KKOONNKKUURRSS WWAAKKAACCYYJJNNYY IV ok³adka Sierpieñ 2000
Zamieszczamy opis urz¹dzenia iluminofonicznego do samodzielnego wykonania. Z KRAJU i ZE WIATA ...... 4 Mo¿e s³u¿yæ jako efektowna instalacja domowa lub byæ TELEKOMUNIKACJA wykorzystane w niewielkim lokalu Startuj¹ sieci GPRS ...... 9 rozrywkowym. Sieci trankingowe w komunikacji miejskiej ...... 9 Miernik wspó³czynnika fali stoj¹cej 18 ...... dla zakresów KF i UKF ...... 10 Karta ISDN Fritz!CARD ...... 12 wiat³o decyduj¹co wp³ywa na Telefonia internetowa ...... 12 nasze rodowisko, a tak¿e na nas PORADNIK ELEKTRONIKA samych. Opisujemy czujniki i S S Projektowanie biernych uk³adów dopasowuj¹cych .... 13 pomiary owietlenia, a tak¿e uk³ady wspó³pracuj¹ce Z PRAKTYKI z czujnikami. Wejciowy uk³ad normalizuj¹cy ...... 15 Precyzyjny generator funkcyjny ...... 16 ...... 28 Urz¹dzenie iluminofoniczne ...... 18 TECHNIKA RTV Zniesienie barier jêzykowych Wykaz telewizyjnych stacji nadawczych ...... 20 miêdzy ludmi _ to odwieczne PODZESPO£Y marzenie ludzkoci. AD629 _ wzmacniacz ró¿nicowy o du¿ym Kolejnym krokiem w tym kierunku wejciowym napiêciu wspó³bie¿nym ...... 23 s¹ skanery t³umacz¹ce, o jednym z nich piszemy. ELEKTRONIKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH Wspó³praca LOGO! z rzutnikiem do slajdów ...... 26 36 ...... ELEKTRONIKA w PRZEMYLE i LABORATORIACH Przenone odtwarzacze kasetowe Pomiary owietlenia (1) ...... 28 staj¹ siê coraz prostsze OD i DO CZYTELNIKÓW w obs³udze, a przede wszystkim Pomiar natê¿enia pr¹du multimetrem coraz bardziej w zakresie 0,2÷2 A ...... 30 energooszczêdne. Proste wzmacniacze mostkowe ma³ej mocy ...... 30 Warsztatowy uniwersalny zasilacz du¿ej mocy ... 32 41 SCHEMATY i SERWIS ...... Wzmacniacze PM 7000/PM 8000 firmy Marantz ... 34 RÓ¯NE Skaner t³umacz¹cy ...... 36 D-ILA nowa technika CorelDRAW 9 _ pakiet graficzny ...... 36 w projektorach. Program do optycznego rozpoznawania znaków .... 37 Technika D-ILA zapewnia rozdzielczoæ obrazu S-XGA co jest rzadkoci¹ wród projektorów. AKTUALNOCI ...... 39 NA RYNKU AV 46 ...... Przenone odtwarzacze kasetowe ...... 41 POZNAJEMY SPRZÊT Car Audio Show 2000 _ wra¿enia z wystawy ...... 44 D-ILA _ nowa technika w projektorach optycznych 46 Magnetowid zapisuje Excellence _ nowe zestawy g³onikowe z Tonsilu ... 50 i odtwarza w systemach cyfrowym OCENY U¯YTKOWNIKÓW D-VHS, analogowym S-VHS i VHS. Kamera wideo Hi8 SAMSUNG VP-L550 ...... 52 Opisujemy wra¿enia z jego u¿ytkowania. Magnetowid VR20D firmy Philips ...... 54 PORADY Fale radiowe ...... 56 Sygna³y wizyjne (2) ...... 58 ...... 54 SPIS REKLAMODAWCÓW ...... 59 Na ok³adce: reklama firmy Tektronix DRODZYDRODZY CZYTELNICYCZYTELNICY
i¹gle pojawiaj¹ siê rozmaite prognozy rozwoju nauki i techniki w XXI wieku, w który wkroczymy za parê miesiêcy. Czytaj¹c te, mniej lub bar- dziej fantastyczne przewidywania, warto sobie przypomnieæ, co progno- ADRES REDAKCJI i WYDAWCY zowano przed laty i jak to siê sprawdzi³o. Oczywicie jeli chodzi RADIOELEKTRONIK Sp. z o.o. o elektronikê, to sto lat temu, u zarania XX wieku, niczego nie progno- ul. Filtrowa 77, lok. 51 zowano, bo taka dziedzina w ogóle jeszcze nie istnia³a. Mo¿emy jednak 02-032 Warszawa, CC wróciæ do niektórych futurystycznych wizji sprzed 40-50 lat. Niektóre tel. (022) 659-78-46, 668-88-01, z nich ju¿ siê sprawdzi³y lub s¹ bliskie spe³nienia. Przewidywano miê- 817-65-21, 875 06 48 dzy innymi, ¿e jeszcze w wieku XX powstan¹ telewizory, które bêdzie mo¿na wieszaæ na cia- fax: (0-22) 817-65-22 nie jak obrazy. Mo¿na powiedzieæ, ¿e w ostatnich latach rozwój p³askich ekranów prawie spe³- http://www.radioelektronik.pl ni³ te oczekiwania, choæ nie sta³o siê to tak szybko, jak niegdy mylano. W latach piêædziesi¹tych jedna z wielkich firm telekomunikacyjnych prognozowa³a taki roz- ZESPÓ£ REDAKCYJNY: wój telefonii, ¿e ka¿dy cz³owiek na kuli ziemskiej ju¿ rodz¹c siê bêdzie otrzymywa³ swój oso- red. nacz. _ dr in¿. Micha³ Nadachowski bisty miniaturowy telefon i numer na ca³e ¿ycie. By³o jeszcze nieco makabryczne przewidy- mn radioelektronik.pl wanie dotycz¹ce niezawodnoci systemu. Otó¿ mia³a ona byæ tak doskona³a, ¿e nie odpowia- @ daj¹cy numer telefonu móg³ oznaczaæ tylko odejcie w³aciciela z tego wiata. ¯ywio³owy roz- z-ca red. nacz. _ mgr in¿. Jerzy Justat wój telefonii komórkowej powoduje, ¿e jestemy bliscy spe³nienia tych przewidywañ. [email protected] sekr. red. _ mgr in¿. Maria Tronina, Natomiast prawie nikt, mo¿e poza Stanis³awem Lemem w fascynuj¹cej Summa Technolo- mt radioelektronik.pl giae wydanej w latach szeædziesi¹tych, nie przypuszcza³, ¿e nast¹pi tak gwa³towny rozwój @ informatyki i komputeryzacji. redaktorzy dzia³ów: Mnie zawsze nurtowa³o pytanie, kiedy dziêki elektronice, znikn¹ ca³kowicie bariery jêzyko- mgr in¿. Maciej Feszczuk, we. Ludzkoæ od bardzo dawna, pewnie od czasów biblijnej wie¿y Babel, usi³uje pokonaæ ten dr in¿. Jerzy Frydrychowicz, Eugenia Grudziñska, problem. Nie da³y spodziewanych rezultatów jêzyki miêdzynarodowe, nawet tak dobre jak espe- mgr in¿. Leszek Halicki, ranto. Teraz jest nadzieja w elektronice i informatyce. Idea³em by³by miniaturowy przenony dr in¿. Krzysztof Jellonek, komputer t³umacz¹cy na bie¿¹co tekst mówiony z zachowaniem barwy g³osu i intonacji mówi¹- in¿. Janusz Justat, cego. Gdy powstan¹ takie urz¹dzenia, bariery jêzykowe ca³kiem znikn¹ z wielk¹ korzyci¹ dla mgr in¿. Leon Kossobudzki, kontaktów miêdzy ludmi i narodami. Wydaje siê, ze ta chwila nie jest odleg³a. Obserwuje siê in¿. Maria £opuszniak, sta³y postêp w tej dziedzinie. Kolejnym krokiem jest skaner t³umacz¹cy, który odczytuje an- mgr in¿. Cezary Rudnicki gielski tekst bezporednio z kart ksi¹¿ki i t³umaczy go na polski. Zamieszczamy krótki opis te- go interesuj¹cego urz¹dzenia. Uk³adaj¹c treæ tego wydania naszego miesiêcznika pamiêtalimy, ¿e jeszcze trwaj¹ waka- Stali wspó³pracownicy: cje. Dlatego mniej tu d³u¿szych artyku³ów problemowych, a wiêcej krótszych materia³ów in- mgr in¿. Miros³aw Gieroñ, formacyjnych. Znajdziecie te¿ dokoñczenie konkursu wakacyjnego oraz nowy, ciekawy kon- mgr in¿. Krystyna Prószyñska kurs. Przejrzyjcie Wasze zasoby aparatury - mo¿na dostaæ w prezencie nowy, wietny oscy- Laboratorium: mgr in¿. loskop Tektronix, szczegó³y wewn¹trz numeru. Cezary Rudnicki: [email protected] Jak zwykle, zamieszczamy kilka opisów uk³adów do samodzielnego wykonania, m.in. efek- towne urz¹dzenie iluminoficzne oraz precyzyjny generator funkcyjny. Zadziwiaj¹cy jest szyb- Dzia³ reklamy: Teresa Budka, ki rozwój projektorów optycznych. Omawiamy kolejn¹ nowoæ z tej dziedziny _ technikê Ewa Winiewska: [email protected] D-ILA, zapewniaj¹c¹ doskona³¹ rozdzielczoæ obrazu i bardzo dobry kontrast. Na pewno DTP: mgr in¿. Krzysztof Wêgrzycki wiele osób zainteresuje aktualny wykaz wszystkich legalnych stacji telewizyjnych w Polsce, Redaktor techniczny: a tak¿e przegl¹d rynkowy przenonych odtwarzaczy kasetowych. Beata W³odarczyk: [email protected] Projekt graficzny: Jacek Ostaszewski ¯yczê mi³ej i ciekawej lektury. Wspó³w³aciciele tytu³u Radioelektronik Audio Hi-FI Video: Federacja Stowarzyszeñ Naukowo-Technicznych NOT i Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Artyku³ów nie zamówionych nie zwracamy. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji nades³anych artyku³ów. Opisy urz¹dzeñ i uk³adów elektronicznych oraz ich W NASTÊPNYCH NUMERACH usprawnieñ zamieszczone w "Radioelektroniku Au- dio-HiFi-Video" mog¹ byæ wykorzystywane wy³¹cz- nie do w³asnych potrzeb. Wykorzystywanie ich do innych celów, zw³aszcza do dzia³alnoci zarobko- LUTOWANIE I URZ¥DZENIA DO LUTOWANIA wej, wymaga zgody autora opisu. Przedruk ca³oci lub fragmentów publikacji zamieszczanych w "Radioelektroniku Audio-HiFi-Video" jest WSKANIK NAPIÊCIA AKUMULATORA dozwolony po uzyskaniu zgody Redakcji. Za treæ og³oszeñ Redakcja nie ponosi WZMACNIACZ MOCY 150 W odpowiedzialnoci.
MAX 2640 _ SZYBKI WZMACNIACZ SiGe Druk: : Winkowski Spó³ka z o.o. PRZEGL¥D TELEWIZORÓW ul. Okrzei 5, 64-920 Pi³a Cena 5,90 z³ PRZEGL¥D MINIWIE¯ © Copyright by Radioelektronik sp. z o.o., TACT _ CYFROWY WZMACNIACZ MOCY Warszawa, 2000 r. r 4 Z KRAJU i ZE WIATA
WYGODNE FAKSOWANIE SCALONY ODBIORNIK CYFROWEJ TV NAZIEMNEJ
Na rynku polskim znajduje siê stosunkowo Rozwój naziemnej TV cyfrowej niedrogi faks z cyfrow¹ sekretark¹ (20 minut oznacza dla producentów podze- nagrania) i gilotyn¹ do papieru _ Panasonic spo³ów now¹ ¿y³ê z³ota. Jak na ra- KX-FT37 (fot.). Rzadko spotyka siê zastoso- zie to dopiero pocz¹tki telewizji wane w nim rozwi¹zanie ksi¹¿ki telefonicz- standardu DVB-T (Digital Video nej: do szybkiego wybierania abonentów Broadcasting _ Terrestial), ale pro- s³u¿y pokrêt³o Jog, jak w lepszej klasy ma- ducent jednostrukturowych pro- gnetowidach. Urz¹dzenie KX-FT37 nie tylko cesorów TV cyfrowej ju¿ jest: In- automatycznie tnie papier na kartki, ale rów- fineon Technologies. Uk³ad SQC nie¿ prostuje papier wiat³oczu³y, który za- 6100 (fot.) _ wspólne opracowanie wsze ma tendencjê do zwijania siê. Wygo- firm Infineon i Nokia przy udziale dê obs³ugi podnosz¹ takie funkcje jak g³oso- Politechnik w Aachen (Akwizgran, wy znacznik czasu nagrania, cyfrowy sy- Niemcy i Tampere (Finlandia) oraz stem g³onomówi¹cy, pamiêæ odebranych szwedzkiego operatora sieci Tera- dokumentów w razie wyczerpania siê papie- com AB _ jest produkowany z przezna- wi¹zañ zegara i zwi¹zanych z nim funkcji ru, zdalne sterowanie faksem z równoleg³e- czeniem na rynki wiatowe, bez wersji dla uk³ad znacznie siê uproci³, zamiast ko- go telefonu. Cena: ok. 1200 z³ + VAT. (lk) tego czy innego substandardu i przetwarza sztownego VCXO (generatora kwarcowe- sygna³ CODFN (Coded Orthogonal Fre- go przestrajanego napiêciem) stosuje siê quency DeMultiplexing). Uk³ad SQC 6100 zwyk³y generator kwarcowy, a zmiana pa- zawiera wiêc demodulatory wg standardu sma nie wymaga zmiany czêstotliwoci 2k i 8k oraz dopuszcza szerokoci kana³u kwarcu. Wspó³pracuj¹c z mieszaczem TDA 6, 7 i 8 MHz. Standard 2k jest stosowany 6190, uk³ad nie wymaga sprzê¿enia zwrot- w Wielkiej Brytanii; Szwecja (i w przysz³o- nego do g³owicy odbiornika. SQC 6100 ci inne kraje) stosuje standard 8k. Na jed- jest od razu przystosowany do pracy nej strukturze znajduje siê pe³ny tor obrób- w przysz³ych cyfrowych sieciach TV pracu- ki sygna³u cyfrowego wraz z filtrem sygna- j¹cych na jednej czêstotliwoci (SFN, Sin- ³ów analogowych, przetwarzaniem gle Frequency Networks), które redukuj¹ a/c i wyjciami drugiej p.cz. i sygna³u zapotrzebowanie nowej telewizji na czêsto- MPEG2. Dziêki zastosowaniu nowych roz- tliwoci. (lk)
NOWE MIKROKONTROLERY MICROCHIPA
W ci¹gu najbli¿szych osiemnastu miesiêcy sprzêtowych, bez potrzeby umieszczania na 2,0 do 5,5 V) i zintegrowan¹ na p³ytce dru- firma Microchip przedstawi a¿ 37 nowych p³ytce dodatkowych elementów zewnêtrz- kowanej pamiêæ danych EEPROM (zasila- modeli nale¿¹cych do produkowanych nych i bez jednoczesnego ograniczenia nie 2 V), wytrzymuj¹c¹ a¿ 100 tys. cykli za- przez ni¹ rodzin mikrokontrolerów z pamiê- szybkoci oraz napiêcia pracy mikrokon- pisu i odczytu. Mikrokontrolery s¹ oferowa- ci¹ Flash PIC16FXXX i PIC18XXX. Zasto- trolerów. Nowe mikrokontrolery maj¹ pa- ne w ró¿nych obudowach zawieraj¹cych sowanie w procesie produkcji technologii miêæ programu typu Flash o pojemnoci od 8 do 84 wyprowadzeñ. Mikrokontrolery 0,5 mikronowej pozwoli³o na znaczne ob- od 1 do 64 k, pamiêæ danych SRAM o po- oferuje firma GAMMA, tel./fax (0-22) 663-83- ni¿enie kosztów produkcji i zmniejszenie jemnoci 4 kB oraz 256-bajtow¹ pamiêæ 76, 663-98-87. (lh) ró¿nicy ceny miêdzy mikrokontrolerami danych typu EEPROM. z pamiêciami Flash i OTP. W nowych mikro- Zawieraj¹ te¿ uk³ady: 12- kontrolerach wykorzystano opracowan¹ kana³owych, 10-bitowych przez Microchipa technikê Migratable Me- przetworników analogo- mory, wprowadzaj¹c¹ kompatybilnoæ pod wo-cyfrowych, kompara- wzglêdem sprzêtu i oprogramowania miê- torów, zerowania przy w³¹- dzy wszystkimi mikrokontrolerami PICmicro czeniu zasilania, detekcji z pamiêciami Flash, OTP i ROM. Do wa¿- spadku napiêcia zasilania niejszych funkcji mikrokontrolerów nale¿y: (brownout), pomiaru - po- samoprogramowanie (pozwalaj¹ce na równywania - modulacji uaktualnianie pamiêci programu typu Flash szerokoci impulsu, pêtli za pomoc¹ np. Internetu lub interfejsu fazowej; maj¹ te¿ mo¿li- IRDA), szeregowe programowanie w uk³a- woæ komunikacji za po- dzie oraz usuwanie b³êdów w uk³adzie moc¹ interfejsu USB i ma- (funkcja umo¿liwiaj¹ca emulowanie mikro- gistrali CAN. Z innych w³a- kontrolera bez emulatora w uk³adzie). Funk- ciwoci mikrokontrolerów cjê samoprogramowania uda³o siê wpro- warto wymieniæ: szeroki wadziæ przez dokonanie zmian wy³¹cznie zakres napiêæ pracy (od
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 RadioelektrRadioelektronikaonika mo¿na zaprenumerowaæ równie¿ (w cenie kioskowej) na okresy co najmniej kwartalneAA w RUCH S.A. TT Wp³aty na prenumeratê krajow¹ przyjmuj¹: _ jednostki kolporta¿owe RUCH S.A. w³aciwe dla miejscaAA zamieszkania lub siedziby prenumeratora _ RUCH S.A. Oddzia³ Krajowej Dystrybucji Prasy,R R 00-958 Warszawa, ul. Towarowa 28, konto PBK S.A. XIII Oddzia³ Warszawa 11101053-16551-2700-1-67. EE Wp³aty na prenumeratê zagraniczn¹ przyjmuj¹: RUCH S.A. Oddzia³ Krajowej Dystrybucji Prasy, konto jak wy¿ej. Cena prenumeraty ze zleceniem dostawy zaMM granicê jest o 100% wy¿sza od krajowej. Dostawa odbywa siê poczt¹ zwyk³¹ w ramach op³aconej prenu- meraty z wyj¹tkiem zlecenia dostawyUU poczt¹ lotnicz¹, której koszt w pe³ni pokrywa zleceniodawca. Na IV kwarta³ 2000 roku prenumeratê w RUCH-u nale¿y zamówiæ do 5 wrzenia. NN w URZÊDACHEE POCZTOWYCH Wp³aty na prenumeratêRR krajow¹ przyjmuj¹ wszystkie urzêdy pocztowe oraz dorêczyciele (na wsi i w miejscowociach, gdzie dostêp do urzêdu pocztowego jest Putrudniony).P Na IVkwarta³ 2000 roku prenumeratê nale¿y zamówiæ do 31 sierpnia.
CENTRUM KOMPETENCJI SIEMENS AG W POLSCE
Siemens AG jest koncernem globalnym, dzia³aj¹cym w 190 krajach wiata. Zaliczany od dawna do cis³ej czo³ówki w bran¿y elektroni- ki i elektrotechniki, wkracza w XXI wiek z ogromnym dorobkiem i do- wiadczeniem, zmieniaj¹c jednoczenie swe oblicze. 1 maja 2000 r. rozpoczê³o dzia³alnoæ w Polsce Centrum Kompetencji Siemens AG nowa jednostka organizacyjna, której utworzenie wynika ze zmiany zasad dzia³alnoci firmy. Uprzednio wszystkie oddzia³y krajowe (jednostki biznesowe) kontaktowa³y siê bezporednio z g³ówn¹ siedzib¹ Siemens AG w Monachium. Obecnie wszystkie kraje, w których Siemens prowadzi dzia³alnoæ, zosta³y podzielone na regiony. Dzia³alnoæ ka¿dego regionu koordynuje Centrum Kom- petencji. Na siedzibê jednego z Centrów Kompetencji obejmuj¹- cego swym zasiêgiem Polskê, Wêgry, Rosjê i Ukrainê (a w nieda- lekim czasie równie¿ kraje ba³tyckie) wybrano Warszawê. Ozna- cza to, ¿e Polska w tym regionie pe³ni najwa¿niejsz¹ rolê w stra- tegii firmy. Krok ten wiadczy równie¿ o znaczeniu polskiego ryn- ku dla Siemensa i dorobku naszego kraju w rozwoju i stabilizacji swej gospodarki. Poza tym Polska jest najwiêkszym krajem w Europie rodkowo-Wschodniej, ma dobrze wykszta³conych i jak podkre- la kadra mened¿erska Siemensa bardzo profesjonalnych, lojal- nych pracowników. Niebagatelne znaczenie ma te¿ fakt, ¿e Warsza- wa ma ju¿ infrastrukturê, która jest w stanie sprostaæ wymaga- niom takiej jednostki organizacyjnej jak Centrum Kompetencji. Pol- ska stanowi najwiêkszy rynek telefonów w Europie rodkowo- Wschodniej a jest to jeden z g³ównych obszarów dzia³alnoci fir- my, która w ostatnim czasie zanotowa³a w naszym kraju szybki roz- wój sprzeda¿y swych telefonów bezprzewodowych (standard DECT). Ambitne plany ma firma w odniesieniu do rozwoju telefonii komór- kowej w Polsce. Obecnie udzia³ telefonów komórkowych Siemen- sa w polskim rynku jest znacznie mniejszy ni¿ w Europie Zachodniej. (cr) r 7 Z KRAJU i ZE WIATA
MIKROSTEROWNIK NOWE PIROMETRY PRZENONE DO MAGISTRALI CAN Firma Raytek wprowadzi³a ostatnio do we zalety Firma Philips Semiconductors wprowadzi- sprzeda¿y nowe pirometry przenone do tych urz¹- ³a niedawno na rynek nowy mikrosterownik szybkiego, bezkontaktowego pomiaru dzeñ. Wszy- XA-C3 (fot. Philips Semiconductors) zgod- temperatury. Modele ST20/30/60/80 (fot.) stkie modele ny z wymaganiami standardu CAN 2.0B. maj¹ omiopunktowy celownik laserowy dostarczane Magistrala szeregowa CAN (Control Area (bez ST20), wewnêtrzn¹ pamiêæ na 12 s¹ w twardym Network) jest przeznaczona do zastosowañ pomiarów, bardzo dobr¹ rozdzielczoæ futerale i mo- w automatyce przemys³owej i w elektroni- optyczn¹ (do 50:1). Zakres pomiarowy g¹, na ¿ycze- ce samochodowej (patrz ReAV nr 9/99, wynosi od _32 do +760oC, a powtarzal- nie klienta, str. 4), a tak¿e do sterowania np. fotokopiar- noæ pomiaru jest lepsza ni¿ 0,5% warto- otrzymaæ pol- kami i aparatur¹ medyczn¹. Mikrosterow- ci zmierzonej. Pomiar temperatury jest skie wiadec- niki CAN s¹ stosowane równie¿ w syste- dokonywany w czasie 0,5 s. Modele ST60 mach elektroniki w wózkach inwalidzkich two spraw- oraz w systemach nawigacyjnych. Rynek i ST80 mog¹ dodatkowo wspó³pracowaæ dzenia. Dystrybutorem pirometrów jest fir- urz¹dzeñ CAN szybko siê rozwija. We- z kontaktowym czujnikiem temperatury ma Vigo System, tel. (22) 6661 406, (22) d³ug danych grupy roboczej CAN w auto- i maj¹ ustawialne progi alarmowe. Konku- 6661410; [email protected] (r) matyce liczba stosowanych systemów rencyjna cena i ³atwa obs³uga to dodatko- CAN w 1998 roku wynios³a 60 mln z prze- OSCYLOSKOP STEROWANY G£OSEM
Czêsto siê zdarza, ¿e ogl¹daj¹c przebiegi na oscyloskopie mamy obie rêce zajête sondami pomiaro- wymi. Nie ma wtedy mo¿liwoci ustawiania na bie¿¹co parametrów przyrz¹du zgodnie z wymogami pro- wadzonego pomiaru. Aby zapobiec tym trudnociom firma Agilent Tech- nologies wprowadzi³a do swych oscyloskopów serii Infiniium (opis w nr 12/97 ReAV) sterowanie g³oso- we Option 200. Dziêki tej opcji mo¿- widywanym dalszym wzrostem po 50% na g³osem ³atwo sterowaæ funkcja- rocznie. 16-bitowy mikrosterownik XA-C3 mi, których regulacje znajduj¹ siê na nale¿y do du¿ej rodziny mikrokontrolerów p³ycie czo³owej oscyloskopu. Korzystaj¹c Rozpoznawanie mowy nie zale¿y od in- XA (eXtended Architecture). Zawiera kopro- z zamocowanego przy ko³nierzyku mikro- dywidualnych cech g³osu ani p³ci operato- cesor warstwy transportowej sieci CAN, fonu, wchodz¹cego w sk³ad wyposa¿enia ra. Do Option 200 jest do³¹czana instruk- który ulepsza pracê systemu, zmniejsza Option 200, wydaje siê polecenia dotycz¹- cja zawieraj¹ca wykaz poleceñ g³osowych jego koszt i skraca czas projektowania. steruj¹cych przyrz¹dem. Opcjê sterowania Jest dostosowany do pracy w standardzie ce takich funkcji, jak: uruchomienie, za- CAN w wersji szybkiej, tzn. z szybkoci¹ trzymanie, podstawa czasu (czas/podzia³- g³osem mo¿na zamawiaæ ze wszystkimi 1 Mbit/s. Zawiera 32 K pamiêci programo- kê), wzmocnienie (wolty/podzia³kê), dru- nowymi oscyloskopami Infiniium. Starsze wanej jednorazowo OTP (one time pro- kowanie. Program jest dostosowany do jê- modele mog¹ wymagaæ niewielkiej mo- grammable), 1 K pamiêci danych typu zyka angielskiego. Typowe polecenia mo- dernizacji. Biurem sprzeda¿y aparatury SRAM, a tak¿e uniwersalny asynchronicz- ¿e brzmieæ np.: set channel one scale to Agilent Technologies w Polsce jest firma ny odbiornik-nadajnik (UART) oraz port in- 100 milivolts per division (ustaw w kana- AMTechnologies, tel. (0-22) 6084555, fax terfejsu szeregowego (SPI). (mn) le 1 skalê na 100 miliwoltów na podzia³kê). (0-22) 6084554. (mn)
NOWE A MA£O ZNANE MICROSOFT WINDOWS
Do licznych mniej lub bardziej znanych wersji Windows dosz³a kolej- niaj¹cego _ jako pierwszy w wiecie _ wszystkie wymagania ITSEC na: Windows for Smart Cards, przeznaczona, jak sama nazwa wska- (Information Technology Security Evaluation Criteria, kryteria oceny bez- zuje, do obs³ugi inteligentnych kart chipowych. Wspólne prace nad plat- pieczeñstwa w technice informatycznej) i amerykañskie normy zabez- form¹ sprzêtowo-programow¹ prowadz¹ Microsoft (oprogramowanie) pieczeñ FIPS 140 (Federal Information Processing Standards). Uk³a- i Infineon (chipy). Podstawowe zastosowania to handel elektroniczny dy serii 66 zawieraj¹ pamiêci EEPROM i ROM do 32 kilobajtów ka¿da (ecommerce), systemy dostêpu do sieci komputerowych, sterowniki oraz do 1,2 kilobajta RAM, uodpornione na próby wejcia uk³ady za- zabezpieczone przed zewnêtrzn¹ interwencj¹, telekomunikacja rucho- bezpieczeñ oraz uk³ady umo¿liwiaj¹ce obróbkê danych w czasie rze- ma oraz ... karty-indeksy studenckie, co zupe³nie nowego. Nowe opro- czywistym. Zwa¿ywszy, ¿e uk³ady serii 66 to przewa¿aj¹ca wiêk- gramowanie Microsoft zostanie wprowadzone do serii 66 sterowników szoæ wyposa¿enia kart chipowych wprowadzanych w Polsce, mo¿- kart chipowych, a dziêki mo¿liwoci pracyz Visual Basic i Virtual C++ na powiedzieæ, ¿e wkrótce bez Windows nie da siê nawet pobraæ pie- równie¿ do 16-bitowego sterownika z zabezpieczeniami 6CX160S spe³- niêdzy z bankomatu. (lk)
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 8 r Z KRAJU i ZE WIATA
MONITORY LCD NOWE MINIATUROWE PANAFLAT REJESTRATORY HIOKI Firma Hioki uzupe³ni³a produkowan¹ od nie- Monitor komputerowy to ci¹gle dawna seriê 3630 miniaturowych rejestrato- jeszcze królestwo kineskopu, jak rów data loggers o dwa nowe modele. Pierw- telewizor. Przyczyn¹ podstawo- szy z nich, dwukana³owy rejestrator 3636-20, w¹ jest cena, bo monitor LCD jest przeznaczony wy³¹cznie do pomiaru i za- pisu pr¹du przemiennego (pomiar typu true przebijaj¹cy kineskopowy wszy- RMS, dok³adnoæ pomiaru ±1,5% przy czêsto- stkimi w³asnociami u¿ytkowy- tliwoci 50 Hz). Rejestrator wspó³pracuje z przy- mi i bezpieczeñstwem pracy stawkami cêgowymi i umo¿liwia zapis do (oczy!) jest kilkakrotnie dro¿szy. 32 000 wyników pomiarów (przy pracy dwuka- Wiêksi producenci monitorów na³owej) lub do 16 000 wyników pomiarów oferuj¹, oprócz kineskopowej (przy pracy w jednym kanale). Maksymalny masówki, równie¿ mniejsze, l¿ej- pr¹d, mierzony przez rejestrator, zale¿y od ro- sze i bezpieczniejsze modele dzaju zastosowa- ciek³okrystaliczne, ale popyt ci¹gle jest nie- gniazda mikrofonowe i s³uchawkowe oraz nej przystawki cê- wielki choæ roczne wzrosty sprzeda¿y siê- hub USB czyni¹ z LC-50S idealne narzêdzie gowej i nie prze- kracza 100 A ga³y na pocz¹tku 200%, a w nastêpnych la- codziennej pracy. Niski z natury pobór mo- (przystawka 9650 tach wynios¹ po 70%. Dominuje monitor cy jest dodatkowo obni¿any przez dwustop- o maksymalnej 15 (75% sprzeda¿y) i do tej grupy nale¿y niowy system jej oszczêdzania. Panaflat rednicy obejmo- Panasonic PanaFlat LC-50S (fot.). Jego LC-50S ma certyfikaty bezpieczeñstwa TCO wanego przewo- g³ówne cechy to ca³kowity brak szkodliwe- 99 i MPR II, spe³nia te¿ standardy VESA du 15 mm) oraz go promieniowania, jaskrawoæ ekranu 250 DDC 1 oraz 2 B a tak¿e Energy Star. W tym 500 A (przystaw- cd/m2, maksymalna rozdzielczoæ roku maj¹ siê te¿ pokazaæ PanaFlat- ka 9551_ 46 1024x768 pikseli przy czêstotliwoci od- y z ekranem ustawionym pionowo, superwy- mm). Drugi z reje- wie¿ania 75 Hz. Wbudowane g³oniki, godne przy pracy DTP. (lk) stratorów, minia- turowy 3637-20, pracuje w jednym ANALIZATOR WIDMA GSP-810 kanale i jest w sta- nie zapisaæ do 32 000 wyników pomiaru. Przy- Firma Good Will Instrument oferuje ³atwy stalicznym mo¿na odczytaæ wiele informa- rz¹d mierzy i rejestruje wartoæ skuteczn¹ na- w u¿yciu, przystêpny cenowo analizator wid- cji, m.in. czêstotliwoæ, jej pasmo rozdziel- piêcia przemiennego typu true RMS w zakre- sie do 600 V, z dok³adnoci¹ ±1%. Oba rejestra- ma o dobrych parametrach. Przyrz¹d z cy- czoci i rozpiêtoæ (span), wartoæ sygna³u tory wyposa¿ono w szereg funkcji u¿ytkowych, (wzglêdn¹ i bezwzglêdn¹). Pomiar u³atwia- frow¹ syntez¹ czêstotliwoci, typu GSP-810, takich jak: ustawianie czasu przerwy miêdzy ko- ma zakres czêstotliwoci od 150 kHz do 1 j¹ dwa znaczniki i funkcja poszukiwania pi- lejnymi pomiarami, zapis i wywietlanie warto- MHz i rozdzielczoæ 1 kHz. Stosuj¹c techni- ków. Analizator jest odporny na uszkodze- ci minimalnej, maksymalnej i redniej (obli- kê sprzê¿enia fazowego uzyskano w nim nia. Wejcie jest zabezpieczone przed prze- czonej z serii pomiarów), rêczne wyzwalanie re- stabilnoæ czêstotliwoci ±10 ppm. Analiza- kroczeniem mocy do1 W. Analizator GSP- jestracji lub o zaprogramowanym czasie, reje- tor ma szeroki zakres dynamiczny sygna³ów 810 wyposa¿ono w interfejs RS -232 do stracja wartoci chwilowej lub redniej napiêcia wejciowych _ od _100 do 20 dBm. Poziom szeregowej transmisji danych oraz w opro- oraz programowany komparator okienkowy szumów jest równy _95 dBm przy czêstotli- gramowanie kompatybilne z Windows, co z akustyczn¹ sygnalizacj¹ przekroczenia gór- woci 30 kHz (wartoæ typowa _100 dBm). u³atwia wywietlanie widma, jego rejestracjê nej lub dolnej wartoci granicznej (tylko w mo- delu 3630-20). Rejestratory maj¹ równie¿ za- Przyrz¹d jest ³atwy w obs³udze. Wszystkie i wydruk. Przyrz¹d mo¿e byæ dostarczany montowany standardowo, 16-kana³owy, optycz- z dodatkowymi opcjami, którymi s¹: gene- podstawowe sterowania mo¿na wykonaæ ny interfejs IrDA wspó³pracuj¹cy z modu³em in- przez naciniêcie jednego z przycisków na rator ledz¹cy (do 1 GHz) umo¿liwiaj¹cy terfejsu 3911-20, po³¹czonym z kolei przewo- p³ycie czo³owej. Na wywietlaczu ciek³okry- pomiar charakterystyk badanego uk³adu, dem z komputerem i przesy³aj¹cym do niego miernik mocy w.cz. dane pomiarowe z szybkoci¹ 500 pomia- (do 2,7 GHz) oraz rów/s. Opcjonalne oprogramowanie pracuj¹ce demodulator pod MS Windows 95/98/NT4.0 umo¿liwia usta- FM/AM do monito- wianie: czasu rozpoczêcia rejestracji, przerwy rowania sygna³u miêdzy kolejnymi pomiarami, aktualnego cza- fonicznego z wy- su, metody i trybu rejestracji oraz wprowadza- korzystaniem we- nie komentarzy, a ponadto: wywietlanie danych pomiarowych w postaci wykresu lub tablicy, wnêtrznego g³oni- drukowanie oraz zachowywanie ich w postaci ka lub s³uchawek. plików w wybranym formacie (w tym równie¿ ja- Dystrybutorem ko pliki tekstowe). Rejestratory maj¹ niewielkie przyrz¹du jest fir- wymiary (57,5 x 86,5 x 30 mm) i ma³¹ masê (ok. ma NDN, tel./fax 130 g). S¹ zasilane z czterech baterii LR03 (0-22) 641-15-47, wystarczaj¹cych na 1 rok ci¹g³ej pracy. Dystry- e-mail: bucjê przyrz¹du prowadzi firma Labimed, War- [email protected] szawa, ul. Sobieskiego 22; tel. (0-22) 642-16- (r) 23; (0-22) 642-19-73. (lh)
