Praat mee over de toekomst van het Marineterrein! Lees deze krant en geef u op voor een buurtgesprek. November 2020

Inhoud

Praat mee! Toen en nu • Ontstaansgeschiedenis en huidig gebruik van Infokrant het Marineterrein 2

Straks: een ­buitenkans • Een toelichting op de Marineterrein ontwikkeling 3

Bouwstenen stedenbouw­kundig raamwerk 4/5 FOTO: SIEBE SWART Wat kan er veran­ deren, wat blijft? • De huidige en mogelijk toekomstige situatie, in 6/7 beeld en in cijfers

Waar staan we nu? • Wat hebben we al van u gehoord? • Wat staat nu vast? 8/9 • Tijdlijn consultatieproces

Waar gaan we het over hebben? • Onderwerpen tijdens de buurtgesprekken 10

Innovatie op het Marineterrein • Een aantal projecten toegelicht 11

• Wethouder Everhardt: “Het moet een mooie mix worden.” • Domweg gelukkig op 12 het Marineterrein

Beste buurtgenoot, Nieuwe afspraken In 2019 heeft Defensie besloten om met een Via deze krant informeert de gemeente u ­kazerne op het Marineterrein te blijven. In 2020 Hoe kunt u meedoen? over de ontwikkeling van de plannen voor het zijn tussen Rijk en gemeente nieuwe afspraken Buurtgenoten zijn deskundig als het gaat om Marineterrein, en hoe u over deze ontwikkeling gemaakt over de toekomstige ontwikkeling van hun eigen buurt. Om die reden vindt verant­ kunt meepraten. Laat weten wat u vindt van de het terrein, inclusief een compacte nieuwe kazerne. woordelijk wethouder Victor Everhardt het ideeën die er nu zijn en van het stedenbouw­ De kazerne krijgt een groot sportveld, waar – belangrijk dat buurtbewoners en gebruikers kundig raamwerk. Vertel wat ú belangrijk vindt ­buiten defensie-uren – straks ook Amsterdammers van het Marineterrein betrokken worden bij voor de toekomst van het Marineterrein! gebruik van mogen maken. De defensiefuncties de nieuwe ontwikkelingen. Hij nodigt u van zitten nu nog verspreid over het terrein. Zodra harte uit om met ons in gesprek te gaan. Het Marineterrein heeft een rijke geschiedenis, maar ze zijn verhuisd naar de nieuwe kazerne, komt er is als terrein van Defensie eeuwenlang een gesloten geleidelijk steeds meer ruimte vrij om te ontwik­ In verband met de coronamaatregelen is het gebied geweest. Vanaf 2015 is het terrein langzamer­ kelen. De verwachting is dat de nieuwbouw op helaas niet mogelijk om die gesprekken op hand open­gesteld. Inmiddels ontdekken steeds z’n vroegst in 2026 kan beginnen. locatie te laten plaatsvinden. We organiseren meer Amsterdammers het gebied om te wandelen, daarom online bijeenkomsten in beperkte te werken, te leren, te zwemmen of te recreëren. Als kader voor de nieuwe ontwikkelingen stelt groepsgroottes per buurt. De buurtgesprek­ De komst van innovatieve bedrijven en instellingen de gemeente samen met het Rijk een projectnota ken vinden plaats tussen 7 en 18 december. hebben het terrein een nieuw gezicht gegeven. op. Belangrijk onderdeel van de projectnota is de Geleidelijk transformeert het van een gesloten, nota van uitgangspunten: hierin staan de uitgangs­ U kunt zich voor uw eigen buurt aanmelden onbekend gebied naar een open, stedelijk deel van punten voor de toekomstige inrichting en het via: .nl/marineterrein de stad waar innovatie hoog in het vaandel staat en gebruik van het terrein op hoofdlijnen. Daarover geleerd, gewerkt en gewoond gaat worden. gaan we graag met u in gesprek. Gemeente Amsterdam 2 Infokrant Marineterrein November 2020 November 2020 3 Een buitenkans Het vrijkomen van het Marineterrein is een buitenkans. In het druk gebruikte Amsterdamse centrum, waar iedere meter telt, komt bijna 13 hectare ruimte beschikbaar op een terrein met een unieke geschiedenis. Zo’n kans schept ook verplichtingen. Het Marineterrein moet straks een waardevolle toevoeging voor de stad zijn. Tegelijker­ tijd moeten de kwaliteiten die nu al zo belangrijk zijn, zoals het groen en de cultuurhistorische aspecten, behouden blijven.

