Rysunek 1. Skala europejska budynków wysokich budownictwo Budynki wysokie w krajach Unii Europejskiej Najwyższy wieżowiec Europy – – nie mieści się Building w Nowym Jorku w 1931 roku o wysoko- ści 381,0 m!). pod względem wysokości wśród 80 najwyższych budynków świata W Europie rozwój budownictwa wysokiego rozpo- w 2014 roku. Świadczy to dobitnie o prowadzonej polityce czął się po II wojnie światowej i trwa do chwili zabudowy miast Unii Europejskiej. Zabudowa ta jest w miastach obecnej. W Unii Europejskiej zabudowa wysoka rozwija się jedynie w części miast. Rozwój budow- wyraźnie kontrolowana. Zdaniem wielu narusza historyczny ład nictwa wysokiego notujemy szczególnie w Wielkiej przestrzenny. Dlatego w Unii Europejskiej – rośnie ilość wieżowców, Brytanii, Francji, Niemczech, Hiszpanii, Polsce ale nie rosną ich wysokości. i północnych Włoszech (w Mediolanie). Wieżowce budowane są szczególnie w stolicach krajów. Historia wieżowców zaczęła się w latach 1860- Widać to w Londynie, Paryżu, Madrycie oraz 1870 w Chicago i Nowym Jorku. W tych miastach w Warszawie, gdzie realizowana lub planowana powstały „szkoły budynków wysokich”. Na ich po- jest budowa ośmiu nowych budynków wysokich. wstanie miało szczególnie wpływ skonstruowanie Szczególną uwagę zwraca skala europejskiej zabu- w 1853 roku przez Elishę Orisa windy. Pierwszy dowy wysokiej. Wysokość wieżowców amerykań- model windy miał napęd parowy, od 1878 roku skich i azjatyckich to średnio 250÷300 m, średnia hydrauliczny, wreszcie w 1880 roku stworzono na- zabudowy wysokiej UE to 100÷200 m. Wyjątki pęd elektryczny. w obu przypadkach (mianowicie wyższe) potwier- Powstał ustrój stalowego szkieletu oraz bardzo dzają regułę. Tablica 1 przedstawia 10 najwyż- ważny system przeszklonych lekkich ścian osło- szych w 2014 roku wieżowców w Unii Europej- nowych. Wielki entuzjasta żelbetu francuski inży- skiej. Jak z niej wynika, najwyższe budynki zostały nier Hennebique stworzył w latach 70. XIX wieku zbudowane w Wielkiej Brytanii oraz w Niemczech, ale w porównaniu do sytuacji sprzed dziesięciu lat Tablica 1. 10 najwyższych szkielet żelbetowy („koniec z pożarami”). wieżowców Unii Europej- W latach 1920÷1940 notujemy w USA gwałtow- pojawiły się nowe kraje, np. Hiszpania i Włochy. skiej ny rozwój budynków wysokich (np. Empire State Najwyższy wieżowiec Europy The Shard (306,0 m) nie mieści się pod względem wysokości wśród 80 Wysokość H [m] najwyższych budynków świata w 2014 roku. Pozo- Nazwa budynku Miasto Kraj Arch. Max stałe wieżowce Unii nie mieszczą się obecnie wśród 1. The Shard 306,00 306,00 Londyn Wlk. Brytania 200 najwyższych budynków świata! Powyższe świadczy dobitnie o prowadzonej polityce zabudo- 2. Commerzbank 259,00 299,00 Niemcy wy miast Unii Europejskiej. Zabudowa wysoka jest 3. Messeturm 256,00 256,00 Frankfurt Niemcy w miastach UE wyraźnie kontrolowana. Zdaniem 4. Torre Caja Madrit 250,00 250,00 Madryt Hiszpania wielu zabudowa ta narusza historyczny ład prze- 5. Torre de Cristal 249,00 249,00 Madryt Hiszpania strzenny europejskich miast. Ten pogląd ulega w UE 6. 244,00 244,00 Londyn Wlk. Brytania częściowej zmianie – rośnie ilość wieżowców, nie 7. Torre Sacyr 236,00 Madryt Hiszpania rośnie ich wysokość. Wpływają na to względy eko- 8. PKiN 231,00 Warszawa Polska nomiczne (bardzo wysokie ceny gruntu w centrach 9. Tour First 231,00 Courbevoie Francja miast ) jak również prestiżu – duża ilość budynków 42 10. Unicredit Tower 231,00 Milan Włochy wysokich świadczy o nowoczesności miasta. Miasta