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 r 9 TELEKOMUNIKCJA STARTUJ¥ SIECI GPRS GSM transmituje dane TP S.A.), a wysy³aæ i odbieraæ dane tylko w ra- zie potrzeby i bez p³acenia za ciszê. P³aci siê tyl- internetowe. ko za pakiety transmisji. Aby to wszystko je- Prosto i szybko. szcze przyspieszyæ, 9 przoduj¹cych firm zaj- Ju¿ w tym roku. muj¹cych siê telekomunikacj¹ bezprzewodow¹ (m.in. Nokia, Nortel, Ericsson, Lucent Technolo- U nas te¿. gies) powo³a³o specjaln¹ grupê zadaniow¹ 3G.IP. Ale i tak wszyscy siê piesz¹. W wielu apowiadane sieci do bezprzewodo- krajach europejskich w drugiej po³owie lub pod wej, szybkiej pakietowej transmisji koniec 1999 r. zosta³y przeprowadzone próby danych przez telefony komórkowe sieci i wiêkszoæ operatorów zapowiada uru- Z staj¹ siê rzeczywistoci¹. W tej sieci chomienie dzia³alnoci komercyjnej na po³owê nie dzi. Dzi ju¿ gorzej na tle Europy nie wypa- ³¹cz¹ siê techniki Internetu i GSM, bazuj¹c na ar- roku 2000 _ czyli ju¿ i zaraz. damy i najnowsze osi¹gniêcia telekomunikacji s¹ chitekturze sieci GSM zmodyfikowanej i rozbu- Pierwsz¹ europejsk¹ sieci¹, która ju¿ (bo od w Polsce wdra¿ane równolegle. Jeszcze w lip- dowanej o dodatkowe elementy nie-GSM-owe stycznia 2000 r.) uruchomi³a system GPRS (Ge- cu 1999 r. Polcomtel (Plus GSM) podpisa³ z No- tworz¹ce swego rodzaju nak³adkê na podstawo- neral Packet Radio Services) by³a brytyjska sieæ kia Telecommunications umowê na dostawy wy GSM. U¿ywaj¹cy GPRS u¿ytkownicy tele- telefonii komórkowej Cellnet (6 mln abonen- wyposa¿enia GPRS i jako pierwszy _ w drugiej fonów komórkowych bêd¹ mogli wysy³aæ i odbie- tów). Na pocz¹tek, w zakresie ograniczonym, od po³owie 2000 r. _ wdro¿y us³ugi GPRS zintegro- raæ dane z przepustowoci¹ ponad 100 kbit/s, po³owy roku rusza pe³na dzia³alnoæ komercyj- wane z sieci¹ Plus GSM. W tym samym czasie a nie ¿ó³wi¹ 9600 bit/s jak dotychczas. Proste, na. Rozwi¹zania techniczne GPRS dostarczy- wprowadzi GPRS Era GSM, wykorzystuj¹c wy- szybkie i ogólnie dostêpne bêdzie korzystanie ³y firmy Motorola i Cisco Systems, kompatybil- posa¿enie Alcatela, pod koniec roku ruszy GPRS z Internetu oraz prowadzenie transakcji (zaku- nych z GPRS telefonów GSM dostarczy³a Mo- w Idei. Bêdziemy wiêc mieli otwart¹ drogê ku py, operacje bankowe) w ruchu. Szybki dostêp torola (fot.). Cellnet uwa¿a, ¿e ju¿ w 2003 r. wiê- bezprzewodowym sieciom trzeciej generacji, do Internetu umo¿liwi te¿ wdro¿enie licznych cej ludzi bêdzie wchodziæ do Internetu z telefo- kiedy ka¿dy posiadacz komórki bêdzie mia³ aplikacji, przydatnych w ma³ych firmach, domo- nów ruchomych, ni¿ z komputera domowego mo¿liwoæ komunikowania siê oraz bezpieczne- wych biurach i osobom zatrudnionym w firmach przez modem. W tym samym terminie ruszy go korzystania z us³ug internetowych i intrane- a pracuj¹cym w domu (telepracownikom). Wy- GPRS w Niemczech (sieæ T-D1, 7 mln abonen- towych niezale¿nie od miejsca i czasu. mieñmy tu np. zdalne odczyty liczników, po- tów) wyposa¿ony równie¿ przez Motorolê, oraz Jak to bêdzie w przysz³oci _ nie wiadomo, bo twierdzanie wa¿noci kart kredytowych, indeksy w Danii (operator _ Sonofon) wyposa¿ony przez za 2-3 lata pojawi siê konkurencyjny, europejski studenckie, transakcje zwi¹zane z udzia³em Nokiê. W Czechach, wyposa¿ona przez Moto- system UMTS (Universal Mobile Telecommuni- w loteriach, systemy ochrony obiektów. Z telefo- rolê sieæ Paegas (ponad 500 tys. abonentów) ju¿ cations System), szybszy (do 2 Mbit/s) i wyko- ni¹ internetow¹, zarówno ruchom¹ jak i stacjo- w tym roku obejmie systemem GPRS Pragê rzystuj¹cy technikê sieci internetowych. Ale... narn¹, zostan¹ zintegrowane tak powszechne i Brno. System GPRS zaczyna byæ te¿ szeroko bêdzie wykorzystywa³ szerokopasmowy wielo- programy jak przegl¹darki, procesory tekstu, wprowadzany w Azji, czego przyk³adem mo¿e dostêp kodowy WCDMA, a nie protokó³ interne- arkusze kalkulacyjne, programy prezentacyjne byæ jego instalacja przez Nokiê na Tajwanie towy, ³atwy do wprowadzenia, bo w niektórych i bazy danych. Dziêki pakietowej transmisji da- (operator KG Telecom). Przymierzaj¹ siê równie¿ krajach ju¿ ponad po³owa gospodarstw domo- nych u¿ytkownicy mog¹ byæ po³¹czeni z Interne- Chiny kontynentalne, gdzie liczba abonentów wych pod³¹czy³a siê do Internetu. I u nas bêdzie tem ca³y czas (najtrudniejsze i najbardziej k³opo- GSM przekroczy³a ju¿ 30 mln i ronie w tempie siê to rozwija³o znacznie szybciej po zniesieniu tliwe w Internecie jest wejcie, o czym codzien- kilkunastu tysiêcy dziennie. barier koncesyjnych i _ wreszcie _ prawdziwej nie przekonuje siê ka¿dy u¿ytkownik Internetu I dawniej na tym skoñczylibymy, bo wiat bieg³ prywatyzacji sektora telekomunikacyjnego. n próbuj¹cy wejcia przez numer dostêpowy do przodu, a my dostojnie siê przygl¹dalimy. Ale Leon Kossobudzki SIECI TRANKINGOWE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
rzedsiêbiorstwo komunikacji publicz- ciej u¿ywanej wersji w¹skopasmowej dzia³a i weryfikacje kodów paskowych, sterowanie urz¹- nej to idealne wrêcz miejsce do zainsta- w pasmie 894÷941 MHz z odstêpem miêdzyka- dzeniami automatyki przemys³owej i zdalne od- P lowania sieci trankingowej (artyku³ na³owym 12,5 kHz. Struktura sieci opiera siê na czytywanie urz¹dzeñ pomiarowych. I oczywi- o sieciach trankingowych _ ReAV nr wielokana³owych stacjach retransmisyjnych, cie ³¹cznoæ miêdzy jednostkami organizacyj- 3/1999). Za instalowanie takich sieci wziê³y siê które przypominaj¹ stacje bazowe telefonii ko- nymi. Sieæ trankingowa Tramwajów Warszaw- (wreszcie) co wiêksze polskie przedsiêbiorstwa mórkowej. Wspó³pracuj¹ z nimi rêczne i samo- skich dzia³a w szeroko rozpowszechnionym, komunikacji miejskiej. Przy takich samych pod- chodowe telefony abonenckie. Przesy³ane s¹ otwartym systemie MPT 1327 (wg specyfikacji stawowych elementach sk³adowych ka¿de z nich analogowe informacje g³osowe oraz dane cyfro- brytyjskiego Ministerstwa Poczty i Telekomunika- ma inne warunki dzia³ania, rozmieszczenie prze- we, te ostatnie w przerwach miêdzy normalnymi cji), w pasmie 400 MHz, zawieraj¹c 500 urz¹dzeñ strzenne i organizacjê, odpowiednio te¿ dobiera rozmowami, w pakietach po 512 bajtów. Choæ ko- abonenckich. System otwarty dopuszcza sto- sobie system. Przedsiêbiorstwo Komunikacji munikacja jest zorientowana na pracê grupo- sowanie sprzêtu dowolnego producenta i insta- Tramwajowej w Katowicach zainstalowa³o sobie w¹, realizuje siê równie¿ po³¹czenia indywidual- lowanie go przez dowoln¹ firmê telekomunikacyj- cyfrowy system EDACS (Enhanced Digital Com- ne i telefoniczne. Cyfrowy kana³ kontrolny o prze- n¹ pod warunkiem dotrzymania parametrów po- munication System) firmy Ericsson. Jest to stan- p³ywnoci 4800 bit/s steruje ruchem radiowym danych w dokumentach MPT. Struktura sieci dard firmowy, zamkniêty, a prawo budowy infra- (obs³uguje do 6 zg³oszeñ/s) i przesy³aniem komu- TW jest dyspozytorska, obejmuj¹c wywo³ania struktury i urz¹dzeñ abonenckich ma wy³¹cznie nikatów typu Status & Message (stan + komuni- indywidualne i grupowe, dynamiczne przegrupo- producent. Podstawowym przeznaczeniem sy- kat) o aktywnoci systemu i abonentów. Jego wania abonentów, telemetriê i zdalne sterowanie. stemu EDACS mia³o byæ zastosowanie w s³u¿- funkcjê mo¿e pe³niæ ka¿dy z identycznych kana- Zainstalowane radiotelefony to stacjonarno-prze- bach bezpieczeñstwa, ale okaza³ siê bardzo ³ów stacji bazowej. System ma 8 poziomów prio- wone GM1200 i GM600 oraz przenone GP640 elastyczny i wygodny, wiêc zastosowania rozsze- rytetów, najwy¿szy jest priorytet alarmowy. Sy- i GP680 (ReAV nr 6/1999) produkcji firmy Moto- rzy³y siê na ró¿ne dziedziny. W Polsce u¿ywa go stem umo¿liwia automatyczne ledzenie poja- rola. Sieæ przystosowan¹ do specyficznej struk- nie tylko policja, ale równie¿ zak³ady energe- zdów (wspó³pracuj¹c z odbiornikami GPS), prze- tury organizacyjnej przedsiêbiorstwa zainstalowa- tyczne, lotniska i banki. Sieæ EDACS w najczê- sy³anie raportów o zdarzeniach, odczytywanie ³a firma Aksel z Rybnika. (lk) n
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 10 r TELEKOMUNIKACJA MIERNIK WSPÓ£CZYNNIKA FALI STOJ¥CEJ dla ZAKRESÓW KF i UKF
Miernik wspó³czynnika ry Tr1 i Tr2 zachowa³y charakter idealnych wskanika krzy¿owego, znacznie wygodniej- fali stoj¹cej róde³ odpowiednio: pr¹dowego i napiêcio- szego ni¿ pojedynczy, prze³¹czany miernik. wego. Oznacza to, ¿e modu³ impedancji N- Przy zastosowaniu pojedynczego miernika (reflektometr) nale¿y, zwojowego uzwojenia transformatorów na naj- wychy³owego nale¿y zmodyfikowaæ nieco zdaniem autora, do mniejszej czêstotliwoci pracy powinien byæ kil- uk³ad (rys. 5). jednych z lepszych i kakrotnie wiêkszy ni¿ rezystancja R, a czêsto- Prawid³owo zmontowany miernik dzia³a od tliwoæ rezonansu w³asnego tego uzwojenia razu i nie wymaga równowa¿enia. Jedyn¹ nie- o dziwo, do najrzadziej powinna le¿eæ powy¿ej najwiêkszej czêstotli- zbêdn¹ czynnoci¹ jest ustawienie potencjo- publikowanych. Uk³ad woci pracy. metrów R5 i R6. Przy do³¹czonym do wyjcia Nale¿y wykluczyæ mo¿liwoæ sprzê¿enia miê- miernika WFS sztucznym obci¹¿eniu 50 Ω, po- pracuje szerokopasmowo, dzy transformatorami Tr1 i Tr2. £atwo to osi¹- tencjometrem R5 ustawia siê odpowiednie wska- jest ma³ostratny gn¹æ, nawijaj¹c je na rdzeniach toroidalnych. i na dodatek _ Miernik WFS dla fal krótkich w przeciwieñstwie do mierników WFS opartych Schemat miernika wspó³czynnika fali stoj¹cej dla zakresu KF przedstawiono na rys. 3. Re- na klasycznej konfigura- zystor R = 50 Ω (jak na rys. 1) powsta³ z rów- cji Bruene _ nie wymaga noleg³ego po³¹czenia dwóch rezystorów po k³opotliwego 100 Ω (R3 II R4). Transformatory Tr1 i Tr2 s¹ nawiniête na piercieniach ferrytowych typu FT- Rys. 1. Uproszczony schemat miernika WFS równowa¿enia. 50-61 firmy Amidon o rozmiarach 12,7x8x4,8 mm, przenikalnoci µ = 125 i AL = 68 nH/zwój. proszczony schemat miernika Stosuj¹c polskie rdzenie piercieniowe z ferry- jest przedstawiony na rys. 1. Klu- tu F-82 trzeba siê pogodziæ z wiêkszymi b³ê- czow¹ rolê odgrywaj¹ w nim dami pomiaru na 1,8 MHz lub przeskalowaæ U konstrukcjê. Uzwojenie jednozwojowe to po identyczne transformatory Tr1 i Tr2. Tr1 u¿yty jest jako transformator pr¹do- prostu kabel koncentryczny, przeci¹gniêty wy, Tr2 za jako transformator napiêciowy. przez rodek toroidu. Wa¿ne przy tym jest, Rezystancja rezystorów R jest równa impe- aby oplot kabla by³ uziemiony tylko na jed- dancji falowej linii, w której ma byæ dokony- nym koñcu,, dziêki czemu dzia³a jak ekran Fa- wany pomiar (typowo 50 Ω). raday a, minimalizuj¹c niepo¿¹dane sprzê¿e- Rys. 2. Schemat zastêpczy miernika z rys. 1 Na rys. 2 przedstawiono schemat zastêp- nie pojemnociowe miêdzy uzwojeniem pier- czy uk³adu z rys. 1. Widaæ, ¿e gdy linia jest wotnym i wtórnym. Uzwojenie wielozwojowe obci¹¿ona rezystancj¹ R (tzn. stosunek I/U = nawiniête jest drutem DNE 0,3 mm, liczba R), napiêcie U2 równe jest zeru (U2 = 0). Jed- zwojów zale¿y od mocy, przy której ma praco- noczenie napiêcie U1 wynosi U1 = U/N, waæ miernik (tabl.). czyli jest tyle razy mniejsze ni¿ napiêcie na Dla mocy przekraczaj¹cych 20 W nale¿y sto- obci¹¿eniu, ile wynosi przek³adnia transfor- sowaæ diody krzemowe (1N914), przy mo- matorów. cach mniejszych, _ diody germanowe (1N34) W podobny sposób mo¿na przeanalizowaæ lub Schottky ego (HP2800). Dziêki temu bêdzie napiêcia U1 i U2 dla innych rodzajów i war- mo¿na dok³adniej odczytywaæ WFS (zw³a- toci obci¹¿enia. szcza mniejsze jego wartoci) przy mniejszej Ze wzglêdu na szerokopasmowoæ i dok³ad- mocy. noæ pomiaru wa¿ne jest, aby transformato- Rozmieszczenie elementów na p³ytce monta- ¿owej reflektometru jest przedstawione na rys. Liczba zwojów transformatorów Tr1 i Tr2 4. Do konstrukcji tej p³ytki odnosi siê wiêk- w zale¿noci od mocy nadajnika szoæ uwag podanych dla reflektometrowej czêci innej konstrukcji tego autora (R. Szygal- Moc (W) Liczba zwojów ski: Skrzynka antenowa na pasma KF. ReAV Rys. 3. Schemat do 20 10 nr 11 /1997 str. 27). P³ytka w konstrukcji auto- refelektometru do 200 20 ra mia³a wymiary 34x45 mm. na fale krótkie do 1000 30 Jako mierników M1 i M2 zaleca siê u¿ycie
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 11
Wspó³czynnik fali stoj¹cej wyliczamy przy tym ze wzo- ru: WFS = (100 + x)/(100 _ x) w którym: x _ procentowe wskazanie w pozycji REF. Przed realizacj¹ tej czynnoci mo¿emy skalê wskanika od razu opisaæ w jednostkach wspó³czynnika fali stoj¹cej. Teoretycznie bêdzie ona wy- gl¹da³a jak na rys. 6. W rze- czywistoci bêdzie odbiegaæ od teoretycznej, zw³aszcza przy ma³ych mocach, co wy- nika z nieliniowoci diod. Skalê rzeczywist¹ mo¿na wy- znaczyæ tylko empirycznie, do³¹czaj¹c do reflektometru kolejno rezystory od 50 do 300 Ω (uwaga na obci¹¿al- Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na p³ytce noæ!) i postêpuj¹c w opisany monta¿owej reflektometru KF sposób. Wspó³czynnik fali sto- Rys. 7. j¹cej jest przy tym równy sto- Schemat miernika sunkowi do³¹czonej rezystancji WFS na zakresy do impedancji linii (w naszym UKF przypadku 50 Ω). Przy do³¹- czonym obci¹¿eniu 250 Ω miernik wskazuje wspó³czyn- nik fali stoj¹cej (WFS) równy Rys. 8. 250/50, czyli 5. Monta¿ przestrzenny Miernik WFS reflektometru UKF Rys. 5. Modyfika- dla pasm UKF cja reflektometru 144/470 MHz KF dla jednego wskanika wychy- Schemat reflektometru dla ³owego pasm UKF 2 m/70 cm jest przedstawiony na rys. 7. Jest on bardzo podobny do sche- matu reflektometru KF, z t¹ jednak ró¿nic¹, ¿e wystêpuj¹ w nim kondensatory kompen- suj¹ce Ck1, Ck2 i Ck3. Ich Rys. 6. u¿ycie jest spowodowane nie- Teoretyczna idealnoci¹ monta¿u i elemen- skala tów, a wiêc wartoci tych ele- Rys. 9. Wygl¹d gotowego reflektometru reflektometru mentów zale¿¹ od sposobu monta¿u oraz u¿ytych podze- spo³ów. Oznacza to wiêc, ¿e wartoci podane parcia s³u¿¹ gniazda koncentryczne i rezy- zania miernika M1 (moc). Przy do³¹czonym do na schemacie nale¿y traktowaæ jako orientacyj- story. Monta¿ powinien byæ symetryczny. wyjcia miernika WFS sztucznym obci¹¿eniu ne. U¿yte rezystory musz¹ byæ bezindukcyjne, Sprawdzenia reflektometru dokonujemy przy 150 Ω potencjometr R6 ustawia siê tak, aby równie¿ sztuczne obci¹¿enie 50 Ω niezbêdne do³¹czonym sztucznym obci¹¿eniu 50 Ω. Je- punkt przeciêcia wskazówek wypad³ na linii WFS do sprawdzenia poprawnoci dzia³ania reflek- ¿eli wskazywany WFS jest ró¿ny od 1, nale¿y = 3. W zale¿noci od czu³oci mierników wychy- tometru powinno byæ przeznaczone do pracy dobraæ trymery Ck1÷Ck3. Trymer Ck2 powi- ³owych M1 i M2 konieczna mo¿e siê okazaæ w zakresie UKF. Przestrzegam tu przed u¿y- nien zawsze byæ równy Ck3. Przy ustawianiu zmiana wartoci elementów R5 i R7. Autor u¿y- ciem tanich dummy loads dostêpnych w skle- potencjometrów monta¿owych obowi¹zuj¹ wa³ miernika o czu³oci 100 µA. pach ze sprzêtem CB. uwagi jak dla miernika KF. Przy stosowaniu pojedynczego miernika wychy- Transformatory Tr1 i Tr2 s¹ nawiniête na rdze- Wygl¹d gotowego reflektometru jest przed- ³owego najlepiej jest, przy prze³¹czniku S1 niach toroidalnych RP 10x6x3 z ferrytu F-82. stawiony na rys. 9. w pozycji FWD (moc doprowadzana, ang. for- Wykonane s¹ one podobnie jak transformato- Wymiary czêci pomiarowej (z prawej) wyno- ward power), doprowadziæ potencjometrem P1 ry reflektometru KF, z tym jednak, ¿e ich uzwo- sz¹ 70x70x23 mm, miernik jest wyniesiony do wychylenia wskazówki do koñca skali. Na- jenia wielozwojowe zawieraj¹ po 8 zwojów poza obudowê. n stêpnie, nie ruszaj¹c potencjometra P1, prze- drutu DNE 0,1 mm. ³¹czyæ prze³¹cznik S1 na REF (moc odbita, Sposób monta¿u elementów reflektometru ang. reflected power) i odczytaæ wskazanie UKF jest przedstawiony na rys. 8. Reflektometr (w procentach maksymalnego wychylenia). jest wykonany przestrzennie, za punkty pod- Ryszard Szygalski DF1PN, SP9GCZ
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 12 r TELEKOMUNIKCJA KARTA ISDN Fritz!CARD Karta Fritz!CARD z firmy wieraj¹c¹ ¿adnych uk³adów procesorowych, Asterix zmienia komputer a przekazuj¹c¹ wszelkie dane do g³ównego procesora komputera. Umieszcza siê j¹ w wol- osobisty w uniwersalne, nej szczelinie rozszerzaj¹cej komputera oso- wielofunkcyjne urz¹dzenie bistego (s¹ wersje ISA oraz PCI) lub ³¹czy z portem USB, a po³¹czenie z sieci¹ ISDN Karta Fritz!CARD PCI telekomunikacyjne. nastêpuje przez gniazdo ISDN. Dwa takie gniazda znajduj¹ siê w sieciowym urz¹dzeniu arta Fritz!CARD jest urz¹dzeniem in- koñcowym tzw. NT (Network Terminator). Ka¿- z wykorzystaniem szybkiego ³¹cza o prze- terfejsowym, instalowanym w szcze- de z nich stanowi wyjcie interfejsu S0 i do p³ywnoci 64 lub 128 kbit/s doceni ka¿dy, kto linie rozszerzeñ komputera osobiste- obu z nich mo¿na do³¹czaæ urz¹dzenia teleko- usi³owa³ rejestrowaæ dane z odleg³ych serwe- K rów przy wykorzystaniu standardowej sieci go, s³u¿¹cym do realizacji po³¹cze- munikacyjne ISDN, takie jak karta ISDN, tele- nia miêdzy komputerem klasy PC a sieci¹ cyfro- fon ISDN lub centrala telefoniczna ISDN. TPSA; bywa, ¿e po ci¹gniêciu 90% danych w¹ ISDN. Prac¹ karty Fritz!CARD w komputerze ³¹cznoæ siê urywa i trzeba zaczynaæ wszyst- zarz¹dza program Fritz!32, sk³adaj¹cy siê z kil- Uwagi u¿ytkownika ko od pocz¹tku. Linia ISDN nie zrywa po³¹- ku modu³ów i umo¿liwiaj¹cy korzystanie z wielu czeñ, a numer dostêpowy (0202422) nie jest ró¿nych us³ug realizowanych w sieci ISDN, a mia- Karta Fritz!CARD wraz z oprogramowaniem tak oblegany jak numer w sieci standardowej nowicie: Fritz!32 z firmy Asterix pozytywnie wyró¿nia siê (0202122). n qszybkie i bezpieczne przekazywanie danych cy- na tle innych kart ISDN. Jest w pe³ni kart¹ frowych na du¿e odleg³oci modu³ Fritz!data, Plug and Play, jej instalacja jest maksymalnie Cezary Rudnicki q nadawanie i odbieranie faksów bezpore- uproszczona, wszystko instaluje siê samo, Kartê Fritz!CARD PCI dostarczy³a do testów redakcyj- dnio z programów u¿ytkowych systemu ope- a u¿ytkownik tylko naciska wskazane klawisze. nych firma Asterix z £odzi, reprezentuj¹ca w Polsce fir- racyjnego Microsoft Windows modu³ Fritz!fax, Zalety karty ISDN i po³¹czeñ internetowych mê AVM z Berlina (RFN). q automatyczn¹ sekretarkê, rozmowy mog¹ byæ odbierane przez kartê dwiêkow¹ lub te- lefon modu³ Fritz!vox, Co to jest ISDN ? q po³¹czenia ze skrzynkami adresowymi ISDN (Integrated Services Digital Network) _ sieæ cyfrowa z integracj¹ us³ug _ jest to sieæ telefonicz- modu³ Fritz!com, na o du¿ej szybkoci transmisji i szybkim nawi¹zywaniu po³¹czeñ oferuj¹ca wiele ró¿norodnych us³ug. q dekoder danych sieci T-OnLine (tylko Jest tworzona przy wykorzystaniu istniej¹cej infrastruktury, ale tylko w tych rejonach, gdzie pracuj¹ w RFN) modu³ Fritz!btx. cyfrowe centrale telefoniczne wykorzystuj¹ce sygnalizacjê SS7. Dziêki ³¹czom ISDN mo¿na stworzyæ Karta Fritz!CARD i oprogramowanie Fritz!32 medium dostêpowe do Internetu i sieci LAN. Sieæ ISDN jest równie¿ niezast¹pionym narzêdziem sto- mog¹ byæ instalowane w komputerze zgodnym sowanym przy transmisji obrazów, dwiêku o wysokiej jakoci oraz przy zdalnej pracy z programa- mi standardowo pracuj¹cymi w sieci LAN. programowo ze standardem IBM-PC, z proce- BRI (Basic Rate Interface) oznacza dostêp pojedynczego terminala do sieci ISDN, czyli dostêp pod- sorem co najmniej Pentium, wyposa¿onym stawowy do ISDN, w którym wyró¿nia siê trzy kana³y cyfrowe: dwa kana³y typu B s³u¿¹ce do trans- w twardy dysk i czytnik CD-ROM oraz pamiêæ misji danych u¿ytkownika (2 x 64 kbit/s) oraz kana³ D s³u¿¹cy do sygnalizacji (16 kbit/s), przez który operacyjn¹ (RAM) o pojemnoci 16 MB, dzia- terminal komunikuje siê z sieci¹. Jedno ³¹cze umo¿liwia równoczesne zestawienie dwóch po³¹czeñ ³aj¹cy w systemie operacyjnym Microsoft Win- telefonicznych (2 x 64 kbit/s) lub zestawienie po³¹czenia dwukana³owego o przep³ywnoci binarnej dows 95/98 lub NT 4.0. 128 kbit/s (np. wideotelefon). Karta Fritz!CARD jest kart¹ pasywn¹, nie za- TELEFONIA INTERNETOWA
irma Cisco wprowadzi³a na rynek aparatu znajduje siê dodatkowy, prze³¹czany nowe produkty przeznaczone do ob- port Ethernet (10 i 100 MB), umo¿liwiaj¹cy F s³ugi po³¹czeñ telefonicznych w sie- przesy³anie dwiêku przy zachowaniu bardzo ciach IP (Internet Protocol), telefo- wysokiej jakoci. Za porednictwem tego inter- nach IP drugiej generacji, rozszerzenia funk- fejsu u¿ytkownik mo¿e pod³¹czyæ telefon oraz cji telefonii pakietowej. Nale¿¹ do nich: dowolny komputer osobisty do pojedynczego q oprogramowanie CallManager w wersji 3.0, gniazdka sieci Ethernet. q nowe modele telefonów IP (7960 i 7910) Nowy program CallManager 3.0 firmy Cisco q Cisco Media Convergence Server (MCS mo¿e obs³u¿yæ 10 000 abonentów w poje- 7835). dynczym klastrze sk³adaj¹cym siê z piêciu Telefon Cisco IP Phone 7960 jest inteligent- serwerów Media Convergence Server. Istnie- nym, wyposa¿onym w wywietlacz urz¹dze- je mo¿liwoæ po³¹czenia w przedsiêbiorstwie niem dzia³aj¹cym wg protoko³u IP, udostêpnia- nawet 10 takich klastrów, co daje ³¹cznie 100 j¹cym zarówno standardowe, jak i nowe funk- tys. abonentów w sieci ³¹cz¹cej wiele oddalo- lyst 6000/6500, przez oprogramowanie Cisco cje telefoniczne. Ma szeæ programowalnych nych biur przedsiêbiorstwa. Voice Manager, po wszechstronne routery przycisków, umo¿liwiaj¹cych zestawianie po- Wkrótce w ramach architektury AVVID*) fir- Cisco 7200 VXR z wbudowanymi bramami ³¹czeñ i korzystanie z us³ug, oraz cztery inte- my Cisco zostanie udostêpnionych ponad 50 i adapterami portów obs³uguj¹cych przesy³a- raktywne klawisze programowe. Klawisze te produktów. Klienci maj¹ wiêc do wyboru wie- nie g³osu. (cr) umo¿liwiaj¹ u¿ytkownikowi wybieranie us³ug le mo¿liwoci budowy infrastruktury konwer- ) i opcji za pomoc¹ ³atwego w u¿ytkowaniu in- * AVVID (Architecture for Voice, Video and Integrated Da- gentnej. Oferowane s¹ ró¿norodne urz¹dzenia, ta) architektura do przesy³ania g³osu, obrazu terfejsu graficznego. Ponadto w tylnej czêci od inteligentnych prze³¹czników z serii Cata- i danych
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 r 13 PORADNIK ELEKTRONIKA PROJEKTOWANIE BIERNYCH UK£ADÓW DOPASOWUJ¥CYCH
Zadanie polegaj¹ce na temperatury. Wartoci wspó³czynników tempe- Obliczenia czwórnika dopasowuj¹cego raturowych pojemnoci s¹ podawane w da- zaprojektowaniu uk³adu nych technicznych kondensatorów. Zale¿noci dopasowuj¹cego ma pojemnoci od napiêcia pracy kondensatora nieskoñczenie wiele nie s¹ podawane wród parametrów elek- trycznych, ale na ogó³ wszystkie zmiany pojem- rozwi¹zañ i w³aciwe noci mieszcz¹ siê w tolerancji. jego rozwi¹zanie Wyprowadzenia kondensatora maj¹ znaczny wp³yw na jego pracê w zakresie wielkich czêsto- bez u¿ycia komputera tliwoci. Indukcyjnoæ wyprowadzeñ (ok. 15 nH jest bardzo uci¹¿liwe. na 1 cm drutu) tworzy szeregowy obwód rezo- nansowy z pojemnoci¹ kondensatora. Im wiêk- ednym z problemów, z którymi spotyka- sza jest pojemnoæ, tym mniejsza jest czêsto- j¹ siê czêsto projektanci uk³adów elek- tliwoæ rezonansowa takiego obwodu. tronicznych, jest projektowanie uk³a- Kondensator ceramiczny o pojemnoci 1 nF J funkcjonuje jako kondensator w zakresie czêsto- dów dopasowuj¹cych, pracuj¹cych w zakresie wielkich czêstotliwoci. W³aciwe tliwoci do ok. 70 MHz, a kondensator o po- zaprojektowanie obwodów dopasowuj¹cych jemnoci 1 µF tylko w zakresie do ok. 10 kHz. umo¿liwia spe³nienie wielu wymagañ doty- Powy¿ej tych czêstotliwoci kondensatory zacho- cz¹cych dopasowania energetycznego, pa- wuj¹ siê jak szeregowe obwody rezonansowe. sma przenoszenia uk³adu, zniekszta³ceñ nie- Cewka indukcyjna z³o¿ona z kilku zwojów Rezystor i kondensator, oznaczone na rysun- liniowych i innych wa¿nych parametrów. Dobór funkcjonuje jako element czysto indukcyjny kach jako elementy dopasowywane, repre- parametrów elementów dopasowuj¹cych nie równie¿, podobnie jak kondensator, w ograni- zentuj¹ impedancjê wejciow¹ lub wyjciow¹ jest jednak spraw¹ prost¹ i wymaga wielu czonym zakresie czêstotliwoci. Wystêpuj¹ce tranzystora. Jest ona przedstawiana jako sze- ¿mudnych przeliczeñ. pojemnoci miêdzy poszczególnymi zwojami regowe lub równoleg³e po³¹czenie elemen- Zadanie polegaj¹ce na zaprojektowaniu uk³a- cewki maj¹ charakter elementów do³¹czonych tów C i R, zale¿nie od tego, który wariant jest du dopasowuj¹cego ma nieskoñczenie wiele równolegle do cewki i powoduj¹, ¿e cewka wygodniejszy do analizy. Za czwórnikiem do- rozwi¹zañ i wybranie w³aciwego bez u¿ycia zachowuje siê jak równoleg³y obwód pasowuj¹cym jest w³¹czony rezystor 50 lub komputera jest bardzo trudne lub wrêcz nie- rezonansowy. 75 Ω reprezentuj¹cy rezystancjê ród³a sy- mo¿liwe. Na szczêcie zastosowanie kompu- gna³u R lub rezystancjê obci¹¿enia R . tera pracuj¹cego w systemie operacyjnym Uk³ady dopasowuj¹ce G L Ka¿d¹ parê elementów szeregowych C iR Microsoft Windows i wykorzystanie do tego s s mo¿na zamieniæ na równowa¿n¹ parê ele- celu programu obliczeniowego Excel prowadzi mentów równoleg³ych C iR i odwrotnie. A oto do szybkiego uzyskania wyników. a) r r odpowiednie wzory przeliczeniowe: Najczêciej zadanie polega na znalezieniu elementów dopasowuj¹cych impedancjê wyj- R R XR==r R r ciow¹ albo wejciow¹ tranzystora do rezystan- ss s 2 Xr R cji obci¹¿enia albo ród³a sygna³u wynosz¹cej 1+ r 50 lub 75 Ω. Xr
Rzeczywiste elementy bierne b) 2 RRsr⋅ Xs Xr = RRrs=+1 X R W praktyce znajduj¹ zastosowanie trzy ró¿ne ro- s s dzaje uk³adów dopasowuj¹cych przedstawio- Czwórnik dopasowuj¹cy w konfiguracji wg nych na rys.1, sk³adaj¹ce siê z trzech elemen- rys.1a jest stosowany wówczas, gdy czêæ tów. Chocia¿ ka¿dy z przedstawionych uk³adów rzeczywista dopasowywanej impedancji ma mo¿e teoretycznie byæ stosowany w ka¿dej sy- wartoæ mniejsz¹ ni¿ rezystancja do³¹czona po tuacji, to praktyczne wzglêdy powoduj¹ ich sto- drugiej stronie czwórnika. Taka sytuacja wystê- sowanie w ograniczonym zakresie. Czêsto jed- c) puje w stopniach wejciowych tranzystorów, na z konfiguracji jest preferowana z uwagi na w których rezystancja ród³a R (50 lub 75 Ω) bardziej realistyczne wartoci elementów. G ma byæ dopasowana do ma³ej rezystancji wej- Dobór elementów biernych, cewek i konden- ciowej tranzystora pracuj¹cego w uk³adzie ze satorów, do pracy w zakresach czêstotliwoci wspóln¹ baz¹. siêgaj¹cych kilku gigaherców jest trudnym za- Czwórnik wg rys.1b, zwany uk³adem typu Π, gadnieniem wymagaj¹cym uwzglêdnienia wie- jest stosowany do dopasowywania obwodów lu czynników. obci¹¿aj¹cych tranzystorowy wzmacniacz wiel- Pojemnoæ kondensatora mo¿e zmieniaæ siê Rys. 1. Schematy popularnych rezonansowych kiej czêstotliwoci (50 lub 75 Ω) do impedan- wraz ze zmianami napiêcia oraz przy zmianach uk³adów dopasowuj¹cych cji wyjciowej tranzystora z³o¿onej z doæ du-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 14
¿ej rezystancji i ma³ej pojemnoci równole- ci energetycznej. Reaktancje elementów C1, g³ej. Jest to czwórnik najczêciej stosowany. C2 i L1 wyra¿aj¹ siê wzorami: Czwórnikiem doæ uniwersalnym jest uk³ad 2 przedstawiony na rys.1c, zwany uk³adem typu XRC1=+ out ()1 Q T. Jest on stosowany zarówno przy ma³ych jak RR/ i du¿ych wartociach rezystancji R1, przy do- XR= out L pasowywaniu stopni wejciowych i wyjcio- CL2 2 ()QRR+1 _/()out L wych wzmacniaczy wielkiej czêstotliwoci. Rys. 2. QR⋅+() R R/ X X = out out L C1 Przyk³ady obliczeniowe Schemat L1 2 obwodu Q +1 Zadaniem biernego uk³adu dopasowuj¹cego wyjciowego jest zapewnienie sprawnego sprzê¿enia miê- wzmacniacza W tablicy zestawiono dane i wyniki obliczeñ ob- wielkiej dzy ród³em sygna³u i tranzystorem stopniem czêstotliwoci wodu dopasowuj¹cego (schemat na rys.1b). wzmacniaj¹cym wzmacniacza wielkiej czê- Wiersze 1÷5 zawieraj¹ dane wyjciowe, a po- stotliwoci albo miêdzy tranzystorem stop- zosta³e wyniki obliczeñ. Tablica pochodzi niem koñcowym wzmacniacza a obci¹¿eniem. rodkowa i pasmo przenoszenia wzmacniacza z arkusza obliczeniowego Microsoft Excel, do Wymienione uk³ady s¹ wzmacniaczami se- wielkiej czêstotliwoci. którego wpisano wymienione powy¿ej wzory. lektywnymi, dostrojonymi do pewnej wartoci Uk³ad przedstawiony na rys.1b jest doæ wier- W poszczególnych kolumnach znajduj¹ siê nym odbiciem sytuacji wystêpuj¹cej przy sprzê- czêstotliwoci rodkowej f0 i przenosz¹cymi wyniki obliczeñ uk³adów dopasowuj¹cych dla okrelone pasmo B wokó³ tej czêstotliwoci. ganiu obwodu wyjciowego tranzystorowego dwóch ró¿nych czêstotliwoci, szerokoci prze- Wynika st¹d, ¿e uk³ad dopasowuj¹cy, który wzmacniacza mocy wielkiej czêstotliwoci z an- noszonego pasma i parametrów wyjciowych jest jednoczenie obwodem rezonansowym, ten¹ nadawcz¹. Parametry Rout iCout oznacza- tranzystora. Po wstawieniu do tablicy nowych powinien charakteryzowaæ siê cile okrelo- j¹ odpowiednio rezystancjê i pojemnoæ wyjcio- danych uzyskuje siê natychmiast wyniki obli- w¹ tranzystora, a R jest rezystancj¹ obci¹¿e- n¹ wartoci¹ dobroci Q = f0/B. L czeñ nowych elementów. Pe³ny schemat ob- Danymi wyjciowymi do zaprojektowania uk³a- nia wzmacniacza, wartoci elementów Rout wodu wyjciowego wzmacniacza w. cz. przed- dów dopasowuj¹cych s¹ zatem parametry iCout oraz RL s¹ danymi wyjciowymi. Elemen- stawiono na rys.2. n (impedancje) wejciowe i wyjciowe tranzy- ty oznaczone jako C1, C2 i L1 decyduj¹ o pa- storów, rezystancje ród³a sygna³u i obci¹¿e- rametrach wzmacniacza, jego czêstotliwoci nia oraz wymienione uprzednio: czêstotliwoæ rezonansowej, pasmie przenoszenia i sprawno- Cezary Rudnicki