Op weg naar de stad van morgen Het Marineterrein heeft een zeer centrale ligging in de stad, op loopafstand van het Centraal Station. De bijzondere maritieme geschiedenis, het groene karakter en het weidse uitzicht over het water van het Oosterdok, maken het tot een heel bijzondere plek. Van verborgen Iedereen is het erover eens dat deze unieke plek geen doorsnee woonwijk of kantorengebied moet worden. Met het vaststellen van de principenota is daarom besloten dat het Marineterrein ontwikkeld wordt tot een ‘stedelijk innovatiegebied’: een plek waar inno­ stad naar poort vaties niet alleen worden bedacht, maar ook worden getest en toegepast. Een plek waar men leert, woont en werkt en waar ontmoeting en inter­actie centraal staan. Een gebied dat verbonden is met de stad als naar de toekomst geheel en met de buurt in het bijzonder. Ongeveer een vierde deel, in het noordoosten van De kades zijn straks voor een groter deel toegankelijk. het gebied, blijft van Defensie. Voor het eerst in de geschiedenis ligt niet alles achter gesloten hekken: De geschiedenis van het Marine­terrein het sportveld van Defensie – tevens helikopterplaats gaat terug tot de Gouden Eeuw. Toen – kan straks ook gebruikt worden door Amsterdammers werd het gebied aan­gelegd samen en ligt in de openbare ruimte. De rest van het terrein wordt ontwikkeld tot een stedelijk leer-, werk- en met de haveneilanden Kattenburg, woongebied, met als toegevoegde waarden het groen Wittenburg en Oostenburg. Het en het omringende water. ­terrein kreeg zijn huidige vorm in de Sfeerimpressie van de binnenhaven in de toekomst. jaren zestig, toen het dok grotendeels gedempt werd voor de aanleg van de IJ-tunnel. Het terrein is sindsdien bekend onder de naam ‘Marine- etablissement’.

Door de defensiefunctie was het Marineterrein Het Marineterrein, voor steeds meer Amsterdammers een fijne plek om te zijn. ­decennialang grotendeels een voor burgers verboden gebied. Enkele jaren geleden gaf Defensie aan haar activiteiten te gaan concentreren op een kleiner deel van het terrein. Daarmee zou een groot deel ter beschikking komen voor stedelijke herontwikkeling. Het gebied opende voorzichtig de poorten, het terrein werd steeds verder opengesteld. Nu weet een groei­ end aantal Amsterdammers het gebied te vinden. Wandelen, zwemmen, werken, leren, uit eten of een terrasje pakken – het kan er allemaal.

Bedenken, testen, toepassen Sinds de openstelling van het terrein in 2015 zijn zo’n De ‘boardwalk’ schermt zwemmers af voor varend verkeer Actueel tijdens corona: de ‘druktemeter’. dertig organisaties tijdelijk in bestaande gebouwen op het terrein gehuisvest. Ze houden zich bezig met talentontwikkeling, kennisdelen, technologie en duurzame innovatie in de stad. Er wordt gewerkt aan tientallen projecten voor een leefbare, duurzame stad. Voorbeelden hiervan zijn de ‘druktemeter’ en het slimme kunstgrasveld, dat door een wateropvangsys­ teem onder de grasmat sporters en de omgeving kan verkoelen. Bij het project SummerCamp leren jongeren uit de omgeving over technologie en innovatie. Meer weten over tijdelijke programmering? Kijk op www.marineterrein.nl Kunstgrasvelden vangen water op en koelen de stad. Summercamp, een aanwinst voor (buurt)kinderen. Sfeerimpressie van het toekomstige sportveld en de bebouwing. Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam 4 Infokrant Marineterrein November 2020 November 2020 Infokrant Marineterrein 5

Door concentratie van militaire functies gaat de poort verder open. Het hele Marineterrein (niet alleen het vrijgekomen deel) wordt ontwikkeld tot Bestaande monumentale of karakteristieke gebouwen en Een bijzonder element vormt de historische muur tussen het Marineterrein en de innovatiegebied om er te leren, te werken en te wonen. Ongeveer een vierde deel, ­bouwwerken worden zoveel mogelijk behouden en hergebruikt. Kattenburgerstraat. Mits de erfgoedwaarde ervan wordt gerespecteerd, zijn in het noordoosten van het gebied, blijft operationeel als kazerne van Defensie aanpassingen, zoals het heropenen van bepaalde delen, mogelijk. en blijft deels afgesloten voor het publiek.

De gebouwen variëren grotendeels in hoogte van ca. 15 - 30 meter. Daar waar het kan en wenselijk is, In het gebied wordt variatie in gebouwgrootte bestaat de ruimte om op enkele plekken hoger te ­nagestreefd met extra hoge verdiepingen bouwen (tot ca. 40, max 50 meter). (ca. 4 meter). Dat maakt ze geschikt voor ­verschil- lende functies en geeft partijen de mogelijkheid op te schalen.