styczeń – marzec 2014 europejskie „rosną”, starając się zachować koha- b) bitację z niższą zabudową historyczną. Dominują funkcje biurowe oraz hotelowe, ilościowo wyraźnie wzrasta wysoka zabudowa mieszkalna. W klasy- fikacji systemów konstrukcyjnych wieżowce euro- pejskie zostały oparte na systemach trzonowych – gdzie trzon komunikacyjno-instalacyjny połączony jest z konstrukcją szkieletową budynku. Całkowicie zniknęły konstrukcyjne systemy wieszarowe (trudne w budowie i kosztowne) oraz systemy powłokowe (sztywność zapewnia tu obudowa zewnętrzna), również tzw. systemy „trzon w trzonie”. Przy unijnej wysokości zabudowy takie systemy konstrukcyjne nie są konieczne. Dominuje zdecydowanie beton z uwagi na jego trzy główne cechy: – wzrost ilorazu jego wytrzymałości do kosztów – możliwości wykonania konstrukcji bez jej dodat- kowych zabezpieczeń przeciwpożarowych – łatwość kształtowania skomplikowanych form przestrzennych. Konstrukcja stalowa została prawie całkowicie wy- eliminowana. Stosowane są betony klas w granicach do B60. Betony do B90 przyjmowane są rzadko. Uległa zdecydowanie zmianie zasada kształtowania szkieletu. W latach 70. dominowała gęsta siatka słupów w ścianach zewnętrznych rozstawionych co 3,5÷4,5 m, które następnie „wtapiano” w ele- wację. Obecnie przyjmowane są rozstawy słupów dygnacjach. Błąd przemieszczeń do 10 mm może Rysunek 2. Wieżowiec The 1 w płaszczyznach ścian zewnętrznych co 8,0÷12,0 występować na konkretnej kondygnacji – błędy nie Shard w Londynie : a) rzuty kondygnacji budynku, b) m. Słupy te, o większych przekrojach, usytuowane ulegają sumowaniu na wysokości budynku. Trzony widok elewacjii2 są z reguły we wnętrzach budynku. Stropy belkowo- współczesnych wieżowców UE zajmują z reguły -płytowe są konstruowane pod kątem zmniejszenia 15÷18% powierzchni rzutu budynku. Obejmują a) wysokości belek, dającego oszczędności kubaturo- układy wind, co najmniej dwie klatki schodowe, po- we. Poważną rolę zaczynają odgrywać stropy sprę- wierzchnie instalacyjne oraz ewentualne pomiesz- żone, które pozwalają na całkowite wyeliminowanie czenia specjalne (np. archiwa, magazyny). Według wystających podciągów. Dla przykładu, w budynku badań własnych w ciągu 25 lat zmniejszyła się mieszkalnym Platinum Tawers (80 m) w Warsza- znacznie liczba wind w wieżowcach. Przy wzroście wie przy siatce 10,20 m x 8,52 m żelbetowy strop ich szybkości, przeważnie do 10 m/s oraz pojemno- belkowo-płytowy o wysokości 40 cm zastąpiono ści, ilość wind zmniejszyła się nawet dwukrotnie. stropem kablobetonowym, sprężonym kablami sys- Ciągle powierzchnia komunikacyjna (windy, klatki) temu Freyssineta o wysokości 25 cm. Pozwoliło to stanowi 50÷60% rzutu trzonu. Powierzchnie trzo- na zwiększenie całkowitej powierzchni mieszkalnej nów w wieżowcach europejskich uległy w ostatnich o 5% oraz ułatwiło podziały wewnątrz mieszkań. latach zmniejszeniu. W wielu projektach ich wiel- Wieżowce UE są z reguły jednotrzonowe, z trzonem kość uwarunkowują rozwiązania funkcjonalne, a nie usytuowanym symetrycznie, najczęściej w środku wymogi konstrukcyjne. budynku. Wymiary trzonu zależą od wysokości bu- W 2013 r. zakończono budowę najwyższego dynku i są z reguły przyjmowane z zachowaniem w Unii Europejskiej wieżowca The Shard o wy- warunku: H/B≤17÷19, gdzie H – wysokość a B – sokości 306,0 m (72 kondygnacje nadziemne, szerokość