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 r 15 Z PRAKTYKI
Pomys³ uk³adu do WEJCIOWY UK£AD celów domowej automatyki i urz¹dzeñ NORMALIZUJ¥CY alarmowych
o sterowania uk³adów logicznych s¹ Przy dodatnich sygna³ach zwykle konieczne sygna³y o sta³ej wejciowych w stanie ak- polaryzacji, tj tylko dodatnie lub tylko tywnym jest transoptor U2 D (przewodzi jego dioda), ujemne. Natomiast impulsy wyjcio- we z czujników, np. w systemach alarmowych, a przy ujemnych trans- mog¹ mieæ polaryzacjê zarówno dodatni¹ jak optor U1. Pr¹d wyjciowy i ujemn¹, co wyklucza wspó³pracê z typowymi jednego z transoptorów centralami elektronicznymi. Niezbêdne staje siê p³ynie przez rezystor R2 stosowanie specjalnych uk³adów interfejsowych, i wytwarza na nim spadek standaryzuj¹cych sygna³y otrzymywane z czuj- napiêcia odpowiadaj¹cy Rys. 1. Schemat uk³adu normalizuj¹cego ników. wysokiemu poziomowi lo- Uk³ad przedstawiony na rys.1 przekszta³ca nie- gicznemu. Cz³on ca³kuj¹cy, z³o¿ony z rezy- sygna³ prostok¹tny o krótkich czasach na- regularne impulsy dodatnie i ujemne na impulsy stora R3 i kondensatora C1, jest zastosowany rastania. standardowe o krótkim czasie narastania. Sk³a- w celu t³umienia w¹skich impulsów zak³ócaj¹- Na rys. 2 przedstawiono p³ytkê drukowan¹ uk³a- da siê z dwóch transoptorów, oznaczonych U1 cych. Na wyjciu inwertera U3A uzyskuje siê du, a na rys. 3 rozmieszczenie elementów. (cr) i U2 oraz jednego inwertera z przerzutnikiem Schmitta (U3A) i kilku elementów pomocniczych. Diody wejciowe transoptorów U1 i U2 s¹ po³¹- czone szeregowo z diodami wiec¹cymi D1 i D2, powsta³e w ten sposób pary diod s¹ po³¹czone ze sob¹ równolegle. Rezystor R1 jest po³¹czony szeregowo ze ród³em sygna³u i pe³ni funkcjê ogranicznika pr¹du wejciowego transoptorów. Fototranzystory transoptorów U1 i U2 s¹ po³¹- Rys. 2. P³ytka drukowana uk³adu normalizuj¹cego czone ze sob¹ równolegle. Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na p³ytce (skala 1:1) drukowanej 16 r Z PRAKTYKI PRECYZYJNY GENERATOR FUNKCYJNY
Przedstawiony w artykule na zamontowaæ jeszcze rezystor R2 i równo- US1, za pomoc¹ bramek B1 i B2. Przebieg legle z nim prze³¹cznik SW3. Dziêki temu na wyjciowy o amplitudzie 2 Vpp i odpowiednim generator mo¿e zadowoliæ ka¿dym zakresie uzyska siê pewne posze- kszta³cie zostaje doprowadzony przez rezysto- nawet zaawansowanych rzenie zakresu przestrajania od strony mniej- ry R7 i R8 do uk³adów scalonych US2 i US3. konstruktorów, zarówno szych czêstotliwoci. W przypadku rezygnacji Uk³ad scalony US2 pracuje jako wzmacniacz z tej mo¿liwoci, w miejsce rezystora R2 lutu- i bufor wyjciowy. Amplituda sygna³u na jego ze wzglêdu na swoj¹ je siê zworê. Wartoæ pr¹du przestrajaj¹ce- wyjciu (gniazdo BNC 1) jest zbli¿ona do 6 Vpp uniwersalnoæ jak go, zgodnie z danymi katalogowymi, mo¿e a rezystancja wyjciowa wynosi ok. 50 Ω. Dru- zawieraæ siê w granicach od 2,5 do gi wzmacniacz z uk³adem scalonym US3 i zakres generowanych 750 µA przy potencjale 0 V na koñcówce 8 wzmacnia sygna³ do takiego poziomu, aby czêstotliwoci. (FADJ). Natomiast przy potencjale _3 V na tej mo¿na by³o uformowaæ z niego przebieg TTL koñcówce, wartoæ pr¹du przestrajaj¹cego za pomoc¹ bramki B3 w uk³adzie US4. Frag- urz¹dzeniu zastosowano pre- mo¿e zmieniaæ siê w granicach od 1,25 do ment urz¹dzenia z uk³adem scalonym US3, cyzyjny generator funkcyjny 375 µA. Napiêcie na koñcówce 8 uk³adu sca- bramk¹ B4 i gniazdem BNC 2, jest potrzebny MAX038 firmy Maxim. Jak po- lonego US1 zmienia siê przez odpowiednie do- tylko wtedy, gdy bêdzie do³¹czana cyfrowa W branie wartoci rezystora R4. Jego wartoæ skala czêstotliwoci. daje producent uk³adu w nocie katalogowej, uk³ad ten ma minimaln¹ czêsto- mo¿e byæ zawarta w granicach od 0 do 12 kΩ. Ca³oæ powinna byæ zasilana z dobrze odfiltro- tliwoæ graniczn¹ 20 MHz. Natomiast typowa W przedstawionej konstrukcji wartoæ tego re- wanego i stabilizowanego napiêcia symetrycz- wartoæ tego parametru to 40 MHz. Wynika zystora jest równa 0, a wartoæ pr¹du zmienia nego ±5 V. z tego, ¿e przynajmniej czêæ uk³adów scalo- siê od 100 µA do 720 µA. W ten sposób uzy- nych tego typu mo¿e pracowaæ powy¿ej skuje siê wê¿sze zakresy przestrajania i tym Konstrukcja uk³adu 20 MHz. I rzeczywicie, próby techniczne wy- samym osi¹ga wiêksz¹ precyzjê strojenia ge- kaza³y, ¿e mo¿liwe jest pokrycie ca³ego za- neratora. Potencjometr strojeniowy R1 jest Generator montujemy wed³ug schematu z rys. kresu fal krótkich, a¿ do ok. 30 MHz. przy³¹czony do koñcówki 1 (REF) uk³adu sca- 1 na p³ytce drukowanej (rys. 2). Rozmieszcze- Opisany generator pokrywa zakres czêstotli- lonego US1, która jest wyjciem napiêcia re- nie elementów przedstawiono na rys. 3. P³yt- woci od 1 Hz do oko³o 30 MHz i generuje ferencyjnego o wartoci 2,5 V. Napiêcie to jest ka drukowana zosta³a tak zaprojektowana, przebiegi: sinusoidalny, prostok¹tny i trójk¹tny. zablokowane dla pr¹dów w.cz. przez pojem- aby by³o mo¿liwe jej wykonanie za pomoc¹ pi- Wspó³czynnik wype³nienia przebiegów pro- noæ odsprzêgaj¹c¹ C1. Tryb pracy generato- saka do druku z koñcówk¹ 0,5 mm. W pierw- stok¹tnych zosta³ okrelony na 50% z tole- ra ustala siê za pomoc¹ prze³¹cznika SW2, szej kolejnoci montujemy wszystkie zwory, rancj¹ ±1%. Zakres generowanych czêstotliwo- który ma tzw. zero w swoim rodkowym po- a potem pozosta³e elementy. W miejscu zwo- ci podzielono na 16 podzakresów prze³¹- ³o¿eniu. Przy po³o¿eniu tego prze³¹cznika ry ZW5 mo¿na zamontowaæ rezystor 51 Ω, je- czanych prze³¹cznikiem obrotowym, szesna- w pozycji 0, uk³ad generuje przebieg pro- ¿eli chcemy zabezpieczyæ przed przypadko- stopozyjnym, jednosekcyjnym. stok¹tny, w pozycji 1 przebieg sinusoidalny, wym zwarciem wyjcie do do³¹czenia cyfrowej a w pozycji 2 przebieg trójk¹tny. Odpowiednie skali czêstotliwoci. Pamiêtajmy równie¿ o tym, Opis uk³adu i jego dzia³anie stany logiczne TTL zostaj¹ doprowadzone do ¿e rezystor R4 zastêpujemy zwor¹, a miejsce linii adresowych A0 i A1 uk³adu scalonego na jego zamontowanie zosta³o przewidziane, Uk³ad sk³ada siê z nastêpuj¹cych bloków funk- cjonalnych: q zasadniczej czêci generatora z uk³adem scalonym US1, q zespo³u prze³¹czanych pojemnoci, usta- laj¹cych kolejne podzakresy generatora, q bloku sterowania z bramkami B1 i B2, ustalaj¹cego tryb pracy generatora, q buforu-wzmacniacza wyjciowego z uk³a- dem scalonym US2, q uk³adu formowania impulsów prostok¹t- nych standardu TTL _ CMOS do pod³¹czenia cyfrowej skali czêstotliwoci, z uk³adem scalo- nym US3 i bramk¹ B3. Wewn¹trz uk³adu scalonego znajduje siê ge- nerator relaksacyjny, który generuje odpowie- dni¹ czêstotliwoæ przez cykliczne ³adowanie i roz³adowanie kondensatora aktualnie do³¹- czonego do wyprowadzenia 5 (Cosc) uk³adu scalonego US1. Generowana czêstotliwoæ zale¿y od wartoci pr¹du ³aduj¹cego. Jego wartoæ jest ustalana za pomoc¹ precyzyjne- go potencjometru wieloobrotowego R1. Mo¿- Rys. 1. Schemat generatora
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 17
Rys. 2. P³ytka drukowana generatora (skala 1:1) Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na p³ytce drukowanej aby umo¿liwiæ wykonanie prób z innymi zakre- dzaæ nadmiernych pojemnoci monta¿owych. stkich zakresach. Podzia³ka potencjometru sami czêstotliwoci generatora. Równie¿ Ekran nale¿y po³¹czyæ z mas¹ generatora. R1 mo¿e byæ wykorzystana do okrelania czê- w miejsce rezystora R2 umieszczamy zworê, Nale¿y równie¿ zwróciæ uwagê, aby zastoso- stotliwoci pracy generatora. Teraz mo¿emy je¿eli zrezygnujemy z mo¿liwoci poszerzenia wany prze³¹cznik by³ wykonany z dobrej jako- zaekranowaæ ca³¹ p³ytkê generatora blach¹ poszczególnych zakresów. W przypadku ci materia³ów ma³o stratnych dla pr¹dów miedzian¹ po³¹czon¹ z mas¹ i po³¹czyæ wszy- wmontowania zwory w miejsce rezystora R2, w.cz. Wykonany agregat prze³¹czaj¹cy mon- stkie gniazda i elementy mechaniczne na p³yt- prze³¹cznik SW3 jest zbêdny. Na szczególn¹ tujemy mechanicznie na p³ytce czo³owej urz¹- ce czo³owej. Wykonane urz¹dzenie nale¿y uwagê zas³uguje sposób monta¿u konden- dzenia ³¹cz¹c go z generatorem za pomoc¹ umieciæ w metalowej obudowie po³¹czonej satorów od C7 do C22, ustalaj¹cych poszcze- dwóch przewodów: jednego po³¹czonego z mas¹ generatora. Je¿eli w tej samej obudo- gólne zakresy pracy generatora. Wszystkie z mas¹, a drugiego do³¹czonego bezporednio wie zechcemy umieciæ odpowiedni zasilacz one maj¹ odpowiednie pola lutownicze na do koñcówki 5 uk³adu scalonego US1, w miej- symetryczny, to ca³y przedzia³ zasilacza nale- p³ytce drukowanej, jednak najlepszym spo- scu przeznaczonym na zworê ZW1, która jest ¿y oddzieliæ od generatora ekranem stalo- sobem monta¿u jest przylutowanie tych kon- wtedy zbêdna. wym, wykonanym w postaci przegrody we- densatorów bezporednio do wyprowadzeñ wn¹trz obudowy. zestyków prze³¹cznika SW1, na krótkich wy- Uruchomienie generatora Czytelnicy, którzy zechc¹ zapoznaæ siê z za- prowadzeniach. Przeciwleg³e wyprowadzenia awansowanymi mo¿liwociami uk³adu kondensatorów ³¹czymy razem dbaj¹c o to, Po dok³adnym sprawdzeniu monta¿u mecha- MAX038 mog¹ odwiedziæ witrynê internetow¹ aby wykonane po³¹czenia by³y mo¿liwie krót- nicznego i elektrycznego nale¿y przy³¹czyæ http://priv2.onet.pl/cz/bc107/, na której znaj- kie. Zmontowany w ten sposób agregat prze- napiêcie zasilaj¹ce +5 V w nastêpuj¹cej kolej- d¹ dok³adne dane katalogowe. n ³¹czaj¹cy starannie ekranujemy blach¹ mie- noci: najpierw +5 V, potem _5 V i dopiero dzian¹, najlepiej posrebrzon¹, dbaj¹c o to masê (GND). Precyzyjny potencjometr wie- aby powierzchnie ekranów nie by³y zbyt blisko loobrotowy R1 ustawiamy w rodkowym po³o- zestyków i kondensatorów, aby nie wprowa- ¿eniu i sprawdzamy pracê generatora na wszy- Mariusz Janikowski
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 18 r Z PRAKTYKI
Uk³ad ten s³u¿y do sterowania ¿arówkami URZ¥DZENIE o ³¹cznej mocy 0,36 kW, rozmieszczonymi w trzech kana³ach. ILUMINOFONICZNE Moc wystarcza z zapasem US1 oraz nastêpnych, tranzystorowych, wy- wych zamiast jednego 15 V, by³o podyktowane do zaprojektowania znacza napiêcie sta³e z dzielnika R1, R2, zmniejszeniem mocy rozpraszanej przez poje- efektownej instalacji doprowadzane do wejcia nieodwracaj¹cego dyncz¹ diodê. Elementy TC1÷TC3 oraz T8 bê- uk³adu scalonego oraz z wyjcia tego uk³adu, d¹ umieszczone na radiatorach. domowej lub doprowadzane do baz tranzystorów T1 i T3. do wykorzystania Dla napiêæ sta³ych stopieñ z uk³adem scalonym Monta¿ uk³adu w niewielkim lokalu US1 jest wtórnikiem. Sygna³ akustyczny o war- toci miêdzyszczytowej ok. 11 VPP z wyjcia Uk³ad montujemy na p³ytce drukowanej (rys. rozrywkowym. US1 trafia do trzech filtrów aktywnych: dolno- 2 i 3) z uwzglêdnieniem ogólnie znanych za- przepustowego z tranzystorem T1, rodko- sad: m.in. pamiêtaj¹c o w³aciwej polaryzacji rz¹dzenie jest alternatyw¹ zarów- woprzepustowego z tranzystorami T3, T4 oraz elementów: diod, tranzystorów, triaków, uk³a- no dla kosztownych uk³adów fa- górnoprzepustowego z T6. Z wyjæ tych fil- du scalonego oraz kondensatorów elektroli- brycznych, jak i do znanych z lite- trów, tj. z emiterów tranzystorów T1, T4 i T6, sy- tycznych. Triaki nale¿y zamontowaæ na radia- U gna³y trafiaj¹ do detektorów wartoci szczyto- ratury konstrukcji amatorskich, za- torach bez przek³adek izolacyjnych. Nale¿y silanych wprost z sieci owietleniowej ~220 V, wej, z elementami D1-C8, D2-C14, D3-C19. pamiêtaæ, ¿e radiatory nie mog¹ siê z sob¹ sty- a wiêc potencjalnie niebezpiecznych. Ten Ka¿dy z tych detektorów dostarcza napiêcia kaæ. Tranzystor T8 równie¿ wymaga radiatora. uk³ad jest zasilany z transformatora 24 V bez- sta³ego odzwierciedlaj¹cego iloæ odpowie- Nale¿y wykonaæ go z kawa³ka (kilkanacie piecznym napiêciem, mo¿na wiêc poleciæ go dnich sk³adowych nisko-, rednio- i wysokoto- cm2) blachy aluminiowej o gruboci 1,5÷3 mm. ju¿ rednio zaawansowanym majsterkowi- nowych w widmie sygna³u wejciowego. Sygna- Te cie¿ki, które nie s¹ pokryte po stronie dru- czom. ³y te s¹ wzmacniane pr¹dowo przez wtórniki ku mask¹ lutownicz¹, trzeba pogrubiæ elek- emiterowe _ tranzystory T2, T5 i T7, a z nich _ trycznie uk³adaj¹c wzd³u¿ nich odizolowany Zasada dzia³ania doprowadzone do bramek triaków TC1÷TC3, drut miedziany o przekroju min. 2,5 mm2 i przy- steruj¹cych ¿arówkami roboczymi. lutowuj¹c go do cie¿ki na ca³ej d³ugoci. Schemat uk³adu przedstawiono na rys. 1. Wej- Uk³ad jest zasilany napiêciem przemiennym Po zmontowaniu p³ytki drukowanej nale¿y ciowy sygna³ akustyczny jest doprowadzony o bezpiecznej wartoci 24 VSK, z transformato- przyst¹piæ do skompletowania elementów ze- do ko³ków wejciowych IN, sk¹d trafia do ra sieciowego. Do zasilania wszystkich stopni wnêtrznych i wykonania po³¹czeñ zgodnie ze stopnia wzmacniaj¹cego ze wzmacniaczem wykorzystano napiêcie stabilizowane 15 V uzy- schematem. Transformator o mocy min. operacyjnym µA741 _ US1. Potencjometr skiwane z prostownika jednopo³ówkowego 400 VA powinien dostarczaæ napiêcie z elementami D6, C22 oraz stabilizatora z dio- monta¿owy P1 umo¿liwia dostosowanie czu- 24 VSK. Jako F2 najlepiej wykorzystaæ bez- ³oci uk³adu do poziomu sygna³u wejciowe- d¹ Zenera i wtórnikiem tranzystorowym _ D4, piecznik samochodowy. ¯arówki powinny go. Punkt pracy stopnia z uk³adem scalonym D5, T8. U¿ycie dwóch stabilistorów 7,5-wolto- mieæ napiêcie pracy 24 V. Mo¿na te¿ ³¹czyæ
Rys. 1. Schemat uk³adu
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 19
szeregowo ¿arówki 12-woltowe. Nie zalecamy ¿arówek du¿ej mocy, 40 W i wiêkszej, ponie- wa¿ ich ¿arniki maj¹ du¿¹ bezw³adnoæ cie- pln¹. Lepiej po³¹czyæ równolegle kilka ¿arówek o mniejszej mocy pamiêtaj¹c, ¿e ³¹czna moc nie mo¿e przekraczaæ 120 W na kana³. Po³¹- czenia zaznaczone na schemacie lini¹ pogru- bion¹ musz¹ byæ wykonane przewodem mie- dzianym o przekroju min. 1,5 mm2.
Uruchomienie
Uk³ad po prawid³owym zmontowaniu nie wy- maga ¿adnego strojenia i powinien zacz¹æ dzia³aæ od razu po w³¹czeniu zasilania. Jako ród³o sygna³u najlepiej wybraæ wyjcie wzmacniacza s³u¿¹ce do zapisywania na ma- gnetofon lub podobne, daj¹cy ma³y sygna³, niezale¿ny od ustawienia regulatorów g³ono- ci, balansu itp. Nie zaleca siê podawaæ sygna- ³u g³onikowego w³anie ze wzglêdu na jego du¿y i niepewny poziom. Po w³¹czeniu uk³adu nale¿y jedynie ustawiæ w³aciw¹ czu³oæ poten- cjometrem monta¿owym P1. n
Rys. 2. P³ytka drukowana (skala 1:1) Opracowano przy wspó³pracy z firm¹ Nord Elektronik 76-270 Ustka ul. Kopernika 22 Tel./fax (0-59) 814 61 54
KONKURS IM. PROF. M. PO¯ARYSKIEGO
Rozstrzygniêty zosta³ Konkurs im. prof. M. Po- ¿aryskiego na najlepsze artyku³y zamieszczone w czasopismach SEP w 1999 r. Jury Konkursu, pod przewodnictwem prof. Mieczys³awa Herin- ga, na posiedzeniu w dniu 8 czerwca 2000 r. wy- ³oni³o szeæ najlepszych artyku³ów. Nagrody otrzymali: I - prof. dr in¿. Marian D¹browski za artyku³ pt. Ewo- lucja systemów komórkowych _ systemy trzeciej ge- neracji, zamieszczony w Przegl¹dzie Telekomunika- cyjnym i Wiadomociach Telekomunikacyjnych nr 5 z 1999 r. II - prof. dr hab. in¿. Andrzej Jajszczyk za artyku³ pt. Dalekosiê¿ne sieci telekomunikacyjne bez ATM i SDH?, opublikowany w Przegl¹dzie Telekomunika- cyjnym i Wiadomociach Telekomunikacyjnych nr 6 z 1999 r. II - dr in¿. Jerzy Matysik za artyku³y pt. Analiza i synteza przetwornic rezonansowych ze sterowaniem SIC w oparciu o metodê badania przyrostów pr¹do- Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na p³ytce drukowanej wych oraz Hybrydowe wzmacniacze mocy jako uk³ady formowania przebiegów napiêcia i pr¹du, opublikowane w Przegl¹dzie Elektrotechnicznym nr 2 i 3 z 1999 r. III - dr in¿. Krzysztof Miernik za artyku³ pt. Pró¿nio- we ród³a ³ukowe, zamieszczony w Elektronice nr 4 z 1999 r. III - prof. dr hab. in¿. W³adys³aw Torbicz, dr in¿. Do- rota Pijanowska, mgr in¿. Marek Dawgul, mgr in¿. An- na Baraniecka za artyku³ pt. Bioczujniki pó³przewo- dnikowe i ich zastosowanie w medycynie i ochronie rodowiska, opublikowany w Elektronizacji nr 11 z 1999 r. III - prof. dr in¿. Tadeusz Szostek za artyku³ pt. O po- trzebie zmiany obecnie stosowanych zasad rozliczeñ odbiorców finalnych za pobierana energiê bierna, za- mieszczony w Energetyce nr 10 z 1999 r. Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 20 r TECHNIKA RTV WYKAZ TELEWIZYJNYCH STACJI NADAWCZYCH Zamieszczamy aktualny wykaz wszystkich legalnych telewizyjnych Nazwa stacji Lokalizacja Program Kana³ Pol Moc Ant stacji nadawczych maj¹cych zgodê na nadawanie z obszaru Polski 1 2 3 4 5 6 7 uwzglêdniaj¹cy nowy podzia³ administracyjny kraju. Stacje zosta³y po- WIDNICA Zawiszów TeDe 39 H ND WIERADÓW G. wieradówka TVP1 22 H m D sortowane wg województw, w których s¹ zlokalizowane obiekty, a w wo- WIERADÓW G. wieradówka TVP2 24 H m D jewództwach alfabetycznie wg nazw i dalej wg kana³ów. WIERZAWA ul. Mickiewicza TVP1 22 H m D Lista liczy 487 pozycji. WIERZAWA ul. Mickiewicza TVP2 33 H m D WALIM Ostra Góra TVP2 28 H m D Oznaczenie kolumn wykazu WALIM Ostra Góra TVP1 50 H m D 1. Nazwa stacji _ dla stacji du¿ej mocy nazwa miasta wojewódzkiego; WA£BRZYCH G. Che³miec TVP1 9 H m ND 2. Lokalizacja _ nazwa miejscowoci, góry, wzgórza lub adres stacji; WA£BRZYCH G. Che³miec TVP2 32 H ND 3. Program _ nazwa nadawanego programu; WA£BRZYCH G. Che³miec POLSAT 49 H m ND 4. Kana³ _ numer kana³u wg standardu D1/PAL; WA£BRZYCH 1 ul. Wysockiego CANAL+ 56 H m ND 5. Pol. _ polaryzacja anteny nadawczej: H - pozioma, V - pionowa; WLEÑ Wleñ TVP1 24 H m D 6. Moc _ d oznacza stacjê du¿ej mocy o zasiêgu kilkudziesiêciu kilometów; WLEÑ Wleñ TVP2 49 H m D oznacza stacjê redniej mocy o zasiêgu ponad kilkunastu kilometrów; WOJCIESZÓW G. Mi³ek TVP1 7 V m D m oznacza stacjê ma³ej mocy lub przemiennik o zasiêgu kilku kilometrów. WOJCIESZÓW G. Mi³ek TVP2 28 H m D WROC£AW G. lê¿a TVP1 12 H d ND 7. Antena _ rodzaj poziomej charakterystyki promieniowania anteny nadawczej: WROC£AW G. lê¿a TVP2 25 H d ND ND - dookólna, D _ kierunkowa. n WROC£AW G. lê¿a REGIONALNY 42 H d ND Dane zebra³ i opracowa³: Krzysztof Lemiech WROC£AW G. lê¿a POLSAT 59 H d ND Pañstwowa Agencja Radiokomunikacyjna. WROC£AW 1 ul. Powstañców l. CANAL+ 28 H ND WROC£AW 1 ul. Powstañców l. TeDe 31 H ND Nazwa stacji Lokalizacja Program Kana³ Pol Moc Ant WROC£AW 1 ul. Powstañców l. TV WIS£A 56 H ND 1 2 3 4 5 6 7 ZGORZELEC Pl. Piecka TVP1 44 H m D WOJEWÓDZTWO DOLNOL¥SKIE ZGORZELEC Pl. Piecka TVP2 48 H m D BARDO L¥SKIE Wzg. Ró¿ane TVP2 22 H m D WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE BARDO L¥SKIE Wzg. Ró¿ane TVP1 39 H m D BYDGOSZCZ Trzeciewiec REGIONALNY 28 H d D BOGATYNIA G. Wysoka TVP1 26 H m D BYDGOSZCZ Trzeciewiec TVP2 36 H d ND BOGATYNIA G. Wysoka TVP2 40 H m D BYDGOSZCZ Trzeciewiec TVP1 41 H d ND DUSZNIKI ZDRÓJ Podgórze TVP1 10 H m D BYDGOSZCZ Trzeciewiec POLSAT 53 H d ND DUSZNIKI ZDRÓJ Podgórze TVP2 27 H m D BYDGOSZCZ 1 ul. Chodkiewicza TVN 21 H ND DZIA£OSZYN Dzia³oszyn TVP1 51 H m D BYDGOSZCZ 2 ul. Piêkna CANAL+ 33 H ND DZIA£OSZYN Dzia³oszyn TVP2 57 H m D GRUDZI¥DZ ul. Kalinkowa TVP1 23 H m D G£OGÓW Jerzmanowa TV LEGNICA 56 H ND GRUDZI¥DZ ul. Kalinkowa TVP2 25 H m D G£USZYCA G³uszyca TVP2 28 H m D TORUÑ ul. Poznañska TVN 26 H ND G£USZYCA G³uszyca TVP1 39 H m D JEDLINA ZDRÓJ G. Kawiniec TVP1 31 H m ND W£OC£AWEK Pl. Wolnoci TVP1 8 H m ND JEDLINA ZDRÓJ G. Kawiniec TVP2 33 H m ND W£OC£AWEK Pl. Wolnoci TVP2 24 H m ND JELENIA GÓRA nie¿ne Kot³y TVP1 30 H d D W£OC£AWEK 1 ul. Lipnowska POLSAT 60 H ND JELENIA GÓRA nie¿ne Kot³y TVP2 35 H d D WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE JELENIA GÓRA nie¿ne Kot³y POLSAT 47 H D BIA£A PODLASKA ul. Okopowa POLSAT 32 H ND JELENIA GÓRA 1 Wzg. Kociuszki PTV AVAL 43 H ND CHE£M Kumowa Dolina Nasza TV 33 H ND JELENIA GÓRA 1 Wzg. Kociuszki POLSAT 57 H ND CHE£M Kumowa Dolina TV WIS£A 38 H ND KAMIENNA GÓRA G. Kocielna TVP1 37 H m D CHE£M 1 ul. Armii Krajowej POLSAT 21 H ND KAMIENNA GÓRA G. Kocielna TVP2 51 H m D KAZIMIERZ DOLNY Góra I TVP1 40 H m ND KARPACZ Karpacz Górny TVP1 7 H m D KAZIMIERZ DOLNY Góra I TVP2 48 H m ND KARPACZ Karpacz Górny TVP2 28 H m D KRANIK ul. Lubelska TVP1 51 H m ND K£ODZKO Czarna Góra POLSAT 21 H d D KRANIK ul. Lubelska TVP2 58 H m ND K£ODZKO Czarna Góra TVP2 38 H d D LUBLIN Piaski TVP1 9 V d ND K£ODZKO Czarna Góra TVP1 52 H d D LUBLIN Piaski TVP2 23 H d ND KOWARY G. Rudnik TVP1 10 H m D LUBLIN Piaski POLSAT 35 H d ND KOWARY G. Rudnik TVP2 52 H m D LUBLIN 1 Bo¿y Dar REGIONALNY 39 H d D KUDOWA ZDRÓJ G. Parkowa TVP1 34 H m D LUBLIN 2 ul. In¿ynierska CANAL+ 57 H ND KUDOWA ZDRÓJ G. Parkowa TVP2 41 H m D LUBLIN 3 ul. Raabego TV WIS£A 41 H ND KULIN K£ODZK G. Grodziec TVP1 29 H m D ZAMOÆ Tarnawatka TVP1 10 V d ND KULIN K£ODZKI G. Grodziec TVP2 49 H m D ZAMOÆ Tarnawatka TVP2 36 H d ND L¥DEK ZDRÓJ G. Dzielec TVP1 9 V m D ZAMOÆ Tarnawatka POLSAT 53 H d ND L¥DEK ZDRÓJ G. Dzielec TVP2 26 H m D ZAMOÆ 1 ul. Partyzantów TV WIS£A 56 H ND LEGNICA ul. Skarbowa TV LEGNICA 57 H ND ¯ELECHÓW Urz¹d Pocztowy TVP1 25 H m ND LENA Wzg. Baworowo TVP1 7 H m D ¯ELECHÓW Urz¹d Pocztowy TVP2 42 H m ND LENA Wzg. Baworowo TVP2 28 H m D LUBAÑ Nowa Karczma TVP1 11 H D WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE LUBAÑ Nowa Karczma TVP2 37 H d ND GORZÓW WLKP. 1 ul. Podmiejska POLSAT 26 H ND LUBAÑ Nowa Karczma POLSAT 54 H ND GORZÓW WLKP. 2 ul. Jagielloñczyka TV VIGOR 40 H ND LUBAÑ 1 ul. Kombatantów TV LUBAÑ 51 H m ND ZIELONA GÓRA Jemio³ów TVP2 29 H d ND LUBAWKA G. wiêta TVP2 33 H m D ZIELONA GÓRA Jemio³ów TVP1 32 H d ND LUBAWKA G. wiêta TVP1 50 H m D ZIELONA GÓRA Jemio³ów REGIONALNY 49 H d ND LUBAWKA 1 Ulanowice TVP1 22 H m D ZIELONA GÓRA 1 ul. Ptasia POLSAT 10 H ND LUBAWKA 1 Ulanowice TVP2 37 H m D ZIELONA GÓRA 1 ul. Ptasia TV Z.G. 51 H ND LUBIN ul. Sk³odowskiej TV LEGNICA 22 H ND WOJEWÓDZTWO £ÓDZKIE MIEROSZÓW Mieroszów TVP1 7 H m D £ÓD Zygry TVP1 7 H d sND MIEROSZÓW Mieroszów TVP2 45 H m D NOWA RUDA G. wiêtej Anny TVP1 7 H m ND £ÓD 1 ul. Sienkiewicza TVP2 10 V ND NOWA RUDA G. wiêtej Anny TVP2 28 H m D £ÓD 1 ul. Sienkiewicza CANAL+ 21 H ND PIECHOWICE Piechowice TVP1 8 H D £ÓD 1 ul. Sienkiewicza TVN 26 H ND PIECHOWICE Piechowice TVP2 21 H m D £ÓD 1 ul. Sienkiewicza TV NIEPOK. 59 H ND POLANICA Pokrzywno TVP1 10 H m D £ÓD 2 ul. Andrzejewska TVP2 32 H d ND RADKÓW G. Guzowata TVP2 28 H m D £ÓD 2 ul. Andrzejewska REGIONALNY 43 H ND RADKÓW G. Guzowata TVP1 39 H m D £ÓD 2 ul. Andrzejewska POLSAT 49 H d ND S£UPIEC G. Kocielec TVP1 11 H m D £ÓD 2 ul. Andrzejewska Nasza TV 56 H ND S£UPIEC G. Kocielec TVP2 22 H m D PIOTRKÓW TRYB. 1 ul. S³owackiego POLSAT 53 H ND SOKO£OWSKO Soko³owsko TVP1 29 H m D PRZEDBÓRZ ul. Radomszczañska TVP1 41 H m D SOKO£OWSKO Soko³owsk TVP2 41 H m D PRZEDBÓRZ ul. Radomszczañska TVP2 48 H m D STRONIE L¥SKIE Osiedle Morawka TVP1 33 H m D RADOMSKO 1 Amelin NTL-TED 9 H ND STRONIE L¥SKIE Osiedle Morawka TVP2 41 H m D RAWAMAZOWIECKA ul. Mszczonowska TVP1 9 H m ND SZCZYTNA 1 G. Szczytnik TVP1 9 H m D SIERADZ Pl. Zwyciêstwa TVP2 12 H m ND SZCZYTNA 1 G. Szczytnik TVP2 26 H m D SIERADZ 1 Zduñska Wola POLSAT 57 H ND SZCZYTNA 2 Szklana Góra TVP1 30 H m D SKIERNIEWICE Bartniki POLSAT 24 H ND SZCZYTNA 2 Szklana Góra TVP2 33 H m D SKIERNIEWICE Bartniki TV NIEPOK. 52 H ND CIÊGNY G. Pohulanka TVP1 33 H m ND TOMASZÓW MAZ. ul. Mocickiego TVP1 12 H m ND CIÊGNY G. Pohulanka TVP2 39 H m ND Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 21