De zuidwestkant van het terrein zal bestaan uit een park aan weerszijden van de binnenhaven. Aanwezige, beeldbepalende bomen en boomgroepen worden zoveel mogelijk in het ontwerp opgenomen.

De kades worden grotendeels openbaar toegankelijk gehouden of gemaakt. Ze nodigen uit tot verblijf en vormen een doorgaande looproute.

Het Marineterrein krijgt een extra fiets-en loopbrug naar de IJtunnel/NEMOlandtong.

Door het park loopt straks een nieuwe route voor voetgangers en fietsers die aansluit op een nieuwe brug naar de IJtunnel/NEMO-landtong. De route verbindt het Marineterrein met het Oosterdok.

De logistiek en distributie vindt zoveel mogelijk over het water plaats. Hiertoe moeten op de kades één of Een blik op de toekomst meerdere laad- en losvoorzieningen worden ingericht. De wereld verandert steeds sneller, en daarmee ook de behoeften Waar kan bijvoorbeeld bebouwing komen? In welke dichtheid wordt er gebouwd en uitdagingen waar we voor staan. De ontwikkeling van het en hoe wordt het Marineterrein verbonden met de omgeving? Marineterrein wil kunnen inspelen op deze veranderingen. Daarom is Het stedenbouwkundig raamwerk op deze pagina’s is geen definitief plan. De gekozen voor een stedenbouwkundig raamwerk en geen uitgewerkt beelden zijn bedoeld om de uitgangspunten te visualiseren en kunnen dus nog Defensie stelt het sportterrein van de kazerne buiten plan. Het raamwerk geeft een indruk hoe – na een stapsgewijze wijzigen. Wat wél vaststaat, kunt u lezen op pagina 8 en 9. Op pagina 10 vindt u de gebruikstijden open voor publiek. Het autoparkeren ontwikkeling – de toekomstige inrichting eruit zou kunnen zien. onderwerpen die nog niet vaststaan en waarover we graag uw mening willen horen. Het terrein wordt het domein van voetgangers en wordt mogelijk opgelost in een parkeer­garage onder fietsers; alleen noodzakelijk autoverkeer, zoals hulp­ het sportterrein van Defensie. diensten, heeft toegang tot het gebied. Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam 6 Infokrant Marineterrein November 2020 November 2020 Infokrant Marineterrein 7 Marineterrein: wat blijft hetzelfde Bebouwing Groen 1. Bestaande bebouwing 4. Bestaande situatie groen

en wat kan er veranderen? Dijksgracht

Door de herontwikkeling van het Marineterrein zal het gebied flink veranderen. Wat blijft behouden: Maar een aantal karakteristieke onderdelen, die nu erg gewaardeerd worden en belangrijk zijn voor de identiteit van het gebied, blijven behouden. Deze pagina’s • Het groene park aan de Voorwerf (direct achter de Oosterdok laten zien wat er qua groen en bebouwing behouden blijft en wat er mogelijk poort) blijft onbebouwd, en vormt straks samen met kan veranderen. de binnenhaven en de zuidwestkade een stedelijk park.

• Bestaande monumentale en/of karakteristieke ­gebouwen of bouwwerken worden zoveel mogelijk Binnenhaven behouden en hergebruikt. Bestaande bebouwing

• Voorwerf Aanwezige, beeldbepalende bomen en boom­groepen Kattenburgerstraat Bestaande bebouwing Bestaande bomen worden zoveel mogelijk behouden. Begrenzing kazerne Bestaand groen • De muur tussen het Marineterrein en de ­Kattenburger­- straat is een bijzonder historisch ­element en blijft Begrenzing kazerne behouden. Mits de erfgoedwaarde ervan wordt gerespecteerd, zijn aanpassingen mogelijk, zoals het heropenen van tussentijds ­dichtgemetselde delen. 2. Indicatie te wijzigen bebouwing 5. Indicatie te wijzingen bomen

Impressie: route langs de binnenhaven, nu en in de toekomst. Wat kan er veranderen:

• Voor het realiseren van het innovatiegebied is meer ruimte voor de gewenste functies nodig, en dus wordt er bebouwing toegevoegd.

• De tijdelijke brug over de Dijksgracht wordt indien nodig aangepast om permanent te worden.

• In het stedenbouwkundig raamwerk is 70% van het gebied onbebouwd en 30% bebouwd.

