçi tüketiciyi doğru olarak anlamaya iliĢkin arayıĢ ve çabalar içerisinde bulunmaktadır. Tüketici davranıĢının doğru ve tutarlı bir biçimde anlaĢılması, pazarlama stratejisinin uzun dönemde baĢarılı olabilmesi ve bu baĢarıyı sürdürebilmesi için büyük önem taĢımaktadır.

Yenilikçi anlayıĢa sahip firmalar da, yeni ürün fikirlerinin oranlarını artırmakta ve bu durumun sonucu olarak da büyüme oranları ve yıllık kârlarını artırma imkanına ulaĢmayı baĢarmaktadır. Yenilikçi anlayıĢa sahip tüketiciler ise bu ürünleri çeĢitli nedenlere dayalı olarak satın alarak kullanma imkanına kavuĢmaktadır. Bu nedenle de yenilikçi tüketicinin davranıĢlarının anlaĢılması, çağdaĢ pazarlama anlayıĢı ve uygulamalarının temel taĢını oluĢturduğunu ve sürekli olarak yenilik ve geliĢme gösterdiğini ifade etmek mümkündür. Bu kapsamda, pazarlamada yenilik ve değiĢimin hızlı yaĢandığı bu süreçte, yenilikçi tüketime etki eden faktörleri belirleyerek, giyilebilir teknoloji üzerine bir araĢtırma yapmak bu tezin konusunu oluĢturmaktadır. Yapılan bu çalıĢmadaki temel yaklaĢım yenilikçi tüketimin tüketicilerin birçok ihtiyaç, istek, tutum ve davranıĢlarının öz ve ana dinamik yapıya sahip olmasıdır. Bu nedenle yenilikçi tüketici kimliği ile yenilikçi tüketime etki eden faktörler anlamak, yerel, ulusal ve uluslararası pazarlarda tüketicilerin ürün tercihleri ve tüketimleriyle ilgili olarak daha öz ve temel bir anlayıĢın ortaya çıkmasına neden olacaktır.

Dünya ekonomisinde, piyasaya sunulan ürün ve hizmetlerin niteliği ile çeĢidinde her geçen gün artıĢ görülmektedir. Bunun sonucu olarak hızla geliĢen rekabet ortamında, üreticiler ürün ve hizmetlerini değiĢik pazarlama yöntemleriyle tüketicilere ulaĢtırma çabalarında bulunmaktadır. YaĢanan bu geliĢmeler paralelinde ülkemizde artan rekabet ortamını üretici ve tüketici anlayıĢlarını da etkilemekte ve baĢta teknoloji

ürünleri olmak üzere pazarlarda yeni ürün sunumları hızlanmakta ve bu ürünlerin satıĢ gelirleri içindeki payı artmaktadır.

YaĢadığımız çağda bilgisayar, internet ve telekomünikasyon teknolojilerinin geliĢmesiyle birlikte bilginin üretilmesi, yayılması ve iĢlenmesi süreçleri hız kazanmakta, bu da sürekli olarak mevcut olanı ya kısmen değiĢtirmekte ya da ortaya yeni bir Ģey çıkarmaktadır. Ġnsanların teknoloji ile olan etkileĢiminin artması artık kullandığı nesnelerin de teknolojileĢmesini sağlamıĢtır. Bu alandaki yeniliklerden biri de giyilebilir teknolojilerdir. Bu teknolojilere akıllı bileklikler, akıllı saatler, kolyeler, yüzükler ve sanal gerçeklik gözlüğü örnek olarak gösterilebilir. Bu çalıĢma için, bu ürünler arasından incelenecek ürün olarak akıllı saat (smartwatch) seçilmiĢtir.

KüreselleĢme, bir taraftan iĢletmelerin üretim, pazarlama ve satıĢ imkanlarının artmasını sağlamakta diğer taraftan ise hem yerel hem de uluslararası rekabeti arttırmaktadır (GüleĢ, 2000: 3). ġirketlerin artan rekabet ortamında, yeni ürün çıkarmak için birçok nedenleri vardır. Bu nedenler arasında, gündemde kalmak, tüketicinin değiĢen ihtiyaçlarını karĢılayabilmek, piyasa beklentilerine cevap verebilmek, yeni müĢteriler kazanmak ve yenilikçi bir kimliğe sahip olmak gelmektedir. Böylelikle yeni ürünlerle bir yandan tüketicinin iĢ ve gündelik yaĢamları kolaylaĢırırken diğer yandan da iĢletmelerin daha fazla kâr ve pazar payı elde edebilmektedir (Gözütok, 2005). Yeni ürünlerin piyasada baĢarılı olmasında, yeniliğin iĢlevsel özelliklerden veya giriĢimcinin yönetim kabiliyetinin etkisi olduğu kadar yeni ürünleri satın almak ve kullanmakla ilgilenen tüketicilere de odaklanmak gerekmektedir (Surowiecki, 2011).

Özellikle teknoloji alanındaki Ģirketler, bu alandaki rekabet nedeniyle teknolojinin farklı uygulanabilir alanlarına yönelmiĢlerdir. Bu alandaki yeniliklerden biri de giyilebilir teknolojilerdir. Günümüzde giyilebilir teknolojiler bireylerin gündelik yaĢamlarını kolaylaĢtıran, yaĢam tarzını iyileĢtiren, refah sağlayan, kullanıcının karar ve davranıĢlarına etki etme potansiyeline sahip, hızla geliĢen teknolojilerdir. Bu ürünlerin gelecekte teknoloji pazarının yeni mega trendi olması beklenmektedir (Kalantari, 2017: 274-277). Özellikle Apple, Samsung, Google, LG, Motorola gibi yüksek teknoloji Ģirketlerinin akıllı saatlere yönelmeleri ve yatırım yapmaları bir

anlamda giyilebilir teknoloji çağının yaklaĢtığını yansıtmaktadır (Dehghani, 2018: 1). Ancak bu tür ürünlerin benimsenmesinin ana akım teknolojilere (akıllı telefonlar gibi) kıyasla göreceli olarak yavaĢ olduğu vurgulanmaktadır (Kalantari, 2017: 274).

Akıllı saatlerin bu tür teknolojiler içerisinde oldukça popüler hale gelmesine rağmen yeniliklerin yayılma evresinin hala erken safhalarında yer aldığı görülmektedir (Hong vd., 2016: 1; Chuah vd., 2016: 276). Bu yüzden araĢtırmacılar, pazarlamacılar ve tasarımcılar tüketicilerin yenilikleri kullanma kararlarını etkileyen faktörlerin neler olduğunu daha iyi anlamaları gerekmektedir.

21. yüzyılda yaĢanan değiĢimlerin, tüketici davranıĢları üzerinde önemli etkileri vardır. Bu değiĢiklikler büyük ölçüde, ekonomik ve kültürel küreselleĢme, teknolojik ilerlemeler, kentleĢme, internetin ve cep telefonun geliĢimi ve artan popülaritesinin yanı sıra sürdürülebilir kalkınma politikası gibi bir çok etkenin sonucudur (Zalega, 2014: 311). HaberleĢme teknolojilerindeki geliĢmeler ile tüketiciler daha fazla piyasayla ilgili bilgiye ulaĢmakta ve kendisi için en doğru kararı verebilme imkanına kavuĢmuĢtur. Küresel rekabetin artması, tüketiciler dünyanın her noktasında üretilen ürünlerin dünyanın her noktasında tüketildiği yeni bir rekabet ortamı yaratmıĢtır (Karluk, 2014: 288). Günümüzde, yeniliklerin hızla tüketilmesi nedeniyle yenilik değerini çok kısa bir süre içinde kaybetmekte, dolayısıyla tüketici de yeni arayıĢlara yönelmektedir (Gökbulut Özdemir ve Özer, 2014: 43).

Bir çok çalıĢmada, gençlerin yenilikçilik eğiliminin daha yüksek olduğu belirtilmiĢtir (Türk, 2012; BaĢar ve Yapraklı, 2013; BaybaĢ, 2015; Dursun, 2017). Günay (2012: 3) çalıĢmasında, özellikle gençlerin tüketici araĢtırmalarına konu olunmasında 4 neden üzerinde durmaktadır. Ġlk olarak, son 20 yılda yaĢanan teknolojik, ekonomik ve sosyo- kültürel değiĢimler, gençlerin diğer kuĢaklara kıyasla tüketime yönelik tutumları, değerleri, davranıĢları üzerinde daha fazla etkili olabilmesidir. Ġkincisi, gençlerin baĢkalarının satın alma kararlarını ve davranıĢlarını etkileyebilmekte olmalarıdır. Üçüncü olarak, toplumu ve kültürü etkileyen bir değiĢim faktörü olmaları, dördüncüsü ise güçlü bir satın alma potansiyeline sahip olmaları Ģeklide sıralamıĢtır. Gençlerin elektronik ürünlerde yenilikler aramaya daha istekli oldukları ayrıca (3G özellikli cep telefonu, dokunmatik ekranlı bilgisayar vb.) daha fazla yenilikçi davranıĢ sergiledikleri belirtilmektedir (Karaaslan, 2012: 94). Giyilebilir teknolojilere yönelik

yapılan bir araĢtırmada ise, katılımcıların %75'i kendilerini "teknolojinin erken kullanıcıları" olarak tanımlamakta ve giyilebilir teknolojileri kullananların yaklaĢık %50'sinin gençlerden oluĢtuğu açıklanmaktadır (Nielsen, 2015: 459).

Giyilebilir teknolojiler genel olarak kiĢisel ürünlerdir. Dolayısıyla iĢletmelerin piyasada baĢarılı olmak için tüketicileri daha yakından tanımaları, tercihlerini tespit etmeleri ve tüketicileri deneyime yöneltme becerilerine sahip olmaları gerekmektedir. Bu kapsamda, bir yenilik olan akıllı saate (smartwatch) yönelik tüketicinin bakıĢ açısını ortaya koymak, yenilikçi tüketimi etkileyen faktörleri incelemek ve tüketime etkisini belirlemek gerekmektedir.

KüreselleĢme ve teknolojideki geliĢmeler, iĢletmeler açısından rekabet ortamını geniĢleterek daha fazla rakiple mücadele ettiği bir ortamı hazırlamıĢtır. Bu nedenle, iĢletmeler uzun vadede hayatta kalmak ve rekabette ön plana çıkmak için yeni ürün veya hizmet sunma yoluna gitmektedir (Gökbulut Özdemir ve Özer, 2014: 79; Uzkurt, 2017: 114).

ĠĢletmeler her ne kadar yenilikçi olup piyasaya yeni ürün ve hizmetler sunsalar da, yeniliklerin piyasada talep edilmesi tüketici eğilimlerine göre farklılık gösterebilmektedir (Midgley ve Dowling, 1978 aktaran Özer, Aydın ve Özcan, 2009: 118). Bu noktada yenilikçi tüketimde tüketicilerin yenilikçi ürün satın almasına etki eden faktörler ve tüketime etkisinin neler olduğu sorusu, bu araĢtırmanın problemi oluĢturmaktadır. Yenilikçi tüketim iĢletmeler açısından rekabet avantajı anlamına gelirken tüketici cephesinde ise yeni bir konu olarak yer almaktadır.

Bu tezin amacı, yenilikçi tüketime etki eden faktörleri incelemek ve tüketime etkisini ortaya koyarak, tüketicilerin yenilikleri satın alırken hangi faktörlerin ön plana çıktığı konusunda fikir sahibi olmaktır. Ayrıca, çalıĢmada yenilikçi tüketim kavramı derinlemesine ele alınarak akıllı saat ve genç tüketim bağlamında literatürü geniĢletmektir. Yenilikçi tüketimi pazarlama alanında akademik olarak anlamaya çalıĢılmakta olup yenilikçi tüketimde hedonik tüketim eğiliminin mi yoksa Faydacı tüketim eğiliminin mi ön planda olduğunu ortaya koymaktır. Tezde, bir ürün yeniliği olarak giyilebilir teknolojideki yeniliklerden olan akıllı saatin öğrenciler tarafından kullanılmasını etkileyen faktörleri incelemeye yönelik bir araĢtırma yapılmıĢtır.

Yeniliğin verimliliği ve kârlılığı artırdığı, yeni pazarlara girilmesinin çok önemli bir rekabet aracı olduğunun yaĢanıldığı süreçte, yeni ürünlerin tüketimine etki eden faktörleri belirlemek büyük önem taĢımaktadır. Bu kapsamda çalıĢmanın varsayımı yeni ürün piyasaya sunan iĢletmelerin yenilikçi tüketime etki eden faktörleri analiz ederek oluĢturacakları pazarlama stratejilerinin tüketicilerin satın alma eğilimlerini arttıracağı düĢünülmektedir. Aksi takdirde, yenilikçi tüketici alma isteğinde olduğu ürün ve hizmetler karĢılanamazken, iĢletmeler yeni bir pazar alanında baĢarısız olacak ve sonuçta iki taraflı negatif bir etki ortaya çıkacaktır.

Tezin içeriği teorik bölüm ve uygulama kısmı olmak üzere iki bölümden oluĢmaktadır. Teorik bölümde, ikincil veri kaynakları (kitaplar, dergiler, tezler, araĢtırmalar, makaleler, internet siteleri, web sayfaları) olmak üzere konuyla ilgili her türlü bilimsel çalıĢma ve yayınlardan yararlanılmıĢtır. AraĢtırmanın uygulama bölümünde ise, birincil kaynaklardan, veri elde edilmeye yönelik olarak, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesinde öğrenim gören öğrenciler üzerinde bir anket çalıĢması yapılmıĢtır.

Bu tez, yedi bölümden oluĢmaktadır. GiriĢ bölümünde tezin amacı, problemi, konusu, varsayımları, önemi, yöntemi ve kapsamı açıklanarak çalıĢma hakkında genel bilgi verilmiĢtir. Ġkinci bölümde yenilik kavramı ve konu ile ilgili kavramlar, kuramlar yer almıĢtır. Üçüncü bölümde, yenilikçi tüketime iliĢkin literatür taraması yer almıĢtır. Dördüncü bölümde, yenilikçi tüketime etki eden faktörler incelenmiĢtir. BeĢinci bölümde, giyilebilir teknoloji tanımı ve piyasası hakkında genel bilgiler paylaĢılmıĢtır. Altıncı bölümde araĢtırmanın yapısal planı açıklanarak, seçilen bir örneklem üzerinde anket çalıĢması yapılarak birincil kaynaklardan veri elde edilmeye çalıĢılmıĢtır. Sonuç bölümünde ise, elde edilen veriler kendi içerisinde anlamlı bilgiler oluĢturularak değerlendirme yapılmıĢtır.

BÖLÜM 2

TEMEL KAVRAMLAR

Bu bölümde tez çalıĢmasının teorik kısmı için önemli olan temel kavramlar tanımlanacaktır. Bu bilgiler ıĢığında, yenilikçi tüketim ve yenilikçi tüketime etki eden faktörlere iliĢkin hazırlanan araĢtırmada araĢtırmanın amacı, problemi ve konusu, hipotez oluĢturma ve anket sorularının hazırlanmasında gerekli alt yapıyı oluĢturacaktır. Bu kapsamda öncelikle yenilik, tüketim ve yenilikçi tüketim kavramları ele alınmıĢ, daha sonra sırasıyla yeniliğin önemi, yenilik çeĢitleri, yenilikçiliğin sınıflandırılması, yeniliğin yayılması ve benimsenmesi, yenilik karar süreci, yeniliğin benimsenme hızını etkileyen faktörler, yeniliklerin benimsenmesi kategorileri açıklanmıĢtır.

2.1. Yenilik Kavramı

Yenilikçi tüketimi etkileyen faktörlerin ortaya konulabilmesi için ilk önce yenilik kavramının ve konu ile ilgili diğer kavramların açık olarak ifade edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, yenilik kavramını tanımlamak kolay değildir. Buna karĢılık literatürde bir çok yenilik tanımı yapılmıĢtır. Bu tanımlardan bazıları aĢağıda yer almaktadır.

Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde yenilik, "değiĢen koĢullara uyarlanmak üzere toplum yaĢamında oluĢan yeni bir öğe ya da o zamana değin yürürlükte olan uygulayımlardan değiĢik bir uygulayım" olarak tanımlanmıĢtır (TDK Sözlüğü, 2011). Bu yönüyle bakıldığında yeniliğin, toplum yaĢamında mevcut olanlardan farklı olan veya keĢfedilen uygulamalarla toplumsal değiĢime katkı sağladığı anlaĢılmaktadır. Toplumsal değiĢmeyi, "toplumsal yapıyı oluĢturan iliĢkiler ağının ve bu iliĢkileri belirleyen kurumların değiĢmesi olarak tanımlayabiliriz. Toplumlarda meydana gelen sosyo-ekonomik değiĢmeler de bu bağlamda değerlendirilmelidir" (Yazıcı, 2013 Aktaran Döğer, 2017). Yine TDK sözlüğünde "var olan bilgi birikiminden yola çıkılarak daha geliĢmiĢ, daha kaliteli, daha iĢlevsel yeni ürünler, üretim süreçleri,

örgütlenmeler ve yönetim uygulamalarının geliĢtirilmesi" olarak ifade edilmiĢtir (TDK Sözlüğü, 2011).

AĢağıdaki Tablo 1' de yenilik kavramına iliĢkin bazı tanımlar yer almaktadır.

Tablo 1: Yenilik Kavramına ĠliĢkin Bazı Tanımlar

Yazar Tanımlar

"Fiilen yeni bir Ģeyin keĢfedilmesi veya yaratılması olarak Schumpeter değil, bir ürünün yaratılması ve onun piyasaya sürülmesidir'' (1961) (Schumpeter, 1961 aktaran Geisendorf, 2009: 67–68).

"bireyler ya da baĢka birimler tarafından yeni olarak algılanan Rogers (1983) fikir, uygulama veya nesne" olarak tanımlamıĢtır (s.135).

Kotler ve Keller "geçmiĢi ne kadar uzun olursa olsun kiĢinin yeni olarak (2016) algıladığı ürün, hizmet veya düĢüncedir" (s.175).

"giriĢimcilerin özel bir aracıdır. Böylelikle giriĢimciler farklı bir iĢ veya hizmet için değiĢimi fırsat olarak kullanırlar. Drucker (1985) Yeniliği sunulabilen, öğrenilebilen ve uygulanabilen bir disiplin" olarak tanımlar (s.19). ''farklılaĢmak için fark yaratmak, fark yaratmak için farklı Galeb (2002) bakmaktır" Ģeklinde tanımlamıĢtır (BTSO Etüd ve Arge, 2007: 4).

"fikir oluĢturma süreci, teknoloji geliĢtirme, yeni bir ürünün Trott (2005) veya imalat sürecinin veya ekipmanın üretimi ve pazarlanması içeren bütün faaliyetlerin yönetimi" olarak tanımlamıĢtır (s.15). "bilgiyi ekonomik faaliyete dönüĢtürmek" olarak tanımlar. Ayrıca, yeniliği,"bir çok kaynaktan elde edilen yeni yöntem ve Tang (2006) teknolojilerin keĢfedilmesi, öğrenilmesi ve uygulanması süreci" olarak görmektedir (s.1).

Yenilik tanımı OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) ile Avrupa Komisyonu'nun birlikte yayınladığı Oslo Kılavuzu'nda, "yeni veya önemli derecede iyileĢtirilmiĢ bir ürün (ürün veya hizmet), veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin iĢletme içi uygulamalarda, iĢyeri

organizasyonunda veya dıĢ iliĢkilerde gerçekleĢtirilmesi" olarak yapılmıĢtır (s.50). Bu tanımdan da anlaĢılacağı üzere ürünlerde ve hizmetlerde, süreçlerinde ürün tasarımında, pazarlama yönetiminde ve organizasyonunda yenilik yapabilmektedir.

2.2. Tüketim Kavramı

Tüketim kelimesinin sözlük anlamı, "üretilen veya yapılan Ģeylerin kullanılıp harcanması" dır (TDK Sözlüğü, 2011). BaĢka bir ifadeyle tüketim,"belirli istek veya ihtiyacı karĢılamak amacıyla üretilen bir ürünü veya hizmeti edinme veya ona sahip olma" anlamına gelmektedir (Solomon, 2017: 28).

Günümüzde tüketim olgusu, 20yy. dan itibaren sadece temel ihtiyaçların karĢılanması gibi ekonomik iĢlevinin yanında psikolojik, sosyal ve kültürel iĢlevleri de önem kazanmaya baĢlamıĢtır (Babaoğul, ġener ve Buğday, 2016: 6).

Tüketim psikolojik açıdan, kendini ifade etme ve güven duyma konusunda, sosyal açıdan sosyal statü ve toplumda kabul görme, kültürel açıdan ise, çevre ile iletiĢim kurma aracı olarak görülmektedir (Kahvecioğlu, 2004: 41).

KüreselleĢen dünyada, tüketimin artık nesnel iĢlevinden uzaklaĢarak bir gösterge değeri kazandığını ve bu nedenle insanların kim olduğunu, kim olmak istediğini anlatan ve toplum içerisinde kendisiyle ilgili bir etki oluĢturmak için bazı ürünleri kullanır hale gelmiĢtir (Bauldrilard, 2008: 89). Modern toplumlarda tüketim, sosyal statü, prestij, farklı/ayrıcalıklı olma, sosyal kimliğin bir göstergesi ile iliĢkili hale gelmiĢtir (Aytaç, 2006: 30). Bunların nedenleri arasında tüketimin niceliksel artıĢı, ekonomik sistemin giderek tüketime bağımlı hale gelmesi ve tüketimin ekonomik olandan çok sosyal ve kültürel olana doğru kayması olmak üzere üç perspektif üzerinde durulmaktadır (Kahvecioğlu, 2004: 45).

Tüketim olgusunun, toplumların sosyo-kültürel yapılarının odağına yerleĢmesi kapitalist sistemin bir sonucudur. Bu sistemde, üretimin artıĢı ve sistemin devamlılığı tüketimin artmasına bağlı olmaktadır (Babaoğul vd., 2016: 6-7). Bauldrilard (2008: 89) yaklaĢımıyla, bireylerin sisteme katkısı sermaye (emek) ve tasarruflarıyla değil, sistemin ürünlerini tüketerek katkı sağlamaktadır.

SanayileĢme ve teknolojik geliĢmeler ile üretimin devasa boyutlara ulaĢması, üretilen ürünlerin satılması ve pazarlanabilmesi açısından ihtiyaçların farklılaĢtırılmasını ve yeni ihtiyaçların yaratılmasını gerektirmiĢtir (Thompson, 1985 aktaran Yanıklar, 2010: 27). BaĢka bir ifadeyle, "iĢletmelerin üretim kapasitelerinin tüketimin çok üzerinde artması, ortaya tüketimin gereğinden fazla özendirildiği bir yapıyı" ortaya çıkarmıĢtır (Özgül, 2010: 119).

Tüketim toplumunda, tüketicinin istek ve ihtiyaçları asla tamamen doyuma ulaĢacak Ģekilde karĢılanmadığı, satın alınmak istenen ürünlere "bir sonrakine kadar" etiketi iliĢtirilmekle birlikte tüketim isteğinin sürekli canlı tutulmaya çalıĢılmaktadır (Bauman, 2010: 85). Burada kitle iletiĢim araçları, reklam, moda gibi faktörler etkili olabilmektedir (Tarakçı, 2018: 94).

Bauman (2010: 85) "insanın yaĢamak için mi tükettiği yoksa tüketebilmek için mi yaĢadığı" sorusuna dikkat çekerek, toplumumuzun giderek bir tüketim toplumuna dönüĢtüğünü ifade etmiĢtir. Yine bu konuda Fromm (2003: 226) ise yeni insanın özelliklerini tasvir ederek "olabilmek" için "sahip olmak" kökenli tüm davranıĢlarından vazgeçilmesi gerektiğini belirtmiĢtir.

2.3. Yenilikçi Tüketim Kavramı ve Önemi

Rogers (1983) yeniliği, "bireyin yeni olarak algıladığı fikir, uygulama veya nesne" olarak tanımlamıĢtır (s.11). Yani bir ürün tamamen yepyeni bir ürün olabileceği gibi, mevcut ürün üzerinde yapılan değiĢimler, eklenen özelliklerle de yeni bir ürün elde edilebilmektedir. Burada önemli olan husus, tüketicinin ürünü nasıl algıladığıdır (Karafakıoğlu, 2006: 143).

Yenilik, "yüksek düzeyde öznellik" içermektedir (Shavitt ve Stellner, 2011). Tüketim ise, bireyin belirli istek veya ihtiyaçları doğrultusunda ürün veya hizmetlerin edinilmesi olarak ifade edilmektedir (Solomon, 2017: 28).

Tanımlamalardan hareketle yenilikçi tüketimi, bireyin belirli istek veya ihtiyaçları doğrultusunda yeni olarak algıladığı ürünleri satın alması ve kullanması olarak ifade edilebilir.

Steenkamp ve diğerleri (1999) yenilikçi tüketimi, "önceki tüketim alıĢkanlıkları veya tercihleri yerine yeni veya farklı ürün veya markaların satın alınması" olarak tanımlar (s.56). Yenilikçilik davranıĢsal perspektifte ele alındığında, bireyler yeni ürün satın alma veya almamalarına göre yenilikçi tüketici veya yenilikçi olmayan tüketici olarak sınıflandırılmaktadır (Goldsmith ve Foxall, 2003: 325).

DijitalleĢme ve küreselleĢme çağında artık fikir, ürün ve hizmetler hakkında bilgiye ulaĢmak ve edinmenin daha kolay hale gelmesi, hem iĢletme hem de tüketici cephesinde fikir, ürün ve hizmetlerin eskisine göre daha hızlı eskimesine neden olmaktadır.

Yenilikçi tüketimin geliĢmesinde, eğitim alanında ve iĢ organizasyonda yaĢanan geliĢmeler ile bireylerin boĢ zamanının artması ve bu zamanı daha cazip Ģekilde kullanma ihtiyacının bir sonucudur (Zalega, 2014: 316). Ayrıca, teknolojik geliĢmelere paralel olarak artan refah ve bilinç düzeyi ile tüketiciler dıĢ dünyadaki geliĢmelerden ve ürünlerden haberdar olmaktadır (Çakır, 2017: 52).

Yeni ekonomi anlayıĢında tüketiciler daha aktif rol oynamaktadırlar. Ek olarak, yenilikçi tüketimin geliĢmesi, hayatın sanal dünyaya taĢınması, internet ve cep telefonu gibi yeni teknolojilere daha kolay eriĢimden etkilenmektedir (Zalega, 2014: 316).

ġehirleĢme, iletiĢim olanaklarının artması tüketicilerin meydana gelen yeniliklerden hemen haberdar olmasını ve talep edilmesi sürecini hızlandırmıĢtır. Gökbulut Özdemir ve Özer, (2014) bu sebeple, "günümüzde yyeniliklerin hızla tüketilmesi, üretildiktan çok kısa bir süre içerisinde yenilik değerini kaybetmesidir. Dolayısıyla tüketiciler de en yeni olanı bulma çabası içinde daha çabuk tüketmeye yönelmektedirler" (s.79).

Tüketicilerin yenilikçilik eğilimleri dıĢa dönüklük, bağımsızlık, risk alma, statü açlığı, kiĢisel değerler, metaryalizm, özsaygı ve sosyal kabul gibi bir çok faktör ile iliĢkili olabilmektedir(Steenkamp vd., 1999: 56; Turan ve Çalık, 2014: 150).

Zalega (2015) çalıĢmasında, "yenilikçi tüketimin ekonomik davranan bireylerin özellikleri tarafından belirlendiğine dair kanıtların olmadığı" belirtilmiĢtir. Ġnsanların tüketime yönelmelerinde içsel (deneyime açıklık), dıĢsal (sosyal grupların etkisi) veya

ekonomik faktörler (gelir, fiyatlar, ülke ekonomik durumu) rol oynamaktadır (Zalega, 2015: 88).

Yeniliklerin tüketiciler tarafından talep edilmesinde, istek ve ihtiyaçları daha iyi karĢılama, problemleri daha hızlı ve kolay Ģekilde çözme kolaylığı tüketiciyi belli bir refah düzeyine ulaĢtırmakta yeni alıĢkanlıklar kazandırarak yaĢam tarzını etkilemektedir. Ancak yeniliklerin fonksiyonel faydalarının yanında tüketiciler, keyif /haz almak veya belli bir sosyal statü sahibi olmak için de yeniliklere yönelmektedir (Hall ve Khan, 2003: 3; Karaaslan, 2012: 39). Dolayısıyla yenilikçi tüketimde hedonik ve faydacı etkiler de söz konusu olabilmektedir.

KüreselleĢme ve teknolojideki geliĢmeler, iĢletmeler açısından rekabet ortamını geniĢleterek daha fazla rakiple mücadele ettiği bir ortamı hazırlamıĢtır. Bu nedenle, iĢletmeler rekabet avantajı elde etmek, performans (verimlilik, karlılık ve pazar payı) artıĢı sağlamak için yenilikçilik konusu giderek daha fazla önem kazanmıĢtır. (Gökbulut Özdemir ve Özer, 2014: 79; Uzkurt, 2017: 114). Bu bağlamda, piyasada baĢarılı olmak isteyen iĢletmeler yeni ürün ve hizmet sunma yoluna gitmektedir. Ancak iĢletmeler her ne kadar yenilikçi olup piyasaya yeni ürün/hizmetler sunsalar da, yeniliklerin piyasada talep edilmesi tüketici eğilimlerine göre farklılık gösterebilmektedir. Çünkü bazı tüketicileri yenilikleri hemen satın alıp kullanırken bazı tüketiciler ise eski tüketim alıĢkanlıklarına devam etmektedirler (Midgley ve Dowling, 1978 aktaran Özer, Aydın ve Özcan, 2009: 118).

Ġnsanların içinde bulunduğu ekonomik, sosyo-kültürel ve teknolojik çevrede yaĢanan değiĢimler insanların istek, ihtiyaç ve beklentilerini arttırmakta, alıĢkanlıklarını etkilemekte, teknoloji - moda algılarını farklılaĢtırmakta ve satın alma kararlarını etkileyebilmektedir (Uzkurt, 2017: 233). Bu nedenle, rekabetçi yapısını korumak, piyasada elde ettikleri baĢarıları sürdürülebilir kılmak isteyen iĢletmeler, tüketicilerin beklentilerine karĢılamak için yenilikler sunması kaçınılmaz hale gelmektedir (Köse, 2012: 1).

Artan rekabet ile yeniliklerin (özellikle teknolojik yeniliklerin) ürün yaĢam döngüsünün giderek kısalması (Turong, 2013: 131) ve yenilik değerini kısa sürede kaybetmesi (Gökbulut Özdemir ve Özer, 2014: 79) iĢletmelerin üzerinde bir zaman

baskısı oluĢturmaktadır. Bundan dolayı yeniliklerin kısa sürede benimsenmesi ve yayılmasında tüketicilerin yenilikçi tüketimlerine etki eden faktörlerin neler olduğunu bilinmesi önem taĢımaktadır.

2.4. Yeniliğin Önemi

Yeniliğin önemi, ülkeler açısından yeniliğin önemi, ülkemiz açısından yeniliğin önemi, iĢletmeler açısından yeniliğin önemi ve tüketiciler açısından yeniliğin önemi olarak dört baĢlık halinde ele alınarak incelenmiĢtir.

2.4.1. Ülkeler açısından yeniliğin önemi

Yenilik, tüm ekonomik faaliyetlerde giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Dolayısıyla hem geliĢmiĢ hem de geliĢmekte olan ülkeler ekonomik büyümenin ana faktörü olarak yenili veya yeniliğe dayalı büyümeyi görmektedirler. Çünkü ekonomik geliĢmenin sağlanması, iĢ olanaklarının artması, firmaların küresel pazarda baĢarılı Ģekilde rekabet edebilmesi, ekonomik ve sosyal zorluklar, ölümcül hastalıklar gibi nedenler ülkeler açısından yeniliği merkezi bir konuma taĢımıĢtır (Dutta, 2011; Dutta, Lanvin ve Vincet, 2015).

GeliĢmiĢlik düzeyi hangi düzeyde olursa olsun ülkelerin temel sorunlarından biri sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamaktır (Zerenler vd., 2007 aktaran Sezgin, 2017: 69). Bu kapsamda ekonomik büyümeyi etkileyen bir çok faktör bulunmaktadır. Örneğin nüfus artıĢı ve beĢeri sermaye birikimi, kamu yatırımları, teknolojik geliĢmeler, tasarruflar, sermaye birikimi ekonomik büyümenin belirleyicileri olarak sayılmaktadır (Pala ve Teker, 2014: 151). Ekonomik geliĢmenin sağlanmasında teknolojik geliĢmelerin katkısı oldukça önemlidir (Uzkurt, 2017: 107). Ülkeler açısından Ar-Ge ve yenilik, üretkenliği arttıran, rekabet avantajı kazandıran, refah ve yaĢam standardını yükselten en önemli araçtır Dolayısıyla "yenilik sadece ekonomik değil aynı zamanda toplumsal bir sistem" olarak görülmektedir (Elçi, 2006: 32).

Ar-Ge çalıĢmalarına yön veren kaynaklar insan ve finansal kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Öncelikle insan kaynağının ölçülmesindeki temel kriterlerden biri, "bilim ve teknoloji alanındaki çalıĢan sayısının ülkedeki toplam istihdama oranı" dır (Karagöl ve Karahan, 2014:12).

Global Innovation Index 2018 raporunda, Ġsviçre ve Ġsveç'in toplam çalıĢan nüfusunun büyük bir bölümünü bilim ve teknoloji gibi gelecek vaat eden alanlarda istihdam ettiği görülmektedir (Grafik 1). Ġsrail, Ġngiltere, Hollanda, Almanya, Rusya ise, toplam nüfusun yüzde 40'dan fazlasını bilim ve teknoloji alanında istihdam etmektedir (Dutta vd., 2018). Bu durum, Avrupa ve Uzak Doğu ülkelerinde iĢgücü piyasasında bilim ve teknolojinin önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir (Karagöl ve Karahan, 2014:12).

60 52,5 52,3 48,8 48,5 50 47,2 44,4 43,8 39 40 38 31,4 30,1 27,3 30 24,9 21,4 21 20

Grafik 1: Bilim ve teknoloji alanındaki çalıĢan sayısının ülkedeki toplam istihdama oranı (Yüzde, 2017)

Kaynak: Global Inovation Index, 2018

Ülkelerin finansal kaynaklarının değerlendirilmesinde yararlanılan ölçütlerden bir de, Ar-Ge harcamalarının gayri safi yurtiçi (GSYH) hasılaya oranıdır. Bu oranın yüksek olduğu ülkeler bilim, teknoloji ve rekabet yönünden fark yaratan ülkelerdir (Karagöl ve Karahan, 2014, 10-14). Bu kapsamda Grafik 2'de 2017 yılında Ar-Ge harcamalarının GSYH'ye oranı ülkeler bazında Ġsrail %4.3, Güney Kore %4.2, Ġsviçre %3.4, Ġsveç %3.3, Japonya % 3.1, Almanya %2.9, Amerika BirleĢik Devletleri (ABD) %2.7, Çin %2.1, Hollanda %2, Ġngiltere %1.7, Rusya %1.1, Yunanistan ve BirleĢik

Arap Emirlikleri (BAE) %1, Suudi Arabistan % 0.8 oranına sahiptirler. Ülkemizde ise bu oran %0.9 dur (Dutta vd., 2018). Ar-Ge çalıĢmalarına ayrılan payın yüksekliği, teknolojik geliĢmeler yoluyla ekonomik geliĢmenin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Ar-Ge çalıĢmalarına yüksek pay ayıran ülkeler aynı zamanda rekabetçi ve yenilikçi ülke olma konusunda fark yaratan ülkelerdir.

4,5 4,3 4,2

3,4 3,5 3,3 3,1 3 2,9 2,7

2,5 2,1 2 2 1,7

1,5 1,1 1 1 0,9 1 0,8

0,5

Grafik 2: Ar-Ge Harcamalarının GSYH'daki payı (2016)

Kaynak: Global Inovation Index, 2018

Ar-Ge çalıĢmalarında insan ve finansal kaynaklar girdileri oluĢtururken, bu çalıĢmaların çıktıları ise, akademik yayın ve patentler üzerinden yorumlanmaktadır (Karagöl ve Karahan, 2014: 17). Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) tarafından açıklanan verilere göre, 2016 yılında 3.1 Milyon patent baĢvurusu yapılmıĢtır. En

yüksek sayıda patent baĢvurusu 1.3 Miyon ile Çin'e (1) ait olup toplam patent baĢvurularının %42 sine sahip olduğu görülmektedir. Çin'i, ABD (605 bin) ve Japonya (318 bin) takip etmektedir. Çin, ABD (2) ve Japonya (3) gibi yüksek gelirli ülkeler toplam patent baĢvurlarının %70'ini oluĢturmaktadır (Grafik 3). Ancak Ar-Ge girdisi ile iliĢkilendirildiğinde, ABD, Japonya, Güney Kore (4) ve Almanya (5)' nın baĢarılı bir performans sergilediği, bunun yapılan Ar-Ge harcamaları ile doğru orantılı olduğu görülmektedir.

Yunanistan 0,719

BAE 1,762

Suudi Arabistan 3,512

Ġsveç 5,939

Ġsrail 6,419

Türkiye 7,358

Ġsviçre 9,038

Hollanda 9,442

Ġngiltere 27,192

Rusya Federasyonu 41,928

Almanya 92,993

Güney Kore 208,83

Japonya 318,381

ABD 605,571

Çin 1.338,50

0,00 200,00 400,00 600,00 800,00 1.000,001.200,001.400,001.600,00

Grafik 3 Ülkelerin Patent BaĢvuru Sayısı (Bin, 2016) Kaynak: Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, 2017 Raporu

Ar-Ge çalıĢmalarının değerlendirilmesindeki ölçütlerden biri de bilimsel yayınlardır. Bilimsel yayın konusunda ABD dünyada birinci sırada yer almaktadır. 1996-2016 yılları arasında 10 Milyonun üzerinde akademik yayın yapan ABD' yi (1), Çin (2) izlemektedir. Sırasyıla Ġngiltere (3), Almanya (4) ve Japonya (5) takip etmektedir.

Türkiye ise 485 bin bilimsel yayın ile 20. sıradadır (Grafik 4). Bilimsel yayın ve patent verileri yüksek olan ülkelerin aynı zamanda geliĢmiĢ ülkeler olduğu görülmektedir.

BAE 38 Suudi Arabistan 133 Yunanistan 269 Ġsrail 321 Türkiye 485 Ġsveç 552 Ġsviçre 596 Hollanda 816 Rusya Federasyonu 861 Güney Kore 915 Japonya 2367 Almanya 2570 Ġngiltere 2898 Çin 4595 ABD 10193

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000

Grafik 4: Ülkelerin Bilimsel Yayın Sayısı (Bin, 1996-2016)

Kaynak: Scimago Journal & Country Rank

Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinin geliĢtirilmesi, uygulanması ve özendirilmesi için devlet politikalarının temelini deregülasyonlar oluĢturmakta ve bu sistemde devlet, kolaylaĢtırıcılık ve katalizör görevi üstlenmektedir (Elçi, 2006: 44-46). Ülkeler nitelikli insan gücünü ülkelerine çekmek, yeni fikirlerin üretilmesi ve yayılmasını sağlayan ortamı hazırlamak ve bu yapıyı destekleyecek sermayeye eriĢim imkanı tanımak için yasalarını, vergi sistemini, teĢviklerini, kalkınma stratejilerini yeniden düzenlemekte ve uygulmaktadır (Uzkurt, 2017: 108; Elçi, 2006: 44-46).

Yeniliklerin ülkelere sağladığı toplumsal ve ekonomik sonuçların bazıları: refah düzeyinin artması, yaĢam standartlarında artıĢ, ekonomik büyümenin sağlanması, istihdam artıĢı, kaynakların etkin ve verimli kullanılması, yeni kaynakların

yaratılması, ihracat artıĢı, giriĢimciliğin artması, dıĢa bağımlılığın azalmasıdır (Uzkurt, 2010: 39).

Türkiyenin nükleer santral ve tesisler kurarak (Akkuyu nükleer santrali) nükleer enerji ile enerji ihtiyacının bir kısmını karĢılaması, yeni istihdam alanı oluĢturmakta, bu alanda çalıĢacak personelin gerekli teknik ve uygulamalı eğitim alması da insan kaynaklarının kalitesini yükseltmekte ve enerji ihtiyacını karĢılamada dıĢa bağımlılığın azalmasını sağlamaktadır (Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2016: 2-4).

GeliĢmekte olan ülkeler için özellikle teknolojik yenilikleri gerçekleĢtirmek zor olabilmektedir. Çünkü yeniliği üretim kabiliyetinin olmaması, gerekli sermayeden yoksun olma, prosedür oluĢturma, alt yapı ve teknoloji uzmanlarının yetersizliği gibi nedenler engel oluĢturmaktadır (Inekwe, 2015). Ancak, geliĢmekte olan ülkelerin Ar- Ge odaklı çalıĢmalara önem vermemesi durumunda diğer ülkelerle rekabet edebilecek durumda olmayıp, geleceklerini de tehlikeye atmaktadırlar.

Her ülkenin sahip oldukları sınırlı kaynakları vardır. Bu kaynakları o ülkede yaĢayan insanların gereksinimlerini karĢılamada kullanarak harcamaktadırlar. Kaynakların giderek azalması onun daha değerli bir Ģekilde kullanılması gerektirmektedir. Bu da yenilikle sağlanır. Ülkenin refah düzeyi ve ekonomik durumu iyileĢme gösterir. Ülkelerin marka imajı, yenilikçi bir ülke olması, üretim ve tüketim potansiyeli, yeniliği ve teknolojiyi kullanma güçleri refah gücünü etkiler olmalıdır.

Teknoloji ve inovasyon ile kalkınma beraberinde sosyal ihtiyaçlardan kaynaklanan sağlık ve çevre gibi alanlardaki sorunların ortadan kaldırmada yardımcı olabilmektedir (Karagöl ve Karahan, 2014: 21). Ayrıca bilimsel çalıĢmaların toplumun yararlanacağı Ģekilde hayata geçirilmesi çeĢitli alanlara uygulanması ile de "sosyal inovasyon" kavramı önem kazanmaktadır (Karagöl ve Karahan, 2014: 21; Uzkurt, 2017: 28).

Cornell Üniversitesi hazırlanan raporlarda, Küresel Yenilik Ġndeksi iki alt gruba ayrılmaktadır. Bunlar, yenilik girdisi alt indeksi ve yenilik çıktısı alt indeks'inden oluĢmakta olup, ġekil 1'de yer almaktadır (Dutta vd., 2018: 57).

ġekil 1: Küresel Yenilik Ġndeksi 2018 Ġskeleti

Kaynak : Global Innovation Index, 2018 : 57

INSEAD ile WIPO'nun birlikte hazırladıkları Küresel Yenilik Ġndeksi 2018 raporunda, 126 ülke yer almakta olup, Tablo 1’de, seçilmiĢ ülkelerin 2013-2018 yıllarına dünyadaki sıralamaları yer almaktadır. Tablo 1 incelendiğinde, Ġsviçre (1), Hollanda (2), Ġsveç (3), Ġngiltere (4), Singapur (5) sırada bulunmaktadır. Bu durum geliĢmiĢ ülkelerin yenilik endeksinde üst sıralarda yer aldığını göstermektedir. Tabloda yer alan sıralamada Avrupa Ülkelerinden, Almanya (9), Yunanistan (42), Uzak Doğu Ülkeleri, Güney Kore (12), Japonya (13), Çin (14), Orta Doğu Ülkelerinden, BirleĢik Arap Emirlikleri (38) ve Suudi Arabistan (61) sırada yer almaktadır.

Türkiye 2015 yılından 58.sıradan 2016 yılına 16 sıra ilerlemiĢ olarak 42.sırada girse de ve 2017 yılından 2018 yılına göre ise yedi sıra gerileyerek 50.sıradadır. Suudi Arabistan'dan önce yer almıĢtır. Ġnovasyon göstergelerine iliĢkin ülkemizin geliĢmiĢ ülkelerin yer aldığı sıralamaya dahil edecek inovasyon faaliyetlerinin daha yoğun ve etkin bir Ģekilde yürütülmesi gerektiğine iĢaret etmektedir. 2017-2018 yılları Küresel Rekabetçilik Endeksi raporlarına göre bazı ülkeler Tablo 2'de yer almaktadır.

Tablo 2: Küresel Ġnovasyon Ġndeksinde Yer Alan Bazı Ülkelerin Sıralaması (2013-2018)

ÜLKE 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Ġsviçre 1 1 1 1 1 1

Hollanda 4 5 4 9 3 2

Ġsveç 2 3 3 2 2 3

Ġngiltere 3 2 2 3 5 4

Singapur 8 7 7 6 7 5

Amerika BirleĢik 5 6 5 4 4 6 Devletleri Almanya 15 13 12 10 9 9

Güney Kore 18 16 14 11 11 12

Japonya 22 21 19 16 14 13

Çin 35 29 29 25 22 14

BirleĢik Arap Emirlikleri 38 36 47 41 35 38

Yunanistan 55 50 45 40 44 42

Rusya Federasyonu 62 49 48 43 45 46

Türkiye 68 54 58 42 43 50

Suudi Arabistan 42 38 43 49 55 61

Kaynak : Global Innovation Index,2013-2018.

Tablo 2’ye göre ilk 10’da yer alan Ġsviçre (1), Amerika BirleĢik Devletleri (2), Singapur (3), Hollanda (4), Almanya (5), Hong Kong SAR (6), Ġsviçre (7), Ġngiltere (8), Japonya (9), Finlandiya (10) dır. Türkiye'nin önünde bulunan ülkelerden BirleĢik Arap Emirlikleri (17), Güney Kore (26), Çin (27), Suudi Arabistan (30), Rusya Federasyonu (38), Kosta Rika (47), Meksika (51) ile Türkiye’nin altında bulunan Kazakistan (57) ve Ruanda (58), Yunanistan (87) sıralamaları yer almaktadır.

Tablo 3'te görüldüğü üzere, sıralamada yer alan ülkelerin konumlarını gösteren bu durum rekabeti geliĢtirebilmek ve sürdürebilmek için yenilikleri önemli bir konuma taĢımaktadır. Dolayısıyla, yenilikleri destekleyen, Ar-Ge çalıĢmalarına yatırım yapan, bu alanlara yatırım yapılmasına olanak tanıyan ülkeler hem ekonomileri giderek güçlenecek hem de toplumsal refah konularında ön plana çıkacaklardır.

Tablo 3: 2017 ve 2018 Yılları Küresel Rekabetçilik Endeksi

2016 Yılı Raporu 2017 Yılı Raporu Ülke Sıralaması Sıralaması (138 ülke içinde) (137 ülke içinde) Ġsviçre 1 1 Amerika BirleĢik Devletleri 3 2 Singapur 2 3 Hollanda 4 4 Almanya 5 5 Hong Kong SAR 9 6 Ġsveç 6 7 Ġngiltere 7 8 Japonya 8 9 Finlandiya 10 10 BirleĢik Arap Emirlikleri 16 17 Güney Kore 26 26 Çin 28 27 Suudi Arabistan 29 30 Rusya Federasyonu 43 38 Kosta Rika 54 47 Meksika 51 51 Türkiye 55 53 Kazakistan 53 57 Ruanda 52 58 Yunanistan 86 87

Kaynak : Küresel Rekabetçilik Endeksi Raporu, 2017-2018

2.4.2. Ülkemiz açısından yeniliğin önemi

21. yüzyıl dünya ekonomisinde küreselleĢme ile ülkeler arasında yoğun bir rekabet yaĢanmaktadır (Ünal ve SeçilmiĢ, 2013: 12). Bu nedenle, ülkeler için küresel düzeyde rekabet etmek, farklılaĢmak, yatırımcılar ve giriĢimciler açısından cazibe merkezi olmak gibi unsurlar önem kazanmıĢtır (Özer, 2007: 389). Yeni ekonomik düzende, ülkeler için sürdürülebilir ekonomik büyümenin sağlanması, ne kadar yenilik üretildiği ile iliĢkilendirilmektedir. (Ünal ve SeçilmiĢ, 2013: 12).

Ülkemiz hem orta gelir tuzağına yakalanma hem de sanayisizleĢme tehlikesi açısından Ar-Ge ve yenilik odaklı rekabet gücüne sahip olması gerekmektedir (Böyükaslan ve Tiryakioğlu, 2016: 613). Dolayısıyla, orta gelir tuzağı ve sanayisizleĢme riskine yönelik önlemlerin alınması, yenilikçi firmaların finansman sorununun çözülmesi, Ar- Ge çalıĢmalarının ticarileĢtirilmesi için sağlanan destek ve teĢvik mekanizmalarının revize edilmesi gerekmektedir. Böylelikle, ülkenin hem ekonomik performansına katkı hem de kaynakların etkin yönetilmesi sağlanmıĢ olacaktır (Böyükaslan ve Tiryakioğlu, 2016: 613; Ünal ve SeçilmiĢ, 2013: 12).

Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki oranı 2012yılında %0,83, 2013 yılında %0,82, 2014'te %0,86 2015'te %0,88 ve 2016'da ise %0,94 olarak gerçekleĢmiĢtir. Ancak Ekonomik Kalkınma ve ĠĢ Birliği Örgütü (OECD) ülkelerinin (36 ülke) ortalamalarına bakıldığında, 2012 yılında % 2.31 iken 2016 yılında %2.34 yükseldiği görülmektedir. Diğer taraftan Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin ortalaması ise, 2012'de %1.91 iken 2016'da %1.93 olarak gerçekleĢmiĢtir (Organisation for Economic Co-operation and Develeopment [OECD], 2018). Dolayısıyla ülkemiz Ar-Ge harcamaları konusunda OECD ve Avrupa Birliği ülkelerinin ortalamalarının altında bir performans sergilemektedir.

Türkiyenin rekabet gücünün yeterince geliĢmeme nedenleri arasında, ekonomide istikrarın sağlanamaması, finansmana eriĢim sıkıntısı, eğitimli iĢ gücünün yetersizliği, yabancı para düzenlemesi, verimli olmayan hükümet bürokrasisi, enflasyon, vergi oranları, alt yapı sorunları ve yenilik yapmak için yetersiz kapasite ve vergi düzenlemeleri olarak sıralanmaktadır (World Economic Forum [WEF], 2018: 292).

Türkiye' de Ar-Ge faaliyetlerinin arttırılmasına yönelik yenilikçi fikirlere ve buluĢlara sahip olan iĢletmelerin destekleyen birçok kamu kurumu ve organizasyon bulunmaktadır. Bunlardan bazıları, KOSGEB, Ticaret Bakanlığı, Türkiye Teknoloji GeliĢtirme Vakfı, EUREKA-TÜRKĠYE, Kredi Garanti Fonudur. (Böyükaslan ve Tiryakioğlu, 2016: 596).

T.C Küçük ve Orta Ölçekli ĠĢletmeleri GeliĢtirme ve Destekleme Ġdaresi BaĢkanlığı (KOSGEB, 2018): Ar-Ge, Teknolojik Üretim ve YerleĢtirme Destekleri kapsamında "Ar-Ge ve Ġnovasyon Destek Programı" kapsamında, bilim ve teknolojiye dayalı yeni ürün, hizmet veya sürecin üretilmesi konularında yenilikçi fikirlere ve buluĢlara sahip giriĢimcileri ve iĢletmeleri desteklemektedir. Destek kapsamında, kira desteği (teknopark içi veya dıĢı), makina, teçhizat, hammadde ve yazılım desteği, personel gideri, baĢlangıç sermayesi desteği (proje danıĢmanlık ve eğitim), proje geliĢtirme desteği (proje tanıtım, yurt içi ve dıĢı kongre/fuar/ iĢbirlikleri ve test analiz ve belgelendirme desteği) yer almaktadır. Ar-Ge ve yenilik projelerine 750.000TL'ye kadar destek sağlamaktadır (KOSGEB, 2018).

T.C Ticaret Bakanlığı TURQUALITY programı kapsamında, Türk ürünlerinin uluslararası alanda markalaĢması, Türk malı imajının oluĢturulması amacıyla destek sağlamaktadır. Bu destekler, patent ve marka tesciline iliĢkin harcamaları, Ģirketlerin tanıtım, reklam ve tutundurma faaliyetleri ve danıĢmanlık vb. giderleri kapsamaktadır (https://www.ticaret.gov.tr/ihracat/turquality).

Sonuç olarak, yenilik bir ülkede sürekli ve sürdürülebilir büyümenin, toplumsal refah ve istihdamın gerçekleĢtirilmesinde önemli bir çözüm olup, yenilik için gereken ortamın oluĢturulması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek için, yenilikçiliğe bakıĢ açısını değiĢtirecek, yenilikleri teĢvik edecek politikalara ihtiyaç vardır.

Ülkemiz teknoloji ve yenilik faaliyetlerinin özel sektör odaklı arttırılması, Ar-Ge çalıĢmalarının ticarileĢtirilmesi ve teknoloji yoğun ürünlerde markalaĢması hem küresel düzeyde rekabet gücüne arttırırken hem yeni istihdam alanlarını yaratılması ve sosyal kalkınma konularına katkı sağlayacaktır (Karluk, 2014: 288-291).

2.4.3. ĠĢletmeler açısından yeniliğin önemi

Trott (2005) yeniliğin önemini "Kurumlar hayata kalmak istiyorlarsa uyum sağlayabilmeli ve geliĢebilmedirler. ĠĢletmeler rakiplerinin kaçınılmaz olarak rekabetin temelini değiĢtiren bir ürünle pazara girecekleri bilgisi ile çalıĢırlar. DeğiĢtirme ve uyum yeteneği hayatta kalmak için Ģarttır" Ģeklinde belirtmiĢtir (s.5). Hızlı değiĢen piyasa koĢullarında, iĢletmelerin yaĢamlarını sürdürebilmek ve rekabet avantajı elde etmek için dıĢ çevreye uyum sağlamaları, müĢteri isteklerine hızlı cevap verebilmeleri, maliyetleri minimize etmeleri, yaratıcı düĢünmeleri, yeni pazarlara açılmaları gerekli hale gelmiĢtir. Bu da yeniliklerle sağlanır (Korkmaz, 2016; Köse, 2012: 4).

HaberleĢme teknolojilerindeki ilerlemeler ile tüketiciler dünyanın herhangi bir yerinde üretilen yeniliklerden haberdar olmakta ve sipariĢ verebilmektedir. Bu nedenle, yeniliğe önem vermeyen iĢletmeler, değiĢen tüketici ihtiyaç ve zevklerine, kısalan ürün yaĢam döngüsüne, artan yerli ve yabancı rekabete ve özellikle de yeni teknolojilere karĢı kendilerini savunmasız durumda bırakmaktadırlar (Kotler ve Keller, 2016: 171). Yenilik, gelecekte var olmak isteyen, geleceği Ģekillendirmek isteyen iĢletmeler için hayati öneme sahiptir.

Kim ve Mauborgne (2005: 101-102) iĢletmelerin piyasada baĢarılı olmak için, rekabetin oluĢmadığı yeni pazarlara (mavi okyanuslara) açılmalarını önermektedir. iĢletmeler sadece mevcut müĢterilere veya alıcı farklılıklarına değil, yeni müĢteriler de ulaĢabilmeleri için alıcıların değer verdiği güçlü ortak yönlere odaklanarak yenilik yapmaları gerekmektedir.

Afuah (2003: 243) iĢletmeler açısından yeniliğin önündeki engelleri ekonomik ve örgütsel engeller olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Ekonomik engeller, yeni ürünün piyasadaki mevcut ürünün satıĢlarını düĢürmesi yani gelir kaybı korkusudur. Örgütsel engeller ise, üst yönetimin mevcut düzenden elde ettiği çıkarları kaybetmek istemediğinden yeniliklere mesafeli durmayı tercih etmesidir.

Oslo Kılavuzu' nda (2005:117) iĢletmelerin yenilik faaliyetlerini engelleyici faktörler 5 baĢlık altında toplanmıĢtır. Bunlar maliyet (yüksek risk algısı ve finansman eksikliği), bilgi (vasıflı eleman eksiliği), pazar (yeni ürüne yönelik pazar belirsizliği), kurumsal

(altyapı, mevzuat ve vergi), önceki yenlikten ötürü yeniliğe ihtiyaç duyulmaması (diğer faktörler) olarak sıralanmaktadır.

Sonuç olarak, yenilik yapma yeteneğinde olan ve gerçekleĢtirebilen iĢletmeler, müĢteriler tarafından daha çok tercih edilerek, güvenilir markalar haline gelmekte ve bu durum iĢletmelerin rekabet üstünlüğü elde etmelerine katkı sağlamaktadır. Yeniliklere yatırım yapmayan iĢletmeler aynı zamanda geleceğini tehlikeye atmakta olup, geliĢmesi pek mümkün değildir ve geliĢmekte olan sorunlara yenilikçi çözüm aramadıkları takdirde rekabet edebilecek durumda olamayacaklardır.

2.4.4. Tüketiciler açısından yeniliğin önemi

Tüketiciler açısından yeniliğin önemi kavrayabilmek için, tüketicinin nasıl davrandığını anlamak iyi bir baĢlangıç olacaktır. Günümüzde ĢehirleĢme, nüfus artıĢı ve refah düzeyindeki yükseliĢ nedeniyle tüketici cephesinde müthiĢ bir değiĢim yaĢanmaktadır. Bu değiĢim tüketicinin yeni ürünlere olan eğilimini artırmaktadır (Capital, 2012).

ĠletiĢim teknolojilerine eriĢimi artan tüketici kitlesi, tüm nüfusun profilini de etkilemekte ve değiĢtirmektedir. Günümüzde kullandıkları ürünlerde yenilikçiliğe daha çok önem veren bir tüketici kitlesi oluĢmaya baĢlamıĢtır. Özellikle genç nüfusun dünya ile bağlantısı internet kullanımı ile artmakta ve dünyadaki yeni akımlardan etkilenme potansiyeli de artmaktadır. Bu bağlamda gençler, yeniliklerin topluma nüfuz etmesinde önemli bir rol oynamaktadır. YaĢanan bu değiĢim dinamik bir ortamı göstermekte dolayısıyla da tüketicinin yeniyi denemeye yatkınlığını etkilemektedir (Capital, 2012; Uğur ve Turan, 2015: 63).

Tüketicilerin yenilikleri benimsemesinin altında yatan ihtiyaçlar farklılık gösterebilmektedir. Bunlar fiziksel ihtiyaçlar (yeni ürünün sunduğu iĢlevsel faydaları), hedonik ihtiyaçlar (yeniliğin zevk ve eğlence yönünü), sosyal ihtiyaçlar (statü, farklı olma ihtiyacını), biliĢsel ihtiyaçlar ise, merak ihtiyacını karĢılamakla ilgilidir (Saeed, Zameer, Awan ve Ullah, 2014: 341). Bu bağlamda, yeni bir ürünü kullanmanın belirleyicileri, yeni üründen elde edilen fayda olabileceği gibi, ekonomik olmayan

nedenlerden de yani yeniliği kullanan ilk kiĢilerden olmanın sağladığı keyfini de içerebilmektedir (Hall ve Khan, 2003: 3).

ġekil 2' de tüketiciler açısından yeniliğin gerekliliğine iliĢkin faktörler yer almaktadır.

ġekil 2: Tüketici Açısından Yeniliğin Gerekliliği Ġle ĠliĢkili Faktörler

Kaynak: OdabaĢı ve BarıĢ, 2003: 114

Tüketicilerin yeniliğe yönelmelerinde bireysel ve çevresel faktörler karar alma sürecini etkileyebilmektedir. Tüketici davranıĢlarında rasyonel veya duygusal güdülerin etkili olduğu ve bu nedenle de tüketiciler söz konusu ihtiyaçlarını karĢılamak için yeniliği gerekli olduğunu gerekçe gösterebilmektedir (Türk, 2012: 8).