Nazwa stacji Lokalizacja Program Kana³ Pol Moc Ant Nazwa stacji Lokalizacja Program Kana³ Pol Moc Ant 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 WOJEWÓDZTWO MA£OPOLSKIE KOZIENICE wier¿e Górne POLSAT 59 H d ND DOBRA Nad Kiwajami TVP1 47 H m D OSTRO£ÊKA 1 ul. Kopernika TVP1 7 V ND DOBRA Nad Kiwajami TVP2 57 H m D OSTRO£ÊKA 1 ul. Kopernika POLSAT 21 H ND GORLICE G. Cmentarna TVP2 32 H m ND OSTRO£ÊKA 1 ul. Kopernika TVP2 31 H ND GORLICE G. Cmentarna TVP1 49 H m ND OSTRÓW MAZOWIECKA ul. Pocztowa TVP1 56 H m D GORLICE 1 ul. Chopina TV NIEPOK. 36 H ND OSTRÓW MAZOWIECKA ul. Pocztowa TVP2 60 H m D GROMNIK Góra TVP1 25 H m ND P£OCK Rachocin TVP1 29 H d ND GROMNIK Góra TVP2 42 H m ND P£OCK Rachocin TVP2 39 H d ND GRYBÓW G. Kamienna TVP1 8 V m D P£OCK 1 ul. Dobrzyñska POLSAT 21 H ND GRYBÓW G. Kamienna TVP2 32 H m D RADOM Wacyn REGIONALNY 57 H m ND JAB£ONKA G. Oskwarkowa TVP1 27 H m ND RADOM 1 ul. ¯elazna Nasza TV 34 H ND KAMIONKA WIELKA G. Dybówka TVP1 31 H m D RADOM 1 ul. ¯elazna POLSAT 53 H ND KAMIONKA WIELKA G. Dybówka TVP2 48 H m D SIEDLCE £osice TVP2 37 H d ND KRAKÓW Chor¹gwica TVP1 10 H d ND SIEDLCE £osice POLSAT 50 H d ND KRAKÓW Chor¹gwica CANAL+ 27 H D SIEDLCE £osice TVP1 52 H d ND KRAKÓW Chor¹gwica TV WIS£A 30 H D SIEDLCE 1 ul. Pi³sudskiego POLSAT 57 H ND KRAKÓW Chor¹gwica TVP2 33 H d ND SIEDLCE 1 ul. Pi³sudskiego Nasza TV 60 H ND KRAKÓW Chor¹gwica Nasza TV 35 H D WARSZAWA PKiN TVP1 11 H d ND KRAKÓW Chor¹gwica REGIONALNY 50 H d ND WARSZAWA PKiN TVN 21 H ND KRAKÓW Chor¹gwica POLSAT 53 H d ND WARSZAWA PKiN TVP2 27 H d ND KRAKÓW 1 Krzemionki TV NIEPOK. 25 H m ND WARSZAWA PKiN CANAL+ 33 H ND KRAKÓW 1 Krzemionki TVP2 40 H m D WARSZAWA PKiN POLSAT 35 H d ND KROCIENKO G. Stajkowa TVP1 12 V m D WARSZAWA PKiN TV NIEPOK. 41 H ND KROCIENKO G. Stajkowa TVP2 41 H m D WARSZAWA PKiN REGIONALNY 51 H d ND KRYNICA 1 G. Parkowa TVP1 10 H m ND WARSZAWA PKiN Nasza TV 58 H ND KRYNICA 1 G. Parkowa TVP2 25 H m D KRYNICA 2 G. Jaworzyna TVP1 41 H m D WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE KRYNICA 2 G. Jaworzyna TVP2 52 H m D KÊDZIERZYN-KO¯LE ul. Piramowicza TV WIS£A 29 H m ND LIMANOWA G. Lipowe TVP2 25 H m D OPOLE Chrzelice TVP2 23 H d ND LIMANOWA G. Lipowe TVP1 43 H m D OPOLE Chrzelice TVP1 40 H d ND £APSZE WY¯NE Wzg. Grandeus TVP1 43 H m D OPOLE Chrzelice POLSAT 57 H d ND £APSZE WY¯NE Wzg. Grandeus TVP2 59 H m D OPOLE 1 ul. Krakowska TV WIS£A 33 H D £¥CKO G. Je¿owa TVP1 12 H m D OPOLE 2 ul. Harcerska CANAL+ 10 V ND £¥CKO G. Je¿owa TVP2 25 H m D OPOLE 2 ul. Harcerska TV NIEPOK. 47 H D MÊCINA wzg. Wysokie TVP1 37 H m D OPOLE 3 ul. Wschodnia TeDe 30 H m D MÊCINA wzg. Wysokie TVP2 51 H m D WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE MUSZYNA G. Malnik TVP1 8 V m D BALIGRÓD G. Kiczera TVP2 37 H m D MUSZYNA G. Malnik TVP2 24 H m D BALIGRÓD G. Kiczera TVP1 55 H m D MUSZYNA G. Malnik TVP1 31 H m D BIESZCZADY G. Jawor POLSAT 58 H ND NOWY S¥CZ ul. Limanowskiego POLSAT 22 H ND BIRCZA G. Kamienna TVP1 10 H m D OCHOTNICA DOLNA G. Koci Zamek TVP1 38 H m D BIRCZA G. Kamienna TVP2 31 H m D OCHOTNICA DOLNA G. Koci Zamek TVP2 40 H m D CISNA G. Potoczyszcze TVP1 7 H m ND OCHOTNICA GÓRNA Ubocze TVP1 23 H m ND CISNA G. Potoczyszcze TVP2 27 H m D OCHOTNICA GÓRNA Ubocze TVP2 28 H m ND CZARNA Czarna TVP1 9 H m D PIWNICZNA Kicarz TVP1 35 H m ND CZARNA Czarna TVP2 26 H m D PIWNICZNA Kicarz TVP2 40 H m ND HOCZEW G. Czekaj TVP2 10 H m D PORÊBA WIELKA Nowa Wie TVP1 23 H m D HOCZEW G. Czekaj TVP1 27 H m D PORÊBA WIELKA Nowa Wie TVP2 25 H m D IWONICZ ZDRÓJ Sanat. Exelsior TVP1 7 H m D RABKA Luboñ Wielki TVP1 31 H D IWONICZ ZDRÓJ Sanat. Exelsior TVP2 22 H m D RABKA Luboñ Wielki TVP2 36 H ND JALISKA Posada TVP1 27 H m D RYTRO Cycówka TVP2 23 H m ND JALISKA Posada TVP2 34 H m D RYTRO Cycówka TVP1 52 H m ND KALNICA G. Wideta TVP1 24 H m D STRYSZAWA G. Wojewódka TVP1 34 H m D KOMAÑCZA G. Krymieniec TVP1 10 H m ND STRYSZAWA G. Wojewódka TVP2 39 H m D KOMAÑCZA G. Krymieniec TVP2 43 H m D SUCHA BESKIDZKA G. Sumerówka TVP1 7 H m D KROSNO ul. Bieszczadzka POLSAT 51 H ND SUCHA BESKIDZKA G. Sumerówka TVP2 38 H m D KRZEMIENNA G. Ma³y Dzia³ TVP1 10 H m ND SZCZAWNICA G. Prehyba TVP1 7 H D KRZEMIENNA G. Ma³y Dzia³ TVP2 22 H m ND SZCZAWNICA G. Prehyba TVP1 31 V m D LE¯AJSK 1 ul. Mickiewicza TVP2 26 H ND SZCZAWNICA G. Prehyba TVP2 39 H D LE¯AJSK 1 ul. Mickiewicza TVP1 58 H ND SZCZAWNICA G. Prehyba POLSAT 58 H D LUTOWISKA Lutowiska TVP1 37 H m D SZCZAWNICA 1 Jarmuta TVP1 9 H m D LUTOWISKA Lutowiska TVP2 42 H m D SZCZAWNICA 1 Jarmuta TVP2 23 H m D MAJDAN Majdan TVP1 22 H m D TARNÓW G. w. Marcina TVP2 22 H ND OLSZANICA Kiczera TVP1 7 H m D TARNÓW G. w. Marcina TV WIS£A 35 H D OLSZANICA Kiczera TVP2 52 H m D TARNÓW G. w. Marcina TVP1 57 H ND POLANA Polana TVP1 49 H m D TARNÓW G. w. Marcina POLSAT 60 H ND PRUCHNIK Na Zadach TVP1 30 H m ND TYLICZ Horb TVP2 21 H m D PRUCHNIK Na Zadach TVP2 47 H m ND TYLICZ Horb TVP1 35 H m D PRZEMYL Tatarska Góra TVP1 24 H d D TYLMANOWA G. Matuszek TVP1 26 H m D PRZEMYL Tatarska Góra TV WIS£A 31 H D TYLMANOWA G. Matuszek TVP2 31 H m D PRZEMYL Tatarska Góra TVP2 41 H d ND TYMBARK Podkopieñ TVP1 12 H m D PRZEMYL Tatarska Góra POLSAT 56 H d D TYMBARK Podkopieñ TVP2 52 H m D PRZEMYL Tatarska Góra CANAL+ 59 H D WINIARY Winiary TVP1 23 H m D RYMANÓW G. Zamczysko TVP2 22 H m D WINIARY Winiary TVP2 40 H m D RYMANÓW G. Zamczysko TVP1 27 H m D ZAKOPANE G. Guba³ówka REGIONALNY 12 H D RZEPED Sokoliska TVP1 7 V m D ZAKOPANE G. Guba³ówka TV WIS£A 28 H D RZEPED Sokoliska TVP2 38 H m ND ZAKOPANE G. Guba³ówka TVP2 34 H D RZESZÓW Sucha Góra TVP1 12 V d ND ZAKOPANE G. Guba³ówka TVP1 48 H D RZESZÓW Sucha Góra TVP2 29 H d ND ZAKOPANE G. Guba³ówka POLSAT 51 H D RZESZÓW 1 Baranówka TVP2 7 V ND ZAWOJA 1 G. Kolisty Groñ TVP1 7 H m ND RZESZÓW 1 Baranówka TVP1 21 H m ND ZAWOJA 1 G. Kolisty Groñ TVP2 23 H m ND RZESZÓW 1 Baranówka CANAL+ 27 H ND ZAWOJA 2 G. Mikowców TVP2 26 H m ND RZESZÓW 1 Baranówka REGIONALNY 40 H ND ZAWOJA 2 G. Mikowców TVP1 43 H m ND RZESZÓW 1 Baranówka POLSAT 48 H ND ¯EGIESTÓW WIE Cypel TVP1 7 H m D RZESZÓW 1 Baranówka TV WIS£A 53 H ND ¯EGIESTÓW WIE Cypel TVP2 35 H m D SANOK G. Parkowa TVP1 10 V m ND ¯EGIESTÓW ZDRÓ Kiczera TVP1 12 H m D SANOK G. Parkowa TVP2 52 H m ND ¯EGIESTÓW ZDRÓJ Kiczera TVP2 26 H m D SOLINA G. Jawor TVP1 9 H m ND SOLINA G. Jawor TVP2 35 H m ND WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE SOLINA-PLASZA Plasza TVP1 11 H m D CIECHANÓW ul. ciegiennego TVP1 57 H m ND STALOWA WOLA Al. Jana Paw³a II TV WIS£A 21 H m ND CIECHANÓW ul. ciegiennego TVP2 59 H m ND STALOWA WOLA Al. Jana Paw³a II POLSAT 31 H m ND CIECHANÓW 1 ul. P³ocka POLSAT 52 H ND STUPOSIANY Czereszna TVP2 32 H m D
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 r 22 TECHNIKA RTV
Nazwa stacji Lokalizacja Program Kana³ Pol Moc Ant Nazwa stacji Lokalizacja Program Kana³ Pol Moc Ant 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 STUPOSIANY Czereszna TVP1 38 H m D ¯YWIEC G. Grojec TVP1 7 H m ND TARNAWA Makówka TVP1 7 H m D ¯YWIEC G. Grojec TVP2 50 H m ND TARNAWA Makówka TVP2 22 H m D TRÓJCA G. Jaworów TVP1 40 H m D WOJEWÓDZTWO WIÊTOKRZYSKIE USTRZYKI DOLNE G. Gromadzyñ TVP1 34 H m ND KIELCE wiêty Krzy¿ TVP2 28 H d ND USTRZYKI DOLNE G. Gromadzyñ TVP2 49 H m ND KIELCE wiêty Krzy¿ TVP1 38 H d ND WO£KOWYJA G. Czaków TVP1 10 H m D KIELCE 1 ul. Hubalczyków POLSAT 22 H ND WO£KOWYJA G. Czaków TVP2 52 H m ND KIELCE 1 ul. Hubalczyków Nasza TV 56 H ND ZAHOCZEWIE Szerokie TVP1 21 H m ND KIELCE 2 ul. Targowa TV WIS£A 24 H ND ZAHOCZEWIE Szerokie TVP2 33 H m ND STARACHOWICE ul. Martenowska TVP2 33 H m D ZATWARNICA Wierszek TVP1 7 H m D STARACHOWICE ul. Martenowska TVP1 41 H m D ZATWARNICA Wierszek TVP2 22 H m D STARACHOWICE 1 ul. Radomska POLSAT 60 H ND TARNOBRZEG Sandomierz POLSAT 41 H ND WOJEWÓDZTWO PODLASKIE BIA£YSTOK Krynice TVP1 8 H d ND WOJEWÓDZTWO WARMIÑSKO-MAZURSKIE BIA£YSTOK Krynice TVN 11 V D ELBL¥G Jagodnik TVP2 21 H ND BIA£YSTOK Krynice TVP2 22 H d ND ELBL¥G 1 ul. Królewska POLSAT 23 H ND BIA£YSTOK Krynice REGIONALNY 35 H d ND GI¯YCKO Mi³ki TVP1 24 H d D BIA£YSTOK 2 ul. S³onimska CANAL+ 41 H ND GI¯YCKO Mi³ki TVP2 38 H d ND BIA£YSTOK 2 ul. S³onimska Nasza TV 48 H ND GI¯YCKO 1 Gajewo POLSAT 43 H d ND BIA£YSTOK 2 ul. S³onimska POLSAT 60 H ND GO£DAP Piêkna Góra TVN 29 H m ND HAJNÓWKA ul. 1 Maja POLSAT 29 H m ND KÊTRZYN ul. £okietka TVP1 31 H m ND £OM¯A Szosa Zambrowska TVP2 32 H D KÊTRZYN ul. £okietka TVP2 52 H m ND £OM¯A Szosa Zambrowska POLSAT 57 H ND £AÑSK Orodek URM TVP1 12 H m D SUWA£KI G. Krzemianucha TVP2 36 H d D MR¥GOWO ul. Spacerowa TVP1 11 V m ND SUWA£KI G. Krzemianucha TVP1 53 H d D NOWE MIASTO LUB. Kurzêtnik TVP1 23 H m D SUWA£KI G. Krzemianucha POLSAT 58 H d ND NOWE MIASTO LUB. Kurzêtnik TVP2 25 H m D SUWA£KI 1 ul. Pu³askiego POLSAT 41 H ND OLSZTYN Pieczewo TVP1 9 V d D OLSZTYN Pieczewo CANAL+ 23 H D WOJEWÓDZTWO POMORSKIE OLSZTYN Pieczewo TVP2 26 H d ND CZ£UCHÓW ul. Kocielna TVP2 39 H ND OLSZTYN Pieczewo TVN 41 H D GDAÑSK Chwaszczyno TVP1 10 H d ND OLSZTYN Pieczewo Nasza TV 58 H D GDAÑSK Chwaszczyno TVP2 37 H d ND OLSZTYN Pieczewo POLSAT 60 H d ND GDAÑSK Chwaszczyno REGIONALNY 52 H d ND RUCIANE-NIDA ul. Kwiatowa TVP1 35 H m ND GDAÑSK 1 ul. Wa³y Piastowskie POLSAT 30 H ND RUCIANE-NIDA ul. Kwiatowa TVP2 42 H m D GDAÑSK 2 Jakowa Kopa AMBER TV 25 H m ND WÊGORZEWO ul. Zacisze TVP1 23 H m ND GDAÑSK 2 Jakowa Kopa CANAL+ 35 H D WÊGORZEWO ul. Zacisze TVP2 40 H m ND GDAÑSK 2 Jakowa Kopa TVN 59 H D GDYNIA Oksywie TVP1 7 H m D WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE GDYNIA Oksywie TVP2 24 H m D CHODZIE¯ ul. Ogrodowa TVP1 11 H m D GDYNIA Oksywie CANAL+ 42 H ND CHODZIE¯ ul. Ogrodowa TVP2 21 H m ND GDYNIA Oksywie POLSAT 57 H ND KALISZ Mikstat TVP2 37 H d ND KARTUZY ul. Hallera POLSAT 7 H m D KALISZ Mikstat Nasza TV 48 H d D LÊBORK Skórowo Nowe TVP2 25 H ND KALISZ Mikstat TVP1 51 H d ND LÊBORK Skórowo Nowe POLSAT 57 H ND KALISZ 2 Che³mce POLSAT 56 H ND S£UPSK ul. Banacha POLSAT 34 H ND KONIN ¯ó³wieniec TVP1 22 H d ND S£UPSK ul. Banacha TVP2 49 H ND KONIN ¯ó³wieniec TVP2 34 H d ND KONIN ¯ó³wieniec POLSAT 58 H d ND WOJEWÓDZTWO L¹SKIE KONIN 1 ul. 11 Listopada TVN 40 H ND BIELSKO-BIA£A ul. Armii Krajowej CANAL+ 27 H m D LESZNO Lasocice POLSAT 57 H ND BIELSKO-BIA£A 1 ul. Cieszyñska TV WIS£A 56 H m ND PI£A 1 ul. Miedziana TVN 26 H ND BRENNA Wzg. Jatny TVP1 26 H m D PI£A 1 ul. Miedziana POLSAT 57 H ND BRENNA Wzg. Jatny TVP2 30 H m D POZNAÑ rem TVP1 9 H d ND CIESZYN ul. Mickiewicza TVP1 11 H m D POZNAÑ rem TVP2 27 H d ND CIESZYN ul. Mickiewicza TVP2 56 H m D POZNAÑ rem POLSAT 50 H d ND CZÊSTOCHOWA Wrêczyca Wielka TVP2 26 H d D POZNAÑ 1 ul. Powst. Wlkp. TVP2 11 H ND CZÊSTOCHOWA Wrêczyca Wielka TVP1 52 H d D POZNAÑ 1 ul. Powst. Wlkp. TVP1 33 H ND CZÊSTOCHOWA 1 B³eszno TV WIS£A 11 H ND POZNAÑ 2 Pi¹tkowo TVN 47 H ND CZÊSTOCHOWA 1 B³eszno CANAL+ 29 H ND POZNAÑ 2 Pi¹tkowo REGIONALNY 52 H ND CZÊSTOCHOWA 1 B³eszno REGIONALNY 31 H D POZNAÑ 2 Pi¹tkowo CANAL+ 60 H ND CZÊSTOCHOWA 1 B³eszno POLSAT 34 H ND W¥GROWIEC ul. Mickiewicza TVP1 7 V m ND ISTEBNA G. Z³oty Groñ TVP1 39 H m D W¥GROWIEC ul. Mickiewicza TVP2 38 H m ND ISTEBNA G. Z³oty Groñ TVP2 50 H m ND KATOWICE Kosztowy TVP1 8 H d ND WOJEWÓDZTWO ZACHODNIO-POMORSKIE KATOWICE Kosztowy TVP2 21 H d ND GRYFICE Pl. Zwyciêstwa TVP1 10 H m ND KATOWICE Kosztowy REGIONALNY 60 H d ND GRYFICE Pl. Zwyciêstwa TVN 32 H m ND KATOWICE 1 Bytków TV WIS£A 32 H ND KO£OBRZEG Stramnica POLSAT 54 H D KATOWICE 1 Bytków CANAL+ 34 H ND KO£OBRZEG 1 ul. Budowlana TVP1 28 H m ND KATOWICE 1 Bytków POLSAT 47 H ND KO£OBRZEG 1 ul. Budowlana TVP2 38 H m ND KONIAKÓW G. Ochodzita TVP1 34 H m ND KOSZALIN Go³ogóra TVP1 8 V d ND KONIAKÓW G. Ochodzita TVP2 56 H m ND KOSZALIN Go³ogóra TVP2 23 H d ND KOSZARAWA Wzg. Mendralowe TVP1 22 H m D KOSZALIN Go³ogóra POLSAT 40 H d ND KOSZARAWA Wzg. Mendralowe TVP2 27 H m D KOSZALIN 1 G. Che³mska TVP2 11 V ND MIÊDZYBRODZIE G. ¯ar TVP2 26 H m ND KOSZALIN 1 G. Che³mska TVP1 37 H m D MIÊDZYBRODZIE G. ¯ar TVP1 39 H m D KOSZALIN 2 ul. Zwyciêstwa TV BRYZA 52 H ND RACIBÓRZ ul. Cmentarna REGIONALNY 49 H m D KOSZALIN 2 ul. Zwyciêstwa POLSAT 60 H ND RAJCZA G. Hutyrów TVP1 38 H m D £OBEZ Toporzyk TVP2 35 H ND RAJCZA G. Hutyrów TVP2 48 H m D £OBEZ Toporzyk POLSAT 58 H ND SZCZYRK-BI£A ul. Poziomkowa TVP2 26 H m D £OBEZ 1 ul. Podgórna TVP1 7 H m ND SZCZYRK-BI£A ul. Poziomkowa TVP1 29 H m D PI£A Rusinowo TVP2 24 H d ND SZCZYRK-CENTRUM ul. Wczasowa TVP1 22 H m D PI£A Rusinowo TVP1 31 H d ND SZCZYRK-CENTRUM ul. Wczasowa TVP2 53 H m D SZCZECIN Ko³owo TVP1 12 H d D UJSO£Y G. Kubiesówka TVP2 27 H m D SZCZECIN Ko³owo TVP2 30 H d D UJSO£Y G. Kubiesówka TVP1 33 H m D SZCZECIN Ko³owo REGIONALNY 38 H d D USTROÑ G. Czantoria TVP1 33 H m D SZCZECIN Ko³owo POLSAT 48 H d D USTROÑ G. Czantoria TVP2 39 H m D SZCZECIN 2 Pl. Rod³a TV BRYZA 25 H ND WÊGIERSKA GÓRKA Przybêdza TVP2 44 H m D SZCZECIN 4 ul. Transportowa CANAL+ 36 H D WÊGIERSKA GÓRKA Przybêdza TVP1 47 H m D SZCZECINEK ul. Winnicza TVP2 21 H m ND WIS£A G. Skrzyczne TVP1 24 H d D WINOUJCIE ul. Chrobrego TVP1 10 V D WIS£A G. Skrzyczne TVP2 41 H d D WINOUJCIE ul. Chrobrego TVP2 33 H D WIS£A G. Skrzyczne POLSAT 58 H d D WINOUJCIE ul. Chrobrego POLSAT 50 H D WIS£A 1 G. Koziñce TVP1 32 H m D TRZEBIATÓW ul. Wodna TVP1 7 V m ND WIS£A 1 G. Koziñce TVP2 49 H m D WODZIS£AW L¥SKI Cha³upki POLSAT 43 H d ND Stan na dzieñ: 22.02.2000 r.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 INFORMACJA O PODZESPO£ACH
AD629 _ wzmacniacz ró¿nicowy o du¿ym wejciowym napiêciu wspó³bie¿nym 59
Producent Analog Devices Zastosowanie q Pomiar pr¹du na poziomie wysokiego napiêcia q Monitorowanie napiêcia baterii q Monitorowanie poboru pr¹du z zasilacza q Sterowanie silników q Izolacja napiêciowa Podstawowe w³aciwoci q Zakres wejciowego napiêcia wspó³bie¿nego ± ±270 V q Ochrona wejæ przed napiêciem ró¿nicowym i wspó³bie¿nym ±500 V q Szeroki zakres napiêcia zasilania od ±2,5 V do ±18 V q Maksymalny pobór pr¹du 1 mA q Dopuszczalna temperatura pracy od _65 do +125o C q Du¿y zakres zmian napiêcia wyjciowego ±10 V przy zasilaniu ±12 V Parametry graniczne q Maksymalne napiêcie zasilaj¹ce ±18 V q Zakres napiêcia wejciowego (czas nieograniczony) ±300 V q Zakres napiêcia ró¿nicowego i wspó³bie¿nego (czas 10 s) ±500 V q Dopuszczalny czas trwania zwarcia na wyjciu _ nieograniczony
Informacje ogólne Szczególn¹ cech¹ wzmacniacza ró¿nicowego AD629 (rys. 1) jest du- ¿y wspó³czynnik t³umienia napiêcia wspó³bie¿nego (WTSW) w bar- dzo szerokim zakresie zmian tego napiêcia. Jest to wzmacniacz o wzmocnieniu 1 V/V daj¹cy mo¿liwoæ pomiaru z du¿¹ dok³adno- ci¹ sygna³ów ró¿nicowych w obecnoci du¿ego napiêcia wspó³bie¿- nego (do ±270 V). W zastosowaniach nie wymagaj¹cych izolacji gal- wanicznej mo¿na wzmacniaczem AD629 zast¹piæ kosztowny wzmac- niacza izolacyjny. Wejcia s¹ bowiem zabezpieczone przed przerzu- tami napiêcia ró¿nicowego lub wspólnego do ±500 V. Wzmacniacz AD629 jest wytwarzany w niedrogich 8-koñcówko- wych obudowach plastykowych typu DIP i SOIC. Przyk³ady zastosowañ Typowy uk³ad pracy wzmacniacza przedstawiono na rys. 2. Napiê- cia zasilaj¹ce ±US nale¿y odsprzêgaæ kondensatorami 0,1 µFmon- towanymi mo¿liwie jak najbli¿ej koñcówek. W przypadku, gdy na szy- nach zasilaj¹cych wystêpuje szum o ma³ej czêstotliwoci, jest ko- nieczne odsprzêganie tak¿e kondensatorami elektrolitycznymi 10 µF. Do koñcówek wejciowych (2 i 3) doprowadza siê wejciowy sygna³ ró¿nicowy, który na ogó³ jest spadkiem napiêcia na rezystorze Rm Rys. 1. Schemat funkcjonalny i rozmieszczenie koñcówek w³¹czonym szeregowo w obwodzie mierzonego pr¹du Im. Przedsta- (NC - koñcówki niedo³¹czone) wiony uk³ad jest wzmacniaczem o wzmocnieniu 1 z wejciem ró¿- nicowym i wyjciem niesymetrycznym. Napiêcie wyjciowe jest równe iloczynowi R I . Dziêki du¿emu zakresowi napiêcia wspó³- + Us m m 3÷18 V bie¿nego mo¿na t¹ metod¹ mierzyæ pr¹d na wysokim poziomie na- piêcia. Napiêcie wyjciowe jest mierzone w stosunku do koñcówek 1 i 5 (REF_ i REF+), które przy pracy ze wzmocnieniem 1 powinny byæ uziemione. Obie powinny byæ do³¹czone w tym samym punkcie masy o ma³ej impedancji. Niespe³nienie tego warunku mo¿e pogor- Im +U szyæ t³umienie sygna³u wspó³bie¿nego. Rm s
Czasem potrzebna jest praca wzmacniacza z jednym napiêciem za- U = I R silaj¹cym (rys. 3). Poniewa¿ napiêcie wyjciowe mo¿e zmieniaæ wy m m siê tylko w granicach o 2 V mniejszych od napiêæ na szynach za- silaj¹cych, konieczne jest wiêc wprowadzenie przesuniêcia napiê- cia na wyjciu. Wykonuje siê to np. do³¹czaj¹c do wejæ REF+ i REF_ napiêcie odniesienie. Przy niesymetrycznym zasilaniu napiê- ciem +10 V mo¿na, dla symetrycznego sygna³u wejciowego, wpro- _ Us wadziæ napiêcie odniesienia +5 V. Wtedy sygna³ wejciowy zmienia _ 3÷ _18 V siê w granicach ±3 V wokó³ poziomu napiêcia odniesienia +5 V. W przypadku unipolarnego sygna³u wejciowego wprowadzenie Rys. 2. Podstawowy uk³ad pracy wzmacniacza AD629 napiêcia odniesienia +2 V powoduje, ¿e sygna³ wyjciowy mo¿e zmie- INFORMACJA O PODZESPO£ACH
niaæ siê od +2 V (jeli na wejciu jest 0 V) do pozio- mu mniejszego o 2 V od napiêcia na dodatniej szy- PRZYPOMNIENIE nie zasilaj¹cej. Do³¹czenie napiêcia odniesienia do Napiêcie wspó³bie¿ne (inne okrelenia: napiêcie wspólne, napiêcie su- koñcówek REF+ i REF_ oraz niesymetryczne zasi- macyjne), common mode voltage, U lanie ograniczaj¹ jednak w pewnym stopniu zakres CM Na wejciach wzmacniacza operacyjnego mo¿e, oprócz sygna³u ró¿nicowe- napiêcia wspó³bie¿nego. go (tzn. zmiany ró¿nicy potencja³ów miêdzy wejciami), pojawiaæ siê sy- gna³ wspó³bie¿ny. Ten sygna³ odpowiada jednoczesnym zmianom napiêcia Na rys. 4 przedstawiono uk³ad wzmacniacza do ter- na obu wejciach przy zachowaniu miêdzy nimi sta³ej ró¿nicy potencja³ów. mopary. Sygna³ wejciowy nie jest do³¹czony bezpo- Na ogó³ na wejciach wzmacniacza wystêpuje jednoczenie sygna³ ró¿nico- rednio do wejæ wzmacniacza, lecz za porednic- wy i wspó³bie¿ny. W tej sytuacji sygna³ wspó³bie¿ny definiuje siê jako zmia- twem wejcia REF+. £atwo mo¿na obliczyæ, analizu- nê redniej arytmetycznej napiêæ na obu wejciach. j¹c schemat, ¿e w tym uk³adzie uzyskuje siê wzmoc- Wspó³czynnik t³umienia napiêcia wspó³bie¿nego WTSW (CMRR - nienie równe 19. Trzeba jednak pamiêtaæ, ¿e w takiej common mode rejection ratio) konfiguracji uk³adu zakres napiêcia wspó³bie¿nego W idealnym wzmacniaczu operacyjnym powinien byæ wzmacniany sygna³ ró¿- jest ograniczony. Mo¿na wprowadziæ kompensacjê nicowy, natomiast zmiany napiêcia, wspó³bie¿ne na obu wejciach wzmacnia- zimnego z³¹cza termopary stosuj¹c czujnik tempera- cza, powinny ulegaæ t³umieniu. Wspó³czynnik WTSW okrela, w jakim stopniu tury, np. AD590. wzmacniacz rzeczywisty ró¿ni siê pod tym wzglêdem od idealnego, WTSW definiuje siê jako stosunek wzmocnienia sygna³u ró¿nicowego do wzmocnie- Wzmacniacz AD629 jest przeznaczony do sterowa- nia sygna³u wspó³bie¿nego. Wyra¿a siê go w decybelach. Jest zale¿ny od czê- nia obci¹¿enia 2 kΩ napiêciem zmieniaj¹cym siê stotliwoci i najwiêksz¹ wartoæ osi¹ga zwykle dla napiêcia sta³ego. w granicach mniejszych o 2 V (z ka¿dej strony) od na- piêæ na szynach zasilaj¹cych. Je¿eli jest konieczny wiêkszy pr¹d obci¹¿enia, to nale¿y zastosowaæ do- +Us datkowy uk³ad buforowy na wyjciu, np. dok³adny wzmacniacz OP113 (rys. 5). Z wyjcia mo¿na wtedy wysterowaæ obci¹¿enie 600 Ω napiêciem w granicach Termopara mniejszych o 1 V (z ka¿dej strony) od napiêæ na szynach zasilaj¹cych. Wybrane charakterystyki wzmacniacza AD629 przed- Uwy stawiono na rys. 6 i 7. (mn) n UREF Za udostênienie materia³ów dziêkujemy firmie ALFINE (tel. 61- 8205811) _ przedstawicielowi Analog Devices w Polsce.
+ Us Rys. 4. Wzmacniacz do termopary
+Us
I R +Us m m We _
We + Uwy _ UREF Uwy _ Us UREF
_ Us
Rys. 3. Uk³ad pracy z jednym napiêciem zasilaj¹cym Rys. 5. Uk³ad o zwiêkszonym pr¹dzie wyjciowym V] ± WTSW [dB] Napiêcie wspó³bie¿ne [
Napiêcie zasilaj¹ce [±V] Czêstotliwoæ [Hz]
Rys. 6. Zale¿noæ wspó³czynnika t³umienia sygna³u wspólnego Rys. 7. Zakres napiêcia wspó³bie¿nego w zale¿noci od czêstotliwoci od napiêæ zasilaj¹cych 26 r ELEKTRONIKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH WSPÓ£PRACA LOGO! Z RZUTNIKIEM DO SLAJDÓW
iektóre starsze modele rzutników do slajdów (przezroczy) s¹ wyposa- N ¿one jedynie w uk³ady steruj¹ce, umo¿liwiaj¹ce sterowanie nimi wy- ³¹cznie przy u¿yciu elementów regulacyjnych znajduj¹cych siê na obudowie lub zdalnie, z pul- pitu steruj¹cego po³¹czonego kablem z rzutni- kiem, z odlegloci 1÷1,5 metra. W obecnych Stopieñ wejciowy czasach jest to znaczny dyskomfort, który mo¿- uk³adu steruj¹cego na prze³amaæ stosuj¹c uk³ad ze sterownikiem rzutnikiem LOGO! wspó³pracuj¹cy ze sterownikiem bez- przewodowym (tzw. pilotem) od telewizora. W wiêkszoci wspó³czesnych elektronicznych urz¹dzeñ powszechnego u¿ytku do zdalnego szym przypadku naciniêcie krótkie (0,3÷0,5 czu³¹ na promieniowanie powierzchniê foto- sterowania jest stosowany kod RC5. Jest to s) powoduje ruch pojemnika ze slajdami do diody i w konsekwencji powoduje na wyjciu kod 14-bitowy, sk³adaj¹cy siê z dwóch bitów przodu, a naciniêcie d³ugie wzmacniacza powstanie przebiegu o kszta³cie startowych, bitu podtrzymuj¹cego, piêciu bitów (>0,5 s) do ty³u. W przypadku stosowania odpowiadaj¹cym zakodowanej instrukcji. Przy- okrelaj¹cych adres urz¹dzenia i szeciu bi- dwóch klawiszy, jeden z nich powoduje wyge- jêto, ¿e w tym zastosowaniu nie jest istotna tów polecenia. Czas trwania jednego bitu wyno- nerowanie krótkiego sygna³u steruj¹cego dodat- treæ przekazywanej instrukcji, mo¿e byæ zatem si ok. 1,8 ms, czas trwania jednej grupy bitów 14 niego, a drugi ujemnego, które powoduj¹ od- naciskany dowolny klawisz. Na wyjciu odbior- x 1,8 ms = 25 ms, a odstêp miêdzy kolejnymi powiednio ruch pojemnika z przezroczami do nika uzyskuje siê paczki impulsów prostok¹t- powtarzanymi grupami bitów wynosi 64 x 1,8 ms przodu lub do ty³u. Oba warianty sygna³ów wyj- nych o czasie trwania ok. 25 ms, powtarzane co stanowi ok.115 ms. Przez po³owê czasu ciowych mog¹ byæ urzeczywistnione na wyj- co 115 ms. Te sygna³y s¹ doprowadzane do pro- trwania ka¿dego bitu jest emitowany strumieñ ciach sterownika LOGO!, zarówno w wersji stownika, na wyjciu którego wystêpuje ci¹g promieniowania podczerwonego modulowany tranzystorowej jak i przekanikowej. impulsów prostok¹tnych o czasie trwania 25 amplitudowo fal¹ prostok¹tn¹ o czêstotliwoci Czêsto w rzutnikach jest stosowana tzw. przy- ms powtarzanych co 115 ms. Kolejnym blo- ok. 36 kHz, przy czym w przypadku zera logicz- stawka czasowa, powoduj¹ca cykliczne prze³¹- kiem uk³adu wstêpnego jest przerzutnik typu D, nego jest to pierwsza po³owa czasu trwania bi- czanie slajdów w okrelonym rytmie. Ona rów- na którego wyjciu wystêpuje fala prostok¹tna tu, a w przypadku jedynki druga. nie¿ mo¿e byæ ³atwo zrealizowana przy u¿yciu o czêstotliwoci ok. 4,5 Hz. Do odbioru sygna³ów zdalnego sterowania sto- sterownika LOGO!. Sygna³ z wyjcia przerzutnika (czêstotliwoæ suje siê zwykle hybrydowe uk³ady scalone z³o- Przedstawiona koncepcja uk³adowa dotyczy <5 Hz) jest wprowadzany przez wejcia I1 i I2 ¿one z fotodiody i monolitycznego wzmacniacza rzutnika, w którym do kodowania instrukcji okre- do dwóch liczników dwukierunkowych zawar- selektywnego oraz prostownika sygna³u o czê- laj¹cych kierunek ruchu pojemnika ze slajda- tych w sterowniku LOGO!. Oba licz¹ w górê (Dir stotliwoci 36 kHz. Na wyjciu uk³adu uzysku- mi s³u¿y czas trwania sygna³u steruj¹cego. = 0), jeden zlicza w zakresie 0÷2, a drugi 0÷3. je siê impulsy napiêciowe o amplitudzie bliskiej Przyjêto, ¿e impuls krótki na wejciu trwa <0,5 Je¿eli w czasie trwania sygna³u na wejciu napiêciu zasilania w postaci paczek o czasie s, a d³ugi >0,5 s. uk³adu przepe³ni siê tylko jeden licznik, to wyj- trwania ok. 25 ms, powtarzane co 115 ms (czê- Schemat blokowy sterownika bezprzewodo- cie logiczne Q1 zmienia swój stan na wysoki, stotliwoæ ok. 9 Hz). wego rzutnikiem slajdów jest przedstawiony na natomiast w przypadku przepe³nienia obu licz- rysunku. Wyró¿nia siê w nim blok wejciowy ników zmiana stanu na wysoki nastêpuje wy- Sterowanie rzutnikiem z odbiornikiem sygna³ów zdalnego sterowania ³¹cznie na wyjciu Q2. z uk³adem scalonym SFH506 i blok wyjciowy Zawarty w LOGO! generator impulsu zegarowe- Sterowanie prac¹ rzutnika, czyli zmiana slajdów z LOGO!. go mo¿e byæ wykorzystany do cyklicznej zmiany odbywa siê na ogó³ przez przyciskanie klawiszy Sygna³ wejciowy w postaci strumienia pro- slajdów, jego czêstotliwoæ mo¿e byæ zmieniana na panelu obs³ugowym. Spotyka siê rozwi¹- mieniowania podczerwonego, emitowanego w zakresie do 10 Hz; w praktyce wystarcza czê- zania z jednym lub dwoma klawiszami. W pierw- z nadajnika podczerwieni od telewizora, pada na stotliwoæ zmian kilka herców. (WM) n 28 r ELEKTRONIKA W PRZEMYLE i LABORATORIACH
Owietlenie s³oneczne lub sztuczne jest wa¿nym POMIARY zjawiskiem wp³ywaj¹cym na otaczaj¹ce nas rodowisko. Zawartoæ OWIETLENIA (1) widma wiat³a ma powsta³ego z nagrzania ró¿nych materia³ów, Jednostki zwi¹zane bezporedni wp³yw na g³ównie metali, do bardzo wysokiej tempera- z owietleniem bioreakcje organizmów tury (to zjawisko wykorzystuje siê w ¿arówkach ¿arowych). ród³a te maj¹ bardzo ró¿noro- Pomiarami zwi¹zanymi z owietleniem zaj- ¿ywych _ rolin, zwierz¹t dnie ukszta³towane widmo promieniowania muje siê fotometria, a g³ówne wielkoci mierzo- i cz³owieka, a tak¿e na od ¿arówek ¿arowych maj¹cych widmo podob- ne to strumieñ wietlny, wiat³oæ i natê¿enie inne zjawiska przyrodnicze ne do widma s³onecznego do np. diod elektro- owietlenia. luminescencyjnych (LED) maj¹cych cile Strumieñ wietlny Φ to liczba kwantów wie- jak pogoda, erozja itp. okrelone w¹skie widmo, a wiêc generuj¹- tlnych (fotonów) przechodz¹cych w jednostce Jasnoæ owietlenia cych wiat³o monochromatyczne. Innymi czasu przez powierzchniê obserwacji (S) (rys. ród³ami fal o jednej d³ugoci (monochroma- 1). Jego miara to lumen [lm]. Dla punktowego oczywicie wp³ywa na tycznych) s¹ lasery lub pewne reakcje che- ród³a wiat³a o symetrii kulistej (gdzie wiat³o mo¿liwoci zwi¹zane miczne. Widzenie okrelonego koloru polega rozchodzi siê we wszystkich kierunkach _ np. z postrzeganiem kszta³tu, na tym, ¿e owietlony obiekt odbija jaki kolor w przybli¿eniu ¿arówka wolframowa to ród³o lub kolory, a absorbuje inne. Jasnoæ koloru wiat³a o charakterystyce kulistej _ rys. 2) stru- wielkoci i koloru wi¹¿e siê z temperatur¹ obiektu emituj¹cego. mieñ Φ jest proporcjonalny do k¹ta bry³owego obiektów. Obecnie I tak, jasnobia³y odpowiada temperaturze ok. (Ω) i jest zdefiniowany jako powierzchnia ca³ej 3000 K, bia³y ok. 3500 K, s³oñcu w po³udnie _ kuli przez kwadrat jej promienia (r) _ dla wycin- istnieje taki kierunek ok. 5000 K. Jako wzorcowych róde³ wiat³a ka kuli k¹t bry³owy wynosi 2 . Π . (1 _ cos ϕ) czy- wspó³czesnej nauki jak mo¿na u¿yæ np. wolframowych lamp ¿aro- li dla k¹ta widzenia ϕ ok. ±33o k¹t bry³owy wy- psychologia kolorów. wych o temperaturze w³ókna 2854 K (ród³o ty- nosi 1 steradian _ dla ca³ej kuli wynosi 4Π. pu A wed³ug standardu CIE _ normalizacje wiat³oæ, zwi¹zana z jaskrawoci¹ ród³a w tym standardzie istniej¹ od 1924 roku. Stan- wiat³a jest to strumieñ emitowany przez po- dard CIE okrela tak¿e 28 podstawowych ko- wierzchniê (S) widzian¹ pod k¹tem 1 sr _ wia- Natura wiat³a lorów powsta³ych z przemieszania siê trzech t³oæ wyra¿a siê w kandelach [cd]. Z definicji cia- kolorów pierwotnych (razem okrela siê 267 ³o czarne o powierzchni 1/60 cm2 i temperatu- wiat³o to promieniowanie elektromagnetycz- kolorów wtórnych). Wszystkie je definiuje siê rze 2041 K ma wiat³oæ 1 cd. Podobn¹ wia- ne o d³ugoci fali od 380 do 780 nm (1 nm = za pomoc¹ sk³adu trzech podstawowych kolo- t³oæ ma p³omieñ wiecy (ang. candle _ wieca). _9 10 m) zwane promieniowaniem widzialnym, rów: czerwonego (red, X), zielonego (green, Y) Dla niepunktowych róde³ podaje siê luminan- czêsto tak¿e wiat³em nazywa siê promienio- i niebieskiego (blue Z). cjê w stilbach [1 sb = 1 cd/cm2] _ powierzchni¹ wanie w pobli¿u tych granic. Oko ludzkie na czynn¹ jest rzut powierzchni ród³a wiat³a ogó³ reaguje na fale z zakresu 400÷750 nm w kierunku obserwacji (w uproszczeniu po- (tzw. widzenie dzienne). D³ugoæ fali decydu- wierzchnia niekulista _ rys. 2). je o barwie, a jej intensywnoæ o jaskrawoci Miar¹ jasnoci wiat³a jest natê¿enie owie- widzianych obrazów. I tak promieniowanie tlenia z jednostk¹ o nazwie luks [lx] (1 lx = o d³ugoci fali 100÷400 nm to promieniowanie = 1 lm/1 m2). ultrafioletowe (bardzo s³abo widzialne), 430 Podstawowe zale¿noci, jednostki pochod- nm _ to kolor niebieski, 550 nm _ kolor zielo- ϕ ne i inne spotykane jednostki: ny (tu oko jest najczulsze, kilkakrotnie czulsze 1 lx = 1 lm/m2 ni¿ na pozosta³e kolory), 565 nm _ kolor ¿ó³- ród³o 1 lx = 0,0929 stopokandeli (footcandle) tozielony, 585 nm _ kolor ¿ó³ty (znów coraz 2 wiat³a 1 stilb = 1 cd/cm s³absza widocznoæ), 610 nm _ kolor pomarañ- 1 nit = 1 cd/m2 czowy, 635 nm _ kolor czerwony, 660 nm _ ko- Typowe wartoci natê¿enia owietlenia od lor jasnoczerwony, 695 nm _ kolor ciemno- ró¿nych róde³ wiat³a: czerwony, 70÷1000 nm _ podczerwieñ i na- Rys. 1. Ogólny model ród³a wiat³a 0,1÷0,5 lx _ owietlenie Ksiê¿yca stêpnie tzw. daleka podczerwieñ. Kolejne ko- o symetrii kulistej 0,5÷2 lx _ minimalna jasnoæ potrzebna do lory przenikaj¹ siê przechodz¹c z jednego czytania w drugi _ zjawisko widoczne w efekcie roz- 10÷300 lx _ typowa jasnoæ w pokoju owie- szczepienia wiat³a bia³ego. tlonym wiat³em s³onecznym W zakresie promieniowania podczerwonego 500÷3000 lx _ jasnoæ potrzebna do precyzyj- i dalekiej podczerwieni oraz czêciowo w ultra- nych, dok³adnych prac fiolecie zawarte s¹ g³ównie informacje o tempe- 50 000÷150 000 lx _ jasnoæ w s³oneczny dzieñ. raturze obiektów. W warunkach naturalnych te Przybli¿onym wzorcem jasnoci owietlenia pasma wykorzystuj¹ do komunikacji zwierzêta. mo¿e byæ 40-watowa ¿arówka ¿arowa (w wy- Podstawowym ród³em wiat³a jest S³oñce konaniu typowym!), która w odleg³oci 18 cm emituj¹ce energiê w bardzo szerokim widmie, wytwarza jasnoæ ok. 1000 lx. Obecnie budo- a tak¿e inne ród³a wiat³a zarówno zimnego wane mierniki natê¿enia owietlania maj¹ za- (niektóre reakcje chemiczne, zjawiska w pó³- Rys. 2. Przybli¿ony model ród³a wiat³a o syme- kresy nawet do 2 Mlx (2 000 000 lx) przy do- przewodnikach i gazach, w tym luminescencja trii kulistej za pomoc¹ ¿arówki (pokazano rzut k³adnoci do 1% i rozdzielczoci 10_6 lx (od- i elementy LED), jak i ciep³ego, najczêciej wiat³a na powierzchniê kulist¹ i normaln¹) powiednio ok. 10_5 lm).