mniejszego boku trzonu. Trzony bardziej 4 podziemne) zaprojektowanego przez Renzo Pia- wiotkie wymagają rygorystycznych analiz statycz- no (autora Centrum Pompidou oraz wieżowca New nych. Powyższe proporcje trzonów pozwalają na York Times w Nowym Jorku). Wieżowiec o kształ- uzyskanie maksymalnych wychyleń budynku w gra- cie ostrosłupa, nazwany „odłamkiem szkła”, po- nicach f ≤ H/800 ÷ H/900. Mierzone wychylenia wstał dzięki rządowi Kataru, który sfinansował rzeczywiste są mniejsze o 20 ÷ 30% od wychyleń inwestycję. Całkowita powierzchnia wieżowca, obliczeniowych. W budynkach mieszkalnych pro- 111,5 tys. m2, jest podzielona na część biurową jektowane wychylenia powinny być niższe niż w bu- i mieszkaniową. dynkach biurowych oraz hotelowych. Wychylenia Konstrukcja budynku jest zmienna w zależności te uwzględniają dobre samopoczucie mieszkańców od jego wysokości. Do 39 kondygnacji konstrukcję w okresach działania maksymalnych sił wiatru. wieżowca stanowi szkielet stalowy wraz z central- Grubości ścian trzonów są różne, z reguły 30÷50 nym trzonem żelbetowym. W tej części budynku cm. Praktykowane jest pocienianie ścian trzonów na wyznaczono największą rozpiętość między słupami najwyższych kondygnacjach. Trzony są betonowane obrzeżnymi a trzonem, na 15 m. Strop wykonano równocześnie z betonowaniem szkieletu i stropów. z belek stalowych o wysokości 500 mm, na któ- Przeciętnie budowa jednej kondygnacji trwa 5÷6 rym znajduje się płyta żelbetowa o grubości 13 dni. Dokładność wykonania zapewniają pomiary la- cm, betonowana na blasze trapezowej. Powyżej serowe, poprzez otwory w stropach, pozwalające na 39. kondygnacji konstrukcja została zaprojekto- dokładne ustawianie szalunków na kolejnych kon- wana jako ustrój żelbetowy. Grubość żelbetowego, 43 budownictwo • technologie • architektura Rysunek 3. Wieżowiec Tour soko cenione za formę i technologię. W 2007 r. 3 First po modernizacji Beetham Tower o wysokości 169 m w Mancheste- rze zdobył prestiżową nagrodę światową CTBUH, taką nagrodę w 2010 r. zdobył Broadcasting Place w Leeds. W XXI wieku niewiele budynków wysokich powsta- ło we Francji. Najwyższym obecnie budynkiem jest Tour First (znany wcześniej jako „Tour AXA”, oraz „Tour Assur” w latach 1998-2007). Budynek w pierwotnej formie został otwarty w 1974 roku, wówczas posiadał 39 kondygnacji, oraz 159 me- trów wysokości. Ogólny wygląd i plan wieży nawią- zuje do kształtu trójramiennej gwiazdy, kąt zawarty pomiędzy każdym z ramion wynosi 120 stopni. Od roku 2007 prowadzona była przebudowa budynku polegająca przede wszystkim na zwiększeniu jego wysokości do 225 metrów i 56 kondygnacji. Jego powierzchnia wzrosła z 68 000 m² do 87 707 m², zmianie uległa również elewacja. Ostatnie prace przy przebudowie obiektu trwały do 2010 roku, sprężonego stropu waha się od 20 do 25 cm, przy nowe otwarcie nastąpiło w 2011 roku. Konstruk- rozpiętości płyty do 9 m. Wprowadzenie konstruk- cja starego budynku była na tyle solidna, że możli- cji żelbetowej w tej części wieżowca ma ograni- we było bez większych wzmocnień nadbudowanie czyć wychylenie budynku, co wpłynie na komfort 17 kondygnacji i postawienie kilkunastometrowej osób przebywających w pokojach hotelowych lub anteny. apartamentach. W najwyższej części budynku Znacznie ciekawszą realizacją jest powstający konstrukcja została wykonana ponownie ze stali. obecnie w paryskiej dzielnicy Courbevoie wieżo- Budynek jest posadowiony