Tüketici ihtiyaçlarının sürekli değiĢen bir görünüm arz etmesi yani dinamik bir yapıya sahip olması, isteklerinin ve sorunlarının çözümünde yenilikleri önemli bir pozisyona getirmektedir. Ayrıca artan teknoloji kullanımı, adeta gündelik hayatın parçası olan yenilikleri kullanan yeni bir tüketici profilini oluĢturmaktadır. Ġnternette yenlikleri takip ediyor, gerekli araĢtırmayı ve fiyat karĢılaĢtırmasını yapıyor en düĢük fiyatı yakalamakta ve satın almaktadır. (Uzkurt, 2017: 229; Babaoğul ve Bener, 2010: 106- 107). Bu nedenle de pazarlama dünyası da bu yeni bir tüketici profilini anlamaya yönelik büyük çaba göstermektedir.

Davis ve Moe (1997) tarafından yeniliğin rekabet, toplum, tüketici ve Ģirketler açısından belirlenen faydaları arka sayfada gösterilmiĢtir (ġekil 3).

ġekil 3: Yeniliğin Faydaları

Kaynak: Davis ve Moe,1997:338.

Tüketiciler yenilikleri gerekli veya arzu edilebilir görmelerine rağmen yeniliklere karĢı direnç gösterebilmektedirler. Bunlar kullanım, değer, risk, geleneksel ve imaj engelleri olarak ifade edilebilmektedir. Kullanım engeli, yeniliğin tüketicinin mevcut alıĢkanlıklarıyla uyumlu olmaması ve yeniliğe uyum sağlama süreci uzun olması veya belirli yetenekleri gerektirebilmektedir. Değer engeli, yeniliğin mevcut ürünlere kıyasla güçlü bir fiyat-performans değeri sunması gerektiğidir. Risk engeli, tüketiciler daha fazla bilgi edinene kadar yeniliğin benimsenmesini erteleyebilmektedir. Geleneksel engeller, toplumsal normlara aykırı yenilikler bariyer oluĢturabilmektedir. Ġmaj engeli, ürünüm ait olduğu sınıf veya üretildiği ülke ile ilgili olumsuz bir intiba var ise benimseme konusunda engel vardır (Ram ve Sheth, 1989: 5-10). AĢağıdaki Tablo 4'de yenilik direncine karĢı iĢletmelerin uygulayabileceği stratejilere yer verilmiĢtir.

Yenilikler, tüketicinin yaĢam kalitesini artırmasının yanı sıra, bireyin hayatında değiĢime yol açarken, ekonomik ve sosyal sonuçları da ortaya çıkmaktadır. Yenilikçi ve yaratıcı çözümler geliĢtirmek, sunmak ve tasarlamak geleceğe yön veren bir inovasyon anlayıĢıyla gerçekleĢebilir. MüĢteri ihtiyaç ve beklentilerine göre daima ürün portföyünü yenileyerek yaĢam kalitesini arttırmaya yönelik diğer yenilikçi

adımlar ile iĢletmeler hem kendi geleceğini hem de tüketici geleceğini Ģekillendirmektedir.

Tablo 4: Yenilik Direncine KarĢı ĠĢletmelerin Uygulayabileceği Stratejiler

Direnç ĠletiĢim Fiyatlama Pazarlama Ürün Stratejisi Kaynakları Stratejisi Stratejisi Stratejisi

Mevcut ile yeniyi Kullanım Engeli uyumlu hale getirme

Maliyetleri Ürün performansını azaltarak Değer Engeli ve konumunu fiyatı geliĢtirme düĢürmek Ġyi bilinen bir Garanti ve Deneme Risk Engeli marka ismini referanslar sürecini kullanmak sunmak kolaylaĢtırmak

MüĢterilere Geleneksel yeni ürün

Engeller kullanımını öğretmek

Ġmajın olumsuz yönlerini eğlenceli Güzel bir isim Ġmaj Engeli hale seçmek getirmek/ EĢisiz bir imaj yaratmak

Kaynak: Ram ve Sheth (1989:10)

2.5. Yenilik ÇeĢitleri

Yenilikler boyutlarına ve etki derecelerine, meydana getirdikleri değiĢime, kullanım alanlarına, teknoloji yoğunluğuna ve diğer yenilikler olarak sınıflandırılmaktadır. Arka sayfadaki Tablo 5'te yenilik sınıflandırmaları yer almaktadır.

Tablo 5: Yenilik Sınıflandırmaları

YENĠLĠK SINIFLANDIRMALARI

Radikal Yenilikler Boyutlarına ve Etki derecesine Göre Yenilikler Artımsal Yenilikler

Meydana Getirdiği DeğiĢim ve Farklılıklara Göre Yıkıcı Yenilikler Yenilikler Destekleyici Yenilikler

Ürün-Hizmet Yeniliği Kullanım Alanlarına Göre Yenilikler Süreç Yeniliği Pazarlama Yenilikleri

Teknolojik Yenilikler Teknolojik Yoğunluğuna Göre Yenilikler Teknolojik Olmayan Yenilikler

Diğer Yenilik Sınıflandırmaları Toplumsal Yenilik

Kaynak: Uzkurt, 2013: 18

2.5.1. Radikal Yenilik

Radikal yenilikler, "daha önce olmayan bir ürünün, hizmetin, sürecin veya yöntemlerin geliĢtirilerek sosyal ve ekonomik faydaya dönüĢtürülmesi" Ģeklinde yapılan yeniliklerdir (Uzkurt, 2017: 19). Bu yenilikler, tüketicilerin alıĢkanlıklarında ve davranıĢlarında genellikle önemli değiĢiklikler meydana gelmektedir (Markides ve Geroski, 2005: 4).

Radikal yenilikler, yüksek düzeyde yeni bilgi barındıran, teknolojideki devrimsel nitelikteki değiĢimleri temsil eden, yeni ürünlerdeki temel değiĢiklikleri ifade etmektedir (Song ve Thieme, 2009: 56).

Markides ve Geroski'ye (2005: 4) göre, yenilik iki koĢulu sağladığında radikal olarak nitelendirilmektedir. Ġlk olarak, tüketicinin mevcut tüketim alıĢkanlıklarını ve davranıĢlarını bozan yeni müĢteri değeri oluĢturmalıdır. Ġkincisi ise, mevcut rakiplerin baĢarısında rol oynayan yeteneklerin ve varlıkların yeni pazar için büyük ölçüde önemini kaybetmesidir.

Radikal yenilikler, yoğun Ar-Ge çalıĢmaları, nitelikli insan ve hammade kaynakları ile gerçekleĢmekte olduğundan maliyet ve riski yüksek, ticari baĢarı Ģansının düĢük olması, sürecin uzun ve belirsiz olması iĢletmeleri radikal yenilik yapmaktan alıkoyan nedenler arasındadır (Uzkurt, 2017: 23). Diğer taraftan ise, radikal yenilikler karĢılaĢılan problemlerin çözümünde yeni yollar, teknikler ve ticari beceriler gerektirmekte ve bu sayede yeni sanayilerin ve piyasaların oluĢmasına katkı sağlamaktadır (Gökbulut, 2011: 59).

Radikal yenilikler teknolojik geliĢmelere dayalı olarak yapılmakta ve genellikle tüketicilerin mevcut istek ve ihtiyaçlarını gözardı etmetkedir. Çünkü radikal yenilikler, tüketicilerin mevcut ihtiyaçlarını ve davranıĢlarını değiĢtirmekte veya ortadan kaldırmakta yeni ihtiyaçlar ve davranıĢlar kazandırmaktadır (Kıyan ve Özer, 2011: 110-111).

Radikal yenilikler mevcut tüketici davranıĢlarını önemli ölçüde değiĢtiren, alıĢılmıĢ firmaları ve pazar koĢullarını yıkan (Markides ve Geroski, 2005: 4), yeni ürünler, pazarlar, müĢteriler ve sektörler yaratan yeniliklerdir. Ancak, uygulayıcıların mevcut bilgi, teknoloji ve pazar koĢullarından farklı düĢünmeleri ve davranmaları gerektirdiğinden belirsizlik düzeyinin yüksekliği, baĢarısız olma ve talep görmeme riski nedeniyle gerçekleĢtirilmesi zor olan yeniliklerdir. Bütün bu zorluklara rağmen radikal yeniliklerin üretilmesi ve kabul edilmesi, yüksek değer taĢımasının nedeni olarak görülmektedir (Gökbulut, 2011: 62-63).

Gökbulut (2011: 63) çalıĢmasında, radikal yeniliklerin yüksek değer taĢımasının nedenlerinden bazıları, "yeni ürün kategorileri yaratmak, müĢteri ihtiyaçlarını daha iyi tatmin etmek, rekabet avantajı sağlamak, yeni iĢ alanlarıyla piyasaları oluĢturmak, mevcut firmaları etkileyerek sanayi yapısını değiĢtirmek" Ģeklinde sıralamıĢtır.

Radikal yenilikler hem iĢletmeler hem de tüketiciler açısından belirsizlik ifade etmektedir. Çünkü iĢletmelerin ürettikleri yeniliğe iliĢkin daha önceden oluĢmuĢ bir pazar olmayabilmektedir. Dolayısıyla pazarda nasıl bir tepkiyle karĢılaĢacağı ile ilgili hesaplanmıĢ bir risk ve pazar tahmini yapmak zor olabilmektedir. Diğer taraftan tüketici ise, ürünün beklentilerini karĢılayıp karĢılamayacağı ile ilgili endiĢelere kapılabilmektedir.

2.5.2. Kademeli Yenilik

Tidd ve Bessant (2009) radikal yeniliği "farklı bir Ģey yapmak" olarak tanımlarken kademeli yeniliği ise "yaptığın Ģeyi daha iyi yapmak" olarak ifade etmiĢtir. Kademeli yenilik, "mevcut ürün, hizmet, süreç ve yöntemlerde adım adım (kademeli) yapılan değiĢim, farklılık, iyileĢtirmeler" dir (Uzkurt, 2017: 19).

Mevcut bilginin iĢlenmesi ve mevcut teknolojinin kullanılması sonucunda mevcut ürünlerde küçük değiĢiklikler yaparak, iĢlem verimliliğini arttırmaya yönelik yeniliklerdir (Song ve Thieme, 2009; Gökbulut, 2011: 59). Örneğin, cep telefonu radikal bir yenilik iken cep telefonuna eklenen çeĢitli özelliklerin (radyo, kamera, internete eriĢim gibi) geliĢtirilmesi kademeli yeniliktir. Radikal yeniliklerin tüketicilere sağladığı önemli faydaları maksimum düzeye çıkartan değiĢim ve farklılıklardır. (Uzkurt, 2017: 19). Bu yenilik türü, iĢletmelerin sahip olduğu yeteneklerin geliĢmesini sağlamaktadır (Henderson ve Clark, 1990).

Radikal yeniliklerde yaĢanan çeĢitli zorluklar (maliyet, belirsizlik, uzun zaman alması risk, taklit edilmesi) kademeli yeniliklerin üretilmesini cazip kılmaktadır. Ancak, radikal yenilikler, iĢletmeler açısından uzun dönemli büyümenin temellerini oluĢturan, küresel rekabet avantajının kilidini açan yeniliklerdir ancak bu rekabet avantajının korunmasını sağlayan araç ise kademeli yeniliklerdir (Uzkurt, 2017: 22).

2.5.3. Destekleyici Yenilikler

Destekleyici yenilikler, mevcut ürün veya hizmetlerin performansının arttırılmasını içermektedir. Dolayısıyla radikal veya kademeli özelliklere sahip olabilmektedirler.

Ancak buradaki temel amaç, yeni ihtiyaçları karĢılayacak Ģekilde performans artıĢını gerçekleĢtirmesidir (Uzkurt, 2013, 2017).

2.5.4.Yıkıcı Yenilikler

Sosyal hayatımızda alıĢkanlıkları, davranıĢları ve algıları değiĢtiren, mevcut ürünlerin sunduğu değerlerden farklı değerler sunan yenilikler olup, tüketici davranılarında önemli değiĢikliklere neden olmaktadır (Chesbrough, 2003: ix).

Raj (2017) araĢtırmasında, giyilebilir teknolojinin yeniliğin yayılımı mı yoksa yıkıcı yenilik mi? olduğu konusunda iki teori üzerinde durmaktadır. Ancak seminer sınıflarına uygulanan çalıĢmasında çoğu düĢünce, giyilebilir teknolojilerin yıkıcı bir yenilik olduğu yönünde çıkmıĢtır. Ancak hangiye etkiye sahip olacağını zaman gösterecektir.

2.5.5. Ürün ve Hizmet Yeniliği

Mevcut ürünlerde değiĢiklik, farklılık ve iyileĢtirmeler yaparak ya da yeni bir ürünün geliĢtirilerek piyasaya sunulması "ürün yeniliği" dir (Elçi, 2006: 3). Yani yeni bilgi ve teknolojiler ile üretilen veya mevcut bilgi ve teknolojilerin farklı kullanımlarına dayanmaktadır (Oslo Kılavuzu, 2005: 52).

Ürün veya hizmet yeniliğindeki temel amaç, yeniliğin, mevcut olanlara kıyasla bir fark oluĢturarak tüketicilerin ihtiyaçlarını etkin bir Ģekilde karĢılamaktır (Uzkurt, 2017: 26). Ürün inovasyonları çoğunlukla piyasa ihtiyaçları (dıĢ müĢteriler) tarafından yönlendirilmektedir. Dolayısıyla, esas olarak etkililik odaklıdır. Süreç yenilikçiliği ise, esasen üretim ihtiyaçları (iç müĢteriler) tarafından yönlendirilmektedir ve öncelikle verimlilik odaklı olduğu vurgulanmaktadır (Bergfors ve Larsson, 2009: 262).

YaĢar Holding'in çatısı altında faaliyet gösteren Ģirketlerden biri olan boya markası DYO, nano teknolojiye sahip olması, solmaya ve kirlenmeye karĢı dirençli, kendini temizleyen "akıllı boyası" ürün yeniliğine örnektir (Hürriyet Gazetesi, 2005).

2.5.6. Süreç Yeniliği

Oslo Kılavuzunda süreç yeniliği, "yeni veya önemli derecede iyileĢtirilmiĢ bir üretim veya teslimat yönteminin gerçekleĢtirilmesi" olarak tanımlanmaktadır (s.53).

Süreç yeniliği, iĢletmelerin ürün tedarik, üretim ve dağıtım faaliyetlerinde yer alan unsurlarda (hammadde, tenolojik araçlar, insan kaynağı) değiĢim ve farklılık yaparak verimlilik ve değer artıĢı sağlamak amacıyla yapılan yeniliklerdir (Uzkurt, 2017: 27; Ise, 1995: 41). Böylelikle, mevcut insan ve hammadde kaynaklarından daha iyi faydalanmak, enerji ve zamandan tasarruf sağlamak, üretim maliyetlerini azaltmak, kaliteyi arttırmak, üretim hacmini iyileĢtirmek, daha yüksek üretim verimi elde etmek, çevre dostu üretim gibi iç üretim faaliyetlerini yönlendiren geliĢmelerdir. (Ise, 1995:41; Bergfors ve Larsson, 2009: 262).

Toyota tarafından geliĢtirilen "tam zamanında üretim" sistemi bir süreç yeniliğidir. Bu sisteminde gerekli olan ürün ve parçalar, gerek duyulduğu anda ve miktarda üretilmektedir. Bu sayede, stok miktarı minimum düzeyde tutulur bu da verimliliğin artmasını sağlamaktadır (Elçi, 2006: 9).

2.5.7. Pazarlama Yeniliği

Pazarlama yeniliği, mevcut veya yeni ürünler üzerinde uygulanabilmektedir. ĠĢletmelerin satıĢlarını arttırmak amacıyla ürün tasarımı, tanıtımı, fiyatlandırılması ve konumlandırmasında (ilk kez franchising sistemi) değiĢiklikleri içermektedir (Oslo Kılavuzu, 2005: 53). Örneğin, beyaz peynir normalde kalıplar halinde satılmaktadır. Ancak, Bahçıvan Gıda beyaz peyniri dilimlemiĢ, ambalajı ile de içinin görülmesini sağlamıĢ ve paket açıldıktan sonra tekrar kullanımına imkan tanıyacak Ģekilde tasarlamıĢtır (Elçi, 2006: 13).

2.5.8. Organizasyonel Yenilik

ĠĢletmelerde organizasyonel yenilik, ticari uygulamalarda (rutin iĢlemlerde çalıĢanların bilgiye kolaylıkla ulaĢabileceği bir veri tabanı oluĢturulması gibi), iĢyeri organizasyonlarında (çalıĢanları fikirleriyle katkı sağlayacağı bir modele geçilmesi) ve dıĢ iliĢkilerde (yardımcı hizmetlerin taĢerona verilmesi gibi) yeni bir organizasyonel

yöntemin uygulamaya konmasıdır. Bu sayede iĢletmelerin idari, iĢlem ve araç gereç maliyetlerini düĢürmek, iĢyeri memnuniyetini arttırmak veya iĢçilik üretkenliğini arttırmak suretiyle iĢletme performansının artmasını sağlamaktadır (Oslo Kılavuzu, 2005: 55)

Organizasyonel yeniliğe örnek olarak, Japon firmalarında (Toyota ve Komatsu) uygulanan ve daha sonra yaygınlaĢan "sürekli iyileĢtirme (kaizen)" yaklaĢımında, firmadaki iĢçiler ve çalıĢanlar yaptıkları iĢ ile ilgili süreçleri iyileĢtirmeye gayret göstermektedir (Elçi, 2006: 10).

2.5.9. Teknolojik ve Teknolojik Olmayan Yenilik

Teknolojik yenilikler, teknolojik geliĢmelere bağlı olarak ortya çıkmaktadır. Teknolojik olmayan yenilikler ise, teknolojinin çok fazla (veya hiç) kullanılmadığı yeniliklerdir. (Uzkurt, 2017: 27).

Teknolojik yenilikler çoğunlukla ürün ve süreç yenilikleri ile iliĢkili iken teknolojik olmayan yenilikler, pazarlama ve organizasyon yenilikleri ile iliĢkidir (Geldes, Felzensztein ve Palacios-Fenech, 2016: 1). Teknolojik olmayan yenilikler, en az teknolojik yenilik kadar önemlidir (Elçi, 2008: 7).

Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinin neticesinde geliĢtirilen yeni ürünlerin piyasalarda baĢarılı olmasında firmanın yönetim anlayıĢı, ücretlendirme sistemi, personel motivasyonu (organizasyonel yenilik) yanında ürünün tasarımındaki yenilikler (pazarlama yeniliği) etkili olmaktadır. Böylelikle iĢletmeler daha verimli, karlı, etkin bir Ģekilde çalıĢarak rekabet üstünlüğü elde edecek ve sundukları yenilikler ticari baĢarı elde edecektir (Uzkurt, 2017: 27; Elçi, 2008: 7).

2.5.10. Toplumsal (Sosyal) Yenilik

Toplumsal yenilik, topluma fayda sağlamak için yenilikçi, pratik, sürdürülebilir faaliyetlerin geliĢtirilmesi ve uygulanmasını ifade etmektedir. Toplumsal yenilik olarak "e-devlet" projesi sayesinde, vatandaĢlar bürokratik iĢlemlerini kolaylıkla yapabilmesi sağlanmaktadır (Elçi, 2006: 14; Uzkurt, 2017: 29).

2.6. Yenilikçiliğin Sınıflandırılması

DeğiĢen teknoloji, artan rekabet, kısalan ürün yaĢam eğrileri gibi etkenler nedeniyle iĢletmelerin uzun dönemde rekabet ortamında hayatta kalabilmeleri yeni ürün ve hizmet geliĢtirmelerine bağlı olmuĢtur. Yeni ürün geliĢtirme, iĢletmeler açısından rekabet üstünlüğü konularına katkı sağlamaktadır. Ancak, sunulan her yenilik tüketiciler tarafından kabul görmemekte ve hatta çoğu yeni ürün giriĢimi baĢarısız olabilmektedir (Kavak, Sunaoğlu ve Taner, 2017: 181). Dolayısıyla, yeniliklerin baĢarıya ulaĢmasını, ilgili yeniliğe olan talep belirlemektedir. Yeni ürün ve hizmetlerin piyasada talep görmesi, tüketici eğilimlerine göre farklılaĢabilmektedir. Bu nedenle, yeniliklerin piyasada rağbet görmesini etkileyen en önemli faktör, tüketicilerin yenilikçi tüketim eğilimleridir (Aydın, 2009: 188-189). Yeniliklerin tüketiciler tarafından fark edilmesi, denenmesi, satın alınması ve kullanılması tüketiciden tüketiciye farklılık göstermektedir. Bazı tüketiciler yeniliklere karĢı daha istekli bir tutum sergilerken bazı tüketiciler ise eski tüketim tercihlerini devam etmektedirler (Midgley ve Dowling Aktaran Özer vd., 2009: 118).

Tüketicilerin yenilikçi tüketim eğiliminde marka bağımlılığı, dıĢa dönüklük, bağımsızlık, risk alma, statü açlığı, kiĢisel değerler, metaryalizm, özsaygı ve sosyal kabul gibi bir çok faktör ile iliĢkili olabilmektedir (Hirshman, 1980: 283; Steenkamp vd., 1999: 56; Turan ve Çalık, 2014: 150).

Yukarıda belirtilenler doğrultusunda, tüketicilerin yenilikçi tüketim eğilimini veya tüketici yenilikçiliğini tanımlamak, etkileyen faktörleri ortaya koymak, yeniliklerin benimsenmesi ve yayılmasında kritik bir öneme sahiptir.

Literatürde "yenilikçilik" kavramının anlamı hakkında tam bir görüĢ birliği bulunmadığı belirtilmiĢtir. Bazı bilim adamları yenilikçiliği, bir davranıĢ olarak ele alırken bazı bilim adamları ise yeni ürünlere yönelik bir eğilim olarak ele almıĢlardır (Roehrich, 2004: 671). Ancak, yenilikçilik eğilimi ile yenilikçi davranıĢ aynı anlama gelmemektedir. Çünkü eğilimler her zaman davranıĢa dönüĢmeyebilmektedir (Turan ve Çalık, 2014: 150). Bu kapsamda yenilikçiliği tanımlamak için yapılan bazı tanımlar aĢağıdaki tablo 6'da yer almaktadır.

Tablo 6: Yenilikçilik Kavramına ĠliĢkin Bazı Tanımlar

Yazar Tanımlar

"bireyler ya da baĢka birimler tarafından yeni olarak algılanan Rogers (1983) fikir, uygulama veya nesne" olarak tanımlamıĢtır (s.135).

Midgley ve Dowling "yeni ürünleri diğer tüketicilere göre, daha sık ve daha erken (1978) satın alma eğilimi" olarak tanımlamıĢtır (s.231). "sadece bir eğilim değil, aynı zamanda yeni bir ürünü erken Cestre ve Darmon satın alma yani bir davranıĢ" olarak görmektedir (Aktaran (1998) Özer vd., 2009:118). "önceki seçimler ve tüketim kalıplarına bağlı kalmak yerine Steenkamp vd. yeni ve farklı ürün ve makalar alma yönündeki eğilim" olarak (1999) ifade eder (s.56). Tellis, Yin ve Bell "yeni ürünleri benimseme eğilimi" olarak tanımlar (s.2). (2009)

Feng, Fu ve Qin "tüketicilerin yeni ürün, hizmet ve uygulamalara açıklık (2016) derecesi" olarak ifade etmiĢtir (s.336).

Bu tanımlamalar ıĢığında, tüketici yenilikçiliğini, tüketicinin alıĢagelmiĢ tüketim alıĢkanlıkları yerine piyasaya sunulan yeniliklere açık olma ve talep etme eğilimi olarak tanımlanabilir.

ĠĢletmelerin yaĢadıkları dezavantajlar (rekabetin artması, ürün yaĢam döngülerinin kısalması ve sınırlı kaynaklar vb.) nedeniyle yenilikleri üretmek zor olmaktadır. Bu nedenle çeĢitli zorluklarla üretilen yeniliklerin baĢarısında, tüketicilerin yenilikçilik düzeylerinin belirlenmesi etkili olmaktadır. Bu nedenle iĢletmeler Ģu hususlara dikkat etmelidirler (Dobre, Dragomir ve Preda, 2009: 21):

 Yenilikçiler, yeni ürünlerin baĢarısında önemli rol oynamakla birlikte yeniliklerin yayılım hızını etkilemektedirler.  Yenilikçilik seviyelerine göre pazarlama faaliyetlerini Ģekillendirmede yardımcı olmaktadır. Örneğin reklam ve reklam araçlarına iliĢkin (kullanılan mesajlar, argümanlar, mesaj stili), fiyat ve tutundurma faaliyetleri ve dağıtıma

iliĢkin (ürünün ilk satılacağı mağzanın seçimi gibi) karar vermede yol göstermektedir.

Yenilikçi tüketicilerin genel profili, fikir lideri olma, risklere karĢı toleranslı olma, bağımsız hareket etme, kitle iletiĢim araçlarını kullanma, yeni fikirlere ve değiĢime açık olma, evrensel olma, yüksek eğitim ve gelir düzeyi gibi yüksek sosyo ekonomik standartlara sahip olma Ģeklinde sıralamıĢtır (Dobre vd., 2009: 23). Ayrıca, yenilikçi tüketicilerin beklentileri, medya kullanımları, ürünlerde değer verdiği özelliklerin neler olduğu, bütçeleri gibi konular iĢletmeler açısından yeni ürünlerin baĢarısında kritik öneme sahiptir (Karaaslan, 2012: 40).

Bazı tüketici araĢtırmacıları (Midgley ve Dowling, 1978; Hirschman, 1980) insanların hayatları boyunca yeni fikirleri, nesneleri benimsediklerinden dolayı her insanın (daha yüksek veya daha düĢük seviyede) yenilikçi olduğunu, bu nedenle de yenilikçiliğin bir kiĢilik özelliği olduğunu açıklamıĢlardır. Midgley ve Dowling (1978) doğuĢtan yenilikçiliği (innate innovativeness) "bireylerin yeni fikirlere açık olma ve baĢkalarının iletiĢim ve deneyimlerinden bağımsız olarak yenilik kararı verebilme düzeyi" olarak ifade etmiĢtir (s.236). Hirschman (1980: 283) ise tüketicilerin yenilikçilik gibi bir özellikleri olmasaydı, tüketici davranıĢının statik bir ürün setine yönelik rutin satın alma eylemlerinden oluĢacağını belirtmiĢtir. Tüketici yenilikçiliğinin genellikle bireylerin değiĢim istekliliğini yansıtan (Hurt, Joseph ve Cook, 1977) bir kiĢilik özelliği olarak görülmüĢtür.

Tüketicilerin yenilikçi davranıĢlarını açıklamada yenilikçiliği sadece tek bir özellik olarak ele almanın zayıf bir yaklaĢım olarak görüldüğünden bazı yazarlar yenilikçiliği farklı yönlere ayırmaya çalıĢmıĢlardır (Park, Yu ve Zhou, 2010: 439). Bunlar benimseyici, dolaylı ve kullanım yenilikçiliği (Hirshman, 1980: 285-288), biliĢsel ve duygusal yenilikçilik (Venkatraman, 1991: 52), biliĢsel, duygusal ve çabasal yenilikçilik (Daghfous, Petrof ve Pons, 1999: 316), küresel yenilikçilik, tüketici ve alana özgü yenilikçilik (Goldsmith ve Foxall, 2003: 325), kiĢisel, biliĢsel ve duyusal yenilikçilik (Venkatraman ve Price, 1990), firma, ürün ve tüketici yenilikçiliği (Roehrich, 2004: 671) bu alana yapılan katkılardan bazılarıdır.

Bir çok araĢtırmacı tüketici yenilikçiliğini tanımlamak ve ölçmek için farklı teknik ve ölçeklerden yararlanmıĢlardır. Literatürde tüketici yenilikçiliği, iki temel yaklaĢım ile ele alınmaktadır. Bunlar açık süreç yenilikçiliği ve alana özgü yenilikçiliktir (Park, Burns ve Rabolt, 2007; Citrin, Sprott, Silverman ve Stem, 2000).

2.6.1. Açık Süreç Yenilikçiliği

Açık süreç yenilikçiliği, yeni deneyimlere açık olmayı ifade etmektedir. Dolayısıyla bireyin entellektüel birikimi, algısı ve tutumu, yeni ürün ve hizmetlere karĢı eğilimini etkileyecektir (Joseph ve Vyas, 1984: 160).

2.6.2. Alana Özgü Yenilikçilik

Alana veya ürüne özgü yenilikçilik, bireylerin ilgi duydukları alanlardaki (ürünlerdeki) yenilikleri öğrenme ve benimseme yönündeki eğilimlerini açıklamaktadır (Goldsmith ve Hofacker, 1991: 211).

Genel yenilikçilik, yeni ürünlerin satın alımına yönelik genel bir eğilimi belirtirken alana özgü yenilikçilik, aynı eğilimin sadece belirli bir ürün grubunda sınırlandırılmıĢ halidir (Roerich, Florence ve Ferrandi, 2002). Ancak, ürün temelli yenilikçiler diğer ürün kategorilerindeki yeniliklerden uzak durduğundan genel anlamda muhafazakar olabilmektedir (Goldsmith ve Foxall, 2003: 325).

2.7. Yeniliklerin Yayılması ve Benimsenmesi

ĠĢletmelerin sundukları yeni ürünlerin tüketiciler tarafından kabulünü etkilemeleri hem yaĢamlarını sürdürme hem de karlılık gibi konular açısından oldukça önemli olmuĢtur. (Dobre vd., 2009: 20). Rogers (1983) yeniliğin yayılımını tanımlarken 4 (yenilik, sosyal sistem, zaman ve iletiĢim kanalı) unsura dikkat çekmiĢtir. Yeniliğin yayılmasını, "yeniliğin sosyal sistemin üyeleri arasında belirli bir zaman içerisinde iletiĢim kanalları ile yayılması" olarak ifade etmiĢtir (s.5). Sosyal sistemin üyeleri ile etkileĢim ve bilgi paylaĢımı yeniliklere yönelik belirsizlikleri azaltarak yayılma sürecini kısaltır (Uzkurt, 2017: 92).

Yenilik: bir ürünün yeni bir ürün olup olmadığı tüketicinin algısına bağlıdır. Potansiyel tüketicinin yenilik algısı vereceği tepkiyede etkileyecektir (Rogers, 1983: 11).

Zaman: bireylerin yeniliğin farkına vardıları nokta ile satın aldıkları veya reddedikleri noktaya kadar geçen süreyi ifade eder. Bu sürecin kısa olması, yeniliklerin yayılımın daha hızlı olacağı beklentisini oluĢturur (Schiffman, Kanuk ve Hansen, 2012: 409).

ĠletiĢim kanalı: Kitle iletiĢim araçları, yeniliğe iliĢkin farkındalık oluĢturma, potansiyel tüketicileri bilgilendirmenin en hızlı aracı olarak görülmektedir. KiĢilerarası kanallar ise, özellikle birbirini tanıyan bireyler bir yeniliğin kabulünde birbirlerini ikna edebilmektedirler (Rogers, 1983: 18).

Sosyal sistem: Bireylerin içinde bulunduğu çevredir. Modern toplumların bir takım özellikleri, değiĢime karĢı olumlu tutum, ileri teknoloji ve yetenekli iĢ gücü, üyelerin dıĢ dünyadaki geliĢmeleri takip ettiği ve böylelikle yeni fikirlerin sosyal sisteme giriĢini kolaylaĢtıran bir perspektife sahip olduklarıdır (Schiffman vd., 2012: 408- 409). Dolayısıyla modern toplumların yeniliklerin kabulünün daha yüksek olması muhtemeldir.

2.8. Yenilik Karar Süreci

Rogers (1983: 163) yenilik karar süreci, bireyin yeniliğin farkına varması ile baĢlamakta olup sırasıyla yeniliğe yönelik tutum oluĢturma, benimseme veya reddetme kararının verilmesi, yeniliğin kullanılmaya baĢlanması ve kullanmaya devam etme/ etmeme aĢamalarını içeren süreçtir.

Yeniliğin benimsenebilmesi için o yeniliğin mevcutlarına kıyasla avantaj sağlayacağı kanısı kiĢide oluĢmalıdır. Burada, yeniliğin sahip olduğu özellikler karar sürecini etkileyecektir. Yenilikçi bireyler karar sürecinin bazı aĢamalarını atlayabilir ve daha kısa sürede tamamlayabilmektedirler (ÖzçatalbaĢ, 2014: 126). Rogers’ın modelindeki ilk adımdan önce, bilgi durumunun öncülleri olarak bir dizi "ön koĢulları" ortaya koymuĢtur. Bu erken farkındalık aĢaması, potansiyel benimseyicilerin fazla özellik bilgisine sahip olmadan öğrenmelerini sağlar (Kaplan, 1999: 569).

Rogers (1983) göre, yenilik karar süreci bilgi, ikna, karar, uygulama ve onay olmak üzere 5 aĢamayı içermektedir (s.165). ġekil 8' de yenilik karar süreci yer almaktadır.

ĠLETĠġĠM KANALLARI

ġekil 4: Yeniliğin Karar Süreci AĢamaları

Kaynak : Rogers, 1983:165

Bilgi aşaması

Potansiyel tüketicilerin yeniliğin farkına vardığı ve hangi iĢlevlere sahip olduğuyla ilgili bilgi edindiği aĢamadır. Yeniliğe iliĢkin farkındalık ve bilgilenme, tesadüfen öğrenebilir. Ancak bireyler genellikle, kendi çıkarları ile uyumlu olan mesajları öğrenmeye daha çok eğilimlidirler (Khan, 2017:11; Rogers, 1983: 164-166:).

Birey yeniliğin farkına vardığında yeterli düzeyde bilgi sahibi değildir (Kotler ve Keller, 2006: 659). Bu nedenle, yeniliğe karĢı olumlu veya olumsuz bir tutum sergileyemez. Dolayısıyla bu aĢamada birey, bilginin kendi ihtiyaç ve tutumlarıyla

uyumlu olduğu konusunda yeterli düzeyde bilgi edinmesi gerekmektedir (Rogers, 1983: 166-169).

İkna aşaması

Ġkna aĢaması, bireyin edindiği bilgi neticesinde, yeniliğe karĢı olumlu veya olumsuz bir tutuma sahip olduğu aĢamadır. Bu aĢamada, potansiyel tüketiciler yeniliğe ilgi duymakta ve ek bilgi arayıĢında bulunmaktadırlar. Dolayısıyla yeniliğin sahip olduğu özellikler (göreceli avantaj, uygunluk, karmaĢıklık, denenebilirlik ve gözlenebilirlik) ve ilgili konuda birilerinin (akran, uzman ve deneyim sahibi) görüĢlerinden yararlanmak ikna edici olabilmektedir (Rogers, 1983: 169-170; ÖzçatalbaĢ, 2014: 127).

Karar aşaması

Karar aĢaması, bireylerin ilgili ürün veya hizmetin ihtiyaçlarını tatmin edeceğini ve etmeyeceğini düĢünerek benimseme veya reddetme kararını verdiği aĢamadır (Schiffman vd., 2012: 414). Benimseme, yeniliği kullanmaya karar vermeyi ifade ederken reddetme ise, yeniliği benimsememe anlamına gelmektedir (Rogers, 1983: 172).

Birey edindiği genel bilgiler ile kendi koĢullarını gözönünde bulundurarak, yeniliğin uygulanabilirliğini ve neler kazandırabileceğini değerlendiremeye tabi tutar (ÖzçatalbaĢ, 2014: 127). Yeniliğin kısmen kullanımı, avantajları ve dezavantajlarını kıyaslanması, potansiyel tüketicilerin benimseme/reddetme konusunda karar vermesini kolaylaĢtıracaktır (Khan, 2017: 11-12).

Uygulama aşaması

Uygulama aĢaması, yeniliğin kullanılmaya baĢlandığı aĢamadır. Bu aĢamaya kadar yenilik karar süreci daha çok zihinsel bir süreç izlerken bu aĢamada açık bir davranıĢ değiĢikliği gözlenmektedir (Rogers, 1983:174). Çünkü artık yeni bir fikir belli bir dereceye kadar uygulamada olduğundan açık bir davranıĢ değiĢikliğini içerir (Khan, 2017: 12). Yenilik tümüyle benimsemeden önce deneme ihtiyacı duyulmakta,

yeniliğin sınırlıda olsa kullanımı söz konusudur (ÖzçatalbaĢ, 2014: 128; Schiffman vd., 2012: 414).

Onay aşaması

Onay aĢaması, bireyin yeniliği kullanmaya devam etme veya etmeme kararının verildiği aĢamadır. Birey vermiĢ olduğu benimseme kararını güçlendirmek istemektedir (Khan, 2017: 12). Bu çerçevede uygulama aĢamasında elde edilen performansın bireyin beklentilerini karĢılamaması veya daha iyi bir alternatifin piyasaya sürülmesi yenilikten vazgeçilmesi ile sonuçlanabilir veya tamtersi elde edilen performanstan birey hoĢnut olabilir. Dolayısıyla reddettiği bir yeniliği sonradan benimseye de bilmektedir (Rogers, 1983: 184).

Yenilik karar süreci, karar birimlerinin özelliklerine, yeniliğin sahip olduğu özelliklere ve sosyal sistemdeki benimsenme oranı bu süreyi önemli ölçüde etkileyecektir (Uzkurt, 2017: 149).

2.9. Yeniliğin Benimsenme Hızını Etkileyen Faktörler

Yeniliklerin benimsenme hızı, yeniliklerin kısa sürede yayılabilmesi açısından önem taĢımaktadır. Ancak yeniliklerin benimsenmesi büyük ölçüde, yeniliğin algılanan özelliklerine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bu kapsamda yeniliğin benimsenme hızını etkileyen faktörler göreceli avantaj, uyumluluk, karmaĢıklık, denenebilirlik ve gözlemlenebilirliktir (Rogers, 1983: 15). Bu özellikler, yeniliklerin baĢarı Ģansını arttırmada yeniliklerin kısa sürede benimsenmesi etkili olmaktadır. Bu nedenle yeniliğin benimsenme hızını etkileyen faktörler bilinmesi önemli bir konudur.

Göreceli avantaj

Bir yeniliğin, alternatiflerine veya mevcutlarına kıyasla daha iyi olarak algılanmasıdır. Bu avantajlar, maliyet avantajı, problem çözme kolaylığı, memnuniyet, sosyal prestij olabilmektedir. Dolayısıyla, ekonomik ve ekonomik olmayan faktörlerle ölçülebilmektedir. Diğer taraftan farklılık arz etmeyen yeniliklerin benimsenme ihtimali düĢük olacaktır (Rogers, 1983: 213: Tidd ve Bessant, 2009: 355).

Kim ve Shin (2015) ve Hsiao (2017) araĢtırmalarında, göreceli avantajın akıllı saat kullanma eğilimini etkilediğini ortaya koymuĢtur.

Uyumluluk

Yeniliğin tüketicilerin ihtiyaçlarına, deneyimlerine, yaĢam tarzına ve değerlerine uyumunu ifade etmektedir (Arts, Frambach ve Bijmolt, 2011: 136). Uyumlu kabul edilen bir fikir tüketiciler için daha az belirsizlik taĢımaktadır. Dolayısıyla yeniliklerin toplumun değer ve normlarına uyumlu olması yeniliklerin benimsenmesi ve yayılmasını hızlandırabilmektedir (Rogers, 1983: 223; Mohr, Sengupta ve Slater, 2010: 237).

Arts ve diğerleri (2011) makalesinde, uyumluluğun ve göreceli avantajın benimseme niyetini etkilediğini belirtmiĢtir. Hsiao (2017) uyumluluğun akıllı saat kullanma eğilimini etklilediğini ifade etmiĢtir. Yeo, Tan ve Yee-Choo (2018) çalıĢmasında, uyumluluk değiĢkeni ile akıllı saat satın alma eğilimi arasında pozitif iliĢkili olduğunu açıklamıĢtır.

Karmaşıklık

Yeniliğin anlaĢılması ve kullanımdaki göreceli zorlanmayı ifade etmektedir (Rogers, 1983: 230). Yeniliğin getirmiĢ olduğu özellikler onu daha yararlı hale getirirken kullanımını komplike hale getirmiĢ olabilir.

Bazı yenilikleri kullanmak, yeni bilgi ve yetenek gerektirmektedir. Diğer taraftan, karmaĢık olarak algılanan yeniliklerin benimsenmesi ve yayılımı, basit yapıya sahip olanlara kıyasla daha yavaĢtır (Tidd ve Bessant, 2009: 356).

Bir çalıĢmada, Apple olmayan akıllı saati benimsemeyi düĢünenler, iĢletim sisteminin karmaĢıklık düzeyine önem verdiği, dolayısıyla da karmaĢıklık, apple olmayan akıllı saatlerin benimsenmesine engel oluĢturduğu ifade edilmiĢtir (Hsiao, 2017: 199).

Denenebilirlik

Yeni bir ürünü satın almadan önce potansiyel tüketicileri tarafından sınırlı bir Ģekilde denenmesini ifade etmektedir. Bir yeniliğin faydasını deneyerek öğrenmedir. Yani

yeniliğin sınırlı bir kullanımı, nispi avantajlarının fark edilmesine veya belirsizliklerinin bertaraf edilmesini sağlayarak algılanan riski azaltır. Dolayısıyla denenme olanağına sahip yenilikler sosyal sistem içerisinde daha kolay benimsenir ve yayılırlar (Mohr vd., 2010: 238; Hoyer, Maclnnis ve Pieters, 2012: 430-431).

Tunmibi (2014) katılımcıların çoğu (yaklaĢık %70) akıllı telefonu denedikten sonra kullanmanın daha kolay olduğunu, ayrıca satın almadan önce akıllı telefonu test etmenin daha iyi olduğunu ifade etmiĢlerdir. Anderson ve Lee (2008) makalesinde, iPod ceketinin benimsenmesini etkileyen faktörleri sırasıyla kullanım kolaylığı (göreceli avantaj), uyumluluk, karmaĢıklık, denenebilirlik, gözlemlenebilirlik, algılanan sosyal prestij (göreceli avantaj), olarak sıralanmıĢtır.

Gözlemlenebilirlik

Bir yeniliğin sonuçlarının gözlemlenebilirliğini ifade etmektedir. Bazı yeniliklerin sonuçları, deneme aĢamasında veya hiç kullanmadan gözlemlenebilirken bazı yeniliklerin sonuçları ise orta veya uzun vadede ortaya çıkabileceğinden gözlemlenememektedir (Rogers, 1983: 232).

Yeniliklerin kısa sürede benimsenmesi için pazarlama safhasında sonuçların neler olduğunun ortaya konması ve kullanıcıları tarafından deneyimlenmesi oldukça etkili olacaktır (Uzkurt, 2010: 50).

Bir çalıĢmada, iPod ceketlerin benimsenmesini en az etkileyen faktörlerden birinin gözlemlenebilirlik olduğu belirtilmiĢtir (Anderson ve Lee, 2008).

Genel olarak, bireyler tarafından daha iyi göreceli avantaja sahip, ihtiyaçlarıyla daha uyumlu olan, denenebilir ve gözlemlenebilir olan ve daha az karmaĢık olarak algılanan yeniliklerin benimsenme hızı daha yüksek olacaktır (Rogers, 1983: 16).

2.10. Yeniliklerin Benimsenmesi Kategorileri

Rogers (1983) yenilikçiliği, "bireyin veya karar birimlerinin sosyal sistemin üyelerine kıyasla yeni bir fikri daha erken benimseme düzeyi" olarak tanımlamıĢtır (s.22).

Toplumdaki tüm bireylerin piyasaya sunulan yeniliklere karĢı aynı tepkiyi göstermeleri olası gözükmemektedir. Çünkü, toplum içindeki bireyler düĢünce, özellik ve olanak bakımından birbirinden farklılaĢtığından yeniliklerin benimsenmesi farklı zaman dilimlerinde gerçekleĢmektedir (ÖzçatalbaĢ, 2014: 131). Bu nedenle, bazı bireyler yenilikleri daha erken benimsemekte veya değiĢime istekli olmakta iken bazı bireyler ise yenilikleri daha geç benimsemektedirler. Dolayısıyla, yenilikçilik bakımından bireyler birbirinden farklılaĢmaktadır (Kılıçer ve OdabaĢı, 2010: 151).

Yeniliklerin yayılması sürecinde belirtilen zaman boyutu, benimseyenlerin sınıflandırılmasına (benimseme kategorileri) ve yayılma eğrilerinin çizilmesine imkan tanımaktadır (Rogers, 1983: 243). ġekil 5'de yer alan S eğrisinde zaman (yatay eksende) ve benimseyen sayısı (dikey eksende) yer almaktadır.

ġekil 5: Yeniliklerin Benimsenme Hızını Açıklamada Kullanılan S Eğrisi

Kaynak: Rogers,1995; O' Hare, 1988 akataran Uzkurt, 2017: 100

Birçok yenilik S-eğrisi Ģeklinde toplum tarafından benimsenmektedir. Eğer bir yenilik toplumda hızlı yayılır ise, eğri "dik" Ģekillenmektedir. Ancak, yeniliğin kabulü toplumda yavaĢ gerçekleĢir ise, eğri "daha eğik" Ģekillenmektedir (Weinsten, 2004 aktaran Kılıçer ve OdabaĢı, 2010: 151). S eğrisine göre, bir yenilik ilk çıktığında benimseme oranı düĢük olmakta, daha sonra bu oran hızla artmaya baĢlamaktadır. Belli bir yerden sonra benimseme oranı yavaĢlamakta ve bu durum yenilik toplumda benimsenene kadar sürmektedir. S eğrisi, Ģirketlerin planlama ve pazar tahminleri açısından oldukça önemlidir (Wilkie, 1994: 331 aktaran Madran ve Esen, 2002: 138- 139).

Bazı bireyler yenilikler piyasa sürüldüğünde hemen kullanma isteği gösterirken bazıları ise öncelikle baĢkaları tarafından denendikten veya kullanıldıktan (sonuçları ortaya konduktan) sonra satın almak istemektedir (Uzkurt, 2013: 27). Rogers (1983: 247) bireyleri yenilikçilik düzeylerine göre beĢ grupta sınıflandırılmaktadır. Bunlar yenilikçiler, erken benimseyenler, erken çoğunluk, geç çoğunluk ve sona kalanlardır (ġekil 6).

ġekil 6: Yenilik Kabul Sürecine Göre Kabul Edilenlerin Sınıflandırılması

Kaynak: Roger,1983:247

Sanchez, Carbollo ve Gutierrez (2011) tarafından belirlenmiĢ olan yeniliklerin benimsenmesi kategorilerinin özellikleri ġekil 7'de yer almaktadır.

Erken Yenilikçiler Erken Çoğunluk Geç Çoğunluk Geç kalanlar Benimseyenler

• Risk almaya • Sosyal kabul • Temkinli, • ġüpheci, • Risk almayan, istekli olan, kazanmaya ve • Güvenirliliğe • Yeniliğin • KuĢkucu, • Cesaretli, prestije (itibara) önem veren, kabulünü • Gelenekçi, önem veren • Teknoloji odaklı • Risk sevmeyen, grubun baskısı • En düĢük sosyal • Kozmopolit, • Saygı değer, • Analitik hareket ile kabul eden, statüye sahip, • DıĢsal ipuçlarına • Sosyal eden, • Ortalamanın • Diğerlerine göre önem veren, güdülerden • Artı ve eksiyi altında statüye daha yaĢlı etkilenen, sahip • Hedonik hesaplayan, güdülerden • Yüksek sosyal • Ortalamanın etkilenen, statüye sahip, üzerinde sosyal • Marka ve itibara • Maddi statüye sahip önem veren, haracamalara açık, • En yüksek sosyal statüye • Toplum odaklı, sahip, • Yüksek eğitimli • Parasal kaygısı düĢük, • YaĢı genç

ġekil 7: Yeniliklerin Benimsenmesi Kategorilerinin Özellikleri Kaynak : Sanchez, Carbollo & Gutierrez, 2011 aktaran Kavak vd., 2017:186.

2.10.1. Yenilikçiler

Rogers'a (1983) göre yenilikçiler, toplumun %2,5'unu oluĢturmaktadır. Bu grup, yeni bir fikir, ürün veya hizmeti ilk benimseyenlerdir (Kotler ve Keller, 2016: 175). Yenilikleri deneme ve kullanma konusunda heveslidirler (Hoyer vd., 2012: 422). Özellikle yeni teknolojiler konusunda atılgan davranırlar (Moore, 2014: 15).

Yenilikçiler, yeniliklere olan bu ilgilerinden dolayı ait olduğu sosyal sistemden ziyade dıĢ dünyaya yöneliklerdir. En belirgin özellikleri, giriĢimci bir yapıya sahip olmalarıdır. Yani maceracı ve cesur olma, risk alma gibi özellikler gösterirler. Ancak hem yeniliğe olan takıntıları hem de sahip oldukları özellikler (risk alma gibi) nedeniyle bulundukları sosyal sistem içerisinde pek saygı görmeyebilirler (Rogers, 1983: 248).

Bazı çalıĢmalarda, yenilikçi tüketicilerin daha yüksek gelir ve eğitim düzeyine sahip oldukları bulunmuĢtur (Dickerson ve Gentry, 1983; Im, Bayus ve Mason, 2003). Yenilikçiler, yeniliğin getirmiĢ olduğu belirsizlikle baĢ edebilecek, finansal kaynağa ve teknik beceriye (ürününle ilgili teknik bilgiyi anlama ve uygulama becerisine sahiptirler (Rogers, 1983: 248).

Yenilikçiler, yeni ürünleri ürün yaĢam döngülerinin ilk safhalarında benimsediklerinden pazarlama kampanyalarının baĢında yenilikçileri etkilemek önemlidir. Çünkü hem ürüne iliĢkin geri bildirim hem de Ģirketlere nakit akıĢı sağlamaktadırlar. Ayrıca, baĢka firmaların piyasa giriĢ engellerini ortadan kaldırabilmektedirler.

Yenilikçiler sosyal bireyler olarak bilindiklerinden yenilikleri toplumun diğer bireylerine tanıtmada yardımcı olurlar. Dolayısıyla yenilikçiler yeniliklerin yayılmasında önemli rol oynamaktadırlar (Phau ve Lo, 2004: 401; Moore, 2014: 16).

2.10.2. Erken Benimseyenler

Erken benimseyenler yenilikçilere kıyasla daha yereldirler. Sosyal sistemdeki bireyler tarafından daha çok saygı duyulurlar. Bu nedenle potansiyel alıcıların çoğu, yenilik konusunda erken benimseyenlerin bilgi ve tavsiyelerine önem verir (Rogers, 1983: 248-249). Dolayısıyla, fikir liderliği özelliğine sahiptirler (Kotler ve Keller, 2006: 660).

Erken benimseyenler, yenilikleri alıp kullanması, potansiyel alıcılar için yenilik hakkındaki belirsizliği veya riski düĢürmekle birlikte edindiği deneyimleri ve değerlendirmelerini sistemin diğer üyeleri ile paylaĢırlar.

Toplumdaki ortalama bireylerden çok da farklı olmadıklarından rol model olarak görülmektedirler (Rogers, 1983: 248-249). Diğer taraftan erken benimseyenler satın alma kararı vermede köklü referanslar yerine kendi sezgileri güvenmektedirler (Moore, 2014: 16).

Erken benimseyenler, yeni ürünleri yaĢam döngülerinin çok erken dönemlerinde satın alırlar (Moore, 2014: 16). Kendilerine rekabet avantajı sağlayacak yeni teknolojileri özenle araĢtırırlar. Sorunlarına kiĢiselleĢtirilmiĢ çözümler sunan ve iyi hizmetler veren yeniliklere karĢı fiyat hassasiyetleri düĢük olup ürünleri almaya isteklidirler (Kotler ve Keller, 2006: 660). Bu grup piyasaya sürülen yeni bir fikri veya ürünü kısa sürede kullanmaya istekli olmaları ve toplum üzerindeki etkileri göz önünde tutulduğunda yeniliklerin yayılması sürecinde önemli rol oynamaktadırlar (Uzkurt, 2013: 28).

2.10.3. Erken Çoğunluk

Erken çoğunluk, benimseme döngüsünün neredeyse 3'te 1'ini oluĢturmaktadırlar.Erken çoğunluk, benimseme döngüsünün neredeyse 3'te 1'ini oluĢturmaktadırlar. Dolayısıyla, Ģirketlerin büyüme ve karlılık konuları açısından bu grup önem taĢımaktadır (Moore, 2014: 16). Devrimsel değil evrimsel değiĢimlerle ilgilenirler. Belirli faydalar elde etmek (verimlilik artıĢı sağlama) için yeniliklere yönelirler (Mohr vd., 2010: 241).

Erken davranan çoğunluk yenilikleri benimseme konusunda daha tedbirli hareket etmektedir (Kotler ve Keller, 2006: 660). Bu grup, yenilikleri benimsemede ne ilk ne de son olmak istemektedir Yeniliklerin yayılması sürecinde erken çoğunluk, benimseme kategorisindeki konumundan dolayı önemli bir pozisyondadırlar. Ancak, yenilik karar süreci, yenilikçi ve erken benimseyenlere kıyasla daha uzundur (Rogers, 1983: 249).

BaĢkaları tarafından benimsenmiĢ, faydaları kanıtlanmıĢ olan yenilikleri satın alma eğilimindedirler. Çünkü yeni ortaya çıkmıĢ buluĢların çoğunun geçici moda olduğunu bilirler. Bu nedenle de gelip geçici modaya bedel ödemeyi istemezler ve algıladıkları riski düĢürmek isterler (Kotler ve Keller, 2006: 660; Moore, 2014: 16).

Yeniliğin güven vermesi bu gruptakiler için önemlidir. Bu nedenle yeniliği hangi firmanın piyasaya sunduğu, firmanın itibarı konularına dikkat etmektedirler. Dolayısıyla köklü refranslar dikkate alınmaktadır. Yapılan yenilik, yaĢam tarzları ve sahip oldukları ürünlerle uyumlu olmalıdır. Fiyata karĢı duyarlıdırlar. Bu nedenle piyasaya yeni ürünler sunulduğunda özelliklerini kıyaslayabildikleri için memnun olmaktadırlar (Hoyer vd., 2012: 423; Moore, 2014: 16).

2.10.4. Geç Çoğunluk

Yenilikleri benimsemede Ģüpheci davranırlar. Bu nedenle yenilikleri benimsemeleri genelde sosyal sistemin önemli bir kısmı benimsedikten sonra gerçekleĢmektedir. Geç çoğunluk, erken çoğunluktaki bireyler ile aynı endiĢeleri taĢımaktadır. Ayrıca erken çoğunluk kadar teknolojiye hakim değillerdir (Rogers, 1983: 249; Moore, 2014: 16). Geç çoğunluk, yeniliklerin sunduğu rekabet üstünlüğü vaadini önem vermemekte

ancak rekabette geriye düĢmenin veya dezavantajı duruma gelmenin endiĢesini taĢırlar (Wiefels ve Moore, 2002: 16).

Geç çoğunluktakiler nispeten daha az kaynağa sahip olduğundan fiyata duyarlıdırlar ve risk almaktan kaçınırlar. Bu nedenle yeniliğin güven vermesi ve yenilikle ilgili bütün belirsizliklerin bertaraf edilmesi gerekmektedir (Rogers, 1983: 250; Kotler ve Keller, 2006: 660).

Benimseme, ekonomik gereklilik ve sosyal çevre baskısından kaynaklanmaktadır (Rogers, 1983: 249). Akran baskısı burada benimsemeye motive etmektedir Sosyal sistemdeki bir çok tüketici yeniliği benimser ve destekler ve geç çoğunluktaki tüketiciler yeniliğin sunduğu fayda konusunda ikna olursa benimseme eğilimi göstermektedir (Rogers, 1983: 250: Moore, 2014: 17).

2.10.5. Sona Kalanlar

Sona kalanlar, toplum içerisinde yenilikleri en son benimseyen gruptur. DeğiĢime önyargıyla yaklaĢırlar. Kendileri gibi geleneksel değerlere sahip bireylerle etkileĢim halindedirler (Rogers, 1983: 250). Yeni teknolojilerden hoĢlanmazlar. Hem kiĢisel hem de ekonomik nedenlerle yeniliğe karĢı direnç göstermektedirler (Moore, 2014: 17). Bu direnç rasyonel bir bakıĢ açısına sahip olmalarından kaynaklanabilir. Çünkü kaynakları sınırlı olduğundan yenilikleri benimsemeyi göze alamazlar (Rogers, 1983: 250).

Sona kalanlar, yeni teknolojilerin üretkenliklerini arttırabileceğine pek inanmama eğilimindedirler. Yeniliklere yönelmesinin nedeni ise, diğer alternatiflerin daha kötü durumda olmasıdır (Mohr vd., 2010: 242).

Yeniliklerin benimsenmesinde bireylerin sosyodemografik özellikleri (yüksek gelir ve yaĢam düzeyi), kiĢilik değerleri (değiĢime açıklık, risk alabilme) ve iletiĢim davranıĢları (sosyal iletiĢime açık, kitle iletiĢim araçlarına önem verme) değiĢkenleri bireyleri yeniliklere yönlendirebilmektedir (Rogers, 1983: 251-259). Ayrıca, yeniliğin algılanan özellikleri, tüketicinin genel tutum ve değerleri de yeniliğin benimsenmesinde belirleyiciler arasındadır (PaĢalıoğlu, 2018: 33-34).

BÖLÜM 3

YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠM LĠTERATÜRÜ VE

YENĠLĠKÇĠ TÜKETĠME ETKĠ EDEN FAKTÖRLER

3.1. Yenilikçi Tüketim Literatürü

Literatürde son on yılda meydana gelen değiĢiklikleri anlamaya yönelik olarak Ek A'da yer alan "Yenilikçi Tüketim" ile ilgili Türkçe hazırlanmıĢ tezler ve makaleler incelenmiĢtir. Bu bağlamda literatürde yenilikçi tüketimin nasıl çalıĢılmıĢ olduğu, hangi değiĢkenlerin ve ürünlerin ele alındığı, veri toplama araçları, kimlere uygulandığı ve bulguları Ek A'da ortaya konulmuĢtur. Söz konusu Tablo incelendiğinde, yenilikçi tüketim ile ilgili hazırlanan çalıĢmalarda ağırlıklı olarak ürün seçiminin cep telefonundan yana olduğu, verilerin anket yardımıyla üniversite öğrencileri ve akademisyenlerden elde edildiği görülmektedir. Ayrıca incelenen değiĢkenler arasında sosyodemografik özellikler, risk alma eğilimi, özsaygı, teknolojik ilgilenim, hedonizm, faydacılık, yenilikçilik eğilimi faktörleri yer almakta ancak değiĢkenlerin tamamını inceleyen bir çalıĢmaya rastlanılamamıĢtır. Bu durum çalıĢmamız açısından karĢılaĢtırmalı veri sunması bakımından önem taĢımaktadır.

Yenilikçi tüketim bir anlamda, yenilikleri satın alma veya kullanmayı ifade etmektedir. Dolayısıyla iĢletmelerin uzun dönemde piyasada baĢarılı olabilmek için tüketicilerin yenilikçi tüketimlerine etki eden faktörleri analiz etmeleri neticesinde yeni ürün satıĢlarının artacağı tahmin edilmektedir. Yeniliklerin baĢarıya ulaĢması yeniliklerin sahip olduğu özelliklerden kaynaklanabileceği gibi, tüketicinin özelliklerinden de kaynaklanabilmektedir.

Bireyler yeniliklere çeĢitli nedenlerle yönelebilmektedirler. Bu bağlamda, bireyin yeni ürünleri denemeye açık olması, sosyodemografik özellikleri, belirli bir ürün kategorisine ilgi duyması, kullanıĢlılık ve performans gibi faydacı nedenler, eğlence veya keyif gibi hedonik nedenler, arzu edilen kimliğe ulaĢma isteği veya farklı olma ihtiyacı karĢılama gibi nedenler ile bireyler yeni ürünleri tercih edebilmektedirler.

Literatür incelendiğinde, yenilikçi tüketim etkileyen bir çok faktör bulunduğu görülmektedir. Literatürde en fazla incelenen faktörler, yenilikçilik eğilimi, sosyodemografik özellikler, hedonizm, risk alma eğilimi ve faydacılık olmuĢtur. En az incelenen faktörler ise kültür, özsaygı ve teknolojik ilgilenim olmuĢtur.