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 29
Elementy optoelektroniczne
Elementy optoelektroniczne to elementy, które emituj¹ albo absorbuj¹ energiê wietln¹ lub ³¹- cz¹ te funkcje. Najbardziej znane to fotorezy- stor, fotodioda, fototranzystor, dioda elektrolu- minescencyjna (LED) oraz inne (np. optotrony i podobne). Elementy te wykonuje siê z typo- wych pó³przewodników _ german, krzem, a tak¿e specjalnych jak arsenek galu (ele- menty dla podczerwieni), arsenek-fosforek ga- lu (dla czerwieni i ¿ó³ci), fosforek galu (dla zie- leni) i azotanek galu (dla wiat³a niebieskiego)
_ rys. 3. Czu³oæ wzglêdna [%] Fotorezystor to element bezz³¹czowy o rezy- stancji (R) zale¿nej od owietlenia (i ). Rezy- -ik stancjê okrela wzór R = Rce , gdzie k (0,5÷1) iRc to sta³e materia³owe. Rezystancja jasna i ciemna to graniczne wartoci rezystancji fo- D³ugoæ fali [µm] torezystora owietlonego i bez owietlenia _ stosunek ich siêga nawet 106. Przy ma³ych Rys. 3. Porównanie wzglêdnych czu³oci oka oraz czujników z germanu i krzemu owietleniach istnieje dodatkowo silna zale¿- noæ rezystancji od temperatury. Fotorezysto- widma wiat³a, stosuje siê w wielu dziedzi- trii (w tym popularne zastosowania w fotogra- ry wykonywane najczêciej z kadmu (dla de- nach techniki, biologii i chemii, medycyny i in- fii i sprzêcie wizyjnym) oraz w badaniach sk³a- tekcji fali 400÷800 nm), a dla podczerwieni nych. Najprostsze zastosowania w technice du chemicznego w analizie widmowej. z siarczku o³owiu lub antymonu indu (detekcja wi¹¿¹ siê z identyfikacj¹ optyczn¹ obiektów tak promieniowania do 7000 nm) maj¹ d³ugie cza- wiat³em widzialnym, jak i niewidzialnym (g³ów- Detektory (czujniki) wiat³a sy reakcji na zmianê owietlenia od milise- nie podczerwieni¹) odbitym lub zas³anianym. kund do kilku sekund. Wykorzystanie promieniowania podczerwo- Fotodetektory zamieniaj¹ energiê promienio- W fotodiodzie zwarciowy pr¹d wsteczny jest nego najczêciej w zakresie 700÷1100 nm wania wiat³a bezporednio na napiêcie, pr¹d proporcjonalny w du¿ym zakresie do natê¿enia dotyczy sterowania w sprzêcie radiowo-telewi- lub porednio przez zmianê np. rezystancji. owietlenia _ jest to zjawisko wykorzystywane zyjnym oraz transmisji danych w urz¹dze- Najprostsza detekcja promieniowania wietlne- w fotometrii, jednak¿e typowe czu³oci fotodiod niach komputerowych oraz w telekomunikacji. go polega na pomiarze jego natê¿enia lub wynosz¹ poni¿ej 1 µ A/lx. Przy du¿ej powierzch- Bardziej specjalistyczne wykorzystanie przyrz¹- d³ugoci fali, g³ównie za pomoc¹ ró¿nego ty- ni pola fotodiody pr¹d ten jest wiêkszy i mo¿e dów optoelektronicznych ma miejsce w fotome- pu detektorów pó³przewodnikowych lub lamp mieæ wartoæ nawet kilkanacie miliamperów zwanych fotokomórkami oraz fotopowielacza- (przy 1000 lx). Tak¹ fotodiodê mo¿na nazwaæ mi. Wród detektorów pó³przewodnikowych ogniwem s³onecznym, z którego w odpowiedniej pracuj¹cych w ró¿nych fragmentach zakresu konfiguracji (zwielokrotnieniu lub po zastosowa- widma wiat³a wyró¿niamy: niu przetwornicy) mo¿na czerpaæ moc elek- q fotorezystory (rezystancja zale¿na od owie- tryczn¹ w celu zasilania. Fotodiody maj¹ o wie- tlenia w wyniku pojawienia siê elektronów le krótsze czasy zadzia³ania ni¿ fotorezystory, w warstwie przewodz¹cej), czêstotliwoci pracy wynosz¹ do 100 kHz ÷10 q ffotodiody lub fotoogniwa w tym fotodiody MHz, a dla fotodiod PIN (diody z rozdzielonym PIN (wykorzystuj¹ce zjawiska fotowoltaiczne), z³¹czem p-n) nawet wielu gigaherców. Coraz q ffototranzystory wykorzystuj¹ce tak¿e zja- czêciej stosowane fotodiody PIN maj¹ce bar- wisko fotowoltaiczne i dodatkowo efekt wzmoc- dzo du¿¹ czu³oæ (stosowane w pomiarach nienia pr¹du. ma³ych natê¿eñ owietlenia lub w telekomuni- Do budowy tych czujników wykorzystuje siê po- kacji) wymagaj¹ specjalnych, z³o¿onych uk³a- pularne pó³przewodniki jak krzem do zakresu dów pracy. Do wzmocnienia pr¹du fotodiody 300÷1000 nm, german (400÷1800 nm), zwi¹z- o ma³ym pr¹dzie ciemnym (bez owietlenia Rys. 4. Podstawowy uk³ad pracy przetwornika ki indu, selenu, kadmu, arsenu i galu oraz pr¹d zaporowy diody powinien mieæ wartoæ owietlenie (pr¹d) _ napiêcie obecnie zwi¹zki telluru. Czujniki szerokopa- blisk¹ 0, praktycznie kilka nA) mo¿na wykorzy- smowe lub w¹skopasmowe s¹ konstruowane staæ typowy przetwornik pr¹d-napiêcie. Re- (stosuje siê specjalne zwi¹zki pó³przewodniko- we na struktury lub po prostu odpowiednie fil- zystor Rf mo¿e mieæ rezystancjê nawet 1 GΩ, co przy paso¿ytniczej pojemnoci bocznikuj¹- try optyczne) do pomiaru owietlenia, transmi- sji danych cyfrowych wiat³em widzialnym lub cej Cf tylko 1 pF ogranicza pasmo przeno- szenia przetwornika do czêstotliwoci ok. niewidzialnym (podczerwieni¹), co wykorzystu- je siê w telefonii i do zdalnego sterowania 160 Hz; f = 1/(2 Π RfCf) (rys. 4). W celu posze- rzenia pasma stosuje siê uk³ad z dodatko- sprzêtu powszechnego u¿ytku. G³ówne firmy wym ród³em napiêcia, unikaj¹c prze³adowa- produkuj¹ce sprzêt optoelektroniczny (czujni- nia pojemnoci warstwy zaporowej _ rys. 5. ki) to Alcatel, Hamamatsu, Hewlett Packard, Fototranzystor to fotoelement, w którym z³¹- OKI, Optek, Philips, Sharp, Siemens, Vishay cze kolektor-baza jest fotodiod¹. Dziêki temu Telefunken (przyrz¹dy pomiarowe), New Fo- otrzymujemy czulszy ale wolniejszy i bardziej cus, Ocean Optics, Optronik, Photo Rese- nieliniowy element ni¿ fotodioda. Elementy Rys. 5. Poszerzony uk³ad pracy przetwornika arch. Jest to jedna z prê¿niej rozwijaj¹cych owietlenie (pr¹d) _ napiêcie z likwidacj¹ efektu optoelektroniczne _ ród³a i odbiorniki wiat³a, siê dziedzin elektroniki. n prze³adowania pojemnoci warstwy zaporowej w tym elementy pracuj¹ce w pobli¿u zakresu fotodiody Miros³aw Gieroñ
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 30 r OD i DO CZYTELNIKÓW
POMIAR NATʯENIA PR¥DU MULTIMETREM W ZAKRESIE 0,2÷2 A
êczne multimetry 4 1/2-cyfrowe du spadek napiêcia na rezystorze R1 o war- Radiator Czarny Czerwony toci 0,2 Ω za pomoc¹ dzielnika napiêcia do pomiaru natê¿enia pr¹du zwy- zacisk lab. I zacisk lab. kle nie maj¹ zakresu 2-ampero- z³o¿onego z rezystorów R2 i R3. Te dodat- l l R wego. Pomiar natê¿enia pr¹du kowe rezystory s¹ jednakowego typu i o jed- _ R1 0,2 Ω/10 W + w przedziale 0,2÷2 A musi wiêc byæ wykony- nakowej wartoci znamionowej 1 kΩ, lecz wany na zakresie 20 A i obarczony jest nie maj¹ identycznych wartoci rezystancji. R2 Dobrano je tak, by napiêcie 100,00 mV na znacznym b³êdem. Dla przyk³adu, pr¹d o na- 1 kΩ tê¿eniu 1 A mo¿na zmierzyæ za pomoc¹ wyjciu uk³adu odpowiada³o mo¿liwie dok³a- multimetru METEX 4630B z dok³adnoci¹ dnie natê¿eniu pr¹du 1 A. Takie rozwi¹za- oko³o 1,3%. Nale¿y ponadto pamiêtaæ, ¿e nie, pod warunkiem u¿ycia rezystorów o nie- l l wielkich i podobnych wspó³czynnikach tem- R3 1 kΩ d³ugotrwa³e pomiary pr¹dów o du¿ych na- COM V tê¿eniach na zakresie 20-amperowym nie s¹ peraturowych, gwarantuje stabilny termicz- wskazane. nie podzia³ pojawiaj¹cego siê na rezystorze Do multimetru. Zakres 200 mV Rozwi¹zaniem problemu dok³adniejszego R1 napiêcia w odpowiednim stosunku Uk³ad pomiaru natê¿enia pr¹du w zakresie do 2 A lub d³ugotrwa³ego pomiaru jest u¿ycie rezy- uwzglêdniaj¹cym korektê odstêpstwa re- stora o ma³ym temperaturowym wspó³czyn- zystancji R1 od wartoci znamionowej. Do dobrania rezystorów R2 i R3 oraz do niku zmian rezystancji pracuj¹cego jako Rezystor R1 w obudowie aluminiowej, kontroli uk³adu wskazane jest u¿ycie precy- czujnik pr¹du. Najodpowiedniejszy by³by o wspó³czynniku termicznym +20 ppm/oC, zyjnego multimetru laboratoryjnego. W za- precyzyjny rezystor 4-koñcówkowy o warto- przykrêcilimy do blachy o wymiarach 8,5x6 kresie temperatur pokojowych (20oC÷25oC) ci 0,1 Ω. Jeli dysponujemy stabilnym tem- cm. Po wygiêciu w kszta³t ceownika stano- stabilnoæ temperaturowa ca³ego uk³adu peraturowo rezystorem dwukoñcówkowym, wi ona radiator i konstrukcjê wsporcz¹ dla siêga 0,01%, a dok³adnoæ pomiaru natê¿eñ to do jego wyprowadzeñ mo¿na przylutowaæ zacisków pr¹dowych. Ca³oæ umiecilimy pr¹dów 0,2 ÷2 A przy wspó³pracy z 4 1/2-cy- na sta³e dwa dodatkowe wyprowadzenia w obudowie miniaturowego zasilacza wty- frowym multimetrem mo¿e wynosiæ 0,05%. s³u¿¹ce do pomiaru spadku napiêcia. Trud- kowego po usuniêciu jej górnej czêci. Dwa WYKAZ ELEMENTÓW no jednak uzyskaæ w ten sposób rezystor wtyki o rednicy 4 mm i rozstawie 19 mm R E Z Y S T O R Y: o tolerancji lepszej ni¿ 1%. w obudowie zasilacza wykorzystalimy ja- R1_ 0,2 Ω/10 W w obudowie metalowej, np. RCL AL-10 ko wyprowadzenia do pomiaru napiêcia na R2, R3 _ 1 kΩ stabilne metalizowane, np. DALE RN60C Jedno z rozwi¹zañ uk³adu umo¿liwiaj¹cego INNE obudowa zasilacza wtyczkowego, dwa zaciski za pomoc¹ rêcznego multimetru pomiar na- rezystorze R3. Typowe multimetry maj¹ laboratoryjne. n tê¿enia pr¹du do 2 A z dok³adnoci¹ lepsz¹ gniazda pomiaru napiêcia V i COM umie- od 0,1% przedstawiono na rys. W uk³adzie szczone w standardowej odleg³oci 19 mm Pawe³ Turkowski tym mierzy siê wywo³any przep³ywem pr¹- i wtyki mo¿na wetkn¹æ wprost do multimetru. PROSTE WZMACNIACZE MOSTKOWE MA£EJ MOCY
iele wspó³czesnych przeno- nych urz¹dzeñ elektroaku- 1µ stycznych zasilanych jest ni- 1µ 1µ 1µ W skim napiêciem 3 V, dlatego 1µ 1µ moc wyjciowa tych wzmacniaczy jest bar- 1µ dzo ma³a i czêsto niewystarczaj¹ca, a po- ziom zniekszta³ceñ nieliniowych du¿y. W czasie roz³adowywania baterii, gdy napiê- Schematy aplikacyjne wzmacniaczy mostkowych zbudowanych przy u¿yciu cie zasilania spada do oko³o 2,5 V, dopu- uk³adów scalonych TDA 7050 i TDA 2822 szczalne zniekszta³cenia nieliniowe rosn¹, a maksymalna moc wyjciowa przewa¿nie poborem pr¹du spoczynkowego (oko³o 4 niacz nie wymaga p³ytki. Niewielka liczba nie przekracza 20 mW. mA). Wzmacniacze mocy zbudowane przy elementów zewnêtrznych i lutowanie Rozwi¹zaniem tego problemu mo¿e byæ u¿yciu uk³adów TDA 7050 lub TDA 2822 we- ich wprost do wyprowadzeñ z uk³adów zbudowanie wzmacniacza mocy w uk³a- d³ug schematów aplikacyjnych, przedsta- scalonych umo¿liwia zbudowanie wzmac- dzie mostkowym, co jest równowa¿ne zasto- wione na rysunku, umo¿liwiaj¹ uzyskanie niacza o wymiarach nie przekraczaj¹cych 10x10x16 mm. Tak ma³e rozmiary wzmac- sowaniu pojedynczego wzmacniacza za- mocy wyjciowej 80 mW przy obci¹¿eniu RL silanego napiêciem dwa razy wy¿szym = 8 Ω, napiêciu zasilania 3 V i poborze pr¹- niacza umo¿liwiaj¹ zamontowanie go nawet i o czterokrotnie wiêkszej mocy. Do tego du oko³o 140 mA. Podniesienie napiêcia w bardzo ma³ych i ciasno upakowanych celu mo¿na zastosowaæ miêdzy innymi uk³a- zasilania do 4,5 V umo¿liwia pracê wzmac- urz¹dzeniach elektroakustycznych. n dy scalone TDA7050 lub TDA2822, które niaczy z moc¹ wyjciow¹ rzêdu 200 mW, zawieraj¹ po dwa wzmacniacze m.cz. ma- poborze pr¹du 180 mA i przy nieprzekracza- ³ej mocy, a charakteryzuj¹ siê niewielkim niu dopuszczalnej temperatury. Wzmac- Wac³aw Klein
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 Przegl¹d wydawnictw CZUJNIK TLENU W GAZACH SPALINOWYCH Z URZ¥DZEÑ Barry Wilkinson GRZEWCZYCH UK£ADY CYFROWE (seria: Wiedzieæ wiêcej) D³ugoletnie dowiadczenie firmy Bosch Przek³ad z jêzyka angielskiego _ Jerzy w dziedzinie oczyszczania spalin samocho- Pasierbiñski. Wydawnictwa Komunikacji dowych zaowocowa³o w technice ogrzewa- i £¹cznoci, Warszawa 2000. Stron 220. nia. Wychodz¹c z konstrukcji sondy lambda (jest w ka¿dym Wiedzieæ wiêcej to seria ksi¹¿ek Wydawnictw Komunikacji i £¹cznoci przeznaczonych dla czy- samochodzie telników pragn¹cych zg³êbiæ tajniki wiedzy z ró¿- z katalizatorem) nych wa¿nych wspó³czesnych dziedzin ¿ycia. opracowano czuj- Dotychczas w tej serii ukaza³y siê: Internet, nik tlenu, prze- Elektronika i Sieci komputerowe. Teraz Wydaw- znaczony do nictwa przedstawi³y nastêpn¹ pozycjê, powiêco- urz¹dzeñ ogrzew- n¹ uk³adom cyfrowym. czych opalanych Ksi¹¿ka jest zwiêz³ym, praktycznym wprowadze- niem do projektowania cyfrowych uk³adów lo- olejem i gazem. gicznych. W rozdziale pierwszym wprowadzono Zawartoæ tlenu koncepcjê systemu cyfrowego oraz pojêcie sygna- w gazie spalino- ³u cyfrowego. Przedstawiono w zarysie zapis wym wiadczy liczb dwójkowych i operacje arytmetyczne na o warunkach tych liczbach. W dalszych czêciach ksi¹¿ki au- spalania i umo¿li- tor omawia podstawowe funkcje logiczne oraz , opisano metody dla bardziej z³o¿onych uk³adów wia ich optymali- prawa algebry Boole a, a nastêpnie uk³ady kom- sekwencyjnych. Stopieñ opanowania materia³u zacjê. Czujnik (fot.: Bosch) jest umieszcza- binacyjne, czyli bramki logiczne i uk³ady z nich bu- zawartego w ksi¹¿ce mo¿na sprawdzaæ wykonu- dowane. Nastêpna czêæ ksi¹¿ki obejmuje uk³a- j¹c æwiczenia (z odpowiedziami na koñcu ksi¹¿- ny w kominie odprowadzaj¹cym spaliny, ale dy sekwencyjne _ przerzutniki, liczniki i rejestry ki) oraz zadania przeznaczone do samodzielne- dla zapewnienia sta³ej, optymalnej tempe- ró¿nych rodzajów oraz zasady projektowania ta- go rozwi¹zania. ratury roboczej 600oC wyposa¿ono go kich uk³adów. Bardzo wa¿ne miejsce we wspó³- Ksi¹¿kê mo¿na poleciæ wszystkim zainteresowa- w grzejnik z termoregulacj¹. Podstawowy czesnej elektronice zajmuj¹ uk³ady programo- nym budow¹ i dzia³aniem uk³adów cyfrowych, element czujnika to dwa ceramiczne ele- walne. W ksi¹¿ce omówiono projektowanie z wy- a zw³aszcza studentom ró¿nych specjalnoci tech- menty pomiarowe, wykonane z dwutlenku korzystaniem kombinacyjnych i sekwencyjnych nicznych i uczniom szkó³ elektronicznych. (mn) programowalnych uk³adów logicznych (PLD). cyrkonu. W wysokiej temperaturze jony tle- Ksi¹¿kê zamyka przegl¹d metod testowania uk³a- Ksi¹¿ka jest dostêpna w ksiêgarniach, a tak¿e w sprzeda¿y wy- nu dyfunduj¹ w materia³ jednego z elemen- dów logicznych. Podstawowe metody testowania sy³kowej: WK£, 02-546 Warszawa, ul. Kazimierzowska 52, tów, wytwarzaj¹c miêdzy jego koñcówkami omówiono na przyk³adzie ich zastosowania do tel./fax (0-22) 849 23 45, (0-22) 849 27 51 w.555, e-mail: ró¿nicê cz¹stkowych cinieñ tlenu. Element prostych uk³adów kombinacyjnych, a w skrócie [email protected] ; http;//www.wkl.com.pl pomiarowy okrela w ten sposób stê¿enie tlenu w spalinach i porównuje je z zawarto- ci¹ tlenu w otaczaj¹cym powietrzu. Drugi ceramiczny element pomiarowy pobiera te- Nagrody w ankiecie raz gaz z czujnika, po czym przyk³ada siê do REDAGUJ WRAZ Z NAMI niego napiêcie, pod wp³ywem którego jony 6/2000 tlenu dyfunduj¹ od katodowej do anodowej Dziêkujemy za liczny udzia³ w ankiecie. Wasze strony kszta³tki ceramicznej. P³yn¹cy przy opinie pomog¹ nam w ustalaniu tematyki dal- tym pr¹d zale¿y od sk³adu spalin i mo¿na go wykorzystaæ do elektronicznej regulacji sto- szych numerów Radioelektronika. W wyniku lo- sunku iloci paliwa do powietrza w urz¹- sowania nastêpuj¹cy uczestnicy ankiety otrzymu- dzeniu grzewczym. Przy stosowaniu palni- j¹ nagrody _ odtwarzacze osobiste: Ireneusz ków gazowych, czujnik mo¿e s³u¿yæ do roz- Jakubowski _ Jelenia Góra, Adam Janik _ poznawania rodzaju gazu i automatycznego Tychy, Wojciech Maszkowski _ Kluczbork, dostosowania palników do zmian jego ja- Marcin Milczyñski _ Rakoniewice, Andrzej koci. W ten sposób mo¿na uzyskaæ popra- Wa³achowski _ ¯elechów. wê sprawnoci i redukcjê zanieczyszczeñ rodowiska. Wszystkie funkcje steruj¹co- Nagrody wysy³amy poczt¹ pomiarowe spe³nia specjalizowany uk³ad scalony. (lk)
Drodzy Czytelnicy ANKIETA REDAGUJ WRAZ Z NAMI 8/2000 Prosimy o ocenê wybranych artyku³ów Listê nagrodzonych osób opublikujemy w nrze 10/2000. tego numeru w skali punktowej od 0 do 10. Artyku³om z nru 8/2000 przyznajê nastêpuj¹ce liczby punktów (od 0 do 10; suma maksimum 10): Ka¿dy uczestnik ma do dyspozycji 10 punktów, Liczba punktów które mo¿e rozdzieliæ na kilka artyku³ów lub przyznaæ 1. Z kraju i ze wiata ...... je jednemu, najbardziej interesuj¹cemu. Suma 2. Startuj¹ sieci GPRS ...... 3. Sieci trankingowe w komunikacji miejskiej ...... przyznanych punktów nie mo¿e byæ wiêksza ni¿ 10. 4. Miernik wspó³czynnika fali stoj¹cej dla zakresów KF i UKF ...... Odpowiedzi nie spe³niaj¹ce tego warunku nie bêd¹ 5. Karta ISDN Fritz!CARD ...... brane pod uwagê. 6. Telefonia internetowa ...... 7. Projektowanie biernych uk³adów dopasowuj¹cych ...... Wród uczestników ankiety rozlosujemy nagrody _ 8. Wejciowy uk³ad normalizuj¹cy ...... 5 odtwarzaczy osobistych. 9. Precyzyjny generator funkcyjny ...... 10. Urz¹dzenie iluminofoniczne ...... Termin nadsy³ania ankiet _ 25 sierpnia 2000 r. 11. Wykaz telewizyjnych stacji nadawczych ...... 32 r OD i DO CZYTELNIKÓW
ielokrotnie w mojej praktyce, gdy robi³em uk³ady lub prze- prowadza³em dowiadczenia, WARSZTATOWY W pojawia³ siê problem dostarcza- nia ró¿nych napiêæ sta³ych i stosunkowo du¿e- go pr¹du. Opisany zasilacz jest dowodem roz- UNIWERSALNY wi¹zania mojego problemu. Za³o¿enia kon- strukcyjne zasilacza by³y nastêpuj¹ce: q napiêcie wyjciowe regulowane p³ynnie ZASILACZ DU¯EJ MOCY od 0÷50 V, q ci¹g³y pr¹d pobierany z zasilacza ≤10 A. q brak ograniczenia pr¹du wyjciowego, aby mo¿na by³o w razie potrzeby przeci¹¿yæ chwi- lowo zasilacz, q ogranicznik pr¹du zwarcia wykonany jako rezystor szeregowy bardzo du¿ej mocy, który jednoczenie przejmuje czêæ mocy cieplnej wydzielaj¹cej siê podczas pracy zasilacza z nominalnym pr¹dem, tj. 10 A, odci¹¿aj¹c jednoczenie tranzystory wyjciowe.
