Ochrona I Zrównowa¿One U¿Ytkowanie Lasów W Polsce Conservation and Sustainable Use of Forests in Poland (English Summary Included)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
IUCN - Program Europy Ochrona i zrównowa¿one u¿ytkowanie lasów w Polsce Conservation and sustainable use of Forests in Poland (English summary included) Praca zbiorowa pod redakcj¹ naukow¹ dr in¿. Bogdana £onkiewicza Koordynacja projektu dr Zenon Tederko Fundacja IUCN Poland Warszawa 1996 Pogl¹dy autorów wyra¿one w niniejszej publikacji nie zawsze odzwierciedlaj¹ opinie IUCN. Równie¿ zastosowany sposób prezentacji materia³u i nazewnictwo geograficzne nie wyra¿a pogl¹dów IUCN w sprawie statusu prawnego pañstw dotycz¹cego, terytoriów, obszarów lub przebiegu ich granic. Wydawca: Fundacja IUCN Poland Foundation IUCN Poland Copyright: (1996) IUCN – The World Conservation Union i Fundacja IUCN Poland Reprodukcja niniejszej publikacji do celów edukacyjnych i na inne niekomercyjne potrzeby jest dozwolona bez uprzedniej zgody wydawcy. Reprodukcja w celu sprzeda¿y lub w celu innego przeznaczenia komercyjnego jest zabroniona bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy. ISBN: 2-8317-0361-1 Opracowanie redakcyjne: Marta Radwan Korekta: Maria Bucka, teksty angielskie Piotr Jackowski T³umaczenie: Gustaw Matuszewski Opracowanie kartograficzne i komputerowe map: Robert Hildebrand Fotografia na ok³adce: Miros³aw Grzyb Fotografie w tekœcie: Miros³aw Grzyb (1-2), (4-24) A. Kliczkowska (3) Projekt ok³adki: Fundacja IUCN Poland Sk³ad: Marek J.WoŸniak Druk: Zak³ad Wydawniczo-Produkcyjny “Folia³” Dystrybucja: Fundacja IUCN Poland ul. Narbutta 40/21, 02-541 Warszawa lub IUCN - The World Conservation Union Rue Mauverney 28, CH – 1196 Gland, Switzerland Fundacja IUCN Poland dziêkuje Ministerstwu Rolnictwa, Zarz¹dzania Œrodowiskiem i Rybo³ówstwa Królestwa Holandii za pomoc finansow¹ udzielon¹ w ramach projektu Nr 75126, administrowanego przez IUCN – Œwiatow¹ Uniê Ochrony Przyrody. The IUCN Foundation Poland would like to express its gratitude to the Ministry of Agriculture, Natural Management and Fisheries of The Netherlands for its financial assistance for the project 75126 administered by IUCN – The World Conservation Union. Spis treœci Od Wydawcy ..................................11 Przedmowa ...................................15 I. PODSTAWY OCHRONY WALORÓW EKOLOGICZNYCH LASÓW W POLSCE .........................17 1. Polska polityka kompleksowej ochrony zasobów leœnych (Andrzej Nowakowski, Bogdan £onkiewicz) ................17 2. Stan i znaczenie lasów w Polsce (Bogdan £onkiewicz) .........28 Piœmiennictwo . 33 II. PRZES£ANKI I CELE OCHRONY WYBRANYCH TYPÓW LASU (Bogdan £onkiewicz) ......................35 Piœmiennictwo . 45 III. CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA EKOLOGICZNIE WA¯NYCH TYPÓW LASU (Anna Kliczkowska) .........47 1. Lasy nadmorskie . 47 2. Lasy nadrzeczne . 54 3. Lasy borealne . 60 4. Nizinne lasy liœciaste . 63 5. Lasy górskie . 66 Piœmiennictwo . 73 IV. STAN I ZNACZENIE EKOLOGICZNIE WA¯NYCH TYPÓW LASU .................................75 1. Rola wybranych typów lasu w zachowaniu ró¿norodnoœci biologicznej (Jan Marek Matuszkiewicz) .................75 2. Stan i znaczenie lasów nadrzecznych (Jan Marek Matuszkiewicz). .. 