• Door de nieuwe bebouwingsblokken onstaan er Impressie: zicht op het Marineterrein vanaf NEMO-kade, nu en in de toekomst. straten. Deze opzet van het gebied past bij een centraal stedelijke buurt. Indicatie te behouden bomen Indicatie te handhaven gebouwen Indicatie te verplanten bomen • Er komen meer functies; een mix van: leren, werken, Indicatie te verwijderen gebouwen wonen en voorzieningen. Indicatie te kappen bomen Begrenzing kazerne • Er komt een nieuwe kazerne aan de noordoostzijde Begrenzing kazerne van het terrein. 3. Indicatie toekomstige bebouwing 6. Indicatie toekomstig groen en bomen • Het sportveld van Defensie verplaatst naar een andere locatie en zal, buiten de uren van Defensie, gebruikt kunnen worden door Amsterdammers.

• Het Marineterrein wordt autovrij, exclusief het Impressie: zicht op het Marineterrein vanaf de Mariniersbrug, nu en in de toekomst. kazerne­gebied en de toegang naar een toekomstige parkeergarage.

• Nu en straks in cijfers De bebouwing staat van de kades af. Zo is het mogelijk om een rondje Marineterrein te maken. Wonen (800) Groen: percentage nu op het hele terrein (inclusief het sportveld) 20% • De bouwhoogte varieert van ca. 15-30 meter, met 35% 40% eenOnderwijs paar hoogteaccenten en tot ­maximaal 40-50 meter. Groen: percentage straks op het hele terrein (inclusief het sportveld) kennisinstellingen 40% 40% • HetW erkenMarineterrein krijgt voor een betere bereikbaar- heid een extra fiets- en voetgangersbrug naar de Bestaande bebouwing: percentage nu op het hele terrein IJtunnel/NEMO-landtong. De route verbindt de Indicatie nieuw groen 20% onen ra 00 met het Oosterdok Indicatie te handhaven gebouwen Indicatie te handhaven Nieuwe bebouwing: percentage straks op het hele terrein neri en • Kades worden grotendeels openbaar toegankelijk. en nieuwe gebouwen 30% kenniinteinen Indicatie nieuwe gebouwen Indicatie te behouden erken Begrenzing kazerne en nieuwe bomen Marineterrein 12,8 hectare groot Begrenzing kazerne Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam 8 Infokrant Marineterrein November 2020 November 2020 Infokrant Marineterrein 9

Klankbordgroep Waar staan we nu? Speciaal voor de buurtgesprekken is een klank­ bordgroep opgericht. Deze bestaat uit twaalf Voor het opstellen van de nota van uitgangspunten van het Marineterrein gaan betrokken bewoners en ondernemers uit de we met u in gesprek. In het verleden is al een aantal besluiten genomen over de omringende buurten van het Marineterrein. De toekomst van het Marineterrein. Daarnaast zijn er al veel gesprekken gevoerd klankbordgroep adviseert de gemeente hoe de buurt het beste bereikt kan worden voor een met geïnteresseerden, omwonenden, ondernemers en belanghebbenden. gesprek over de toekomst van het terrein. We beginnen dus niet vanaf nul. Maar wat heeft de eerste consultatie­ronde Een vijftal leden van de klankbordgroep vertelt opgeleverd en waarover willen we nog met u in gesprek? Een overzicht. over hun motivatie en betrokkenheid bij de buurt.