Opis uk³adu
Jest to typowy uk³ad zasilacza o p³ynnie regu- lowanym napiêciu wyjciowym, z rozbudowa- nym stopniem mocy. Transformator sieciowy o napiêciu wtórnym 40 V, ma odczep 24 V. Prze³¹czanie uzwojenia wtórnego odbywa siê za pomoc¹ przekanika Pk1. Na transformator z odczepem zdecydowa- no siê z dwóch powodów. Napiêcie przemien- ne 24 V, w warsztacie mo¿e byæ bardzo przy- datne. Je¿eli zasilacz bêdzie musia³ pracowaæ Schemat warsztatowego w skrajnych warunkach, np. rezystancja urz¹- zasilacza dzenia lub elementu zasilanego bêdzie równa du¿ej mocy 1 Ω, a pr¹d potrzebny do zasilania 10 A (za³o- ¿ony maksymalny), który pop³ynie przy 10 V na- piêcia wyjciowego, to przy zasilaniu uk³adu 200 W. Przy pr¹dzie wyjciowym 10 A moc Radiator, oczywicie ¿ebrowany, powinien od- zasilacza ca³ym napiêciem uzwojenia wtórne- wydzielana w nim bêdzie równa 100 W prowadziæ ok. 150 W mocy cieplnej. Do po³¹- go, moc wydzielana w tranzystorach wyjcio- (10 V x 10 A), ale przewidziano tu rezerwê. czeñ pr¹dowych nale¿y u¿yæ grubego przewo- wych bêdzie wynosiæ oko³o 250 W. Mo¿na u¿yæ np. dziesiêciu rezystorów 10 Ω/20 du o przekroju ok. 3 mm i zastosowaæ odpowie- Po w³¹czeniu odczepu uzwojenia wtórnego W po³¹czonych równolegle. Potencjometr P1 dnie zaciski wyjciowe. o napiêciu 24 V, moc wydzielana w tranzysto- i uk³ad dwóch tranzystorów T1 i T2 s³u¿¹ do ste- Trzeba zachowaæ ostro¿noæ przy korzystaniu rach wyjciowych zmniejszy siê do oko³o 80 W. rowania bazami tranzystorów wyjciowych. z tego zasilacza, bowiem przy jego mo¿liwo- Mostek prostowniczy ma obci¹¿alnoæ 50 A, po- Tranzystor T2 to Darlington o du¿ym wzmocnie- ciach napiêciowo-pr¹dowych zapala siê ³uk niewa¿ w chwili przypadkowego zwarcia wyjcia niu. W stopniu koñcowym pracuje 8 tranzysto- podczas zwarcia. zasilacza, przy maksymalnym napiêciu wyj- rów po³¹czonych równolegle. Rezystory RE Wa¿niejsze elementy ciowym, pr¹d p³yn¹cy bêdzie mia³ wartoæ wyrównuj¹ rozp³yw pr¹du miêdzy poszczegól- V _ woltomierz o zakresie ok. 60 V 25÷30 A. Kondensator filtruj¹cy C1 ze wzglêdu nymi tranzystorami stopnia mocy. A_ amperomierz o zakresie ok. 20 A na du¿¹ wartoæ pr¹du wyjciowego (10 A) Wszystkie tranzystory s¹ w obudowie TO-3, aby Pk1 _ przekanik na napiêcie 220 V o obci¹- musi mieæ doæ du¿¹ pojemnoæ, rezystor Rx u³atwiæ monta¿, gdy¿ tranzystory steruj¹ce i wyj- ¿alnoci zestyków min. 20 A. n ograniczaj¹cy pr¹d zwarcia ma obci¹¿alnoæ ciowe umieci³em na wspólnych radiatorach. Krzysztof Powierza
12. AD629 _ wzmacniacz ró¿nicowy o du¿ym wejciowym napiêciu wspó³bie¿nym ...... 13. Wspó³praca LOGO! z rzutnikiem do slajdów ...... Imiê i nazwisko ...... 14. Pomiary owietlenia (1) ...... ...... 15. Pomiar natê¿enia pr¹du multimetrem w zakresie 0,2÷2 A ...... 16. Proste wzmacniacze mostkowe ma³ej mocy ...... Adres:...... 17. Warsztatowy uniwersalny zasilacz du¿ej mocy ...... ...... 18. Wzmacniacze PM 7000/PM 8000 firmy Marantz ...... ...... 19. Skaner t³umacz¹cy ...... Wiek: ...... lat 20. CorelDRAW 9 _ pakiet graficzny ...... 21. Program do optycznego rozpoznawania znaków ...... Wykszta³cenie: 22. Aktualnoci ...... podstawowe o rednie o wy¿sze o 23. Przenone odtwarzacze kasetowe ...... Czy jest Pan(i) prenumeratorem ReAV? 24. Car Audio Show 2000 _ wra¿enia z wystawy ...... tak o nie o 25. D-ILA _ nowa technika w projektorach optycznych ...... Propozycja tematu, który nale¿a³oby omówiæ w ReAV. 26. Excellence _ nowe zestawy g³onikowe z Tonsilu ...... 27. Kamera wideo Hi8 Samsung VP-L550 ...... ...... 28. Magnetowid VR20D firmy Philips ...... ...... 29. Fale radiowe ...... 30. Sygna³y wizyjne (2) ...... ...... 34 r SCHEMATY i SERWIS
Firma Marantz znana jest z konstrukcji wzmacniaczy WZMACNIACZE mocy ciesz¹cych siê zas³u¿enie dobr¹ opini¹. W numerze lutowym by³ PM 7000/PM 8000 opisany wzmacniacz PM 7000. Obecnie FIRMY MARANTZ przedstawiamy jego rozwi¹zania uk³adowe, w przedwzmacniacz korekcyjny do gramofonu Za regulatorem barwy dwiêku umieszczono MM, co powinno zadowoliæ liczne grono posia- potencjometr balansu, z którego sygna³ jest do- jak równie¿ bliniaczego daczy p³yt analogowych. Przedwzmacniacz prowadzony do wzmacniacza mocy. Nad ca- wzmacniacza PM 8000, wykonano na scalonym wzmacniaczu opera- ³oci¹ pracy urz¹dzenia czuwa sterownik mi- który mo¿e pracowaæ cyjnym NJM 2114, ró¿nicowy stopieñ wejcio- kroprocesorowy. wy za na niskoszumnych tranzystorach typu tak¿e w klasie A. FET 2SK 369BL. Wzmacniacz mocy Za selektorem wejciowym umieszczono prze- ba wzmacniacze s¹ wzmacnia- ³¹cznik Wejcia bezporednio (source direct), Wzmacniacz mocy ma rozbudowane stopnie czami zintegrowanymi, dobrze roz- a nastêpnie potencjometr regulacji wzmoc- wzmocnienia napiêciowego oraz potrójny uk³ad wi¹zane konstrukcyjnie. W selek- nienia, kontrolowany równie¿ pilotem. Za po- Darlingtona na wyjciu. W stopniu wejcio- O tencjometrem jest wzmacniacz liniowy ze wym zastosowano uk³ad ró¿nicowy (tranzysto- torze wejciowym dla siedmiu wejæ oraz w selektorze do nagrañ magneto- wzmacniaczem operacyjnym NJM 2114D z ró¿- ry T1 i T2), którego ga³êzie stanowi¹ wraz fonowych zastosowano wysokiej jakoci minia- nicowym stopniem wejciowym, wykonanym z tranzystorami T4 i T5, pracuj¹cymi w uk³adzie turowe przekaniki, co _ bior¹c pod uwagê na elementach dyskretnych z tranzystorami po- wspólnej bazy, uk³ad odwróconej kaskody. niezbyt wygórowan¹ cenê wzmacniaczy _ jest lowymi 2SK 369BL, podobnie jak w przed- Napiêcie polaryzuj¹ce bazy tranzystorów T4 zaskakuj¹ce choæ po¿¹dane. Przekaniki bo- wzmacniaczu gramofonowym. Nastêpnym i T5 uzyskano z dwóch, po³¹czonych szerego- wiem wnosz¹ do toru elektroakustycznego cz³onem wzmacniacza jest aktywny regula- wo, diod D3 i D4, które s¹ zasilane pr¹dem zniekszta³cenia, szumy i przes³uchy znacz- tor barwy dwiêku, oddzielny dla niskich i wy- przep³ywaj¹cym równie¿ przez diody polaryzu- nie mniejsze ni¿ klucze pó³przewodnikowe. sokich tonów, wykonany niekonwencjonalnie j¹ce bazê tranzystora T3, pracuj¹cego w uk³a- Wzmacniacz wyposa¿ono równie¿ w wejcie z aktywnych elementów reaktancyjnych dzie ród³a pr¹dowego. i wyjcie do procesora dwiêku oraz i wzmacniaczy operacyjnych. Tranzystor T6 jest odwracaczem fazy sygna-
2,2 µF
Rys. 1. Schemat blokowy wzmacniacza PM 7000/PM 8000 firmy Marantz
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 35
+ +
We + + + k
+
+
+
+ + Rys. 2. Schemat wzmacniacza mocy +24 V
³u, oraz stopniem dopasowuj¹cym poziomy Wzmacniacze PM 7000/PM 8000 wyposa¿o- zasilania, do wejcia 1 uk³adu US1 doprowa- napiêæ sta³ych, co umo¿liwia przejcie z uk³a- no w typowe dla tej klasy zabezpieczenia: dzono wyprostowany sygna³ z transformatora du równoleg³ego (stopnie ró¿nicowe) na uk³ad q do³¹czanie obci¹¿enia po pewnym czasie zasilacza o polaryzacji ujemnej. Z uwagi na szeregowy (tranzystory komplementarne T7 (opónieniu) od w³¹czenia urz¹dzenia do sie- mniejsz¹ sta³¹ czasow¹ filtra z kondensatorem i T8). Uk³ad z tranzystorem T9 stabilizuje pr¹d ci, w celu zapobie¿enia stuku w g³onikach, C17 ni¿ z filtrów zasilacza wzmacniacza, za- spoczynkowy stopnia koñcowego. Spadek q po wy³¹czeniu urz¹dzenia z sieci, od³¹cza- nik napiêcia i roz³¹czenie zestyków przekani- napiêcia miêdzy kolektorem a emiterem tego nie obci¹¿enia zanim na wyjciu pojawi siê ków na wyjciu nastêpuje szybciej ni¿ pojawi¹ tranzystora wyznacza wartoæ pr¹du spoczyn- stan nieustalony, siê stany nieustalone, zabezpieczaj¹c tym sa- kowego stopnia koñcowego i jest zale¿ny od q zabezpieczenie przed zwarciem wyjcia mym g³oniki przed mo¿liwym przeci¹¿eniem. wartoci elementów dzielnika (R23, R24 wzmacniacza, i RV2). q zabezpieczenie g³oników przed pojawie- Dane techniczne wzmacniaczy PM 7000/PM 8000 We wzmacniaczu PM 8000 wartoæ dzielnika niem siê sta³ego potencja³u na wyjciu wzmac- Znamionowa moc wyjciowa mo¿e byæ zmieniana skokowo transoptorem niacza, w pasmie 20 Hz÷20 kHz 2 x 95 W, RL = 8 Ω OP1, który do³¹cza rezystory R25 i RV3 rów- q zabezpieczenie przed obci¹¿eniami o cha- Wspó³czynnik zniekszta³ceñ nieliniowych h 0,03% nolegle do rezystorów R24 i RV2. W wyniku te- rakterze reaktancyjnym. Wspó³czynnik t³umienia 150 go nastêpuje wzrost napiêcia miêdzy kolekto- W uk³adzie ogranicznika pr¹du wyjciowego Znamionowa moc wyjciowa przy pracy rem a emiterem tranzystora T9, a tym samym w stanie przeci¹¿enia pracuje tranzystor T18. w klasie A (PM 8000) 2 x 25 W Wspó³czynnik zniekszta³ceñ nieliniowych h wzrost napiêcia polaryzuj¹cego bazy tranzysto- Sygna³ z rezystora emiterowego R40 jest do- dla pracy w klasie A 0,03% rów stopnia koñcowego i przep³yw wiêkszego prowadzony do bazy tranzystora T18, który Wspó³czynnik t³umienia przy pracy w klasie A 130 pr¹du spoczynkowego (wzrost z 50 do w warunkach przeci¹¿enia wyjcia powoduje 250 mA). Punkt pracy elementów stopnia koñ- wysterowanie tranzystora T19, a nastêpnie Wejcie dla gramofonu MM cowego przesuwa siê w kierunku klasy A. specjalizowanego uk³adu US1. Zmiana stanu Znamionowe napiêcie wejciowe 2,5 mV/47 kΩ Z uwagi na tracon¹ moc w stopniu koñco- na wyjciu uk³adu US1 spowoduje wówczas Dok³adnoæ odwzorowania korekcji RIAA 0,5 dB wym, przy pracy w klasie A, ograniczono na- roz³¹czenie zestyków przekanika PK1 lub Stosunek sygna³/zak³ócenia 85 dB piêcie zasilaj¹ce stopieñ koñcowy do ±26 V. odpowiednio PK2 i od³¹czenie obci¹¿enia od Wejcia: tuner, CD AUX, magnetofony Pe³nokomplementarny stopieñ wyjciowy zre- wyjcia wzmacniacza. Podobna reakcja nast¹- Znamionowe napiêcie wejciowe 150 mV/40 kΩ Stosunek sygna³/zak³ócenia 109 dB alizowany jako trójstopniowy uk³ad Darlingto- pi przy pojawieniu siê sta³ego potencja³u na na, ma w stopniu koñcowym po dwa równole- wyjciu wzmacniacza. Pasmo przenoszenia przy wejciu gle po³¹czone tranzystory mocy firmy Toshiba. Sygna³ z wyjcia przez rezystor R54 zostanie bezporednim 10 Hz÷50 kHz S¹ to pary komplementarne o znakomitych doprowadzony do wejcia 2 uk³adu US1. Da- Zakres regulacji barwy dwiêku dla 100 Hz parametrach 2SC5198/2SA1941 lej dzia³anie bêdzie analogiczne do poprzednie- i 10 kHz ±8 dB Separacja kana³ów (1/10 kHz, wejcia bezp.) >80/>70 dB (UCE0 = 140 V, IC= 10 A, PC= 100 W, fT= 30 MHz) go i doprowadzi do roz³¹czenia zestyków prze- dla wzmacniacza PM 7000 oraz o nieco wiêk- kaników PK1 lub PK2 zale¿nie od wybrane- Wymiary 440x159x370 mm szej mocy 2SC5242/2SA1962 go zestawu g³onikowego. Masa 12,3 kg (UCE0 = 230 V, IC= 15 A, PC= 130 W, fT= 30 MHz) W celu szybkiego od³¹czenia obci¹¿enia od dla PM 8000. wyjcia wzmacniacza w momencie wy³¹czenia Maciej Feszczuk n
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 36 r RÓ¯NE
Elektroniczny s³ownik SKANER T£UMACZ¥CY angielsko-polski ze Rys. 2. sztuczn¹ inteligencj¹ Pos³ugiwanie siê skanerem uicktionary (fot.1) jest pierw- t³umaczem szym na wiecie urz¹dzeniem Q z³o¿onym ze skanera i elek- tronicznego s³ownika angiel- sko-polskiego, który odczytuje tekst bezporednio z kartki ksi¹¿ki lub cza- sopisma i natychmiast go t³umaczy. Urz¹- dzenie rozpoznaje tekst zapisany czcionka- mi o ró¿nych krojach, o wielkoci od 8 do 14 punktów oraz w ró¿nych kolorach, w tym Rys. 1. Wygl¹d skanera t³umacza równie¿ jasne litery na ciemnym tle. Quicktionary Quicktionary automatycznie wywietla t³u- maczenie skanowanych s³ów. Ma w swojej Sposób pos³ugiwania siê skanerem Quick- Quicktionary. Pocz¹tkowo, z uwagi na nie- pamiêci 280 tys. s³ów i wyra¿eñ, a w pamiê- tionary jest przedstawiony na rys. 2. w³aciwy kierunek skanowania s³ów i wyra- ci operacyjnej przechowuje 75 ostatnio t³uma- ¿eñ, uzyskiwane wyniki by³y niezadowala- czonych s³ów. Jest idealnym narzêdziem dla Kilka uwag u¿ytkownika j¹ce. Dopiero po gruntownym przestudiowa- studentów, nauczycieli, ludzi biznesu i podró¿- niu instrukcji i obejrzeniu filmu z niezbêdnym ników. Innowacyjnoæ Quicktionary, produk- Warunkiem prawid³owego odczytu skano- instrukta¿em okaza³o siê, ¿e urz¹dzenie tu izraelskiej firmy WizCom Technologies, wanych s³ów i wyra¿eñ jest skanowanie jest bardzo skuteczne w swoim dzia³aniu. Po zostala doceniona przez organizatorów naj- w kierunku od prawej strony do lewej, od przeprowadzeniu testów jestemy mile za- wiêkszych targów elektronicznych na wiecie, koñca s³owa do jego pocz¹tku. Jest to zgod- skoczeni. Quicktionary dzia³a naprawdê którzy przyznali mu tytul najlepszego ekspo- ne z duchem jêzyka hebrajskiego jêzyka znakomicie, a jego obs³uga jest bardzo pro- natu wystawy CeBIT (The Best of CeBIT). autorów opracowania, konstruktorów sta i intuicyjna. n Cezary Rudnicki Nowy pakiet graficzny po polsku CorelDRAW 9 _ PAKIET GRAFICZNY uk³adów stron, a tak¿e projektowania logo, orelDRAW 9 po polsku jest naj- gazetek, ulotek, broszur, opakowañ, ozna- nowszym produktem znanej fir- kowañ, grafik dla stron WWW i wielu in- C my Corel, twórcy rodziny opro- nych. Uzupe³nienie pakietu stanowi zestaw gramowania do tworzenia ilu- 25 tys. profesjonalnych obrazków clipart stracji i edycji zdjêæ. Udostêpnia on narzê- i symboli, z czego 10 tys. nowych, wprowa- dzia do tworzenia efektów specjalnych i map dzonych w CorelDRAW 9 _ gotowych ska- bitowych, a natychmiastowy podgl¹d dzia- lowalnych rysunków z ró¿nych dziedzin ¿y- ³ania efektów u³atwia eksperymentowanie, cia oraz zestaw 1 tys. czcionek TrueType gwarantuj¹c zachowanie rezultatów wcze- oraz Type 1 i 2,5 tys. zdjêæ o wielkiej roz- niejszej pracy. dzielczoci. Wród clipartów i czcionek Program Corel PHOTO-PAINT 9, który tak- znajduje siê wiele zwi¹zanych tematycznie ¿e wchodzi w sk³ad pakietu, ³¹czy w sobie z elektronik¹. Przyk³adowo, na rysunku ze- mo¿liwoci edycji zdjêæ i realistyczne narzê- stawiono osi¹galne w programie Corel- dzia malarskie. Charakteryzuje siê wyj¹t- DRAW 9 symbole stosowane w elektronice. kow¹ elastycznoci¹. Uzyskano j¹ dziêki Symbole stosowane w elektronice dostêpne w programie CorelDRAW 9 pe³nemu zestawowi narzêdzi graficznych Zgodnoæ i integralnoæ i opcji internetowych, zintegrowanych z pro- obrazków z oko³o 120 ró¿nych modeli apa- cesem twórczym. Do nowej wersji pakietu programowego Co- ratów fotograficznych i kamer cyfrowych, Pakiet programowy CorelDRAW 9 po polsku relDRAW, oprócz modyfikacji interfejsu u¿yt- q funkcje internetowe obejmuj¹ce kreator mo¿e byæ instalowany w komputerach spe³- kownika, wprowadzono wiele zmian i uzu- eksportu dokumentów HTML, niaj¹cych poni¿sze wymagania: pe³nieñ oraz dodano kilka nowych funkcji, do q obs³ugê plików graficznych stosowa- q procesor Pentium 133, których nale¿y zaliczyæ: nych w Internecie, a w tym GIF89a, animo- q system operacyjny Microsoft Windows q obs³ugê formatów plików innych pro- wanego GIF, JPG oraz PNG. 95, Windows 98 lub Windows NT 4.0, gramów, w tym Adobe Illustrator (AI), EPS Funkcje drukarskie pakietu CorelDRAW 9 q pamiêæ RAM o pojemnoci 32 MB oraz plików Adobe Photoshop (PSD) za- obejmuj¹ publikowanie dokumentów w forma- (zalecane 64 MB), wieraj¹cych warstwy, cie PDF (Portable Document File), eksporto- q co najmniej 100 MB wolnego miejsca q mo¿liwoæ przygotowywania dokumen- wanie plików EPS (Encapsulated PostScript) na dysku twardym, tów w popularnym formacie PDF, oraz wiele opcji drukowania, a w tym opcje pu- q czytnik CD-ROM, q ponad 70 filtrów importu i 40 filtrów eks- blikowania w formacie PDF, opcje kompresji q monitor SVGA. portu, obejmuj¹cych wiêkszoæ standardo- i zmniejszania rozdzielczoci, mo¿liwoæ do- Program CorelDRAW 9 jest u¿ywany do wych formatów graficznych i tekstowych, ³¹czania metek z informacjami o zadaniach, tworzenia bardzo wielu ró¿nych ilustracji, q interfejs zapewniaj¹cy ³atwe pobieranie obs³uga zak³adek i hiper³¹czy. (cr) n
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 r 37 RÓ¯NE
Recognita Plus 5.0 umo¿liwia rozpoznawanie PROGRAM tekstów w jêzykach europejskich a nawet DO OPTYCZNEGO w jêzykach u¿ywaj¹cych cyrylicy. ROZPOZNAWANIA
rogram Recognita Plus 5.0 s³u¿y do optycznego rozpoznawania znaków ZNAKÓW (OCR Optica Character Recogni- P formatach wyjciowych (na przyk³ad: Microsoft 4.0÷32 MB przy Windows 2000, a ponadto tion) i stanowi istotn¹ pomoc w prze- twarzaniu drukowanych dokumentów na tekst, Word 6.0/7.0/97/2000, Microsoft Excel 35÷45 MB wolnego miejsca na dysku daj¹cy siê edytowaæ w komputerze. Inteligent- 6.0/7.0/97/2000, Lotus 1-2-3). Rozpoznawanie twardym ne dzia³anie programu jest zbli¿one do rozpo- dokumentu mo¿na jednym ruchem uruchamiaæ q Skaner plaski lub przepustowy o rozdzielczo- znawania tekstu przez cz³owieka, który patrz¹c z poziomu innych programów (np. Worda lub ci 300 lub 400 DPI; interfejs TWAIN jest obs³u- na dowolny obraz rozpoznaje na nim litery, cy- Excela). Rozpoznawany dokument natychmiast giwany; aktualizacje programów obs³ugi fry i inne znaki graficzne. Idea programu pole- pojawia siê w procesorze tekstów lub arkuszu skanerów mo¿na znaleæ na stronie, ga na optycznym porównywaniu kszta³tów obry- kalkulacyjnym u¿ytkownika, bez koniecznoci www.carco.com/recognita sów znaków z zawartymi w pamiêci kompute- przekopiowywania lub zapisywania tekstu z po- q Monitor VGA lub SVGA (najlepiej obs³uguj¹- ra wzorcami. Dodatkowo, program porównuje ziomu programu Recognita Plus 5.0. cy powy¿ej 256 kolorów do wywietlania kolo- odczytane s³owa ze s³owami zawartymi w s³ow- Rezultaty rozpoznawania mo¿na w dogodny rowych obrazów) nikach rozpoznawanego jêzyka. Za pomoc¹ sposób sprawdzaæ i edytowaæ. Inteligentne we- q Zalecane stosowanie myszy lub innego urz¹- programu Recognita mo¿na przetwarzaæ te- ryfikatory umo¿liwiaj¹ u¿ytkownikowi porówny- dzenia wskazuj¹cego ksty z ksi¹¿ek, gazet, kolorowych czasopism, wanie przez ca³y czas rezultatów rozpoznawa- q Czytnik CD-ROM. dokumentów firmowych, faksów, tabel i innych nia z oryginalnym obrazem. Mo¿liwe jest skano- druków, eliminuj¹c uci¹¿liwe przepisywanie. wanie dokumentów tekstowych, zawieraj¹cych Wra¿enia u¿ytkownika Na razie mog¹ byæ rozpoznawane wy³¹cznie te- kolorowe obrazy i grafikê, które mog¹ byæ dru- ksty drukowane. kowane i zapamiêtywane oddzielnie lub w³¹cza- Recognita Plus stanowi istotn¹ pomoc przy Dziêki nowym procedurom przygotowanym ne do dokumentów, zawieraj¹cych rozpoznawa- edytowaniu tekstów, szczególnie przy opra- wspólnie przez firmy Caere i Recognita, pro- ny tekst. Program Recognita Plus 5.0 umo¿liwia cowywaniu dokumentów stanowi¹cych kom- gram umo¿liwia dok³adne rozpoznawanie do- tak¿e tworzenie witryn WWW, oferuj¹c format pilacje ró¿nych materia³ów ród³owych wystê- wyjciowy HTML. kumentów drukowanych. U¿ytkownik ma do puj¹cych w formie papierowej (listy, faksy, wyboru kilka ró¿nych metod rozpoznawania. Program Recognita Plus 5.0 w wersji ewaluacyj- nej, dzia³aj¹cej przez ograniczony okres, jest drukowane katalogi itp.). Metoda jest dostosowywana do jakoci przetwa- Z praktycznych dowiadczeñ wynika, ¿e do- rzanego dokumentu. Program skutecznie roz- osi¹galny bezp³atnie u jego dystrybutorów, a tak- k³adnoæ rozpoznawania zale¿y od sposobu poznaje dokumenty wydrukowane na tle ciem- ¿e na CD-ROM do³¹czanych do czasopism. noszarym lub kolorowym. drukowania dokumentu wyjciowego. Naj- Program Recognita Plus 5.0 umo¿liwia rozpozna- Wymagania systemowe lepsze wyniki uzyskuje siê przy skanowaniu wanie tekstów przygotowywanych w wiêkszej dokumentów drukowanych metodami prze- liczbie jêzyków ni¿ to by³o osi¹galne dotych- q System operacyjny Microsoft Windows mys³owymi, a najgorsze przy skanowaniu czas. Poza alfabetem ³aciñskim, program mo¿e 95, 98, 2000 lub Windows NT 4.0. dokumentów pochodz¹cych z drukarek rozpoznawaæ znaki cyrylicy, a zatem poza jêzy- q Komputer PC, z procesorem Intel Pentium 9-ig³owych n kami zachodnio- i rodkowoeuropejskimi, mo¿e lub odpowiednikiem, teraz rozpoznawaæ jêzyki: bia³oruski, bu³garski, q Pamiêæ RAM 8 MB przy Windows 95, 98 rosyjski, serbski i ukraiñski. Liczba rozpozna- (zalecane 16 MB), 16 MB przy Windows NT Cezary Rudnicki wanych jêzyków ostatnio wzros³a do 114. Program analizuje uk³ad poszczególnych stron rozpoznawanego tekstu i umo¿liwia zachowa- nie ich oryginalnej formy, a tekst mo¿e tak¿e byæ zapamiêtywany z ró¿nymi poziomami formato- wania, odpowiednio do potrzeb u¿ytkownika. Poza automatycznym rozpoznawaniem pe³- nych stron, mo¿na w razie potrzeby rozpozna- waæ jedynie wskazane fragmenty. Program automatycznie zauwa¿a tabele i arku- sze kalkulacyjne w dokumencie, i rozpoznaje je w taki sposób, ¿e mog¹ one byæ zapamiêty- wane jako obiekty tabelaryczne w Wordzie al- bo jako arkusze kalkulacyjne w Microsoft Exce- lu lub Lotus1-2-3. £atwoæ pos³ugiwania siê programem wspo- magaj¹ u¿yteczne przyciski narzêdzi i proste spi- sy menu, tak wiêc, na przyk³ad, za jednym przy- ciniêciem program automatycznie skanuje, analizuje, dok³adnie rozpoznaje dokumenty i za- pamiêtuje rezultaty rozpoznawania. Rozpozna- Ekran roboczy ny tekst mo¿e byæ zapamiêtywany w ponad 50 programu
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 maêutwei bauidwiêku. zmianê ustawieniaobrazui Klawisze typusmartkeysu³atwiaj¹szybk¹ budzikiem. guje wszystkiefunkcje,w³¹czniez bionych stron.Pilotzdalnegosterowaniaobs³u- cow¹ pamiêæ,umo¿liwiaszybkidostêpdoulu- 10-stroni- SmartText i gazeta, wyposa¿onaw W ORAZBRAXIHELIX NOWOCI ZFIRMCLARION N DO SYPIALNI TELEWIZOR dwiêków zapewniasystem telewizji.Wierneodtwarzanie niskich dia jaki jest wykorzystywanyzarównoprzys³uchaniura- ostroæ obrazu.System miast system redukcji szumóweliminujezak³ócenia,nato- Contrast Plus systemem raj¹cy UKF. KineskopBlackHiBriz tak¿e stereofonicznyodbiornikradiowyodbie- telewizorwbudowano ma³¹, nocn¹lampkê.W powodzeniemmog¹zast¹piæ nó¿ki, którez tak¿eprzydatne,podwietlane budzikiem,a z czytelnyzegaranalogowy du¿yi sa¿ono w do wystrojusypialni.Dlategomodeltenwypo- wego wielofunkcyjnegotelewizorapasuj¹cego sy konsumentówdomagaj¹cychsiê14-calo- odpowiedzinag³o- Philips zosta³stworzonyw icooyhpbea¹mijp¹u mniej li czo³owychpobieraj¹mniejpr¹du, Obecnie wprowadzonewywietlacze pane- tor widma. ty orazCD,wyposa¿onywgraficzny analiza- rach _2DINodtwarzaj¹cy kase- wymia- (fot.),opodwójnych ADX 5655Rz ci¹ jestrównie¿radioodtwarzacz CDiMD.Nowo- p³yt waæ zmieniaczami MRX4675Rz, niaczami p³ytCDiMD.Drugi, nia m.in.tuneremtelewizyjnymorazzmie- jestprzystosowanydosterowa- czem, kiej klasy, zwielokolorowymwywietla- czy MD.Pierwszy, MRX8675Rz, wyso- nowemodeleradioodtwarza- ty m.in.dwa Clarion wprowadzi³doswojejofer- neralnego przedstawicielatychfirm. ne przezwarszawsk¹firmê2NCarHi-Fi,ge- orazBraxiHelix,zorganizowa- Clarion ne dorocznespotkaniedealerówfirm skromniej wyposa¿ony, mo¿ejednakstero- owy telewizor14PT3665NewVision firmy auob³ sê Wrzwe tradycyj- Warszawie w siê maju odby³o aeknrsoyorz uk³ad daje kontrastowyobraz,a Auto Sharpness Incredible Surround Ultra Bass optymalizuje . Tele- P.J niki odsubwooferówdowysokotono- eomcc d 10W (4 190W do we omocach i4-kana³o- niu, obejmowa³awzmacniacze2- rek BraxiHelix)nawspomnianym spotka- tec Fischer(produkuj¹cysprzêt ma- by byænp.Jaguar. EkspozycjafirmyAudio- dów. Odpowiednikiem markiHelixmóg³- dio tojakRollsRoycewródsamocho- ka Braxmiêdzyproducentamisprzêtucarau- aeywdoiknoizgrami. konsoliz kamery wideoi frontowe gniazdaumo¿liwiaj¹³atwedo³¹czenie nej, a satelitar- odbieraj¹ tak¿eprogramytelewizjikabloweji teleskopow¹ doodbiorustacjitelewizyjnychnaziemnych, stawowe wyposa¿enie:pamiêæ99kana³ów, antenê materia³unieprzezroczystego.Telewizory maj¹pod- wa z czêæfronto- pó³przezroczystegotworzywaa konana z bursztynowy. Obudowa jestwy- kolorybia³y, zielonyi i nowy. Telewizory 14-calowemaj¹tak¿enoweobudowy cytry- kuchnijak czerwieñpomidorowa,¿ó³tyi j¹cych w kolorach pasu- zabrudzenia. Dostêpnes¹obudowyw przypadku daj¹siê³atwoczyciæw rami kuchennymii opa- pilotachroni¹ichwnêtrzaprzedwod¹i telewizora i kuchnilubpokoju.Wodoodporne obudowy ce siêw maj¹kszta³tylepiejkomponuj¹- nowychmateria³ówi z nia poca³ymmieszkaniu.Obudowytelewizoróws¹ czterechmodeli14-calowych ³atwychdoprzenosze- i lewizorów 10-calowych,przeznaczonychdokuchni F WIZYJNYCH DOMOWY REJESTRATOR SYGNA£ÓW S TELEWIZORY THOMSON LIFE wizji ( logy przedstawi³ynowydomowyrejestrator osobistych ichcharakterystyk(profili),wbu- tworzeniu znawaniu preferencjiwidzówi gencji, polegaj¹cenaautomatycznympo- wizyjnych. Mechanizmysztucznejinteli- stratora, optymalizuj¹cprzep³ywdanych wania MetabyteMbTVsterujedyskamireje- pakietemoprogramo- po³¹czeniuz am w do sprzêtupowszechnegou¿ytku.SeaStre- firmySeagate,przeznaczonych kach seriiU dys- SeaStreamstosowan¹w mieni A/V procedur¹obs³ugistru- Metabyte Networksz cz¹cy pakietoprogramowaniaMbTVfirmy tu ipodzespo³ówdoinstalacji Brax iHelixtomarkinajwy¿szejklasysprzê- niczn¹. ró¿nia siêtrwa³oci¹iodpornoci¹mecha- wany specjalnienazlecenieClariona,wy- opraco- Lakierten, nele radioodtwarzaczy. tanium nie¿ nowyrodzajsrebrzystegolakieru_ ne uszkodzenia.Nauwagêzas³ugujerów- wa, bardziejodpornegonamechanicz- ny s¹wykonywaneznowegorodzajutworzy- siê nagrzewaj¹,aichprzezroczysteos³o- irmy Metabyte Networks i Seagate Techno- Seagate irmy MetabyteNetworksi rapoutwTosnLf kaasêztrzechte- eria produktówThomsonLifesk³adasiêz Personal Video Recorder _ któryms¹pokrywaneprzedniepa- Ω car audio ) nakana³,g³o- PVR),³¹- . Mar- Jet ti- struktury. dopasowuje siêdoistniej¹cejinfra- w¹ i transmisj¹jednokierunko- systemachz w nych kana³ówtelewizyjnych,sprawdzasiê dostêp- wanie interesuj¹cychprogramówz tu. ArchitekturaMbTVwykorzystujefiltro- ga równie¿p³acenia¿adnegoabonamen- watnoci u¿ytkowników. MbTVniewyma- zewn¹trz domu,zapewniaj¹ochronêpry- j¹ transmitowaniajakichkolwiekdanychna poniewa¿niewymaga- cjach u¿ytkownika,a j¹ je,polegaj¹cnarozpoznanychpreferen- kasu- Rekomenduj¹ programy, nagrywaj¹i bez koniecznocirejestracjiichobecnoci. MbTVrozpoznaj¹u¿ytkowników dowane w ry 33000 ry 0,5i1Forazspecjalnekondensato- wych imocachod40do300W, kondensato- bór pr¹du,mocitemperaturêradiatorów. tiController dowanych instalacji dzi³ miernikparametrówzasilania dorozbu- natorów. Szczególne zainteresowaniebu- P.J µ , mierz¹cynapiêciezasilania,po- F, przeciwzak³óceniowedoalter- car audio , onazwie Mul- S.J. (cr)
® AKTUALNOCI ® AKTUALNOCI ® AKTUALNOCI ® AKTUALNOCI ® AKTUALNOCI ® AKTUALNOCI N q q q zê sygna³u, q nia masy, miniaturowyprze³¹cznikdoroz³¹cze- sa¿one w q mator separuj¹cy, q dB), spe³niafunkcjeuk³aduDI-Box,separator transformator impedancji(10:1),t³umik(20 q typówwymienionychponi¿ej: z ce zawiera14z³¹czypodwaz³¹czaka¿dego porêcznejwalizecz- ka. Zestawdostarczanyw t³umi- transformatora impedancji,separatorai spe³niaj¹funkcje z³¹cza zestawuCAK14S gniazdniepasuj¹cychdosiebie.Niektóre i ciówkami. Stosujesiêjedo³¹czeniawtyków z³¹cz porednichnazywanychpopularnieprzej- Firma Cordialwprowadzi³anarynekzestaw gniazda, polekkimobróceniuwtyku. w³o¿eniado momencie które zaciskaj¹siêw frowe audiozakoñczones¹wtykamiCinch, ce wysokieczêstotliwoci.Sygna³owekablecy- ferrytowe filtryt³umi¹- Scart wyposa¿ones¹w wtykami z przewody wideo koncentrycznei krytymi warstw¹24-karatowegoz³ota.Kable ekranowane orazzakoñczonewtykamipo- dzi beztlenowej99,96%,któres¹podwójnie mie- oferuje kableseriiProfigoldwykonanez Firma wideo. dridge producentemkabliaudioi holendersk¹firm¹Ban- poczê³a wspó³pracêz domu. w na estradziei studiach telewizyjnych,radiowych, sowany w dio zaprezentowanosprzêtprofesjonalnysto- Na pocz¹tkurokufirmaKonsbudAudioroz- CGL1 gniazdoXLR/wtykXLRz³¹czewypo- a konferencjiprasowejfirmyKonsbudAu- CRCA1 gniazdoCinch/wtykJack6,3mm, A3FF-gniazdoXLR/gniazdo XLR NA 3MJ-gniazdoJack6,3mm/wtykXLR, NA CPC1 gniazdoXLR/wtykXLRzmieniafa- CLT1- gniazdoXLR/wtykXLR,transfor- CIW1-gniazdo Jack6,3mm/wtykXLR, NOWOCI ZKONSBUDAUDIO powierzchnido25m o ma Jamodzielimieszkanianadwiegrupy rze kolumnjestpowierzchniamieszkania.Fir- kiem jakinale¿ywzi¹æpoduwagêprzywybo- lumn innychproducentów. Pierwszymczynni- zasadymo¿nastosowaætak¿edoko- nim w w³aciwego zespo³ug³onikowego.Zawarte lumny Jamo,u³atwiaj¹cyklientowiwybranie podrêcznik dlasprzedawcówoferuj¹cychko- utrudnia wybór. FirmaJamoopracowa³a czaj producencioferuj¹kilkanacietypów, co upodobañ.Zazwy- go doswojegomieszkaniai problem przywyborzemodelu,odpowiednie- strukcjach zespo³ówg³onikowychmadu¿y kon- Wiêkszoæ osóbmniejzorientowanychw rp zazn ie¹E(Essential)tokolum- grupa oznaczonaliter¹E rowane przezokrelonagrupêludzi.Druga zowanych cechachnajwy¿szejjakoci,prefe- cilesprecy- (Dedicated) oznaczakolumnyo okrelaj¹ce cechykolumny. LiteraD dwóch grupcyfr. Wybrano czterylitery tery i jednejli- d¹ mia³yoznaczeniask³adaj¹cesiêz klasiekolumn.Odtegorokukolumnybê- ³y o ria 700,Concertitp.Nazwytenieinformowa- czas kolumnymia³yokrelonenazwynp.se- lumn, abyby³ybardziejzrozumia³e.Dotych- Jamo zmieniatak¿eoznaczeniaswoichko- cenami. zapoznaniez dzenie ods³uchui klientowi wybranejgrupykolumn,przeprowa- odpowiedziach mo¿liwejestprzedstawienie wielokana³owego dokinadomowego.Potych stemu audiostereofonicznegoczyzestawu techno. Trzecie pytaniedotyczywyborusy- pularna, trzeciatomocneuderzenienp.rock, ka klasyczna,jazz,drugagrupamuzykapo- boru s¹trzygrupymuzycznepierwszamuzy- Drugim czynnikiemjestrodzajmuzykidowy- J a m o