85 3. Stan i znaczenie nizinnych lasów liœciastych (Jan Marek Matuszkiewicz)......................... 99 4. Stan i znaczenie lasów borealnych (Henryk ¯ybura)......... 111 5. Stan i znaczenie lasów górskich (Andrzej Jaworski) ......... 120 Piœmiennictwo . 126 V. ZASADY OCHRONY I ZAGOSPODAROWANIA EKOLOGICZNIE WA¯NYCH TYPÓW LASU W POLSCE . 129 1. Zasady ochrony i zagospodarowania lasów nadmorskich i nadrzecznych (Bohdan Wa¿yñski)................... 129 2. Zasady ochrony i zagospodarowania nizinnych lasów gr¹dowych (Henryk ¯ybura) ............................. 135 3. Zasady ochrony i zagospodarowania lasów borealnych (Henryk ¯ybura) ............................. 141 4. Zasady ochrony i zagospodarowania lasów górskich (Andrzej Jaworski)............................. 148 5. Zasady urz¹dzania i u¿ytkowania wybranych typów lasu (Tomasz Borecki, Edward Stêpieñ) .................... 156 Piœmiennictwo . 167 VI. EKOLOGICZNE, EKONOMICZNE I SPO£ECZNE ASPEKTY OCHRONY RÓ¯NORODNOŒCI BIOLOGICZNEJ LASÓW . 169 1. Ochrona ró¿norodnoœci biologicznej w lasach (Kazimierz Rykowski)........................... 169 2. Ekonomiczne aspekty ochrony ró¿norodnoœci biologicznej lasu (Lech P³otkowski) ............................. 185 3. Spo³eczno-kulturowe aspekty ochrony ró¿norodnoœci biologicznej lasu (Andrzej Sadowski) ......................... 204 Piœmiennictwo . 216 ZA£¥CZNIK Zalecenia Europejskiego Seminarium Leœnego IUCN – “Ochrona i trwa³e u¿ytkowanie lasów naturalnych i seminaturalnych w centralnej i wschodniej Europie” - Sêkocin 25-26.04.1996 r. 223 SUMMARY (Bogdan £onkiewicz) ...................227 1. The state of selected ecologically important types of forests in Poland . 227 2. Conservation and management of selected ecologically important types of forests in Poland . 248 Contents From the Publisher ............................11 Preface ...................................15 I. THE BASIS FOR THE PROTECTION OF ECOLOGICAL VALUES OF FORESTS IN POLAND .....................17 1. Polish policy on complex protection of forests . 17 2. The state and importance of forests in Poland . 28 Literature . 33 II. PREMISES AND OBJECTIVES OF PROTECTION OF SELECTED TYPES OF FOREST .................35 Literature . 45 III. NATURAL CHARACTERISTICS OF ECOLOGICALLY IMPORTANT FOREST TYPES ...................47 1. Coastal forests . 47 2. Riverine forests . 54 3. Boreal forests . 60 4. Lowland deciduous forests . 63 5. Mountain forests . 66 Literature . 73 IV.STATE AND SIGNIFICANCE OF ECOLOGICALLY IMPORTANT TYPES OF FOREST .................75 1. Importance of selected types of forest for sustaining biological diversity . 75 2. State and significance of Riverine forests . 85 3. State and significance of Lowland deciduous forests . 99 4. State and significance of Boreal forests . 111 5. State and significance of Mountain forests . 120 Literature . 126 V. PRINCIPLES OF PROTECTION AND MANAGEMENT OF ECOLOGICALLY IMPORTANT TYPES OF FOREST INPOLAND.............................129 1. Principles of protection and management of Coastal and Riverine forests . 129 2. Principles of protection and management of Lowland forests . 135 3. Principles of protection and management of Boreal forests . 141 4. Principles of protection and management of Mountain forests . 