Michael van Bergen ‘Mede door de kwaliteiten van Wat heeft u ons Wat staat er al vast? het Marineterrein zijn mijn gezin en ik erg begaan met onze buurt. eerder verteld? Met het vaststellen van het Strategiebesluit (2013) Mijn achtergrond als architect wil Sjoerd Ponstein Foto: en het Principebesluit (2017) is een aantal zaken ik inzetten om de ruimtelijke Sporten in de openbare ruimte: mogelijkheden te over. In 2017 is er een brede informatie- en consultatie­ besloten. Dit zijn de belangrijkste uitgangspunten: behoeftes van onze buurt een toekomstige plek ronde voor het Marineterrein georganiseerd. Het te kunnen geven op dit bijzondere terrein.’ gebied was toen net open­gesteld en voor veel Identiteit mensen was het een eerste kennis­making met het • Het Marineterrein zal de identiteit, gebaseerd op een Jeroen Verhulst terrein. Daarnaast hebben de afgelopen jaren ook 400-jarige maritieme geschiedenis, vasthouden en ‘Sinds de jaren negentig ben ik gesprekken met de buurt plaatsgevonden. Dit uitwerken.* bezig met ideeën voor het leverde de volgende belangrijke aandachtspunten • Het Marineterrein wordt één van de innovatieve Marineterrein vanuit het op voor het steden­bouwkundig raamwerk: werkplekken van Amsterdam. Doel is de realisatie van Eilanden­overleg en het Platform een toekomstbestendige centrumwijk, met gebouwen Kattenburg-Marineterrein. Op • Marineterrein Amsterdam moet bijzonder blijven die makkelijk zijn aan te passen aan veranderende www.buurtorganisatie1018.nl publiceer ik al het (groen, geborgen, maritiem, innovatief). behoeftes.** nieuws over het Marineterrein. Ik wil eraan • Hoogbouw met mate en geen aaneengesloten wand bijdragen dat de invloed van bewoners goed ­bebouwing aan de noordzijde (Dijksgracht). Openbare ruimte wordt verankerd in het participatieproces.’ • Duurzaamheid moet leidend zijn bij de ontwikkeling. • De kades en de open ruimte op het terrein worden • Autovrij is een goed idee, maar let op parkeren in de ontwikkeld tot belangrijke ontmoetingsplekken.* Piet Boogert ­omgeving. • Ten minste 50% van het gebied blijft onbebouwd.** ‘Ik voel me betrokken bij het • Voorkeur voor een mix van functies. • Openbare ruimte wordt vrij toegankelijk en waar Marineterrrein als locatie waar • Geen eiland op een eiland: maak verbinding met de mogelijk gecombineerd met sport.** creativiteit en innovatie een Foto: Ernie Enkelaar Maarten Pedroli Foto: buurt, zowel ruimtelijk als met de toekomstige • Programma (leren, werken, wonen). belangrijke rol spelen. Eerder functies. In het gebied komt een mix aan leer-, werk- en heb ik die rol vervuld als bestuur- Een succes: de Amsterdamse Waterspelen in 2019. Gebouw 027E uit 1962, ontworpen in de stijl van Le Corbusier • De ontwikkeling van het Marineterrein moet ook winst woonfuncties. Het toekomstige programma biedt der van de Stichting Tolhuistuin en op het ­opleveren voor de bestaande buurten door betaal­ ruimte voor ontmoeting, onderwijs en culturele ogenblik nog als directeur van het Lloyd Hotel.’ bare ­huisvesting, voorzieningen, werkgelegenheid voorzieningen, kleine en middelgrote bedrijven, voor de hele wijk en groenvoorzieningen startende bedrijven (start ups) en groeiende ­ Siep de Haan die bijdragen aan de biodiversiteit en sport- en bedrijven (scale ups), wonen en maatschappelijke ‘Als bewoner van de Piet recreatiemogelijkheden. voorzieningen.** Heinkade kijk ik vanaf 25 meter hoogte naar het Marineterrein. Het volledige verslag van de informatie en consultatie­ Bereikbaarheid Dit geeft ons een uniek perspec- Foto: Prisma Compositional Prisma Foto: ronde in 2017 vindt u op: amsterdam.nl/marineterrein • Twee definitieve brugverbindingen over Oosterdok en tief op het gebied. Ik vind het Dijksgracht, tevens ter verbetering van de voet- daarom belangrijk dat de bewoners van de en fietsverbindingen met het Oostelijk Havengebied Piet Heinkade, de Dijksgracht maar zeker ook en het centrum.** de andere omliggende buurten, goed betrokken • Het Marineterrein wordt een autovrij gebied.** worden bij de ontwikkelingen op het Marineterrein.’

Ga naar amsterdam.nl/marineterrein voor meer Mirjam Vosmeer informatie over de proceshistorie van het ‘Ik herinner mij nog de verras- Marineterrein. sing toen het terrein eindelijk werd opengesteld. Vanuit mijn * Strategiebesluit augustus 2013 werk als onderzoeker voor de Foto: Arjen Veldt ** Principebesluit juli 2017 Hogeschool van Amsterdam heb ik De fontein met vrouwentorso’s van kunstenaar Arthur Spronken samengewerkt met innovatieve bedrijven en Foto: Arjen Veldt organisaties op het Marineterrein. Ik hoop dat ik Consultatieronde in 2017 eraan kan bijdragen dat het terrein voor zoveel mogelijk mensen een fijne plek blijft om hun vrije tijd door te brengen.’

Tijdlijn nota van uitgangspunten en wanneer u invloed kunt uitoefenen

Voorjaar 2020 7-18 december Begin 2021 Begin 2021 2e kwartaal 2021 Eind 2021

Start plan- en besluit­ Buurtgesprekken 2e Informatiekrant Terugkoppelings­ Inspraakmogelijkheid Vaststelling projectnota vorming nota van bijeenkomst op de nota van inclusief nota van ­uitgangspunten ­uitgangspunten. ­uitgangspunten + inspraakreacties 2020 2021 Monumentale gebouwen als deze blijven behouden. De poort uit 1660 met het wapen van de Amsterdamse Admiraliteit. Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam 10 Infokrant Marineterrein November 2020 November 2020 Infokrant Marineterrein 11