r a d z i 2 powy¿ej25m i 2 . q stym podczasregulacjiparametrów, q maskowaniem, cyfrowym przesterowaniemi q mery, czenia tyrystorów, szumuwentylatora,lubka- q szumów powierzchniowych, q Pentium 133, q gramowania to: ku oryginalnegonagrania.W³aciwociopro- szumównienaruszaj¹cjakocidwiê- k³óceñ i usuwanie lubconajmniejznaczn¹redukcjeza- komputera PC.Oprogramowanieumo¿liwia szczenia nagrañdwiêkowychprzypomocy Sound Laundrytozbiórprogramówdoczy- Algoritmix Oprogramowanie firmy szkania optymalnejdladanejkolumny. 10, 30,50,70tookreleniepowierzchnimie- podzespo³y, materia³y. Dwiepozosta³ecyfry0, kowane rozwi¹zaniakonstrukcyjne,lepsze sza liczbatymzastosowanobardziejskompli- pieñ zawansowaniakonstrukcyjnego.Imwiêk- do9oznaczaj¹casto- 1 Przy literzestoicyfrao rakterystycznym brzmieniu,wygl¹dzie. cileokrelonychcechach,cha- to kolumnyo (eXtreme) go ichwzornictwa.CzwartaliterX estetyki wykonaniaobudów, niepowtarzalne- (Aesthetic)topodkrelenie Trzecia literaA ny dlaszerokiegokrêguodbiorców, popularne. q usuwane, szumów, któres¹w³anie samych zak³óceñi radiaAM,FMitp. z kaset, tamnaCD,usuwanieszumuz wych i gramofono- p³yt noszenie starychnagrañz gowych, starychtammagnetofonowych,prze- cylindrówEdisona,p³ytanalo- wych nagrañ:z Zastosowania programutoratowaniezabytko- nia natwardymdysku). nego sygna³u(bezkoniecznocizapamiêtywa- przy natychmiastowympods³uchuwyczyszczo- gramofonu) szumów(np.z wania trzaskówi redukcja szumusta³ego,przydwiêku,brzê- live mode rc czasierzeczywistymju¿nawetna praca w funkcja olw osuh czasierzeczywi- mo¿liwoæ pods³uchuw usuwanie ró¿negorodzajutrzaskóworaz wyg³adzanie zniekszta³ceñwywo³anych difference : mo¿liwoæbezporedniegousu- umo¿liwiaj¹ca pods³uch P.J. 41
PRZENONE Zdalne sterowanie Wiele rozwi¹zañ technicznych i funkcji sto- sowanych powszechnie w przenonych od- twarzaczach p³yt kompaktowych mo¿na ODTWARZACZE spotkaæ równie¿ w odtwarzaczach kaseto- wych. Nale¿y do nich: poszukiwanie po- cz¹tku nagrania, powtarzanie (w tym przy- padku tylko jednego utworu), omijanie utwo- KASETOWE rów, krótki przegl¹d poszczególnych utwo- rów na tamie (Intro scan), zasilanie akumu- Przenone odtwarzacze dzi to zmniejszenie poboru energii. Nikt latorowe z sygnalizacj¹ stanu na³adowania kasetowe staj¹ siê dzi nie chwali siê ju¿ parametrami zastoso- oraz zdalne sterowanie. Sterownik w dro¿- wanych g³owic. szych wersjach jest wyposa¿ony w koloro- coraz mniejsze, coraz wy wywietlacz ciek³okrystaliczny z pod- prostsze w obs³udze, Energooszczêdnoæ wietleniem (Sony EX-900). U¿ytkownik od- a przede wszystkim Doskona³ym przyk³adem energooszczêd- twarzacza mo¿e w ka¿dej chwili zorientowaæ siê, jaka funkcja jest w³¹czona i która stro- coraz bardziej nych rozwi¹zañ s¹ konstrukcje Panasonica. W odtwarzaczu RQ-SX85 zastosowano na kasety jest odtwarzana. Przyciski sterow- energooszczêdne. nowy, silnik elektryczny, o super-p³askich nika s³u¿¹ nie tylko do obs³ugi podstawo- uzwojeniach z bardzo cienk¹ warstw¹ wych funkcji, takich jak przewijanie, odtwa- imo rosn¹cej materia³u izolacyjnego, zasilany za pomoc¹ rzanie czy pauza, lecz zapewniaj¹ równie¿ powoli konku- uk³adu scalonego, specjalnie opracowane- dostêp do bardziej zaawansowanych funk- rencji ze stro- go pod k¹tem ma³ego poboru pr¹du. Do cji: jak np. do wyboru systemu redukcji szu- ny odtwarza- tego dochodz¹ jeszcze rolki dociskowe me- mów, regulacji g³onoci czy prze³¹czania czy minidy- chanizmu transportu tamy, pokryte spe- charakterystyki korekcji dwiêku. Tañsze sków i wycofy- cjaln¹ gum¹ o du¿ym wspó³czynniku tarcia wersje odtwarzaczy maj¹ 4-przyciskowe wania siê (eliminuj¹cym polizg tamy i umo¿liwiaj¹- sterowniki bez wywietlacza i umo¿liwiaj¹ Mz rynku prze- obs³ugê tylko podstawowych funkcji. cym zmniejszenie nacisku rolki do osi napê- nonych odtwarzaczy kasetowych kolej- dowej). Jeden energooszczêdny uk³ad sca- Sekcja tunera nych producentów (JVC, Grundig) oferta lony steruje silnikiem odtwarzacza, inny tego typu urz¹dzeñ na polskim rynku jest z kolei zawiera ca³y tor wzmocnienia m.cz, Mniej wiêcej po³owa przenonych odtwarza- nadal bardzo szeroka. wraz z uk³adami systemu redukcji szumów czy kasetowych to wersje z radiem. Dro¿sze Polski rynek odtwarzaczy kasetowych opa- Dolby. Dziêki temu odtwarzacz (najlepszy modele s¹ wyposa¿one z regu³y w tuner nowa³y trzy japoñskie firmy: Aiwa, Panasonic w tej konkurencji patrz tablica) mo¿e pra- z cyfrow¹ syntez¹ czêstotliwoci. Tuner te- i Sony. Szczególnie bogata pod wzglêdem cowaæ bez przerwy przez 80 godzin, przy go typu, w porównaniu z analogowym, za- liczby modeli jest oferta pierwszej z nich. zasilaniu tylko z jednej 1,5-woltowej baterii pewnia u¿ytkownikowi odtwarzacza z ra- Tendencje w rozwoju przenonych odtwa- LR6. Niewielkie rozmiary silnika maj¹ te¿ diem nie tylko lepsz¹ czu³oæ, stabilnoæ rzaczy kasetowych s¹ podobne jak w przy- wp³yw na zmniejszenie gruboci ca³ego od- i jakoæ odbioru, lecz równie¿ wysoki kom- padku przenonych odtwarzaczy p³yt kom- twarzacza _ najcieñszy Panasonic RQ-SX fort obs³ugi (automatyczne strojenie, pro- paktowych i minidysków. G³ówny cel na 21 ma tylko gruboæ 18 mm. gramowanie stacji z wyborem za pomoc¹
Przenony Super Walkman WM- odtwarzacz kasetowy EX900 firmy Sony z radiem RQ-NX60V Panasonica
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 42
Kasetowe odtwarzacze osobiste z radiem i bez
przycisków bezporedniego dostêpu). W po- bez funkcji programowania wyboru ulubio- Obudowy równaniu ze stacjonarnymi tunerami cyfro- nych stacji. Bardzo czêsto maj¹ du¿o mniej- wymi, tunerami montowanymi w zestawach sz¹ czu³oæ, co jest uci¹¿liwe przy odbiorze Obudowy dro¿szych modeli odtwarzaczy wie¿owych czy w radioodtwarzaczach sa- w trudnych warunkach (np. w autobusie, s¹ srebrne, rzadziej z³ote (np. Super Walk- mochodowych maj¹ one jednak du¿o mniej z dala od stacji nadawczej itd.). S¹ za to du- man Sony WM-EX900). Niektóre wersje funkcji, choæ np. Aiwa oferuje (jednak nie na ¿o tañsze. odtwarzaczy s¹ produkowane z obudowa- rynku polskim), przenony odtwarzacz ka- Ogromna wiêkszoæ odtwarzaczy dyspo- mi w ró¿nych kolorach. Na przyk³ad Panaso- setowy HS-RDS70 z tunerem wyposa¿o- nuje tunerem z zakresami fal ultrakrótkich nic RQ-SX45 jest oferowany w obudowie nym szereg funkcji systemu RDS. i rednich. Tylko jeden model odtwarzacza srebrnej, czarnej i niebieskiej, szerok¹ ga- Odtwarzacze z tunerem analogowym s¹ w zestawieniu Philips AQ 6588 ma zakres mê odtwarzaczy w ró¿nych kolorach oferu- wyposa¿one zwykle w tradycyjn¹ skalê, fal d³ugich. je te¿ Aiwa. Najmodniejsze obecnie s¹ jed-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 43 NA RYNKU AV
nak obudowy srebrne, wykonane w dro¿- Inne funkcje obs³ugowe Dwa ostatnie modele maj¹ ponadto wbudo- szych modelach z odpowiednio wykonanej i u¿ytkowe wany g³onik (RQ-A200 nawet dwa g³oni- metalowej blachy, w tym te¿ z aluminium. Do najwa¿niejszych, stale udoskonalanych ki do odbioru stereofonicznego). Z aluminium wykonuje siê te¿ korpusy me- funkcji obs³ugowych, nale¿¹ tryby wyszukiwa- Komfort obs³ugi odtwarzacza zwiêkszaj¹ chanizmów odtwarzaczy (Panasonic). nia utworów (np. TPS Panasonica, AMS fir- te¿ ró¿ne rozwi¹zania mechaniczne, Oprócz tych kosmetycznych funkcji, obudo- my Sony, Music Sensor Aiwy). Umo¿liwiaj¹ a w tym system anti-rolling zapobiegaj¹- wy s¹ wyposa¿ane w systemy likwidacji one ³atwe wyszukanie na tamie potrzeb- cy polizgom i wkrêcaniu tamy w g³¹b drgañ, zabezpieczenia przed przypadko- nego utworu, dokonywane z du¿¹ szybkoci¹ mechanizmu transportu oraz funkcja Full wym otwarciem pokrywy kieszeni kasety (np. 15-krotnie wiêksz¹ od nominalnej prêd- Logic. Ta ostatnia funkcja upraszcza ste- (dwustronna blokada Shell Lock oraz Slide koci przesuwu tamy w kasecie odtwarza- rowanie podstawowymi funkcjami obs³u- Lock Panasonica, system podwójnej blo- cza i obejmuj¹c¹ 9 utworów do przodu lub do gowymi odtwarzacza tj. funkcjami odtwa- kady firmy Sony). ty³u Aiwa, Panasonic). Wspomagaj¹ tê rzania, przewijania, pauzy i stopu. Wszy-
Kolorowe obudowy Przenony odtwarzacz kasetowy odtwarzaczy PS 163 Aiwy z radiem TK430 firmy Thomson Zasilanie Przenone odtwarzacze kasetowe s¹ zasi- funkcjê tryby opuszczania pustych miejsc stkie te funkcje s¹ obs³ugiwane za po- lane z regu³y z baterii, przy czym daje siê za- i powtarzanie i przegl¹du pocz¹tków. moc¹ specjalnych przycisków (feather uwa¿yæ tendencja do sta³ego zmniejszania Najczêciej stosowanym w odtwarza- touch), których wciniêcie wymaga u¿ycia wartoci napiêcia zasilania. W niektórych czach kasetowych systemem korekcji niewielkiej si³y. modelach odtwarzaczy konstruktorzy zdo- dwiêku jest system uwypuklania niskich Osobn¹ grupê odtwarzaczy stanowi¹ urz¹- ³ali ju¿ osi¹gn¹æ wartoæ graniczn¹ tego tonów, spotykany pod ró¿nymi nazwami dzenia przeznaczone do u¿ytku sportowe- parametru 1,5 V. Przy zasilaniu z akumula- (np. S-XBS Panasonica, DSL (Dynamic go. W tej dziedzinie Panasonic oferuje mo- tora, a tak¹ mo¿liwoæ oferuje wiêkszoæ od- Super Linear Bass Aiwy, Mega Bass fir- del RQ-SW88V nale¿¹cy do serii Shockwa- twarzaczy, napiêcie to z definicji wynosi je- my Sony, DBB Philipsa, Bass Boost ve, bardzo lekkich odtwarzaczy o wytrzyma- szcze mniej, bo 1,2 V. Thomsona). W niektórych modelach od- ³ej konstrukcji aluminiowej; o specjalnym, W niektórych modelach odtwarzaczy oferu- twarzaczy np. w RQ-11E Panasonica sy- p³ywaj¹cym zawieszeniu mechanizmu je siê akumulatory w fabrycznym wyposa¿e- stem XBS jest w³¹czony w uk³ad korek- transportu tamy; z gumowymi ochrania- niu, a ponadto zasilacz do ich ³adowania. tora graficznego 3D, zawieraj¹cego po- czami na obudowie oraz z systemem New Niestety, czas pracy przy zasilaniu akumu- nadto tryby pracy: Clear Vocal i High Bo- Twist Lock zabezpieczaj¹cym przed otwar- latorowym jest krótszy. Najlepsze wyniki ost. Podobne funkcje spe³nia system ciem kieszeni kasety. uzyskuje siê przy zasilaniu kombinowa- MSP Aiwy oferuj¹cy u¿ytkownikowi czte- nym, tj. przy po³¹czeniu zasilania akumu- ry tryby korekcji dwiêku przystosowa- Wyposa¿enie latorowego z bateryjnym, na przyk³ad odtwa- nej do rodzaju s³uchanej muzyki, tj. Clas- Sk³ad wyposa¿enia odtwarzacza zmienia rzacz Panasonica RQ-SX80V, zasilany jed- sic, Pop, Rock, Jazz. siê w zale¿noci od producenta i modelu. noczenie z akumulatora i jednej baterii al- Funkcjê dodatkowego wzmocnienia basów Z regu³y w zestawie znajduj¹ siê miniaturo- kalicznej LR6, mo¿e odtwarzaæ nieprze- Groove (oprócz trybu Mega Bass) mo¿na we s³uchawki stereofoniczne i baterie. W we- rwanie przez 72 godziny. te¿ spotkaæ w wiêkszoci odtwarzaczy firmy rsjach zasilanych z akumulatora producent Stan baterii lub akumulatora jest sygnali- Sony. dodaje czêsto akumulator. Czêsto w sk³ad zowany albo za pomoc¹ wskanika typu Nagrywanie to bardzo rzadko spotykana wyposa¿enia wchodzi wtedy równie¿ zasi- LED na obudowie odtwarzacza lub na, obecnie funkcja (zwykle wbudowany mi- lacz do ³adowania akumulatora i futera³. n w dro¿szych modelach, wywietlaczu cie- krofon). Ma j¹ tylko WM-GX550 firmy Sony, k³okrystalicznym. RQ-A200 Panasonica oraz HS-JS385 Aiwy. Leszek Halicki
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 44 CAR AUDIO SHOW 2000 WRA¯ENIA Z WYSTAWY
W maju odby³a siê ¿u skoncentrowano siê na gor¹cych je- ci radioodtwarzacza i wywietlacze w Warszawie, szcze nowociach, które pojawi³y siê Day and Night zmieniaj¹ce sw¹ barwê z za- w sprzêcie car audio. padniêciem ciemnoci. W sk³ad samochodo- po raz drugi, wystawa Przejdmy do nowoci w ekspozycjach po- wego kina wchodz¹: odtwarzacz DVD z wbu- Car Audio Show, szczególnych firm. dowanym dekoderem Dts i Dolby Digi- po³¹czona z Drugimi tal, MPEG 2, tuner TV oraz monito- Sony ry LCD o przek¹tnych 7 i 5,8 cali. Otwartymi Konstruktorzy tej firmy zaprezentowa- Naturalnie, odtwarzacz DVD akceptu- Mistrzostwami Polski li dwie nowoci _ radioodtwarzacze z aktyw- je te¿ p³yty CD. Na jakoæ dwiêku odtwarza- Car Audio. nym czarnym panelem oraz z funkcj¹ nagry- nego w samochodach ujemnie wp³ywa czê- wania p³yt MiniDisc. Radioodtwa- sto spotykane usytuowanie g³oników w dol- dwóch edycjach impre- rzacz z czarnym panelem, o rozmia- nej czêci drzwi. Centralny g³onik, wbudo- zy Car Audio Show rach 1 DIN, ma podwójny obrotowy pa- wany w panel radioodtwarzacza, polep- mo¿na ju¿ dokonaæ kil- nel czo³owy. Po ustawieniu w pierwszej po- sza w zasadniczy sposób odtwarza- ku porównañ. Przede zycji, ca³¹ powierzchniê panelu zajmuje wy- nie w przedniej czêci samochodu. wszystkim czas jej trwa- wietlacz, na którym s¹ widoczne wszyst- nia skrócono z trzech kie informacje o pracy radioodtwarza- Philips i VDO Dayton do dwóch dni. Przenie- cza. W tej pozycji panelu radioodtwa- Wyroby obydwu marek by³y na stoisku fir- P siono j¹ z krytej hali Me- rzacz mo¿na obs³ugiwaæ zdalnie, za po- my VDO Car Communication Poland. Phi- ry do Centrum Targowego Mokotów o wiêk- moc¹ pilota albo joysticka. Po przestawie- lips prezentowa³ radioodtwarzacze kaseto- szej powierzchni. Obecnie trudno oceniæ, ja- niu panela w drug¹ pozycjê, uzyskuje siê do- we i CD redniej klasy o zmienionym, no- kie bêd¹ dalsze losy tej wystawy, czy bê- stêp do elementów regulacyjnych. woczesnym i eleganckim wzornictwie. dzie siê rozwijaæ, czy przeciwnie, znik- Do radioodtwarzaczy MD ju¿ oferowanych, do- Np. model RC 670 RDS z ergonomicznym nie za jaki czas. Jedno jest pewne, w wy- ³¹czy³ nowy model MDX-C800 REC z funk- rozwi¹zaniem elementów steruj¹cych mo- stawie uczestniczy³y najwa¿niejsze fir- cj¹ nagrywania p³yt CD i MD, bezporednio ¿e odtwarzaæ p³yty CD, CD-R i CD-RW. my produkuj¹ce sprzêt car audio i najwiê- z tunera albo z zewnêtrznego tunera DAB. Ma, co wa¿ne u nas, tak¿e zakres fal d³u- ksi polscy dystrybutorzy tego sprzêtu. gich. Poza tym jest przystosowany do ste- W nr 5 i 6/2000 ReAV znalaz³y siê artyku- Panasonic rowania wzmacniaczy i zdalnego sterowa- ³y przegl¹dowe, w których omówiono naj- I na tym stoisku nie zabrak³o prawdzi- nia myszk¹. Zdejmowany panel czo³o- nowsze rozwi¹zania techniczne oraz funk- wych nowoci. Nale¿a³y do nich: samocho- wy jest zupe³nie p³aski i bardzo lekki. Phi- cje spotykane w radioodtwarzaczach reno- dowe kino DVD, centralny, automatycz- lips nadal ma w swojej ofercie tak¿e zmie- mowanych firm. Dlatego te¿ w tym reporta- nie otwierany g³onik, bêd¹cy integraln¹ czê- niacze p³yt, wzmacniacze i g³oniki.
Radioodtwarzacz Panasonic z odchylanym centralnym g³onikiem
Aktywny Czarny Panel w radioodtwarzaczu Sony (Panel otwarty) 45 POZNAJEMY SPRZÊT
Podobny, lecz wy¿szej klasy sprzêt car au- nych przez siebie firm. Bli¿sze informa- Visaton dio mia³ VDO Dayton. Odtwarzacze se- cje o nowym sprzêcie znajduj¹ siê w rela- Ten znany producent g³oników i akceso- rii 3300 wyró¿nia³y siê takimi funkcjami, cji z dorocznego spotkania, w tym nume- riów audio dysponuje równie¿ bogatym wy- jak automatyczny equalizer, regulacja g³o- rze ReAV. borem g³oników samochodowych. Zade- noci uzale¿niona od prêdkoci ja- Pioneer monstrowa³ nowe modele g³oni- zdy, czy sygnalizator przekroczenia prêdko- ków: m.in. rednio- i niskotonowy 13 cm, ci wczeniej zaprogramowanej. Pioneer równie¿ do³¹czy³ do grona produ- o pasmie 50÷10 000 Hz, subniskotonowy centów systemów medialnych, oferuj¹c pod- Alpine 30 cm, 25÷1000 Hz i wysokotonowy stawowe urz¹dzenia kina samochodowego. 2,5 cm z kopu³k¹ tytanow¹ i pasmie Ta firma konsekwentnie ugruntowuje swo- Przedstawi³ nowy rodzaj wywietlaczy _ 1000 Hz÷23 kHz. j¹ mocn¹ pozycjê wród producentów sa- OEL (Organic Electro-Luminescent). Ma- mochodowych systemów medialnych. W ofer- j¹ one istotne zalety w porównaniu z trady- Transfer Multisort Elektronik cie znajduj¹ siê m.in. odtwarzacz DVD o wy- cyjnymi. Wiêkszy kontrast, wiêksza ja- TME znany jako firma wysy³kowa elemen- miarach 1 DIN, tuner TV, kilka rodzajów mo- snoæ wiecenia, szeroki k¹t widzenia i mo¿- tów i podzespo³ów elektronicznych, na tej nitorów LCD, cyfrowy procesor dwiêku z de- liwoæ tworzenia trójwymiarowej grafiki. Po- wystawie zaprezentowa³ bardzo szeroki wy- koderem Dolby Digital i Dolby Pro Logic, sy- za tym wywietlacze OEL pobieraj¹ bór przewodów i z³¹cz do samochodo- stem nawigacyjny. Oprócz tego Alpine oferu- mniej pr¹du, tym samym mniej siê nagrze- wych radioodtwarzaczy i g³oników, je bogaty wybór radioodtwarzaczy, zmie- waj¹ i s¹ bardzo cienkie. np. wi¹zki przewodów ze z³¹czami ISO, niacz p³yt, wzmacniaczy i g³oników. Blaupunkt wi¹zki ze z³¹czami radioodtwarzaczy ró¿- JVC nych marek lub ze z³¹czami do ró¿nych ma- W swojej ofercie Blaupunkt wyranie rozgra- rek samochodów. Oferowane by³y g³oni- G³ówne innowacje w radioodtwarza- niczy³, stosuj¹c odmienne wzornictwo, radio- ki Swing oraz Impact w³oskich firm. czach to nowy rodzaj wywietlacza o na- odtwarzacze klasy podstawowej T-Line i kla- zwie El Chameleon (kameleon), sterowa- sy wy¿szej Funline 2. Cech¹ charaktery- Klinika dwiêku nie g³osem wa¿niejszymi funkcjami. Ulep- styczn¹ wzornictwa tych serii jest syme- Tê oryginaln¹ nazwê przyjê³y dla siebie fir- szono, w stosunku do poprzedniego, ze- tryczne rozmieszczenie przycisków steruj¹- my RAK System i Silcar, dealerzy kilku zna- staw samochodowego kina. cych, dziêki czemu radioodtwarzacze le- nych producentów samochodowych urz¹- El Chameleon to ruchomy panel z wielokolo- piej komponuj¹ siê z elementami deski roz- dzeñ car audio, zajmuj¹cy siê równie¿ insta- rowym wywietlaczem, ods³aniaj¹cy po w³¹- dzielczej samochodu. lowaniem rozbudowanych systemów na- czeniu radioodtwarzacza elementy sterowa- Marka Velocity, której Blaupunkt u¿y- g³onienia w samochodach. Na wysta- nia. Po wy³¹czeniu wywietlacz staje siê czar- wa do najwy¿szej klasy wzmacniaczy i g³o- wie zademonstrowali przewone studio od- ny, przyciski sterowania chowaj¹ siê. Pozo- ników, wzbogaci³a siê o nowe typy tych ze- s³uchowe, zmontowane w specjalnie przy- staje jednolita, czarna p³yta czo³owa. Wy- spo³ów tworz¹c drug¹ ich generacjê. stosowanym wojskowym samochodzie ciê- wietlacz umo¿liwia prezentowanie rucho- Blaupunkt, jeden z pierwszych producen- ¿arowym Star 660. S.J. n mej grafiki o du¿ej liczbie szczegó³ów, tów systemów nawigacyjnych, jako pierw- co jest bardzo efektowne. szy wprowadzi³ te¿ system nawigacyjny Tra- vel Pilot RNS 149, zintegrowany z wyso- Clarion kiej klasy radioodtwarzaczem CD. Generalny przedstawiciel Clariona, 2N Car Hi-Fi wyst¹pi³ z bardzo okaza³¹ eks- pozycj¹, z nowociami reprezentowa-
Samochodowy system medialny Alpine
Wywietlacz OEL w radioodtwarzaczu Pioneer 46
Rys. 1. Wygl¹d matrycy ciek³okrystalicznej D-ILA D-ILA (format 4:3, 1365x1024 piksele) NOWA TECHNIKA W PROJEKTORACH
Technika D-ILA ni¿ obraz S-XGA (1280x1024 piksele) two- dzie matrycowym (bramki po³¹czone z rzê- zapewnia rozdzielczoæ rzony przez stacje robocze CAD lub kompu- dem, ród³a _ z kolumn¹, a dreny _ z pikse- tery do grafiki. I to mimo przek¹tnej matry- lem) i sterowane za pomoc¹ tranzysto- obrazu S-XGA co jest cy wynosz¹cej zaledwie 0,9 (22,9 mm). ra MOS. Wygl¹d matrycy przedstawio- rzadkoci¹ wród U¿yteczne rozmiary ekranu wynosz¹, zale¿- no na rys. 1, a schemat uk³adu adresowa- projektorów. nie od typu projektora, od ok. 1,3 do nia matrycy _ na rys. 2. Adresowa- ok. 7 m (60 do 345) przy odleg³o- nie D-ILA odbywa siê z czêstotliwoci¹ dwu- ci ekran, projektor od ok. 0,8 do 20 m. Pro- krotnie wiêksz¹ ni¿ czêstotliwoæ sygna- -ILA (Direct Dri- jektory maj¹ jaskrawoæ obrazu 1500 lm AN- ³u wejciowego przy uwzglêdnieniu ve Image Light SI (w rozwi¹zaniach specjalnych osi¹- jednak szybkoci odpowiedzi ciek³ego Amplifier, bezpo- ga siê ju¿ 4000 lm ANSI!) i to przy kontra- kryszta³u. rednio sterowa- cie siêgaj¹cym 350:1. Nawet przy rucho- ród³em wiat³a jest wymienialna przez ny wzmacniacz mych obrazach obraz zachowuje doskona- u¿ytkownika, nie wprowadzaj¹ca znie- wiat³a obrazu) ³e odtwarzanie kolorów, wysok¹ czytel- kszta³ceñ kolorów lampa ksenonowa to rozwiniêcie noæ tekstu, czystoæ i wyrazistoæ. (420÷1600 W zale¿nie od typu projekto- Dprzez firmê JVC ra) o trwa³oci 1000 h. Uk³ad ostrzega o zbli- techniki, opracowanej wspólnie przez fir- Matryca D-ILA ¿aj¹cym siê koñcu ¿ywotnoci lampy. my Hughes i JVC ponad 7 lat temu. Dziê- Matryca odblaskowa jest wykonana techno- W porównaniu ze stosowan¹ powszech- ki zastosowaniu ciek³okrystalicznej, aktyw- logi¹ LCOS (Liquid Crystal On Crystal Sili- nie technik¹ transmisyjn¹, gdzie wia- nej matrycy odblaskowej o pionowo ustawio- con, ciek³y kryszta³ na krzemie krystalicz- t³o przechodzi przez strukturê ciek³okrysta- nych elementach uzyskano projektory rzu- nym). Sygna³y elektryczne (RGB, S-VHS liczn¹ (równie¿ okrelan¹ jako chip, tak sa- caj¹ce na ekran bardzo jasne i bardzo kon- lub zespolony sygna³ wizyjny) s¹ doprowa- mo jak struktura czysto pó³przewodniko- trastowe obrazy o du¿ej rozdzielczoci, siê- dzane do matrycy aktywnej, w której ele- wa), technologia refleksyjna z samej natu- gaj¹cej 1365x1024 pikseli _ wiêcej nawet menty obrazu s¹ adresowane w uk³a- ry umo¿liwia uzyskiwanie wiêkszych jaskra-
Wejcie sygna³u
Kolumny Pod³o¿e szklane Elektroda ITO Zegar S&H S&H S&H Warstwa odgraniczaj¹ca Ciek³y kryszta³ Trzecia warstwa metaliczna Tranzystor (elektroda odbijaj¹ca) piksela Druga warstwa metaliczna Elektroda (ekran uk³adu po³¹czeñ) piksela Pierwsza warstwa metal- iczna (uk³ad po³¹czeñ) Rzêdy Pod³o¿e krzemowe Dren Kondensator z krze- ród³o Bramka
Rejestr przesuwaj¹cy mu polikrystalicznego Dyfundowana elektroda Rys. 3. Matryca Rys. 2. Uk³ad kondensatora D-ILA w przekroju S&H _ Sample & Hold _ uk³ad pamiêtaj¹co-próbkuj¹cy adresowania matrycy D-ILA
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 47 POZNAJEMY SPRZÊT
woci. Ka¿dy element transmisyj- ci. Spolaryzowane wiat³o lam- nej matrycy LCD zawiera tranzy- py ksenonowej przecho- stor steruj¹cy wraz z doprowadze- dzi przez wybrany piksel ciek³okry- Polaryzator i rozdzielacz niami, co zatrzymuje czêæ prze- wi¹zki (PBS) staliczny, po czym ulega odbi- chodz¹cego wiat³a. W matrycy re- P³ytka ciu przez jego elektrodê odbijaj¹- æwieræfalowa fleksyjnej, wiat³o jest odbija- c¹. Cz¹steczki ciek³ego kryszta- ne od lustrzanej warstwy po³o¿o- ³u zmieniaj¹ swoje nachylenie zgo- nej tu¿ pod pikselami, nie prze- dnie z przy³o¿onym napiêciem, chodz¹c przez warstwy pod³o- co oznacza równie¿ zmianê kie- ¿a z elementami steruj¹cymi. Ekran runku polaryzacji wiat³a. Sche- Przekrój przez strukturê matrycy Obiektyw mat uk³adu optycznego jest przed- D-ILA jest przedstawiony na projekcyjny stawiony na rys. 4. Przed wej- rys. 3. Na krzemowe pod³o¿e na- ciem do D-ILA wiat³o lampy kse- Rys. 4. Uk³ad ³o¿one s¹ trzy warstwy meta- nonowej (jest to ³uk wiec¹cy w at- Lampa optyczny D-ILA lu. Pierwsza z nich jest wykorzysty- mosferze ksenonu) podlega linio- wana do budowy uk³adu sterowa- wej polaryzacji w dwóch kierun- nia (cie¿ki przewodz¹ce), dru- kach. Jeden z nich zostaje odbi- ga jest warstw¹ odbijaj¹c¹ wia- ty w polaryzatorze i rozdziela- t³o i os³aniaj¹c¹ tranzystory czu wi¹zki (PBS), po czym owie- oraz cie¿ki monta¿owe, a trze- tla matrcê D-ILA (w niektórych cia tworzy odbijaj¹ce wiat³o pi- modelach o zwiêkszonej jaskrawo- ksele o rozmiarach 13,0x13,0 µm ci do owietlania wykorzystu- i odleg³e od siebie brzegami o je siê równie¿ ok. po³owê drugie- 0,5 µm. Miêdzy warstwami meta- go strumienia spolaryzowane- lu umieszczone s¹ warstwy izola- go, po uprzednim przepuszcze- cyjne, specjalnie obrabiane che- niu go przez dodatkowy sprzê- micznie i mechanicznie dla za- gacz-polaryzator). Spolaryzowa- pewnienia g³adkiej i p³askiej po- ne wiat³o jest odbijane przez elek- wierzchni. Apertura piksela (wspó³- trodê piksela i jeszcze raz modulo- wane przez ciek³y kryszta³. czynnik wype³nienia otwo- Rys. 5. Tworzenie ru przez piksel) wynosi 93%, pod- piksela wirtualnego Na pikselach zawieraj¹cych infor- czas gdy w strukturze transmisyj- macjê o obrazie (czêci jasne i sza- nej nie przekracza ona 40÷60%, re) wiat³o spolaryzowane ule- i ju¿ samo to zapewnia du¿y wzrost jaskra- ga skrêceniu o 90o (pe³na ja- snoæ) lub mniej, zale¿nie od poziomu sza- woci obrazu. k³ego kryszta³u przy napiêciach zasilaj¹- roci. wiat³o o skrêconej polaryza- Cz¹steczki ciek³ego kryszta³u s¹ umieszczo- cych miêdzy 2 a 3 V wykazuje brak wp³y- cji jest przesy³ane przez PBS do obiekty- ne prawie prostopadle do powierzch- wu zmian temperatury w zakresie 36o o wu projektyjnego, który rzuca obraz ni z 1 nachyleniem wstêpnym w czar- a 80oC. nych czêciach obrazu, które zapewnia te- na ekran. Na pikselach nie przenosz¹- oretyczny kontrast 2000:1 przy jasno- Uk³ad optyczny z matryc¹ cych informacji o obrazie (czêci czarne) po- ci uk³adu optycznego f/4,8. Gruboæ war- D-ILA laryzacja wiat³a nie ulega w D-ILA zmia- stwy ciek³ego kryszta³u wynosi ok. 3 µm. nie i zostaje ono odbite przez PBS z powro- Jest to materia³ o ujemnej sta³ej dielektrycz- Scalony uk³ad steruj¹cy steruje napiê- tem do lampy. nej i ma³ej lepkoci, niezbêdnej do reagowa- ciem proporcjonalnym do poziomu sygna- nia na szybkie zmiany sygna³ów wideo. Su- ³u, przy³o¿onym miêdzy odbijaj¹c¹ wia- Konwersja obrazu ma czasów narastania i opadania wynosi t³o elektrodê piksela a elektrodê przezroczy- Dziêki zastosowaniu adaptacyjnego syste- 16,7 ms. Charakterystyka transmisyjna cie- st¹. W ten sposób powstaje skala szaro- mu DPC (Digital Pixel Conversion, cyfro-
Projekcja normalna Projekcja z przesuniêciem Punkt przeciêcia (przesuniêcie 0%) (tu: 30% i 55%) osi optycznej z ekranem rodek ekranu O optyczna obiektywu
O optyczna rodek obrazu obiektywu przesuniêtego o 30%
rodek obrazu przesuniêtego o 55%
Rys. 6. Przesuwanie wywietlanego obrazu w pionie
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 48
wa konwersja piksela), rozdzielczoæ wszy- stkich obrazów jest sprowadzana do 1365x1024 pikseli przy minimalnej zawarto- ci b³êdów interpolacyjnych (nie ma dener- wuj¹cych, poszarpanych czy z¹bkowa- nych krawêdzi). Jeli sygna³ wejcio- wy ma liczbê pikseli inn¹ ni¿ standardo- we dla D-ILA 1365x1024, DPC tworzy pi- ksele wirtualne. Wirtualny piksel X po- wstaje na podstawie pomiaru ca³kowitej ilo- ci wiat³a emitowanego przez pikse- le na okrelonej powierzchni _ na rys. 5 s¹ to piksele A-P.
Wspó³praca z komputerem i urz¹dzeniami wideo
Zmienna szybkoæ skanowania (15 do 82 kHz) i czêstotliwoæ ramki (50 do 72 Hz) Rys. 7. Prezentacja konstrukcji nadwozia samochodowego ze stacji roboczej CAD zapewniaj¹ wspó³pracê z szerok¹ ga- m¹ róde³ sygna³u. Do utrzymania dok³ad- wanie (rêczne) wywietlanego obrazu wzglê- rów ekranu. Swobodna regulacja po³o¿e- noci skali szaroci i odtwarzania kolo- dem optycznego rodka systemu (Offset Pro- nia obrazu góra-dó³ i w lewo-prawo, umo¿- rów s³u¿y 10-bitowy korektor wspó³czynni- jection), rys. 6. Maksymalne dopuszczal- liwia np. generacjê jednakowego i jedne- ka γ (gamma), utrzymywanego na pozio- ne przesuniêcie wynosi 55% wysokoci ekra- go obrazu przez dwa projektory jednocze- mie 2,2 dla wejæ z komputera i wideo. Licz- nu. Projektor D-ILA jest oczywicie wyposa¿o- nie. Przyk³ad prezentacji jest przedsta- ba odtwarzanych kolorów wynosi 16,8 mln. ny w wielofunkcyjnego pilota zdalnego stero- wiony na rys. 7. n Wygodne dla u¿ytkowników jest rozwi¹za- wania, zdaln¹ regulacjê zoomu i ogniskowa- nie obiektywu, umo¿liwiaj¹ce pionowe przesu- nia przy dopasowywaniu obrazu do rozmia- Leon Kossobudzki
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 50 EXCELLENCE - NOWE ZESTAWY G£ONIKOWE Z TONSILU
Od dawna s¹ znane zestawy g³onikowe Tonsilu serii Sonata, Voyager czy Maestro. Zestawy Excellence zosta³y przedstawione na targach Funkausstelung w Berlinie w 1999 r., a pierwsz¹ seriê produkcyjn¹ wykonano pod koniec ubieg³ego roku. Rys. 1. Schemat zwrotnicy i charakterystyka przenoszenia zestawu g³onikowego Ex-1S
estawy g³onikowe W zestawach zastosowano nowe konstruk- ta ma lepsze parametry techniczne ni¿ ce- Excellence: rega³owy cje g³oników: niskotonowy GDN 13/50/9 luloza, modu³ Younga wynosi 4,98 . 109 Ex-1S, centralny Ex- i wysokotonowy GDWK 10/80/20. Obydwa Pa, a dla celulozy (1÷3) . 109 Pa. Gêstoæ 1C i wolnostoj¹cy Ex- g³oniki maj¹ ekranowany obwód magne- tej tkaniny wynosi 1350 kg/m3 (celulozy ok. 1F stanowi¹ komplet tyczny. Zestawy mog¹ wiêc pracowaæ w po- 600 kg/m3), dlatego membrana jest bar- zestawów do syste- bli¿u odbiorników telewizyjnych i monito- dziej sprê¿ysta i mo¿e mieæ mniejsz¹ gru- mu kina domowego. rów komputerowych, nie zniekszta³caj¹c boæ, zapewniaj¹c te same parametry g³o- Z Obudowy ich nieco ich obrazu. nika. W po³¹czeniu z gumowym zawie- ró¿ni¹ siê od przyjêtych standardów (patrz G³onik niskotonowy GDN 13/50/9 ma bia- szeniem membrany, otrzymano uk³ad drga- zdjêcie). Ekran jest z 25-milimetrowej p³yty ³¹ membranê z tkaniny z w³ókien szkla- j¹cy o czêstotliwoci rezonansowej 46 Hz. MDF, a jego zewnêtrzna powierzchnia sta- nych, powleczonej ¿ywic¹ termoutwardzal- Dziêki du¿ej sprê¿ystoci membrany, górna nowi fragment walca. Na niej, w specjalnie n¹ o nazwie ENERGOPREG EPT. Tkanina czêstotliwoæ g³onika wynosi ok. 10 kHz. podfrezowanych gniazdach, s¹ umieszczo- Podstawowe parametry g³onika GDN 13/50/9 ne g³oniki. Ekran jest oklejony naturalnym n Moc znamionowa: 50 W lakierowanym fornirem. G³oniki nie wysta- n Impedancja: 6 lub 12 Ω j¹ ponad powierzchniê ekranu, dlatego zre- , . n Parametry Thiela: Bl = 7 T m, Qms = 5, zygnowano z ich os³aniania. Korpus obudo- Qes = 0,65, Qts = 0,56, Vas = 10,1 l wy jest z p³yty wiórowej gruboci 18 mm oklejonej foli¹ drewnopodobn¹.