Literatürde yapılan incelemelerde "Yenilikçi Tüketim" bağlamında hazırlanmıĢ olan ve Ek B: 'de yer alan tezler ile makalelerde incelenen faktörlerin; kültür, öz saygı, fikir liderliği, teknolojik ilgilenim, sosyal kimlik, risk alma eğilimi, yenilikçilik eğilimi, hedonizm, faydacılık ve sosyo-demografik özellikler olduğu görülmüĢtür. ÇalıĢmaların % 2'sinde kültür, % 19'unda teknolojik ürün, % 4'ünde öz saygı, % 5'inde fikir liderliği, % 2'sinde teknolojik ilgilenim, % 5'ınde sosyal kimlik, % 8'inde risk alma eğilimi, % 20'sinde yenilikçilik eğilimi, % 11'inde hedonizm, % 7'sinde faydacılık ve % 17'sinde sosyo-demografik özelliklerin araĢtırılmıĢ olduğu tespit edilmiĢtir (Grafik 5).

Grafik 5: Yenilikçi Tüketim Bağlamında HazırlanmıĢ Tezler ve Makalelerde Ġncelenen Faktörler

Sonuç olarak, tüketicilerin yeniliklere karĢı tutumu ve yenilikçilik düzeyleri, yenilikleri kullanma yönündeki eğilimini etkileyebilmektedir (Köse, 2012). Sosyo

demografik özellikler bakımından genç, gelir ve eğitim düzeyi yüksek olanların yenilikçilik eğilimlerinin daha yüksek olması beklenmektedir. Sosyo demografik verilere iliĢkin olarak, cinsiyet bakımımdan teknolojik ürünler konusunda (cep telefonu) erkeklerin yenilikleri benimseme eğiliminin daha yüksek olduğu moda ürünlerinde ise, kadınların yenilikleri benimseme eğiliminin daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir (Turhan, 2009; Türk, 2012). Bu durum erkeklerin teknolojik ürünlerde daha uzman ve fikir liderliği pozisyonda yer alması kaynaklı olabilir (Aydın, 2009).

YaĢ değiĢkeni bakımından, bazı çalıĢmalarda gençlerin yenilik eğiliminin daha yüksek olduğu belirtilmiĢtir (Türk, 2012; BaĢar ve Yapraklı, 2013; BaybaĢ, 2015; Dursun, 2017). Bazı çalıĢmalarda daha yaĢlı bireylerin yenilikçilik eğiliminin daha yüksek olduğu belirtilmiĢtir (Uyar ve Kılıcaslan, 2015; ġentürk vd., 2016). Gelir düzeyi bakımından gelir düzeyi yüksek olanların yenikçilik eğilimi daha yüksektir (BaĢar, 2012; BaĢar ve Yapraklı, 2013; Özçifci, 2015; Uyar ve Kılıcaslan, 2015; ġentürk vd., 2016; Turan, 2017). ġentürk vd (2016), çalıĢmasında eğitim düzeyi yüksek olanların yenilikçilik eğiliminin daha yüksek olduğunu belirtirken IĢık, IĢık ve Tırak (2016) ve Turan (2017) ise azaldığını belirtmiĢtir.

KiĢilik özelliği olarak sorumluluk, deneyime açıklık, dıĢa dönüklük ve etkileyicilik, bireylerin yenilikçilik eğilimleri üzerinde etkili olduğu görülmüĢtür (Bozkurt vd., 2014; BaĢ vd., 2015).

Risk tüketiciler için yeniliğe karĢı bir direnç oluĢturabilmektedir. Genel olarak, algılanan riskin yüksekliği, satın alma eğilimini düĢürmektedir. Bülbül ve Özoğlu (2014) çalıĢmasında, tüketici yenilikçiliği ile algılanan risk ve algılanan risk ile satın alma davranıĢı arasında negatif iliĢki olduğu bulunmuĢtur. Dursun (2017) çalıĢmasında, teknolojik ürünleri satın alırken algılanan finansal, teknolojik, zaman ve sosyal risklerin tüketici direnci ile pozitif iliĢkisi olduğu vurgulanmakta, tüketicinin direnci arttıkça yeniliklerin benimsenme eğiliminin azaldığı tespit etmiĢtir.

Bireyin kendini sevmesi, beğenmesi, olduğu gibi kabul etmesi tüketim kararlarını etkileyecektir. Aydın (2009) tüketicilerin öz saygısı arttıkça, risk alma eğiliminin de arttığını açıklamıĢtır. Deniz (2012) tüketicilerin kiĢisel yenilikçilik düzeyleri özsaygı ve risk alma faktörlerinden etkilendiğine iĢaret etmektedir. 53

Teknolojik ilgilenim, tüketicinin belirli bir ürün veya kategorisine yönelik ilgisini, bilgisini ve tecrübesini ifade etmektedir. Aydın (2009) uzmanlık faktörünün, Deniz (2012) ise hem uzmanlık hem de fikir liderliğinin cep telefonu kullanımında tüketici yenilikçiliğini olumlu yönde etkilediğini belirtmiĢtir. Kambar (2016a) tezinde, ürün ilgilenimi ile marka sadakati arasında anlamlı bir iliĢki olduğunu ayrıca tüketici yenilikçiliği ile ürün ilgilenimi arasında pozitif bir iliĢki olduğunu ortaya koymuĢtur.

Hedonik veya faydacı nedenler yeniliklerin kullanımı noktasında tüketiciyi motive edebilmektedir. Köse (2012) algılanan fayda mobil internet teknolojisine yönelik tutumu olumlu yönde etkilediği bulunmuĢtur Uzkurt (2007) hedonist değerlere sahip tüketicilerin yenilikleri benimseme konusunda daha istekli olduklarını belirtmiĢtir. Koç, Giray ve GiriĢken (2017) hedonik ve fonksiyonel yenilikçiliğin instagram dükkana yönelik davranıĢsal niyet üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuĢtur. Kavak, TektaĢ, Eryiğit ve BaĢgöze (2010) faydacı satın alma motivleri, beğenmeli ve özellikli mallarda tutumsal sadakati etkilediği, hazcı motivlerin ise beğenmeli mallarda tutumsal sadakati, özellikli mallarda ise davranıĢsal sadakati etkilediği vurgulanmaktadır.

Hedonik ve faydacı nedenler, bireyin teknolojik ürünlere ilgisi, özsaygı düzeyi, risk alma eğilimi, yenilikçilik düzeyi, sosyo demografik özellikleri yeniliğin benimsenme eğilimini etkileyebilmektedir. Kavak vd. (2017) yeniliği ilk benimseyenlerin bütüncül tarzda düĢündüğünü ortaya koymuĢtur. Karaaslan (2012) elektronik ürünlerde yeniliği aramaya isteklilikte rasyonel ve hazcı yenilikçiliğin etkili olduğu sonucuna ulaĢmıĢtır. BaĢar (2012) yenilikçi bireylerin marka sadakatlerinin düĢük olduğunu belirtmiĢtir. Özer vd. (2009) yenilikçi bireylerin fiyat duyarlılığının daha düĢük olduğunu açıklamıĢtır. Bülbül ve Özoğlu (2014), Uyar ve Kılıçaslan (2015), Kambar (2016a), Aslan ve Zincirkıran (2016), Kılıç ve Portakalcı (2018) yenilikçi kiĢilerin satın alma eğilminin daha yüksek olduğunu açıklamıĢlardır.

3.2. Yenilikçi Tüketime Etki Eden Faktörler

Yenilikçi tüketimi etkileyen faktörler, tüketimde kontrol edilemeyen fakat satın alma kararlarına etkisi dikkate alınmak durumunda olan faktörlerdir. Yeni fikirlerin ve yeniliklerin benimsenmesini etkileyebilecek faktörleri anlamak, potansiyel yeniliklerin

verimli bir Ģekilde dağıtılmasında önemli bir adımdır. Ayrıca, sosyal-biliĢsel kuramlar, davranıĢ değiĢikliği / davranıĢ kabulü müdahalelerinin anlaĢılması ve uygulanmasında kullanma imkanı bulunmaktadır.

Yenilikçi tüketime iliĢkin olarak yapılan çalıĢmalar incelendiğinde yenilikçi tüketimi etkileyen faktörlerin iĢletmelerin baĢarısı üzerinde etkisine özel bir önem verilerek üzerinde durulduğu görülmektedir. Yenilikçi tüketimi etkileyen faktörler bilinmesi, tüketimi etkileme ve hızlandırmaya iliĢkin bir yol haritası geliĢtirme imkânı sağlayabilir. Bu bağlamda ġekil 8'deki yenilikçi tüketimi etkileyen faktörler ele alınarak incelenmiĢtir.

ġekil 8: Yenilikçi Tüketime Etki Eden Faktörler

3.2.1. Teknolojik ilgilenim

Teknolojik geliĢmeler sürekli olarak mevcut ürünlere farklı özellikler eklemekte veya ürün sınıfını çeĢitlendirmekte veya yeni ürün kategorileri oluĢturmaktadır. Bu geliĢmelere ilgi duyan, takip eden ve bundan zevk alan, ürünler ve alternatiflerinin sahip olduğu özellikleri, sergiledikleri performansları, fiyatları vb. konularda bilgi

sahibi olan, bu bilgileri satın alma ve kullanım iĢlemlerinde kullanan, çevresindeki diğer bireylere yeri geldiğinde tavsiyelerde bulunması nedeniyle yenilikçi tüketime etkileyen faktörlerden biri olarak ele alınmıĢtır.

Zaichkowsky (1985) ilgilenimi, "bir neseneye yönelik bireyi motive eden ihtiyaç, değer veya ilgi" olarak tanımlamıĢtır (s.342). BaĢka bir tanımda ise, belli bir ürüne veya alana yönelik bireyin duyduğu hevesi, heyecanı ve kiĢisel ilgisini yansıtmaktadır (Lyons ve Henderson, 2005:320). Buradan hareketle, teknolojik ilgilenim kavramı, teknolojik ürünlere duyulan kiĢisel ilgi olarak ifade edilebilir.

Literatürde ilgilenim ile ilgili çalıĢmalar incelendiğinde, hem tüketicilerin ilgilenim düzeylerinin farklılık göstermesi hem de ürün gruplarındaki farklılaĢma nedeniyle tüketiciler ilgilenim düzeyi yüksek ve düĢük olarak değerlendirilmektedir (Dölarslan, 2015: 25).

Yüksek ilgilenimli tüketiciler, ürünler hakkında daha fazla bilgi arayıĢında olup, alternatifler/özellikleri ve markaları karĢılaĢtırmak için yüksek çaba göstermektedirler. Dolayısyla derinlemesine bilgi sahibidirler (Ulusu, 2016: 575). Buran (2017) düĢük ilgilenimi ise, "tüketicinin ilgi duyacağı mal ya da hizmete ihtiyaç duymasıyla baĢlamaktadır ve ihtiyacı karĢılamaya yönelmektedir. Dolayısı ile daha kısa sürede, plansız, fazla bilgi toplamadan ve alternatifleri değerlendirmeden satın almaktadır" (s.61).

Yüksek ilgilenimli tüketiciler, ilgilendikleri alanlarda veya kategorilerde bilgi sahibidirler (Grewal, Mehta ve Kardes, 2000). Bazı tüketiciler piyasaya sürülen yenilikler hakkında genel veya yüzeysel bilgi sahibi iken, yüksek ilgilenimli tüketiciler ilgili ürün kategorisinde meydana gelen değiĢimler, iyileĢtirmeler ve farklılıklar hakkında derinlemesine bilgi sahibidirler (Türk, 2012: 40). DüĢük ilgilenimli bireylerin ürüne yönelik bilgisi reklamlar, filmler veya medyadan edinilmiĢtir Diğer taraftan yüksek ilgilenimli bireylerin ise ürün kategorisinde yer alan çeĢitli markalar, ürünler, modeller (ürüne yönelik bilgi) ve ürün sınıfına yönelik düĢünceleri, hisleri ve deneyimleri (kiĢisel bilgi) bulunmaktadır (Mitchell ve Dacin, 1996: 221). BaĢka bir deyiĢle, sosyal sistem içerisinde diğer tüketicilerin ulaĢmak istediği bilgilere bu tür tüketiciler sahiptir. Dolayısıyla belirli bir ürün kategorisini daha tecrübesiz

tüketicilerden daha iyi tanıdıklarından yeniliklerin satın alınmasında diğer tüketicilere nazaran algıladıkları risk düĢük olacaktır (Grewal vd., 2000).

Ürün veya kategorisine yönelik bilgisi, ilgisi veya deneyimi olan bireylerin (Deniz, 2012: 75) yenilikleri yakından takip etme (Türk, 2012), ilgili/ ilgisiz bilgiyi ayrıt etme ve iĢleyebilme becerisi de bulunmaktadır (Aydın, 2009: 194). Ancak daima yeni ürünleri en erken satın alan tüketiciler olmayabilirler. Bu bağlamda zengin bir kaynağı (bilgi, ilgi, tecrübe) olduklarından benimseme gruplarında yer alan bireylere çeĢitli Ģekillerde yönlendirmelerde bulunabilirler. Örneğin, yeniliklerden haberdar olup, hangi ürünü nereden alabilecekleri konusunda yardımcı olabilirler (Türk, 2012).

Grewal vd. (2000) çalıĢmasında, uzmanlığın otomobil kategorisinde hem yenilikçilik hemde fikir liderliğiyle önemli ölçüde iliĢkili olduğunu, bilgisayar kategorisinde ise uzmanlık ve fikir liderliği arasında pozitif bir iliĢki olduğunu belirtmiĢtir. Yani uzmanların fikir lideri olma ihtimalleri yüksektir.

Tüketim alanında uzmanlaĢmıĢ "yenilikçi tüketiciler, pazar bilgisi yüksek, bilinçli tüketim gerçekleĢtirebilen kiĢilerdir. Yeni ürünlerin diğer tüketicilere duyurulması ve adaptasyonlarının hızlandırılması konusunda önemli aracılar olarak iĢ görmektedirler" (BaĢ vd., 2015: 60).

Kambar (2016a) tezinde, yenilikçilik ile ürün ilgilenimi arasında bir iliĢki olduğunu ortaya koymuĢtur. Diğer taraftan Kwee-Meier vd. (2016) makalesinde ise teknolojiye duyulan ilginin giyilebilir teknolojileri kullanma eğilimi üzerinde pozitif bir etkisi olduğu sonucuna varmıĢtır.

Yenilikçi tüketimde tüketicilerin yeni ürünler hakkında sahip oldukları bilgiler ile bu alandaki ilgisi söz konusu tüketicilerin yenilikçilik düzeylerini belirlemede önemli bir etken olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle yenilikleri yakından takip eden ve iyi bir analiz yeteneğine sahip söz konusu tüketiciler yüksek olan ilgileri sayesinde yenilikleri yeniliklerde var olan riski algılama ve değerlendirme avantaj ve yeteneğine sahiptir. Aynı zamanda bu durumu yeni ürün satın alma sürecinde optimal olarak kullanabilmektedir. Bu bağlamda, teknolojik ilgilenim bağımsız değiĢken olarak yenilikçiliği etkileyen bir faktör olarak ele alınarak değerlendirilmiĢtir.

H1: Teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanım eğilimi üzerinde etkilidir.

3.2.2. Yenilikçilik eğilimi

Midgley ve Dowling (1978: 229) yenilikçilik eğilimini, "toplumdaki tüm bireylerin düĢük veya yüksek düzeyde sahip olduğu doğuĢtan gelen bir kiĢilik özelliği olarak ele almakta ve bu özelliğin bir kiĢiyi diğerlerinden ayıran bir özellik veya eğilim" olarak görmektedir. Ancak bazı bilim adamları yenilikçiliği kiĢisel bir özellik olarak ele alarak doğuĢtan geldiğini iddia etse de bireyin eğitim düzeyi, mesleği, kentleĢme gibi sosyal faktörlerin etkisi olduğu bilinmektedir (Hirschman, 1980: 284).

Literatürde yenilikçilik eğilimine iliĢkin iki temel yaklaĢım bulunmaktadır. Birincisi, yenilikçiliği bir kiĢilik özelliği olarak ele alan kiĢisel yenilikçiliktir (genel veya küresel yenilikçilik de denmektedir.) Küresel yenilikçilik, bireylerin "yeni ürünleri denemeye istekliliği" olarak tarif edilebilir. Bu kavram risk alma, deneyime açıklık ve demografik özellikler (yaĢ) gibi diğer kiĢilik özellikleri ile iliĢkilidir (Goldsmith ve Foxall, 2003: 325).

Toplumdaki bireylerin sahip olduğu özelliklerin farklılık göstermesi nedeniyle bazı bireyler değiĢime karĢı daha istekli olmakta veya daha fazla risk alabilmekte dolayısıyla yenilikçilik bireyden bireye farklılık göstermektedir (Kılıçer ve OdabaĢı, 2010: 151).

Midgley ve Dowling (1978) yenilikçiliği (innovativeness), "yeni fikirlere açık olma ve baĢkalarının aktardığı deneyimlerden bağımsız olarak yenilik kararı verebilme düzeyi" olarak ifade etmiĢtir (s.236). Ancak tanımlamada kullanılan "baĢkalarınını aktardığı deneyimlerden bağımsız olma" ifadesi, baĢka yazarlar tarafından önemli ölçüde eleĢtirilmiĢtir. Çünkü bireyler sadece fonksiyonel fayda için yenilikleri benimsememekte aynı zamanda haz almak, itibar görmek, gösteriĢ yapmak, sosyal statüsünü yükseltmek gibi nedenlerle de yeniliklere yönelebilmekte ve dolayısıyla da baĢkalarının etkisi altında kalabilmektedir (Karaaslan, 2012: 39).

Steenkamp ve diğerleri (1999) tüketici yenilikçiliğini, "önceki seçimler ve tüketim kalıplarına bağlı kalmak yerine yeni ve farklı ürün ve markalar satın alma yönündeki

eğilim" olarak tanımlamıĢtır (s.56). Bu eğilim, uyarım ihtiyacı, yenilik arama, baĢkalarının aktardığı deneyimlerden bağımsız olma ve farklılık ihtiyacı olmak üzere 4 faktör ile açıklanmaktadır. (Roehrich, 2004: 671).

Uyarım ihtiyacı: bireylerin çevresel uyarıcılara karĢı tepkisini niteleyen özelliğe "optimum uyarım seviyesi" denmektedir. Çevresel uyarımlar, yenilik, karmaĢıklık, belirsizlik gibi unsurlar tarafından belirlenir (Raju, 1980: 272). Macera, heyecan, yeni deneyimler, can sıkıntısından kaçma, fantezi, biliĢsel ve duyusal uyarımlar ve değiĢimin peĢinde koĢan tüketiciler yaĢamlarındaki uyarılma düzeyini arttırmak için keĢfedici davranıĢlarına yönelmektedir. Optimum uyarım düzeyi yüksek olanlar yeni ürünleri/ markaları denemeye isteklidirler, daha fazla çeĢitlilik arayıĢındadırlar (Steenkamp, 2010:1-2).

Yenilik Arama: Yeni ve farklı olanı arama arzusunu ifade etmekte olup tüketicilerin yeni ürünlerin benimsenmesinin ilk aĢamalarında önemli rol oynamaktadır (Tellis vd., 2009: 3). Roehrich (2004: 672) bu kavramı bireyi yeni bilgi aramaya motive eden yönelten güdü veya güç olarak tanımlanmaktadır. Yenilikçilik arayıĢı yeni bilgi bulmayı içeren bir takım faaliyetleri kapsamaktadır. (1) yeni bir ürün hakkında yeni bilgi edinme bilgisel yenilikçilik (informative innovativeness) tir. (2) yeni ürünü benimseyi ifade eden benimseyici yenilikçilik, (3) kullanım yenilikçiliğidir. Mevcut ürünün farklı Ģekillerde kullanmayı veya tüm farklı kullanımlarını bilmeyi ifade etmektedir.

BaĢkalarının aktardığı deneyimlerden bağımsız olma: Tüketici yenilikçiliği iletiĢim bağımsızlığını içermekte olduğunu belirtmektedir. Diğer taraftan yenilikçi bireylerin baĢkalarının aktardığı deneyimlerden bağımsız olarak hareket etmekte (Midgley ve Dowling, 1978) ve sosyal baskılara karĢı dayanılıdırlar. Büyük ölçüde baĢkalarının etkisinde kalan ve uyumlu olma arzusunda olanların ise yeni ürünleri benimsemesi daha yavaĢ gerçekleĢmektedir (Tellis vd., 2009: 4).

Farklılık ihtiyacı: bireyin farklı, eĢsiz (biricik) olma arzusudur. Bireylerin sahip olduğu veya olmadığı ürünler "benlik kavramını" etkileyebilmekte ve satın alma faaliyeti, algılanan biricik olma düzeyini (perceived level of uniqueness) yükseltebilmektedir. Birey ve akranları arasında algılanan biricik olma düzeyi, bireyin

duygusal durumunu ve neticesinde de davranıĢı etkilemektedir (Burns ve Krampf, 1991: 230). Roehrich (2004) farklı olma ihtiyacının, yenilikçilik açısından bir öncül olabileceğini belirtmekte nedeninin ise yenilikçiliğin, farklı olma ihtiyacını tatmin etmede kolay bir yol olarak görülmesidir. Aynı zamanda farklılık ihtiyacının, yenilikçi satın alma için gerekli olan karar bağımsızlığını içermesidir.

Agarwal ve Prasad (1998) bilgi teknolojilerine yönelik yenilikçilik eğilimi, "yeni teknolojileri denemeye yönelik isteklilik" olarak tanımlamıĢtır. Ayrıca yazarlar, yenilikçilik eğilimi arttıkça yeni teknolojilerin kullanma eğiliminin de arttığını ortaya koymuĢlardır. Yang vd. (2012) yenilikçiliğik eğiliminin, yeniliği benimseme niyetini (mobil ödeme hizmetleri) etkilediğini belirtmiĢtir. Lu, Liu, Yu ve Wang (2008) çalıĢmasın da benzer bulgulara ulaĢmıĢtır. Bu nedenle çalıĢmada tüketici yenilikçiliğinin yenilikçi tüketim üzerinde etkisi olması beklenmektedir.

H2: Yenilikçilik eğilimi, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

3.2.3. Risk alma eğilimi

Sosyal bilimlerde risk önemli bir kavram olarak yer almaktadır (Campell ve Goodstein, 2001: 440). Çünkü ekonomistler, finansçılar ve pazarlamacılar bireylerin (yatırımcı veya tüketicilerin) karar verme konusunda farklı ürün/ hizmetlerin risk taĢıdığını nasıl algılamakta olduğunu ve bu riski ortadan kaldırmada hangi adımların izlenmesiyle ilgili bir yol haritası sunmak için çaba göstermektedirler (Dowling, 1999: 421). Yenilikçi tüketimi etkileyen faktörlerden biri olarak risk eğiliminin yer almasının nedeni, riskin iĢletmelerin yatırım kararlarını (Uzkurt, 2017: 30), tüketicilerinde satın alma davranıĢlarını etkileyen bir unsur olmasıdır (Goodwin, 2009).

TDK sözlüğünde risk "zarara uğrama tehlikesi" Ģeklinde tanımlanmıĢtır (TDK, 2011). Tüketici açısından risk, satın alınan ürünün tüketicinin ihtiyaçlarına veya beklentilerine uygun bir Ģekilde cevap vermemesi ihtimaline iliĢkin tüketicinin karĢılaĢacağı olumsuzluk olarak tanımlanabilir (Bülbül ve Özoğlu, 2013: 132). Goodwin (2009) göre risk, "tüketicinin satın alma kararlarının sonuçlarını öngöremediğinde algıladığı belirsizlik" olarak tanımlamıĢtır. Cox ve Rich (1964) göre

algılanan risk, "belirli bir satın alma kararını düĢünürken bir tüketici tarafından algılanan riskin niteliğini ve miktarını" ifade etmektedir. Foxall, Goldsmith ve Brown (1998) 'e göre algılanan risk "tüketicinin ürünle ilgili sahip olduğu bilgiye iliĢkin belirsizlik ve satın almanın muhtemel sonuçları" Ģeklinde tanımlamıĢtır (Aktaran Szmigin, 2003).

Tüketici araĢtırmaları risk kavramını "belirsizlik ve sonuçlar" üzerinden dile getirmektedirler. (Campell ve Goodstein, 2001: 440). Tüketicilerin eksik bilgi ile hareket etmeleri, belirsizlik oranını artırmakta ve tüketimin iyi sonuçlanma olasılığını düĢürmekte (Foxall vd. 1998) bu da dolayısıyla algılanan riski yükselterek tüketicinin satın alma davranıĢını etkileyecek (Goodwin, 2009) veya kullanma aĢamasında tüketici hayal kırıklığına uğrayacaktır.

Dowling (1999: 421) tüketici araĢtırmacıları üzerine insanların niçin aynı ürün için farklı seviyelerde risk algıladıklarına iliĢkin olarak, (i) bireylerin zenginlik seviyelerinin farklılığı, (ii) ürünün özellikleri, (iii) kiĢinin ürüne ve /veya satın alma iĢlemine dahil olması, (iv) ürünün türüyle ilgili kiĢinin bilgi ve tecrübesi, (v) satın alma nedeni, (vi) satın alınan yer olarak sıralamıĢtır.

Algılanan risk, ürünün ve tüketicinin özelliklerine göre artabilmekte veya azalabilmektedir. Örneğin; ürünün fiyatı, iade-değiĢim veya muhafaza süresi, ürün için gereken ek ürün veya hizmetler algılanan riski artırabilmektedir. Diğer taraftan tüketicinin belli bir kaynağa sahip olması, bilgi toplamaya ve topladığı bilgiyi kullanmaya istekli olması, ürün sınıfı ile ilgili daha fazla bilgi veya deneyim sahibi olması da algılanan riski azaltabilmektedir (Foxall vd., 1998: 59).

ĠĢletmelerin küresel rekabet ortamında varlıklarını sürdürebilmeleri yenilikçilik düzeylerine, firma yenilikçiliğine bağlıdır. ĠĢletmelerin ürettikleri yeni ürünlerin baĢarısı, piyasada talep edilmesine yani tüketicilerin eğilimleriyle iliĢkilidir. Bu durum hem iĢletmeler hem de tüketiciler açısından risk teĢkil etmektedir. ĠĢletmeler üretilen yeniliğin piyasada rağbet görmemesi riski (Uzkurt, 2017: 30), tüketicilerin ise yeniliğin taĢıdığı belirsizlik ve bunun olumsuz sonuçlanma ihtimali ile karĢı karĢıyadır (Bülbül ve Özoğlu, 2013: 132).

Yeni ürün geliĢtirmek için Ģirketler araĢtırma ve geliĢtirme faaliyetlerine ağırlık vererek kaynaklarını bu yönde harcamaktadırlar. Ancak Ar-Ge çalıĢmalarının zaman alması ve buna binaen ürün yaĢam eğrisinin kısalması Ģirketler açısından risk teĢkil etmektedir (Nielsan, 2013). Ayrıca, yeni ürünlerin markasını iĢletmenin mevcut markasının uzantısı olarak piyasaya sunulması, iĢletme açısından pazarlama maliyetlerinin azalmasını sağlarken tüketicinin de yeni ürüne yönelik algıladığı riski düĢürmektedir (Turong vd. 2016: 85). Diğer taraftan bireylerin yenilikçi bir yapıya sahip olmaları veya tüketicilerin yenilikçilik düzeyleri, yeni marka/ürün/hizmetlerin satın alınmasında kritik bir unsurdur.

Yenilikçiler ve erken benimseyenler diğer benimseme kategorilerine kıyasla yenilikleri aramaya, denemeye ve risk almaya daha istekli olmalarının yanında kazandıkları tecrübeleri sistemin diğer üyeleriyle paylaĢmaları, tüketicileri etkileyerek mevcut markalardan ziyade yeni markalara yönlendirebilmektedir. (Uzkurt, 2017: 101: Turong vd. 2016).

Pazarlama yöneticilerinin veya satıĢ-kampanya biriminin veya satıcıların tüketici bakıĢ açısından ilgili ürünün satın alımını incelemesi ve hangi risk çeĢitlerinin tüketiciler açısından önemli olduğunu ortaya koyması gerekmektedir. Yani tüketicinin algıladığı riski azaltma yönünde stratejiler belirlemelidir (Foxall vd. 1998: 59). Bu kapsamda aĢağıda risk çeĢitlerine değinilecektir.

Dowling ve Staelin (1994) yaptıkları çalıĢmada algılanan riski, "ürüne özgü risk" ve "ürün kategori riski" olmak üzere riski ikiye ayırmıĢlardır. Roselius (1971) riski dört (zaman riski, fiziksel risk, ego riski, para riski) unsurda ele almıĢtır. Jacoby ve Kaplan (1972) ise algılanan riski (finansal, fiziksel, sosyal, performans ve psikolojik risk) beĢ unsurda ele almıĢtır. Yani akademisyenler ve araĢtırmacılar risk konusunda çeĢitli sınıflandırmalarda bulunmuĢtur. Ancak tüketici davranıĢları alanındaki çalıĢmalar incelendiğinde riskin altı unsurda ele alındığı görülmüĢtür. Bunlar finansal, performans, psikolojik, zaman, fiziksel ve sosyal risi içermektedir (Stone ve Mason, 1996; Bülbül ve Özoğlu, 2013: 133; Turong vd. 2016: 6). Söz konusu riskler kısaca aĢağıda açıklanmıĢtır.

Finansal risk, satın alınan ürünün / hizmetin beklenilen sonucu vermemesi durumunda paranızın karĢılığını alamama olasılığını yani ürüne gereğinden fazla ödeme yaptığınızı temsil etmektedir (Kim, Qu ve Kim, 2009: 206).

Performans riski, satın alınan ürünün daha kötü performans sergilemesidir. Özellikle tüketici uzmanlığı veya yeni teknolojilere yönelik ilginin yanında tüketici elektroniği mağazalarında teknolojik ürünleri deneme imkanı sunulmakta bununda algılana riski azalttığı düĢünülmektedir (Hoyer vd., 2012: 59; Hirunyawipada ve Paswan, 2006: 188).

Psikolojik risk, kiĢinin satın aldığı ürünün kiĢiliğine veya özsaygısına uyuĢmaması nedeniyle olumsuz duyguların ortaya çıkma ihtimalini ifade etmektedir (Kim vd. 2009: 206; Hoyer vd., 2012: 59).

Zaman riski, ürünü satın alma/ kullanmada tüketiciyi yeterli seviyede tatmin etmemesine iliĢkin tüketicinin ürünü düzeltmek veya değiĢtirmek için harcadığı zamanı (zaman kaybını) ifade eder. (Roselius, 1971: 58).

Fiziksel risk, ürünün satın alınması/ kullanılması sonucunda, tüketicinin güvenliğini tehdit eden ve genellikle yaralanma veya hastalığa yakalanma ihtimalini ifade etmektedir. Örneğin, cep telefonunun radyasyon yayması veya notebook bilgisayarın dizüstüne koymanın oluĢturacağı yan etkiler gibi.Yani bireyin fiziksel refahı söz konusudur (Slevitch ve Sharma, 2008: 88; Hirunyawipada ve Paswan, 2006: 188).

Sosyal risk, satın alma/ kullanma davranıĢı sonucunda sosyal statünün zedelenmesi (Hoyer vd., 2012: 59) veya referans gruplarının (aile, arkadaĢ, kendisine rol model aldığı kiĢiler gibi) olumsuz etkisi olasılığı olarak tanımlanabilir. Örneğin yüksek teknolojik ürünler genellikle toplum içerisinde kullanılmaktadır. Dolayısıyla ürün ve markası önemli olabilmektedir. (Kim vd. 2009: 206; Hirunyawipada ve Paswan, 2006: 188).

Risk çeĢitleri tüketicinin risk algısını tetikleyebilmekte ve bu da tüketicinin sunulan ürünleri veya hizmetleri değerlendirme Ģeklini, Ģeçim kararlarını ve dolayısıyla da davranıĢlarına yansıyacaktır (Campell ve Goodstein, 2001: 440).

Pandit, Karpen ve Josiasse (2008) çalıĢmalarında yüksek teknolojik ürünlerin satın alınmasında sosyal ve performans riskinin önemli olduklarını belirtmiĢlerdir. Eğer bu riskler çok yüksekse katılımcılar satın alma eylemini erteleyebilecekleri ifade etmiĢlerdir. Hirunyawipada ve Paswan (2006) hazırladıkları çalıĢmada ise, sosyal, finansal ve psikolojik riskin tüketiciler açısından yeni elektronik ürünlere yönelik göze çarpan ölçütler olduğunu belirtmiĢtir.

Tüketiciler algıladıkları risk karĢısında, "ihtiyatlı olma veya riskten kaçınma" eyleminde bulunabileceği gibi tam tersine çeĢitli risk yönetim faaliyetlerine de yönelebilmektedirler. Yani algılanan risk, tüketici davranıĢlarının farklılaĢmasına neden olmaktadır. (Campell ve Goodstein, 2001: 440). Dolayısıyla tüketiciler algıladıkları risklerle baĢ edebilmek (Turong vd. 2016) veya riski kabul edilebilir bir seviyeye indirgemek (Dowling, 1999) için bazı risk azaltma stratejilerini kullanmaktadırlar. Roselius (1971) bu risk azaltma yöntemlerini 11 baĢlık altında toplamıĢtır. Bunlar onay (uzman kiĢiler tarafından), marka sadakati (geçmiĢ deneyimler), büyük marka imajı (iyi tanınan bir markanın ürünü), özel testler, mağaza imajı (mağazanın ünü ve güvenirliliği), ücretsiz numune, para iade garantisi, hükümet testleri, alıĢveriĢ (mağazadaki ürünleri karĢılaĢtırma), pahalı ürünü satın alınması, arkdaĢından tavsiye alması (word of mouth) Ģeklinde sıralamıĢtır. Ancak tüketicilerin en çok kullandığı yöntem iyi tanınan bir markanın ürününü satın alarak riski azaltmaktır. Erdem (1998) çalıĢmasında tüketicilerin yeni ürünleri satın alırken yüksek seviyede risk algıladıkları zaman yeni bir markadan ziyade tanınmıĢ bir markadan satın alma eğilimlerinin yüksek olduğunu belirtmiĢtir (Aktaran Campell ve Goodstein, 2001: 440). Tüketicilerin yeni markaları tercih etmeleri için iĢletmelerin pazarlama ekiplerinin tüketicilere olumlu bir ürün deneyimi yaĢatmaları ve yeni markalarının bilinirliliğini arttıracak kampanyalar düzenlemeleri gerekmektedir (Nielsan, 2013). Teknolojik karmaĢıklık, yüksek fiyat ve yenilik düzeyi gibi yeni özellikler barındıran yeni ürünler yeniliği benimsenmeye karĢı direnç oluĢturabilmektedir (Hirunyawipada ve Paswan, 2006).

Truong (2013: 135) tüketiciler her zaman satın alma konusunda bazı riskler algılamakta olduğunu ancak özellikle yüksek teknolojik ürünleri satın alırken aldıkları

riskin bilincinde olduklarını ifade etmiĢtir. Ayrıca, algılanan riskin kültürden kültüre farklılık gösterdiğini belirtmiĢtir.

Bülbül ve Özoğlu (2013) çalıĢmasında, katılımcıların risk algıları arttıkça satın alma davranıĢının azaldığını belirtmiĢtir. Dursun (2017) makalesinde, teknolojik ürünleri satın alımında algılanan risk (teknolojik, finansal, zaman, sosyal) arttıkça tüketicinin direncinin de arttığını, tüketici direncinin ise yeniliklerin benimsenmesi ile negatif iliĢkili olduğunu ortaya koymuĢtur.

Risk alma eğilimi, tüketici davranıĢlarını açıklamada yararlanılan bir faktördür. Özellikle yeni ürünlerin satın alınmasında dikkate alınmalıdır (Hirunyawipada ve Paswan, 2006). Genel olarak, algılanan risk arttıkça satın alma eğilimi düĢmektedir (Goodwin, 2009). Yani algılanan risk, yeniliğin belirsizliğe sebebiyet vermekte olduğunu ve bu nedenle de tüketiciler açısından itici bir güç olarak görülmektedir. (Hirunyawipada and Paswan, 2006). Risk, bireylerin yenilikçi yapılarına, yenilikçilik düzeyleriyle iliĢkilidir (Rogers, 1983). Elbette bazı tüketiciler elde edecekleri faydaya rağmen yeniliklere kuĢkulu yaklaĢmaktadır. Bu durum tüketicilerin yenilikler hakkında eksik bilgi (yetersiz) sahibi olmasından kaynaklanabilmektedir. Yani tüketicilerin yeni ürünlere yönelik isteksiz veya gönülsüz davranmalarının, satın alma eğilimini tehlikeli görmelerinin bir nedeni de bilgisizliktir (Pandit vd. 2008: 1). Dolayısıyla tüketiciler yeni ürünün taĢıdığı risk düzeyini belirlemek veya algılanan riski hafifletmek için bilgi edinmelidirler. Diğer taraftan algılanan risk, yeni ürün veya hizmetin satın alınmasını tamamen sonlandırmamaktadır (Hirunyawipada ve Paswan, 2006). Çünkü Rogers' a (1983: 248) göre, yenilikçilik düzeyi yüksek olan bireylerin yani yenilikçi tüketicilerin sosyal sistemin diğer üyelerine nazaran daha fazla risk alma eğilimi göstermektedir.

Yenilikçi tüketiciler cesaretli, risk almayı seven, yeniliğin getirmiĢ olduğu belirsizlikle ve karmaĢıklığın üstesinden gelebilecek teknik bilgiye sahiptirler. Dolayısıyla teknolojik yenilikleri rahatlıkla günlük yaĢamlarına dahil edebilmektedirler (Aydın, 2009: 192).

H3: Risk alma eğilimi, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

3.2.4. Öz saygı

Öz saygı, psikolojinin en popüler kavramlarından biridir (Brown, Dutton ve Cook, 2001: 615). Bir kiĢilik özelliği olması onu insan davranıĢlarını anlamada merkezi bir konuma taĢımıĢtır (Güloğlu ve Aydın, 2001; Clark ve Goldsmith, 2005: 292).

Rosenberg (1965) öz saygıyı,"kendimize karĢı olan olumlu ve olumsuz tutumlarımız" olarak tanımlarken Coopersmith (1967) öz saygıyı, "bireyin kendini yetenekli, önemli, baĢarılı ve değerli olarak algılama derecesi" olarak ifade etmiĢtir.

Yukarıdaki tanımlar kendini sevme, kendini beğenme, kendine saygı ve kendini kabullenmeyle ilgili bireyin kendi benliğini etraflı bir Ģekilde değerlendirmeye tabi tutmasıdır. Yani bir öz değerlendirmedir. Özsaygı, insan egosunun önemli bir paçasını oluĢturmakta ve bu nedenle bireyler doğal olarak özsaygılarını arttırmaya çalıĢmaktadırlar (Truong ve McColl, 2011: 556). Ancak bazı bireylerin sahip oldukları kiĢisel özelikleri olumlu görürken bazıları da sahip oldukları kiĢisel özelliklleri olumsuz bir Ģekilde görebilmektedir. Bireysel değerlendirmeden kaynaklanan bu fark, bireylerin özsaygı düzeyini göstermekte ve özsaygı düzeyindeki farklılıklar kiĢilerin tutum ve davranıĢlarında bir takım farklılıklara neden olabilmektedir (Brockner, 1988 aktaran Aydın, 2009: 192). Bu kapsamda birey ait olduğu grup veya diğer gruplarla kendini kıyaslayarak bir yargıya varmaktadır. Eğer bireyin gerçek kimliği ile arzulanan kimliği arasında fark var ise öz saygısı düĢük olmaktadır. Dolayısıyla tüketim, bireylerin arzulanan kimliğe ulaĢmasında ve öz saygısını yükseltmesinde önemli bir rolü bulunmaktadır (Köker ve Maden, 2017: 840). Ayıca bireyin kendisini ödüllendirmek için lüks ürün satın alması, özsaygısını arttırmaktadır (Truong ve McColl, 2011:556). Örneğin, Merces Benz otomobil, Montblanc kalem gibi ürünler bireylerin öz saygısına hitap etmekte ve kendine saygı, baĢarı duygusu, prestij ve Ģöhret unsurlarını içermektedir (Lamb, Hair ve McDaniel, 2017: 118).

AĢağıdaki Tablo 7'de öz saygıya iliĢkin yapılan bazı çalıĢmalar derlenerek, bireyler öz saygı düzeylerine göre düĢük ve yüksek özsaygıya sahip bireyler olmak üzere ikiye ayrılarak bu gruplar arasında karĢılaĢtırma yapılmaya çalıĢılmıĢtır.

Tablo 7: Bireylerin Öz Saygı Düzeylerine Göre KarĢılaĢtırılması

DüĢük Öz Saygıya Sahip Bireyler Yüksek Öz Saygıya Sahip Bireyler

Genel olarak, kendilerine yönelik olumsuz Olumlu bir tutuma sahiptirler bir tutuma sahiptirler (Rosenberg, 1965). (Rosenberg, 1965). Sosyoekonomik statüleri düĢük olan Sosyoekonomik statüleri daha yüksek bireylerin öz saygı düzeyi daha düĢüktür olanların öz saygı düzeyi daha yüksektir. (Twenge ve Campbell, 2002: 59). (Twenge ve Campbell, 2002: 59). Daha fazla kendine güvenme ve bağımsız Kaygılı olma ve kendileri ile ilgili olumsuz olma konusunda isteklidirler(Lee vd. 2018: 3) görüĢlere sahip olma eğilimindedirler Bu kiĢiler baĢkaları ile iliĢkilerinde daha (Lee, Hansen ve Lee, 2018: 3). toleranslı, daha az otoriter ve kaygılıdırlar (Lane, 1995: 183). Diğer insanların görüĢlerinden daha kolay Normatif baskılara karĢı daha fazla etkilenmeleri muhtemeldir (Janis, 1954 dayanıklıdırlar (McGuire, 1968 aktaran Clark aktaran Clark ve Goldsmith, 2005: 294). ve Goldsmith, 2005: 294). Daha fazla bilgi arayıĢı içerisindedirler Daha az bilgi arayıĢındadırlar (Pornpitakpan, 2004: 99-100). (Pornpitakpan, 2004: 99-100). Farklı olma ihtiyacı daha yüksektir (Clark ve Goldsmith, 2005: 296). Farklı olma ihtiyacı daha düĢüktür Arzu ettikleri kimliğe ulaĢma güdüsüyle (Clark ve Goldsmith, 2005: 296). daha çok sembolik ürünlere yönelirler (Quoquab vd. 2015). Kompulsif satın alma eğilimi yüksektir Kompulsif satın alma eğilimi yüksektir (Quoquab vd. 2015). (Quoquab vd. 2015). DıĢsal yardım kullanma eğilimindedirler Marka isimlerine daha az güvenirler (Marka isimlerine güvenmek gibi) (Lee vd. (Lee vd. 2018: 3). 2018: 3). Sosyal medya kullanımından daha fazla Sosyal medya kullanımından daha az fayda fayda görmektedirler. Sosyal bağlar kurmak, görmektedirler sosyal olarak dıĢlanmamak için önemli (Wilcox ve Stephen, 2012: 31). olmaktadır (Wilcox ve Stephen, 2012: 31). Risk alma eğilimi düĢüktür Risk alma eğilimi yüksektir (Aydın, 2009: 196; Bayat, 2003: 10). (Aydın, 2009: 196; Bayat, 2003: 10).

DüĢük öz saygıya sahip bireyler, öz saygısı yüksek olanlara kıyasla diğer insanlardan daha kolay etkilenmeleri muhtemeldir. Bu bireyler sosyal açıdan onaylanmama kaygısını, baĢkalarının önerilerine uyarak gidermektedir. Nitekim, yüksek özsaygılı bireyler daha sosyal insanlardır (Clark ve Goldsmith, 2005: 294). Ayrıca baĢkaları ile iliĢkilerinde daha toleranslı, daha az otoriter ve kaygılıdır (Lane, 1995: 183). Bu nedenle, bu tür bireylerin ürün ve marka tercihleri hakkında konuĢmaya daha istekli

olmaları veya tüketimleriyle ilgili beğeni ve memnuniyetsizliklerini ifade etmede daha rahat olmaları beklenmektedir (Clark ve Goldsmith, 2005: 297).

Aydın (2009) çalıĢmasında, öz saygı ve risk alma eğilimi değiĢkenleri arasında pozitif bir iliĢki olduğunu belirtmiĢtir. Buradan hareketle, yenilikçi tüketim eğilimi ve özsaygı arasındaki iliĢkide, yeniliklerin baĢarısızlık olasılığının ve taĢıdığı riskin yüksek olması nedeniyle bu tür kararların özsaygısı yüksek kiĢiler tarafından verilmesi daha olası gözükmektedir (Muzinich, Pecotich ve Putrevu, 2003). DüĢük özsaygılı bireylerin ise yüksek özsaygılı bireylerin önerilerini dinleyip, davranıĢlarını takip etme eğiliminde olacakları söylenebilmektedir (Köker ve Maden, 2013: 572).

H4: Özsaygı akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Öz saygısı düĢük olanların daha fazla bilgi arayıĢında olmaları (Pornpitakpan, 2004: 99-100), farklı olma ihtiyacının yüksek olması (Clark ve Goldsmith, 2005: 296), arzuladıkları kimliğe ulaĢmada sembolik ürünlere yönelmeleri (Quoquab vd. 2015), nedeniyle hedonik tüketim eğilimlerinin yüksek olması beklenmektedir.

H4a: Bireyin özsaygısı düĢük ise akıllı saat kullanmada hedonik tüketim eğilimi yüksektir.

3.2.5. Sosyodemografik özellikler

Sosyo demografik özelliklerin yeni ürünleri satın alma eğilimi ile iliĢkili olduğu (Borsaly, 2017) ve yeniliklerin benimsenme sürecinin, sosyo demografik özelliklere göre değiĢtiği vurgulanmaktadır (Daghfous vd., 1999: 314). Bu özellikleri belirlemek, pazarlamacılar ve üreticiler için önemlidir. Çünkü pazarın bölümlendirilmesi ve hedefleme kararlarının verilmesine yardımcı olmaktadır. Diğer taraftan literatürde, sosyodemografik özellikler ile tüketici yenilikçiliği arasında tam olarak fikir birliği sağlanamamıĢ (Tellis vd., 2009: 6) olmakla birlikte bazı araĢtırmalarda bu iliĢkinin zayıf olduğu da belirtilmektedir. Ancak genel görüĢ yenilikçi tüketicilerin, daha yüksek eğitim (örneğin: üniversite mezunu) ve gelir düzeyine sahip, daha genç, sosyal hareketliliği fazla, yüksek yaĢam standartlarına sahip, risklere karĢı olumlu tutum gösterebilen, fikir liderliği yapabilen kiĢilerden oluĢtuğudur (Im, Bayus ve Mason, 2003; Dobre vd., 2009). Söz konusu yüksek eğitim düzeyi, yenilikleri anlamada ve

kullanmada karĢılaĢılan problemler ve karmaĢıklıklar ile baĢ edebilme yardımcı olacaktır. Ek olarak eğitim ve sosyal hareketlilik, insanların bakıĢ açılarını geniĢletmekte ve onları yeni fikirlere, yaĢam tarzlarına ve yeni ürünlere daha açık hale getirmektedir. Yüksek gelir ise bireyin algıladığı finansal riski düĢürmektedir. Çünkü yeniliğe ayrılan miktar gelirin düĢük bir oranını oluĢturmaktadır (Dobre vd., 2009; Tellis vd., 2009: 6).

Bazı çalıĢmalar özelikle biliĢim teknolojilerindeki ürünlerde, yenilikçilerin genellikle genç bireylerden oluĢtuğu belirtilmektedir. Ancak Rogers (1983: 251) çalıĢmasında, daha yaĢlı tüketicilerin de yenilikleri erken benimseyebileceklerini göstermiĢtir. Çünkü bazı yenilikler yüksek finansal risk içermekte, karmaĢık bir yapıya sahip olmakta ve satın almak için de iyi bir gelire sahip olmak, yaĢam standartlarının yüksek olması gibi bir takım özellikler gerekmektedir Bu da bireylerin çabaları sonucu zamala elde edilmektedir. Dolayısıyla daha yaĢlı tüketicilerin de yenilikçi olabileceğine iĢaret edilmektedir. Daha düĢük finansal risk taĢıyan teknolojik yeniliklerin genç bireyler tarafından benimsenmesi daha kolaylıkla ve muhtemel gözükmektedir (Dobre vd., 2009: 28).

Yenilikçi tüketimde, tüketicinin mesleği satın alma davranıĢlarının Ģekillenmesinde önemli bir role sahip olmaktadır. Sahip olunan meslek gelir düzeyini belirlerken, yeni ürün ve hizmetlere karĢı ihtiyaç ve istekleri ortaya çıkarabilmektedir (Sürücü, 1998: 19).

Yenilikçi tüketicinin satın alma kararı ile ürün ve marka tercihlerinde cinsiyet farklılığı, farklı istek, ihtiyaç ve ilgi alanlarını etkileyebilmekte dolayısıyla da yeniliklerin benimsenmesi konularında farklı zevk, tercih ve hassasiyetleri de ortaya koymaktadır (Karabacak, 1993: 88).

Cinsiyet açısından, erkeklerin yeni teknolojileri benimsemeye daha istekli olduğu kadınların ise gıda, ev dekorasyonu ve giyim konusunda daha istekli olduğu düĢünülse de cinsiyet etkisinin ihmal edilebileceğini savunan çalıĢmalar da bulunmaktadır (Hasan, 2010: 598; Canhoto ve Arp, 2016: 6). Karaaslan (2012: 166) tezinde, beyaz

eĢya, kozmetik, mobilya, temizlik ürünlerinde kadınların yenilikleri aramaya daha istekli olduğu erkeklerin ise elektronik ürün, internet, yazılım, otomobil ürünlerinde yenilikleri aramaya daha istekli olduklarını belirtmiĢtir. Chuah vd. (2016) ise cinsiyet ve yaĢ değiĢkenlerini, kontrol değiĢkeni olarak ele almıĢtır. Ancak akıllı saatin benimsenmesi üzerinde önemli bir etki göstermemiĢtir.Tüketicinin, medeni durumu satın alma alma eğilimini belirlemede önemli bir sosyo demografik özelliktir. Medeni durumdaki farklılıklar, gereksinim ve önceliklere yansıyacaktır (OdabaĢı ve BarıĢ, 2003: 253).

Dickerson ve Gentry (1983) teknolojik yeniliklerin (kiĢisel bilgisayar) benimsenmesinin eğitim, yaĢ ve gelir gibi sosyodemografik özellikler ile pozitif iliĢkili olduğunu belirtmiĢtir. Im vd. (2003) yeni ürünlerin benimsenmesinin gelir ve eğitim ile pozitif, yaĢ ile ise negatif iliĢkili olduğunu bulmuĢtur.

Lim ve Park (2013) çalıĢmasında ise, gelirin yeni ürünlerin benimsenmesi üzerinde pozitif etkisi olduğunu, yaĢın ise negatif etkisi olduğunu ortaya koymuĢtur. Diğer taraftan uygulamalı araĢtırmalar incelendiğinde, gençlerin bilgi ve iletiĢim teknolojileri ürünlerinde daha yenilikçi oldukları ifade edilmektedir (Dobre vd., 2009: 28). Dolayısıyla çalıĢmamızda sosyo demografik özelliklerin yenilikçi tüketim üzerinde etkili olduğu düĢünülmektedir.

H5: Sosyodemografik özellikler akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

3.2.6. Hedonizm

"Fransızca hédonisme zevk ve sefa düĢkünlüğü sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük eski Yunanca hēdonē ἡδονή zevk, keyif sözcüğünden+ism ekinden türetilmiĢtir" (https://www. etimolojiturkce. com/kelime/ hedonizm).

TDK sözlüğünde hedonizm, "zevki, insan hayatının tek değer ve amacı sayan, haz veren her Ģeyin iyi olduğunu kabul eden öğreti" olarak tanımlanmıĢtır (TDK Sözlüğü, 2011). Hedonizm veya hazcılık (felsefi açıdan), hazza aĢırı düĢkün olmayı ifade

etmektedir. Bu nedenle, sadece ihtiyaçları karĢılamak için değil, haz almak için tüketmek anlamına gelmektedir (Baudrillard, 2004: 94 aktaran Yıldırım, 2012: 79).

TDK sözlüğünde hedonizm "zevki, insan hayatının tek değer ve amacı sayan, haz veren her Ģeyin iyi olduğunu kabul eden öğreti" olarak tanımlanmıĢtır (TDK Sözlüğü, 2011). Hedonizm veya hazcılık (felsefi açıdan), yaĢamın amacı için hazzı seçen felsefe sistemini veya hazza aĢırı düĢkün olmayı ifade etmektedir. Bu nedenle var olmak ya da ihtiyaçları karĢılamak için değil, haz almak için tüketmek anlamına gelmektedir (Baudrillard, 2004: 94 aktaran Yıldırım, 2012: 79).

Tüketicileri ürün veya hizmet satın almaya yönelten temelde iki neden bulunmaktadır. Bunlar hedonik özelliklere odaklanan kullanım deneyiminden elde edilen duygu boyutu, diğeri ise ürünün iĢlevine odaklanan faydacı boyuttur (Voss vd. 2003: 310). Modern tüketim toplumlarında tüketim, sadece ihtiyaçları karĢılamak için yapılmamakta aynı zamanda duygusal olarak zevk almak için de yapılmakta ve tüketimin duygusal boyutunu ön plana çıkarmaktadır (Çakmak ve Çakır, 2012: 171).

Hedonik tüketim eğlence, nefse düĢkünlük, fantezi, keyif arayıĢı veya mutlu olma aruzusuna yönelik tüketici davranıĢını temsil etmektedir. Bu nedenle, fiziksel bir nesneyi edinmek veya bir görevi gerçekleĢtirmekle iliĢkili değildir (To, Liao ve Lin, 2007: 775). Hedonik tüketim eğlence, zevk, tatmin unsurlarına dayanmaktadır. Bu nedenle bu tüketimin gerekçelendirilmesi zordur ve bireyde suçluluk hissi uyandırmaktadır. Genellikle de israf olarak görülmektedir. Ancak hedonik ve faydacı ürünlerin her ikisi de tüketici için fayda sağlamaktadır (Okada, 2005: 43-44).

Hirschman ve Holbrook (1982) ise hedonik tüketimi, "bireyin ürünle ilgili deneyimini duyulara hitaben, fantezi ve duygusal yönleri ile iliĢili tüketici davranıĢlarını" belirtmektedir (s.92). Hedonik tüketim perspektifinde ürünler, öznel semboller olarak görülmektedir. Dolayısıyla ürünler nesnel varlıklar olarak değerlendirilmemektedir (Hirschman ve Holbrook, 1982: 93).

Arnold ve Reynolds (2003: 80-81), bireyleri hedonik tüketime motive eden unsurları macera arayıĢı, sosyal amaçlı, rahatlamak için tüketim, baĢkalarını mutlu etmek, fikir edinmek ve yarıĢ heyecanı olarak sıralamıĢtır. Hedonik tüketim temelinde ekonomik

olmayan nedenlerle kiĢi tüketime yönelmekte ve bireysel tatmin yeni trendleri benimsemektedir (Doğan, Gürler ve Ağcadağ, 2014: 70-71).

Hedonik tüketim, gerçekliğin hayal edilmesi ile ilgili bir kavramdır. Bu yüzden hedonik tüketim davranıĢlarının temelinde gerçeğin ne olduğundan ziyade olması gereken gerçeklik arzulanmaktadır (Hirschman ve Holbrook, 1982: 94).

Hedonik ürünler bireylere "deneyimsel zevk" sağlarken faydacı ürünler "iĢlevsel fayda" sağlamaktadır. Diğer taraftan hedonik harcamaları haklı göstermek daha zor iken faydacı harcamaları haklı göstermek daha kolaydır. Bunun nedeni hedonik tüketimle iliĢkili suçluluk duygusu ve hedonik tüketimin faydalarının sayısal değerlerle ifade edilmesinin zor olmasından kaynaklanmaktadır (Okada, 2005: 43-44).

Teknolojik ve sosyal hayattaki çeĢitli geliĢmeler nedeniyle tüketim sadece ihtiyaçları karĢılamak için değil aynı zamanda ikonlaĢarak bir prestij göstergesi haline gelmiĢtir (Köker ve Maden, 2012: 99). Ġnsanların imaj, keyif arayıĢı, estetik beklentiler, arzulanan yaĢam biçimi gibi hazza yönelik ihtiyaçlarının tatmin edilmesi "hedonizm" kavramı ile ifade edilmektedir. Ürünler sürekli yenilenerek cazip kılınmakta ve bireyin ilgisini çekmektedir Ancak vaat edilen imaj ve hazlar yeniliğin tüketilmesini gerektirmektedir (Ünal ve Ceylan, 2008: 268 aktaran Gökbulut Özdemir ve Özer, 2014: 65-66). Ġnsanların sahip olduklarıyla yetinmesi veya yeniliğe mesafeli durması, onların toplumun dıĢında kalma tehlikesiyle karĢı karĢıya getirmektedir (Baudrillard, 2008:94).

Akademisyenler ve pazarlamacılar açısından yeni ürün veya hizmetlerin satın alma kararlarının oluĢmasında hangi faktörlerin tüketicileri motive ettiğini anlamak önemli bir konudur. Hedonik tüketim de bu konuda bir yaklaĢım sunmaktadır (Borsaly, 2017: 41).

Roehrich (2004) yenilikçiliği, hedonik ve sosyal yenilikçilik olmak üzere ikiye ayırmıĢtır. Hedonik yenilikçilik, uyarıma duyulan ihtiyaç (need for stimulation), sosyal yenilikçilik ise benzersizliğe duyulan ihtiyaç (need for uniqness) ifade etmektedir.

Daghfous vd. (1999) yaptıkları bir araĢtırmada yeniliklerin benimsenmesi ile hedonizm arasında bir iliĢki olduğunu ortaya koymuĢlardır. Hedonik değerlere sahip olan tüketicilerin yeni ürünleri benimseme eğiliminin daha yüksek olduğunu ve bu grubun yenilikçilerden (benimseme kategorileri) oluĢabileceğini belirtmiĢlerdir (Daghfous vd. 1999: 326). Uzkurt (2007) ise, hedonist tüketicilerin muhafazakar değerlere sahip tüketicilere kıyasla yeniliklerin benimsenmesinde daha istekli olduklarını ortaya koymuĢtur.

Çiftçi (2012) çalıĢmasında, hazcı tenilikçiliğin tüketicilerin yeni ürünlere yönelik tutumlarını olumlu etkilediğini açıklamıĢtır. Ayrıca yazar yapmıĢ olduğu literatür taramasının ulaĢılan sonucu destekler nitelikte olduğunu belirtmektedir.

Köker ve Maden (2013) yaptıkları çalıĢmada kiĢisel kimlik, öz saygı ve hedonik tüketim ile tüketici yenilikçiliği arasındaki iliĢkiyi araĢtırmıĢtır. Elde ettikleri sonuçlara göre yenilikçiliğin öz saygı (en yüksek), hedonik tüketim ve sosyal kimlik (en düĢük) ile aralarında bir iliĢki olduğunu ortaya koymuĢtur (Köker ve Maden, 2013: 576).

Kumar ve Vankateshwarlu (2017) araĢtırmasında, katılımcıların çoğu akıllı saati, ihtiyaçtan ziyade istek (%48.5) olarak görmektedirler. Hsiao ve Chen (2018) akıllı saat kullanma yönelik tutumu etkilen faktörler (donanım, yazılım ve tasarım estetiği) arasında, tasarım estetiği en fazla etkiye sahip olduğu çıkmıĢtır. Krey vd. (2016) ve Dehghani, Kim ve Dangelico (2018) çalıĢmalarında, tasarımın tutum ve kullanma niyetli ile pozitif iliĢkili olduğu belirmektedirler. Diğer taraftan, Choi ve Kim (2016) farklı olma ihtiyacı yüksek olan bireylerin akıllı saatleri kullanma niyetinin prestijini yükseltmek ve keyif amaçlı kullanıma dönük olduğunu ortaya koymuĢtur.

H6: Hedonizm, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

3.2.7. Faydacılık

TDK sözlüğünde faydacılık tanımı "bir bilgi ya da iĢlemin değerini yararcı niteliğinde bulan düĢünce akımı" Ģeklinde tanımlanmıĢtır (TDK). Ġktisadi açıdan faydacılık ekonomik bir kavramı temsil etmekte (Carpenter, Moore ve Fairhust, 2005: 45),

faydacı tüketim ise, ekonomik bir eylem Ģekli olarak kabul edilmektedir (Yıldırım, 2012: 12).