Gebruik van de openbare­ ruimte Kunstmatig rif voor meer Waarover gaan ­biodiversiteit Een groot deel van het terrein blijft onbebouwd, in het steden­ Op 3 november 2020 werd MOSES in de bouwkundig raamwerk is dit 70% Binnenhaven geplaatst. MOSES (Modular van het terrein. Deze ruimte biedt Sealife System) van ReefSystems biedt we in gesprek? de mogelijkheid voor ontmoeting, ontspanning en onderwaterdieren een veilige haven voor recreatie. Welke wensen heeft u voor de inrichting van voedsel, onderdak en een plek om zich voort De mensen uit de omgeving van het Marineterrein zijn ontzettend belangrijk het onbebouwde gebied? te planten. voor de ontwikkeling van het innovatiegebied. De ontwikkeling van het MOSES is een bouwsysteem waarmee een kunstmatig, natuurvriendelijk rif kan worden Marineterrein kan ook een toegevoegde waarde zijn voor uw omgeving: het Autovrij Marineterrein gemaakt. De buitenkant van de blokken is gedeelde sportveld van Defensie is daar een goed voorbeeld van. Laat weten ruw, waardoor planten en schelpdieren zoals wat u belangrijk vindt voor de toekomst van het Marineterrein en geef uw Het Marineterrein wordt een mosselen zich makkelijk kunnen hechten. De autovrij gebied. Dit mag echter mosselen zuiveren het water, waardoor de reactie op het stedenbouwkundig raamwerk. niet zorgen voor overlast in de kwaliteit ervan verbetert. De planten dienen omliggende buurten. Hoe kan die weer als voedsel voor vissen, die in de modu­ Tijdens de buurtgesprekken worden de volgende onderwerpen behandeld: overlast worden voorkomen? les binnen het rif kunnen schuilen en paren. De gladde binnenkant zorgt ervoor dat de modules niet dichtgroeien. Meer biodiversiteit zorgt voor een betere waterkwaliteit en Stedenbouwkundig Verschillende Bedrijven en instellingen herstel van het ecosysteem. Als MOSES een raamwerk gebruikers­ succes blijkt, kan het project wereldwijd een Tijdens de vorige consultatie­ronde vervolg krijgen. Om van het Marineterrein een Op het Marineterrein leren, bleek dat de combinatie van gemengd en aantrekkelijk innova­ werken en wonen mensen onderwijs, wetenschap en bedrijfs­ tiegebied te maken met een mix straks naast elkaar. Ook leven, die samenwerken aan aan functies, wordt er bebouwing Defensie is en blijft een belang­ innovaties en deze ook uitproberen toegevoegd. Daarnaast is het ook belangrijk dat er rijke speler op het Marineterrein. Hoe kunnen­ en praktisch toepassen, aanspreekt. De behoefte ont­ voldoende (openbaar) groen aanwezig is. Om dit te deze verschillende doelgroepen straks gezamenlijk stond om dit te concretiseren. Inmiddels is de community Urine van mensen hergebruiken kunnen combineren, is het onvermijdelijk dat er hogere gebruik maken van het gebied? Wat is er nodig op het Marineterrein met een aantal nieuwe bedrijven en bebouwing wordt gerealiseerd. In het gesprek horen om interactie tussen de doelgroepen te krijgen? instellingen gegroeid. Tijdens de consultatie horen wij Het recyclen van reststromen is essentieel voor Innovatie wij graag van wat u vindt van het stedenbouwkundig En hoe kunnen kennis en ervaring van buurtbewoners graag welke bedrijven binnen het thema kennis en een duurzame wereld. Veel afvalstromen raamwerk en de voorgestelde bouwhoogtes. het beste worden ingezet? innovatie op het Marineterrein passen en hoe dit mogelijk worden op dit moment al gerecycled, behalve Op het Marineterrein zitten allerlei van meerwaarde kan zijn voor de omliggende buurten. één: onze urine. Het experiment Cinderela organisaties die zich bezighouden brengt daar verandering in. met innovaties en het bedenken In de zomermaanden staat op het Marineterrein Behoud groene Bereikbaarheid fietsers een container met een nieuw type toilet, waar van oplossingen voor stedelijke karakter­ en voetgangers Duurzaamheid urine wordt ingezameld. In het naastgelegen lab vraagstukken. Ze worden niet worden de bruikbare grondstoffen uit de urine alleen bedacht, maar ook ter plekke Het Marineterrein wordt nu door Welke fiets- en wandelroutes De ontwikkelingen op het gebied gehaald. Dit zijn waardevolle voedingsstoffen veel bezoekers gewaardeerd om worden nu veel gebruikt, welke van duurzaamheid gaan razend­ voor planten. Het is niet nieuw dat urine wordt getest én toegepast. Op deze zijn groene karakter. Om dat verbindingen zijn gewenst en wat snel. Wat tijdens de eerste gefilterd; wel is Cinderela het eerste experiment pagina ziet u een aantal activiteiten groene karakter te behouden en zijn mogelijke obstakels in de consultatieronde­ in 2017 nog ter wereld waarbij álle aanwezige voedings­ en innovaties die dit jaar zijn te versterken, blijft veel groen openbaar toegankelijk verbinding met de omgeving? Het toekomstmuziek was, is in 2020 al stoffen uit urine worden teruggewonnen. En en is er een park langs het Oosterdok ingepland. Marineterrein krijgt een extra fiets-en loopbrug naar bijna standaard. Welke kansen ziet u voor het verduur­ omdat Cinderela álle voedingsstoffen uit de gestart. Meer voorbeelden op Wat vindt u van de ideeën? En welke wensen heeft u? de IJtunnel/NEMO-landtong. Hoe kan de buurt hier zamen van de buurten in relatie tot de ontwikkeling urine filtert, blijft er 100% schoon drinkwater www.marineterrein.nl het beste op aansluiten? van het Marineterrein? over. Bezoekers van het Marineterrein kunnen bijdragen aan dit project, door simpelweg het Cinderela-toilet te gebruiken voor ‘een donatie’. Woonconcepten, woonvormen