na około 400 żelbe- wiec Tour D2. Biurowiec, którego oddanie do użyt- towych palach o średnicy do 1,8 m i głębokości ku zaplanowano na 2014 r., będzie miał wysokość dochodzącej do 50 m. Wieżowiec nie jest przykła- 171 m (37 kondygnacji nadziemnych). Architek- dem klarownej aplikacji materiałów konstrukcyj- ci Anthony Béchu i Tom Sheehan zaprojektowa- nych. Brak danych uniemożliwia ocenę zastosowa- li budynek, którego konstrukcja jest podobna do nia tak niejednorodnej konstrukcji budynku. londyńskiego Swiss Re Building. Różni je kształt Zewnętrzna powłoka wieżowca została wykona- rzutu – budynek Swiss Re ma rzut okrągły, a w pa- na jako elewacja podwójna. Transparentną prze- ryskiej realizacji wydłużony w kształcie elipsy. Oba Rysunek 4. Wieżowiec Tour grodę stanowią trzy warstwy szkła: od zewnętrz wieżowce mają konstrukcję trzonowo-powłokową, D2 w Paryżu a) kondygnacja ogrodowa4, znajduje się szyba laminowana z dwóch warstw gdzie masywny żelbetowy trzon współpracuje ze b) rendering elewacji5 szkła o grubości 6 mm, następnie przerwa między- stalową, skratowaną powłoką zewnętrzną. W bu- okienna, a od wewnątrz szyba zespolona o grubo- dynku D2 konstruktorzy zastosowali ustrój zespo- b) ści 34 mm. Zastosowanie szkła przy skali obiektu lony stalowo-żelbetowy stropów – na stalowych, stanowiło poważny problem projektowy z uwagi na dwuteowych belkach ułożono blachę fałdową, ze- ochronę termiczną, a przede wszystkim na ochro- spalając za pomocą stalowych trzpieni belki z pły- nę przed promieniowaniem słonecznym powodu- tą żelbetową. Tour D2 wpisuje się w nurt proekolo- jącym nadmierne przegrzewanie się pomieszczeń giczny w budownictwie. W wieżowcu zastosowano w okresie letnim. Przyjęte rozwiązania obejmują wiele rozwiązań związanych z poszanowaniem zastosowanie w warstwie zewnętrznej szkła o re- energii oraz „zaproszono” zieleń do budynku, two- fleksyjności wynoszącej 24%, a w szybie zespolo- rząc wielopoziomowe atria oraz ogrody w najwyż- nej użycie szkła niskoemisyjnego. Kluczowe okaza- szej części zadaszone przeszkloną kopułą stalową. ło się zastosowanie w przestrzeni międzyokiennej Na trzecie miejsce pod względem ilości najwyż- rolet siatkowych z akrylu, które wraz z zastosowa- szych budynków wysokich po Londynie i Frankfurcie nym przeszkleniem mają ograniczyć współczynnik wysuwa się obecnie Madryt. W XXI wieku powstał całkowitej przepuszczalności energii słonecznej. zespół nazywany Cuatro Torres Business Area. Jak Londyn, miasto o wielkiej spuściźnie historycznej sama nazwa wskazuje, tworzą go cztery wieżowce, i wielkich tradycjach, tworzy nową, bardziej dy- ustawione od najwyższego do najniższego. namiczną przestrzeń miejską. Pierwszy to Torre Caja Madrid Normana Foste- a) Obok form tradycyjnych ra (najwyższy, równe 250 m). Za nim stoi Torre pojawiły się fascy- Cristal Cezara Pelli (architekta od Petronas Tower nujące, dla wie- w Kuala Lumpur, niższy o pół metra). Kolejny - Tor- lu dyskusyjne, re Sacyr Vallehermoso, zaprojektowali architekci nowe formy Rubio i Alvarez-Sala (236 m). Wreszcie najmniej- przestrzenne szy Torre Espacio, tylko 223 m, to projekt Ieoh budynków Ming Peia (autora piramidy na dziedzińcu Luwru). wysokich. Zakończenie budowy kompleksu, nazywanego po- Wieżow- czątkowo „Madrit Arena”, nastąpiło w 2009 roku. ce bry- Rywalizacja różnych autorów przyniosła korzyści. tyjskie Budynki mają różne, interesujące rozwiązania 44 są wy- przestrzenne.