Faydacı tüketim kavramı, amaç veya görev odaklı, ürünün somut özelliklerine odaklanan, rasyonel hareket eden tüketici davranıĢını ifade etmektedir. Burada, birey belirli bir ihtiyacı karĢılamaya çalıĢmaktadır. Satın alma iĢlemi, bir problem olarak görülmekte, bireyde söz konusu soruna mantıksal çözümlerle yaklaĢmaktadır. (Rudawska, Petljak ve Stulec, 2015: 186). Faydacı tüketim esnasında cevap aranan sorular, "ürün yada hizmetin özellikleri nelerdir, tüketicinin hangi ihtiyaçlarını bünyesindeki hangi fonksiyon ile karĢılamaktadırlar, dolayısı ile tüketiciye hangi faydaları sunmaktadırlar?" (Çelik, 2009 aktaran Albayrak, 2017: 121). Yani ürünün özellikleri ve sağladığı performans tüketici açısıdan değerli görülmektedir. (Hirschman ve Holbrook, 1982: 94).

Bireyi tüketime yönelten nedenler arasında, uygunluk ve çeĢitlilik arama, uygun fiyat, kaliteli ürün arama vb. sayılmaktadır (Sarkar, 2011: 58). Faydacı tüketiciler için fiyat düzeyi (uygun fiyat), para-zaman tasarrufu, harcanacak çaba ve riski azaltma, ürün çeĢitliliği, mağzaya ulaĢım kolaylığı, hizmet düzeyi, ulaĢabilirlik gibi unsurlar önemlidir (Sands, Oppewal ve Beverland, 2009: 387).

"Bugünün modern insanı da ekonomi bilimince 'homo economicus' olarak tanımlanmakta ve fayda maksimizasyonu peĢinde koĢarak tüketme eylemini bir değer kazanımı olarak görmektedir. Böyle bir insan profili üretimin ve tüketimin, baĢka bir deyiĢle ekonomik geliĢmenin, sürdürülebilirliği için ön koĢul olarak görülmektedir" (Gökbulut Özdemir ve Özer, 2014: 65).

Teknolojik geliĢmeler ilerledikçe bireylerin ihtiyaçları çeĢitlenerek geniĢlemektedir. Yeniliklerin giderek daha fazla problemi ortadan kaldırması, rasyonel hareket eden bireyler için odak noktası olmakta ve belirli bir alanda yenilikleri takip eden bir tüketici kitlesi oluĢmaktadır. Bu kitlenin sınırlı kaynaklarını kullanarak yeni ürün veya hizmetler arasında kıyaslama yaparak faydacı beklentileri daha da artmaktadır. Bu nedenle de iĢletmelerin söz konusu beklentilerini benimsenmesi ve faaliyet alanlarında uygulamaya geçirmesi gereklidir.

Saeed vd. (2014: 346) yeni ürünlerin benimsenmesinin altında 4 temel güdü (fonksiyonel, hedonist, sosyal ve biliĢsel) olduğundan bahsetmektedir. Yeni ürünlerin tüketimini en çok etkileyen güdünün fonksiyonel, ikinci olarak hedonist yenilikçiliğin, en az ise sosyal yenilikçiliğin etkilediğini ortaya koymuĢtur.

Köse (2012) tezinde, algılanan faydanın, mobil internet teknolojisine yönelik tutumu olumlu yönde etkilediğini bulmuĢtur. BaĢar ve Yapraklı (2013) makalesinde, algılanan fayda ve kullanım kolaylığı değiĢkenlerinim E-Crm hizmetlerinin benimsenmesinde etkili oldukları belirtilmiĢtir. Koç vd. (2017) araĢtırmasında, hedonik ve fonksiyonel yenilikçiliğin instagram dükkana yönelik davranıĢsal niyet üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuĢtur. Mutlu ve Sesliokuyucu (2016) performans beklentisi ve giyilebilir teknoloji kullanım niyeti arasında pozitif iliĢki olduğunu sonucuna ulaĢmıĢtır.

Hong, Lin ve Hsieh (2016), hem hedonik hem de faydacı değerin akıllı saat kullanmaya devam etme niyeti ile pozitif iliĢkiye sahip olduğunu açıklamıĢtır. Ancak tüketicilerin akıllı saati zevk/keyif den çok kullanıĢlılığından daha fazla memnuniyet duyduklarını belirtmiĢlerdir. Jeong, Byun ve Jeong (2016) algılanan kullanıĢlılık ve estetiğin akıllı saati benimseme niyeti üzerinde pozitif etkisi olduğunu ortaya koymuĢtur. Nascimento (2016) algılanan kullanıĢlılık hem tatmini hem de akıllı saat kullanmaya devam etme niyetini etkilediğini açıklamıĢtır. Chuah vd. (2016) algılanan kullanıĢlılığın ve görünürlülük, benimseme niyetini pozitif Ģekilde etkilemektedir. Katılımcılar genel olarak akıllı saati bir moda aksesuarından ziyade teknolojik bir ürün olarak görmüĢlerdir. Bu bulgular ıĢığında, hem hedonik hemde faydacı tüketim eğiliminin akıllı saat kullanma eğilimini etkileyeceği düĢünülmektedir.

H7: Faydacılık, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

BÖLÜM 4

GĠYĠLEBĠLĠR TEKNOLOJĠ

Giyilebilir teknolojiler son zamanlarda gündeme gelmiĢ olsa da, uygulamaları oldukça eski bir tarihe dayanmaktadır. Örneğin 1286 yılında icat edilen gözlük (Roma imparatoru Nero gladyatör kavgalarını izlemek için kullanılırdı), 16. yüzyılda Alman mucit Peter Henlein tarafından icat edilen Nuremberg egg, kolye olarak boyna takılmak üzere tasarlan saat, daha sonraları özellikle Avrupa ülkelerinde bir statü simgesi haline gelerek erkeklerin ceplerinde cep saati olarak yerini almıĢtır. 17. yüzyılda Çin'de ortaya çıkan abaküs yüzük, matematik hesaplarında yararlanmak için kullanılmıĢtır (Desjardins, 2015). Modern anlamda, 1960 yılında matematikçi Edward O. Thorp tarafından tasarlanan ve Claude Shannon ile birlikte icat edilen ilk giyilebilir cihaz oyunlarda hile yapmak için ayakkabı tabanına yerleĢtirilen bir zamanlama cihazıdır (SağbaĢ, Ballı ve Yıldız, 2016).

Giyilebilir teknoloji sektöründe son 20 yılda ise Nokia firmasının sunduğu bluetooth kulaklık, 2006 yılında, Nike ve Apple firmalarının sunduğu Nike+ (iPod üzerinden zaman, kalori, mesafe gibi fitness bilgilerini izleme), 2008 yılında Fitbit sunduğu Fitbit Classic (adım, mesafe, yakılan kalori vb. görüntüleme), 2013 yılında Google'ın ürettiği Google Glass, 2014 yılında Tommy Hilfiger sunduğu güneĢ enejili ceket, hareket halinde iken cep telefonlarını Ģarj edebilmektedir. Yine 2014 yılında Apple firmasının çıkardığı Apple Watch'un dinamik çıkıĢı ile bir çok medya kurumu bu yılı "Giyilebilir Teknoloji Yılı" olarak görmektedirler (Kılıç, 2017: 101). Bu bölümde giyilebilir teknoloji tanımı, giyilebilir teknoloji piyasası ve giyilebilir teknoloji piyasasında akıllı saatin yeri incelenmiĢtir.

4.1. Giyilebilir Teknoloji Tanımı

Teknolojinin geliĢmesiyle birlikte elektronik devreler ve bilgisayar parçaları giderek küçülmeye baĢlamıĢ ve ürünlerin içerisine dahil olmuĢlardır (SağbaĢ vd., 2016). Böylelikle kullandığımız araç-gereçlere ve üzerimizde taĢıdığımız eĢyalarda

kullanılarak günlük hayatımızı etkilemektedirler. Özellikle biliĢim alanındaki hızlı geliĢmeler interneti, neredeyse tüm nesnelerde kullanılmasına olanak sağlamıĢtır. Bu geliĢmeler sonucunda ortaya çıkan teknoloji, insanların üzerinde taĢıdıkları veya giydikleri birer ürün haline getirmiĢtir (Uzkurt, 2017: 68).

Wright ve Keith (2014) giyilebilir teknolojyi, "bedene kolaylıkla takılabilen elektronik ve bilgisayar teknolojileri içeren kıyafet ve aksesuarlar" Ģeklinde tanımlamıĢtır (s.214). Giyilebilir teknolojilerin ürün yelpazesinde akıllı saatler, gözlükler, bileklikler, kulaklıklar, kolyeler, yüzükler, giysiler, ayakkabılar, sanal gerçeklik gözlükleri vb. bulunmaktadır (Fung Global Retail & Technology [FGRT], 2016: 2). Örnek olarak, Google Glass, Apple Watch, Oculus Rift virtual reality headset ve Fitbit fitness tracker gösterilebilir (Kalantari, 2017: 276). Bu teknolojik ürünlerde genellikle çeĢitli sensör, ivme ölçer, konumlandırma çipleri, kamera, mikrafon, konuĢma tanıma teknolojisi, ekran, Bluetooth, 3G/4G (3. veya 4.nesil kablosuz telefon teknolojisi), NFC (yeni nesil kablosuz iletiĢim) GPS ve Wi-Fi gibi kablosuz iletiĢim teknolojilerini içermektedir (Mewara, Purohit ve Rathore, 2016: 60). Hem iĢletmeler hem de bireyler açısından çeĢitli kullanımları arasında iletiĢim, bilgi, eğitim, eğlence, fitness ve sağlık takip/ izleme, navigasyon, oyun ve yardımcı hizmetler gösterilmektedir. Dolayısıyla bu ürünler, kullanıcılar ve çevreleri hakkında bilgi içermektedir. Özellikle Ģirketler ve pazarlamacılar bu bilgileri izleyerek tüketicilerin davranıĢları, hobileri ve konumları hakkındaki bilgileri toplayarak, tüketicileri analiz edip, müĢteri deneyimini geliĢtirmede kullanabilirler (Kalantari, 2017: 277). Tüketicilerin istek veya ihtiyaçları çerçevesinde veri toplamak, iletiĢim kurmak, aktiviteleri takip etmek ve deneyimlerini özelleĢtirebilmek gibi iĢlevselliği ve bilgilere eriĢim imkanı sağlaması ile kendini göstermektedir (Thierer, 2015: 1; Jeong vd., 2016: 2).

Giyilebilir teknolojiler nispeten yeni sayılabilecek bir alan olduğundan sınıflandırılması konusunda bir fikir birliği yoktur. AraĢtırmacılar ve uzmanlar giyilebilir teknolojileri farklı Ģekillerde sınıflandırmıĢlardır. Mewara vd. (2016: 60) çalıĢmasında, giyilebilir teknolojileri 2'ye ayırmıĢtır. Bunlar ürün formu (product form) ve ürün iĢlevselliği dir. Ürün formunda, baĢa takılan (gözlük), bedene giyilen (ceket, pantalon), ele giyilen (saat, bileklik, eldiven), ayağa giyilen (akıllı ayakkabı) yer almaktadır. Ürün iĢlevselliğinde sağlıklı yaĢam için akıllı spor bileklikleri örnek

gösterilebilir. Park, Chung ve Jayaraman (2014: 8) giyilebilir teknolojiyi, iĢlevsellik (tek-çok fonksiyonlu), tür (aktif-pasif), konumlandırma Ģekli (deployment mode), iletiĢim Ģekli (kablolu-kablosuz), tek veya çoklu kullanım, kullanım alanı (sağlık, eğlence, güvenlik gibi) olmak üzere 5'e ayırmıĢtır. Cognizant Technology Solutions ġirketi ise, giyilebilir ürünleri iĢlevlerine göre 5 kategoride ele almıĢtır. Bunlar fitness, medikal, yaĢam, oyun ve bilgi-eğlence (infotainment) Ģeklinde ayırmıĢtır (Bhat, Badri ve Reddi, 2014: 4).

Bazı giyilebilir teknoloji ürünleri, laptop ve akıllı telefonların yapabildiği iĢlemlerin çoğunu yapabilmektedir. Ancak bu ürünler, fizyolojik verilerin toplanması, geri bildirim sağlaması gibi özellikleri nedeniyle, daha komplike olma eğilimi göstermektedir (Tehrani, Kiana ve Michael, 2014). Giyilebilir teknolojiler bugün gelinen nokta itibari ile üç alan (savunma, sağlık ve spor) ön plana çıkmaktadır. Savunma alanı, dıĢ tehditlerin tespit edilmesi, sağlık alanında, biyolojik ve fizyolojik verilerin ölçülmesi, spor alanında ise, anlık performansın izlenmesine imkan tanımaktadır (Uzkurt, 2017: 69-70).

Teknolojik geliĢmeler ile günlük hayatta kullandığımız, giydiğimiz ürünlerin iĢleveselliği artarak kullanım alanlarını geniĢlemektektedir. Bu teknolojilerin kullanımı çeĢitli sektörleri (sağlık, eğitim, spor, ulaĢım, oyun ve müzik vb.) etkileyebilmektedir. Tüketici pazarında oyun ve eğlence sektörüne yönelik teknolojiler de gelecek vaat etmektedir (SağbaĢ vd. 2016; Tehrani vd., 2014). Bu durumda, akıllı saatin kullanım amaçlarını faydacı ve hedonik olarak değerlendirileceğini ortaya koymaktadır.

Teknolojik ürünlerin bir çok alanda kullanılma gücüne sahip olması nedeniyle, ileriki yıllarda bu teknolojilerin toplumsal ve kültürel etkileri küçümsenmemelidir. Çünkü akıllı cihazlar, iPod'lar ve tablet bilgisayarlar gibi taĢınabilir cihazlar teknolojik ve sosyal manzarayı küresel ölçekte değiĢtirmektedir (Tehrani vd., 2014). Giyilebilir teknoloji, iletiĢim kurma, veri ve bilgilere gerçek zamanlı eriĢim sağlaması ile ürünlerin iĢlevselliğini artırmaktadır. Bu da hem kiĢisel hem de ticari kullanımda, giyilebilir teknolojinin kullanılması hızla artırmaktadır (Jeong, Kim ve Park, 2016).

4.2. Giyilebilir Teknolojiler Bir Mavi Okyanus Stratejisi Midir ?

Günümüzde iĢletmelerin uzun vadede hayatta kalabilmeleri için rekabetin yoğun olduğu pazarlarda mücadele etmek yerine, yeni pazarlar yaratmalarını öneren mavi okyanus stratejisi, böylelikle iĢletmelerin hem hızlı hem de karlı büyüme için fırsat yakalayacaklarını dile getirmektedir. (Kim ve Mauborgne, 2005: 4).

Giyilebilir teknolojiler, çeĢitli sektörlerde farklı kullanım alanlarına sahip olmakla birlikte iĢletmelerin ön plana çıkabileceği yeni bir pazar alanı (mavi okyanus) olarak görülmektedir. ĠĢletmeler, güncel geliĢmeleri takip ederek, ürünlere katma değer sağlayacak yeni özellikler ekleyerek pazarda fark oluĢturabilirler (KiĢi, 2017: 416).

4.3. Giyilebilir Teknoloji Piyasası

Günümüzde meydana gelen yenilikler, gelecekteki hayatların yaĢamlarını kolaylaĢtıracak ve yaĢamlarının temel taĢlarını oluĢturacaktır. Ġnsanların teknoloji ile olan etkileĢiminin artması artık kullandığı nesnelerin de teknolojileĢmesini sağlamıĢtır. Bu alandaki yeniliklerden biri de giyilebilir teknolojilerdir. Akıllı bileklikler, ceketler, saatler ve sanal gerçeklik gözlüğü örnek olarak gösterilebilir (ġekil 9).

ġekil 9: Giyilebilir Teknoloji Örnekleri

Bireyler tarafından giyilebilen (bedene veya etrafına takılabilen) belirli bir hizmeti karĢılamak üzere tasarlanmıĢ bilgisayar ve elektronik teknolojileri içeren kıyafet veya kiĢisel aksesuarları ifade eden cihaz veya ürünlerdir (PWC Health Research Institute, 2014a: 3; European Commision, 2015: 2).

CCS insight (2015, 2018) Ģirketinin en son veri tahminlerine göre, giyilebilir teknoloji ürünler (akıllı saatler, fitness takip cihazları, sanal gerçeklik gözlüğü, giyilebilir kamera) için yeni küresel öngörüsü, pazarın 2015 yılında 84 milyon adetten 2022 yılında 243 milyon adet satıĢa yükseleceği ve 29 milyar $ pazar oluĢturacağı tahmin edilmektedir. Bunun 17.8 milyar $ nın akıllı akıllı saatlerin satıĢından elde edilmesi beklenmektedir.

Günümüzde en çok satılan giyilebilir ürün, hacim, pazar payı ve yıllık bileĢik büyüme oranları Tablo 8'de yer almaktadır.

Tablo 8: En Çok Satılan Giyilebilir Ürünlerin, Hacim, Pazar Payı ve Yıllık BileĢik Büyüme Oranı

Gönderim Pazar Payı Gönderim Pazar Payı YBBO (2017- Ürün Hacmi 2017 2017 Hacmi 2021* 2021* 2021)*

Saatler 61.5 54.2% 149.5 67.2% 24.3%

Bileklikler 45 39.8% 47.7 21.5% 1.5%

Giyim 2.4 2.1% 11.5 5.2% 48.7%

Kulaklık 1.7 1.5% 10.6 4.8% 58.5%

Diğer 2.7 2.4% 3.0 1.3% 2.9%

Toplam 113.3 100.0% 222.3 100.0% 18.4%

Kaynak: IDC Giyilebilir Cihazlar Dünya Raporu, 8 Kasım 2017.

Tablo 9' da Giyilebilir cihazlara iliĢkin beklentiler yer almaktadır.

Tablo 9: Giyilebilir Cihazlara ĠliĢkin Beklentiler

GĠYĠLEBĠLĠR BEKLENTĠLER CĠHAZLAR

Akıllı saatlerin, giyilebilir ürünler içerisinde (2017-2021 yılları arasında) en yüksek pazar payına sahip olması beklenmektedir. Bu Akıllı Saat beklentinin yüksek olmasının nedeni, hücresel bağlantı özelliği, çeĢitli uygulamaları çalıĢtırması ve iletiĢim kurmaya sağlayan saatlere geçilmesi yönündeki beklentilerdir.

Akılı saatlerin ileriki yıllarda daha fazla ilgi çekeceği düĢünüldüğünden akıllı bilekliklerin satıĢlarının düĢmesi beklenmektedir. Çünkü kullanıcıların çok amaçlı kullanım için akıllı Akıllı Bileklik saatlere yöneleceği tahmin edilmektedir. Akıllı bilekliklerin sade ve düĢük maliyetli olması geliĢmekte olan pazarlar için cazip kılmaktadır

Giyim ileriki yıllarda pazar payını arttıracağı tahmin edilmektedir. Nedeni ise, Çin' deki birçok firmanın teknoloji ile bağlantılı giyim Giyim ürünlerine yaptığı atımlardır. Bu alanda akıllı ayakkabılar ön plandadır. Ancak, yüksek fiyat ve sınırlı kullanım dezavantaj olarak görülmektedir.

Kulaklıkların ileriki yıllarda pazar payını arttıracağı tahmin edilmektedir. Kablosuz kulaklıklar, aktivite takip ve müzik gibi bir Kulaklık çok iĢleve sahiptir. Özellikle, Bragi ve Nuhera akıllı kulaklıklar gelecek vaat etmektedir

Klipsli cihazlar ve sanal gerçeklik olmayan gözlükler gibi daha az Diğer Ürünler bilinen cihazlar bu gruptadır .Ġleriki yıllarda pazar payının düĢeceği tahmin edilmektedir.

Kaynak: Framingham, (2017b, 2017c) 81

Giyilebilir teknoloji segmenti, bireylerde oldukça farkındalık oluĢturmakta ve ilgi uyandırmaktadır. Dolayısıyla giyilebilir teknoloji pazarı değiĢtikçe, toplam sevkiyat hacminin ileriye dönük olarak ivme kazanması beklenmektedir.IDC (International Data Corporation) Ģirketinin verilerine göre, bayiler 2017 yılında toplam 113.3 milyon giyilebilir cihazı satıĢı gerçekleĢtirmiĢ ve böylelikle 2016 yılına kıyasla (toplam 104.3 milyon adet) % 10.8 oranında bir artıĢ kaydedilmiĢtir. Buradan giyilebilir ürünler piyasası 2021 yılında yaklaĢık iki katına çıkarak 222.3 milyon adete ulaĢacak ve beĢ yıllık bileĢik büyüme oranı %18.4' ye ulaĢacaktır (Framingham, 2017a, 2017b).

AĢağıdaki Tablo 10'da 2017 yılınındaki en büyük beĢ giyilebilir cihaz firmalarının sevkiyat adetleri, pazar payları ve yıllık büyüme rakamları verilmiĢtir. IDC (2018) verilerine göre, giyilebilir cihaz sevkiyatı, 2016'da sevk edilen 104.6 milyon adetten % 10.3 artıĢla 115.4 milyon adet ulaĢmıĢtır

Tablo 10: En Büyük BeĢ Giyilebilir Cihaz Satıcısı, Sevkiyatları, Pazar Payları, ve Yıllık Büyüme (Birim-Milyon)

Birim Adet Pazar Payı Birim Adet Pazar Payı ġirket Yıllık Büyüme 2016 2016 2017 2017

1. Apple 11.3 10.8% 17.7 15.3% 55.9%

2. Xiaomi 15.7 15.0% 15.7 13.6% -0.3%

3. Fitbit 22.5 21.5% 15.4 13.3% -31.6%

4. Garmin 6.3 6.0% 6.3 5.4% -0.8%

5. Fossil 2.1 2.0% 4.9 4.3% 133.1%

6. Others 46.6 44.6% 55.5 48.1% 19.1%

Toplam 104.6 100.0% 115.4 100.0% 10.3%

Kaynak: IDC Giyilebilir Cihazlar Dünya Raporu, 1 Mart 2018.

IDC Ģirketinin 1 Mart 2018 tarihli raporuna göre, Apple, Xiaomi, Fitbit, Garmin, Fossil Ģirketleri giyilebilir teknoloji alanında en büyük sevkiyat hacmine sahip

Ģirketlerdir. Apple Ģirketinin en yakın rakipleri Xiaomi ve Fitbit, 2016 yılında piyasada egemen Ģirketler olsalar da 2017 yılında 17.7 Milyon adet sevkiyat ve %15.3 pazar payı ile Apple 1.sırada yer almaktadır. Burada Apple Ģirketinin 2017'de piyasaya sürdüğü Apple Watch Series 3'ün hücresel özellikli olması (yani iPhone'nunuz yanınızda olmasa dahi bağlantıda kalma, arama yapabilme, mesaj alabilme vb. bir çok özelliğini) ve multimedya taleplerini karĢılamasının payının büyük olduğu rapoda belirtilmektedir. Xiaomi Ģirketi, 2017 yılında 15.7 Milyon adet ve %13.6 pazar payına sahiptir. Ancak, Çin'in yerel sınırlarının dıĢına uzanan uzmanlık ve marka bilinirliliği olmadığı belirtilmektedir. Ayrıca Xiaomi Ģirketi, akıllı bileklik (MiBand), akıllı ayakkabı (Mija) ve çocuklar için akıllı saat (Mitu Kids Watch) ürünleri ile kendini göstermektedir. Fitbit Ģirketinin 2016 yılına oranla 2017 yılında daha az cihaz sevkiyatı gerçekleĢtirerek beĢ Ģirket içersinde -31.6% ile en düĢük büyüme oranına sahiptir. Ayrıca Fitbit Ģirketi, Fitbit iĢletim sistemi için uygulama geliĢtirmeye ve çeĢitli iĢbirlikleri kurarak (Dexcomm, United Healtcare gibi) kendi cihazlarını ve dijital sağlık hizmetlerini içeren birer ürün haline getirmenin temellerini attığı belirtilmektedir. Garmin ve Fossil Ģirketleri iĢe 2016 yılına oranla sevkiyatlarını arttırmıĢlardır (Framingham, 2017a, 2018).

Gartner (2017a, 2017b) araĢtırma Ģirketi, giyilebilir cihazların satıĢının 2017'de 30.5 milyar dolarlık gelir yaratması ve bunun 9.3 milyar dolarlık kısmını akıllı saatlerin (smartwatch) oluĢturması (toplam gelirin %30' unu akıllı saatler karĢılayacağı) tahmin edilmektedir. Küresel giyilebilir elektronik cihaz pazarının 2021 yılında da 50 milyar doların üzerine çıkacağını ön görmektedir. Akıllı saatler, giyilebilir teknolojiler içerisindeki tüm ürünler arasında en büyük gelir potansiyeline sahip gözükmekte ve 17.4 milyar dolara ulaĢması beklenmektedir.

4.4. Akıllı Saatin Tarihi

Ġlk dijital saat 1970 yılında Hamilton Watch Ģirketi tarafından piyasaya sürülen Pulsar dir. Sloganı "Butona basın. Pulsar size zamanı söyler" Ģeklindedir. Butona basıldığında 1.25 saniye zamanı göstermektedir. Saat ve dakikayı değiĢtirmek için saatin kordonunda bulunan mıknatısları çıkarmak ve saatin arkasında belirlenen noktalara tutmak gerekmektedir. ġirket günde ortalama 25 kez zamanı kontrol ederseniz, saatin 1 yıl dayanacağını belirtmektedir. Ayrıca bakım, yağlama ve 83

temizlemeye gerekmediği ve kadran, ayar çatalı, motor vb. parçaların olmadığı belirtilmiĢtir. Hamilton Watch Campany, hesap makineli saati "Pulsar Calculator Watch" üretmiĢlerdir. Ancak Led teknolojisinin problemli olması, yüksek fiyat, rakipler (Seiko ve Casio) nedeniyle Ģirket iflas etmiĢ ve Seiko' ya satılmıĢtır (Epochs, 2016; Pothitos, 2016).

1973'li yıllarda Japon saat markası "Seiko" dijital saatlerde Led yerine LCD modeli tercih etmiĢ takvim, alarm ve kiĢisel günlük gibi daha iĢlevsel özellikler eklemiĢtir. 1982'de ilk defa televizyon bir saate entegre edildi. Ancak teknik açıdan sıkıntıydı. Çünkü TV'yi izlemek için walkman ebatlarında bir cihaza ve yayınları duymak için gerekli olan kulaklıkta o cihaza bağlıydı. Ayrıca 1984'te dijital saatlere bir bilgisayar kablosu ve klavye yardımıyla veri depolamayı "Seiko Data 2000" baĢarmıĢtır (Epochs, 2016; Thompson, 2018)

1985'li yıllarda Casio Calculator Watch, özellikle matematik konusunda yardımcı olması ile okul çevrelerinde ilgi çekmiĢtir (Charlton, 2013).

1994 yılında Timex ve Microsoft tarafından üretilen saat "Timex Data Link" bilgisayardan kablosuz Ģekilde veri indirebilen ilk saattir ve bu özelliği ile "ilk kablosuz akıllı saat" denmektedir (Pothitos, 2016; Ellis, 2015).

1998' de Seiko "Ruputer" modeli ilk akıllı saat olarak görülmektedir. ġirket ürünü tanıtırken "dünyanın ilk giyilebilir kiĢisel bilgisyarı" olarak lanse etmiĢtir. Bir aparat yardımıyla saati bilgisayara bağlayarak veri indirebilmektedir. Bu saatte takvim, rehber, oyun, hava durumu vb. içeren yaklıĢık 30 uygulama bulunmaktadır. çeĢitli sesleri (müzik hariç) oynatabilmektedir (Liu, 2014; Fine, 2014).

1998 yılında Pionerr ürettiği "linux" marka saat video oynatmaya izin vermekte VGA ekran 640x480 pixel çözünürlüğe sahiptir. 1999 yılında Samsung Ģirketinin "AnyCall" modeli LCD ekran, hoparlör, mikrofon ve dıĢ antene sahip 90dk konuĢma süresi tanımakta, çıkarılabilir pil ve saate takılan kablo ile sarj edilebilen bir saat geliĢtirmiĢ ve bu özelliği ile "arama yapabilen ilk akıllı saat" denilmektedir (Pothitos, 2016; Barbak, 2007).

2001 yılında IBM ve Citizen birlikte "WatchPad" i tasarladılar. Bu saat Linux iĢletim sistemi ile çalıĢmakta, dokumaya duyarlı ekran, takvim, ivme ölçer, titreĢme mekanizması, kısa mesaj yazma ve alma, parmak izi tarayıcısı, resim görüntüleme, el bilgisayarı ve cep telefonu ile kablosuz iletiĢim için Bluetooth çipine sahip olmakla birlikte 74 MHz hıza, 8MB RAM ve 16 megabayt hafıza depolama imkanı sunmakta üzerinde LCD ekran, bir hoparlör ve mikrafon bulunmaktadır (Lewis, 2014; Charlton, 2013; Pothitos, 2016).

2003 yılının baĢlarında PDA ve Fossil Ģirketleri ortak giriĢimi "Wrist PDA" akıllı saatlerin öncülü sayılır. Bu cihaz bilgisayarlar ile veri alıĢveriĢinde bulunabilme yeteneğine sahip, dokunmatik ekran, sanal klavye, kızıl ötesi bağlantı ve bir de küçük bir kalemi bulunmaktadır. Ayrıca Blackjack gibi basit oyunları oynatabilmektedir. Ancak düĢük ekran çözünürlüğü, kötü tasarım, kablosuz bağlantıda yaĢanan aksaklıklar baĢarısını önlemiĢtir (Charlton, 2013; Cantrell, 2005).

2004 yılında Microsoft "Smart Personal Object Technology or SPOT" (Akıllı nesneler teknolojisi) kapsamında günlük cihazları "akıllı" hale getirerek teknolojiyi kiĢiselleĢtirmeye çalıĢmıĢtır. Bu "Spot Watch" FM radyo yayın sinyalleri ve MSN Direct Servive aracılığıyla kablosuz bağlantı sağlayarak takvim, haberler, hava durumu ve spor sonuçları, hisse senedi vb. bildirimlere yönelik bilgi alma, MSN Messenger'dan gönderilen kısa mesajları okuma gibi bir dizi akıllı özelliği bulunmakta ve akıllı saatin prototipi sayılmaktadır. Ancak Radyo sinyallerinde yaĢanak aksaklıklar, yüksek fiyat, düĢük pil ömrü, akıllı telefon teknolojisinin daha hızlı ilerlemesi nedeni ile baĢarısız olmuĢtur (Mentor, 2013; Charlton, 2013)

2006 yılında Sony Ericson ve Fossil birlikte ilk Bluetooth bağlantılı saati "MBW-100" piyasa sürmüĢlerdir. Ancak bu Bluetooth bağlantısı sadece Sony Ericson cep telefonları ile çalıĢmaktadır. Saat arama ve mesaj geldiğinde titreĢerek kullanıcıyı uyarmaktadır. Ayrıca telefonuza gelen aramaları reddetmenize, zil sesini kapatmaya, telefondaki müzik çaları saatin üzerindeki tuĢların çeĢitli kombinasyonları ile kontrol etmenize izin vermektedir (Roche, 2010; Alani, 2009). Bütün bu özellikleri ile akıllı saat gelecek vaat eden bir ürün olarak gözükmektedir.

2009 yılında Samsung ürettiği "S9110 Watch Phone" model saat, LCD renkli ekran, dokunmatik klavye, mini-sim karta ve Bluetooth bağlantısına sahip, e-posta alıp- gönderebilmekte, MP3 çalar, hoparlör, konuĢma-tanıma özelliği bulunmaktadır (Charlton, 2013).

2010 yılında Sony Ericson "Live View" akıllı saatinin özellikleri arasında SMS /RSS haberlerini görüntüleme, Facebook/Twitter güncellemelerini görüntüleme, Gelen çağrıların telefon numarasını gösterme vb. özellikleri bulunmakta renkli OLED ekran ve müzik çaları vardır. Ayrıca android telefonlarla uyumlu olduğu belirtilmiĢtir (https://www.sonymobile.com/tr/products/accessories/liveview/specifications/).

2011 yılında Vyzin Electronics Private Limited Ģirketi piyasaya sunduğu "Vesag" GPS takip, ilaç hatırlatma, kalp hızı, nabız sayısı, kan basıncı, Ģeker seviyesi, gibi sağlıkla ilgili parametreleri izlenmesi sağlamakta, saatte ayrıca SOS butonu bulunmaktadır (Vesag Health, 2012).

2013 yılında Omate Ģirketinin projesi, akıllı telefonun tüm özelliklerine sahip bir akıllı saat tasarlamaktı. Bu kapsamda "TrueSmart" Android iĢletim sistemi, 3MP kamera, 720p video kaydı, wifi, bluetooth ve gps gibi özelliklere sahip olmakla birlikte simkart yuvası da bulunmaktadır. Böylelikle telefondan bağımsız olarak (arama yapabilmekte) kullanılmakta ayrıca telefona yüklenen tüm uygulamalar saate de yüklenebilmektedir (http://www.cagdasblog.com/omate-truesmart-akilli-saat-fiyati-ve-ozellikleri/).

2013 yılının ortalarından itibaren akıllı saat geliĢtirme faaliyetlerinde bulunan firmalar: Acer, Apple, BlackBerry, Foxconn / Hon Hai, Google, LG, Microsoft, Qualcomm, Samsung, Sony, Toshiba gösterilmektedir. Aynı yılda Samsung "Galaxy Gear", Sony "SmartWatch" ve Qualcomm "Toqq" ve Pebble ürünlerini piyasaya sürmüĢlerdir (Sayın, 2014; Mims, 2013).

Samsung "Galaxy Gear" modeli farklı renk seçeneklerine sahip olmakla birlikte dokunmatik ekran, dahili hafıza, ram, kamera, video kaydetme, fotoğraf çekme, dahili mikrafon ve hoparlör bulunmakta ayrıca rehber, takvim, hava durumu, medya kontrolü, e-posta vb. farklı uygulamalar indirebilme, USB bağlantısı aracılığıyla

kablosuz sarj imkanı sunmakta, telefonuzu saat üzerinden yönetebilmenize izin vermekte olup Android uyumlu ve Samsung'un Note 3 ve s4 modeli ile uyumlu çalıĢmaktadır (Çetin, 2014; Whitwan, 2018).

Apple Ģirketi ilk akıllı saatini "Apple Watch" 2014 yılının Eylül ayında tanıtmıĢ ve 2015 yılında tüm dünyada satıĢa sunulmuĢtur. Apple Watch'un modelleri arasında Apple Watch, Sport, Edition ve Hermes yer almaktadır. Aktivite durumunu takip etme, Sağlık değerlerini görüntüleme. Bildirim alma, eğlenceli yollarla mesaja yanıt verme, müzik dinleme, Siri, takvim, haberler (CNN) mail, harita, telefona yanıt verme gibi özelliklere sahiptir (Etherington, 2015; https://www.apple.com/tr/watch/).

Akıllı saatlarin tarihsel geliĢimi ġekil 10'da yer almaktadır. Akıllı kol saati fikri, önceleri sadece standart analog saatlerin dijitize edilmesi temelinde ortaya çıkan düĢünce, 80'li yıllara kadar ancak hesap makineli saatler seviyesine gelebilmiĢtir. 80’li yıllara gelindiğinde televizyon izleme özelliği olan kol saatleri geliĢtirise de gerçek mânâda akıllı saat olarak kabul edilmesi, pek mümkün değildir. 90’ların ilk yarısında, bilgisayarı saate entegre etme çabaları olduysa da en fazla Timex’in bilgisayardan saate data transferi sağlayan "Data Link" modeline ulaĢılabilmiĢtir. Günümüzde anladığımız biçimiyle akıllı saatin atası (ilk akıllı saat) olarak kabul edilen Seiko’nun 1998 yılında piyasaya sürdüğü Ruputer modelidir. 2000'li yıllara gelindiğinde Ģirketlerin akıllı saatlere olan ilgisi artmıĢ ve yeni atılımlar yapılmıĢtır. 2000' de IBM, Linux tabanlı (iĢletim sistemli) ilk akıllı saati üretmiĢtir. 2003'te Fossil Ģirketi Wrist PDA'yle, 2004'te Microsoft SPOT Watches' u, 2009' da Samsung S9110'u geliĢtirmiĢtir. Daha sonra Apple ve Samsung' un katkılarıyla akıllı saat ve bileklik modelleri bambaĢka bir boyut kazanarak, yaĢamlarımızı kolaylaĢtıran birer ürün (aksesuar) olarak yer almaktadır (https://www.teknosa.com/pages/akilli-saat-fiyatlari- ozellikleri-ve-modelleri). Samsung Ģirketi en son modelini "Samsung Gear S3" modeli 2016 yılında, Apple Ģirketi de " Apple Watch Series 3" modeli de 2017 yılında piyasaya sürmüĢtür. Ayrıca Apple Ģirketi 12 Eylül tarihinde düzenlediği lansmanda yeni saat Apple Watch Series 4'ü tanıtımını gerçekleĢtirdi. Türkiyede ise Apple Store Türkiye mağzasında 19 Ekim itibariyle 3499 Türk Lirası fiyatıyla satıĢa sunulacağı açıklanmıĢtır (Aslan, 2018).

ġekil 10: Akıllı Saatlerin GeliĢimi

4.5. Giyilebilir Teknoloji Piyasasında Akıllı Saatin Yeri

Akıllı saatler, bilgi teknolojilerindeki en son geliĢmelerden biri olarak görülmektedir. Bir saatin temel fonksiyonu olan zamanı göstermenin ötesinde e-postalara eriĢim, mesajlaĢma, aktivite takip gibi bir çok iĢleve sahip olduğundan mini bilgisayar olarak da adlandırılmaktadır. Ayrıca teknolojideki ilerlemeler ve insanların tercihlerin çeĢitlilik göstermesi, ürünlere estetiğinde dahil olduğu tasarımların ortaya çıkmasını sağlamıĢtır. Bu kapsamda akıllı saatler, geleneksel bir saatin fonksiyonelliği ve görünürlüğüne kıyasla lüks bir ürün olarak da konumlandırılabilmektedir. Kullanıcılar önemli bilgileri kolaylıkla bileklerinde görüntüleyebilmekte ve bu da dikkatlerini arttırabilmektedir (Chuah vd., 2016: 276; Uzkurt, 2017: 69).

Akıllı saatlerde çeĢitli sensörler (ivme ölçer, cayro, alti-barometre, HRM, ortam ıĢığı) kablosuz iletiĢim teknolojisi (Bluetooth, GPS, Wi-Fi, NFC), dokunmatik ekran, mikrofon, hoparlör, anten, lineer motor, hafıza (ram, rom ve kullanılabilir hafıza) vb. bileĢenleri içermektedir (Meware vd., 2016: 63).

Akıllı saat ile akıllı telefonunuzu cebinizden/ çantanızdan çıkarmadan bir çok iĢlem gerçekleĢtirilebilmektedir. Bunlar arama yapma, mesaj, e-mail, takvim, hava durumu, spor sonuçları, trafik vb. özelliklerinin yanında kullanıcının sağlık ve spor verilerine iliĢkin farklı fizyolojik parametreleri (adım/kat sayar, su/kafein, egzersiz bilgileri ve yakılan kalori, nabız ölçer, kalp atıĢ ritmi, uyku süresi gibi) ölçme özelliği bulunmaktadır (Mewara vd., 2016: 63; Rahimi, 2015; Bau, 2017). Akıllı saatler özellikle akıllı telefon kullanmanın pratik olmadığı durumlarda bilgiye daha hızlı ve rahat eriĢmemizi sağlamaktadır (Dehghani vd., 2018: 2).

Akıllı saati sunduğu tüm özellikleriyle kullanabilmek için akıllı telefon ile senkronize etmek gerekmektedir. Bu senkronize Bluetooth (veya bazı cihazlar için NFC) eĢleĢtirme kullanılarak yapılmaktadır Böylelikle akıllı saat, cep telefondaki uygulamaları çalıĢtırabilir ve istediğiniz bildirimlerin saatine gelmesi (aramalar, mail vb.) sağlayabilmektedir. Ayrıca kullanıcı istediği veya ihtiyaç duyduğu uygulamaları akıllı saatin iĢletim sistemi vasıtasıyla indirebilmektedir. (Mewara vd., 2016: 63; Hsiao, 2017; 186). En popüler iĢletim sistemleri WatchOS (Apple), Andorid Wear (Google), Tizen (Samsung), RTOS (Garmin) dir (IDC, 2016).

Giyilebilir teknolojiler, bireylerin gündelik yaĢamını kolaylaĢtıran, yaĢam tarzını iyileĢtiren, refah sağlayan, kullanıcının karar ve davranıĢlarına etki etme potansiyeline sahip, hızla geliĢen teknolojilerdir (Kalantari, 2017: 274). Apple, Samsung, Google, LG, Motorola gibi yüksek teknoloji Ģirketlerinin akıllı saatlere yönelmeleri ve yatırım yapmaları, giyilebilir cihaz çağının yaklaĢtığını yansıtmaktadır (Dehghani, 2018: 1). Giyilebilir teknolojiler özellikle son zamanlarda popüler hale gelmiĢtir. Akıllı saatler giyilebilir teknolojiler içerisinde en yüksek paya sahiptir (Hong vd., 2016; Framıngham, 2017b). CCS insight (2018) araĢtırma Ģirketi, 2018 yılında 71 milyon adet akıllı saat satılacağını, bu rakamın 2022 yılında 140 milyon adete ulaĢacağını belirtmiĢtir. Ancak bu tür cihazların benimsenmesi ana akım teknolojilere (akıllı telefonlar gibi) kıyasla göreceli olarak yavaĢ olduğu vurgulanmıĢtır (Kalantari, 2017).

Akıllı saatler oldukça popüler hale gelmesine rağmen yeniliklerin yayılma evresinin hala erken safhalarında yer aldığı görülmektedir (Hong vd., 2016: 1; Chuah vd., 2016: 276). Gartner (2016) araĢtırmasında, akıllı saatlerin benimsenmesinin hala (%10 ile) erken benimseyenler aĢamasında olduğunu belirtmiĢtir. PwC (2014b) Ģirketinin çalıĢmasında, katılımcıların %59'u bu tür teknolojilerden endiĢe duyduklarını dile getirmiĢtir. Tüketiciler giyilebilir teknolojilerin sunduğu potansiyel faydaları kabul etmekte ancak beklentilerini karĢılamayacağı ve katma değer sağlamayacağını düĢünmektedirler. Ayrıca tüketicilerin bir çoğu, bu tür teknolojileri yaĢam tarzını etkileyen değil sadece lüks birer oyuncak olarak görmektedirler. Bu nedenle tüketicilerin giyilebilir teknolojilere yönelik bakıĢ açısını öğrenmek ve akıllı saat kullanma niyetini etkileyen faktörleri ortaya koymak önemlidir. Böylelikle, hem iĢletmeler hem de tasarımcılar tüketiciyi cezbedecek özellikler ve tasarımlari geliĢtirmelerinde yardımcı olacağı düĢünülmektedir.

IDC araĢtırma Ģirketinin verilerine göre, giyilebilir teknolojiler alanında Ģirketler 2016 yılında 104.3 milyon adet satıĢ gerçekleĢtirmiĢ, 2017 yılında 125.5 milyon adet 2021 yılında ise 240.1 milyon adet satıĢ rakımına ulaĢması beklenmektedir (Framingham, 2017).

160 141 140

120

100

80 75 Adet 60

40 38

20 19 5 0 2014 2015 2016 2017 2018*

Grafik 6: Dünya çapında 2014-2018 yıllarında akıllı saat birim satıĢları (Milyon)

Kaynak: Statista (2017).

Grafik 6'da Statista (2017) Ģirketinin yaptığı araĢtırmaya göre dünya çapında akıllı saat satıĢlarının 2014 yılında 5 milyon, 2015 yılında 19 milyon, 2016 yılında 38 milyona ulamıĢ olup, 2017 yılında 75 milyon, 2018 yılında 141 milyon adete ulaĢması tahmin edilmekte olup, üretimin gelecek yıllarda artacağı beklenmektedir. (https://www.statista.com). Türkiye'de ise Samsung Electronics Türkiye BaĢkan Yardımcısı Tansu Yeğen yaptığı açıklamalara göre 2014 yılında 24 bin, 2015 yılında 28 bin adet satılmıĢ olup, bu rakamların 2016 yılında 51 bin ve 2017 yılında 400 bin adete ulaĢması (Grafik 7) beklenmektedir (Demirel, 2016).

Grafik 7: Türkiye ve Dünya Akıllı Saat (Smartwatch) Pazarı

Kaynak: http://webrezzi.com

Kentico (2015) Ģirketinin internet kullanıcıları üzerindeki araĢtırmasında akıllı saat satın almaya engel oluĢturan nedenleri sıralarken maliyet (%69), kullanmak için yeterli nedeninin olmaması (akıllı telefondan extra bir Ģey sunamaması) (%38), konfor (akıllı saat takmayı sevmiyorum) (%17), akıllı saatın ebatı (%15), karmaĢıklık, akıllı telefona bağımlı olması ve yetersiz pil ömrü (%14) olarak ön plana çıkmaktadır.

Bu bilgiler ıĢığında, akıllı saatlerin daha uygun bir fiyata düĢürülmesi, iĢlevselliğinin, görünürlülüğünün ve kalitesinin arttırıldığında benimsenme hızınında artacağı

yönündedir. Çünkü bu ürünler günlük hayatı kolaylaĢtıran bir çok özelliği barındırmakta ve geleceğin teknolojisi olarak görülmektedir.

Giyilebilir teknolojiler son derece gelecek vaat eden teknolojiler olarak görülmektedir. Çünkü günlük yaĢamın iĢlevlerini kolaylaĢtıran sayısız olasılık sunmaktadır. Akıllı saatler giyilebilir teknolojiler içerisinde popülertitesi en yüksek olacağı beklenen bir üründür (ġekil 11).

Satılan giyilebilen teknoloji ürün sayısı

Giyilebilir aygıtların kümülatif satıĢları 2014'ten 2018'e kadar 340 milyon adet

2014 yılında satıĢların artıĢı %129

2018'de 2013 yılına göre 14 kat daha fazla giyilebilir ürün satılacak

ġekil 11: Satılan (ve Satılması Öngörülen) Giyilebilen Teknoloji Ürün Sayısı Kaynak : Sarı, (2015)

Giyilebilir teknolojilerde hem iĢletmeler hem de tüketiciler açısından oldukça umut verici geliĢmeler meydana gelmektedir. Giyilebilir teknolojik ürünlerin fonksiyonel özelliklerinin artması kullanım alanını geniĢletirken çeĢitli sektör ve alanlara yönelik ürünler ortaya çıkmakta ve kullanan sayısı artmaktadır. ĠĢletmeler açısından yenilikçi fikirlerin ortaya çıkması ve uygulamaya geçirilmesinde yeni fırsatların yakalanması alanına katkı sağlarken tüketiciler bakımından da günlük hayatı kolaylaĢtıran geliĢmelerdir (Kılıç, 2017: 108; KiĢi, 2017: 416).

Giyilebilir teknoloji ile ilgili 2018 yılına iliĢkin öngörüler ġekil 12'de yer almaktadır.

ġekil 12: Giyilebilir Teknoloji Ġle Ġlgili 2018 Yılına ĠliĢkin Öngörüler Kaynak : Sarı, (2015)

4.6. Akıllı Saatlerin Avantajları ve Dezavantajları

Akıllı saatin sahip olduğu özellikler aslında akıllı saatin kullanıcıya sağladığı avantajlardır (ġekil 13). Bu kapsamda ön plana çıkan avantaj ve dezavantajlardan bahsedilmiĢtir.

ġekil 13: Akıllı Saat ve Özellikleri 93

4.6.1. Akıllı saatin avantajları

Akıllı saatin avantajları olarak bildirimler, eller serbest kullanım / kiĢisel asistan, kiĢiselleĢtirilmiĢ bilgi ve çeĢitli uygulamalar yer almaktadır.

Bildirimler: Saatinize gelmesini istediğiniz bildirimleri seçebilirsiz. Cep telefonunuzu cebinizden /çantanızdan çıkarmadan gelen mesaj, uyarı, güncelleme ve aramalardan haberdar olabilir ve geri dönüĢ yapabilirsiniz. Ayrıca bazı durumlarda veya ortamlarda (toplantı gibi) cep telefonu kullanımı kısıtlı veya uygun olmayabilir. Bu bildirimleri görmek için akıllı saatinizi kullanabilirsiniz (Bau, 2017).

Eller Serbest kullanım / KiĢisel asistan: Akıllı saat üzerinden sesiniz ile bir çok iĢlemi gerçekleĢtirebilirsiniz. Google Now, Siri (kiĢisel asistan) sayesinde arama yapma, mesaj gönderme hava durumu, spor sonuçları ve trafik gibi konular hakkında bilgi alabilirsiniz. Dolayısıyla ses ile komutun kullanıcı için daha az dikkat dağıtıcı olacağı yönündedir. (Mewara vd., 2016: 63; Rahimi, 2015).

KiĢiselleĢtirilmiĢ bilgi: Akıllı saatlerin bir çoğunda farklı fizyolojik parametreleri (adım sayar, yakılan kalori, nabız ölçer, kalp atıĢ ritmi, uyku süresi vs.) ölçme özelliği bulunmaktadır. Bir nevi kullanıcının sağlığına iliĢkin bilgi sunmaktadır. Böylelikle kullanıcının biraz daha kendisinin farkında olmasına olanak sağlamaktadır (Rahimi, 2015). Spor ve sağlık faaliyetlerinin izlenmesi ve bunların raporlanması, böylelikle daha sportif ve daha sağlıklı bir yaĢam için kullanıcıları motive etmektedir (Özcan, 2015).

ÇeĢitli uygulamalar: Müzik dinlemek veya navigasyon için akıllı saat kullanılabilmektedir. Ayrıca AppleStore veya SamsungApss' in sunduğu zengin içeriklerden beğendiğiniz uygulamaları indirebilmektedir (Mewara vd., 2016: 63; Bau, 2017).

4.6.2. Akıllı saatin dezavantajları

Akıllı saatin dezavantajları fiyat, pil ömrü, bağımsız bir cihaz deği, ekran ebatıdır.

Fiyat: Apple Watch Series 1 ve 3 fiyatı 1.199TL ile 2.400TL arasında değiĢmektedir. Fitbit blaze 199.95$ , Fitbit Iconics ise 299.95$ fiyattan satılmaktadır. Garmin marka saatler 960TL ile 4.183TL arasında değiĢmektedir. Yani popüler markaların akıllı

saatleri, akıllı telefondan daha pahalı olduğu gözükmektedir. Ancak piyasada daha ekonomik akıllı saat modelleri de bulunmaktadır. Örneğin; Sony Live View 99$ dan satılmaktadır (www.amazon.com.tr).

Kingboss, Case, Berkev, Techsmart, Cyber, Everest gibi akıllı saat markalarınin ise fiyatı 40 ile 250 lira arasında değiĢmektedir (https://www.hepsiburada.com).

Pil ömrü: Apple Watch Series 3 modeli 18 saatlik pil ömrü sunmakta (ortalama 2 saat %100 sarj dolu), Samsung Gear S3 modeli ise 4 günlük pil ömrü sunmaktadır. Ancak pil durumu, akıllı saatin modeline, kullanımına ve ayarlarına göre değiĢmektedir. Ayrıca CPU ve sensörlerin kullanımı da bataryayı hızlı bir Ģekilde tüketmektedir (https://www.apple.com/tr; http://www.samsung.com/tr; Mewara vd., 2016: 63).

Bağımsız bir cihaz değil: Akıllı saatin sunduğu avantajlardan yararlanmak için akıllı telefon ile eĢleĢtirmek gerekmektedir. Ayrıca akıllı saat, cep telefonu ve tabletin küçük bir versiyonu olarak görülmekte ve düzgün çalıĢması için baĢka ürünlerede yatırım yapılması gerekebilmektedir (Summers, 2014).

Ekran ebatı: Akıllı saatin ekranı küçük bir alana sahip olduğundan video izleme, navigasyon gibi özellikler pek kullanıĢlı gözükmemetedir (Markose, 2017).

Yukarıda belirtilenlerin ıĢığında, akıllı saatler bazı kullanıcılar için lüks bir aksesuar veya pahalı bir oyuncak olarak değerlendirilebilmektedir. Bu nedenle teknolojinin biraz daha olgunlaĢması, iĢe yarayan uygulamaların sayısının ve kalitesinin artmasını beklemek potansiyel tüketiciler için daha akıllıca olacaktır. Saatin teknolojik bir ürün olarak hayatımızı daha iyi hale getirebilmesi için daha uzun pil ömrü, telefondan bağımsız olması gibi özelliklere üreticilerin biraz daha dikkat etmesi gerekmektedir (Özcan, 2015).

4.7. Akıllı Saatlere ĠliĢkin Yapılan Yorumlar

Akıllı saatlere yönelik insanların fikirlerini öğrenmek ve bakıĢ açılarını anlamak amacıyla ekĢisözlük'e "akıllı saat" yazılarak, yapılan yorumlar incelenmiĢ ilgili görülenler aĢağıda yer almaktadır. Akıllı saate iliĢkin incelenen yorumlar Ek E'de yer almaktadır.

Sonuç olarak, tüm telefonların zamanı gösterme özelliğinin olması, saatlerin temel iĢlevini karĢılamıĢtır. Bu nedenle de geleneksel saat kullanımı bir bakıma bireyin giyimini tamamlayan veya süsleyen bir aksesuar haline gelmiĢtir.

Saatlerin akıllı hale gelmesi, aksesuara dönüĢen geleneksel saate fonksiyon katarak daha iĢlevsel ve estetiğe sahip birer teknoljik ürüne dönüĢmüĢtür.

Bugün gelinen nokta itibariyle akıllı saatler, günlük hayatta karĢılaĢılan problemlere son derece pratik çözümler sunmaktadır. Özellikleri arasında arama yapma, mesaj ve bildirim alıp gönderme, kamera, takvim, atmosfer basıncını ölçme, sıcaklık ölçme, rakım seviyesini gösterme, pusula ve gps, rota izleme özellikleri, sağlık, yürüme ve spor faaliyetlerini raporlaması, bir ödeme cihazı (üye veya kredi kartınızı ekleyebildiğimiz uygulamalar sayesine mağazalarda akıllı saatteki barkodu okutarak ödeme yapma) olarak kullanılması bireyler tarafından olumlu karĢılansa da akıllı saatlere yönelik bir yapılan eleĢtiriler 4 madde de toplanmıĢtır.

1. Öncelikle akıllı saatlerin bağımsız birer cihaz olmadığı yönündedir. Özellikle bazı model akıllı saatleri (Apple Watch) tam olarak kullanabilmek için aynı markanın akıllı telefonuna (iPhone) sahip olmak gerekmekte olduğu, akıllı telefonlara bluetooth üzerinden bağlantılı olmaları gerektiği Ģeklindedir.

2. EleĢtirilen ikinci nokta, akıllı saatlerin akıllı telefonlara kıyasla extra bir özellik sunamamasıdır.

3. Getirlen eleĢtirlerin üçüncüsü, ekran boyutunun küçük olması nedeniyle ekranı görme ve okuma güçlüğünün yaĢanmasıdır.

4. Sonuncusu ise, pil ömrünün kısa olması ve bu nedenle her gün Ģarj edilmesi gerektiğidir. Bazı bireyler akıllı saatlerin Ģuanki halleri ile iĢlevsel olmadığını, bu nedenle de yaygınlaĢamadığı düĢünmektedir. Dolayısıyla bu tür cihazlar için teknolojinin hala emekleme aĢamasında olduğu ancak gelecekte büyük bir potansiyele sahip olabileceği belirtilmiĢtir.

4.8. Giyilebilir Teknoloji ve Akıllı Saate ĠliĢkin ÇalıĢmalar

Teknolojik alandaki geliĢmeler hem tüketicilerde beklentileri hem de ürünlerde fonksiyonelliği artırarak çeĢitli alanlarda kullanılmasına olanak sağlamıĢtır. Bu konuda giyilebilir teknolojiler ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla araĢtırmacılar ve akademisyenlerinde dikkatini çekmektedir.

Yapılan çalıĢmada Google Akademik ve YÖK Tez'e "giyilebilir teknoloji", "akıllı saat", "giyilebilir teknoloji" tüketici ve "akıllı saat" tüketici yazılarak makale ve tezler incelenmiĢtir. 2 tez ve 24 makale olmak üzere 26 çalıĢma dahil edilmiĢtir.

AĢağıdaki Tablo 11'de incelenen çalıĢmalar giyilebilir teknolojiyle ilgili çalıĢmaların hangi alanlarda yoğunlaĢtığını tespit etmek amacıyla eğitim, sağlık, askeri, tekstil, mühendislik ve pazarlama olmak üzere 6 kategoriye ayrılmıĢtır.

Giyilebilir teknolojilere ilişkin eğitim alanında yapılan çalışmalar:

ErbaĢ ve Demirer (2014) çalıĢmasında, Google Glass arttırılmıĢ gerçeklik ürünün eğitim alanına sağlayacağı katkılar üzerinde durmaktadır. Eğitim alanında derslerde uygulamalı deneyim kazanılması, sanal gezilerinin yapılması, öğretmenlerle eĢ zamanlı ders iĢleme gibi fiziksel etkileĢimi arttırarak öğrenmeyi destekleyeceği önerilerinde bulunmaktadır.

Kuzu ve Demir (2015) çalıĢmasında, giyilebilir teknolojilerin eğitime sağlayacağı potansiyel yaralarlar ve etik sorunlara değinmektedir. Sonuç olarak, potansiyel yararları her zaman ve her yerdelik, iletiĢim, kaydetme ve paylaĢma, oyunlaĢtırma olarak sıralanabilmektedir. Etik sorunlar ise fikri mülkiyet haklarının tehlikeye girmesi olabileceğini belirtmektedir.

Sezgin (2016) makalesinde, giyilebilir teknolojilerin eğitsel amaçlı kullanımlarının 2013-2014 yıllarında ivme kazandığı ve eğitime sağlayacağı katkıdan (uygulamalı öğrenme, sanal geziler, eĢ zamanlı çeviri vb.) dolayı yıkıcı inovasyon olacağını savunmaktadır.

Tablo 11: Giyilebilir Teknoloji Ġle Ġlgili ÇalıĢmaların Sınıflandırılması

Yazar (Yıl)

Sağlık

Askeri

Eğitim

Tekstil

Pazarlama Mühendislik ErbaĢ ve Demirer (2014) X Kuzu ve Demir (2015) X Akbulut ve Akan (2015) X Bostancı (2015) X Cebesoy (2016) X X SağbaĢ ve Ballı (2016) X SağbaĢ, Ballı ve Yıldız (2016) Bilgin (2016) X X Sezgin (2016) X Aydan ve Aydan (2016) X Göken ve BaĢoğlu (2016) X ĠĢmal ve Yüksel (2016) X Mutlu ve Sesliokuyucu (2016) X ġimĢek, BektaĢ ve Gemlik (2017) X Öymen (2017) X Karakoç ve Asal (2017) X X Yetmen (2017) X Çakır ve Çakır (2017) X X Doğan vd. (2017) X X Bilgin ve Çamurcu (2017) X X Kanmaz (2017) SağbaĢ ve Ballı (2017) X Kılıç (2017) Marangoz ve Aydın (2018) X Çakır, Aytekin ve Tüminçin (2018) Demirci (2018) X

Kaynak: YÖK Tez Merkezi ve Google Akademik

Doğan vd. (2017) bildirisinde, giyilebilir teknolojilerin eğitim amaçlı olarak özellikle FeteMM eğitiminde kullanılması ve GiyMi' nin (Giyilebilir Meteoroloji Ġstasyonu) FeteMM eğitimine nasıl entegre edileceği, öğrencilerin bu teknoloji nasıl kullanacağı açıklanmıĢtır.