148 5. Principles of planing, management and utilisation of selected types of forest . 156 Literature . 167 VI.ECOLOGICAL, ECONOMIC AND SOCIAL ASPECTS OF PROTECTION OF FOREST BIOLOGICAL DIVERSITY ....169 1. Protection of forest biological diversity . 169 2. Economic aspects of forest biological diversity protection . 185 3. Social and cultural aspects of forest biological diversity protection 204 Literature . 216 APPENDIX Recomendation from the IUCN – European Forest Seminar – “Conservation and wise use of natural and semi-natural forests in Central and Eastern Europe” – Sêkocin 25-26 April, 1996 . 223 SUMMARY ...............................227 1. The state of selected ecologically important types of forest in Poland . 227 2. Conservation and management of selected ecologically important types of forest in Poland . 248 Od Wydawcy Od wielu lat Œwiatowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN – The World Conservation Union) podejmuje w ramach Programu Europy (wczeœniej Programu Europy Wschodniej) dzia³ania zmierzaj¹ce do oceny stanu oraz stopnia zachowania i ochrony poszczególnych rodzajów ekosystemów. Rezultatem tych dzia³añ s¹ liczne publikacje, m.in.: “The Lowland Grasslands of Central and Eastern Europe”, “Wetlands of Central and Eastern Europe” oraz “Mountains of Central and Eastern Europe”. W latach 1995-1996 dokonano równie¿ przegl¹du stanu ekosystemów ekologicznie wa¿nych typów lasów naturalnych i seminaturalnych w czterech wybranych krajach Europy Centralnej i Wschodniej. Obszar Europy Centralnej i Wschodniej jest najwiêkszym na kontynencie rezerwuarem lasów naturalnych. Jakkolwiek w statystycznym wyrazie lasy te stanowi¹ mniej ni¿ 1% lasów ogó³em, co wynika z faktu, ¿e europejskie lasy w najwiêkszym stopniu uleg³y degradacji, to jednak ich znaczenie wraz z towarzysz¹c¹ im flor¹ i faun¹ z punktu widzenia zachowania ró¿norodnoœci biologicznej jest ogromne. Istotne znaczenie maj¹ zachodz¹ce obecnie w Europie Centralnej i Wschodniej procesy urynko- wiania gospodarki, reprywatyzacji i przystosowywania do zbli¿aj¹cego siê zjednoczenia z Europ¹ Zachodni¹. Stwarza to z jednej strony rosn¹ce zagro¿enia, z drugiej zaœ potrzebê wypracowania krajowej strategii ochrony i zagospodarowania lasów zorientowanej bardziej na jakoœæ, a mniej na iloœæ. Strategia taka powinna uwzglêdniaæ zarówno ochronê ró¿norodnoœci biologicznej i inne funkcje ekologiczne lasu, jak i spo³eczne oraz produkcyjne aspekty gospodarki leœnej. Kluczowy element takiej strategii stanowiæ jednak powinno odtworzenie ekosystemów leœnych i wdro¿enie zasad zrównowa¿onego u¿ytkowania we wszystkich typach ekologicznie wa¿nych lasów. Strategia ta stanowiæ mo¿e p³aszczyznê godzenia konfliktowych dotychczas priorytetów, tj. ochrony i produkcyjnego wykorzystania lasów, oraz mo¿e s³u¿yæ zwiêkszeniu naturalnoœci zachodz¹cych w lasach procesów. Znaczenie lasów naturalnych i seminaturalnych podkreœlaj¹ postanowienia Ministerialnej Konferencji nt. ochrony lasów w Europie, zorganizowanej w Helsinkach w lipcu 1993 roku. W trakcie tej konferencji postanowiono, ¿e istniej¹ca sytuacja wymaga pilnego sformu³owania jasnych za³o¿eñ polityki ochrony i zasad gospodarowania, odnosz¹cych siê nie tylko do pozosta³ych jeszcze lasów naturalnych, ale równie¿ do ekologicznie wa¿nych lasów seminaturalnych. Zgodnie