Rys. 2. Schemat zwrotnicy i charakterystyka przenoszenia zestawu g³onikowego Ex-1C
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 51 POZNAJEMY SPRZÊT
W zwrotnicach zastosowano wysokiej jako- ci podzespo³y: w torze wysokotonowym kondensatory poliestrowe i cewkê powie- trzn¹, a w torze niskotonowym kondensa- tor bipolarny o ma³ym tg δ i cewkê na rdze- niu ferrytowym. Zwrotnice zestawów Ex-1S i Ex1C s¹ zmontowane bezpore- dnio na przy³¹czach. Zamierzeniem konstruktorów by³o, aby ze- stawy g³onikowe Excellence mia³y czyste, zrównowa¿one i neutralne brzmienie. Czy to siê uda³o? _ pozostawiamy ocenie Czytelników. n
Andrzej Poliñski Rys. 3. Schemat zwrotnicy i charakterystyka przenoszenia zestawu g³onikowego Ex-1F
Dane techniczne zestawów g³onikowych
Parametr Ex-1S Ex-1C Ex-1F Moc znamionowa [W] 50 70 80 Moc maksymalna [W] 100 130 150 Impedancja [Ω] 6 6 6 Pasmo czêstotl. [Hz] 50÷22 000 50÷22 000 35÷22 000 Efektywnoæ [dB] 87 88 88 Wymiary (szer.xwys.xg³êb.) [mm] 185x320x274 486x185x274 185x850x274 Masa [kg] 7,5 12 16
G³onik wysokotonowy kopu³kowy GDWK 10/80/20 zawiera: n dwuczêciowy korektor fazy, górny korektor ma kszta³t wyk³a- dniczy zwiêkszaj¹cy efektywnoæ g³onika, n membranê kopu³kow¹ w kszta³cie czaszy kulistej, wykonan¹ z mikrow³ókien poliestrowych, nieprzepuszczaln¹ dla powietrza, n ciecz magnetyczn¹ w szczelinie obwodu magnetycznego t³u- mi¹c¹ drgania paso¿ytnicze, n cewkê na aluminiowym korpusie, nawiniêt¹ drutem o zwiêk- szonej odpornoci cieplnej z wyprowadzeniem lic¹, dziêki czemu g³onik ma wysok¹ obci¹¿alnoæ, n uk³ad drgaj¹cy zamontowany na specjalnym piercieniu, co u³a- twia demonta¿ dla celów serwisowych. Zestawy g³onikowe Excellence s¹ zestawami dwudro¿nymi, typu bass-reflex. W zestawie Ex-1S rura bas-reflex jest na tylnej ciance. Dlatego powinien on byæ usytuowany ok. 30 cm od ciany. Parametry zestawu podano w tablicy. Schemat zwrotni- cy przedstawiono na rys. 1. Czêstotliwoæ podzia³u pasma wy- nosi 2500 Hz. W torze niskotonowym jest filtr o nachyleniu ok. 12 dB/oktawê, a w torze wysokotonowym filtr o nachyleniu 18 dB/oktawê. Zestaw centralny Ex-1C ma dwa g³oniki niskotonowe po³¹czo- ne równolegle, umieszczone symetrycznie wzglêdem g³onika wy- sokotonowego. Schemat zwrotnicy przedstawiono na rys. 2. Czêstotliwoæ podzia³u pasma wynosi 2500 Hz. W torze nisko- tonowym jest filtr o nachyleniu ok. 12 dB/oktawê, a w torze wy- sokotonowym filtr o nachyleniu 18 dB/oktawê. Zestawy Ex-1S i Ex-1C maj¹ z³ocone dwuzaciskowe przy³¹cza. Podobn¹ konstrukcjê zastosowano w zestawie Ex-1F, z tym, ¿e wiêksza wolnostoj¹ca obudowa ma rurê bass-reflex na ciance przedniej. Zestaw ma przy³¹cze typu biwiring (4 zaciski) i kolce wkrêcane w dno obudowy. Schemat zwrotnicy przedstawiono na rys. 3. Parametry zwrotnicy s¹ takie same jak dla zestawu Ex-1C.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 52 KAMERA WIDEO Hi8 SAMSUNG VP-L550 Ró¿ne rodzaje kamer wykonywanie pojedynczych zdjêæ, korekcje nobarwny w wybranym kolorze (czerwony, wideo maj¹ swoich kontrastu przy filmowaniu pod wiat³o, fade ¿ó³ty, zielony, niebieski), obraz z efektem (stopniowe rozjanianie i ciemniane obra- smu¿enia, obraz z efektem szachownicy zwolenników. zu) oraz PIP _ obraz w obrazie . Funkcjê PIP itp., ³¹cznie 12 ró¿nych efektów. Prezentuj¹c kamerê nale¿y w³¹czaæ przede wszystkim wtedy, n Programy specjalne, np. Automatyczny _ , Hi8 z monitorem gdy korzysta siê z elektronicznego zoom u. z samoczynnym równowa¿eniem jasnoci Na czêci ekranu ukazuje siê dodatkowy obiektu i t³a oraz migawka 1/50÷1/150 s, za- LCD i bogatym obrazek z mniejszym zbli¿eniem, na którym le¿nie od filmowanej sceny, Sportowy _ do wyposa¿eniem ³atwiej zlokalizowaæ filmowany obiekt. filmowania szybko poruszaj¹cych siê obiek- technicznym Jeszcze wiêcej funkcji obs³uguje siê za tów, Pla¿a/nieg _ do filmowania ludzi lub zwiêkszymy, byæ pomoc¹ menu. Nale¿¹ do nich m.in.: innych motywów na bardzo jasnym tle _ n Cyfrowe efekty specjalne, np. obraz jed- niegu, piasku itp. Do wyboru jest 6 progra- mo¿e, liczbê zwolenni- mów. ków tego systemu. n Tytu³y do filmów _ np. Rocznice, ¯ycze- nia, Wakacje, Nasze dziecko itd., razem kilkanacie tytu³ów. ceniamy najlepsz¹ Niezale¿nie od rozbudowanych funkcji, jak kamerê z oferty wymienione wy¿ej, za pomoc¹ menu w³¹cza Samsunga, któr¹ siê lub wy³¹cza stabilizacjê obrazu, zdal- udostêpni³o ne sterowanie, regulacjê g³onoci nam polskie dwiêku itd. przedsta- Pilotem, który nale¿y do podsta- wiciel- wowego wyposa¿enia kamery, Ostwo dokonuje siê wszystkich czê- tej firmy. ciej u¿ywanych regulacji Parametry techniczne _ funk- i prze³¹czeñ oraz obs³uguje cje wyró¿niaj¹ce tê kamerê, to samowyzwalacz. przede wszystkim zoom o szerokim zakresie: 22 Wspó³praca z innymi x optyczny i 440 x elektronicz- urz¹dzeniami ny, poza tym efektywny stabiliza- i wyposa¿enie kamery tor obrazu, monitor LCD, obraz w obrazie, pojedyncze zdjêcia. Kamera jest wyposa¿ona w gniazda do przy³¹czania wspó³pracuj¹cych urz¹- Funkcje u¿ytkowe dzeñ, przede wszystkim odbiornika telewi- Kamera wideo VP-L550 jest urz¹dzeniem zyjnego i magnetowidu (tak¿e S-VHS), ze- o rozbudowanych funkcjach, wykorzysty- wnêtrznego mikrofonu, zasilacza sieciowe- wanych przy filmowaniu i odtwarzaniu. Funk- go, wykorzystywanego tak¿e do ³adowa- cje czêciej u¿ywane s¹ obs³ugiwane bez- Wa¿niejsze dane techniczne System zapisu: Wideo _ dwie g³owice, nia akumulatora kamery. porednio za pomoc¹ elementów regula- zapis helikalny FM, PAL, CCIR W sk³ad podstawowego wyposa¿enia wcho- cyjnych umieszczonych na obudowie ka- Audio _ monofoniczny FM dz¹: pilot zdalnego sterowania, akumulator, mery. Do pozosta³ych funkcji dostêp uzysku- Kasety: Hi8 lub 8 mm zasilacz sieciowy, przewody sieciowe i Au- je siê za pomoc¹ menu ekranowego, wy- Prêdkoæ przesuwu tamy: SP _ 20,051 mm/s dio/Video, adapter Scart, pasek na ramiê. wietlanego w optycznym wizjerze oraz na zapis tylko SP, odtwarzanie SP i LP ekranie LCD. Bezporednio uruchamia siê Czas przewijania: tama P5 _ 120: ok. 8 min Wra¿enia u¿ytkownika m.in. nagrywanie i odtwarzanie oraz przewi- Element wiat³oczu³y: matryca CCD Kamera VP-L550 prezentuje siê dziêki sre- janie tamy w obydwu kierunkach. D³ugoci ogniskowej: 3,6÷79,2 mm brzystej barwie i spokojnym, lecz nowocze- Optyczny i elektroniczny zoom jest regulo- wiat³o obiektywu: 1,6 Minimalne owietlenie: 0,3 luksa snym kszta³tom, estetycznie a nawet efek- wany dwupozycyjnym prze³¹cznikiem, przy Wywietlacz LCD: 2,5 cala 62 000 pikseli townie. czym zoom elektroniczny jest niezale¿nie Wbudowany mikrofon: pojemnociowy, Wygoda obs³ugi, czyli ergonomia kamery, w³¹czany i wy³¹czany za pomoc¹ menu. wielokierunkowy jest w pe³ni zadowalaj¹ca i niemal wszyst- Kolejne wa¿niejsze funkcje w³¹czane lub Zasilanie: 7÷8,5 V DC kie elementy do obs³ugi s¹ wygodnie roz- regulowane bezporednio, to rêczna regu- Pobór mocy: 6,5 W Wymiary: 101x104x176 mm mieszczone. Najwy¿ej mo¿na mieæ zastrze- lacja ostroci, wywietlanie godziny i daty, Masa: 760 g ¿enia do zbyt blisko siebie umieszczonych
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 53 OCENY U¯YTKOWNIKÓW
, przycisków zoom u i zdjêæ jednorazowych. w tych miejscach, w których znajduj¹ siê programy Sport czy Piasek i nieg. Funk- Pocz¹tkowo zdarza³o siê podczas filmowa- w naturalnej pozycji obs³uguj¹ce je palce. cje korekcji kontrastu wyranie poprawiaj¹ nia w³¹czyæ zdjêcie jednorazowe, zamiast Optyczny wizjer ma regulowany w szerokich jakoæ odtwarzania g³ównych motywów pod- uruchomiæ zoom. Taka pomy³ka powoduje granicach k¹t nachylenia wzglêdem kame- czas filmowania pod wiat³o i naprawdê war- zamro¿enie na 6 sekund filmowanego mo- ry. Regulowana jest te¿ odleg³oæ okularu od to z nich korzystaæ. tywu. By³oby lepiej, gdyby przycisk wy³¹cza- korpusu kamery. Ostroæ obrazu w okularze Tama 8 mm nie mo¿e byæ odtwarzana j¹cy OSD by³ ³atwiej dostêpny, a nie umie- jest nastawiana w szerokich granicach. w magnetowidzie, a kopiowanie jej na ta- szczony pod zazwyczaj zamkniêtym moni- Je¿eli filmuje siê trzymaj¹c kamerê obu- mê VHS powoduje pogorszenie jakoci torem, tym bardziej, ¿e u¿ywa siê go dosyæ r¹cz, to palce lewej rêki natrafiaj¹ na przy- obrazu. Kopiowanie tamy jest konieczne, je- czêsto. ciski przesuwu tamy i przycisk wywietla- ¿eli film montuje siê po nakrêceniu poszcze- Przy filmowaniu korzysta siê g³ównie z wizje- nia godziny i daty. gólnych ujêæ. Film nie montowany lepiej od- ra optycznego, m.in. dlatego, ¿e w dzieñ na Mechanizmy kamery pracuj¹ bardzo cicho twarzaæ bezporednio z kamery na telewizo- otwartej przestrzeni obraz na monitorze LCD podczas filmowania i odtwarzania. Nie prze- rze. Podczas takiego ogl¹dania filmów naj- jest ma³o widoczny. Optyczny wizjer powinien nosz¹ siê do mikrofonu ¿adne zak³ócenia od wygodniej obs³ugiwaæ kamerê za pomoc¹ mieæ mniej ziarnist¹ strukturê ekranu. pracy napêdów. pilota. Instrukcja obs³ugi zawiera wszystkie po- Kamera ma wyj¹tkowo szeroki zakres regu- Podsumowuj¹c ocenê dochodzi siê do wnio- trzebne u¿ytkownikowi informacje i tylko lacji d³ugoci ogniskowej, czyli zoom. Stabi- sku, ¿e kamerê Samsunga mo¿na poleciæ czasem zauwa¿a siê niedostatki lub nie- lizacja obrazu funkcjonuje w pe³ni skutecz- nie tylko zaawansowanym amatorom filmowa- , cis³oci powsta³e przy t³umaczeniu. nie, gdy korzysta siê z zoom u optycznego. nia wideo. Mniej dowiadczeni szybko naucz¹ Tyle uwag krytycznych. Pozytywne wra¿enia Przy du¿ych zbli¿eniach _ korzystaniu siê wykorzystywaæ równie¿ wyrafinowane , zdecydowanie przewa¿aj¹. Co bardzo wa¿- z zoom u elektronicznego _ statyw jest ju¿ funkcje, sprawiaj¹c, ¿e ich filmy bêd¹ bar- ne _ kamera, g³ównie dziêki dobrej konstruk- potrzebny. dziej efektowne. cji przytrzymuj¹cego j¹ regulowanego pa- Automatyczna regulacja nawietlania dzia- Cena ok. 3000 z³, stanowi z punktu widzenia ska, pewnie i stabilnie trzyma siê d³oni. ³a skutecznie w szerokich granicach i tylko nabywcy, racjonalny kompromis miêdzy eko- Przy tym podstawowe elementy regulacyjne, w wyj¹tkowych przypadkach celowe jest nomik¹ i walorami technicznymi tego urz¹- przyciski Start/stop i Zoom s¹ dok³adnie korzystanie ze specjalnych nastawieñ, jak dzenia. S.J. n
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 54 MAGNETOWID VR20D FIRMY
Testowany Kaseta D-VHS magnetowid jest na PHILIPS naszym rynku drugim po HM-DR10000 firmy JVC magnetowidem zapisuj¹cym nie tylko sygna³y analogowe ale i cyfrowe w systemie D-VHS, gwarantuj¹cym wysok¹ jakoæ obrazu i dwiêku.
agnetowid jest Pilot Magnetowid VR20D przeznaczony z odchylanym panelem do u¿ytku do- mowego. Za- nej zmiany prêdkoci i ruchu poklatkowego magnetowidem najlepiej ³¹czyæ przewoda- pisuje zarów- przy odtwarzaniu tamy ze zmniejszon¹ mi S-VHS 4-stykowymi ze wzglêdu na ja- no sygna³y prêdkoci¹, ale jest szybkie odtwarzanie ta- koæ obrazu. Jest te¿ wejcie Synchro edit, analogowe my i stop-klatka. W systemie D-VHS, tak jak do synchronicznego przegrywania nagrañ M (po przetwo- w systemie analogowym, mo¿na nagrywaæ z kamery, ale nie ma przewodu LANC do rzeniu na sygna³y cyfrowe), np. z telewizora, z dwiema prêdkociami: STD lub LS3. po³¹czenia obu urz¹dzeñ. Z przodu umie- kamery wideo, tunera satelitarnego, jak i bez- Do do³¹czenia sygna³u cyfrowego jest gnia- szczono gniazda AV. porednio cyfrowe, np. z cyfrowej kamery wi- zdo cyfrowe systemu DV, niestety umie- Minusem jest brak wejcia s³uchawkowego deo. Mo¿liwy jest te¿ zapis i odczyt analogo- szczone z ty³u, by³oby wygodniej z przodu. przydatnego przy pracach monta¿owych. wy w systemie S-VHS i VHS. Przy zapisie sy- Czêæ analogowa to typowy magnetowid gna³u cyfrowego na kasecie D-VHS uzysku- S-VHS/VHS wysokiej klasy. Jest on wypo- Wygl¹d je siê obraz najwy¿szej jakoci o rozdziel- sa¿ony w uk³ad automatycznej cyfrowej re- Magnetowid jest wiêkszy i ciê¿szy od zwyk³e- czoci ponad 500 linii. Na do³¹czonej do ma- gulacji obrazu DSPC (Digital Studio Picture go magnetowidu. Ma atrakcyjn¹ srebrn¹ p³y- gnetowidu kasecie D-VHS (DF300 Philips) Control), sprawdzaj¹cy tamê i dostosuj¹cy tê czo³ow¹ z odchylanym panelem os³ania- mo¿na zapisaæ w systemie cyfrowym 5-go- parametry zapisu lub odczytu tak, aby uzy- j¹cym kieszeñ kasety. Na panelu rozmie- dzinny program (z szybkoci¹ STD) lub 15-go- skaæ obraz najlepszej jakoci. Dodatkowo szczono najwa¿niejsze przyciski do obs³ugi dzinny z szybkoci¹ LS3. Przy zapisie w sy- system 3R koryguje zbocza sygna³ów lumi- magnetowidu, w tym pokrêt³o Jog&shuttle. stemie analogowym jest to 3,56 godzin z szyb- nancji i chrominancji, dziêki czemu uzysku- Tradycyjny wywietlacz nie wywietla nazw koci¹ SP i 7,13 godzin z LP. je siê obraz z wyraniejszymi szczegó³a- stacji telewizyjnych, lecz tylko numery pa- Tama w kasecie D-VHS jest takiej samej ja- mi. Trzecim uk³adem jest system cyfrowej miêci stacji telewizyjnych, trzeba skorzystaæ koci jak w kasetach S-VHS, natomiast korekcji podstawy czasu TBC, eliminuj¹cy z funkcji OSD na ekranie telewizora. w obudowie jest dodatkowy otwór do iden- drgania niestabilnych sygna³ów wideo, za- Do wyboru s¹ dwa tryby: Stand by, wówczas tyfikacji w magnetowidzie. lecany przy odtwarzaniu nagrañ z kamery na wywietlaczu widoczny jest zegar, Ni¿ej przedstawiono, na jakich kasetach i kaset czêsto u¿ywanych oraz przy kopio- oraz oszczêdny, w którym wywietlacz jest i w jakim systemie mog¹ byæ realizowane waniu nagrañ. Z tym uk³adem wspó³pracu- wy³¹czony. nagrania. je uk³ad redukcji szumów DNR. Instalowanie System zapisu Kaseta Z³¹cza Magnetowid ma trzy mo¿liwoci instalacji D-VHS S-VHS VHS D-VHS + + + Z ty³u znajduj¹ siê dwa gniazda scart do do- z telewizorem: Easy link /NexTView link, S-VHS _ + + ³¹czenia telewizora, tunera satelitarnego Follow TV i rêczn¹. Pierwsza wymaga ma- VHS _ _ + i dekodera oraz wyjcia audio L, P do wypro- gistrali Easy link w telewizorze. Wtedy auto- wadzenia sygna³ów fonii do wzmacniacza matycznie magnetowid przejmuje ustawie- Przy zapisie w postaci cyfrowej s¹ mniejsze i wejcia do do³¹czenia sygna³u fonii z inne- nie programów telewizora. Funkcja Follow mo¿liwoci wyboru sposobu odtwarzania ta- go ród³a, jak odtwarzacz CD, tuner radio- TV pó³automatycznie porz¹dkuje progra- my. Nie dzia³a pokrêt³o Jog&shuttle do p³yn- wy i satelitarny. Z telewizorem lub drugim my zgodnie z telewizorem. Rêczne progra-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 55 OCENY U¯YTKOWNIKÓW
mowanie powoduje zatrzymanie wyszukiwa- wid rozpocznie odtwarzanie od pocz¹tku Studio monta¿owe nia stacji w momencie jej znalezienia. Jest filmu. Aby u³atwiæ wyszukiwanie nagrañ Do amatorskiego monta¿u jest jedynie syn- te¿ mo¿liwoæ precyzyjnego dostrojenia do wprowadzono kategorie programów: Film, chroniczne kopiowanie i to tylko do nagrañ czêstotliwoci stacji. Sport, Specjalne, Seriale, Rozrywka, Muzy- analogowych. Brak jest funkcji dogrywania Stacjom telewizyjnym mo¿na nadaæ nazwy ka, Wiadomoci i Inne. Wprowadzono tak- cie¿ki dwiêkowej Audio dubbingu lub wy- (korzystaj¹c z alfabetu) lub wybraæ z listy 63 ¿e mo¿liwoæ sortowania wed³ug numerów miany obrazu Insert. nazw stacji. Korzystaj¹c z funkcji sortowania kaset, daty lub kategorii. Przy kopiowaniu nagrañ z kamery cyfrowej mo¿na ustaliæ w³asny porz¹dek programów. Funkcja Tape manager dzia³a, je¿eli nagra- DV mo¿na wybraæ jedn¹ z dwóch par ka- Wprowadzanie nazw (brak opisu w instruk- nie jest co najmniej 10-minutowe w trybie na³ów dwiêkowych lub miksowanie dialo- cji) jest bardzo proste. Niestety, na wywie- D-VHS STD, 30-minutowe w D-VHS LS3, gów z obu par kana³ów. tlaczu magnetowidu widoczne s¹ tylko nu- 8-minutowe w S-VHS/VHS SP i 15-minuto- mery pamiêci, nazwy stacji telewizyjnych we w S-VHS/VHS LP. Wra¿enia u¿ytkownika mo¿na zobaczyæ przy u¿yciu funkcji OSD. DANE TECHNICZNE Najwiêkszy wp³yw na jakoæ obrazu odtwa- rzanego z kasety serwisowej VHS ma uk³ad Nagrywanie z timerem System zapisu (S-VHS/VHS) PAL System kodowania (D-VHS) MPEG2 TBC/NR. Wyrównuje on przejcia miêdzy Magnetowid mo¿na programowaæ z timerem Liczba g³owic wideo kolorami i s¹ one wyraniejsze. Wp³yw funk- ShowView i tradycyjnie, wprowadzaj¹c (S-) VHS /D-VHS 4/2 audio FM 2 cji 3R jest nieznaczny. Obie funkcje mo¿na dzieñ, godzinê, minuty, VPS/PDC (u nas Odtwarzanie PAL wy³¹czaæ. Na sta³e w³¹czona jest funkcja nie dzia³a) pocz¹tku i koñca oraz szybkoæ VHS NTSC (S-) DSOC. Widaæ wyranie ró¿nice miêdzy re- zapisu Sp i Lp przy zapisie cyfrowym STD Szybkoæ zapisu S-VHS/VHS Sp, LP gulacj¹ obrazu w trybie Auto i Sharp, znacz- i LS3. Pomy³kê ³atwo skorygowaæ odpo- D-VHS STD, LS3 nie mniejsze s¹ miêdzy Distinct i Sharp. wiednim przyciskiem w pilocie. Jest mo¿li- Stosunek sygna³/szum wideo 45 dB Rozdzielczoæ pozioma Zdecydowanie najlepszy obraz jest przy woæ automatycznej zmiany prêdkoci, ale VHS 250 linii zapisie D-VHS, chocia¿ S-VHS jest tylko tylko dla kaset 180-minutowych, brak jest sy- S-VHS 400 linii D-VHS 540 linii nieznacznie gorszy. Zachowane s¹ odcienie gnalizacji kolizji terminów. System zapisu audio kolorów, nasycenie barw i odwzorowanie Mo¿na tak¿e programowaæ nagrywanie z tu- S-VHS/VHS FM D-VHS MPEG2 szczegó³ów. Ró¿nice przy zapisie z szybko- nera satelitarnego (Rec link), ale musi mieæ Pasmo przenoszenia (mono) 70 Hz÷10 kHz ci¹ LS3 i STD s¹ niewielkie, co daje szan- on w³asny timer. Magnetowid siê w³¹czy, gdy (cie¿ka Hi-Fi) 20 Hz÷20 kHz se lepszego wykorzystania tamy D-VHS, na wejciu pojawi siê sygna³ z tunera sateli- Stosunek sygna³/szum S-VHS 80 dB mo¿na wtedy zapisaæ ok. 50 odcinków se- tarnego, natomiast wy³¹czy, gdy sygna³ z tu- D-VHS 110 dB rialu lub 15 filmów 1,5-godzinnych. nera satelitarnego zostanie wy³¹czony przez Pamiêæ kana³ów TV 99 Czas podtrzymania pamiêci timera 60 min Cena kasety 90 z³ to du¿o, ale bior¹c pod jego zegar. Mo¿na zaprogramowaæ do omiu Gniazda uwagê trwa³oæ zapisu cyfrowego i pojem- programów z rocznym wyprzedzeniem. ty³ Scart:_ 2 we/wy we/dekoder noæ zapisu w trybie LS3, nie jest to cena Jest te¿ szybkie nagrywanie, naciskaj¹c Cinch: _ Audio 2 x we Audio 2 x wy wygórowana. Jakoæ stop-klatki w trzech przycisk Rec powoduje siê wyd³u¿enie za- S-Video _ we/wy 4-stykowe systemach jest bez zarzutu. pisu o 30 min. Mo¿liwy jest zapis od 30 mi- DV (i.link) we minijack, synchro edit Funkcjonalne rozmieszczenie pulpitu za- nut do omiu godzin. Ant. we/wy chêca do monta¿u filmu, lecz brak przy za- przód Cinch Video _ we Regulacja parametrów Audio _ L R we pisie D-VHS funkcji odtwarzania w zwol- Pobór mocy 36 W nionym tempie i ruchu poklatkowego utru- obrazów Smart Picture Czuwanie 8,7 W Masa 8 kg dnia znajdywanie miejsca ciêcia. Prawdopo- Funkcja ta s³u¿y do regulacji jakoci obrazu Wymiary (szer.xwys.xg³.) 468x145x369 mm dobnie w kolejnych generacjach magneto- przy odtwarzaniu nagrania. Do wyboru jest widów zostan¹ wprowadzone funkcje Audio ustawienie podstawowe Auto przy odtwarza- Dwiêk dubbing i Insert. niu kaset dobrej jakoci. Przy gorszych Pilot nie ma wielu przycisków, do tego przy- mo¿na skorzystaæ z funkcji Distinct uwy- Magnetowid jest wyposa¿ony w dekoder ciski zmiany kana³ów i si³y d¿wiêku s¹ du- datniaj¹cej szczegó³y, funkcja Sharp wyo- dwiêku Sound-Multiplex oraz cyfrowy de- ¿e i podwietlane, znacznie wiêkszy powi- strza krawêdzie, a funkcja Soft _ obraz koder Nicam, dziêki czemu mo¿e odbieraæ nien byæ przycisk Play i Stop. Wydzielenie mniej ostry, z mniejszymi szumami. audycje zarówno stereofoniczne, jak i dwu- przycisków Audio, Smart picture, Tape ma- Zak³ócenia obrazu mo¿na eliminowaæ rêcz- jêzyczne nager i Timer u³atwia szybkie dotarcie do n¹ regulacj¹ po³o¿enia g³owicy wzglêdem W trybie D-VHS magnetowid nagrywa dwie tych funkcji bez zag³êbiania siê w menu cie¿ki. cie¿ki, a odtwarza jedn¹ lub dwie, w S- magnetowidu. VHS za mo¿e nagrywaæ trzy cie¿ki dwiê- Menad¿er tam Dwiêk jest bardzo dobrej jakoci, jak z p³y- kowe Hi-Fi L, Hi-Fi R oraz Norm. ty kompaktowej. Przy korzystaniu z g³oni- To funkcja, która staje siê standardem w ma- Jest wskanik poziomu zapisu, lecz nie ma ków telewizora ró¿nice w systemie cyfrowym gnetowidach wy¿szej klasy. Umo¿liwia ona rêcznej regulacji poziomu sygna³u. Przewi- i analogowym s¹ niezauwa¿alne. ³atwe sprawdzenie zawartoci kasety i od- dziano dwa gniazda cinch, z ty³u lub z przo- Niestety, za trzy systemy wideo i bardzo tworzenie zapisu. Wyszukiwanie filmu mo- du, do nagrywania dwiêku na magneto- dobr¹ jakoæ obrazu oraz dwiêku trzeba ¿e siê odbywaæ bezporednio z kasety od- wid, np. z p³yty kompaktowej, ze stacji radio- du¿o zap³aciæ (8999 z³), ale nale¿y mieæ twarzanej lub przez przeszukanie g³ównej wej lub tunera satelitarnego. Druga para nadziejê, ¿e magnetowidy D-VHS przyjm¹ pamiêci, w której s¹ zarejestrowane wszy- cinch, wyprowadzaj¹ca sygna³ stereofo- siê na rynku, a ich cena bêdzie spadaæ. n stkie filmy. Po wybraniu w³aciwej kasety niczny, jest do wzmacniacza zewnêtrznego, i zaznaczeniu wybranego tytu³u, magneto- np. z zestawu audio. Jerzy Justat
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 56 FALE RADIOWE
W naszym codziennym ¿yciu wykorzystujemy fale elektromagne- tyczne s³uchaj¹c radia, ogl¹daj¹c telewizjê, czy rozmawiaj¹c przez telefon komórkowy. Rys. 1. Rozprzestrzenianie siê fali przyziemnej Warto zatem Wobec tego program I jest nadawany na fa- pewien negatywny wp³yw na rozchodzenie przypomnieæ, w jaki li d³ugoci ok. 1333 m, a "Trójka" na ok. 3 m. siê fal o najwiêkszych czêstotliwociach. sposób te fale Dla nas szczególnie interesuj¹ce s¹ fale Kolejna warstwa _ stratosfera _ rozci¹ga siê do naszych urz¹dzeñ wymienione na wstêpie. Czêstotliwoci i do wysokoci 60÷90 km. Jest to warstwa po- d³ugoci fal s¹ podane w tablicy 1. rednia, maj¹ca znikomy wp³yw na rozcho- docieraj¹. dzenie siê fal elektromagnetycznych. Ponad rodowiska rozchodzenia siê fal tymi obszarami, do wysokoci ok. 400 km Czêstotliwoci i d³ugoci fal Drogi, jakimi fale elektromagnetyczne docie- rozci¹ga siê jonosfera, przestrzeñ w której raj¹ do miejsca ich emisji _ anteny nadaw- znajduj¹ siê zjonizowane cz¹steczki ga- Fale elektromagnetyczne okrela siê po- czej do urz¹dzenia odbiorczego, zale¿¹ od zów. Ten obszar ma istotny wp³yw na roz- daj¹c ich czêstotliwoæ albo d³ugoæ. Daw- ich czêstotliwoci. Wp³yw na rozchodzenie przestrzenianie siê fal. niej czêciej mówiono o d³ugoci fali. Do siê fal ma równie¿ rodowisko w jakim siê G³ównym czynnikiem wywo³uj¹cym joniza- dzisiaj powszechnie u¿ywa siê nazw: fale rozprzestrzeniaj¹. rodowisko, to w du¿ym cjê cz¹stek gazu jest S³oñce. Zatem stopieñ d³ugie, rednie, krótkie i ultrakrótkie. Jednak uproszczeniu: atmosfera, l¹dy (ziemia) i mo- jonizacji zale¿y od pory doby, pory roku obecnie podaje siê niemal wy³¹cznie czêsto- rza (woda). G³ównym orodkiem rozcho- i aktywnoci s³oñca. tliwoæ. Na przyk³ad, Program I Polskiego dzenia siê fal jest atmosfera, przy czym nie Miar¹ jonizacji jest tzw. gêstoæ elektrono- Radia jest nadawany na falach d³ugich, na jest ona jednorodna. wa _ liczba swobodnych elektronów w jed- czêstotliwoci 225 kHz, a popularna "Trójka" Od poziomu ziemi do wysokoci 10÷15 km nostce objêtoci gazu. Z uwagi na ró¿ny na falach ultrakrótkich, w Warszawie na rozci¹ga siê troposfera. W tej warstwie znaj- stopieñ oddzia³ywania na fale elektroma- 98,8 MHz. duje siê g³ównie azot, tlen i pewne iloci gnetyczne, wydzielono warstwy jonosfe- D³ugoæ fali λ i jej czêstotliwoæ (f) wi¹¿e za- pary wodnej. Cinienie tych gazów maleje ryczne o ró¿nym stopniu jonizacji. le¿noæ: c wraz z wysokoci¹. W troposferze, która W zestawieniu (tabl. 2) _ zaczerpniêtym λ= f jest przestrzeni¹ doæ niejednorodn¹, zacho- z Poradnika In¿yniera Radioelektryka (WNT), podano charakterystyczne cechy w którym: c _ prêdkoæ wiat³a, 300 000 km/s dz¹ zjawiska meteorologiczne: chmury, mg³y, opady deszczu i niegu, które maj¹ warstw jonosferycznych. T a b l i c a 1. Czêstotliwoci i d³ugoci fal Z przytoczonych danych wynika jedno- znacznie, ¿e warstwy jonosferyczne nie s¹ Zakresy Czêstotliwoæ D³ugoæ fali (m) zjawiskiem sta³ym. Przeciwnie, pojawiaj¹ siê cyklicznie, zanikaj¹ albo zmieniaj¹ swo- Fale d³ugie 15÷300 kHz 2000÷1000 Fale rednie 500÷1600 kHz 600÷187,5 j¹ gêstoæ. Fale krótkie 3÷30 MHz 100÷10 Zmiany w jonosferze maj¹ zasadniczy Fale ultrakrótkie 87÷108 MHz 3,43÷2,78 wp³yw na rozprzestrzenianie siê fal elektro- Zakresy telewizji naziemnej (I÷V) 48÷860 MHz 6,19÷0,38 magnetycznych. Zakres telewizji satelitarnej 11 700÷12 500 MHz 0,026÷0,024 Zakresy telefonii komórkowej 900, 1800 MHz 0,33÷0,17 Rozchodzenie siê fal Upraszczaj¹c nieco zagadnienie mo¿na T a b l i c a 2. Regularne warstwy jonosferyczne przyj¹æ istnienie dwóch rodzajów fal elektro- Warstwa Wysokoæ Maksymalna gêstoæ elektronowa Uwagi magnetycznych. (km) (liczba elektronów na 1 cm3) Fala przyziemna, od nadajnika dociera do anteny odbiorczej bezporednio najkrótsz¹ . 2 . 2 D60÷90 2 10 ÷7 10 tylko w dzieñ drog¹ _ rys. 1. Fala przestrzenna zanim . 4 . 4 E 100÷120 4 10 ÷12 10 w dzieñ dotrze do urz¹dzenia odbiorczego, odbija siê . 3 . 4 5 10 ÷1 10 w nocy w jonosferze _ rys. 2. . 5 . 5 F1 150÷180 2,5 10 ÷4 10 w dzieñ, lato Fale ró¿nej d³ugoci rozchodz¹ce siê F2 250÷400 106 w dzieñ, lato w przestrzeni, nie zachowuj¹ siê jednakowo. . 6 2 10 w dzieñ, zima Parametrem, który okrela ich zachowanie 2 . 105 w nocy
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000 57 PORADY
nosfery. Wystêpuj¹ zaniki o ró¿nej inten- sywnoci i czasie trwania. Tak wiêc jakoæ odbioru na falach krótkich jest uzale¿niona od pory doby, pory roku i aktywnoci S³oñ- F ca. Przy tym du¿e znaczenie ma dobór w³a- E ciwej czêstotliwoci. Na przyk³ad, w pa- smie 6÷7 MHz ³¹cznoæ jest lepsza w nocy, D a w pasmie 12÷18 MHz _ w dzieñ. Fale ultrakrótkie. Fala przestrzenna prze- nika przez jonosferê w³aciwie bez odbiæ, natomiast fala przyziemna jest silnie t³u- miona przez ziemiê. Poza tym fale przy- ziemne odbijaj¹ siê od przeszkód tereno- wych _ budynków itp. £¹cznoæ odbywa Rys. 2. Fale przestrzenne odbite w jonosferze siê dziêki fali przyziemnej, w zasadzie na od- siê jest czêstotliwoæ. Czêæ energii fal jest rakterystyczne dla tego zakresu s¹ dwie leg³oæ wzajemnej widzialnoci anten, po drodze poch³aniana przez ziemiê, wodê, strefy odbioru. W ci¹gu ca³ej doby na odle- nadawczej i odbiorczej. przeszkody terenowe, np. góry, a tak¿e g³oæ 100÷200 km, dziêki fali przyziemnej. Podobnie jak fale ultrakrótkie rozchodz¹ siê przez jonosferê. Tak¿e i w tym przypadku W porze nocnej, dziêki fali odbitej od war- fale o czêstotliwociach u¿ywanych przez te- czêstotliwoæ fali ma istotne znaczenie. stwy E, zasiêg wzrasta do kilkuset kilome- lewizjê naziemn¹ i satelitarn¹ oraz telefoniê Fale d³ugie rozchodz¹ siê g³ównie dziêki fa- trów. komórkow¹. Dodatkowo fale o czêstotliwo- li przyziemnej. Maj¹ przy tym du¿e zdolnoci Fale krótkie. Fala przyziemna o tych czê- ciach powy¿ej 1 GHz s¹ bardziej wra¿liwe do uginania siê. Odbiór jest wspomagany stotliwociach ulega bardzo znacznemu na warunki panuj¹ce w troposferze, ulewne przez falê przestrzenn¹ odbijaj¹c¹ siê w no- os³abieniu ju¿ na ma³ych odleg³ociach. deszcze, nie¿yce, py³y. cy od warstwy E, a w dzieñ od warstwy D. Na Natomiast fala przestrzenna odbija siê od W okresie du¿ej aktywnoci S³oñca, która tym zakresie zasiêg jest du¿y _ kilkaset kilo- warstw D, E i F jonosfery, umo¿liwiaj¹c ³¹cz- ma miejsce obecnie, zdarzaj¹ siê wiêksze metrów, zarówno w dzieñ jak i w nocy. noæ na odleg³oæ tysiêcy kilometrów. Pro- zak³ócenia, nawet w ³¹cznoci satelitarnej. Fale rednie s¹ odbierane zarówno dziêki blemem jest tutaj du¿a zale¿noæ rozcho- S.J. n fali przyziemnej jak i przestrzennej. Cha- dzenia siê fali przestrzennej od stanu jo- 58
SYGNA£Y WIZYJNE (2)
Nadajnik Cyfrowa transmisja sygna³ów telewizji wizyjnych Skompensowany cyfrowej Wydzielenie strumieñ bitów luminancji Przetwor- Mniej skomplikowany jest sposób przetwa- i sygna³ów nik Kodowanie ró¿nicowych C/A MPEG-2 rzania analogowych sygna³ów R,G,B + YS Nagranie na sygna³ cyfrowy. p³yty DVD Obraz roz³o¿ony na sk³adowe koloru R, G, B, a nastêpnie przetworzony do postaci sy- gna³ów ró¿nicowych component video jest transformowany do postaci cyfrowej. Sy- Sygna³y ró¿nicowe Rys. 3. Przetwarzanie sygna³u gna³ wizyjny poddany kompresji MPEG2 + luminancja obrazu w postaæ cyfrow¹ w celu redukcji liczby bitów (Re nr 2/2000), (tzw. component video) do emisji i nagrañ DVD jest doprowadzony do nadajnika telewizji Z³o¿enie cyfrowej lub rejestrowany na p³ycie DVD. luminancji i Ca³kowity chrominancji Schemat blokowy zwi¹zany z zapisem w for- G³owica odczytuj¹ca Dekoder Kodowanie sygna³ Przetwornik w jeden macie DVD oraz odtwarzaniem sygna³u wi- format DVD MPEG-2 PAL lub wizyjny C/A sygna³ NTSC (composite zyjnego przedstawiono na rys. 3 i 4. wizyjny video)
Optymalne po³¹czenia sprzêtu Rys. 4. Sygna³y wizyjne otrzymywane z odtwarzacza DVD Sygna³ Sygna³ Y/C powszechnego u¿ytku component video (S-Video) Po³¹czenie miêdzy dwoma urz¹dzeniami wykorzystuj¹cymi sygna³y wizyjne jest opty- j¹ sygna³ wizyjny. Na podstawie rysunków Zapoznanie siê z podanymi rodzajami po³¹- malne, jeli miêdzy ród³em obrazu a moni- 1÷4 i tablicy 3 ³atwo stwierdziæ, które po³¹- czeñ ród³a sygna³u wizyjnego z monitorem torem (np. kineskopem telewizora) znajdu- czenia s¹ optymalne; nie wszystkie jednak obrazu (najczêciej telewizorem) umo¿liwi je siê jak najmniej bloków porednicz¹cych. mo¿na zrealizowaæ. Jedynie najnowsze ty- w³aciwy wybór, by unikn¹æ zniekszta³ceñ Wszelkie elementy przekszta³caj¹ce sygna³ py projektorów i odtwarzaczy DVD s¹ wypo- obrazu i uzyskaæ maksimum satysfakcji wizyjny albo wprowadzaj¹ ograniczenia roz- sa¿ane w gniazda sygna³ów ró¿nicowych z ogl¹dania obrazu o doskona³ej jakoci. n dzielczoci obrazu albo dodatkowo zak³óca- (component video). Janusz Samu³a
Tablica 3. Po³¹czenia ród³a obrazu z monitorem lub telewizorem
Wyjcie ród³a Wejcie Typowe gniazda Pasmo przenoszenia Charakterystyka Zastosowanie sygna³u monitora wejciowe czêstotliwoci po³¹czenia obrazu (zalety i wady) RGB RGB SCART, Pe³ne pasmo Pe³ne pasmo Po³¹czenie kamery 9-koñcówkowe przenoszenia, przenoszenia, z telewizorem lub z ograniczone tylko pominiêcie bloków projektorem rozdzielczoci¹ porednicz¹cych w multimedialnym przetwornika obrazu transmisji sygna³ów wideo (liczba pikseli CCD)
Sygna³y Sygna³y BNC Y _ 5 MHz Pe³ne pasmo Dobrej jakoci ró¿nicowe ró¿nicowe C _ 600 kHz przenoszenia po³¹czenie (component (component (S-VHS) pominiêcie koderów / odtwarzacza DVD z video) video) dekoderów PAL, NTSC monitorem i uk³adu mieszania luminancji (w przysz³oci równie¿ z chrominancj¹ do postaci cyfrowe tunery ca³kowitego sygna³u satelitarne maj¹ byæ wizyjnego wprowadzaj¹cego wyposa¿one wyjcia interferencje component video) Y/C Y/C SCART Y _ 5 MHz Ograniczone pasmo Po³¹czenie S-Video S-Video 4-koñcówkowe (R-Y) i (B-Y) _ 3 (MHz) przenoszenia przez magnetowiów Super VHS (hosiden) koder/dekoder z telewizorem oraz PAL, NTSC DVD z monitorem brak zak³óceñ (nieco gorsze od wprowadzonych przez sposobu po³¹czenia transmisjê Y i C podanego powy¿ej) w jednym pasmie jako ca³kowity sygna³ wizyjny Ca³kowity Ca³kowity Cinch (RCA, Jack), Y _ 3,5 MHz Ograniczenie pasma Klasyczne po³¹czenie sygna³ sygna³ SCART C _ 1,5 MHz (TV) przenoszenia przez magnetowidu lub tunera wizyjny wizyjny C _ 600 kHz (VHS) koder / dekoder PAL, satelitarnego z NTSC telewizorem po niskiej zak³ócenia interferencyjne czêstotliwoci przez luminancji i chrominancji gniazda SCART lub AV w ca³kowitym sygnale wizyjnym Sygna³ w.cz. Sygna³ w.cz. Antenowe j.w. Wady j.w. plus dodatkowe Po³¹czenie zmodulowany zmodulowany gniazdo zak³ócenia przez magnetowidu lub tunera ca³kowitym ca³kowitym koncentryczne modulacjê i demodulacjê z telewizorem poprzez sygna³em sygna³em w.cz. tzw. przewód RF (po wysokiej wizyjnym wizyjnym czêstotliwoci)
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 8/2000