Giyilebilir teknolojilere ilişkin sağlık alanında yapılan çalışmalar

Akbulut ve Akan (2015) çalıĢmasında, akıllı giyilebilir sistemleri içeren çalıĢmaların hasta takibinde genellikle glikoz seviyesi ölçme, kalp aktiviteleri, kan basıncı, vücut sıcaklığı, oksijen doygunluğu seviyesi vb. konularına yoğunlaĢtığını açıklamıĢtır.

Bostancı (2015) çalıĢmasında, medikal alanında giyilebilir teknolojilerin uygulama alanlarını, çeĢitli hastalıkların teĢhis ve tedavisinde, tıbbi eğitim aktivitelerinde yararlı olacağını belirtilmektedir. Tehditler olarak veri gizliliği, kötü amaçlı yazılım, bağlantı bağımlılığı, büyük veri sorunu, analiz araçlarının uyumsuzluğu Ģeklinde sıralamıĢtır.

Cebesoy (2016) projesinde, hastanelerde kullanılan EKG cihazlarının çok fonksiyonlu olduklarından boyutlarının da büyük olduğunu belirterek. hastaların günlük yaĢamınını kolaylaĢtıracak, çeĢitli ölçümler yapan cihaz geliĢtirmiĢtir.

Bilgin (2016) tezinde, giyilebilir teknoloji tabanlı mobil sağlık hizmeti tasarımı ve geliĢtirilmesini amaçlamıĢtır. Projesinde, giyilebilir sensörler ile hastanın yaĢamsal verileri kablosuz bir iletiĢim sistemi üzerinden internet ortamına aktarılarak uzman kiĢiye görsel bir arayüz halinde eĢ zamanlı olarak sunmuĢtur.

Aydan ve Aydan (2016) çalıĢmasında, giyilebilir teknolojilerin sağlık hizmetleri ile bütünleĢtirilmesinin sağlayacağı olası faydalar ve sektörel kazanımları değerlendirmiĢtir. ÇalıĢmasında, sensörler vasıtasıyla hastanın sağlık durumu ile ilgili bilgileri izleme, kaydetme ile meydana gelecek değiĢiklikleri çeĢitli yazılımlar giyilebilir teknoloji yardımıyla uygulamaya geçirmektedir.

ġimĢek vd. (2017) çalıĢmasında, giyilebilir teknolojilerin mobil sağlık hizmetlerinde kullanılması ile hem sağlık turizmi hem de turistlerin sağlığı açısından sağlık bilgilerini takip ederek insanların daha güvenli seyahat etmelerini sağlayacağı belirtilmiĢtir.

Bilgin ve Çamurcu (2017) çalıĢmasında, Ekg, sıcaklık, kalp atım sayısı vb. bazı ölçümleri hastaların yatağa bağlı olmadan veya hastaneye gitmeden yapılması hedeflenmiĢ, söz konusu ölçümler bluetooth ile cihazlara gönderilmesinin sağlandığı belirtilmiĢtir.

Demirci (2018) makalesinde, giyilebilir teknolojinin, sağlık hizmetlerine sağlayacağı katkılara değinerek, bireylerin sağlık durumlarının izlenmesi, kayıt edilmesi, ilgili doktora verilerin gönderilmesi, geçmiĢ sağlık kayıtlarının tutulması ile sağlık durumunun kontrol altında tutulacağını ifade etmiĢtir.

Giyilebilir teknolojilere ilişkin askeri alanında yapılan çalışma

Karakoç ve Asal (2017) çalıĢmasında, Türk Silahlı Kuvvetleri personeline anket uygulayarak, giyilebilir biliĢim sistemlerinin kullanabilirliği, veri sisteminde yer alacak gerekli bilgilerin neler olabileceği, kullanıcı ara yüz ekranını belirlemeye çalıĢılmıĢtır.

Giyilebilir teknolojilere ilişkin tekstil alanında yapılan çalışmalar

ĠĢmal ve Yüksel (2016) çalıĢmada, akıllı tekstil hakkında bilgi vererek, moda ve tekstil açısından önemi ve kullanım alanlarına iliĢkin örnekler sunmaktadır. Teknolojinin moda ve tekstil alanlarını etkileyeceği, farklı estetik anlayıĢları ve tasarımları çıkaracağı muhtemel olacağını belirtmektedir.

Öymen (2017) çalıĢmasında, teknoloji ve modanın gelecekte hem stil hemde fonksiyonelliğin etkileyeceği, bu nedenle de bu teknolojilerin kültüre entegre olabilmesinde hem teknoloji hem he moda firmalarının birlikte çalıĢması gerektiği vurgulamıĢtır.

Yetmen (2017) makalesinde, moda tasarımında yenilikçi olarak görülen dört tasarımcının teknoloji ile etkileĢimli moda tasarımları bu araĢtırmada ele alınmıĢtır. ÇalıĢmada, moda tasarımlarında teknolojinin giderek ön plana çıktığı moda ürünlerinde iĢlevselliğin önem kazandığı, disiplinlerarası çalıĢmaların yoğunlaĢacağını belirtmiĢtir.

100

Çakır ve Çakır (2017) çalıĢmasında, Arduino Lilypad ve Neopixel Led teknolojisini birlikte kullanarak kontrol edilebilir renkte ıĢık yayan elektronik takı tasarlamıĢtır. Sonuç olarak, elektronik takının seçilen renk ve etkide ıĢık yaymasını sağlamıĢtırç

Giyilebilir teknolojilere ilişkin mühendislik alanında yapılan çalışmalar

SağbaĢ ve Ballı (2016) çalıĢmasında, akıllı saat (Moto 360) ile insanlar hareketlerinin tespitine yönelik bir mobil uygulama geliĢtirmiĢtir. Bu sayede insanların günlük hareketlerinden daha detaylı bilgi edinilmesi, değerlendirilmesi, sağlık uygulamalarının çeĢitlenmesinde bireyi uyarması sağlanabileceği belirtilmiĢtir.

SağbaĢ ve Ballı (2017) akıllı saat üzerinde çalıĢan bir mobil uygulama geliĢtirerek, akıllı saatlerde bulunan algılayıcılar vasıtasıyla 9 farklı insan hareketinin tespiti gerçekleĢtirilmiĢtir. Eylem olarak ayakta durma, yürüme, diĢ fırçalama, koĢma, klavye kullanma, temizlik yapma (silme ve süpürme), tahtaya yazı yazma, sabit durma, kağıda yazı yazma hareketlerinin tespitini sağlamıĢtır.

Giyilebilir teknolojilere ilişkin pazarlama alanında yapılan çalışmalar

Göken ve BaĢoğlu (2016) çalıĢmasında akıllı gözlüklerin hekimler tarafından kullanımını ve bu ürünü benimsemelerinde etkili olan faktörleri araĢtırmıĢtır. Analizleri sonucunda, uyumluluk, kolay hatırlatma özelliği, ses tanıma ve kullanım kolaylığının kullanıĢlılığı olumlu etkilediği belirtilmiĢtir.

Mutlu ve Sesliokuyucu (2016) yaptığı çalıĢmasında, giyilebilir teknolojilerin benimsenmesinde etkili olan faktörleri araĢtırmıĢtır. Veriler anket yardımıyla üniversite öğrencilerinden elde edilmiĢtir. Performans beklentisi, kolaylaĢtırıcı durumlar, haz verici motivasyon ve alıĢkanlığın giyilebilir teknolojileri kullanma niyetini etkilediğini ortaya koymuĢtur.

Marangoz ve Aydın (2018) çalıĢmasında, tüketicilerin giyilebilir teknolojileri benimsemesinde etkili olan faktörleri araĢtırmıĢtır. Veriler anket yardımıyla üniversite öğrencilerinden elde edilmiĢtir. Yapısal eĢitlik modelinden yararlanılmıĢtır. Sosyal çevre ve algılanan eğlence değiĢkenlerinin akıllı saat kullanma eğilimini etkilediği ortaya koymuĢtur.

101

Giyilebilir teknolojilerin ilişkin yapılan diğer çalışmalar

SağbaĢ vd. (2016) çalıĢmasında, giyilebilir teknolojilerin tarihi geliĢimi ve gelecekte planlanan bu teknolojik cihazlar hakkında bilgi vermeyi amaçlamıĢtır. Kanmaz (2017) çalıĢmasında arttırılmıĢ gerçeklik hakkında genel bilgi vererek, kullanım alanları, günümüzdeki uygulamalarına örnekler sunmaktadır. Kılıç (2017) makalesinde, giyilebilir teknolojiler hakkında bilgi vererek, kullanım alanlarını, pazar durumu ve pazar potansiyelini ortaya koymuĢtur. Çakır vd. (2018) çalıĢmasında, giyilebilir teknoloji kavramı, tarihsel geliĢimi, kullanım alanları, kullanmanın avantajları ve dezavantajları üzerinedir.

Sonuç olarak, teknolojideki geliĢmeler bilgisayar parçalarını ve bileĢenlerinin daha küçük bir Ģekilde üretilmesine olanak sağlamıĢtır. Bu sayede bu parçalar ve bileĢenleri çeĢitli aksesuarlara ve kumaĢlara eklenerek iĢlevselliği arttırılmıĢ ve giyilebilir teknolojiler ön plana çıkarmıĢtır. Ortaya çıkan çok fonksiyonelli yeni ürünler bir çok görevi yerine getirmektedir. Dolayısıyla bu ürünler hem bireyler hem de farklı alanlar, disiplinler ve sektörler açısından da önemli geliĢmelerdir. Literatürde yapılan çalıĢmalar incelendiğinde, eğitim, sağlık (medikal, tıp) ve mühendislik alanlara yoğunlaĢıldığı görülmektedir. Bunun nedenin yeniliklerin giderek daha fazla problemi ortadan kaldırması ve bireylere farklı imkanlar sunarak hayatı daha kolay hale getirmesi olarak görülmektedir. Diğer taraftan değinilen alanlardan birisi de modadır. Moda genel anlamda görsel ve estetik anlayıĢın daha öne çıktığı, geçici bir yenilik alanıdır. Modanın giyilebilir teknolojiler ile buluĢması ise giyim, mobilya vb. sektörlerde farklı görsel estetik sunan iĢlevsel ürünlerin ileriki yıllarda ön planda olacağı görülmektedir. Giyilebilir teknolojilerde yaĢanan geliĢmeler çeĢitli sensörler, hareket algılayıcıları, ses komutu ile yönlendirme vb. teknolojilerin oyun ve eğlence sektörleri içinde gelecek vaat eden geliĢmeler olduğu günümüz dünyasında da yer alan çeĢitli uygulamaları bulunmaktadır.

Giyilebilir teknolojilerin sahip olduğu özellikler yani iĢlevselliği ve tasarımı, satın alma eğilimini etkilemektedir. Bu bakımdan bireyler açısından akıllı saatler hem teknolojik hem de bir moda ürünü olarak görülmektedir. Bu da çalıĢmanın hedonik ve faydacı boyutuna vurgu yapmaktadır.

102

Akıllı saatlere yönelik yapılan çalıĢmaların moda ve teknolojiye yoğunlaĢtıkları görülmektedir (Ek F). Teknoloji, ürünün iĢlevsellik boyutunu temsil etmekte, moda ise ürünün görünürlülüğü, estetik boyutunu temsil etmektedir. Ancak tüketiciler akıllı saatleri bir moda aksesuarından ziyade teknolojik ürün olarak görmektedirler (Choi ve Kim,2016: 778; Chuah vd. 2016: 280; Krey vd. 2016: 5).

Algılanan kullanıĢlılık, algılanan göreceli avantaj, görünürlülük, gösterilebilirlilik ve keyif değiĢkenleri akıllı saatlere yönelik tutum ile pozitif iliĢkili olduğu görülmüĢtür (Chuah vd. 2016; Choi ve Kim, 2016; Wu vd. 2016; Krey vd. 2016). Ayrıca bir çalıĢmada, tutumu etkilen faktörler (donanım, yazılım ve tasarım estetiği) arasında, tasarım estetiği en fazla etkiye sahip olduğu çıkmıĢ ve bunun nedenin ise katılımcıların akıllı saati bir moda aksesuarı olarak görmeleri olduğu açıklanmıĢtır (Hsiao ve Chen, 2018).

Ġncelenen çalıĢmaların çoğunda akıllı saatlere yönelik tutumun benimseme niyeti (veya devam etme veya satın alma niyeti) ile iliĢkili olduğu görülmüĢtür (Kim ve Shin, 2015; Chuah vd. 2016; Choi ve Kim, 2016; Wu vd. 2016; Krey vd. 2016; Hsiao ve Chen, 2018).

Tutum, algılanan kullanıĢlılık, göreceli avantaj, estetik görünüm, görünürlülük, sosyal etki, yenilikçilik, hedonik ve faydacı değer, hedonik motivasyon değiĢkenleri benimseme niyeti ile pozitif iliĢkilidir (Chuah vd. 2016; Choi ve Kim, 2016; Wu vd. 2016; Krey vd. 2016; Hong vd., 2016; Hsiao, 2017; Dehghani vd., 2018)

Akıllı saatlerin tasarımı, tüketicilerin satın alma kararı veya kullanmaya devam etme niyetini etkileyebilmekte, özellikle kiĢiselleĢtirilmiĢ tasarımlar tüketicilerin farklı olma ihtiyacını tatmin etmekte olup, kullanım davranıĢını arttırabilmektedir (Dehghani, 2018). Farklı olma ihtiyacı yüksek olan bireylerin akıllı saatleri kullanma niyetinin prestijini yükseltmek ve keyif amaçlı kullanıma dönük olduğu belirtilmektedir (Choi ve Kim, 2016). Akıllı saatlerin iĢlevselliği ve tasarımı, tüketicilerin tutumlarında, satın alma kararlarında ve kullanmaya devam etme niyetlerini etkileyebilmektedir. ĠĢlevsellik anlamında, tüketicinin algıladığı göreceli avantaj, kullanıĢlılık özellikle faydacı perspektifte düĢünen kullanıcılar için önemli olmakta iken hedonik perspektifte düĢünenler için farklı olma ihtiyacı, sosyal imaj, prestij ve keyif amaçlı kullanma eğilimleri ön plana çıkmaktadır.

103

BÖLÜM 5

ARAġTIRMA YÖNTEMĠ

Bu bölüme kadar yenilik ile ilgili kavramlar, kuramlar, literatür taraması, yenilikçi tüketime etki eden faktörler ile giyilebilir teknoloji incelenmiĢtir. Bu bölümde ise AYBÜ ĠĢletme Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin yenilikçiliklerini etkileyen faktörlerin belirlemesi ve tüketime etkisinin ortaya koyulmasına iliĢkin araĢtırmanın planı açıklanarak, katılımcılara uygulanan anketin değerlendirilmesi yapılacaktır. AraĢtırmanın planında, araĢtırmanın amacı, önemi, örneklemi, kapsamı, kısıtları, yöntemi, hipotezleri anket çalıĢması, uygulanan ankete iliĢkin sonuçlar ele alınarak ortaya konulmuĢtur.

5.1. AraĢtırmanın Amacı

Bu çalıĢmanın amacı, AYBÜ ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin yenilikçi tüketimlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve farklı bölümlerde öğrenim gören öğrencilerin faktör düzeylerinin bölümlere göre farklılaĢıp farklılaĢmadığını ortaya koyarak, karĢılaĢtırmasının yapılmasıdır. Bu bağlamda üniversitede yapılacak çalıĢmalara da, katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

5.2. AraĢtırmanın Önemi

Gerek Türkiye'de gerekse dünyada giyilebilir teknolojiler üzerine yapılan çalıĢmalar sınırlı olup farklı sektörlere ve alanlara yoğunlaĢmakta, farklı amaçlara (sağlık, eğitim, askeri vb.) yapacağı katkılara odaklanılmaktadır. Örneğin akıllı gözlükler, eğitim amaçlı; akıllı saatler sağlık/spor amaçlı kullanılabilir Ģeklindedir. Bu kapsamda, tez için taranan literatürde giyilebilir teknolojiler alanında akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde, yenilikçilik eğilimi, risk alma eğilimi, teknolojik ilgilenim, öz saygı, sosyodemografik özellikler, hedonizm ve faydacılık değiĢkenlerinin etkisi ayrı ayrı ele alınıp incelense de bu faktörlerin tamamının birlikte ele alındığı bir çalıĢmaya rastlanılmamıĢtır. Dolayısıyla bu çalıĢmada ilgili faktörler bir modelde ele alınmıĢ ve aralarındaki iliĢkiler incelenmiĢtir.

104

5. 3. AraĢtırmanın Örneklemi

AraĢtırmanın örneklemi, AYBÜ ĠĢletme Fakültesi (Bankacılık ve Finans, Uluslararası Ticaret ve ĠĢletmecilik, ĠĢletme ve Yönetim BiliĢim Sistemleri) ve Mühendislik Fakültesi (sadece Elektrik Elektronik Mühendisliği) öğrenim gören öğrencilerinden oluĢmaktadır. Söz konusu bölümlerden kolayda örneklem yöntemiyle seçilen öğrencilerden oluĢan toplam 263 kiĢilik gruba Mayıs 2018 ve Ekim 2018 tarihleri arasında anket uygulanmıĢtır.

Ankette, öğrencilerin yenilikçi tüketim anlayıĢlarını belirlemeye yönelik olarak hazırlanan yenilikçi tüketime etki eden faktörleri (teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, risk alma eğilimi, öz saygı, sosyodemografik özellikler, hedonizm ve faydacılık) kapsayan sorular yer almaktadır.

5.4. AraĢtırmanın Kapsamı

AraĢtırmada, bölüm farklılıkları, yenilikçi tüketim, teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, risk alma eğilimi, öz saygı, sosyodemografik özellikler, hedonizm ve faydacılık gibi yenilikçi tüketime etki eden faktörler üzerinde durulacaktır. Katılımcılara uygulanan anket ile, yenilikçilik anlayıĢları belirlenmeye çalıĢılmıĢ ve yenilikçiliklerine etki eden faktörler değerlendirilmiĢtir.

AraĢtırma sonuçlarının, üniversitelerdeki çeĢitli fakülteler açısından, yol gösterici ve yararlı olacağı ümit edilmektedir.

5.5. AraĢtırmanın Kısıtları

AraĢtırma yalnızca AYBÜ ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesinde öğrenim gören üniversite öğrencileri üzerinde yapılmıĢtır. ÇalıĢmanın en önemli kısıtı; yenilikçi tüketimi tek bir ürün üzerinden ve belirli bir örneklem üzerinde uygulanmasıdır. Literatür taraması ve güncel verilerle desteklenecek olduğundan bu durumun, araĢtırmadan beklenen faydanın elde edilmesi açısından bir sorun yaratmayacağı ifade edilebilir.

105

5.6. AraĢtırmanın Yöntemi

AraĢtırma içeriği teorik bölüm ve uygulama kısmı olmak üzere iki bölümden oluĢmaktadır. Buna göre teorik bölüm, ikincil veri kaynakları (kitaplar, dergiler, tezler, araĢtırmalar, makaleler, internet siteleri, web sayfaları) olmak üzere konuyla ilgili her türlü bilimsel çalıĢma ve yayınlardan yararlanılarak araĢtırma oluĢturulmaya ve hazırlanmaya çalıĢılmıĢtır.

AraĢtırmanın uygulama bölümünde ise, AYBÜ ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesinde öğrenim gören öğrenciler üzerinde bir anket çalıĢması yapılarak birincil kaynaklardan veri toplanmıĢtır. Anketten elde edilen veriler SPSS 16.0 programı kullanılarak analiz edilmiĢtir. Bu analizlerle, bağımsız değiĢkenlerin bağımlı değiĢkeni etkileyip etkilemediği araĢtırılmıĢ ve sonuçlar teorik kısımda belirtilenlerinde yardımıyla yorumlanmıĢtır.

AraĢtırmada bağımlı ve bağımsız değiĢkenler kullanılmıĢtır. Bağımlı değiĢken olarak yenilikçi tüketim, bağımsız değiĢken olarak da yenilikçi tüketime etki eden faktörler (teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, risk eğilimi, öz saygı, sosyodemografik özellikler (cinsiyet, yaĢ, aylık gelir), hedonizm ile faydacılık) kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın modeli ġekil 14’de gösterildiği gibidir.

Bağımsız DeğiĢken Bağımlı DeğiĢken

ġekil 14: AraĢtırma Modeli

106

5.7. AraĢtırmanın Tasarımı ve Hipotezleri

Yenilikçi tüketime etki eden faktörlere iliĢkin bu çalıĢma, ġekil 15’de modeli verilen kurgulama çerçevesinde yapılmıĢtır.

AraĢtırma Tasarımı

AraĢtırma AraĢtırma AraĢtırma AraĢtırma Veri Toplama Analiz Sorusu Alanı Örneklemi DeğiĢkenleri Yöntemi Teknikleri

Bağımsız Korelasyon Anket DeğiĢken Analizi (teknolojik Yenilikçi ilgilenim, tüketimde, yenilikçilik Regresyon tüketicilerin AYBÜ eğilimi, Analizi yenilikçi risk eğilimi, Ankara ĠĢletme ve ürün satın öz saygı, Yıldırım Mühendislik almasına etki sosyo- Beyazıt eden Fakültesinde demografik Üniversitesi faktörler ve öğrenim gören özellikler, tüketime öğrenciler hedonizm ve etkisi faydacılık) nelerdir ? Bağımlı DeğiĢken (yenilikçi tüketim)

ġekil 15: AraĢtırmanın Tasarımı

Bu kısımda, araĢtırmaya temel dayanak oluĢturacak hipotezler geliĢtirilmiĢtir. Bu hipotezler:

H1: Teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H2: Yenilikçilik eğilimi, akıllı saat kullanım eğilimi üzerinde etkilidir.

H3: Risk alma eğilimi. akıllı saat kullanma eğilmi üzerinde etkilidir.

H4: Özsaygısı akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H4a: Özsaygısı düĢük ise akıllı saat kullanmada hedonik tüketim eğilimi yüksektir.

H5: Sosyodemografik özellikler, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H5a: YaĢ, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

107

H5b: Cinsiyet, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H5c: Aylık gelir, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H6: Hedonizm, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H7: Faydacılık, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

H8: Faydacı bağlamda tüketim konusunda akıllı saat kullananların, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

H8a: Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların özsaygı düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

H8b: Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların teknolojik ilgilenim düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

H9: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlar, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

H9a: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların özsaygı düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

H9b: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların teknolojik ilgilenim düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

5.8. Anket ÇalıĢması

AraĢtırmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıĢtır. Ankette toplam 70 soru yer almakta olup, soru sayısı ve oranları Grafik: 8’de düzenlenmiĢtir

Grafik 8: Ankette Yer Alan Soru Sayıları ve Oranları

108

Anket formu Türkçe ve Ġngilizce olmak üzere iki dilde hazırlanmıĢtır. Yabancı öğrencilere Ġngilizce hazırlanan anket formu verilmiĢtir. Anket öğrencilerin yenilikçiliklerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve yenilikçi tüketime etkisinin analizleri yapmaya yönelik sorulardan oluĢmaktadır. Anket formunun oluĢturulmasında yenilikçilik eğilimi, öz saygı, risk alma, teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi, hedonizm ve faydacılık ile ilgili yapılan araĢtırmalardan yararlanılmıĢtır. AraĢtırmada kullanılan ölçeklerdeki ifadelere katılma dereceleri 5’li likert ölçeği (1=Hiç katılmıyorum, 5=Tamamen katılıyorum) ile ölçülmüĢtür.

Anket çalıĢması 6 bölümden oluĢmaktadır.

Birinci bölüm öğrencilerin demografik özelliklerinin anlaĢılmasına yönelik olarak 5 sorudan (bölüm, cinsiyet, yaĢ, ülke ve Ģehir, aylık gelir) oluĢmaktadır.

Ġkinci bölüm öğrencilerin yenilikçilik düzeylerini belirlemeye yönelik olarak 10 sorudan oluĢmaktadır. Baumgartner & Steenkamp (1996) keĢfedici satım alma ölçeği (exploratory acquistion of products) ve Roehrich (2004) yenilikçilik ölçeğinden (innovativeness scale) yararlanılmıĢtır.

Üçüncü bölüm öğrencilerin öz saygı düzeylerini ölçmeye yöneliktir. Öz Saygı ölçeği, bireylerin kendileriyle ilgili olumlu ve olumsuz hisleri ölçerek küresel öz değeri ortaya koyan 10 maddelik bir ölçekten oluĢmaktadır. Bu ölçek, bireylerin öz saygılarını değerlendirmede yaygın olarak kullanılmakta ve öz raporlama aracı (self-report instrument) olarak kabul görmektedir. Çuhadaroğlu (1986) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıĢ ve geçerliliği ve güvenirliği sağlanmıĢ olan Rosenberg (1965) tarafından geliĢtirilen özsaygı (self-esteem) ölçeği kullanılmıĢtır.

Dördüncü bölümde öğrencilerin risk alma eğilimlerini ölçmek için Özoğlu ve Bülbül (2013) tarafından geçerliliği ve güvenirliliği test edilen ve Türkçe'ye uyarlanan Stone ve Mason'un (1995) algılanan risk (perceived risk) ölçeği kullanılmıĢtır. Stone ve Mason (1995) çalıĢmasında kiĢisel bilgisayar satın almada algılanan riski araĢtırmıĢtır. Algılanan riski, zaman, fiziksel, finansal, sosyal, psikolojik ve performans riski olmak üzere 6 boyutta ele almıĢtır. Bu çalıĢmada ise fiziksel, finansal, sosyal ve performans riski olmak üzere 4 boyut üzerinde durulmuĢtur.

109

BeĢinci bölüm öğrencilerin teknolojik ilgilenim ölçeğinde Chuah vd (2016) akıllı saat farkındalık ölçeği (familiarity with smartwatches technology), kullanılmıĢtır. Akıllı saat kullanma eğiliminin ölçülmesinde ise, Kim ve Shin (2015) kullanma niyeti (intention to use) ölçeği, Hsiao (2017) benimseme niyeti (adoption intetion) ölçekleri kullanılmıĢtır. Teknoloji ve moda algılarını ölçmek için Chuah vd. (2016) tarafından kullanılan teknoloji ve moda algısı (fashion-technology perception) ölçeği kullanılmıĢtır.

Altıncı bölüm hedonizm ve faydacılığı ölçmek için Pıhlström (2007) ve Hong vd. (2016) hedonik ve faydacı değer (hedonic and utilitarian value) ölçeklerinden yararlanılmıĢ olup toplamda 16 sorudan oluĢmaktadır. Akıllı saate yönelik bakıĢ açısının Walpuski (2010)'nin çalıĢmasından uyarlanmıĢtır.

Yukarıda bahsedilen, ankette yer alan faktörler, madde sayıları, ölçekler ve referansları Tablo 12'de yer almaktadır.

Tablo 12: Kullanılan Faktörler, Madde Sayısı, Ölçeği ve Referansları

MADDE ORJĠNAL FAKTÖRLER ÖLÇEĞĠ SAYISI REFERANSLAR KeĢfedici Satın Alma Baumgartner & Yenilikçilik Eğilimi 10 Ölçeği Steenkamp 1996 Yenilikçilik Ölçeği Roehrich 2004

Öz Saygı 10 Öz Saygı Ölçeği Rosenberg 1965

Risk Alma Eğilimi 12 Algılanan Risk Ölçeği Stone & Mason 1995

Teknolojik Akıllı Saat Farkındalığı 4 Chuah vd. 2016 Ġlgilenim Ölçeği Akıllı Saat Kullanma Niyeti Ölçeği Kim ve Shin (2015) 4 Kullanma Eğilimi Benimseme Niyeti Ölçeği Hsiao (2017) Teknoloji ve Moda Teknoloji ve Moda Algısı 6 Chuah vd. 2016 Algısı Ölçeği

9 Hedonik Değer Ölçeği Hedonizm Pihlström 2007 Faydacılık Hong, Lin & Hsieh 2016 7 Faydacı Değer Ölçeği Akıllı Saate Akıllı Saate Yönelik BakıĢ Yönelik BakıĢ 1 Walpuski 2010 Açısı Açısı

110

5.8.1. Güvenirlilik analizi

Güvenilirlik analizi, daha önceden belirlenmiĢ bir ölçek türüne göre hazırlanmıĢ ankete verilen yanıtların tutarlılığını ölçen analizdir. Bu analiz sonuncunda ulaĢılan Cronbach Alpha değeri anketin veya kullanılan ölçeğin güvenilirlik düzeyini göstermektedir. Cronbach Alpha değeri,

0.00< a < 0.40 arasında ise ölçeğin güvenilmez olduğu,

0.40< a < 0.60 arasında ise ölçeğin düĢük güvenilir olduğu,

0.60< a < 0.80 arasında ise ölçeğin oldukça güvenilir olduğu,

0.80< a < 1.00 arasında ise ölçeğin yüksek güvenirlilikte olduğunu göstermektedir.

ÇalıĢmada yenilikçilik eğilimi, öz saygı, risk alma, teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi, hedonizm ve faydacılık ölçeklerinin cronbach alpha değerleri ve madde sayıları aĢağıdaki tabloda gösterilmektedir (Tablo 13).

Tablo 13: Ölçeklere ĠliĢkin Cronbach Alpha Değerleri ve Madde Sayıları

Ölçek Cronbach's Alpha Madde Sayıları

Yenilikçilik Eğilimi 0,738 10

Öz Saygı 0,822 10

Risk Alma Eğilimi 0,673 12

Teknolojik Ġlgilenim 0,758 4

Akıllı Saat Kullanma 0,936 4 Eğilimi

Hedonizm 0,886 9

Faydacılık 0,781 7

111

Yenilikçilik eğilimi ölçeği 10 maddeden oluĢmakta ve güvenirlilik değeri 0,738'dir. Öz saygı ölçeği 10 maddeden oluĢmakta ve güvenirlilik değeri 0,822'dir. Risk alma eğilimi ölçeği 12 maddeden oluĢmakta ve güvenirlilik değeri 0,673'dür. Teknolojik ilgilenim ölçeği 4 maddeden oluĢmakta ve güvenirlilik değeri 0,758'dir. Akıllı saat kullanma eğilimi 4 maddeden oluĢmakta ve güvenirlilik değeri 0,936'dır. Hedonizm ve Faydacılık ölçeklerinin ise sırasıyla 9 ve 7 maddeden oluĢmakta güvenirlilik değerleri de 0,886 ve 0,781 olarak bulunmuĢtur.

5.8.2. Demografik özellikler

Bu bölümde katılımcıların demografik özelliklerine iliĢkin istatistiki veriler belirtilmektedir. Söz konusu demografik özelliklerin (bölüm, cinsiyet, yaĢ, ulus, aylık gelir) frekans analizi ve sonuçları sırasıyla aĢağıda yer almaktadır (Tablo 14).

Tablo 14: Lisans Öğrencilerinin Bölümlere Göre Dağılımı

Geçerli Kümülatif Bölüm Frekans Yüzde (%) Yüzde (%) Yüzde (%)

Bankacılık 47 17,9 18,7 18,7 ve Finans Uluslararası Ticaret ve 53 20,2 21,1 39,8 ĠĢletmecilik

Geçerli ĠĢletme 45 17,1 17,9 57,8

Yönetim BiliĢim 53 20,2 21,1 78,9 Sistemleri Elektrik Elektronik 53 20,2 21,1 100,0 Mühendisliği

Toplam 251 95,4 100

Kayıp 12 4,6 Sistem

Toplam 263 100

112

Ankete katılan toplam 263 öğrencinin % 17,9 (47 kiĢi) Bankacılık ve Finans, % 20,2 'si (53 kiĢi) Uluslararası Ticaret ve ĠĢletmecilik, % 17,1'ü (45 kiĢi) ĠĢletme, % 20,2'si (53 kiĢi) Yönetim BiliĢim Sistemleri, % 20,2'si ise Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümünde olup 12 öğrenci (% 4,6) hangi bölümde oldukları belirtmemiĢlerdir.

Tablo 15: Lisans Öğrencilerinin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı

Cinsiyet Frekans Yüzde (%)

Kadın 112 42,6

Erkek 151 57,4

Toplam 263 100

Ankete katılan öğrencilerin cinsiyetlerine göre dağılımına bakıldığında % 42,6’sı (112) kadın, % 57,4’ünün ise (151) erkeklerden olduğu görülmektedir (Tablo 15).

Tablo 16: Lisans Öğrencilerinin YaĢlarına Göre Dağılımı

Geçerli Kümülatif YaĢ Frekans Yüzde (%) Yüzde (%) Yüzde (%)

20 ve altı 74 28,1 28,8 28,8

21-24 176 66,9 68,5 97,3 Geçerli 25 ve üstü 7 2,7 2,7 100

Toplam 257 97,7 100

Kayıp 6 2,3 Sistem

Toplam 263 100

Ankete katılan öğrencilerin yaĢları, yeniden düzenlenerek gruplandırılmıĢ yaĢ aralıklarına çevrilmiĢtir. Katılımcıların % 28,1'i 20 yaĢ ve altı, % 66,9'u 21-24 yaĢ arasında, % 2,7'si 25 ve üstü yaĢ aralığındadır. 6 katılımcı (% 2,3) ise yaĢını belirtmemiĢtir (Tablo 16).

113

Tablo 17: Lisans Öğrencilerinin Uluslarına Göre Dağılımı

Ulus Frekans Yüzde (%)

Türk Uyruklu Öğrenci 234 89,0

Yabancı Öğrenci 29 11,0

Toplam 263 100

Katılımcıların %89'unu Türk Uyruklu öğrenciler oluĢturmakta, %11'ini de Yabancı öğrenciler oluĢturmaktadır (Tablo 17).

Tablo 18: Aylık Gelire Göre Dağılımı

Geçerli Kümülatif Aylık Gelir Frekans Yüzde (%) Yüzde (%) Yüzde (%)

1000 TL' den az 159 60,5 62,6 62,6

Geçerli 1000-3000 TL 72 27,4 28,3 90,9

3000 TL' den 23 8,7 9,1 100 fazla

Toplam 254 96,6 100

Kayıp Sistem 9 3,4

Toplam 263 100

Ankete katılan katılımcıların aylık gelir dağılımına göre; % 60,5’i 1000TL' den az, % 27,4’ü 1000 - 3000 TL arasında, % 8,7’i 3000 TL' den fazla olup % 3,4' ü (9 öğrenci) ise aylık gelirini belirtmemiĢtir (Tablo 18).

114

5.9. Açıklayıcı Ġstatistikler

Tablo 22‘de gözlemlere iliĢkin aritmetik ortalama, standart sapma, çarpıklık ve basıklık değerleri görülmektedir. Tabloda yer alan çarpıklık ve basıklık değerleri, verilerin normal dağılımına iliĢkin iĢaret vermektedir. Çarpıklık ve basıklık değerlerinin -2 ve +2 aralığında olması verilerin normal dağılım özelliği gösterdiğini belirtilmektedir (George & Mallery, 2016: 114-115). ÇalıĢmadaki ölçeklere iliĢkin çarpıklık ve basıklık değerleri bu sınırlar içinde olduğundan çalıĢma verilerinin normal dağılım özelliği gösterdiği ifade edilebilir.

5.9.1. Yenilikçilik eğilimine iliĢkin açıklayıcı istatistikler

Katılımcıların genel yenilikçiliğe yönelik ifadelere verdikleri cevapların ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 19’da gösterilmiĢtir.

Tablo 19: Yenilikçilik Eğilimi Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler

Standart Yenilikçilik Eğilimi N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma

YE1- Pek emin olmadığım bir Ģeyi denemektense genellikle 262 2,50 1,046 ,516 -,636 aldığım markaya bağlı kalırım. a

YE2- Bir restoranta gittiğimde, bildiğim yemekleri sipariĢ 262 2,45 1,136 ,576 -,564 vermeyi daha güvenli bulurum.a

YE3- Eğer bir markayı seversem, farklı bir Ģey denemek için 261 2,77 1,032 ,375 -,537 nadiren ondan vazgeçerim. a

YE4- Sırf çeĢit olsun diye bilinmedik markalara Ģans 262 2,84 1,044 -,069 -,712 vermekten hoĢlanırım.

115

Tablo 19'un Devamı

YE5- Rafta yeni bir ürün gördüğümde, denemekten 261 3,44 1,004 -,434 -,356 çekinmem.

YE6- Bilindik ü rü nleri satın almak yerine yeni ç ıkan ü rü nleri 262 2,77 ,931 ,156 -,187 daha çok tercih ederim.

YE7- Yeni ve farklı ürünleri almayı severim. Yeni ürünler beni 262 3,50 1,024 -,335 -,525 heyecanlandırır.

YE8- Genellikle yeni ürünü 263 2,34 1,032 ,597 -,200 deneyen ilk kiĢilerdenimdir.

YE9- En son ürünler hakkında baĢkalarına göre daha fazla Ģey 261 2,78 1,073 ,076 -,738 bilirim.

YE10- Yeni ürünleri arkadaĢlarım 263 2,65 1,037 ,235 -,568 ve yakınlarımdan önce denerim.

Geçerli Örneklem Sayısı 253

(a= ters kodlu değiĢkenler)

Tablo 19'a bakıldığında yenilikçilik eğilimi ile ilgili "Yeni ve farklı ürünleri almayı severim. Yeni ürünler beni heyecanlandırır." (3,50). "Rafta yeni bir ürün gördüğümde, denemekten çekinmem." (3,44). "Sırf çeĢit olsun diye bilinmedik markalara Ģans vermekten hoĢlanırım." (2,84) ifadeleri en yüksek ortalamaya sahiptir. Buradan hareketle katılımcıların yeni ürünleri almayı sevdiğini, heycan duyduklarını ve yeni ürünleri denemeye yatkın olduklarını ancak "sırf çeĢit olsun diye bilinmedik markalara Ģans vermekten hoĢlanma" konusunda kararsıza yakın bir ortalamaya sahiptir.

116

5.9.2. Öz saygıya iliĢkin açıklayıcı istatistikler

Katılımcıların özsaygıya yönelik ifadelere verdikleri cevapların ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 20’de gösterilmiĢtir.

Tablo 20: Öz Saygı Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler

Standart Öz Saygı N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma OS1- Kendimi en az diğer insanlar kadar değerli bir insan 263 4,20 ,932 -1,344 1,866 olarak hissediyorum. OS2- Bir sürü iyi özelliğim 263 4,07 ,817 -1,016 1,656 olduğunu düĢünüyorum. OS3- Her Ģey hesaba katıldığında baĢarısız bir insan 263 3,45 1,058 -,469 -,262 olduğumu düĢünmeye yöneliyorum. a OS4- Pek çok insan gibi bir 263 4,30 ,724 -1,317 1,289 Ģeyler yapabilirim. OS5- Gurur duyulacak çok fazla özelliğim olmadığını 262 3,73 1,104 -712 ,146 düĢünüyorum. a OS6- Kendime yönelik pozitif 263 3,79 1,027 -,843 ,463 bir tutuma sahibimdir. OS7- Genel olarak kendimden 263 3,86 ,903 -,939 1,095 memnunum. OS8- KeĢke kendime daha fazla 263 3,30 1,356 -335 -1,195 saygı duyabilseydim. a OS9-. Bazen gerçekten iĢe yaramaz olduğumu 263 3,63 1,244 -,567 -,763 hissediyorum.a OS10- Bazen hiç iyi olmadığımı 263 3,45 1,237 -414 -,922 düĢünüyorum. a

Geçerli Örneklem Sayısı 262

(a= ters kodlu değiĢkenler)

Katılımcıların öz saygı değiĢkenine yönelik ifadelerde 4,30 ortalama ile en yüksek ortalamaya sahip" Pek çok insan gibi bir Ģeyler yapabilirim " ifadesidir. "Kendimi en

117

az diğer insanlar kadar değerli bir insan olarak hissediyorum." (4,20). " Bir sürü iyi özelliğim olduğunu düĢünüyorum." (4,07). Buradan hareketle, katılımcıların pek çok insan gibi bir Ģeyleri yapabileceklerini, kendilerini değerli hissettiklerini ve bir çok iyi özelliğe sahip oldukları görülmektedir.

5.9.3. Risk alma eğilimine iliĢkin açıklayıcı istatistikler

Katılımcıların risk almaya yönelik ifadelere verdikleri cevapların ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 21’de gösterilmiĢtir.

Tablo 21: Risk Alma Eğilimi Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler

Standart Risk Alma Eğilimi N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma R1- Yeni bir ürün satın alırken istediğim performansı alacağımdan 263 3,70 ,910 -,757 ,566 endiĢe ederim. R2- Yeni bir ürün satın alırken beklediğim faydaları sağlayacağından 263 4,22 ,701 -1,066 ,907 emin olmak isterim. R3- Yeni bir ürün satın alırken emniyetli ve güvenilir olduğundan 262 4,31 ,716 -1,165 ,638 emin olmak isterim. R4- Yeni bir ürün satın alırken paramı 263 4,08 ,908 -,998 ,809 boĢa harcamaktan çekinirim. R5- Yeni bir ürün satın alırken akıllıca 263 3,80 ,882 -,579 ,222 olmamasından endiĢe ederim. R6- Yeni bir ürünün aldığım paraya 263 4,43 ,743 -1,447 ,926 değmesini isterim. R7- Yeni bir ürün kullandığımda yakın çevremden takdir görememek 263 2,53 1,145 ,420 -,544 beni endiĢelendirir. R8- Yeni bir ürün aldığımda çevremin Ģov yaptığım gerekçesiyle 263 2,35 1,185 ,668 -,423 eleĢtirmesinden endiĢe ederim. R9- Yeni bir ürün nedeniyle yakın çevrem tarafından alay konusu 262 2,27 1,175 ,680 -,472 olmaktan endiĢe ederim. R10- Yeni bir ürün kullanırken sağlığıma zarar vermesinden endiĢe 263 3,74 1,117 -,875 ,177 ederim. R11- Yeni ürünün çevremdeki insanların sağlığına zarar vermesinden 263 3,65 1,129 -,739 -,075 endiĢe ederim R12- Yeni bir ürün satın alacağımda ürünün güvenilir olması benim için 263 4,31 ,763 -1,322 1,651 önemlidir. Geçerli Örneklem Sayısı 261

118

Katılımcıların risk alma değiĢkeninde, "Yeni bir ürünün aldığım paraya değmesini isterim." (4,43). "Yeni bir ürün satın alırken emniyetli ve güvenilir olduğundan emin olmak isterim." (4,31). " Yeni bir ürün satın alacağımda ürünün güvenilir olması benim için önemlidir." (4,31) ifadelerin en yüksek ortalamaya sahiptir. Bu bağlamda katılımcıların yeni ürünün aldığı paraya değmesini, emniyetli ve güvenilir olmasına dikkat ettiği görülmektedir. Dolayısıyla katılımcıların yeni ürünlere yaklaĢımında finansal, performans ve fiziksel riskin daha önemli olduğu söylenebilmektedir. Ayrıca performans, finansal, sosyal ve fiziksel risk içerisinde en düĢük ortalamya sosyal risk sahiptir.

5.9.4. Teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi, teknoloji ve moda algısına iliĢkin açıklayıcı istatistikler

Katılımcıların teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi, teknoloji ve moda algısına yönelik ifadelere verdikleri cevapların ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 22’de gösterilmiĢtir.

Tablo 22: Teknolojik ilgilenim, Akıllı Saat Kullanma Eğilimi, Teknoloji ve Moda Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler

Standart Teknolojik Ġlgilenim N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma

U1- Teknolojik ürünler her zaman 263 4,11 ,886 -,947 ,646 ilgimi çeker.

U2- Teknolojik ürünler hakkında 263 3,51 ,960 -,142 -,383 oldukça bilgi sahibiyim.

U3- Akıllı saat ürünü hakkında 262 3,43 1,142 -,530 -,505 bilgim var.

U4- Akıllı saat ürünü ilgi alanıma 263 2,94 1,156 ,022 -,783 girer.

Geçerli N 262

119

Tablo 22'nin devamı

Standart Akıllı Saat Kullanma Eğilmi N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma

U5- Akıllı saat ürününü denemeye 263 3,08 1,256 -,222 -1,033 niyetim var.

U6- Bir akıllı saat kullanıcısıyım. 262 1,72 1,179 1,701 1,832

U7- Çevremde akıllı saat 262 2,31 1,075 ,616 -,295 kullananların sayısı çok.

U8- Akıllı saat almak istiyorum. 262 2,72 1,371 ,154 -1,212

U9-Gelecekte akıllı saat almaya 263 2,90 1,382 -,064 -1,273 niyetim var. U10-Gelecekte akıllı saate sahip 263 3,08 1,353 -,277 -1,112 olacağımı düĢünüyorum.

Geçerli N 260

Standart Teknoloji ve Moda Algısı N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma U11-Akıllı saat teknolojik bir 263 4,25 ,854 -1,499 1,994 araçtır. U12-Akıllı saat bir moda 263 3,23 1,133 -,204 -,696 aksesuarıdır. U13- Bence Akıllı saatin fonksiyonel özellikleri daha 263 4,06 ,863 -,800 ,491 önemlidir. U14-Bence Akıllı saatin estetik 262 2,87 ,999 ,015 -,343 özellikleri daha önemlidir. U15-Tasarımını beğenmediğim bir akıllı saati sırf fonksiyonelliği 263 3,48 1,289 -,443 -,820 için kullanmam. U16-Yeterince fonksiyonel olmayan bir akıllı saati sırf 263 3,78 1,089 -,776 ,124 tasarımı için kullanmam.

Geçerli N 262

120

Teknolojik ilgilenim değiĢkeninde "Teknolojik ürünler her zaman ilgimi çeker." (4.11), "Teknolojik ürünler hakkında oldukça bilgi sahibiyim." (3.51), "Akıllı saat ürünü hakkında bilgim var." (3.43). "Akıllı saat ürünü ilgi alanıma girer." (2.94). "Akıllı saat ürününü denemeye niyetim var." (3.08). Çevremde akıllı saat kullananların sayısı çok." (2.31), "Akıllı saat almak istiyorum." (2.72), "Gelecekte akıllı saat almaya niyetim var." (2.90), Gelecekte akıllı saate sahip olacağımı düĢünüyorum" (3.08).

Yukarıda yer alan ifadelere verilen cevaplara göre, katılımcıların teknolojik ürünler ilgilerini çekmekte ve bu ürünler hakkında bilgi sahibi oldukları görülmektedir. Özellikle son zamanlarda popüler olan akıllı saate yönelik bilgi sahibiler ve ürünü deneme konusunda istekliler. Ancak Ģu an için akıllı saat satın almayı düĢünmemekteler ve gelecekte akıllı saate sahip olma konusunda bir eğilime sahip oldukları görülmektedir.

Ek olarak, "Akıllı saat teknolojik bir araçtır." (4,25), "Bence Akıllı saatin fonksiyonel özellikleri daha önemlidir." (4,06), "Yeterince fonksiyonel olmayan bir akıllı saati sırf tasarımı için kullanmam." (3,78) ifadeleri yüksek ortalamaya sahiptir. Ayrıca "Akıllı saat bir moda aksesuarıdır." (3,23) ve " Tasarımını beğenmediğim bir akıllı saati sırf fonksiyonelliği için kullanmam." (3,48). Bu bağlamda, öğrenciler genel olarak akıllı saati bir moda aksesuarından ziyade teknolojik araç olarak görmektedirler. Çünkü fonksiyonel özelliklerinin (4,06), estetik özelliklerine (2,87) kıyasla daha önemli olduğunu düĢünmekteler.

Öğrenciler ankette yer alan "tasarımını beğenmediğim bir akıllı saati sırf fonksiyonelliği için kullanmam" ve "yeterince fonksiyonel olmayan bir akıllı saati sırf tasarımı için kullanmam" ifadelerine önemli ölçüde katılmaktadırlar. Bu durum katılımcılar için hem estetiğin hem de fonksiyonelliğin potansiyel kullanıcılar açısından göz önünde bulundurdukları birer unsur olduğunu göstermektedir.

5.9.5. Hedonizm ve Faydacılığa iliĢkin açıklayıcı istatistikler

Katılımcıların hedonizm ve faydacılığa yönelik ifadelere verdikleri cevapların ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 23’de gösterilmiĢtir.

121

Tablo 23: Hedonizm ve Faydacılık Ġfadelerine ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler

Standart Hedonizm ve Faydacılık N Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma HF1-Akıllı saat kullanmak diğer insanlar üzerinde iyi bir 263 2,62 1,077 ,166 -,551 izlenim bırakır.

HF2- Akıllı saat kullanmak 263 2,79 1,098 ,083 -,647 kendini iyi hissettirir.

HF3- Akıllı saat kullanmak 262 3,33 1,061 -,513 -,246 eğlencelidir.

HF4- Akıllı saat kullanmak sosyal 263 2,77 1,095 -,046 -,726 bir beğ eni kazandırır.

HF5- Akıllı saat kullanmak diğerlerince kabul edilme 261 2,30 1,035 ,549 -,203 konusunda yardım eder. HF6- Akıllı saatin kullanım amaçlarıma uygun olmasına 263 3,86 ,898 -1,067 1,504 değer veririm.

HF7- Akıllı saatin kullanma 263 3,87 ,920 -,897 ,775 kolaylığ ı benim iç in değ erlidir.

HF8- Akıllı saatin fiyatı kabul 263 2,84 1,013 -,061 -,101 edilebilir ölçüdedir.

HF9- Akıllı saati eğlenme amaçlı 263 2,67 1,037 ,027 -,713 kullanırım.

HF10- Akıllı saat kullanmak 263 2,96 1,060 -,342 -,556 beni mutlu eder.

HF11- Akıllı saat kullanımı bana 263 2,99 1,122 -,279 -,635 zevk verir.

HF12- Akıllı saat kullanımı merakımı/ hayal gücümü 262 2,95 1,108 -,276 -,701 canlandırır.

122

Tablo 23'ün devanı

HF13- Akıllı saat kullanımı arama ve mesajları hemen 263 3,79 1,017 -,896 ,603 yanıtlamamı sağlar. HF14- Akıllı saat kullanımı sağlık rutinlerim hakkında beni 260 3,77 ,970 -,913 ,765 uyarır.

HF15- Akıllı saat kullanmak en 263 3,38 14,059 -,498 -,077 yeni bilgileri almamı sağlar.

HF16- Akıllı saat kullanmak günlük aktiviteleri izlememi 263 3,69 ,997 -,879 ,638 sağlar.

HF17- Görsel Soru 254 1,75 ,433 -1,174 -,627

Geçerli N 248

Hedonizme iliĢkin ifadelerde " Akıllı saat kullanmak eğlencelidir." (3.33). "Akıllı saat kullanımı bana zevk verir." (2,99). " Akıllı saat kullanmak beni mutlu eder." (2,96). Faydacılığa iliĢkin ifadelerde "Akıllı saatin kullanma kolaylığ ı benim iç in değ erlidir ." (3,87). " Akıllı saatin kullanım amaç larıma uygun olmasına değer veririm." (3,86). "Akıllı saat kullanımı arama ve mesajları hemen yanıtlamamı sağlar." (3,79). Bu bağlamda, katılımcıların akıllı saat kullanmanın eğlenceli olacağını ancak zevk verme ve mutlu etme konusunda "kararsıza" yakın bir ortalamaya sahiptirler. Diğer taraftan katılımcıların akıllı saatin kullanım kolaylığı ve kulanım amaçlarına uygun olmasına değer verdikleri söylenebilmektedir. Dolayısıyla katılımcıların faydacılığa daha fazla önem verdiği görülmektedir.

Ek olarak, katılımcılar akıllı saatin fiyatının kabul edilebilir ölçüde olduğunu düĢünmedikleri görülmektedir. Bir diğer husus da görsel soruya iliĢkin katılımcıların Apple Watch 'u bir kelebek gibi zarif ve özel olarak mı (1 kodlu) yoksa Ġsviçre çakısı

123

gibi güvenilir ve çok yönlü bir alet olarak (2 kodlu) gördüklerine iliĢkin ortalama 1.75 dir. Dolayısıyla katılımcılar ağırlıklı olarak akıllı saati fonksiyonel bir ürün olarak görmektedirler.

5.9.6. DeğiĢken ortalamalarına iliĢkin açıklayıcı istatistikler

AraĢtırmada uygun analiz türünün belirlenmesindeki kriterlerden biri verilerin normal dağılım gösterip göstermediğidir. Eğer veriler normal dağılım gösteriyor ise parametrik analizler kullanılır. Verilerin normal dağılımına iliĢkin olarak kullanılan bazı yöntemler var. Bunlardan birisi de çarpıklık ve basıklık değerleri. Çarpıklık ve basıklık değerlerinin -2 ve +2 aralığında olması verilerin normal dağılım özelliği gösterdiğini belirtilmektedir (George & Mallery, 2016: 114-115). Bu yüzden öncelikle değiĢkenlerin ortalamaları hesaplanmıĢ ve sonrasında bu değiĢkenlerin ortalama, standart sapma, çarpıklık ve basıklık değeri hesaplanılmıĢtır (Tablo 24). Çarpıklık ve basıklık değerleri, verilerin normal dağılım gösterdiğini ifade etmektedir.

Tablo 24: DeğiĢken Ortalamalarına ĠliĢkin Açıklayıcı Ġstatistikler

Standart DeğiĢkenler Ortalama Çarpıklık Basıklık Sapma

Yenilikçilik Eğilimi 2,80 ,563 -,202 -,135

Öz Saygı 3,77 ,655 -,288 ,296

Risk Alma Eğilimi 3,61 ,450 -,047 ,647

Teknolojik 3,49 ,792 -,014 -,339 Ġlgilenim

Akıllı Saat 2,94 1,2262 -,094 -1,160 Kullanma Eğilimi

Hedonizm 2,82 ,781 -,276 ,010

Faydacılık 3,60 ,645 -,691 1,443

124

5.10. Açıklayıcı Faktör Analizi

Faktör analizinin amacı, aralarında iliĢki bulunduğu düĢünülen çok sayıdaki değiĢkenin arasındaki iliĢkilerin anlaĢılmasını ve yorumlanmasını kolaylaĢtırmak için daha az sayıdaki temel boyuta indirgemek veya özetlemektir. Temel bileĢenler analizi gibi bir boyut indirgeme ve bağımlılık yapısını yok etme yöntemidir (Çakır, 2014).

Faktör analizi ikiye ayrılmaktadır. Bunlar açıklayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizidir. Açıklayıcı faktör analizi, yeni oluĢturulmuĢ veya bir dilden baĢka bir dile çevrilmiĢ bir ölçeğin değiĢkenlerini temsil eden ifadelerin altında yatan faktör yapısını ortaya koymayı ve keĢfetmeyi amaçlamaktadır. Doğrulayıcı faktör analizi ise, daha önce kullanılmıĢ olan bir ölçeğin, güncel olan araĢtırmada kullanıldığında orijinal faktör yapısına uyup uymadığını, uyuyor ise ne derece uygun olduğunu denetlemeye yaramaktadır (Suhr, 2006 aktaran YaĢlıoğlu, 2017: 75).

ÇalıĢma grubundan elde edilen verilerin açıklayıcı faktör analizine uygunluğu Kaiser- Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett testi ile incelenebilir. KMO testi, örneklem yeterliliği ölçütüdür. Örneklemin korelasyonun güvenirliliğini sağlayacak kadar büyük olması gerekmektedir. (Çakır, 2014). KMO testi istatistiği 0.0 ile 1.0 arasında değer alır. Genel olarak, 0.50'nin üzerinde olması gerekmektedir. Ölçüt aralıkları ve açıklamaları ise,>.9 mükemmel, >.8 çok iyi, >.7 iyi, >.6 orta, >.5 zayıf, <.5 ise kabul edilemez olup bu değerin altındaki değerler analizden çıkartılmalıdır (George & Mallery, 2016: 264). ÇalıĢmadaki tüm değiĢkenlere iliĢkin KMO değerleri 0.50'den yüksektir (Tablo 25).

Tablo 25: DeğiĢkenlere iliĢkin KMO ve Bartlett’s Test Sonuçları

Yenilikçilik Eğilimi Öz Saygı Risk Alma Teknolojik Ġlgilenim

KMO ,768 ,820 ,717 ,694

Ap.Ch.S. 602,653 966,729 975,129 283,238 Barlett's Test of df 45 45 66 6 Sphericity Sig. ,000 ,000 ,000 ,000

125

Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Hedonizm Faydacılık

KMO ,829 ,860 ,774

Ap.Ch.S. 979,968 1,247E3 664,376 Barlett's Test of df 6 36 21 Sphericity Sig. ,000 ,000 ,000

ÇalıĢmada kullanılan ölçeklerin güvenilirlik düzeylerinin ölçülmesi için Cronbach Alpha değerleri temel alınmıĢtır. Ölçeklerin Cronbach Alpha değerleri 0,67 ile 0,93 arasında değiĢmektedir. Bu sonuçlar, ölçeklerinin güvenilirliğinin sağlandığı anlamına gelmektedir.

Yenilikçilik Eğilimi Faktör Öz Açıklanan Cronbach Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

YE1 ,754 YE2 ,746 YE3 ,707 YE4 ,624 YE5 ,800 6,072 60,7 0,73 YE6 ,522 YE7 ,753 YE8 ,706 YE9 ,808 YE10 ,817

Öz Saygı Faktör Öz Açıklanan Cronbach Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

OS1 ,724 OS2 ,790 OS3 ,757 OS4 ,691 OS5 ,717 5,938 59 0,82

126

OS6 ,781 OS7 ,774 OS8 ,720 OS9 ,827 OS10 ,806

Risk Alma Faktör Öz Açıklanan Cronbach Eğilimi Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

R1 ,604 R2 ,720 R3 ,704 R4 ,589 R5 ,632 R6 ,624 7,091 59 0,67 R7 ,804 R8 ,864 R9 ,851 R10 ,918 R11 ,913 R12 ,596

Teknolojik Ġlgilenim Faktör Öz Açıklanan Cronbach Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

U1 ,696 U2 ,782 U3 ,797 2,329 58,2 0,75 U4 ,773 Akıllı Saat Faktör Öz Açıklanan Cronbach Kullanma Eğilimi Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

U5 ,857 U8 ,929 U9 ,952 3,353 83,8 0,93 U10 ,921

127

Hedonizm Faktör Öz Açıklanan Cronbach Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

HF1 ,731 HF2 ,779 HF3 ,681 HF4 ,779 HF5 ,743 5,917 65,7 0,88 HF9 ,721 HF10 ,787 HF11 ,833 HF12 ,694

Faydacılık Faktör Öz Açıklanan Cronbach Yükleri Değer Varyans (%) Alfa

HF6 ,890 HF7 ,889 HF8 ,392 HF13 ,749 4,572 65,3 0,78 HF14 ,783 HF15 ,857 HF16 ,809

Risk alma eğilimi ölçeğinde orijinal ölçekten farklı olarak performans ve finansal risk maddelerinin tek boyut altında toplanması tüketicilerin bu iki risk boyutunu aynı algılaması olarak yorumlanabilir.

5.11. DeğiĢkenler Arası Korelasyon Analizi

Korelasyon analizinin yapılabilmesi için her bir değiĢkene iliĢkin ölçeklerin ortalamaları alınmıĢ ve her bir değiĢkene ait genel bir ortalama hesaplanmıĢtır. DeğiĢkenler arasındaki iliĢkilerin görülebilmesi için korelasyon analizinden yararlanılmıĢtır (Tablo 26).

128

Tablo 26: DeğiĢkenler Arasındaki Korelasyonlar

YE OS RAE TĠ AKSE H F Yenilikçilik Eğilimi 1 Öz Saygı -,047 1 Risk Alma Eğilimi -,081 ,015 1 Teknolojik Ġlgilenim ,135* ,111 ,081 1 Akıllı Saat Kul.Eğ. ,106 ,162** ,157* ,570** 1 Hedonizm ,238** ,053 ,214** ,327** ,568** 1 Faydacılık ,131* ,307** ,331** ,281** ,424** ,413** 1

* p<0,05 **p<0,01 (2 uçlu)

Korelasyon analizi sonucunda, yenilikçilik eğilimi ile teknolojik ilgilenim değiĢkeni arasında (0,05 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönlü çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,135). Bu durum katılımcıların yenilikçilik düzeyleri arttıkça teknolojiye olan ilgi düzeylerinin de arttığını göstermektedir. Yani yeniliklere daha açık olan katılımcıların teknolojiye daha ilgi duydukları oldukları söylenebilir.