en doelgroepen Meepraten? Geef u op! Foto’s: Jos Heijnen In de eerdere consultatieronde De online buurtgesprekken vinden plaats tussen 7 en 18 december. U kunt zich voor uw eigen buurt heeft de buurt aan­gegeven veel aanmelden via: amsterdam.nl/marineterrein waarde te hechten aan betaal­ Een druktemeter in coronatijd bare woningen. Maar hoe kan het wonen deel uitmaken Lukt het niet om online deel te nemen? Wij helpen u graag! Op 30 november en 2 december tussen van het innovatieve karakter van het gebied? 09.00 uur en 11.00 uur is er een telefonisch spreekuur om u te helpen online deel te nemen. Bel daarvoor Het Marineterrein wordt in de zomer steeds De ontwikkeling van woningen op het Marineterrein naar 14020. vaker bezocht. Maar op welk moment is druk té biedt bijvoorbeeld de kansen voor nieuwe woon­ Buurtgesprekken druk? Om het terrein leefbaar te houden, zeker vormen. De vraag is welke woonvormen hier passen in coronatijd, is afgelopen zomer getest met en voor welke doelgroep(en) er woningen moeten Buurtgesprekken camera’s en bezoekersschermen die de drukte komen. Young Innovators Programme in kaart brachten: de druktemeter. 1 Nieuwmarktbuurt, Prins Hendrikkade De druktemeter maakt gebruik van nieuwe 2 Hoe kunnen we als samenleving scholen en technieken, bedoeld om de drukte voor 2 Oostelijk Havengebied, Piet Heinkade kinderen helpen in tijden van lerarentekorten, bezoekers inzichtelijk te maken en tegelijkertijd (Sport)voorzieningen Kattenburg, Wittenburg, groeiende ongelijkheid en digitalisering van werk de privacy van bezoekers te waarborgen. Zo 3 5 Oostenburg, en studie? Het Young Innovators Programme heeft worden bezoekers onherkenbaar gemaakt en Wat voor (sport)voorzieningen een antwoord! Het programma biedt kinderen de beelden na afloop gewist. Bezoekers kunnen 1 3 vinden de deelnemers passend 4 Kadijken & Plantagebuurt (8 t/m 12 jaar) uit de buurt een aanvulling op wat op schermen, de website en de mobiele app bij het Marineterrein en waar ze op school leren. Via een aantal workshop van het Marineterrein zien waar het op dat 5 Marineterrein, Oosterdok, heeft de buurt behoefte aan? 4 kunnen zij kennismaken met nieuwe technologie­ moment druk is en waar niet. De druktemeter , Dijksgracht ën. Ze krijgen de kans hun talenten te ontwikkelen maakt ook duidelijk of bezoekers hun gedrag en het ondernemerschap te ontdekken. aanpassen en de drukte vermijden, en of ze Foto’s: Jos Heijnen anderhalve meter afstand houden. Gemeente Amsterdam 12 Infokrant Marineterrein November 2020 ‘Marineterrein moet mooie mix worden’

Sinds oktober 2019 is Victor Everhardt verantwoordelijk wethouder voor het Marineterrein. In de commandantswoning onderstreept hij nog eens het belang van de consultatie, ofwel de gesprekken met de buurt. Foto: George Maas