Yenilikçilik eğilimi ile hedonizm arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönlü çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,238). Yenilikçilik eğilimi düzeyi arttıkça katılımcılar akıllı saatin hedonik yönlerine (eğlence, keyif gibi) daha fazla önem verdikleri ifade edilebilir.

Yenilikçilik eğilimi ile faydacılık arasında ise (0,05 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönlü çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,131). Yenilikçilik eğilimi düzeyi arttıkça katılımcıların akıllı saatin fonksiyonel yönlerine daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Dolayısıyla öğrencilerin akıllı saat gibi yeni ürünlere yönelik yenilikçilik düzeyi arttıkça hedonik ve faydacı tutumları da artmaktadır.

Öz saygı ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,162). Yani katılımcıların öz saygı düzeyleri arttıkça akıllı saat kullanma eğilimleri de artmaktadır.

129

Öz saygı ile faydacılık arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,307). Bu durum, öz saygısı yüksek olan öğrencilerin akıllı saatin iĢlevsel özelliklerine daha fazla odaklandığını göstermektedir.

Risk alma eğilimi ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında (0,05 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,157). Bu durum, katılımcılardan daha fazla risk alanların akıllı saat kullanma eğiliminin de yüksek olduğunu göstermektedir.

Risk alma eğilimi ile hedonizm arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,214). Bu durum, katılımcıların risk alma eğilimi arttıkça hedonizm düzeyi de artmaktadır.

Risk alma eğilimi ile faydacılık arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,331). Yani katılımcıların risk alma eğilimi arttıkça faydacılık düzeyi de artmaktadır.

Teknolojik ilgilenim ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde orta düzey bir iliĢki vardır (r=0,570). Yani teknolojik ilgilenim düzeyi daha yüksek olanların akıllı saat kullanma eğilimi daha yüksektir.

Teknolojik ilgilenim ile hedonizm arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,327). Buna göre, hedonizm düzeyi yüksek olanların daha teknolojik ilgilenim düzeyine sahip oldukları ifade edilebilir.

Teknolojik ilgilenim ile faydacılık arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,281). Faydacılık düzeyi yüksek olanların daha yüksek teknolojik ilgilenimleri oldukları ifade edilebilir.

Akıllı saat kullanma eğilimi ile hedonizm arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde orta bir iliĢki vardır (r=0,568). Katılımcıların hedonizm düzeyi arttıkça akıllı saat kullanma eğilimi de artmaktadır.

130

Akıllı saat kullanma eğilimi ile faydacılık arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,424). Katılımcıların faydacılık düzeyi arttıkça akıllı saat kullanma eğilimi de artmaktadır.

Hedonizm ile faydacılık arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,413). Yani hedonizm düzeyi arttıkça faydacılık düzeyi de artmaktadır.

AĢağıdaki Tablo 27'de demografik özellikler ile yenilikçilik eğilimi, öz saygı, risk alma eğilimi, teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi, hedonizm ve faydacılık değiĢkenleri arasındaki korelasyon iliĢkisi gösterilmektedir.

Tablo 27: Demografik Özellikler ile DeğiĢkenler Arasındaki Korelasyonlar

Cinsiyet YaĢ Aylık Gelir

Yenilikçilik eğilimi ,046 -,002 -,014 Öz Saygı -,047 ,149* -,022 Risk Alma Eğilimi -,132* -,009 -,185** Teknolojik Ġlgilenim ,287** ,005 -,086 Akıllı Saat Kullanma Eğilimi ,110 -,055 -,150* Hedonizm ,069 -,018 -,062 Faydacılık -,050 -,013 -,097

* p<0,05 **p<0,01 (2 uçlu)

Yukarıdaki Tablo 26'da görüldüğü üzere, genel yenilikçilik değiĢkeni ile cinsiyet, yaĢ ve aylık gelir arasında anlamlı bir iliĢki tespit edilememiĢtir.

Cinsiyet ile risk alma eğilimi arasındaki iliĢkinin tespiti amacıyla yapılan korelasyon analizinin sonucuna göre, cinsiyet ile risk alma eğilimi arasında (0,05 anlamlılık düzeyinde) istatistiksel olarak anlamlı negatif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=- 0,132). Bu sonuca göre, erkeklerin kadınlara kıyasla risk alma eğiliminin daha yüksek olduğu söylenebilir.

131

Cinsiyet ile teknolojik ilgilenim düzeyi arasındaki iliĢkinin tespiti amacıyla yapılan korelasyon analizinin sonucuna göre cinsiyet ve teknolojik ilgilenim arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde zayıf bir iliĢki vardır (r=0,287). Bu sonuca göre, kadınların erkeklere göre teknolojik ürünlere daha ilgi duydukları söylenebilir.

Katılımcıların öz saygı düzeyi ile demografik özelliklerinden yaĢ arasındaki iliĢkinin tespiti amacıyla yapılan korelasyon analizinin sonucuna göre, yaĢ ve öz saygı değiĢkeni arasında (0,05 anlamlılık düzeyinde) pozitif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=0,149). Yani yaĢ arttıkça öz saygı düzeyinin de arttığı söylenebilir.

Katılımcıların demografik özelliklerinden aylık gelir ile risk alma eğilimi arasında (0,01 anlamlılık düzeyinde) istatistiksel olarak anlamlı negatif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=-0,185). Bu sonuca göre, katılımcıların aylık geliri arttıkça risk alma eğiliminin azaldığı söylenebilir.

Aylık gelir ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında (0,05 anlamlılık düzeyinde) negatif yönde çok zayıf bir iliĢki vardır (r=-0,150). Yani katılımcıların aylık geliri arttıkça akıllı saat kullanma eğilimi düĢtüğü ifade edilebilir. (Tablo 26).

5.12. Regresyon Analizleri

AraĢtırmada kullanılan yenilikçilik eğilimi, öz saygı, risk alma eğilimi, teknolojik ilgilenim, hedonizm, faydacılık ve sosyodemografik özelliklerin (cinsiyet, yaĢ, aylık gelir) akıllı saat kullanma eğilimine etkisi olup olmadığını öğrenmek için aĢağıda sırasıyla basit doğrusal regresyon analizi kullanılarak, değerlendirmeler bu sonuçlara göre yapılmıĢtır,

Katılımcıların teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, öz saygı, risk alma eğilimi, sosyodemografik özellikler (cinsiyet, yaĢ, aylık gelir), hedonizm, faydacılık ve akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkili olup olmadığının analiz edilebilmesi için sırasıyla basit doğrusal regresyon analizi uygulanmıĢtır (Tablo 28).

132

Tablo 28: Teknolojik Ġlgilenimin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) -,137 ,282 -,486 ,628 ,570 Teknolojik Ġlgilenim ,882 ,079 11,200 ,000

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 125,443, R2: 0,325, Adj.R2: 0,322,p:000, p<0,05

Tablo 28'deki regresyon sonuçlarına göre model istatistiksel olarak anlamlıdır ve teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki değiĢiminin %32,5'ini açıklamaktadır. Teknolojik ilgilenim, akıllı saati kullanma eğilimi üzerinde güçlü bir

etkiye sahiptir (β: 0,570, p < 0,05). Analiz sonuçlarına göre H1 hipotezinin doğrulandığı görülmektedir (Tablo 28).

Tablo 29: Yenilikçilik eğilimi Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) 2,301 ,383 6,008 ,000 ,106 Yenilikçilik Eğilimi ,230 ,134 1,721 ,086

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi, F: 2,963, R2: 0,011, Adj.R2: 0,007, p:086, p>0,05

Yenilikçilik eğilimi ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki tespit

edilememiĢtir (Tablo 29). Dolayısıyla H2 hipotezi reddedilmiĢtir.

Tablo 30: Risk Almanın Eğiliminin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) 1,400 ,607 2,308 ,022 ,157 Risk Alma Eğilimi ,428 ,166 2,569 ,011

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 6,601 ,R2: 0,025, Adj.R2: 0,021,p:0,011, p<0,05

133

Tablo 30'daki regresyon sonuçlarına göre model istatistiksel olarak anlamlıdır ve risk alma eğilimi, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki değiĢiminin %2,5'ini açıklamaktadır. Risk alma eğilimi, akıllı saati kullanma eğilimini etkilemektedir

(β:0,157,p<0,05). Dolayısıyla H3 hipotezi kabul edilmiĢtir.

Tablo 31: Öz Saygının Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) 1,804 ,438 4,118 ,000 ,162 Öz Saygı ,303 ,114 2,650 ,009

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 7,022,R2: 0,026,Adj.R2: 0,022, p:0,009, p<0,05

Tablo 31'deki regresyon sonuçlarına göre model istatistiksel olarak anlamlıdır ve öz saygı, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki değiĢiminin %2,6‘sını açıklamaktadır. Öz saygı, akıllı saati kullanma eğilimini etkilemektedir(β: 0,162, p < 0,05).

Dolayısıyla H4 hipotezi kabul edilmiĢtir.

Tablo 32: Cinsiyetin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) 2,519 ,251 10,025 ,000 ,110 Cinsiyet ,272 ,152 1,786 ,075

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 3,190, R2: 0,012, Adj.R2: 0,008,p:0,075, p>0,05

Cinsiyet ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki tespit edilememiĢtir.

Çünkü anlamlılık değeri (sig. 075), p>0,05 tir (Tablo 32). Dolayısıyla H5a hipotezi reddedilmiĢtir.

134

Tablo 33: YaĢın Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) 3,718 ,859 4,327 ,000 -,055 YaĢ -,035 ,040 -,886 ,376

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 0,785, R2: 0,003, Adj.R2: 0,000,p:0,376, p>0,05

YaĢ ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki tespit edilememiĢtir.

Çünkü anlamlılık değeri (sig. ,376), p>0,05 tir (Tablo 33). Dolayısıyla H5b hipotezi kabul edilmiĢtir.

Tablo 34: Aylık gelirin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) 3,358 ,188 17,828 ,000 -,150 Aylık gelir -,283 ,117 -2,410 ,017

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 5,810, R2: 0,023, Adj.R2: 0,019,p:0,017, p<0,05

Tablo 34'de yer alan regresyon analizi sonuçlarına göre model istatistiksel olarak anlamlıdır ve aylık gelir, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki değiĢiminin %2,3‘ünü açıklamaktadır. Aylık gelir, akıllı saati kullanma eğilimini etkilemektedir (β:- 0,150, p

< 0,05). Dolayısıyla H5c hipotezi kabul edilmiĢtir.

Sosyodemografik özellikler (cinsiyet, yaĢ ve aylık gelir) arasında sadece aylık gelir, akıllı saat kullanma eğilimini etkilemektedir.

135

Tablo 35: Hedonizmin Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) ,432 ,234 1,848 ,066 ,568 Hedonizm ,892 ,080 11,152 ,000

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 124,362,R2: 0,323,Adj.R2: 0,320,p:000, p<0,05

GerçekleĢtirilen basit doğrusal regresyon sonuçlarına göre, hedonizmin, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkisi olduğu görülmektedir. Model istatistiksel olarak anlamlıdır ve varyansın %32,3'ünü hedonizm açıklamaktadır. Hedonizmin, kullanma eğilimi üzerinde de güçlü bir etkisi olduğu görülmektedir(β:0,568,p<0,05) (Tablo 35).

Dolayısıyla H6 hipotezi kabul edilmiĢtir.

Tablo 36: Faydacılığın Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Standart Model B Beta t p Hata

(Sabit) ,044 ,389 ,113 ,910 ,424 Faydacılık ,806 ,106 7,574 ,000

BD:Akıllı saat kullanma eğilimi,F: 57,365, R2: 0,180, Adj.R2: 0,177,p:000, p<0,05

GerçekleĢtirilen basit doğrusal regresyon sonuçlarına göre, faydacılığın, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkisi olduğu görülmektedir. Model istatistiksel olarak anlamlıdır ve varyansın %18‘ini açıklanmaktadır. Faydacılığın, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde de güçlü bir etkisi olduğu görülmektedir (β:0,424,p<0,05) (Tablo 36).

Dolayısıyla H7 hipotezi kabul edilmiĢtir.

136

5.13. Farklı Bölümlerdeki Öğrencilerin Ġlgili Faktörlerdeki Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması

AĢağıdaki Tablo 37'de farklı bölümlerdeki öğrencilerin ilgili faktörlerdeki ortalamaları karĢılaĢtırılmaktadır. AYBÜ ĠĢletme Fakültesi bünyesinde Bankacılık ve Finans (47 kiĢi), Uluslararası Ticaret ve ĠĢletmecilik (UTĠ) (53 kiĢi), ĠĢletme ( 45 kiĢi) ve Yönetim BiliĢim Sitemleri (YBS) (53 kiĢi) olmak üzere 4 bölüm bulunmaktadır. Mühendislik Fakültesinde ise Elektrik Elektronik Mühendisliği öğrencilerine (53 kiĢi) uygulanmıĢtır. Hangi bölümde okuyan öğrencilerin yenilikçilik düzeylerinin daha fazla olduğu, öz saygı düzeyleri, risk alma eğilimleri, teknolojik ürünlerin ilgi alanlarına girip girmediği, akıllı saat kullanma eğilimleri, akıllı saati teknolojik bir ürün mü yoksa bir aksesuar olarak mı gördükleri, akıllı saatin kullanımında hedonik ve/veya faydacı tüketim eğilimlerine mi sahip olduklarını tespit etmek amacıyla çapraz tablolar analizinden yararlanılmıĢtır.

Tablo 37: Farklı bölümlerdeki Öğrencilerin Ġlgili Faktörlerdeki Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması

Bölümler Bankacılık UTĠ ĠĢletme YBS EEM Faktörler ve Finans Yenilikçilik 2,71 2,85 2,86 2,76 2,94 Eğilimi

Özsaygı 4,05 3,87 3,80 3,93 3,27

Risk Alma 3,58 3,59 3,60 3,76 3,55 Eğilimi

Teknolojik 3,25 3,44 3,46 3,85 3,54 Ġlgilenim Akıllı Saat Kullanma 2,84 2,87 2,90 3,14 3,02 Eğilimi

Hedonizm 2,7 2,85 2,80 2,82 2,88

Faydacılık 3,64 3,59 3,64 3,75 3,38

137

Tablo 37'de görüldüğü üzere, ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesinde okuyan öğrencilerin yenilikçilik düzeyleri düĢüktür. Yani öğrencilerin yeni ürünleri deneme konusunda isteksiz oldukları görülmektedir. Her beĢ bölümde de, öğrencilerin öz saygı düzeyleri yüksektir. Dolayısıyla, öğrencilerin kendilerine yönelik olumlu tutumlara sahip oldukları, kendilerine saygı duyan bireylerden oluĢtukları söylenebilmektedir. Öğrencilerin risk alma eğilimleri yüksektir. Ancak ĠĢletme Fakültesi öğrencilerinin Elektrik Elektronik Bölümü öğrencilerine göre öz saygı ve risk alma eğilimi daha yüksektir.

Her beĢ bölümde de, öğrenciler genel olarak teknolojik ürünlere ilgi duymaktadırlar. Burada Yönetim BiliĢim Sistemleri bölümü öğrencilerinin diğer bölümlere kıyasla teknolojik ilgi düzeyinin daha yüksek olduğu görülmektedir.

AraĢtırma verilerine detaylı bakıldığında, Yönetim BiliĢim Sistemlerindeki öğrencilerin diğer bölümlerdeki öğrencilere kıyasla daha fazla öğrenci akıllı saat ürünü hakkında bilgi sahibi olduklarını ve akıllı saat ürünün ilgi alanlarına girdiği yönündedir. Diğer taraftan, Üniversitenin internet sitesinde bulunan ilgili bölümlerin müfredatları incelendiğinde özellikle Yönetim BiliĢim Sistemleri bölümünde okuyan öğrencilerin aldıkları derslerinin ağırlıklı olarak teknoloji ile ilgili olduğu görülmektedir. Örneğin Yenilik ve Teknoloji Yönetimi, Mobil Uygulama Tasarımı ve GeliĢtirme vb. dersleri almaktadırlar. Dolayısıyla bu bölümde okuyan öğrencilerin teknolojiye daha fazla ilgi duymaları ve bilgi sahibi olmalarının nedeninin aldıkları derslerden kaynaklandığı düĢünülmektedir.

Akıllı saat kullanma eğilimi bakımından, öğrencilerin akıllı saat kullanma eğilimlerinin düĢük olduğu yönündedir. Ancak Yönetim BiliĢim Sistemleri ve Elektrik Elektronik bölümünün ortalaması 3'ün üstünde olduğundan diğer bölümlere kıyasla kullanma eğiliminin daha yüksek olduğu ifade edilebilir.

Akıllı saatin kullanımında hedonik ve/veya faydacı tüketim eğilimlerine mi sahip olduklarına ilgili olarak, her beĢ bölümde de faydacı tüketim eğiliminin ortalaması, hedonik tüketim eğiliminden daha yüksektir. Dolayısıyla öğrenciler için akıllı saatin kullanımında iĢlevsellik boyutunun ön plana çıktığını söylemek mümkündür.

138

Tablo 37 incelendiğinde, ĠĢletme Fakültesi yer alan bölümler ile Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümü birbirleri ile kıyaslandığından ilgili faktör düzeylerinin birbirlerine yakın olduğu görülmektedir.

Tablo 38: Öğrencilerin Akıllı Saate Yönelik BakıĢ Açılarına ĠliĢkin Ġfadeler

Ġfadeler Frekans Oran %

Bu saat tıpkı bu kelebek gibi zarif 63 24 ve özeldir Bu saat tıpkı bu alet gibi güvenilir 191 72,6 ve çok yönlüdür.

Toplam 263 96,6

Tablo 38'de Öğrencilerin büyük bir bölümü (%72,6) akıllı saatin Ġsveç çakısı gibi güvenilir ve çok yönlü olduğunu düĢünmektedir. Buradan hareketle, öğrenciler akıllı saatin fonksiyonel özelliklerinin akıllı saatin estetik özelliklerinden daha fazla önemli görmektedirler.

5.14. Öğrencilerin Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Sınıflandırılması

Tablo 39'da öğrenciler hedonik ve faydacı tüketim eğilimi düzeylerine göre sınıflandırılmıĢtır. Ayrıca tabloda akıllı saate sahip olan öğrenciler ve akıllı saat kullanma eğilimi yüksek olan öğrenciler de yer almaktadır.

Tablo 39:Öğrencilerin Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Sınıflandırılması

Hedonizmi Hedonizmi Faydacılığı Faydacılığı Toplam KiĢi DüĢük Yüksek DüĢük Yüksek (kiĢi)

Öğrenci 123 137 122 138 260

Akıllı saat 7 23 10 20 30 sahibi Akıllı saat kullanma 30 91 40 83 121-123 eğilimi yüksek olanlar

139

Öncelikle, öğrenciler arasında hedonizm ve faydacı tüketim eğilimi yüksek ve düĢük olanları ayırmak amacıyla öncelikle aynı ölçekte yer alan ifadeler toplanarak yeni iki değiĢken oluĢturulmuĢtur. Buna göre, hedonizm ölçeğinde 9 tane ifade (Hiç katılmıyorum= 1 Puan, Tamamen katılıyorum= 5 Puan) yer aldığından öğrenciler en yüksek 45 puan alabilirler. Faydacılıkta ise 7 tane ifade yer aldığından en yüksek 35 puan alabilirler. Sonrasında, aynı ölçekte yer alan ifadelerin ortalaması alınmıĢtır. Bu ortalamanın altında kalanlar düĢük olarak, üstünde kalanlar ise yüksek olarak belirlenmiĢtir. Hedonizm ölçeğindeki ortalama 25'dir. Bu puanın altında kalanların hedonizmi düĢük (123 kiĢi), 26-45 puan arasında ise 137 kiĢi bulunmaktadır. Aynı Ģekilde, faydacılıkta ise ortalama 25'dir. Dolayısıyla bu puanın altında kalanların faydacılığı düĢük (122 kiĢi), 26-35 puan arasında ise faydacılığı yüksek olan 135 kiĢi bulunmaktadır. Bu ayrım yapıldıktan sonra, çapraz tablolar analizinden yararlanılarak hedonizm ve faydacılık puanlarının ortalaması (her iki puan türünde de ortalama 25 puan) göz önünde bulundurularak akıllı saat sahibi öğrenciler sınıflandırılmıĢtır. Buna göre, akıllı saat sahibi olan 30 öğrencinin ağırlıklı olarak hem hedonik tüketim eğilimi (23 kiĢi) hem de faydacı tüketim eğiliminin (20 kiĢi) yüksek olduğu görülmektedir.

Akıllı saat kullanma eğilimi ölçeğinde 4 ifade yer aldığından bir öğrenci en yüksek 20 puan alabilmektedir. Akıllı saat kullanma eğiliminin puan ortalaması 11,78 dir. Bu nedenle, 1-12 puan arası akıllı saat kullanma eğilimi düĢük, 13-20 puan arası ise akıllı saat kullanma eğilimi yüksek olan 91 kiĢiden oluĢmaktadır. Akıllı saat kullanma eğilimi yüksek olan öğrencilerin hem hedonik tüketim eğilimi hem de faydacı tüketim eğiliminin yüksek olduğu görülmektedir (Tablo 39).

Faydacı ve hedonik tüketim eğilimi yüksek ve düĢük olmak üzere yapılan ayrım üzerinden çapraz tablolar analizinden yararlanılarak bu gruplarda yer alan kiĢilerin yenilikçilik eğilimi, öz saygı, risk alma eğilimi, teknolojik ilgi ve akıllı saat kullanma eğilimi ölçeklerinde yer alan ifadelere katılım derecelerine göre puanlama yapılmıĢtır. (Hiç katılmıyorum=1 puan, Kesinlikle katılıyorum=5 puan gibi).

Puanlama sisteminde, her bir soru için ifadelere katılım derecelerinde yer alan kiĢi sayısı ile katılım derecesi çarpılarak elde edilen puanlar hedonik/faydacı tüketim

140

eğilimi yüksek ve düĢük olanlar için ayrı ayrı toplanarak karĢılaĢtırma yapılmıĢtır (Tablo 40).

Tablo 40: Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Faktörlerin KarĢılaĢtırılması

Hedonizm Faydacılık Hedonizm Faydacılık Faktörler DüĢük Yüksek DüĢük Yüksek Toplam Toplam

Yenilikçilik 3287 3965 3187 3927 7252 7174 Eğilimi

Öz Saygı 4565 6132 4376 5427 10697 9803

Risk Alma 5237 6026 5090 6115 11263 11205 Eğilimi

Teknolojik 1602 1978 1613 2019 3580 3632 Ġlgilenimi Akıllı saat kullanma 1146 1902 1232 1842 3048 3074 eğilimi

Yukarıdaki Tablo 40'da görüldüğü üzere, hedonik tüketim eğiliminin yüksek olan öğrencilerin yenilikçilik, öz saygı ve akıllı saat kullanma eğilimi değiĢkenlerinin puan düzeyi daha yüksek iken faydacı tüketim eğilimi yüksek olanların ise, risk alma eğilimi ve teknolojik ilgilenim puan düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Ancak genel olarak, hedonik ve faydacı tüketim eğilimi puanları birbirlerine yakındır. Dolayısıyla ilgili faktörlere iliĢkin düzeylerin yüksekliği hem hedonik hem de faydacı eğilimlerin yüksekliğinden kaynaklı olabilmektedir.

AĢağıdaki Tablo 41'de öğrenciler hedonizm ve faydacılık düzeylerine göre akılı saat sahibi öğrencilerin sayısı, öz saygı ve teknolojik ilgilenim düzeyleri yer almaktadır. Bu sayede, öğrencilerin faydacı bağlamda mı yoksa hedonik bağlamda mı akıllı saat kullandıkları, faydacı bağlamda akıllı saat kullananların ilgilenim düzeyleri ve öz saygı hedonik bağlamdakilerden daha mı yüksek olduğuyla ilgili soruların cevabı aranacaktır.

141

Tablo 41: Akıllı Saat Kullanıcılarının Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Öz Saygı ve Teknolojik Ġlgilenim Düzeyleri

Akıllı Saat Hedonizm Faydacılık Toplam kullanıcılarının DüĢük Yüksek DüĢük Yüksek

Akıllı saat sahibi 7 23 10 20 30 (kiĢi)

Öz Saygı 276 854 337 815 1130 - 1152 (puan)

Teknolojik 98 407 161 363 505 - 524(puan) Ġlgilenim

H8: Faydacı bağlamda tüketim konusunda akıllı saat kullananların, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

Tablo 41'de yer alan yapılan karĢılaĢtırma sonucunda, hedonik bağlamda (hedonizmi yüksek) akıllı saat kullananların sayısı, faydacı bağlamda kullananların sayısından daha fazladır. Ancak, akıllı saat kullananların genel olarak hem hedonik hem de faydacı tüketim eğilimleri yüksek olan kiĢilerden oluĢtuğu söylenebilir. Dolayısıyla H8 hipotezi reddedilmiĢtir.

H8a: Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların özsaygı düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların öz saygı düzeyi, hedonik bağlamda kullananlardan daha düĢüktür. Ancak puanların birbirlerine yakın olduğu söylenebilir.

Dolayısıyla H8a hipotezi reddedilmiĢtir.

H8b: Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların teknolojik ilgilenim düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda akıllı saat kullananların teknolojik ilgi düzeyi, faydacı bağlamda kullananlardan daha yüksektir. Ancak puanların birbirlerine yakın olduğu söylenebilir.

Dolayısıyla H8b hipotezi reddedilmiĢtir.

142

AĢağıdaki Tablo 42'de öğrenciler hedonizm ve faydacılık düzeylerine göre akılı saat kullanma eğilimi yüksek olan öğrencilerin sayısı, öz saygı ve teknolojik ilgilenim düzeyleri yer almaktadır. Bu sayede, öğrencilerin faydacı bağlamda mı yoksa hedonik bağlamda mı akıllı saat kullanma eğiliminden yana oldukları, faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların teknolojik ilgilenim düzeyleri hedonik bağlamdakilerden daha mı yüksek olduğuyla ilgili soruların cevabı aranacaktır.

Tablo 42: Akıllı Saat Kullanma Eğiliminde Olan Öğrencilerin Hedonizm ve Faydacılık Düzeylerine Göre Öz Saygı ve Teknolojik Ġlgi Düzeyleri

Akıllı Saat kullanma Hedonizm Faydacılık Hedonizm Faydacılık eğilimi Toplam Toplam yüksek DüĢük Yüksek DüĢük Yüksek olanların Öğrenci 30 91 40 83 121 (kiĢi) 123 (kiĢi)

Öz Saygı 1154 3502 1418 3237 4656 (puan) 4655 (puan) Teknolojik 441 1446 629 1308 1887 (puan) 1937 (puan) Ġlgilenim

H9: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlar, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

Tablo 42'de görüldüğü üzere, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlar (91 kiĢi), faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan (83 kiĢi) daha yüksektir. Ancak akıllı saat kullanma eğilimi yüksek olup, hedonik ve faydacı tüketim eğilimine sahip kiĢi sayısı birbirine çok yakındır. Dolayısıyla H9 hipotezi reddedilmiĢtir.

H9a: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların özsaygı düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

ÇalıĢmada hedonik bağlamda (hedonik tüketim eğilimi yüksek) akıllı saat kullanma eğiliminde olanların (kullanma eğilimi yüksek olanların) öz saygı düzeyi, faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu nedenle, H9a hipotezi reddedilmiĢtir.

143

H9b: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların teknolojik ilgilenim düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

ÇalıĢmada hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların teknolojik ilgi düzeyi, faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Ancak puanlar birbirine oldukça yakındır. Dolayısıyla, H9b hipotezi reddedilmiĢtir. HĠPOTEZLER

HĠPOTEZLER KABUL RED

H1: Teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Teknolojiye ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki X değiĢiminin %32,5'ini açıklamaktadır. teknolojik ilgilenim, akıllı saati kullanma eğilimi üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir

(β: 0,570, p < 0,05). Dolayısıyla H1 hipotezi kabul edilmiĢtir.

H2: Yenilikçilik eğilimi, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir

Yenilikçilik eğilimi ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında X anlamlı bir iliĢki görülememiĢtir. Çünkü anlamlılık değeri

(sig. 0,086), p>0,05 tir. Bu nedenle H2 hipotezi reddedilmiĢtir.

H3: Risk alma eğilimi, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Risk alma eğiliminin, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki X değiĢiminin %2,5'ini açıklamaktadır. Risk alma eğilimi, akıllı saati kullanma eğilimini etkilemektedir (β:0,157,p<0,05).

Dolayısıyla H3 hipotezi kabul edilmiĢtir.

H4: Özsaygı, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Öz saygı, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki değiĢiminin X %2,6'sını açıklamaktadır. öz saygı, akıllı saati kullanma

eğilimini etkilemektedir(β: 0,162, p < 0,05). Dolayısıyla H4 hipotezi kabul edilmiĢtir..

144

H4a: Özsaygısı düĢük ise akıllı saat kullanmada hedonik tüketim eğilimi yüksektir. X Öz saygı ile hedonik tüketim eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki görülememiĢtir. Dolayısıyla H4a hipotezi reddedilmiĢtir.

H : Sosyodemografik özellikler, akıllı saat kullanma 5 eğilimi üzerinde etkilidir.

H5a: Cinsiyet, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Cinsiyet ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında anlamlı bir X iliĢki tespit edilememiĢtir. Çünkü anlamlılık değeri (sig. 075), p>0,05 tir (Tablo 33). Dolayısıyla H5a hipotezi reddedilmiĢtir.

H5b: YaĢ, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

YaĢ ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki X tespit edilememiĢtir. Çünkü anlamlılık değeri (sig. ,376), p>0,05 tir (Tablo 34). Dolayısıyla H5b hipotezi reddedilmiĢtir.

H5c: Aylık gelir, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Aylık gelir, akıllı saat kullanma eğilimi üzerindeki X değiĢiminin %2,3‘ünü açıklamaktadır. Aylık gelir, akıllı saati kullanma eğilimini etkilemektedir (β:- 0,150, p < 0,05).

Dolayısıyla H5c hipotezi kabul edilmiĢtir.

H6: Hedonizm, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Hedonizmin, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkisi olduğu görülmektedir. Model istatistiksel olarak anlamlıdır ve X varyansın %32,3‘ünü hedonizm açıklamaktadır. Hedonizmin, kullanma eğilimi üzerinde de güçlü bir etkisi olduğu görülmektedir (β:0,568 ,p<0,05).

145

H7: Faydacılık, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkilidir.

Faydacılığın, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkisi olduğu görülmektedir. Faydacılık, akıllı saat kullanma X eğilimine ait varyansın %18'ini açıklanmaktadır. Faydacılığın, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde de güçlü bir etkisi olduğu görülmektedir (β:0,424, p<0,05).

H8: Faydacı bağlamda tüketim konusunda akıllı saat kullananların, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda (hedonizmi yüksek) akıllı saat kullananların sayısı ile faydacı bağlamda kullananların X sayısından daha fazladır. Genel olarak, akıllı saat kullananların hem hedonik hem de faydacı tüketim eğilimleri yüksek olan kiĢilerden oluĢtuğu söylenebilir. Dolayısıyla H8 hipotezi reddedilmiĢtir.

H8a: Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların özsaygı düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda akıllı saat kullananların öz saygı düzeyi, X faydacı bağlamda kullananlardan daha yüksektir. Ancak puanların birbirlerine yakın olduğu söylenebilir. Dolayısıyla

H8a hipotezi reddedilmiĢtir.

H8b: Faydacı bağlamda akıllı saat kullananların teknolojik ilgilenim düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullananlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda akıllı saat kullananların teknolojik ilgi X düzeyi, faydacı bağlamda kullananlardan daha yüksektir. Ancak puanların birbirlerine yakın olduğu söylenebilir.

Dolayısıyla H8b hipotezi reddedilmiĢtir.

146

H9: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlar, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlar (91 kiĢi), faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde X olanlardan (83 kiĢi) daha yüksektir. Ancak akıllı saat kullanma eğilimi yüksek olup, hedonik ve faydacı tüketim eğilimine sahip kiĢi sayısı birbirine çok yakındır. Dolayısıyla

H9 hipotezi reddedilmiĢtir.

H9a: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların özsaygı düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda (hedonik tüketim eğilimi yüksek) akıllı X saat kullanma eğiliminde olanların (kullanma eğilimi yüksek olanların) öz saygı düzeyi, faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu nedenle, H9a hipotezi reddedilmiĢtir.

H9b: Faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların teknolojik ilgi düzeyi, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksektir.

Hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların X teknolojik ilgi düzeyi, faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanlardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Ancak puanlar birbirine oldukça yakındır. Dolayısıyla, H9b hipotezi reddedilmiĢtir.

147

BÖLÜM 6

SONUÇ

YaĢadığımız çağda meydana gelen yenilikler, özellikle küreselleĢme ve teknolojik ilerlemeler sayesinde hızla yaygınlaĢmaktadır. Bu yaygınlaĢma sürecinde, insanların kiĢilik özellikleri, yeniliğe yönelik algıları, tutum ve davranıĢlarının farklılık göstermesi büyük bir rol oynamaktadır (Turan, 2017: 71). Ayrıca, insanların içinde bulunduğu ekonomik, sosyo-kültürel ve teknolojik çevrede yaĢanan değiĢimler insanların istek, ihtiyaç ve beklentilerini arttırmakta, alıĢkanlıklarını etkilemekte, teknoloji-moda algılarını farklılaĢtırmakta ve satın alma kararlarını etkileyebilmektedir (Uzkurt, 2017: 233). Bu bağlamda, rekabetçi yapısını korumak, piyasada elde ettikleri baĢarıları sürdürülebilir kılmak isteyen iĢletmeler, tüketicilerin beklentilerine karĢılamak için yenilikler sunması kaçınılmaz hale gelmektedir (Köse, 2012: 1). Son zamanlarda ortaya çıkan yeniliklerden bir tanesi de giyilebilir teknolojilerdir.

ĠĢletmeler her ne kadar yenilikçi olup, piyasaya yeni ürün ve hizmetler sunsalar da, ürünlerin satın alınıp kullanılması tüketici eğilimlerine göre farklılık göstermektedir. Dolayısıyla yeniliklerin baĢarıya ulaĢmasında tüketici eğilimleri göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Çünkü bazı tüketiciler yenilikleri hemen alıp kullanmakta iken bazıları ise eski tüketim alıĢkanlıklarını devam ettirmektedir (Midgley ve Dowling, 1978 aktaran Özer vd., 2009: 118). Bu nedenle, literatürde yenilikçi tüketime etki eden faktörleri anlamaya yönelik çalıĢmalara olan ilgi artmaktadır.

Bu çalıĢmada, AYBÜ ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesi öğrencilerinin yenilikçi tüketimlerini etkileyen faktörlerin neler olduğu ve tüketime etkisi araĢtırılmıĢtır. Bu kapsamda teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, risk alma eğilimi, öz saygı, sosyodemografik özellikler, hedonizm ve faydacılık bağımsız değiĢken, akıllı saat kullanma eğilimi de bağımlı değiĢken olarak ele alınmıĢtır. AYBÜ ĠĢletme ve Mühendislik Fakültesi öğrencileri üzerinde gerçekleĢtirilen araĢtırmada yedi ölçekten oluĢan anket formuyla 263 katılımcıya ulaĢılmıĢtır. Elde edilen veriler ıĢığında sonuç kısmı hazırlanmıĢtır.

148

AraĢtırmanın ilk hipotezinde, teknolojik ilgilenimin akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Kwee-Meier vd. (2016) makalesinde de olduğu gibi teknolojiye duyulan ilginin giyilebilir teknolojileri kullanma eğilimi üzerinde pozitif bir etkisi sonucuna varılmıĢtır. Teknolojik ilgilenim, akıllı saat kullanma eğilimini etkilemektedir. Teknolojiye duyulan ilgi, giyilebilir teknolojilerin kullanılmasında en önemli faktör olarak gözükmektedir. Dolayısıyla gelecekte, bu ürünlere olan ilginin artarak sürmesi giyilebilir teknolojilerin günlük hayatımızda daha fazla kullanma potansiyeline sahip olacağını göstermektedir.

AraĢtırmanın ikinci hipotezinde, yenilikçilik eğilimi ile akıllı saat kullanma eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki görülememiĢtir. Mutlu ve Sesliokuyucu (2016) çalıĢmasında da benzer bir durum söz konusudur. Ancak Hong vd. (2016) makalesinde bu iki değiĢken arasında pozitif iliĢki olduğunu belirtmiĢtir. Bu durum, demografik özellikler veya kültür farklılığından kaynaklı olabilir. Tüketicilerin yenilikçilik düzeylerinin bilinmesi piyasadaki yeniliklerin baĢarısını etkileyebilmektedir. Ayrıca, yenilikçilik düzeylerine göre pazarın sınıflandırılması ve farklı pazarlama stratejisi uygulanmasına konularında iĢletmelere katkı sağlar (Dobre vd., 2009: 21). Yenilikçi bireyler, daha fazla bilgi arayıĢında olduklarından teknolojik yenilikler hakkındaki belirsizlikle baĢ edebilecek, böylelikle bu teknolojilere yönelik benimseme niyetinde olacaklardır (Kalantari, 2017: 293). Dolayısıyla, yenilikçi bireyler özellikle teknoloji Ģirketleri önem arz etmektedir

AraĢtırmanın üçüncü hipotezinde ise, risk alma eğilimi, akıllı saat kullanma eğilimini etkilemektedir. Tellis vd. (2009) makalesinde, risk alma eğilimi ile yeni ürünlerin benimsenmesi arasında önemli bir iliĢki olduğunu belirtmiĢlerdir. Risk, giyilebilir teknolojilere yönelik bireylerin tutumlarını etkileyebilecek ve benimsenmesi konusunda bariyer oluĢturabilecek faktörlerden bir tanesi olduğu görülmektedir. Risk alma eğilimi, tüketici davranıĢlarını açıklamada yararlanılan bir faktördür (Hirunyawipada ve Paswan, 2006). Genel olarak, algılanan risk arttıkça satın alma eğilimi azalmaktadır (Goodwin, 2009). Yenilikçi bireyler risk almayı seven bireylerdir (Rogers, 1983). Risk alma eğilimi yüksek olan tüketiciler, yeni ürünleri ve teknolojileri kullanma eğilimindedirler (Hsiao, 2017: 188). Yenilikçi iĢletmelerle (yani radikal yenilikçilerile) yenilikçi tüketiciler arasındaki ortak noktalardan biri risk alma

149

eğilimlerinin yüksek olmasıdır. Risk alma eğilimi iĢletmeler açısından önemli olduğu kadar tüketiciler açısından da önemli olmakta ve özellikle yeni teknolojilerin kullanılmasında kendini göstermektedir. Bu bağlamda, teknolojik yeniliklerin benimsenmesi ve yayılması konusunda risk almayı seven tüketicilerin dikkatini çekmek iĢletmelerin pazarlama stratejilerinin oluĢturulmasında öncelikli gruplar arasında olmalıdır.

Dördüncü hipotezde, öz saygının akıllı saat kullanma eğilimini etkilediği tespit edilmiĢtir. Alt hipotezinde ise, öz saygı ile hedonik tüketim eğilimi arasında anlamlı bir iliĢki görülememiĢtir. Ancak, özsaygı ile faydacılık arasında pozitif bir iliĢki olduğu görülmüĢtür. Dolayısıyla akıllı saatin faydacı yönleri, akıllı saatin öğrencinin iĢlevsel ihtiyaçlarını karĢılama kabiliyeti ile doğrudan ilgili olduğu ve özsaygısı yüksek olan öğrencilerin akıllı saatin ihtiyaçlarına verdiği cevaba odaklandıkları ifade edilebilir. Rose vd. (1998) makalesinde, özsaygı ile faydacılık arasında pozitif iliĢki olduğunu belirtmiĢtir. Öz saygı, kendini beğenme, saygı duyma ve kabul etme ile ilgilidir (Truong ve McColl, 2011: 556). Öz saygı düzeyindeki farklılıklar, bireylerin tutum ve davranıĢlarının farklılık göstermesine neden olmaktadır (Aydın, 2009). Teknolojik ürünler üzerinde yapılan çalıĢmalarda özsaygı değiĢkeninin risk alma eğilimi (Aydın, 2009) ve yenilikçilik eğilimi ile (Deniz, 2012) iliĢkili olduğundan yeni teknolojilerin kullanılmasında dikkate alınması gereken bir faktördür. Yüksek özsaygıya sahip bireyler ürün ve markalar hakkında konuĢmaya istekli olmaları, beğeni ve memnuniyetsizliklerini rahatlıkla dile getirmeleri (Clark ve Goldsmith, 2005: 297) bu grubu, özellikle yeni teknolojilere yönelik iĢletmelere geri bildirim sağlamada önemli bir pozisyona getirmektedir.

BeĢinci hipotezde, sosyodemografik özelliklerin (cinsiyet, yaĢ ve aylık gelir) akıllı saat kullanma eğilimine etkisi ölçülmüĢtür. Yapılan analizler sonucunda, sadece aylık gelirin akıllı saat kullanma eğilimini etkilediği görülmüĢtür. Lim ve Park (2014) gelirin yeni ürünlerin benimsenmesi üzerinde etkisi olduğunu belirtmiĢtir. Diğer taraftan Chuah vd. (2016) ise, cinsiyet ve yaĢ değiĢkenlerini, kontrol değiĢkeni olarak ele almıĢtır. Ancak akıllı saatin benimsenmesi üzerinde önemli bir etki göstermemiĢtir. Aylık gelir, teknolojik yeniliklerin benimsenmesi ile iliĢki (Dickerson ve Gentry, 1993) dir. Yüksek gelire sahip olanlar. elektronik ürünlerde yenilikleri aramaya daha

150

isteklidir (Karaaslan, 2012: 98). Ek olarak, akıllı saat satın alınmama nedenlerinden biri, akıllı saatin fiyatıdır (Kentico, 2015). Bu bağlamda, yeni ürünlere iliĢkin kullanma eğiliminin, ortaya çıkmasında tüketicinin sahip olduğu gelir önemli bir etken olduğu ifade edilebilir.

Altıncı hipotezde hedonizm, akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkisi olduğu doğrulanmıĢtır. Yedinci hipotezde ise, faydacılığın akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde etkisi olduğu sonucuna varılmıĢtır. ÇalıĢma sonucu Choi ve Kim (2016), Jeong vd. (2016) ve Hsiao (2017)' nun çalıĢmalarını desteklemektedir. Yenilikçi tüketimde, hedonik tüketim eğiliminin mi yoksa faydacı tüketim eğiliminin mi ön plana çıktığı konusunda, çalıĢmada akıllı saat kullanma eğilimi üzerinde hedonizmin daha fazla etkiye sahip olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Bu durum, Chuah vd. (2016), Marangoz ve Aydın (2018) çalıĢmaları ile uyumlu iken Jeong vd. (2016) ve (Hsiao, 2017) çalıĢması ile uyumsuzdur. Bu nedenle, iĢlevsel yönlerin mi yoksa hedonik yönlerin mi daha fazla etkilediği konusunda daha fazla çalıĢma yapılması gerekmektedir. Akıllı saatin faydacı yönlerinin geri planda kalmasının nedeni, akıllı telefonların akıllı saatlerin yerine getirebildiği çoğu iĢlevi yerine getirmesi olabilir (Marangoz ve Aydın, 2018: 14). ÇalıĢmada, hem hedonizmin hem de faydacılığın akıllı saat kullanma eğilimini etkilediği göstermektedir. Akıllı saatlerin zengin fonksiyonlara sahip olması, sunduğu keyif/eğlence ve kullanıĢlılık, potansiyel kullanıcıların satın alma ve kullanma eğilimine önayak olduğu gibi tüketicilerin kullanmaya devam etme niyetlerini etkileyebilmektedir. Hong vd. (2016) makalesinde hedonik ve faydacı değerlerin akıllı saat kullanmaya devam etme niyetini önemli ölçüde etkilediğini ortaya koymuĢtur.

AraĢtırmanın sekizinci hipotezinde, 263 öğrenci içerisinde 30 öğrenci akıllı saat kullanıcısı olduğunu belirtmiĢtir. Bu bağlamda, hedonik bağlamda (hedonizmi yüksek) akıllı saat kullananların sayısı (23 kiĢi) ile faydacı bağlamda (faydacılığı yüksek) kullananların sayısından (20 kiĢi) daha fazladır. Dolayısıyla, akıllı saat kullananların hem hedonik hem de faydacı tüketim eğilimleri yüksek olan kiĢilerden oluĢtuğu söylenebilmektedir. Diğer taraftan hedonik bağlamda akıllı saat kullananların öz saygı ve teknolojik ilgilenim düzeyi, faydacı bağlamda kullananlardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Dokuzuncu hipotezde, hedonik bağlamda akıllı saat kullanma

151

eğiliminde olanlar (91 kiĢi) faydacı bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların sayısı (83 kiĢi) birbirine çok yakındır. Hedonik bağlamda akıllı saat kullanma eğiliminde olanların öz saygı ve teknolojik ilgilenim düzeyi daha yüksek olduğu söylenebilir.

Akıllı saatin öğrenciler tarafından bir teknoloji ürünü mü yoksa moda ürünü mü olarak algılandığına iliĢkin olarak betimleyici istatistiklere bakıldığında, öğrencilerin genel olarak akıllı saati bir moda aksesuarından (ortalama=3,23, standart sapma=1,13) ziyade teknolojik bir ürün (ortalama=4,25) olarak gördükleri söylenebilir. Bu durum, katılımcılar için hem estetiğin hem de fonksiyonelliğin potansiyel kullanıcılar açısından göz önünde bulundurdukları birer unsur olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, Chuah vd. (2016) ve Marangoz ve Aydın (2017) üniversite öğrencileri üzerinden ulaĢtığı sonuç ile uyumludur.

AYBÜ ĠĢletme Fakültesi (Bankacılık ve Finans, Uluslararası Ticaret ve ĠĢletmecilik, ĠĢletme ve Yönetim BiliĢim Sitemleri) ve Mühendislik Fakültesinde (sadece Elektrik ve Elektronik Mühendisliği bölümü) farklı bölümlerde okuyan öğrencilerin ele alınan faktör ortalamalarına bakıldığında, genel olarak birbirlerine yakın ortalamalara sahip olduğu görülmektedir. Bu beĢ bölümde de okuyan öğrencilerin yenilikçilik düzeyleri ve hedonizm ortalamaları düĢük (3'ün altında), öz saygı, risk alma eğilimi, teknolojik ilgilenim, faydacılık ortalamaları (3'ün üstünde) yüksektir. Ayrıca Yönetim BiliĢim Sistemleri bölümü öğrencilerinin hem teknolojik ilgilenim düzeyleri hem de akıllı saat kullanma eğilimleri diğer bölümlere nazaran daha yüksektir. Bunun nedeninin Yönetim BiliĢim Sistemleri bölüm müfredat derslerinin ağırlıklı olarak teknoloji ile ilgili olmasından kaynaklı olabileceği yönündedir.

Ankete katılan toplamda 263 öğrenci içerisinde 30 öğrenci (%11,4'ü) akıllı saat kullanıcısı olduklarını belirtmiĢlerdir. Ayrıca katılımcılar genel olarak çevrelerinde akıllı saat kullananların sayısının çok olmadığını belirtmektedirler.

Sonuç olarak, öz saygı, risk alma eğilimi, teknolojik ilgilenim, hedonizm ve faydacılık değiĢkenlerinin, sosyodemografik özelliklerden ise sadece aylık gelir, yenilikçi tüketime (akıllı saat kullanma eğilimine) etki eden faktörler olduğu bulunmuĢtur.

152

Özellikle, iletiĢim teknolojilerine eriĢimin artması ile teknoloji alanında yaĢanan geliĢmeler öğrencilerin ilgisini çekmekte ve bu teknolojileri kullanma eğilimlerini önemli ölçüde etkilemektedir. Ancak, özsaygısı yüksek olan öğrencilerin akıllı saatin iĢlevsel özelliklerine odaklandıkları ifade edilebilir. Ayrıca öğrencilerin risk alma eğiliminin yüksek olması giyilebilir teknolojileri kolaylıkla yaĢamlarına dahil edebilirler. Öğrencilerin bu teknolojileri kullanmak istemelerinde hem keyif almak hem de yaĢamları için bu teknolojileri faydalı gördükleri söylenebilir.

Ankette yer alan akıllı saate iliĢkin görseldeki ifadelerde öğrencilerin büyük bir bölümü akıllı saatin isveç çakısı gibi güvenilir ve çok yönlü olduğunu ifadesine katılmıĢlardır. Bu bağlamda, öğrenciler akıllı saati fonksiyonel bir araç olarak görseler bile yenilikçi tüketimi açıklarken hedonizmin faydacılıktan daha fazla bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, faydacı yaklaĢımın tüketici eğilimine yansımadığı görülmektedir.

Giyilebilir teknoloji veya özelde akıllı saat firmaları açısından üniversite öğrencilerinin akıllı saat kullanma eğilimine etki eden faktörleri anlamaları önem taĢımaktadır. Çünkü bir anlamda, gelecekteki akıllı saatin ana kullanıcıları olacaklardır. Ayrıca ilgili piyasada yer alan Ģirketler kendi pazar paylarını artırmanın da anahtarı olarak görebilirler.

Teknoloji dünyasında yaĢanan geliĢmelerin artmasıyla baĢta gençler olmak üzere teknolojik ürün gruplarına olan ilgi sektörün büyüme potansiyelinde önemli bir rol oynamaktadır (https://reportturk.com).

ÇalıĢmanın küçük bir grup üzerinde uygulanması en önemli kısıtıdır. Bu nedenle, özsaygı, risk alma eğilimi ve aylık gelir değiĢkenlerinin yenilikçi tüketim üzerindeki etkisinin düĢük olduğu değerlendirilmektedir. Bu kısıta rağmen, çalıĢma yenilikçi tüketimi kapsayan detaylı bir literatür taraması sunması bakımından önemlidir. Ek- A'da Literatürde "Yenilikçi Tüketim" Bağlamında HazırlanmıĢ Tezler ve Makaleler (2007-2018) ve Ek-B' de Literatürde "Yenilikçi Tüketim" Bağlamında HazırlanmıĢ Tezler ve Makalelerde Ġncelenen Faktörler (2007-2018) yer almaktadır. Bu tez çalıĢması için faydalanılan bu tablolarda, yenilikçi tüketimin nasıl çalıĢılmıĢ olduğu,

153

hangi değiĢkenlerin ve ürünlerin ele alındığı, veri toplama araçları, örneklemi ve bulgularına ayrıntılı olarak belirtilmiĢtir.

ÇalıĢmanın literatüre bir diğer katkısı da, çalıĢmanın kapsamında son zamanlarda popülerlik kazanan giyilebilir teknolojilerin piyasası hakkında güncel bilgilere yer verilmesidir. ÇalıĢmada, tez için taranan literatürde yenilikçi tüketime etki eden faktörler (teknolojik ilgilenim, yenilikçilik eğilimi, risk alma eğilimi, öz saygı, sosyodemografik özellikler, hedonizm ve faydacılık) ile ilgili olarak giyilebilir teknoloji üzerine yapılan bir çalıĢmaya rastlanılmamıĢtır. Bu da tezin özgünlüğünü ve literatüre katkısını ortaya koymaktadır.

Gelecekteki çalıĢmalara öneri sunmak amacıyla, bu çalıĢma yenilikçi tüketime etki eden faktörleri belirlemeye yönelik olarak giyilebilir teknolojiler alanında akıllı saat ürününe olan kullanma eğilimi üzerinde etkili olan faktörleri araĢtırmıĢtır. Dolayısıyla, giyilebilir teknolojiler alanında farklı bir ürün grubunda (akıllı bileklik, gözlük, kulaklık) veya tek bir marka yada Ģirket üzerinden konu daraltılarak benzer bir çalıĢma yapılabilir. Bunun dıĢında, çalıĢmada özsaygı, risk alma eğilimi ve aylık gelirin akıllı saat kullanma eğilimini daha az etkilediği görülmektedir. Bunun nedeni, üniversite öğrencileri üzerinde küçük bir örneklem grubunda uygulandığından kaynaklı olabilmektedir. Dolayısıyla farklı kültür, farklı demografik özellikler ve daha geniĢ örneklemler üzerinde, yenilikçi tüketime etki eden faktörlerin araĢtırılmasının da faydalı olacağı değerlendirilmektedir.

154

YARARLANILAN KAYNAKLAR

Afuah, A. (2003). Innovation Management: Strategies, Implementation and Profits (2nd edition). New York: Oxford University Press.

Agarwal, R. & Prasad, J. (1998) A Conceptual and Operational Definition of Personal Innovativeness in the Domain of Information Technology. Information Systems Research, 9(2), 204-215.

Akbulut. F. P. ve Akan, A. (2015, Ekim). Akıllı Giyilebilir Hasta Takip Sistemleri. Medical Technologies National Conference (TIPTEKNO), Muğla. http://www.biyoklinikder.org/TIPTEKNO15_Bildiriler/107.pdf

Alani, F. (2009: 22 Mayıs). Photos: Mobile phone watches of the future. 5 Kasım 2017 tarihinde, https://www.computerweekly.com/photostory/ 2240108037/ Photos-Mobile-phone-watches-of-the-future/1/Sony-MBW-100-Mobile-phone- watches-of-the-future adresinden eriĢildi.

Albayrak, E. S. (2017). Hedonik ve Faydacı Tüketim Bağlamında İnternet Üzerinden Alışveriş Alışkanlıkları: Bir Uygulama Örneği. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi: Konya.

Anderson, G., & Lee, G. (2008). Why consumers (don't) adopt smart wearable electronics. IEEE Pervasive Computing, 7(3), 10-12.

Arnold, M. J. & Reynolds, K. E. (2003). Hedonic shopping motivations. Journal of retailing, 79(2), 77-95.

Arts, J.W.C., Frambach, R. T. & Bijmolt, T. H. A. (2011). Generalizations on consumer innovation adoption: a meta-analysis on drivers of intention and behavior. Intern. J. of Research in Marketing, 28 (2), 134–144.

Aslan, D. (2018, 13 Ekim). ĠĢte Apple Watch Series 4 Türkiye ÇıkıĢ Tarihi. 10 Aralık 2018 tarihinde, https://shiftdelete.net/apple-watch-series-4-turkiye-cikis-tarihi- aciklandi adresinden eriĢildi.

155

Aslan, R. ve Zincirkıran, M. (2016). Ġnovasyon ile Tüketim Eğilimleri ve Reklam ĠliĢkisi: Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir AraĢtırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 265-281.

Aydan, S. ve Aydan, M. (2016). Sağlık Hizmetlerinde Bireysel Ölçüm ve Giyilebilir Teknoloji: Olası Katkıları, Güncel Durum ve Öneriler. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(3), 325-342.

Aydın, S. (2009). KiĢisel ve Ürün Temelli Yenilikçilik: Cep Telefonu Kullanıcıları Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 188-203.

Aytaç, Ö. (2006). Tüketimcilik ve MetalaĢma Kıskacında BoĢ Zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(11), 27-53.

Babaoğul, M. ve Bener, Ö. (2010). Yeni Teknolojiler ve Tüketici EtkileĢimi. Tüketici Yazıları (II), 103-116.

Babaoğul, M., ġener, A., Buğday, E.B. (2016). Tüketici Profili ve Bilinç Düzeyi AraĢtırması. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı. Tüketici Akademisi Projesi.

Barbak, B. (2007, 16 Mayıs). Samsung Anycall U608 Ultra Slim. 5 Kasım 2017 tarihinde, https://shiftdelete.net/samsung-anycall-u608-ultra-slim-1853 adresinden eriĢildi.

BaĢ, Y., Okutan, S. ve AltunıĢık, R. (2015). Tüketicilerin Yenilikçilik Eğilimlerini Etkileyen DavranıĢsal ve KiĢiliksel Faktörlerin Ġncelenmesi: Gıda AlıĢveriĢleri Üzerine Bir Uygulama. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 60-82.

BaĢar, E. E. (2012). Tüketici Yenilikçiliği ve Marka Değeri Algısının Marka Yayma Üzerindeki Etkileri. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.

BaĢar, E. E. ve Yapraklı, ġ. (2013). Tüketici Yenilikçiliği ve GeniĢletilmiĢ Teknoloji Kabul Modelinin E-CRM Üzerinde Etkileri: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. International Journal of Social Science, 6(6). 149-180.

156

Bau, J. (2017, 12 Temmuz). What are the advantages/disadvantages of smart watches? [Online forum yorumu]. Quora, https://www.quora.com/What-are-the- advantages-disadvantages-of-smart-watches adresinden eriĢildi.

Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu. (3.baskı). Çevirenler: Hazal Deliceçaylı- Ferda Keskin, Ġstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Bauman, Z. (2010). Küreselleşme. (2. Basım). Ġstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Baumgartner, H. & Steenkamp, J-B. E. M. (1996). Exploratory Consumer Buying Behavior: Conceptualization and Measurement. International Journal of Research in Marketing, 13, 121-137.

Bayat, B. (2003). Bireylerin Benlik Algısı (Benlik Tasarımları) Sistemi ve Bu Sistemin DavranıĢları Üzerindeki Rolü. Kamu-İş, 7(2), 2-11.

BaybaĢ, G. (2015). Amaca Yönelik Davranış Teorisi İle Tüketici Yenilikçiliğinin İncelenmesi: Çevrimiçi Oyunların Benimsenmesini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Bekoğlu, F. B., Ergen, A. ve Ġnci, B. (2016). The Impact of Attitude, Consumer Innovativeness and Interpersonal Influence on Functional Food Consumption. International Business Research, 9(4). 79-87.

Belbağ, A. G. ve Yılmaz, K. G. (2017). Fikir Liderliği, Sosyal Kimlik, Ürün Temelli Yenilikçilik ve Tüketici Yenilikçiliği Arasındaki ĠliĢkilerin Ġncelenmesi. ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies),Vol 3. Ankara.

Bergfors, M. E. & Larsson, A. (2009). Product and Process Innovation in Process Industry: A New Perspective on Development. Journal of Strategy and Management, 2(3), 261-276.

Bhat, A., Badri, P. & Reddi, U.S. (2014). Wearable devices: the next big thing in CRM. Cognizat. 22 ġubat 2018 tarihinde, https://www.cognizant.com/services- resources/wearable-devices-the-next-big-thing-in-crm-codex984.pdf adresinden eriĢildi.

157

Bilgin, N. F. (2016). Giyilebilir Teknolojiler Tabanlı Mobil Hasta Takip Sistemi Tasarımı ve Geliştirilmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü: Sakarya.

Bilgin, S. N. ve Çamurcu A. Y. (2017, Mayıs). Kablosuz EKG ve Pulse Oksimetre Uygulaması Sistem Tasarımı. 2. Ulusal Biyomedikal Cihaz Tasarımı ve Üretimi Sempozyumu. Ġstanbul.

Borsaly, A. (2017). Hedonic Consumption Mediating thre Relationship between Consumer Psycho-Demographic Characteristics and Consumer Adoption of Innovation. IJBAMR, 3(1), 41-45.

Bostancı, E. (2015). Medikal Alanda Kullanılan Giyilebilir Teknolojiler: Uygulamalar, KarĢılaĢılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri.

Bozkurt, Ö., Meriç, S. ve Bozkurt, Ġ. (2014). KiĢilik Özelliklerinin Yenilikçilik Eğilimi Üzerine Etkisini Belirlemeye Yönelik Kamuda ÇalıĢan Yöneticiler Üzerinde Bir AraĢtırma. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 1, 58-70.

Böyükaslan, A. ve Tiryakioğlu, M. (2016). GiriĢimci Devlet, Yenilikçi Finansman: Türkiye Ġçin Bir Politika ArayıĢı. Journal of Business Research Turk, 8(1). 592- 618.

Brown, J. D., Dutton, K. A. & Cook, K. E. (2001). From the top down: Self-esteem and self-evaluation. Cognıtıon and Emotıon, 15 (5), 615-631.

BTSO Etüd ve Arge.(2007). İnovasyon Nedir Şirketlere Ne Getirir. Bursa: Bursa Sanayi ve Ticaret Odası.

Buran, Ġ. (2017). Sanal Marka Topluluklarında Tüketici Katılımı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi: Ankara.

Burns, D. J. & Krampf, R. F. (1991). A semiotic perspective on innovative behavior. In Proceedings of the 1991 Academy of Marketing Science (AMS) Annual Conference (pp. 32-35). Springer, Cham.

158

Bülbül, H. ve Özoğlu, B. (2014). Tüketici Yenilikçiliği ve Algılanan Riskin Satın Alma DavranıĢına Etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44, 43-58.

Campell, M. C. & Goodstein, R. C. (2001). The Moderating Effect of Perceived Risk on Consumers’ Evaluations of Product Incongruity: Preference for the Norm. Journal of Consumer Research, 28(3), 439-449.

Canhoto, A.I. & Arp, S. (2016). Exploring the factors that support adoption and sustained use of health and fitness wearables. Journal of Marketing Management, 33(1–2), 32–60.

Cano, M. B., Alexander, B. & Fung, K. (2018, Temmuz). Explorıng Mıllennıal Consumers’ Perceptıons, Attıtudes And Purchase Intentıons Towards Luxury Fashıon Wearable Technology (Smartwatches). Global Marketing Conference 2018 Global Marketing Conference at Tokyo.

Cantrell, C. (2005, 14 ġubat). Review of The Abacus Wrist PDA (AU5005). 5 Kasım 2017 tarihinde, https://www.watchreport.com/review-of-the-abacus-wrist-pda- au5005/ adresinden eriĢildi.

Capital (2012, 1 Ekim). Yenilikçi Tüketici ortamı değiĢtirdi [SöyleyiĢi]. 3 ġubat 2017 tarihinde, https://www.capital.com.tr/is-dunyasi/soylesiler/yenilikci-tuketici- ortami-degistirdi-081329 adresinden eriĢildi.

Carpenter, J. M., Moore, M. & Fairhurst, A. E. (2005). Consumer Shopping Value for Retail Brands, Journal of Fashion Marketing Management, 9(1), 43-53.

CCS insight. (2015). Wearables Market to Be Worth $25 Billion by 2019. 12 Kasım 2017tarihinde, http://www.ccsinsight.com/press/company-news/2332-wearables- market-to-be-worth-25-billion-by-2019-reveals-ccs-insight adresinden eriĢildi.

CCS insight. (2018). CCS Insight Forecast Predicts Apple Watch and Hearables to Fuel Growth in Wearables. 23 ġubat 2018 tarihinde, ttps://www.ccsinsight.com/ press/company-news/3375-ccs-insight-forecast-predicts-apple-watch-and hearables -to-fuel-growth-in-wearables adresinden eriĢildi.

159

Cebesoy, O. (2016). Giyilebilir EKG. Bitirme Projesi II. Yakındoğu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi: LefkoĢa.

Cecchinato, M. E., Cox, A. L. & Bird, J. (2015). Smartwatches: the Good, the Bad and the Ugly?. In: Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems. (pp. 2133-2138). New York, NY, United States: ACM. ISBN 9781450331463

Charlton, A. (2013, 2 Ekim). From IBM to Microsoft - A Brief History of The Smartwatch. International Business Times. 23 ġubat 2018 tarihinde, http://www.ibtimes.co.uk/smartwatch-history-apple-iwatch-samsung-galaxy- gear-503752 adresinden eriĢildi.

Chesbrough, H. (2003). Open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from Technology. Harvard Business School Press.

Choi, J. & Kim, S. (2016). Is the smartwatch an IT product or a fashion product? A study on factors affecting the intention to use smartwatches. Computers in Human Behavior, 63, 777-786.

Chuah, S. H. W., Rauschnabel, P. A., Krey, N., Nguyen, B., Ramayah, T. & Lade, S. (2016). Wearable Technologies: The Role of Usefulness and Visibility in Smartwatch Adoption. Computers in Human Behavior, 65, 276-284.

Citrin, A. V., Sprott, D. E., Silverman, S. N. & Stem, D. N. (2000). Adoption of Internet shopping: the role of consumer innovativeness. Industrial Management & Data Systems, 100(7), 294-300.

Clark, R. A. & Goldsmith, R. E. (2005). Market Mavens: Psychological Influences. Psychology and Marketing, 22(4), 289-312.

Coopersmith, S. (1967). The Antecedents o f Self Esteem. San Francisco: Freeman and Company.

Cox, D. F. & Rich, S. U. (1964). Perceived Risk and Consumer Decision-Making: The Case of Telephone Shopping. Journal of Marketing Research, 1(4), 32-39.

160

Çakır, A. (2014). Faktör Analizi. Doktora Tezi. Ġstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ġstanbul.

Çakır, F. S., Aytekin, A. ve Tüminçin, F. (2018). Nesnelerin Ġnterneti ve Giyilebilir Teknolojiler. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 4(5), 84-95.

Çakır, M. (2017). Tüketicilerin Sosyal Medyada Markalı Ürün Tercihlerinin Satın Alma DavranıĢları Üzerindeki Etkisi. İktisadi Yenilik Dergisi, 4(3), 52-66.

Çakır, M. ve Çakır, E. (2017). Mobil Cihaz Üzerinden Görsel Efekti Kontrol Edilebilen Elektronik Takıların Tasarımı. Mesleki Bilimler Dergisi, 6(3), 508- 516.

Çakmak, A. Ç. ve Çakır M. (2012). 12-18 Yas Arası Gençlerin Hedonik Tüketim DavranıĢlarının Ġncelenmesi: Kocaeli ġehir Merkezinde Bir AraĢtırma. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(4), 171- 189.

Çelik, N. (2016). Yenilikçilik Konusunda Yapılan Doktora Tezlerinin Ġçerik Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 2(1), 29-42.

Çetin, Ö. (2014, Ocak 10). Samsung Galaxy Gear Video İnceleme. EriĢim tarihi: 25.02.2018, https://shiftdelete.net/samsung-galaxy-gear-video-inceleme-49378

Çifci, S. (2012). Tüketicilerin Yeni Ürünlere Yönelik Adaptasyon Tutumları Üzerinde Tüketicilerin ve Firmaların Yenilikçilik Düzeylerinin Etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 34 ,s. 83-92.

Daghfous, N. Petrof, J. V. ve Pons, F. (1999). Values and Adoption of Innovations: A Cross-Cultural Study. Journal of Consumer Marketing, 16(4), 314-331.

Davis, S. M. ve Moe, K. (1997). Bringing Ġnnovation to Life. Journal of Consumer Marketing. 14(5). 338-361.

161

Dehghani, M. (2018). Exploring the motivational factors on continuous usage intention of smartwatches among actual users. Behaviour & Information Technology, 1-14.

Dehghani, M., Kim, K. J., Dangelico, R. M. (2018). Will smartwatches last? factors contributing to intention to keep using smart wearable technology. Telematics and Informatics, 1-11.

Demirci, ġ. (2018). Giyilebilir Teknolojilerin Sağlık Hizmetlerine ve Sağlık Hizmet Kullanıcılarına Etkileri. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 985-992.

Demirel, F. (2016, 1 Aralık). Türkiye'de akıllı telefon ve akıllı saat satıĢları küresel pazarın neresinde ?. 5 Kasım 2017 tarihinde, https://webrazzi.com/2016/12/01/turkiyede-akilli-telefon-akilli-saat-satislari- kuresel-pazarin-neresinde/ adresinden eriĢildi.

Demireli, C. (2014). Tüketici Yenilikçiliği ve Gönüllü Sade YaĢam Tarzı Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(24), 320- 337.

Deniz, A. (2012). Tüketici Yenilikçiliğinin Boyutları ve Yenilikçiliği Etkileyen Faktörler Arasındaki İlişkiler. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Deniz, A. ve ErciĢ, A. (2008). KiĢilik Özellikleri ile Algılanan Risk Arasındaki ĠliĢkilerin Ġncelenmesi Üzerine Bir AraĢtırma. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 301-330.

Desjardins, J. (2015, 20 Mayıs). The History of Wearable Technology. Visual Capitalist. 17 Nisan 2017 tarihinde, http://www.visualcapitalist.com/the-history- of-wearable-technology/ adresinden eriĢildi.

Dickerson, M. D. & Gentry J. W. (1983). Characteristics of Adopters and Non- Adopters of Home Computers. Journal of Consumer Research, 10, 225-235.

162

Dobre, C., Dragomir, A. ve Preda, G. (2009). Consumer Innovatıveness: A Marketıng Approach. Management & Marketing, 4(2), 19-34.

Doğan, O., Büyükkağnıcı, H., Darılmaz, A., Kara, E.ve Çağıltay, K. (2017). FeTeMM Eğitiminde Giyilebilir Teknoloji Uygulaması Giyilebilir Meteoroloji Ġstasyonu - GiyMĠ. TBD. 34. National Informatics Symposium.

Doğan, T. (2013). BeĢ faktör kiĢilik özellikleri ve öznel iyi oluĢ. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.

Dowling, G. R. & Staelin, R. (1994). A Model of Perceived Risk and Intended Risk- Handling Activity. Journal of Consumer Research, 21(1), 119-134.

Dowling, G. R. (1999). Perceived Risk. P. E. Earl ve S. Kemp (Editörler). The Elgar Companion to Consumer Research and Economic Psychology, (ss. 419-424). Cheltenham: Edward Elgar.

Döğer, Y. (2017, 13 Nisan). Postmodernizm-Mikro ParçalanmıĢlık-I. Küre Medya. 2 Mayıs 2017 tarihinde, http://www.kuremedya.com/yakup-doger- postmodernizm-mikro-parcalanmislik-i-14737y.html#.WO_Ya0WLTIU adresinder eriĢildi.

Dölarslan, E. ġ. (2015). Tüketicilerin Ürün Ġlgilenim ve Bilgi Düzeyinin Marka Sadakatine Etkisinin Fikir Liderliği Kapsamında Değerlendirilmesi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 15, 23-48.

Drucker,P .F. (1985). Innovation and Entrepreneurship. New York: Harper Collins Publishers.

Dursun, T. (2017). Teknolojik Ürünlerde Algılanan Riskin Tüketicilerin Yenilikleri Benimseme Eğilimleri Üzerinde Etkisi. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 8(26), 55-68.

Dutta, S. (Ed.). (2011). The Global Innovation Index 2011: Accelerating Growth and Development. INSEAD and World Intellectual Property Organization, Fontainebleau.

163

Dutta, S., & Lanvin, B. (Eds.). (2013). The Global Innovation Index 2013: The Local Dynamics of Innovation. Johnson Cornell University, INSEAD and WĠPO, Fontainebleau.

Dutta, S., Lanvin, B., Wunsch-Vincent, S. (Eds.). (2014). The Global Innovation Index 2014: The Human Factor in Innovation. Johnson Cornell University, INSEAD and WĠPO, Fontainebleau.

Dutta, S., Lanvin, B., Wunsch-Vincent, S. (Eds.). (2015). The Global Innovation Index 2015: Effective Innovation Policies for Development. Johnson Cornell University, INSEAD and WĠPO, Fontainebleau.

Dutta, S., Lanvin, B., Wunsch-Vincent, S. (Eds.). (2016). The Global Innovation Index 2016: Winning with Global Innovation. Johnson Cornell University, INSEAD and WĠPO, Fontainebleau.

Dutta, S., Lanvin, B., Wunsch-Vincent, S. (Eds.). (2017). The Global Innovation Index 2017: Innovation Feeding the World. (Tenth Edition). Johnson Cornell University, INSEAD and WĠPO, Fontainebleau.

Dutta, S., Lanvin, B., Wunsch-Vincent, S. (Eds.). (2018). The Global Innovation Index 2018: Energizing the World with Innovation. (11th Edition). Johnson Cornell University, INSEAD and WĠPO, Fontainebleau.

Elçi, ġ. (2006). İnovasyon Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı. Ġnomer Rekabet ve Kalkınma.

Elçi, ġ. (2008). İnovasyon Rehberi: Kârlılık ve Rekabetin El Kitabı. Ġnomer Rekabet ve Kalkınma.

Epochs. (2016, 11 Eylül). Digital Dust: What happened to the digital watch?. 23 ġubat 2018 tarihinde, https://epochs.co/articles/digital-dust-a-short-history-of-the- digital-watch adresinden eriĢildi.

164

ErbaĢ, Ç. ve Demirer, V. (2014). Eğitimde ArtırılmıĢ Gerçeklik Uygulamaları: Google Glass Örneği. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 3(2), 8-16.

ErciĢ, A ve Türk, B. (2014). KiĢisel Değerler ve Ġçsel Yenilikçilik Boyutları ĠliĢkisinin Yapısal EĢitlik Modeliyle Ġncelenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,28(2), s.75-88.

Ernst, C-P. & Ernst, A. W. (2016). The Influence of Privacy Risk on Smartwatch Usage. Twenty-second Americas Conference on Information Systems, 1-10.

Eryiğit, C. ve Kavak, B. (2011). Tüketici Yenilikçiliğinin Tutumsal ve DavranıĢsal Uyumunun Ġncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 95-113.

Etherington, D. (2015, Ocak 27). Tim Cook Says Apple Watch Ships In April. TechCruch. 26 ġubat 2018 tarihinde, https://techcrunch.com/2015/01/27/tim- cook-says-apple-watch-should-ship-in-april/ adresinden eriĢildi.

Feng, X., Fu, S. & Qin, J. (2016). Determinants of consumers’ attitudes toward mobile advertising: The mediating roles of intrinsic and extrinsic motivations. Computers in Human Behavior, 63, ss. 334-341.

Fine, K. (2014, 8 Nisan). This week in history: Ruputer, the first wearable PC. 5 Kasın 2017 tarihinde, https://community.spiceworks.com/topic/471577-this-week-in- history-ruputer-the-first-wearable-pc adresinden eriĢildi.

Foxall, G. R., Goldsmith, E. E. ve Brown, S. (1998). Consumer Psychology for Marketing. (2.baskı). International Thomson Business Press.

Framıngham, M. (2017a). Wearables Aren't Dead, They're Just Shifting Focus as the Market Grows 16.9% in the Fourth Quarter, According to IDC. 11 Kasım 2017 tarihinde,https://www.idc.com/getdoc.jsp?containerId=prUS42342317 adresinden eriĢildi.

165

Framıngham, M. (2017b). Worldwide Wearables Market to Nearly Double by 2021, According to IDC. 11 Ocak 2018 tarihinde, https://www.idc.com/getdoc.jsp? adresinden eriĢildi.

Framıngham, M. (2017c). IDC Forecasts Shipments of Wearable Devices to Nearly Double by 2021 as Smart Watches and New Product Categories Gain Traction. 11 Kasım 2017 tarihinde, https://www.idc.com/getdoc.jsp? containerId=prUS43408517 adresinden eriĢildi.

Framıngham, M. (2018). Global Wearables Market Grows 7.7% in 4Q17 and 10.3% in 2017 as Apple Seizes the Leader Position, Says IDC. 2 Mart 2018 tarihinde, https://www.idc.com/getdoc.jsp?containerId=prUS43598218 adresinden eriĢildi.

Fromm, E. (2003). Sahip Olmak Ya Da Olmamak. Ġstanbul: Arıtan Yayınevi.

Fruehauf, J.& Al-Khalifa, F. (2016). Am ı borıng you? A socıal study to measure the perceptıon of use of adoptıon and perceptıons of smartwatch technology. Issues in Information Systems, 199-208.

Fung Global Retail & Technology (FGRT). (2016). The Wearables Report 2016: Reviewing A Market Fast- Changing Market. 9 Kasım 2017 tarihinde, https://www.fbicgroup.com/sites/default/files/The%20Wearables%20Report%20 2016%20by%20FBIC%20Global%20Retail%20and%20Technology%20June% 2021%202016.pdf adresinden eriĢildi.

Gartner. (2017a). Forecast: Wearable Electronic Devices, Worldwide, 2017. 12 Kasım 2017 tarihinde, https://www.gartner.com/doc/3778064/forecast-wearable- electronic-devices-worldwide adresinden eriĢildi.

Gartner. (2017b). Gartner Says Worldwide Wearable Device Sales to Grow 17 Percent in 2017. 12 Kasım 2017 tarihinde, https://www.gartner.com/newsroom/id/ 3790965 adresinden eriĢildi.

Geisendorf, S. (2009). The Influence of Innovation and Imitation on Economic Performance, Economic Issues, 14 (1), 65-94.

166

Geldes, C., Felzensztein C. & Palacios-Fenech, J. (2016). Technological and Non- Technological Ġnnovations, Performance and Propensity to Ġnnovate Across Ġndustries: The Case of An Emerging Economy. Industrial Marketing Management, 61, 1-12.

Geroski, P. A. (2003). The Evolution of New Markets. New York: Oxford University Press.

Goldberg, L. R. (1992). The development of markers for the Big-Five factor structure. Psychological Assessment, 4(1), 26-42.

Goldsmith, R. E. & Foxall, G. R. (2003). The Measurement of Innovativeness. L. V. Shavinina (Ed.), The International Handbook on Innovation (First edition) (321- 330), Oxford: Elsevier Science.

Goldsmith, R. E. & Hofacker, C. F. (1991). Measuring Consumer Innovativeness. Journal of the Academy of Marketing Science, 19(3), 209-221.

Goodwin, S. A. (2009). The Concept And Measurement Of Perceıved Risk: A Marketıng Applıcatıon In The Context Of The New Product Development Process. Proceedings of ASBBS, 16(1).

Gökbulut Özdemir, Ö. ve Özer, D. (2014). Yenilikçilik mi? Tüketim mi?: Yenilikçi Tüketime EleĢtirel Bir YaklaĢım ve Nitel Bir Analiz. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 3(1), 61-84.

Gökbulut, Ö. (2011). Fırsatı Algılama ve Değerlendirme Sürecinde Bilişsel Faktörlerin ve Kurumsal Çevre Faktörlerinin Yeniliğin Değerine Etkisi. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.

Göken, M. ve BaĢoğlu, A. N. (2016). Medikal Uygulamalarda Akıllı Gözlüklerin Kullanımını Etkileyen Faktörler. Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 1(3), 294- 306.

167

Gözütok, N. (2005). Yeni Ürün Sunumuna Hız Limiti Gerekli Mi?. Capital. https://www.capital.com.tr/yonetim/pazarlama/yeni-urun-sunumuna-hiz-limiti- gerekli-mi adresinden eriĢildi.

Grewal, R., Mehta, R. & Kardes, F. R. (2000). The Role of The Social-Identity Function of Attitudes in Consumer Innovativeness and Opinion Leadership. Journal of Economic Psychology, 21(3), 233-252.

GüleĢ, H. K. (2000). BiliĢim Sistemlerinin Toplam Kalite Yönetimindeki Yeri ve Önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 103-113

Güloğlu, B. ve Aydın, G. (2001). Coopersmıth Özsaygı Envanterinin Faktör Yapısı. Eğitim ve Bilim, 26(122), 66-71.

Günay, G. (2012). Yeni Teknolojilerin Gençlerin Satın Alma Eğilimleri Üzerine Etkisi. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 29, 1-20.

Hall, B. H. & Khan, B. (2003). Adoption of new technology(No. w9730). National bureau of economic research.

Hasan, B. (2010). Exploring gender differences in online shopping attitude. Computers in Human Behavior, 26(4), 597-601.

Henderson, R. M. & Clark, K. B. (1990). Architectural Innovation: The Reconfiguration of Existing Product Technologies and the Failure of Established Firms. Administrative Science Quarterly, 35(1), 9-30.

Hirschman, E. M. (1980). Innovativeness, Novelty Seeking, and Consumer Creativity. Journal of Consumer Research, 7(3), 283-295.

Hirschman, E.C. & Holbrook, M. B. (1982). Hedonic Consumption: Emerging Concepts, Methods and Propositions. Journal of Marketing, 46(3), 92-100.

168

Hirunyawipada, T. & Paswan, A. K. (2006). Consumer innovativeness and perceived risk: implications for high technology product adoption. Journal of Consumer Marketing, 23(4), 182-198.

Hong, J-C. Lin, P-H. & Hsieh, P-C. (2016). The effect of consumer innovativeness on perceived value and continuance intention to use smartwatch. Computers in Human Behavior, 1-9.

Hoyer, W. D., Maclnnis, D. J. & Pieters, R. (2012). Consumer Behavior. (6.Baskı).South-Western Cengage Learning.

Hsiao, K. L. & Chen, C. C. (2018). What drives smartwatch purchase intention? Perspectives from hardware, software, design, and value. Telematics and Informatics, 35(1), 1-11.

Hsiao, K-L. (2017) What drives smartwatch adoption intention? Comparing Apple and non-Apple watches. Library Hi Tech, 35(1), 186-206.

Hurt, H. T., Joseph, K., & Cook, C. D. (1977). Scales for the measurement of innovativeness. Human Communication Research, 4(1), 58-65.

Hürriyet Gazetesi. (2005, 18 Mayıs). DYO: Atomla oynadık akıllı boya ürettik. 3 Mart 2017 tarihinde, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/dyo-atomla-oynadik-akilli- boya-urettik-320181 adresinden eriĢildi.

Im, S., Bayus, B. L. & Mason, C. H. (2003). An Empirical Study of Innate Consumer Innovativeness, Personal Characteristics, and New-Product Adoption Behavior. Journal of Academy of Marketing Science, 31(1). 61-73.

Inekwe, J. N. (2015). The Contribution of R&D Expenditure to Economic Growth in Developing Economies. Social Indicators Research. 124(3), 727-745.

Ise, M. (1995). Entrepreneural Innovation: Beyond Schumpeter. Creativity and Innovation Management, 4(1), 40-44.

169

ĠĢmal, Ö. E. ve Yüksel, E. (2016). Tekstil ve Moda Tasarımına Teknolojik Bir YaklaĢım: Akıllı ve Renk DeğiĢtiren Tekstiller. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, sayı 16, 87-98.

Jacoby, J. & Kaplan, L. B. (1972). The Components of Perceived Risk. SV- Proceedings of the Third Annual Conference of the Association for Consumer Research, M. Venkatesan (eds.), Association for Consumer Research, 382-393.

Jeon, M., Kim, Y., Kim, Jinseob, Jung, Y. J. & Lee, Y. (2017, January). Impact of clothing consumption values and lifestyle on smartwatch acceptance. International Textile and Apparel Association (ITAA) Annual Conference Proceedings.St.Petersburg,Florida.https://lib.dr.iastate.edu/cgi/viewcontent.cgi?a rticle=2130&context=itaa_proceedings

Jeong, S. C., Byun, J. S. & Jeong, Y. J. (2016). The effect of user experience and perceived similarity of smartphone on acceptance intention for smartwatch. ICIC International, 10(7), 1613-1619.

Jeong, S. C., Kim, S. H. ve Park, J. Y. (2016). Domain-specific innovativeness and new product adoption: A case of wearable devices. Telematics and Informatics, 1-14.

Joseph, B. & Vyas, S. J. (1984). Concurrent Validity of a Measure of Innovative Cognitive Style. Journal of the Academy of Marketing Science, 12(2), 159-175.

Jung, Y., Kim, S. & Choi, B. (2016). Consumer valuation of the wearables: The case of smartwatches. Computers in Human Behavior, 63, 899-905.

Kahvecioğlu, Y. (2004). Tüketim Toplumu, Çevresel Risk ve Türkiye. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.

Kalantari, M. (2017). Consumers' adoption of wearable technologies: literature review, synthesis, and future research agenda. Int. J. Technology Marketing, 12(3), 274- 307.

170

Kambar, R. (2016a). Tüketici Yenilikçiliği ve Ürün İlgileniminin Marka Sadakati Üzerindeki Etkileri. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.

Kambar, R. (2016b). Moda Ürünlerinde GüdülenmiĢ Tüketici Yenilikçiliğinin Satın Alma Ġlgilenimi Üzerindeki Etkisi, KOSBED, 32, 149-166.

Kanmaz, M. (2017). ArttırılmıĢ Gerçeklik ve Uygulama Alanları. 2nd International Conference on Computer Science and Engineering (UBMK). 954-956.

Kaplan, A. W. (1999). From Passive to Active About Solar Electricity: Innovation Decision Process and Photovoltaic Interest Generation. Technovation, 19(8), 467-481.

Karaaslan, M. H. (2012). Tüketici Yenilikçiliği. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

Karabacak, E. (1993). Medyanın Tüketici Davranışları Üzerindeki Etkisi ve Pazarlama Yönetimi Açısından Önemi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Karafakıoğlu, M. (2006). Pazarlama İlkeleri. (2. Baskı). Ġstanbul: Literatür Yayıncılık.

Karagöl, E. T. ve Karahan, H. (2014). Yeni Ekonomi Ar-Ge ve İnovasyon. Sayı 62, Ġstanbul: Seta.

Karakoç, M. ve Asal, Ö. (2017). TSK Personelinin Kullanabileceği Giyilebilir Askeri BiliĢim Sisteminin: Kullanılabilirliğini, Veri Tabanı Tasarımını ve Kullanıcı Ara Yüzü Ekranlarını Belirlemeye Yönelik Anket Uygulaması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 261-278.

Karluk, R. (2014). Türkiye Ekonomisi. (13.Baskı). Ġstanbul: Beta Basım.

Kavak, B., Sunaoğlu, ġ. K. ve Taner, N. (2017). Yeniliği Benimseyen Kategorilerinin Bütüncül ve Analitik DüĢünme Açısından Farklılıkları: Akıllı Telefonlar Ġçin Bir Ġnceleme. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 20, 179-200.

171

Kavak, B., Taner, N. ve Kazancı ġ. (2016). Yeniliği Benimseyen Kategorilerinin Yenilikçi DavranıĢ Güdüleri Açısından Farklılıkları: Akıllı Telefon Kullanıcıları Üzerinde Bir Ġnceleme. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 2(2), 91- 121.

Kentico. (2015). Smartwatches The Opportunities and Challenges for Marketers. 9Aralık2017tarihinde,https://www.kentico.com/product/resources/surveys/smart watches-a-revolution-in-digital-marketing/smartwatches-whitepaper.pdf adresinden eriĢildi.

Kepoğlu, A., Çengel, O. ve Yanar, ġ. (2017). The Investıgation of The Relatıonship Between Sports Product Consumers And Individual Innovatıons and Shoppıng Behaviors. European Journal of Physical Education and Sport Science, 3(11), 329-346.

Khan, S. A. (2017). Consumer Innovation Adoption Stages and Determinants. Working paper n. 3/2017. Co’Foscari University of Venice, Venice.

Kılıç, E. A. ve Portakalcı, M. (2018). Bir Rekabet Aracı Olarak Tüketici Yenilikçiliğinin Satın Alma DavranıĢına Etkisi. Journal of Life Economics, 5(1), 96-108.

Kılıç, H. Ö. (2017). Giyilebilir Teknoloji Ürünleri Pazarı ve Kullanım Alanları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(4), 99-112.

Kılıçer, K. ve OdabaĢı, H. F. (2010). Bireysel Yenilikçilik Ölçeği (BYÖ): Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik ÇalıĢması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 150-164.

Kıyan, ġ. S. ve Özer, A. (2011). ĠĢletme Sınırlarının GiriĢimci Faaliyetle Yeniden Yapılandırılması: Yeni Pazar OluĢturma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(2), 93-120.

Kim, K. J. & Shin, D-H. (2015). An acceptance model for smart watches Implications for the adoption of future wearable technology. Internet Research, 25(4), 527- 541.

172

Kim, K. J. (2016). Round or square? How screen shape affects utilitarian and hedonic motivations for smartwatch adoption. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 19(12), 733-739.

Kim, L. H., Qu, H. ve Kim, D. J. (2009). A Study of Perceived Risk and Risk Reduction of Purchasing Air-Tickets Online. Journal of Travel & Tourism Marketing, 26(3), 203-224.

Kim, W. C & Mauborgne, R. (2005). Blue Ocean Strategy: How to Create Uncontested Market Space and Make the Competition Irrelevant. Boston: Harvard Business School Press.

KiĢi, N. (2017). Giyilebilir Teknolojilerle Mavi Okyanuslara Açılmak. The Journal of Academic Social Science Studies, 59, 409-419.

Koç, F., Giray, C. ve GiriĢken, Y. (2017). Tüketici Yenilikçiliği ve DavranıĢsal Niyetler Arasındaki ĠliĢkide Sisteme Güven ve Algılanan Riskin Düzenleyici Etkisi: Instagram Dükkân Uygulamasına Yönelik Bir AraĢtırma. Beykoz Akademi Dergisi, 5(2), 232-252.

Korkmaz, B. (2016, 4 Ocak). İnovasyon Nedir ? [Video]. Yapı Kredi Bankacılık Akademisi.https://www.ykakademi.com.tr/size-sunduklarimiz/video detay/37/inovasyon-nedir.aspx adresinden eriĢildi.

Kotler, P. & Keller, K. L. (2006). Marketing Management. (Twelfth Edition). New Jersey: Pearson Prentice Hall.

Kotler, P. & Keller, K. L. (2016) A Framework for Marketing Management. (Sixth Edition). Essex: Pearson Education.

Köker, N. D. ve Maden, D. (2013). An Empirical Research on Consumer Innovativeness in Relation with Hedonic Consumption, Social Identity and Self- Esteem. Journal of Educational and Social Research MCSER Pubslishing, 3(7), 569-578.

173

Köker, N. E. ve Maden, D. (2012). Hazcı ve Faydacı Tüketim Bağlamında Tüketicinin Ürün Temelli Yenilikçiliği Algılaması: Amprik Bir AraĢtırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(2), 94-121.

Köker, N. E. ve Maden, D. (2017). Tüketici Yenilikçiliğinin, Öz Saygı ve Sosyal Kimlik Boyutları Temelinde Ġncelenmesi: Ġtalya ve Türkiye Üzerine Bir AraĢtırma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 836-853.

Köse, B. (2012). Tüketici Yenilikçiliği ve Yeniliklerin Benimsenmesi: Bir Yenilik Olarak Mobil İnternet. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.

Krey, N., Rauschnabel, P., Chuah, S., Nguyen, B., Hein, D., Rossmann, A., & Lade, S. (2016). Smartwatches: accessory or tool? The driving force of visibility and usefulness. Mensch und Computer 2016-Tagungsband.

Kumar, K. & Venkateshwarlu, V. (2017). Consumer Perception and Purchase Intention towards Smartwatches. IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), 19(1), 26-28.

Kuzu, E. B. ve Demir, K. (2015). Giyilebilir Teknolojiler ve Eğitimde Kullanımı. B. Akkoyunlu, A. ĠĢman, H. F. OdabaĢı, (Editorler). Eğitim Teknolojileri Okumaları 2015 (1. baskı) içinde (251-270) Ankara: Basım Yayın ve Matbaacılık.

Kwee-Meier, S. T., Bützler, J. E., & Schlick, C. (2016). Development and validation of a technology acceptance model for safety-enhancing, wearable locating systems. Behaviour & Information Technology, 35(5), 394-409.

Lamb, C. W., Hair, J. F. and McDaniel, C. (2017). MKTG11 Principles of Marketing. Boston: Cengage Learning.

Lane, R. E. (1995). The Market Experience. Cambridge: Cambridge University Press.

174

Lee, J. K., Hansen, S. S. & Lee, S-Y. (2018). The effect of brand personality self- congruity on brand engagement and purchase intention: The moderating role of self-esteem in Facebook. Current Psychology, 1-13.

Lewis, A. (2014, 8 Eylül). Before Android Wear and Appe iWatch: How watches got their smarts over the years. 23 ġubat 2018 tarihinde, http://www.firstpost.com/tech/news-analysis/before-android-wear-and-iwatch- heres-a-flashback-of-popular-wristwatches-before-the-smartwatch-age- 3656133.html adresinden eriĢildi.

Lim, H. & Park, J-S.(2013). The Effects of National Culture and Cosmopolitanism on Consumers’ Adoption of Innovation: A Cross-Cultural Comparison, Journal of International Consumer Marketing, 25(1), 16-28.

Liu, S. (2014, 6 Aralık). Seiko Ruputer – Price, specs & features review. EriĢim tarihi: 23.02. 2018. https://www.finder.com.au/seiko-ruputer-review

Lu, J., Liu, C., Yu, C-S. & Wang, K. (2008). Determinants of accepting wireless mobile data services in China. Information & Management, 45, 52–64.

Lyons B. & Henderson K. (2005). Opinion leadership in a computer-mediated environment. Journal of Consumer Behaviour, 4(5), 319-32.

Madran, C. ve Esen, K. (2002). Yeniliklerin Kabul Süreci: Üniversite Öğrencileri ile Yapılan Bir Pilot ÇalıĢma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(9). 136-152.

Marangoz, M. ve Aydın, A. E. (2018). Tüketicilerin Giyilebilir Teknoloji Ürünlerini Benimsemesinde Etkili Olan Faktörler: Akıllı Saatler Üzerine Bir AraĢtırma. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 4(1), 1-20.

Markides, C. C. & Geroski, P. A. (2005). Fast Second: How Smart Companies Bypass Radical Innovation to Enter and Dominate New Markets. (First Edition). San Francisco: Jossey-Bass.

175

Markose, T. (2017, 15 Ağustos). The Advantages and Dısadvantages of Smartwatches. 5 Mart 2017 tarihinde, http://technicles.com/advantages-disadvantages- smartwatches/ adresinden eriĢildi.

Mentor, J. (2013, 11 Mart). 2004 Microsoft SPOT Watch. Smartwatch Review. 23 ġubat 2018 tarihinde, https://wear.guide/2004-microsoft-spot-watch-smartwatch/ adresinden eriĢildi.

Mewara, D., Purohit, P. & Rathore, B.P.S. (2016). Wearable devices applications and its future. Science [ETEBMS-2016], cilt 5, 59-64.

Midgley, D. F. & Dowling, G. R. (1978). Innovativeness: The Concept and Its Measurement. Journal of Consumer Research, 4(4),229-242.

Mims, C. (2013, 5 Temmuz). Almost every major consumer electronics manufacturer is now working on a smart watch. QUARTZ. https://qz.com/101058/smartwatch-explosion/

Mitchell, A. A. & Dacin, P. A. (1996). The Assessment of Alternative Measures of Consumer Expertise. Journal of Consumer Research, 23(3), 219-239.

Mohr, J., Sengupta, S. & Slater, S. (2010). Marketing Of High- Technology Products and Innovations. (3.Baskı). New Jersey: Pearson Prentice Hall.

Moore, G. A. (2014). Crossing The Chasm: Marketing and Selling Disruptive Products to Mainstream Customers. (3.Baskı). New York: Harper Collins Publishers.

Mothersbaugh, D. L. & Hawkings, D. I. (2016). Consumer Behavior Building Marketing Strategy. (Thirteenth Edition). New York: McGraw Hill Education.

Mutlu, H. M. ve Sesliokuyucu, O. S. (2016). Tüketicilerin Giyilebilir Teknolojileri Benimsemesi Üzerine Bir AraĢtırma. 2. Uluslararası Çin'den Adriyatik'e Sosyal Bilimler Kongresi, 361-370.

176

Muzinich, N., Pecotich, A. ve Putrevu, S. (2003). A Model of The Antecedents and Consequents of Female Fashion Ġnnovativeness. Journal of Retailing and Consumer Services, 10(5), 297-310.

Nascimento, B. A. P. D. (2016). Determınants Of Contınuance Intentıon In Wearables: The Case Of Smartwatches. the Master’s degree in Information Management. NOVA Information Management School Instituto Superior de Estatística e Gestão de Informação.

Nielsen.(2015). Tech-Styles: Are Consumers Really Interested in Wearing Tech on Their Sleeves? Nielsen website. 11 Ocak 2019 tarihinde, https://www.nielsen.com/us/en/insights/news/2014/tech-styles-are-consumers- really-interested-in-wearing-tech-on-their-sleeves.html adresinden eriĢildi.

OdabaĢı, Y. ve BarıĢ, G. (2003). Tüketici Davranışları. Ġstanbul: Mediacat.

Okada, E. M. (2005). Justification Effects on Consumer Choice of Hedonic and Utilitarian Goods. Journal of Marketing Research, 42(1), 43-53.

Okutan, S., Bora, B. ve AltunıĢık, R. (2013). KeĢifsel Satın Alma Eğilimleri ve Bu Eğilimlerin Plansız, Kompülsif ve Hedonik Satın Alma Tarzlarıyla Olan ĠliĢkisinin Ġncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(3), 117-136.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2018). Main Science and Technology Indicators. https://read.oecd-ilibrary.org/science-and technology/main- science-and-technology-indicators-volume-2018-issue-1/gross-domestic- expenditure-on-r-amp-d-gerd-as-a-percentage-of-gdp_msti-v2018-1-table2- en#page1 adresinden eriĢildi.

Oslo Kılavuzu. (2005). Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması için İlkeler.(3.Baskı). (Çev: Tübitak), OECD ve Eurostat ortak yayımı.

Öymen, G. (2017, Mayıs). Giyilebilir Teknolojilerin Moda Endüstrisi Üzerindeki Etkileri. 1. Uluslararası ĠletiĢimde Yeni Yönelimler Konferansı, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi, Ġstanbul.

177

Özcan, B. (2015, 13 Haziran). Apple Watch Alalım mı? Almayalım mı? [Video]. 20 Kasım2017tarihinde,https://www.youtube.com/watch?v=ROei7BGrqCk&t=264 s adresinden eriĢildi.

ÖzçatalbaĢ, O. (2014). Yeniliklerin Yayılması, M.Sayılı, E.Oruç, H.Günal, H. Önen, (Ed.), Tarımsal Yayım ve Danışmanlık içinde (121-136). Tokat: GaziosmanpaĢa Üniversitesi Yayınları.

Özçifci, V. (2015). Tüketici Yenilikçiliği ve Moda Yenilikçiliği ĠliĢkisinin Ġncelenmesi. NWSA Social Science, 10(4), 135-148.

Özer, G., Aydın, S. ve Özcan, M. (2009). Muhasebecilerin Marka Algıları ve Tüketici Özelliklerinin (Yenilikçilik ve Fikir Liderliği) Uzun Dönemde MüĢteri-Marka ĠliĢkisini Belirleyen Faktörler Üzerine Etkisi. "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 11(3), 115-130.

Özer, Y. E. (2007). Küresel Rekabet-Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye. Review of Social, Economic & Business Studies, 9(10), 389-408.

Özgül, E. (2010) Tüketicilerin Değer Yapıları, Gönüllü Sade YaĢam Tarzı ve Sürdürülebilir Tüketim Üzerindeki Etkileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 8(2): 117-150.

Özoğlu, B. (2016). İçgüdüsel Satın Almaya Tüketici Yenilikçiliği, Ürün İlgilenimi ve Algılanan Riskin Etkisi. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.

Pala, A. ve Teker, D. (2014). AB-27 Ülkeleri ve Türkiye’de Ekonomik Büyümeyi Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Statik Panel Veri Modeli Uygulaması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 151-162.

Pandit, A. P., Karpen, I. O. ve Josiassen, A. (2008). The Impact of Perceived Risk on Consumer Purchase Posponoment, (Çevrimiçi), 10 Mart 2017 tarihinde, http://www.anzmac2008.org/_Proceedings/PDF/S05//Pandit%20Karpen%20&% 20Josiassen_S3%20PS%20P5.pdf adresinden eriĢildi.

178

Park, H. J., Burns, L. D. & Rabolt, N. J. (2007). Fashion innovativeness, materialism, and attitude toward purchasing foreign fashion goods online across national borders. Journal of Fashion Marketing and Management: An International Journal, 11(2), 201-214.

Park, J. E., Yu, J. Zhou, J. X. (2010). Consumer innovativeness and shopping styles. Journal of Consumer Marketing, 27(5), 437-446.

Park, S., Chung, K. and Jayaraman, S. (2014) Wearables: fundamentals, advancements, and a roadmap for the future . E. Sazonov & M. R. Neuman (Ed.), Wearable Sensors: Fundamentals, Implementation and Applications (s.1– 23). San Diego: Elsevier.

PaĢalıoğlu, H. (2018). Yaşam Tarzı, Tüketici Yenilikçiliği ve Tüketici Benzersizliğinin Elektrikli Araçları Satın Alma Niyeti Üzerine Etkisi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.

Phau, I., & Lo, C. C. (2004). Profiling fashion innovators: A study of self-concept, impulse buying and Internet purchase intent. Journal of Fashion Marketing and Management: An International Journal, 8(4), 399-411.

Pihlström, M. (2007). Committed to content provider or mobile channel? determinants of continuous mobile multimedia service use. Journal of Information Technology Theory and Application, 9(1), 1-23.

Pornpitakpan, C. (2004). Factors Associated with Opinion Seeking. Journal of Global Marketing, 17(2/3), 91-113.

Pothitos, A. (2016, 4 Ekim). The History of the: Smartwatch. Mobile Industry Review. 23ġubat2018tarihinde,http://www.mobileindustryreview.com/2016/10/33860.ht ml adresinden eriĢildi.

PWC Health Research Institute .(2014a). Health Wearables: Early Days. 10 Kasım 2017 tarihinde, https://www.pwc.com/us/en/health-industries/top-health- industry-issues/assets/pwc-hri-wearable-devices.pdf adresinden eriĢildi.

179

PwC. (2014b) The Wearable Future: Consumer Intelligence Series. 3 Mart 2018 tarihinde, https://www.pwc.com/us/en/technology/publications/assets/pwc- wearable-tech-design-oct-8th.pdf adresinden eriĢildi.

Quoquab, F., Mohammad, J., Rizal, A. M., & Basiruddin, R. (2015). Compulsive buying: What is behind the curtain? International Journal of Innovation and Business Strategy, 3(1), 1–17.

Rahimi, M. (2015, 22 Haziran). What are the advantages/disadvantages of smart watches? [Online forum yorumu]. Quora. 27 ġubat 2018 tarihinde, https://www.quora.com/What-are-the-advantages-disadvantages-of-smartwatches adresinden eriĢildi.

Raj, D. (2017). Wearable Technology: Disruptive or Diffusion of Innovation?. Summary by Nicole Dee-Collins.

Raju, P. S. (1980). Optimum Stimulation Level: Its Relationship to Personality, Demographics, and Exploratory Behavior. Journal of Consumer Research, 7(3), 272-282.

Ram, S. & Sheth, J. N. (1989). Consumer resistance to innovations: the marketing problem and its solutions. Journal of consumer marketing, 6(2), 5-14.

Roche, J. (2010, 21 Ekim). Sony Ericsson Bluetooth Watch MBW-100 Review. CNET. 23 ġubat 2018 tarihinde, https://www.cnet.com/au/products/sony- ericsson-bluetooth-watch-mbw-100/review/ adresinden eriĢildi.

Roehrich, G. (2004). Consumer Innovativeness Concepts and Measurements. Journal of Business Research, 57(6), 671-677.

Roerich, G., Florence, P.V. & Ferrandi, J.M. (2002). An Exploratıon of The Relatıonshıps Between Innate Innovatıveness And Domaın Specıfıc Innovatıveness. Asia Pacific Advances in Consumer Research. 5, 379-386.

Rogers, E.M. (1983). Diffusion of İnnovations. (Third Edition). New York: The Free Press.

180

Roselius, T. (1971). Rankings of Risk Reduction Methods. Journal of Marketing, 35(1). 56-61.

Rosenberg, M. (1965). Rosenberg Self-Esteem Scale. Self Report Measures for Love and Compassion Research: Self-Esteem, Fetzer Institute.

Rudawska, E., Petljak, K. ve Stulec, I. (2015). Hedonic or Utilitarian Buying Behaviours – What Values Do Young Adult Customers Seek in Online Group Buying?. International Journal of Business Performance Management, 16(2-3), 182-197.

Saeed, R., Zameer, H., Awan, I. & Ullah, I. (2014). A Study of Consumer Innovativeness and Motivations behind Adoption of Innovation. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 4(7), 340-349.

SağbaĢ, E. A. ve Ballı, S. (2016). Ġnsan Aktivitelerinin Bilek Hareketleri Kullanılarak Tahmin Edilmesi. V. Tecim, Ç. Tarhan, C.Aydın (Editörler), Akıllı Teknoloji & Akıllı Yönetim içinde (52-58), Gülermat Matbaacılık.

SağbaĢ, E. A. ve Ballı, S. (2017). Akıllı Saat Algılayıcıları ile Ġnsan Hareketlerinin Sınıflandırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(3), 980-990.

SağbaĢ, E., Ballı, S. ve Yıldız, T. (2016). Giyilebilir Akıllı Cihazlar: Dünü, Bugünü ve Geleceği. 18. Akademik BiliĢim Konferansı, Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.

Sands, S., Oppewal, H., & Beverland, M. (2009). The effects of in-store themed events on consumer store choice decisions. Journal of Retailing and Consumer services, 16(5), 386-395.

Sarı, H. (2015, 13 Mart). Giyilebilir teknoloji pazarı 2019'da 53 milyar dolar olacak. 5 Kasım 2017 tarihinde, https://www.dunya.com/kultur-sanat/giyilebilir-teknoloji- pazari-2019da-53-milyar-dolar-olacak-haberi-273852 adresinden eriĢildi.

181

Sarkar, A. (2011). Impact of Utilitarian and Hedonic Shopping Values on Individual’s Perceived Benefits and Risks in Online Shopping. International Management Review, 7(1), 58-65.

Sayın, A. (2014, 13 Ocak). Hangi Akıllı Saati Tercih Etmeliyim?. 24 ġubat 2018 tarihinde, https://shiftdelete.net/akilli-saat-rehberi-49577 adresinden eriĢildi.

Schiffman, L. G., Kanuk, L. L., & Hansen, H. (2012). Consumer Behavior A European Outlook. (Second Edition). New York: Pearson Education Limited.

Sezgin, F. H. (2017). AR-GE Harcamalarının Büyüme ile ĠliĢkisinin Analizi: GeliĢmiĢ ve GeliĢmekte Ülkeler KarĢılaĢtırması [Öz]. 3rd SCF International Conference on Economic and Social Antalya Impacts of Globalization, Usak Üniversitesi, Antalya. http://scfconference.com/wp-content/uploads/2017/10/3.SCF-2017- ANTALYA-ABSTRACT-BOOK.pdf

Sezgin, S. (2016). Eğitimde Giyilebilir Teknolojiler: Fırsatlar ve Eğilimler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı 40, 405-418.

Shavitt, S. & Stellner, W. H. (2011). What's New? Novelty in Consumer Research. ACR Presidential Address 2011. 5 Kasım 2018 tarihinde http://www.acrwebsite.org/web/acr-content/906/acr-presidential-address- 2011.aspx adresinden eriĢildi.

Slevitch, L. ve Sharma, A. (2008). Management of Perceived Risk in the Contect of Destination Choice. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 9(1), 85-103.

Solomon, M. R. (2017). Consumer Behavior Buying, Having, and Being. (Twelfth Edition, Global Edition). Harlow: Pearson Education.

Song, M. & Thieme, J. (2009). The Role of Suppliers in Market Intelligence Gathering for Radical and Incremental Innovation. The Journal of Product Innovation Management, 26(1), 43-57.

182

Statista. (2017). Smartwatch unit sales worldwide from 2014 to 2018 (in millions). 3 Mart 2017 tarihinde, https://www.statista.com/statistics/538237/global- smartwatch-unit-sales/ adresinden eriĢildi.

Steenkamp, J.B.E.M., Hofstede, F.T. & Wedel, M. (1999). A cross-national investigation into the individual and national cultural antecedents of consumer innovativeness. Journal of Marketing, 63 (2), 55-69

Stone, R. N. ve Mason, J. B. (1995). Atitude and Risk: Exploring the Relationship. Psychology & Marketing, 12(2), 135-153.

Summers, J. (2014, 21 Temmuz). The Pros and Cons of the Smartwatch [Blog Yazısı]. Baka Mobile. https://www.baka.ca/blog/The-Pros-and-Cons-of-the-Smartwatch

Surowiecki, J. (2011, 16 Mayıs). Innovative Consumption. The New Yorker. 10 Ocak 2019 tarihinde, https://www.newyorker.com/magazine/2011/05/16/innovative- consumption adresinden eriĢildi.

Sürücü, A. (1998). Yaşam Biçimi ve Pazarlamada Kullanımı- Otomobil Sektöründe Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, EskiĢehir.

Szmigin, I. (2003). Understanding the Consumer. London: SAGE Publication.

ġimĢek, F., BektaĢ, G. ve Gemlik, H. N. (2017, Nisan). Sağlık Turizmi Kapsamında Giyilebilir Teknolojilerin Mobil Sağlık Uygulamalarında Kullanılabilirliği ve Önemi. International Conference on Tourism: Theory, Current Issues and Research, Roma, Ġtalya. http://dergipark.gov.tr/uploads/files/ae67/8283/3f0d/ 595ff1a270d81.pdf

Tang, J. (2006). Competition and innovation behaviour. Research Policy, 35(1), 68- 82.

Tarakçı, Ġ. E. (2018). Bütünleşik Pazarlama İletişiminde Spor Sponsorluğu ve Tüketici Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

183

Tehrani, Kiana, and Michael, A. (2014, 26 Mart). Wearable Technology and Wearable Devices: Everything You Need to Know. Wearable Devices Magazine. http://www.wearabledevices.com/what-is-a-wearable-device/ adresinden eriĢildi.

Tellis, G. J., Yin, E. ve Bell, S. (2009). Global Consumer Innovativeness: Cross- Country Differences and Demographic Commonalities. Journal of International Marketing, 17(2), 1-22.

Thierer, A. (2015). The Internet of Things and Wearable Technology: Addressing Privacy and Security Concerns without Derailing Innovation. Richmond Journal of Law & Technology, 21(6). http:// jolt.richmond.edu/ v21i2/article6.pdf

Thompson, J. (2018, 8 Ocak). A Concise History of the Smartwatch: Are we living in the future or just a very strange past?. HODINKEE. 23 ġubat 2018 tarihinde, https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-01-08/a-concise-history-of-the- smartwatch adresinden eriĢildi.

Tidd, J. & Bessant, J. (2009). Managing Innovation: Integrating Technological, Market and Organizational Change. (Forth Edition). West Susex: John Wiley and Sons.

To, P-L., Liao, C. & Lin, T-H. (2007). Shopping Motivations on Internet: A Study Based on Utilitarian and Hedonic Value. Technovation, 27, 774-787.

Trott, P.(2005). İnnovation Management and New Product Development.(Third Edition). London: Financial Times Prentice Hall.

Truong, Y. & McColl, R. (2011). Instrinsic Motivations, Self-esteem, and Luxury Goods Consumption. Journal of Retailing and Consumer Services, 18(6), 555- 561.

Truong, Y. (2013). A Cross-Country Study of Consumer Innovativeness and Technological Service Innovation. Journal of Retailing and Consumer Services, 20(1). 130-137.

184

Truong, Y., Klink, R. R., Simmons, G., Grinstein, A. & Palmer, M. (2016). Branding Strategies for High-Technology Products: The Effects of Consumer and Product Innovativeness. Journal of Business Research, 70, 85-91.

Tunmibi, S.(2014). Applıcatıon Ff Rogers’ Theory To Penetratıon of Smart Phones Among Hnaub Students. Conference Paper.

Turan, H. (2017). Tüketici Yenilikçiliği ve İnternetten Alışveriş: Kayseri'de Bir Uygulama. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

Turan, N. ve Çalık, N. (2014). Cognitive Innovativeness, Environmental Considerations, Consistency and Predictability as Positive Traits of Consumers Do Really Comply with or Contradict to their Materialistic Behavior? A Field Research from Eskisehir-Turkey. Journal of Social Sciences, 3(3), 143-164.

Turhan, A. (2009). Kültürün Tüketici Yenilikçiliği Üzerindeki Etkisi Üzerine Bir Uygulama. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Türk Dil Kurumu. (2011).Türkçe Sözlük, (11.baskı). Ankara: TDK Yayını:Saray Matbaacılık.

Türk, B. (2012). Tüketici Yenilikçiliğinin Moda Ürünleri Benimseme Eğilimi Üzerindeki Etkileri. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2016). Türkiye'nin Nükleer Santral Projeleri: Soru-Cevap. Nükleer Enerji Proje Uygulama Dairesi YayınSerisi.http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2f Sayfalar%2T%C3%BCrkiyenin_N%C3%BCkleer_Santral_Projeleri_Soru- Cevap.pdf adresinden eriĢildi.

Türkiye Cumhuriyeti Küçük ve Orta Ölçekli ĠĢletmeleri GeliĢtirme ve Destekleme Ġdaresi BaĢkanlığı. (2018). Ar-Ge, Teknolojik Üretim ve Yerlileştirme Destekleri. https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/destekler/6313/arge-teknolojik-uretim- ve-yerlilestirme-destekleri adresinden eriĢildi.

185

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2018, 30 Ağustos). Markalaşma ve Turquality Desteği. https://www.ticaret.gov.tr/ihracat/turquality adresinden eriĢildi.

Twenge, J. M. & Campbell, W. K. (2002). Self-Esteem and Socioeconomic Status: A Meta-Analytic Review. Personality and Social Psychology Review, 6(1), 59-71.

Ulusu, Y. (2016). Ġlgilenim. Öneri Dergisi 12(45),569-586.

Uyar, A. ve Kılıcaslan, K. (2015). Yenilikçi ĠĢletmelerin Tüketici Tercihleri Üzerindeki Etkisi: Dizüstü Bilgisayar Kullanıcıları Üzerine Bir AraĢtırma. Journal of Management, Marketing and Logistics, 2(2), 158-177.

Uzkurt, C. (2007). Tüketicilerin Yenilikleri Benimseme Eğilimleri Üzerinde KiĢisel Değerlerin Etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 241-260.

Uzkurt, C. (2010). İnovasyon Yönetimi: İnovasyon Nedir, Nasıl Yapılır ve Nasıl Pazarlanır?. Ankara Sanayi Odası Yayın Organı.

Uzkurt, C. (2013). Yenilik ÇeĢitleri ve Yeniliğin Yayılması. C. Uzkurt ve A. E. Demirici,(Editörler), Yenilik Yönetimi içinde (16-36). Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1570, EskiĢehir.

Uzkurt, C. (2017). Yenilik (İnovasyon) Yönetimi ve Yenilikçi Örgüt Kültürü (Kültürel, Yönetimsel ve Makro Yaklaşım). (2.Baskı). Ġstanbul: Beta Yayıncılık.

Ünal, T. ve SeçilmiĢ, N. (2013). Ar-Ge Göstergeleri Açısından Türkiye ve GeliĢmiĢ Ülkelerle Kıyaslaması. Ġşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 1(1), 12-25.

Venkatraman, M. P. & Price, L. L. (1990). Differentiating Between Cognitive and Sensory Innovativeness: Concepts, Measurement, and Implications. Journal of Business Research ,20, 293-315.

Venkatraman, M. P. (1991). The Impact of Innovativeness and Innovation Type on Adoption. Journal of Retailing, 67(1), 51-67.

186

Vesag Health. (2012, 17 Temmuz). Vesag Introduuction [Video]. Youtube. 23 ġubat 2018 tarihinde, https://www.youtube.com/watch?v=XlHB2eCIaWI adresinden eriĢildi.

Voss, K. E., Spangenberg, E. R., & Grohmann, B. (2003). Measuring the hedonic and utilitarian dimensions of consumer attitude. Journal of marketing research, 40(3), 310-320.

Walpuski, M. S. (2010). The influence of functional and symbolic metaphors on product perception. Twente University, Department of Psychology: Enschede.

Whitwam, R. (2018, 1 Ocak). Android Wear vs. Samsung Gear: Which smartwatch should you buy ?. 4 Ocak 2018 tarihinde, https://www.pcworld.com/article/3245613/android/android-wear-vs-samsung- gear.html adresinden eriĢildi.

Wiefels, P., & Moore, G. A. (2002). The Chasm Companion: A Fieldbook to Crossing The Chasm and Inside The Tornado. Harper Collins e-books.

Wilcox, K. & Stephen, A. T. (2012). Are Close Friends the Enemy? Online Social Networks, Self-Esteem, and Self-Control. Journal of Consumer Research.1-46.

World Economic Forum (2018). The Global Competitiveness Report 2018. http://www3.weforum.org/docs/GCR2018/05FullReport/TheGlobalCompetitive nessReport2018.pdf adresinden eriĢildi.

World Economic Forum. (2017). The Global Competitiveness Report 2016-2017. www3.weforum.org/docs/GCR20162017/05FullReport/TheGlobalCompetitiven essReport2016-2017_FINAL.pdf adresinden eriĢildi.

Wright, R. & Keith, L. (2014). Wearable technology: if the tech fits, wear it. Journal of Electronic Resources in Medical Libraries, Vol. 11, No. 4, pp.204–216.

Wu, L. H., Wu, L. C., & Chang, S. C. (2016). Exploring consumers’ intention to accept smartwatch. Computers in Human Behavior, 64, 383-392.

187

Yang, S., Lu, Y., Gupta, S., Cao, Y. & Zhang, R. (2012). Mobile Payment Services Adoption Across Time: An Empirical Study Of The Effects Of Behavioral Beliefs, Social Ġnfluences, And Personal Traits. Computers in Human Behavior, 28, 129-142.

Yanıklar, C. (2010). Tüketim Kültürü, Kapitalizm ve Ġnsan Ġhtiyaçları Arasındaki ĠliĢki Üzerine Bir TartıĢma. C. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 34(1), 25-32.

Yeo, S. F., Tan, C. L. & Choo, Z. Y. (2018). Purchase Intention of Smart Wearable Technologies: A study among University Students in Malaysia. Local & Global Sustainability: Meeting the Challenges & Sharing the Solutions, 204-212.

Yetmen, G. (2017). Giyilebilir Teknoloji. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 275-289.

Yıldırım, O. (2012). Otel İşletmelerinde İş İnsanları Pazar Bölümü: Mersin ve Adana'daki Dört veya Beş yıldızlı Otellerde Konaklayan Türk İş İnsanlarının Otel Tercihlerini Etkileyen Faktörler ve Hazcı- Faydacı Tüketim Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.

Yıldırım, Ö. (2005). Toplumsal DeğiĢme Nedir? Ne Demektir ?. 9 Mart 2017 tarihinde,http://www.felsefe.gen.tr/sosyoloji/toplumsal_degisme_nedir_ne_deme ktir.asp adresinden eriĢildi.

Yörükoğlu, A. (1996). Gençlik çağı: Ruh sağlığı ve Ruhsal Sorunlar. Ġstanbul: Özgür Yayınevi.

Yüce, A. ve Samsa, Ç. (2017). Sosyal ve Teknolojik Yenilikçilik Eğilimlerinin KeĢifsel Satın Alma Eğilimi Üzerine Etkisi: Kafkas Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Uygulama. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4),67-74.

Zaichkowsky, J. L. (1985). Measuring the involvement construct. Journal of consumer research, 12(3), 341-352.

188

Zalega, T. (2014). Sustainable consumption and innovative consumption in consumer behaviour of Mazovian households. Handel Wewnętrzny, 4 (351), 311-323.

Zerenler, M., Türker,N. ve ġahin, E. (2007). Küresel Teknoloji, AraĢtırma-GeliĢtirme (Ar-Ge) ve Yenilik ĠliĢkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 653-667.

"Akıllı Saat Artık Hayatın Her Yerinde" 4 Nisan 2017 tarihinde, https://www.teknosa.com/pages/akilli-saat-fiyatlari-ozellikleri-ve-modelleri. adresinden eriĢildi.

"Omate Truesmart Akıllı Saat Fiyatı ve Özellikleri" 30 Mart 2017 tarihinde, http://www.cagdasblog.com/omate-truesmart-akilli-saat-fiyati-ve-ozellikleri/ adresinden eriĢildi.