Waarom een consultatie? van de kazerne komt, zodat Amsterdammers er ook om te kijken wat we kunnen doorzetten en hoe je “Omdat het zo’n belangrijke plek is voor de stad. kunnen sporten. Tijdens deze consultatie gaan we daarvoor de omgeving gaat inrichten. Je kan hier zoveel verschillende dingen laten landen. kijken hoe we dat op een goede manier kunnen doen. Dat is voor een deel al gebeurd, qua innovatie. Maar Innovatie kan mensen inspireren die nu aan de zijkant er is nog genoeg te bedenken, en voor die ideeën Een andere reden is dat de tijd voortschrijdt. We gaan van de arbeidsmarkt staan, of iets nieuws willen. Zeker raadplegen we graag de buurt. Wat ik belangrijk vind, nu van ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen naar nu met corona is nieuwe werkgelegenheid hard nodig, dat iedereen die aan de consultatie deelneemt, zich het echte herontwikkelen van dit gebied. De afgelopen ook in het centrum. Het zou een toegevoegde waarde ook gehoord voelt. Door in dialoog te gaan ontstaat jaren hebben we veel ervaring opgedaan. Er zijn allerlei zijn voor de metropoolregio Amsterdam, om op er beter wederzijds begrip. Dat kan gaan over ideeën, mooie ontwikkelingen op het terrein ontstaan. Die wereldschaal mee te kunnen doen aan nieuwe innova­ maar ook over waarom bepaalde keuzes worden kunnen een goede basis zijn om verder uit te werken, tieve ontwikkelingen. Daar moet je ruimte voor bieden, gemaakt. Dan pas krijg je een gedragen plan waar maar je moet ze wel bespreken. Dat kan allemaal in maar altijd wel gecombineerd. Ik heb weinig vertrou­ iedereen zich in herkent, ook al wordt er soms niet deze tweede consultatieronde.” wen in een monomane ontwikkeling van: hier werken, gekozen voor jouw idee.” daar wonen. Dat is veel te kwetsbaar. Het is deze Waar moet het accent op komen te liggen? consultatie dus zaak dat we een goede mix vinden voor In 2017 was er al een consultatie; waarom nu weer? “Dat we hier een prettig leer-, woon- en werkklimaat die combinatie, en wonen wordt daar een belangrijk “Omdat de situatie sinds 2017 is veranderd. De kazerne krijgen. Kijken wat daarvoor nodig is. Dit is echt een onderdeel van. Dus het is niet ‘of of’ maar ‘en en’. Welke blijft, maar in compactere vorm. We zijn er met Defensie gebied waar de mix een goede kans heeft! Dat kun je keuzes mensen in die mix willen maken, staat volledig uit en nu gaan we naar de volgende fase. Wat ik heel op verschillende manieren invullen. We hebben Codam open – laat het maar gebeuren. We gaan het zien.” positief vind, is dat het sportveld niet binnen de muren en andere innovatiepartijen in dit gebied. Interessant

‘Waater dat zo helder is, maakt met waschen alles frisch.’

De tekst op het tegeltableau boven het fonteintje in eindtijden, maar vrijheid alom. Lekker loom zwemmen de lagere school staat in mijn geheugen gegrift. Water in het gezelschap van een waterkoetje en zicht op het begeleidt mij tot groot genoegen al mijn hele leven. schitterende VOC-schip ‘Amsterdam’. Op het gras­ Als vierjarige kleuter kan ik al zwemmen. Dat is bittere veldje wordt uitbundig gepicknickt, verlate feest­ noodzaak, want het ouderlijk huis is aan drie kanten gangers genieten van hun ontbijtje hier en bieden mij omgeven door water. Mijn vader laat mij - met spontaan een glaasje wijn aan! Zou het lukken deze op­gepompte fietsband om mijn middel - oh dat plek te behouden voor datgene wat Amsterdam zo ventieltje, achter het roeibootje zakken in het water uniek maakt: je domweg gelukkig voelen op het van de Koppoel bij Rijpwetering. Marineterrein? Nu wonen wij aan het mooiste Slootje van Amsterdam en leven zeer mee met familie Nijlgans. Tot mijn groot Greet van der Krieke (Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/fotograaf onbekend) Spaarnestad/fotograaf Archief/Collectie (Nationaal geluk is op zeven minuten fietsen (incl. stoplicht) een Recht Boomssloot 2 Stadsstrand tegenover het Marinetterrein, 1939. paradijselijk zwemplekje. Geen toegangskaartje, noch Amsterdam

Colofon

De informatiekrant Marineterrein is Eindredactie: Arnold Korporaal Vormgeving: Patrick Keeler, Vorm de Stad Contact: [email protected], een uitgave van de gemeente Amsterdam. Fotografie:Sjoerd Ponstein, tenzij anders vermeld Oplage: 20.800 14020, amsterdam.nl/marineterrein Procesbegeleiding: Inbo Illustraties: gemeente Amsterdam Druk: Koninklijke Van der Most