"Sony Live ViewTM Kısaca Özellikleri" 30 Mart 2017 tarihinde,https://www.sonymobile. com/tr/products/accessories/liveview/specifications/ adresinden eriĢildi. https://www.amazon.com.tr https://www.apple.com/tr/watch/ https://www.apple.com/tr/watch/battery.html https://www.hepsiburada.com. https://reportturk.com/2018/04/12/genclerin-tercihleri-teknoloji-pazarini-buyutuyor/ http://www.samsung.com/tr/wearables/gear-s3/performance/

189

Ek A: Literatürde "Yenilikçi Tüketim" Bağlamında HazırlanmıĢ Tezler ve Makaleler (2007-2018)

Yazar/örneklem DeğiĢkenler / Analiz Yöntemi Bulgular sayısı/ürün grubu

Uzkurt (2007) Anket, 1003 Üniversite öğrencisi ve akademisyen, KiĢisel değerler, yeniliklerin Mobil internet, dijital müzik Hedonist değerlere sahip tüketiciler, muhafazakar tüketicilere kıyasla yenilikleri benimsenmesi eğilimi /Yapısal Eşitlik çalar, internetten bilet benimsemede daha istekli oldukları belirtilmiĢtir. Modeli rezervasyon, bireysel emeklilik, internet bankacılığı, fotoğraf makinesi

190

KiĢisel yenilikçilik, uzmanlık ve sosyal kimlik teknolojik yenilik olan cep telefonu Aydın (2009) kullanımını pozitif yönde etkilediği belirtilmiĢtir. Tüketicilerin öz saygı düzeyi arttıkça KiĢisel yenilikçilik, ürün temelli Anket, risk alma eğilimi artmakta olduğu ayrıca özsaygı ve uzmanlık değiĢkenleri, fikir yenilikçilik / Doğrulayıcı Faktör 626 üniversite öğrencisi liderliğini pozitif yönde etkilemektedir. Erkeklerin ürün temelli yenilikçilik, fikir Analizi, Yapısal Denklem Modelleme Cep telefonu lidğerliği ve uzmanlık faktörlerinde daha yüksek ortalama değerlere sahip olduğu bulunmuĢtur

Özer, Aydın ve Özcan (2009) Marka algıları, tüketici özellikleri, Yenilikçi bireylerin ve fikir liderliği yüksek olanların fiyat duyarlılığının daha düĢük Anket uzun dönem müĢteri marka iliĢkisini olduğu belirtilmiĢtir. Olumlu marka algısının, iliĢkisel bağlılığı pozitif yönde etkilediği, 1442 Muhasebeci belirleyen faktörler/ Yapısal Denklem iliĢkisel bağlılığın fiyat duyarlılığı üzerinde negatif etkiye sahip olduğu belirtilmiĢtir. Muhasebe yazılım Modelleme, Keşifsel Faktör Analizi

ÇalıĢmada, yaĢ, gelir, eğitim, yaĢanılan bölge, yerleĢim birimlerine göre yenilikçilik Turhan (2009) düzeylerinde anlamlı bir farklılık bulunmamıĢtır. Ancak erkeklerin kadınlardan daha Anket Kültürel Boyutlar, Ġlgi Alanına Özgü yenilikçi olduğu bulunmuĢtur. Daha yenilikçi bireylerin daha az yenilikçi olan bireylere 584 birey Yenilikçilik / Anova, T-testi kıyasla daha düĢük düzeyde belirsizlikten kaçınma ve güç aralığı değerlerine sahip Cep telefonu oldukları, daha yüksek düzeyde bireycilik ve erillik gösterdikleri bulunmuĢtur. Ek olarak, kısa dönem odaklı oldukları belirtilmiĢtir.

Eryiğit ve Kavak (2011) Tüketici yenilikçiliğinin tutumsal ve DoğuĢtan yenilikçilik ve LCD televizyon yönelik ilgi alanına özgü yenilikçilik Bass Anket, davranıĢsal uyumu/ Bass Modeli, yayılma modeli ile oluĢturulan benimseyen kategorilerini tanımlamadığı belirtilmiĢ ve bu 287 hane halkı Faktör Analizi nedenle yenilikçi tutumun bireyi davranıĢa yönlendirmediğinden bahsedilmektedir. LCD tv

191 Algılanan fayda, kullanım kolaylığı, Köse (2012) Algılanan fayda, risk ve genel yenilikçiliğin faktörlerinin bir yenilik olan mobil internet genel yenilikçilik, algılanan risk, Anket teknolojisine yönelik tutumu olumlu yönde etkilediği bulunmuĢtur. Tutumun (ürüne ürüne özgü yenilikçilik, davranıĢsal 326 akademisyen özgü yenilikçilik), davranıĢsal niyeti olumlu yönde etkilediği, algılanan riskin ise niyeti niyet/ Anova, T-testi ve Yapısal Eşitlik Mobil internet teknolojisi olumsuz yönde etkilediği bulunmuĢtur. Model

Tüketicilerin kiĢisel yenilikçilik düzeyleri özsaygı ve risk alma faktörlerinden Deniz (2012) KiĢisel yenilikçilik, ürün yenilikçiliği, etkilendiğine iĢaret edilmektedir. Tüketicilerin ürün temelli yenilikçilik (moda ve Anket, 530 tüketici risk alma, özsaygı, fikir liderliği, teknolojik yenilikçilik) düzeyleri ise cep telefonları için fikir liderliği ve uzmanlık Cep telefonu ve KiĢisel uzmanlık, sosyal kimlik/ Doğrulayıcı faktörleri, kiĢisel bakım ürünleri için ise sadece uzmanlık faktörü yenilikçilik düzeyini bakım ürünleri Faktör Analizi ve Path Analizi etkilemektedir.

Tüketici yenilikçiliğinin moda ürünlerin benimsenmesi eğiliminde anlamlı bir etkiye

Türk (2012) Tüketici yenilikçiliği (hedonik ve sahip olduğunu ortaya koymuĢtur. Hedonik yenilikçilik moda ürünlerin Anket, 293 tüketici sosyal yenilikçilik), moda ürünleri benimsenmesinde anlamlı bir etkiye sahip değil iken sosyal yenilikçilik anlamlı bir Moda giyim ürünleri benimseme eğilimi / Regresyon ve etkiye sahip olduğunu göstermiĢtir. Kadınların, erkeklere kıyasla moda ürünlerini Korelasyon Analizi, T-testi benimsemede daha yüksek bir eğilime sahiptirler. Ayrıca yaĢ ile yenilikçilik arasında ters iliĢki olduğu bulunmuĢtur.

Tüketici yenilikçiliği, Marka değeri Marka yayma stratejisinin baĢarıya ulaĢmasında tüketici yenilikçiliğinin, marka değeri BaĢar (2012) (algılanan kalite, marka sadakati, algısının, yeni markanın ana marka ile uyumunun yeniliğin benimsenmesinde önemli Anket, 435 tüketici marka çağrıĢımları ve farkındalığı), etkileri olduğunu bulmuĢtur. Ayrıca yenilikçi tüketicilerin marka sadakatinin düĢük A ve B bilgisayar markası marka yayma/ Çoklu Regresyon olduğunu göstermiĢtir.Demografik öz. (yaĢ hariç) ve tüketici yenilikçiliği arasında

192 Analizi pozitif yönlü anlamlı bir iliĢki bulunmuĢtur.

Karaaslan (2012) Anket Tüketici yenilikçiliğinin boyutlarının birbirleri ile zayıf iliĢkili olduğunu bulmuĢtur. Tüketici yenilikçiliğinin boyutları Türkiye (2841 kiĢi) Tüketicilerin yenilikçilik eğilimine motive eden üç faktörün rasyonel, hazcı ve sosyal (yenilikleri arama istekliliği, yenilikçi Ürün grubu: beyaz eĢya, gıda, yenilikçiliğin olduğunu ortaya koymuĢtur. Üç faktörde de kadınların erkeklerden daha davranıĢ ve yenilikçilik eğilimi) / kozmetik, elektronik, giyim fazla yenilikçilik eğilimi göstermiĢlerdir. Tüketicilerin yenilikleri en çok aramak Faktör Analizi, Korelasyon ve ve aksesuar, mobilya, istedikleri giysi ve aksesuar, otomobil ve elektronik ürün grupları olmuĢtur. Eğitim Regresyon Analizi, Anova, T-testi temizlik ürünleri, internet ve düzeyi yüksek olanların rasyonel ve hazcı yenilikçiliği daha yüksektir. yazılım, Otomobil

Çifci (2012) Hazcı ve Sosyal yenilikçilik, Firmanın Anket, algılanan yenilikçilik düzeyi, Yeni Hazcı yenilikçiliğin ve firmanın algılanan yenilikçilik düzeyinin tüketicilerin yeni ürün 400 Üniversite öğrencisi, ürün adaptasyon tutumu / Yapısal adaptasyon tutumlarını olumlu yönde etkilediği ortaya konulmuĢtur. Saydam ve esnek tasarlanmıĢ Eşitlik Modeli Cep telefonları

Köker ve Maden (2012) Ürün temelli yenilikçilik, kiĢisel Ürün temelli yenilikçilik üzerinde sırasıyla kiĢisel yenilikçilik, sosyal kimlik ve hazcı Anket, 420 Üniversite yenilikçilik, sosyal kimlik, hazcı ve tüketim eğilim pozitif etkisi olduğu ortaya konmuĢtur. Faydacı tüketim eğilimine sahip öğrencisi faydacı tüketim/ Doğrulayıcı Faktör bireylerde ise ürün temelli yenilikçiliğe olan ilginin düĢük olduğu belirtilmektedir. Cep telefonu ve Path Analizi Ancak yenilik somut bir fayda sağlıyor ise eylemde bulunacakları belirtilmiĢtir.

193 Tüketici yenilikçiliği, GeniĢletilmiĢ BaĢar ve Yapraklı (2013) Tüketici yenilikçiliğinin, algılanan fayda ve kullanım kolaylığı, bilgi ihtiyacı, internet teknoloji kabul modeli değiĢkenleri, Anket, kullanmaya yönelik olumlu tutum ve algılanan performans değiĢkenlerin E-Crm E-crm hizmetlerinin benimsenmesi/ 432 tüketici hizmetlerinin benimsenmesinde etkili oldukları belirtilmiĢtir. Genç, bekâr ve gelir Korelasyon, Açımlayıcı faktör ve E-Crm hizmeti düzeyi yüksek tüketicilerin daha fazla yenilikçi tutum sergilediklerini bulunmuĢtur. Çoklu regresyon analizi

Okutan, Bora ve AltunıĢık KeĢfedici/yenilikçi tüketicilerin daha fazla plansız ve hedonik satın alma eğilimi (2013) KeĢifsel satın alma eğilimi, Satın alma gösterdiklerini bulunmuĢtur. KeĢifsel satın alma eğilimi yüksek tüketicilerin daha çok Anket, tarzları /Kümeleme analizi bilgi arama davranıĢı sergiledikleri, yeniliklere açık oldukları, farklı deneyimler 360 genel tüketici yaĢamada diğerlerine karĢı daha fazla risk alma isteğindedirler.

Hedonik tüketim, sosyal kimlik, Köker ve Maden (2013) özsaygı, tüketici yenilikçiliği / Hedonik tüketim, öz saygı ve sosyal kimliğin yeniliklerin benimsenmesi eğilimi Anket Doğrulayıcı Faktör ve Çoklu üzerinde etkili olduğu belirtilmiĢtir. 279 Üniversite öğrencisi Regresyon Analizi

Demografik özellikler, kiĢilik KiĢilik özelliklerinden sorumluluk ve deneyime açıklığın, yenilikçilik eğilimi üzerinde Bozkurt, Meriç ve Bozkurt özellikleri, yenilikçilik eğilimi/ etkili olduğu açıklanmıĢtır. YaĢ arttıkça geçimlilik (dayanıĢma ve birlikte çalıĢma) (2014) Bağımsız grup T-testi ve Regresyon eğiliminin düĢtüğü ayrıca, duygusal dengesizlik (saldırganlık, kötümserlik ve sinirlilik) Anket, 52 yönetici Analizi eğilimlerinin düĢtüğü ortaya konmuĢtur.

194 Bülbül ve Özoğlu (2014) Tüketici yenilikçiliği, algılanan risk, Tüketici yenilikçiliği ile satın alma davranıĢı arasındaki iliĢki pozitif iken tüketici

Anket, satın alma davranıĢı / Yapısal eşitlik yenilikçiliği ile algılanan risk ve algılanan risk ile satın alma davranıĢı arasında negatif 402 üniversite öğrencisi modeli iliĢki olduğu bulunmuĢtur.

Tüketici yenilikçiliği ile gönüllü sade yaĢam tarzı arasında pozitif yönlü bir iliĢki Tüketici yenilikçiliği (hazcı ve sosyal olduğunu ortaya koymuĢtur. Hazcı ve sosyal yenilikçilik davranıĢı ile gönüllü sade Demireli (2014) yenilikçilik) ve Gönüllü sade yaĢam yaĢam tarzı boyutlarından (ihtiyatlı tutum, gelir ve harcama yönünden yeterlilik, sade Anket, tarzı arasındaki iliĢki / Açıklayıcı yaĢama sahip olma) arasında negatif yönlü iliĢki olduğunu belirtmiĢtir. Ancak, sosyal 324 akademisyen Faktör analizi, Regresyon analizi yenilikçilik sade yaĢama sahip olma arasında tek baĢına istatistiksel olarak anlamlı bir iliĢkinin olmadığı sonucu elde edilmiĢtir.

ErciĢ ve Türk (2014) KiĢisel değerler, içsel yenilikçilik / KiĢisel değerlerin, hedonik ve sosyal (içsel) yenilikçilik üzerinde etkili olduğu, ayrıca Anket, Yapısal eşitlik modeli, Açıklayıcı ve hedonik yenilikçiliğin sosyal yenilikçiliği etkilediği ortaya konmuĢtur. 380 katılımcı Doğrulayıcı faktör analizi

AraĢtırmada, katılımcıların ‘tüketim toplumu’ kavramını ‘yenilikçi tüketim’ kavramından farklı algılamakta olduğu belirtilmiĢtir.Bireyler tüketim toplumunu Gökbulut Özdemir ve Özer Tüketim toplumu anlayıĢı, yenilikçi olumsuz yorumlamakta ve eleĢtirmekte iken, yenilikçi tüketimi ise olumlu bakıĢ (2014) tüketim anlayıĢı / İçerik analizi açısıyla değerlendirdiği buna binaen yenilikçi tüketime olan ilgilinin arttığı ancak GörüĢme, yöntemi yeterince bilinçli gerçekleĢmediği belirtilmekte, 21. Yüzyıl bireyini yansıtan tüketim 56 lisansüstü öğrencisi toplumu profilinin bilinçsiz tüketimle örtüĢtüğünü bu da 'birey' in yerini 'tüketici" ye bıraktığını göstermektedir.

195

Özçifci (2015) KiĢisel özellikler, kiĢisel ve moda KiĢisel yenilikçiliğin moda yenilikçiliği üzerinde etkili olduğu bulunmuĢtur. Ayrıca Anket, yenilikçiliği /Yapısal Eşitlik, Keşifsel cinsiyet ve aile gelirinin hem kiĢisel hem de moda yenilikçiliği üzerinde etkili 1435 Üniversite öğrencisi ve Doğrulayıcı Faktör Analizi olduğunu belirtmiĢtir. Cep telefonu

BaybaĢ (2015) Tüketici yenilikçiliği, çevrimiçi ÇalıĢmada yaĢ, yenilikçilik, uyumluluk, denenebilirlik, beklenen duygular ve arzunun, Anket, oyunların benimsenmesini etkileyen niyeti etkilediğini ortaya koymuĢtur. Ayrıca genç ve yenilikçi insanlar yeni çevrimiçi 308 online oyun kullanıcısı, faktörler/ Faktör Analizi oyunları kabul etme olasılıkları daha yüksek olduğunu belirtmiĢtir. Çevrimiçi oyun

Uyar ve Kılıcaslan (2015) Anket, Tüketicilerin ürün alırken yeniliğe dikkat ettiğini, yenilikçi olan iĢletmelerin tüketiciler Tüketici tercihi, yenilikçi iĢletme / 310 Dizüstü bilgisayar tarafından tercih edilebileceğini ifade etmiĢtir. Daha yaĢlı ve daha yüksek gelire sahip T-testi, Anova Analizi kullanıcısı kiĢilerin yenilikçi ürünleri tercih ettiklerini belirtmiĢtir. Dizüstü bilgisayar

BaĢ, Okutan ve AltunıĢık Tüketicilerin yenilikçi tüketim anlayıĢında, dıĢa dönük ve etkileyici kiĢilik yapılarının KiĢiliksel ve davranıĢsal faktörler, (2015) etkili olduğu belirtilmiĢtir. Cinsiyetlere göre yenilikçilik eğilimlerinde bir farklılık yenilikçilik eğilimi/ Faktör, Anket, görülmediği, davranıĢsal olarak ise kadınlar, erkeklere göre, alıĢveriĢe daha fazla zaman Kümeleme, Lojistik Regresyon Analizi, 350 kiĢi ayırmakta ve broĢürler gibi kampanya materyallerine daha fazla dikkat ettiklerini Man Whitney U testi Gıda alıĢveriĢi göstermiĢtir.

196 Fonksiyonel gıda ihtiyacına yönelik

Bekoğlu, Ergen ve Ġnci (2016) tutum, kiĢilerarası etki, tüketici Tutumun, kiĢilerarası etkileĢimin ve tüketici yenilikçiliğinin, fonksiyonel gıda tüketim Anket yenilikçiliği, demografik özellikler, eğilimi üzerinde önemli bir etkisi olduğu bulunmuĢtur. Ayrıca bu eğilim bekarlarda 695 tüketici fonksiyonel gıda tüketimi/ Çoklu yüksek ancak eğitimli bireylerde düĢüktür. Fonksiyonel gıda regresyon analizi, Anova, t-testi

Kambar (2016a) Tüketicilerin ürün ilgilenimi (ilgi, haz, sembolik değer, risk önemi ve risk olasılığı) ve Tüketici yenilikçiliği, ürün ilgilenimi, Anket tüketici yenilikçiliğinin (bağımsız karar verme ve yenilik arayıĢı) marka sadakati marka sadakati / Yapısal Eşitlik Kocaeli (550 genel tüketici) üzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu ayrıca tüketici yenilikçiliği ve ürün ilgilenimi Modeli, Kanonnik Korelasyon Analizi Cep telefonu arasında anlamlı bir iliĢki olduğunu tespit etmiĢtir.

Özoğlu (2016) (özet-sınırlı Ürün ilgilenimi, hem giyim hem de teknoloji ürünlerinde tüketici yenilikçiliği faktörü Tüketici yenilikçiliği, ürün ilgilenimi, eriĢim) ile genel içgüdüsel satın alma eğilimi arasındaki iliĢkide aracılık etkisi göstermektedir. algılanan risk, iç güdüsel satın alma/ Anket (870 tüketici) Ayrıca tüketici yenilikçiliğinin ürün odaklı olarak ölçüldüğü ürüne özgü yenilikçilik, iç Yapısal Eşitlik Modeli Giyim ve teknoloji ürünleri güdüsel satın alma eğilimini doğrudan pozitif etkilediği belirtilmiĢtir.

Kambar (2016b) GüdülenmiĢ tüketici yenilikçiliği, Satın alma ilgilenimi ile güdülenmiĢ tüketici yenilikçiliği arasında istatistiki olarak Anket, Satın alma ilgilenimi/ Açımlayıcı ve anlamlı iliĢkiler bulunduğu belirtilmiĢtir. AraĢtırmada hazcı ve fonksiyonel yenilikçilik 422 üniversite öğrencileri doğrulayıcı faktör analizi, Kanonik ile satın alma ilgilenimi arasındaki iliĢkinin negatif yönlü olduğu, sosyal yenilikçilik ile

197 Moda giyim ürünleri korelasyon analizi satın alma ilgilenimi arasında ise pozitif yönlü iliĢki bulunmuĢ,

Kavak, Taner ve Kazancı (2016) Yeniliği benimseme kategorileri, Yenilikçiler grubunda yer alan daha genç tüketicilerin hedonik güdüleri, erken Anket, Yenilikçi davranıĢ güdüleri /Bass benimseyenlerde yer alan daha genç tüketicilerin sosyal güdüleri, daha düĢük gelire 348 genel tüketici Modeli, Anova analizi sahip olan tüketicilerin ise biliĢsel güdülerinin daha baskın olduğu ortaya koymuĢtur Akıllı telefon

Türkiye’de yenilikçilik konusunda yapılan doktora tezlerinin, en fazla tezin 2011 ve 2012 yıllarında yazıldığı, çoğunlukla Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde, ĠĢletme Anabilim Yıl, üniversite, enstitü ve anabilim Dalı’nda çalıĢıldığı, araĢtırmaların en çok iĢletme ölçeğinde ve turizm, sağlık ve eğitim Çelik (2016) dalları, konular, tezlerin uygulama sektörlerinde yapıldığı, genellikle anket yönteminin kullanıldığı ortaya çıkmıĢtır. 100 doktora tezi alanları ve yöntemsel dağılımları Tezlerde en sık araĢtırılan konu yenilikçilik performansı olduğu görülürken, sırasıyla /İçerik Analizi yenilikçiliğin iĢletme performansına etkisi, yenilikçilik sistemi, yenilikçilik-örgüt kültürü iliĢkisi ve yenilikçi tasarım konularının yer aldığı belirtilmiĢtir.

Ġnovasyon, tüketim eğilimi, reklam Yenilikçi bireylerin tüketim eğiliminin daha yüksek olduğunu açıklamıĢtır. Yenilikçilik Aslan ve Zincirkıran (2016) iliĢkisi /T-testi, Anova, ve tüketim eğilimleri ile reklam arasında pozitif bir doğrusal iliĢki olduğu bulunmuĢtur. Anket, 198 Faktör,Korelasyon ve Regresyon Ayrıca erkeklerin tüketim eğilimlerinin bayanlara göre daha yüksek olduğu, reklama daha 942 Üniversite öğrencileri Analizi fazla önem verdikleri ve reklamdan etkilendikleri ortaya koymuĢtur

Sosyal ve teknolojik yenilikçilik eğiliminin KSE boyutlarından yenilikçilik, risk alma, Yüce ve Samsa (2017) bilgi edinme, tekrar satın alma, alıĢveriĢ yoluyla keĢif, marka değiĢimi eğilimleri Sosyal ve teknolojik yenilikçilik Anket, 620 Üniversite üzerinde pozitif yönde bir etkiye sahip olduğunu bulmuĢtur. Kadınların erkeklere göre eğilimi, keĢifsel satın alma eğilimi/ öğrencisi daha fazla risk alma ve bilgi edinme eğiliminde olduğu ve daha fazla satın alma davranıĢını tekrarladığı görülmüĢtür.

Belbağ ve Yılmaz (2017) Fikir liderliği, Sosyal kimlik, Ürün Anket temelli yenilikçilik ve Tüketici Tüketicinin yenilik arayıĢı ve sosyal kimliğinin ürün temelli yenilikçiliğe pozitif ve 240 tüketici yenilikçiliği/ Pearson Korelasyon anlamlı biçimde etki ettiğini ortaya koymuĢtur. Akıllı telefon Analizi, Yapısal Eşitlik Modelleme

Kavak, Sunaoğlu ve Taner Akıllı telefon ürünlerinde yeni ürünü ilk benimseyen (yenilikçiler ve erken (2017) Yeniliği benimseme kategorileri ve benimseyenler) bütüncül tarzda düĢündüğü, daha geç benimseyenlerin (takipçilerin) ise Anket, DüĢünme tarzları/ Bass modeli, Anova analitik düĢündüğünü yani bütüncül düĢünenlerin, analitik düĢünenlerden daha 348 akıllı telefon kullanıcısı analizi yenilikçi davranıĢ gösterdiği ortaya konmuĢtur. Akıllı telefon

199

Kepoğlu, Çengel ve Yanar Spor ürün tüketicilerinin bireysel yenilikçilik düzeyleri arttıkça, hazcı satın alma davranıĢı (2017) Bireysel yenilikçilik, Satın alma düzeyi de arttığı belirtilmektedir. Diğer taraftan, spor ürünleri tüketicilerinin önemli bir Anket, kalıpları/ Mann Whitney U test kısmının Ģüpheci ve sorgulayıcı kategoride yer almaktadır. Bekarların evlilere göre 585 spor ürünü kullanıcısı bireysel yenilikçi davranıĢ düzeyinin daha yüksek olduğu belirtilmiĢtir

Tüketicilerin yenilikçilik seviyesi arttıkça internetten alıĢveriĢe bağlılıklarının azaldığı Turan (2017) Tüketici yenilikçiliği, internet alıĢveriĢ ortaya koymuĢtur. Ġnternet alıĢveriĢ tutumu ve tüketici yenilikçiliği anlamlı bir iliĢki Anket tutumu, internet alıĢveriĢi bağlılık/ olmadığını belirtmiĢtir. Ayrıca kadınlar, gençler, gelir durumu yüksek olanlar ve bekar 300 tüketici Korelasyon, Tek yönlü varyans daha yüksek yenilikçilik düzeyine sahiptirler. Eğitim düzeyi arttıkça ile tüketici Ġnternetten alıĢveriĢ analizi, T-testi yenilikçiliği azalmaktadır.

Dursun (2017) ÇalıĢmada teknolojik ürünleri satın alırken algılanan finansal, teknolojik, zaman ve sosyal Anket, Algılanan risk, direnç, yeniliklerin risklerin tüketici direnci ile pozitif iliĢkisi olduğu vurgulanmakta, tüketicinin direnci 375 tüketici, benimseme eğilimi/ Korelasyon arttıkça yeniliklerin benimsenme eğiliminin azaldığı tespit edilmiĢtir. Tüketicilerin Teknolojik ürünler (cep tel, Analizi teknolojik alanda kendilerini en yenilikçi gördüğü ürün cep telefonu olduğu açıklanmıĢtır. tablet, bilgisayar) Ayrıca gençlerin cep telefonuyla ilgili yeniliklerde daha açık olduğu belirtilmiĢtir.

Koç, Giray ve GiriĢken (2017) Hedonik ve fonksiyonel yenilikçiliğin instagram dükkana yönelik davranıĢsal niyet Tüketici yenilikçiliği, algılanan risk, Anket üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuĢtur. Ayrıca hedonik yenilikçilik ve davranıĢsal sisteme güven, davranıĢsal niyet/ 300 tüketici niyet arasında algılanan risk ve sisteme güvenin düzenleyici etkiye sahip olduğunu Yapısal Eşitlik Modeli, Yol Analizi

200 Instagram Dükkân sistemi belirtmiĢtir.

Ürün ve tüketici yenilikçiliğini tüketicinin satın alma kararı üzerinde etkisi olduğunu Kılıç ve Portakalcı (2018) Tüketici ve ürün yenilikçiliği, Satın ortaya koymuĢtur. KiĢisel yenilikçilik boyutu ile ürün temelli boyut arasında kuvvetli ve Anket alma kararı / Barlett testi, KMO, pozitif yönlü iliĢki olduğunu açıklamıĢtır. Ayrıca ürün temellinin alt boyutları olan 513 tüketici Faktör analizi tüketici uzmanlığı, fikir liderliği ile de pozitif yönlü iliĢkili olduğu belirtilmiĢtir. Tüketici uzmanlığı ile fikir liderliği arasında kuvvetli pozitif yönlü iliĢki olduğu bulunmuĢtur.

Kaynak: YÖK Tez Merkezi ve Google Akademik.

Ek B: Literatürde "Yenilikçi Tüketim" Bağlamında HazırlanmıĢ Tezler ve

Makalelerde Ġncelenen Faktörler (2007-2018)

eğilimi

k ürün k

Yazar

demografik demografik

Saygı

Kültür Teknoloji Öz Liderliği Fikir Teknolojik ilgilenim Kimlik Sosyal alma Risk kiĢiliği Tüketici Hedonizm Faydacılık Sosyo özellikler

Uzkurt (2007)

Aydın (2009)

Özer, Aydın ve Özcan (2009) Turhan (2009)

Eryiğit ve Kavak (2011) Köse (2012)

Deniz (2012)

Türk (2012)

BaĢar (2012)

Karaaslan (2012)

Çifci (2012)

Köker ve Maden (2012) BaĢar ve Yapraklı (2013) Okutan, Bora ve AltunıĢık (2013) Köker ve Maden (2013) Bozkurt, Meriç ve Bozkurt (2014) Bülbül ve Özoğlu (2014) Demireli (2014)

201

ErciĢ ve Türk (2014)

Gökbulut Özdemir ve Özer (2014) Özçifci (2015)

BaybaĢ (2015)

Uyar ve Kılıcaslan (2015) BaĢ, Okutan ve AltunıĢık (2015) Bekoğlu, Ergen ve Ġnci (2016) Kambar (2016a)

Özoğlu (2016)

Kambar (2016b)

Kavak, Taner ve Kazancı (2016)

Çelik (2016) Aslan ve Zincirkıran (2016) Yüce ve Samsa (2017) Belbağ ve Yılmaz (2017) Kavak, Sunaoğlu ve Taner (2017) Kepoğlu, Çengel ve Yanar (2017) Turan (2017)

Dursun (2017)

Koç, Giray ve

GiriĢken (2017) Köker ve Maden

(2017) Kılıç ve Portakalcı

(2018) Genel Toplam (39 ÇalıĢmada) 2 24 5 7 3 7 10 25 14 9 22

Kaynak:YÖK Tez Merkezi ve Google Akademik

202

Ek C:

TÜKETĠCĠ DAVRANIġI ANKETĠ

Ad ve Soyad: Bölüm:

Cinsiyet: K____/ E____YaĢ: ____ Ülke ve ġehir:

ĠĢaretleyin (X) Aylık 1.000 TL' den az 1.000 TL -3.000TL 3.000 TL' den fazla geliriniz: ______

AĢağıdaki ifadelere katılım derecenizi belirtiniz.

Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Tamamen katılıyorum

Hiç katılmıyorum

Yenilikçililik Eğilimi Ölçeği

1. Pek emin olmadığım bir Ģeyi denemektense genellikle 1 2 3 4 5 aldığım markaya bağlı kalırım.

2. Bir restoranta gittiğimde,bildiğim yemekleri sipariĢ daha 1 2 3 4 5 daha güvenli bulurum.

3. Eğer bir markayı seversem, farklı bir Ģey denemek için 1 2 3 4 5 nadiren ondan vazgeçerim.

4. Sırf çeĢit olsun diye bilinmedik markalara Ģans vermekten 1 2 3 4 5 hoĢlanırım

5. Rafta yeni bir ürün gördüğümde, denemekten çekinmem. 1 2 3 4 5

6. Bilindik ü rü nleri satın almak yerine yeni ç ıkan ü rü nleri daha 1 2 3 4 5 çok tercih ederim.

7. Yeni ve farklı ürünleri almayı severim. Yeni ürünler beni 1 2 3 4 5 heyecanlandırır.

8. Genellikle yeni ürünü deneyen ilk kiĢilerdenimdir. 1 2 3 4 5

9. En son ürünler hakkında baĢkalarına göre daha fazla Ģey 1 2 3 4 5 bilirim.

10. Yeni ürünleri arkadaĢlarım ve yakınlarımdan önce denerim. 1 2 3 4 5

203

Özsaygı Ölçeği

1. Kendimi en az diğer insanlar kadar değerli bir insan olarak 1 2 3 4 5 hissediyorum.

2. Bir sürü iyi özelliğim olduğunu düĢünüyorum. 1 2 3 4 5

3. Her Ģey hesaba katıldığında baĢarısız bir insan olduğumu 1 2 3 4 5 düĢünmeye yöneliyorum.

4. Pek çok insan gibi bir Ģeyler yapabilirim. 1 2 3 4 5

5. Gurur duyulacak çok fazla özelliğim olmadığını düĢünüyorum. 1 2 3 4 5

6. Kendime yönelik pozitif bir tutuma sahibimdir. 1 2 3 4 5

7. Genel olarak kendimden memnunum. 1 2 3 4 5

8. KeĢke kendime daha fazla saygı duyabilseydim. 1 2 3 4 5

9. Bazen gerçekten iĢe yaramaz olduğumu hissediyorum. 1 2 3 4 5

10. Bazen hiç iyi olmadığımı düĢünüyorum. 1 2 3 4 5

Risk Alma Eğilimi Ölçeği

1. Yeni bir ürün satın alırken istediğim performansı alacağımdan 1 2 3 4 5 endiĢe ederim 2. Yeni bir ürün satın alırken beklediğim faydaları 1 2 3 4 5 sağlayacağından emin olmak isterim. 3. Yeni bir ürün satın alırken emniyetli ve güvenilir olduğundan 1 2 3 4 5 emin olmak isterim. 4.Yeni bir ürün satın alırken paramı boĢa harcamaktan 1 2 3 4 5 çekinirim . 5.Yeni bir ürün satın alırken akıllıca olmamasından endiĢe 1 2 3 4 5 ederim. 1 2 3 4 5 6. Yeni bir ürünün aldığım paraya değmesini isterim.

7. Yeni bir ürün kullandığımda yakın çevremden takdir 1 2 3 4 5 görememek beni endiĢelendirir. 8. Yeni bir ürün aldığımda çevremin Ģov yaptığım gerekçesiyle 1 2 3 4 5 eleĢtirmesinden endiĢe ederim. 9. Yeni bir ürün nedeniyle yakın çevrem tarafından alay 1 2 3 4 5 konusu olmaktan endiĢe ederim.

204

10. Yeni bir ürün kullanırken sağlığıma zarar vermesinden 1 2 3 4 5 endiĢe ederim. 11. Yeni ürünün çevremdeki insanların sağlığına zarar vermesinden1 2 3 4 5 endiĢe ederim. 12. Yeni bir ürün satın alacağımda ürünün güvenilir olması 1 2 3 4 5 benim için önemlidir.

Teknolojik Ġlgilenim Ölçeği

1. Teknolojik ürünler her zaman ilgimi çeker. 1 2 3 4 5

2. Teknolojik ürünler hakkında oldukça bilgi sahibiyim. 1 2 3 4 5

3. Akıllı saat ürünü hakkında bilgim var. 1 2 3 4 5

4. Akıllı saat ürünü ilgi alanıma girer. 1 2 3 4 5

Akıllı Saat Kullanma Eğilimi Ölçeği

5. Akıllı saat ürününü denemeye niyetim var. 1 2 3 4 5

6. Bir akıllı saat kullanıcısıyım. 1 2 3 4 5

7. Çevremde akıllı saat kullananların sayısı çok. 1 2 3 4 5

8. Akıllı saat almak istiyorum. 1 2 3 4 5

9. Gelecekte Akıllı saat almaya niyetim var. 1 2 3 4 5

10. Gelecekte akıllı saate sahip olacağımı düĢünüyorum. 1 2 3 4 5

Teknoloji ve Moda Algısı Ölçeği

11. Akıllı saat teknolojik bir araçtır. 1 2 3 4 5

12. Akıllı saat bir moda aksesuarıdır. 1 2 3 4 5

13. Bence Akıllı saatin fonsiyonel özellikleri daha önemlidir. 1 2 3 4 5

14. Bence Akıllı saatin estetik özellikleri daha önemlidir. 1 2 3 4 5

15. Tasarımını beğenmediğim bir akıllı saati sırf 1 2 3 4 5 fonksiyonelliği için kullanmam.

16. Yeterince fonksiyonel olmayan bir akıllı saati sırf tasarımı 1 2 3 4 5 için kullanmam.

205

Hedonizm ve Faydacılık Ölçeği

1. Akıllı saat kullanmak diğ er insanlar ü zerinde iyi bir izlenim 1 2 3 4 5 bırakır.

2. Akıllı saat kullanmak kendini iyi hissettirir. 1 2 3 4 5

3. Akıllı saat kullanmak eğlencelidir. 1 2 3 4 5

4. Akıllı saat kullanmak sosyal bir beğ eni kazandırır. 1 2 3 4 5

5. Akıllı saat kullanmak diğerlerince Kabul edilme konusunda 1 2 3 4 5 yardım eder.

6. Akıllı saatin kullanım amaç larıma uygun olmasına değer 1 2 3 4 5 veririm.

7. Akıllı saatin kullanma kolaylığ ı benim iç in değ erlidir. 1 2 3 4 5

8. Akıllı saatin fiyatı kabul edilebilir ölçüdedir. 1 2 3 4 5

9. Akıllı saati eğlenme amaçlı kullanırım. 1 2 3 4 5

10. Akıllı saat kullanmak beni mutlu eder. 1 2 3 4 5

11. Akıllı saat kullanımı bana zevk verir. 1 2 3 4 5

12. Akıllı saat kullanımı merakımı/ hayal gücümü canlandırır. 1 2 3 4 5

13. Akıllı saat kullanımı arama ve mesajları hemen 1 2 3 4 5 yanıtlamamı sağlar.

14. Akıllı saat kullanımı sağlık rutinlerim hakkında beni uyarır. 1 2 3 4 5

15. Akıllı saat kullanmak en yeni bilgileri almamı sağlar. 1 2 3 4 5

16. Akıllı saat kullanmak günlük aktiviteleri izlememi sağlar. 1 2 3 4 5

206

** Aşağıdaki ifade ve gösellerden sadece birini seçiniz, A veya B ‘ yi işaretleyiniz.

A) This designer watch is elegant and exclusive just like a butterfly.

B) This designer watch is reliable and versatile just like a multi-tool.

207

Ek D:

SURVEY ON CONSUMER BEHAVIOUR

Name Surname: Department:

Gender: F____/ M____ Age: ____ Counrty and City: Sign (X) Your monthly less than 1.000TL 1.000 TL -3.000TL more than 3.000TL income: ______

Indicate your level of agreement with the following

statements.

Totally Disagree Disagree Undecided Agree Totally Agree

Innovativeness Scale

1. I would rather stick to a brand I usually buy than try 1 2 3 4 5 something I am not very sure of.

2. When I go to restaurant, I feel it is safer to order dishes I am 1 2 3 4 5 familiar with. .

3. If I like a brand, I rarely switch from it just to try something 1 2 3 4 5 different.

4. I enjoy taking chances in buying unfamiliar brands just 1 2 3 4 5 to get some variety in my purchase.

5. When I see a new brand on the shelf, I’m not afraid of 1 2 3 4 5 giving it a try. .

6. I am more interested in buying new than known products. 1 2 3 4 5

7. I like to buy new and different products. New products 1 2 3 4 5 excite me.

8. I am usually among the first to try new products. 1 2 3 4 5

9. I know more than others on latest new products. 1 2 3 4 5

10. I try new products before my friends and neighbors. 1 2 3 4 5

208

Self-Esteem Scale

1. I feel that I am a person of worth, at least on an equal plane 1 2 3 4 5 with others. 2. I feel that I have a number of good qualities. 1 2 3 4 5

3. All in all, I am inclined to feel that I am a failure. 1 2 3 4 5

4. I am able to do things as well as most other people. 1 2 3 4 5

5. I feel I do not have much to be proud of. 1 2 3 4 5

6. I take a positive attitude toward myself. 1 2 3 4 5

7. On the whole, I am satisfied with myself. 1 2 3 4 5

8. I wish I could have more respect for myself. 1 2 3 4 5

9. I certainly feel useless at times. 1 2 3 4 5

10. At times I think I am no good at all. 1 2 3 4 5

Risk Taking Tendency Scale

1. I worry that I will get the performance I want when I buy a 1 2 3 4 5 new product 2. I want to make sure that I will get the benefits I expect from 1 2 3 4 5 buying a new product 3. I want to make sure that it is safe and reliable when buying 1 2 3 4 5 a new product 4. I worry that wasting my money while buying a new product. 1 2 3 4 5

5. I worry that is not rational while buying a new product. 1 2 3 4 5

6. I ask value for money that I have paid for the new product. 1 2 3 4 5 7. When I use a new product, it worries me that I can't 1 2 3 4 5 appreciate my near social environment. 8. When I use a new product, it worries me that I can't 1 2 3 4 5 appreciate my surroundings. 9. I worry about being mocked by my near environment, 1 2 3 4 5 because of a new product. 10. I worry that the new product will harm my health. 1 2 3 4 5

209

11. I worry that the new product will harm the health of the 1 2 3 4 5 people around me. 12. When I buy a new product, it is important for me to be 1 2 3 4 5 reliable.

Technological Interest Scale

1. Technological products always attract my attention. 1 2 3 4 5

2. I have a lot of information about technological products. 1 2 3 4 5

3. I know about the smart watch product. 1 2 3 4 5

4. Smart watch product gets my attention. 1 2 3 4 5

Smartwatch Using Intention Scale

5. I intend to try the smart watch product. 1 2 3 4 5

6. I am a smart watch user. 1 2 3 4 5

7. There are a lot of smart watch users around me. 1 2 3 4 5

8. I want to buy a smart watch. 1 2 3 4 5

9. I intend to buy a smart watch in the future. 1 2 3 4 5

10.I think I'll have a smart watch in the future. 1 2 3 4 5

Technology and Fashion Perception Scale

11. Smart watch is a technological tool. 1 2 3 4 5

12. Smart watch is a fashion accessory. 1 2 3 4 5

13. I think the functional features of smart watch are more important.1 2 3 4 5

14. I think the aesthetic features of smart watch are more 1 2 3 4 5 important. 15. I don't use a smart watch for only functionality if I don't 1 2 3 4 5 like its design. 16. I don't use a smart watch for only design if it is not 1 2 3 4 5 functional.

210

Hedonism and Utilitarianism Scale

1.Using smart watch makes a good impression on other people. 1 2 3 4 5

2. Using this smart watch makes feel good. 1 2 3 4 5

3. Using this smart watch is enjoyable. 1 2 3 4 5

4. Using smart watch gives social approval. 1 2 3 4 5

5. Using smart watch helps me to feel accepted by others. 1 2 3 4 5

6. I value the convenience of using smart watch. 1 2 3 4 5

7. I value the ease of using this smartphone brand. 1 2 3 4 5

8. The price of this smart watch is acceptable. 1 2 3 4 5

9. Using smartwatch gives fun to me. 1 2 3 4 5

10. Using smartwatch keeps me happy. 1 2 3 4 5

11. Using smartwatch gives enjoyment to me. 1 2 3 4 5

12. Using smartwatch stimulates my curiosity. 1 2 3 4 5

13. Using smartwatch enables me to answer calls and messages 1 2 3 4 5 immediately.

14. Using smartwatch stimulates my healthy routines. 1 2 3 4 5

15. Using smartwatch enables me to receive the newest information.1 2 3 4 5

16. Using smartwatch enables me to track daily activities. 1 2 3 4 5

211

* Chose only one of them and sign A or B.

A) This designer watch is elegant and exclusive just like a butterfly.

B) This designer watch is reliable and versatile just like a multi-tool.

212

Ek E:

Akıllı Saatlere ĠliĢkin Yapılan Yorumlar

Akıllı saatlere yönelik insanların fikirlerini öğrenmek ve bakıĢ açılarını anlamak amacıyla ekĢisözlük' e "akıllı saat" yazılarak, yapılan yorumlar incelenmiĢ ilgili görülenler aĢağıda yer almaktadır.

30.01.2014 11:38 aksakkirkayak

16.09.2014 13:16 ~ 13:27 rarura

213

12.02.2016 10:49 ~ 07.03.2017 15:38 iwillshowyouwhatitmeans

26.11.2016 02:28 yazanbiri

214

14.02.2017 14:45 ksanthos

215

04.01.2018 11:33 ~ 11:41 kalemsiz sehir

215

Ek F: Akıllı Saate ĠliĢkin ÇalıĢmalar

DeğiĢkenler / Analiz Yazar/Uygulanılan Grup Bulgular Yöntemi

Tutum, kullanma niyeti,algılanan kullanım kolaylığı ve kullanıĢlılık, Katılımcılar, daha fazla hareketlilik ve kullanılabilirliğe sahip olan akıllı saatlerin duygusal kalite, göreceli kullanımının daha kolay olarak algıladığını, daha fazla duygusal kalite ve göreceli avantaja Kim ve Shin (2015) avantaj, hareketlilik, sahip olanların daha kullanıĢlı olduğunu düĢündükleri belirtilmekte, ayrıca bu özelliklerin Anket, 363 akıllı saat kullanıcısı, kullanılabilirlik, alt kültürel olumlu bir tutuma ve nihayetinde akıllı saati kullanmaya devam etmede niyeti etkilediği cazibe, maliyet/ Yapısal eşitlik belirtilmiĢtir. Ayrıca maliyetin, kullanma niyetini etkilediğini ortaya koymuĢtur. modeli, Doğrulayıcı faktör analizi

216

Akıllı saat edinmenin asıl nedeninin "merak"olduğu vurgusu yapılmaktadır. Cecchinato, Cox & Bird (2015) Katılımcılardan elde edilen Ġyi Yön: Sosyal durumlarda göze batmadan bildirim alımı ve cep telefonuna bağımlılığın GörüĢme, 10 akıllı saat bilgiler ıĢığında akıllı saatin iyi, azalması, Kötü Yön: Akıllı telefonlara kıyasla akıllı saat edinmenin ek bir fonksiyonellik kullanıcısı, Pebble , Moto360, kötü ve çirkin yönleri ortaya sunmaması, Çirkin Yön:, kullanıcılar akıllı saatin nasıl olması konusunda farklı görüĢlere Samsung Gear S, LG G watch konmuĢtur. sahip (estetik arzuların kiĢiden kiĢiye değiĢmesi).

Tüketici yenilikçiliği, hedonik Tüketici yenilikçiliği ile hedonik ve faydacı değer arasında pozitif iliĢki olduğunu, hem Hong vd. (2016) ve faydacı değer, akıllı saat hedonik hem de faydacı değerin akıllı saat kullanmaya devam etme niyeti ile pozitif iliĢkiye Anket, 276 katılımcı, akıllı saat kullanmaya devam etme niyeti/ sahip olduğunu açıklamıĢtır. Ancak tüketicilerin akıllı saati zevk/keyif den çok Yapısal eşitlik modeli kullanıĢlılığından daha fazla memnuniyet duyduklarını belirtmiĢlerdir.

AlıĢkanlık, algılanan Algılanan kullanıĢlılık hem tatmin i hem de devam etme niyetini etkilerken algılanan keyif Nascimento (2016) kullanıĢlılık, kullanılabilirlik, ise sadece tatmini etkilemektedir. Ayrıca devam etme niyetini açıklayan en önemli faktör Anket, 574 katılımcı keyif, tatmin, devam etme alıĢkanlıktır. Tatmin devam etme niyetini etkileyen önemli bir faktördür (düĢük alıĢkanlığa niyeti/ Yapısal Eşitlik Modeli sahip olanlar için de).

Marka, fiyat, ekran ebatı, Ekran Ģekli ve bağımsız iletiĢimin katılımcıların akıllı saat tercihini etkilemede önemli Jung, Kim ve Choi (2016) bağımsız iletiĢim, ekran Ģekli, faktörler olduğunu, akıllı saatin markası ve fiyatının ise daha az önemli gördüklerini Anket, 123 katılımcı, akıllı saat tüketici tercihi/ Konjoint analizi belirtmiĢlerdir. Ayrıca kavisli ekranın en çok tercih edilen ekran olduğu belirtilmiĢtir.

217

Algılanan kullanıĢlılık, Algılanan kullanıĢlılık ve görünürlülük ile akıllı saat kullanmaya yönelik tutum arasında algılanan kullanım kolaylığı, pozitif iliĢki olduğu ve tutumun, benimseme niyetini pozitif Ģekilde etkilediğini belirtmiĢtir. Chuah vd.(2016) görünürlülük, kullanmaya Hem algılanan kullanıĢlılığın hem de görünürlülük, benimseme niyetini pozitif Ģekilde Anket, 226 öğrenci, akıllı saat yönelik tutum, benimseme etkilemektedir. Katılımcılar genel olarak akıllı saati bir moda aksesuarından ziyade niyeti/ Teknoloji kabul modeli teknolojik bir ürün olarak görmüĢlerdir.

Bilgi teknolojisi ürünü olarak akıllı saat, lüks ürün olarak Algılanan kullanıĢlılık ve keyif ile akıllı saat kullanmaya yönelik tutum arasında pozitif iliĢki akıllı saat, dıĢsal faydacı ve Choi ve Kim (2016) olduğunu, ayrıca tutum ile kullanma niyeti arasında pozitif iliĢki oluğunu ortaya koymuĢtur. içsel faydacı olmayan Anket, Yenilikçi bireylerin akıllı saatlerin kullanımını nispeten kolay olarak algılamıĢlardır. Farklı motivasyon, kullanmaya 562 Koreli katılımcı, akıllı saat olma ihtiyacı yüksek olan bireylerin akıllı saatleri kullanma niyetinin prestijini yükseltmek yönelik tutum, davranıĢsal ve keyif amaçlı kullanıma dönük olduğunu ortaya koymuĢtur. niyet/ Kısmi en küçük kareler yapısal eşitlik modellemesi

Ekran Ģekli, hedonik ve faydacı Kare ekrana kıyasla yuvarlak ekranın, akıllı saatin hedonik özelliklerini arttırmanın Kim (2016) motivasyon, tutum, kullanma benimsenmesini teĢvik etmede daha etkili olduğunu ancak, yuvarlak ekranın akıllı saatin

218 Anket, 200 öğrenci, akıllı saat niyeti/ Yapısal eşitlik modeli ve kontrol edilebilirliğini düĢürdüğü belirtilmektedir. Faydacı özelliklerin benimsenme

Açıklayıcı faktör analizi sürecinde etkili olduğu açıklanmıĢtır.

Bilgi temelli yenilikçilik, ürüne Bilgi temelli yenilikçiliğin, giyilebilir teknolojilerin algılanan özellikleri (göreceli avantajı, özgü yenilikçilik, algılanan sosyal imaj, estetik, yenilik) üzerinde pozitif bir etkisi olduğu ortaya konmuĢtur. Ancak ürün Jeong, Kim ve Park (2016) yeniliğin benimsenme temelli yenilikçiliği ise sadece sosyal imaj ve yenilik üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu Anket, 312 Üniversite Öğrencisi faktörleri, Satın alma bulunmuĢtur. Giyilebilir teknolojilerin algılanan yenilikçilik özelliklerinin tamamının satın niyeti/Keşfedici ve doğrulayıcı alma niyetini üzerinde pozitif etkisi olduğu ancak en önemli etkinin göreceli avantaj olduğu faktör analizi belirtmiĢlerdir.

Akıllı telefon kullanıcı deneyimi, algılanan benzerlik, Akıllı telefon deneyimi, algılanan kullanıĢlılık ve kullanım kolaylığı üzerinde pozitif etkisi Jeong, Byun & Jeong (2016) algılanan kullanıĢlılık, algılanan olduğu, algılanan akıllı telefon benzerliğin, algılanan kullanıĢlılık, kullanım kolaylığı ve Anket, 355 akıllı telefon kullanım kolaylığı, algılanan estekik üzerinde pozitif etkisi olduğunu belirtmiĢtir. Algılanan kullanıĢlılık ve estetiğin akıllı kullanıcısı (Kore), akıllı saat estetik, kabul etme niyeti/ saati benimseme niyeti üzerinde pozitif etkisi olduğunu ortaya koymuĢtur. Yapısal Model Analizi

Fruehauf ve Al-Khalifa (2016) Tutum, sosyal etki, akıllı saatin Akıllı saate sahip olmada cinsiyet açısından bir farklılığın olmadığı, iĢlevsellik ve iletiĢimin Anket, Yönetim BiliĢim benimsenmesi /Betimleyici akıllı saatin kullanımında anahtar faktörler olduğu, katılımcılar baĢkaları ile konuĢurken Sistemleri 176 öğrencisi, akıllı

219 analiz akıllı saate gelen bildirimleri kontrol etmenin kaba bir davranıĢ olduğunu düĢünmekteler. saat

Göreceli avantaj, kullanım Algılanan göreceli avantaj, gösterilebilirlik ve zevk akıllı saat kullanmaya yönelik tutumu kolaylığı, uyumluluk, etkilediği, sosyal etki ve tutumun davranıĢsal niyeti etkilediğini ortaya koymuĢtur. YaĢ Wu, Wu ve Chang (2016) gösterilebilirlik, zevk, sosyal değiĢkeni, akıllı saati kabul etmede gösterilebilirlik ve keyif faktörlerini etkilemektedir. Anket, 245 katılımcı, akıllı saat etki, tutum ve davranıĢsal niyet Algılanan eğlence özellikle 35-54 yaĢ arası bireyleri, algılanan sonuç gösterilebilirlik ise 34 / Kısmı en küçük kareler yaĢından daha genç bireylerin akıllı saate yönelik tutumlarını etkilemektedir. yöntemi (PLS)

Algılanan kullanıĢlılık, Algılanan kullanıĢlılık ve görünürlülük ile akıllı saatlere yönelik tutum arasında pozitif iliĢki algılanan kullanım kolaylığı, olduğunu, tutum ve benimseme niyeti arasında da pozitif iliĢki olduğu belirtilmiĢtir. Ancak akıllı saatlere yönelik tutum, Krey vd. (2016) algılanan kullanıĢlılık, benimseme niyetinin önemli bir belirleyicisi olmadığı, görünürlülük benimseme niyeti, akıllı Anket, 226 öğrenci, akıllı saat ise, hem tutum hem de niyeti ile önemli derecede iliĢkilidir. Diğer taraftan ise akıllı saati saatlere aĢinalık, teknoloji teknolojik bir özellik olarak görenler, kullanıĢlılığını daha değerli görürken, moda aksesuarı algısı, moda algısı/ Teknoloji olarak algılayanlar ise görünürlülüğün daha değerli olarak algıladıklarını belirtmiĢlerdir. kabul modeli

Algılanan gizlilik riski, Ernst & Ernst (2016) kullanıĢlılık ve keyf, Algılanan gizlilik riski arttıkça kullanma niyeti azalmakta olduğunu, akıllı saat kullanımının Online Anket, 229 facebook davranıĢsal kullanma hem hedonik hem de faydacı motivasyondan etkilendiğini açıklamıĢtır.

220 kullanıcısı,apple watch niyeti/Yapısal Eşitlik Modeli

Akıllı saate yönelik algı, akıllı Katılımcıların çoğu akıllı saati, ihtiyaçtan ziyade istek olarak görmekteler. Daha çok bildirim saat hakkındaki düĢünceleri, Kumar & Vankateshwarlu uyarılarından dolayı sahip olmak istemekte, ürün hakkındaki farkındalığı internetten bilgi kaynağı, satın alma niyeti, (2017) edindikleri, kiĢisel ve profesyonel görevleri için uygun gördüklerini, akıllı saatin fiyatın kiĢisel norm, sosyal norm, Anket, 130 kiĢi özelliklerine göre uygun olduğu belirtilmektedir. Katılımcılar gelecekte bir çok görevi yerine tutum, fiyat algısı/ Frekans ve getirmek için akıllı saat sahibi olmak istemekteler. Betimleyici Analiz

YaĢam tarzı, giyim tüketim YaĢam tarzı, giyim tüketimi değeri üzerinde önemli etkiye sahiptir. Ancak akıllı saatin Jeon vd. (2017) değeri, akıllı saat kabülü/ kabülüne etki eden değerler farklıdır. Diğer taraftan hem yaĢam tarzı hem de giyim tüketim Anket, 288 katılımcı Regresyon analizi değeri akıllı saat piyasası için önemli faktörler olduğu vurgulanmaktadır.

Bu makale, alandaki bir çok araĢtırmayı sentezleyen, daha önceki araĢtırmalarda uygulanan Algılanan yarar, soyal etki, Kalantari (2017) benimseme teorilerini gözden geçirerek ve tüketicilerin giyilebilir teknolojileri benimseme teknolojik özellikler, bireysel Giyilebilir teknoloji ürünleri kararını etkileyen faktörleri, algılanan yarar, sosyal etki, teknolojik özellikler, bireysel özellikler, algılanan risk ve Literatür taraması özellikler sosyo-demografik değiĢkenler, teknoloji yenilikçiliği, ürün ilgilenimi, teknoloji öz- genel endiĢeler/

221 etkinliği, kiĢisel özellikler, algılanan risk ve genel endiĢeler olarak ele almıĢtır.

Akıllı saat görevleri, algılanan ürün özellikleri(uyumluluk, göreceli avantaj, karmaĢıklık, Ürünün algılanan özelliklerinin benimseme niyeti üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğu Hsiao (2017) tasarım estetiğ)i, tüketici ortaya konmuĢtur. Algılanan özellikler arasında göreceli avantaj en güçlü etkiye sahiptir. Online Anket, 341 potansiyel özellikleri (deneyime açıklık), Deneyime açıklık, Apple olmayan akıllı saatleri benimseme niyeti üzerinde pozitif iliĢkili akıllı saat kullanıcısı, çevresel değiĢkenler (sosyal olduğu bulunmuĢtur. Çevrimiçi bilgi paylaĢımının sosyal uyuma kıyasla benimseme niyeti uyum, çevrim içi bilgi üzerinde daha pozitif ve önemli bir etkisi vardır. paylaĢımı), benimseme niyeti/ PLS tekniği

Akıllı saat kullanmaya yönelik tutumun, satın alma niyeti üzerinde doğrudan (en güçlü) Hsiao ve Chen (2018) Yazılım, Donanım, GörünüĢ, etkiye sahip olduğu ortaya konmuĢtur. Tutumu etkilen faktörler (donanım, yazılım ve Online Anket, Algılanan değer, Akıllı saati tasarım estetiği) arasında, tasarım estetiği en fazla etkiye sahip olduğu çıkmıĢtır. Diğer 260 Potansiyel kullanıcı, kullanmaya yönelik tutum, taraftan akıllı saatin özelliklerinin algılanan değeri etkilediği belirtilmiĢtir. Ancak sosyal Apple Watch Satın alma niyeti /PLS tekniği değer, performans ve kalite değiĢkenlerinin niyeti etkilemediği belirtilmiĢtir.

Yeo ve diğerleri (2018) Fiyar, marka adı, Fiyatın ve marka adının satın alma eğilimini etkilemediğini ancak uyumluluğun ise Anket, 201 ĠĢletme öğrencisi uyumluluk,tüketici satın alma etkiledğini ortaya koymuĢtur. (Malezya), akıllı saat niyeti/ Yapısal Eşitlik Modeli

222

Estetik görünümün, devam etme niyeti ve kullanım değiĢkenleri ile pozitif iliĢkili olduğu Hedonik motivasyon, estetik Dehghani vd. (2018) bulunmuĢtur. Tamamlayıcı ürünler ve sağlıkoloji, devam etme niyetini etkilemediği ancak, görünüm, operasyonel kusur, Anket akıllı saat kullanımı ile pozitif iliĢkilinin olduğu bulunmuĢtur. Hedonik motivasyon, devam Tamamlayıcı ürünler, 383 akıllı saat kullanıcısı, etme niyeti üzerinde önemli bir etkisi olduğu ancak kullanım üzerinde önemli bir etkisi Sağlıkoloji, Devam etme niyeti, Üniversite ve alıĢveriĢ merkezleri olmadığı görülmektedir. Devam etme niyeti ile kullanım arasında pozitif bir iliĢki olduğu Kullanım/ PLS tekniği ortaya konmuĢtur.

Algılanan kullanıĢlılık, Tasarım, tüketicilerin satın alma kararı etkileyebilmektedir (kiĢiselleĢtirilmiĢ tasarımlar ile Dehghani (2018) algılanan kullanım kolaylığı, farklı olma ihtiyacı). Uyumluluk, mobil cihazlar ile birlikte çalıĢması, bağlantı ve iĢletim Amozon sitesinde yer alan 326 etkinleĢtirme teknolojileri, seçeneklerinin çeĢitliliği, tüketicinin uyumluluğunu artırabilmektedir. Sağlıkoloji, sağlık kullanıcı yorumu incelenmiĢ. iĢlevsellik, uyumluluk, parametrelerinin ölçülmesi ve kullanıcıların günlük aktivitelerini izlemeyi teĢvik etmede Apple Watch 1-2 modaloji, sağlık-teknoloji, henüz olgunlaĢmamıĢ olduğunu belirtmiĢtir. Tamamlayıcı ürünler, akıllı saatlerin bağımsız Samsung Gear 2-3 tamamlayıcı ürünler/ cihazlar değildir, saate iliĢkin uygulamalar ürün değerini ve tüketici kararını etkileyebilir Netnografi

223

Tutum, Kullanma niyeti, Cano, Alexander ve Fung bireysel, sosyal ve fonksiyonel Katılımcılar lüks moda akıllı saati hem bilgi teknolojileri ürünü hem de lüks moda aksesuarı (2018) Y kuĢağı 230 katılımcı - faktörler, algılanan hedonism, olarak görmektedirler. Bireysel, fonksiyonel ve sosyal faktörlerin y kuĢağının lüks moda Anket, 10 katılımcı ile yüz yüze kullanıĢlılık /Faktör Analizi, akıllı saat kullanma niyetini etkilediğini, algılanan hedonism ve kullanıĢlılık, akıllı saat yarı yapılandırılmıĢ grup Korelasyon ve Çoklu kullanmayı motive eden faktörler olduğunu belirtilmiĢtir. tartıĢması Regresyon Analizi

Kaynak: YÖK Tez Merkezi ve Google Akademik