styczeń – marzec 2014 Rysunek 5. Wieżowce w Cuatro Torres Business Area w Madrycie6

Najbardziej interesujący konstrukcyjnie jest budy- nek Caja Madrid, który pierwotnie miał nosić na- zwę Torre Repsol i miał być główną siedzibą Repsol YPF, przedsiębiorstwa zajmującego się przetwór- stwem ropy naftowej i gazu ziemnego. W trakcie budowy Repsol sprzedał budynek instytucji finan- sowej Caja Madrid za 815 milionów euro. Wieżowiec o rzucie w kształcie prostokąta skła- da się z dwóch potężnych żelbetowych trzonów, usytuowanych na krótszych jego bokach i moco- wanych do nich rusztów stropowych wykonanych z blachownic stalowych. Trzy 11-kondygnacyjne części wieżowca oparte są na dwukondygnacyjnych rusztach przenoszących obcią- żenia każdej sekcji na trzony. Dla odciążenia rusztów zewnętrzne słupy, poprzez słupy ukośne, przenoszą obciążenia bezpośrednio na trzony. Składowe pozio- me sił przenoszone są przez konstrukcję kratowych rusztów. Powyższe pozwala na uwolnienie parteru Tower lub Sky Tower. Budynek składał się będzie Rysunek 6. Wieżowec 7 od podpór pionowych. Na górze trzony połączone są z dwóch żelbetowych części, połączonych stalo- Torre Caja w Madrycie : a) przekrój, b) rzut parteru, trzykondygnacyjnym „mostem” stalowym, zamykają- wym atrium na całej wysokości, tworzących jedną c) kondygnacje powtarzalne cym optyczną obręcz zewnętrzną budynku. Pozostałe bryłę. W 2004 r. rozstrzygnięto konkurs na projekt budynki centrum finansowego mają przejrzyste ukła- architektoniczny. Wygrała koncepcja przedstawio- dy konstrukcyjne trzonowo-szkieletowe, wykonane są na przez wiedeńskie biuro projektowe COOP HIM- całkowicie w konstrukcji żelbetowej. MELB(L)AU. Projekt wież opiera się na żelbetowej Zabudowę wysoką rozwija również Frankfurt, gdzie konstrukcji szkieletowej. Obie wieże różnią się powstaje nowa siedziba Europejskiego Banku od siebie wysokością: północna będzie miała 45 Centralnego (EBC) – wieżowiec nazywany Euro pięter (185 m wysokości), południowa zaś – 43

Rysunek 7. Nowa siedziba EBC we Frankfurcie nad Menem8

45 budownictwo • technologie • architektura Rysunek 8. Wieżowce dzielnicy Porta Nuova a) b) w Mediolanie: a) wieżowiec Unicredit Tower9, b) wieżowiec Torre Diamente10

piętra (165 m wysokości). Pomiędzy wieżami zo- kryształu. Dodatkową trudność sprawiło zastoso- stały zaprojektowane stalowe wiązary, które razem wanie podwójnej fasady umożliwiającej wentylację z platformami komunikacyjnymi łączą wysoko- pomieszczeń, a jednocześnie zapewniającej kom- ściowce ze sobą na 14 poziomach. fort cieplny. Elewacje boczne i zadaszenie atrium Wiązary mocowane do punktów węzłowych na mocowane są do stalowych rusztów mocowanych płytach łącznikowych mają za zadanie zapewnić do skrajnych słupów żelbetowych oraz do stropów statyczną współpracę konstrukcji obu wież. Kra- dachowych. townice docierają na plac budowy w częściach, Całość prac elewacyjnych i wykończeniowych, we- dopiero w atrium są spawane i podnoszone do dług harmonogramu, zostanie wykonana do końca swojego miejsca przeznaczenia. Płyta fundamen- 2013 r. Budynek ma być oddany do użytkowania towa dwóch wież będzie musiała przenosić bardzo z początkiem 2014 r. duże obciążenia. Istotnym aspektem jest też bli- Nowa dzielnica biurowo-mieszkaniowa powstaje skość rzeki. Dlatego zdecydowano się na wylanie w Mediolanie. Za pieniądze katarskiego holdin- jednej płyty fundamentowej o zmiennej grubości gu poddano rewitalizacji zdegradowaną dzielnicę Rysunek 9. Wieżowiec pod obiema wieżami. Płyta o maksymalnie trzy- Porta Nuova, gdzie powstały dwa wysokościow- Warsaw Spire11: a) rzuty kondygnacji powtarzalnych metrowej grubości zawiera w sobie aż 4200 t ce: Unicredit Tower (Pelli, Clark, Pelli – 231,0 m); b) perspektywa zbrojenia. Płyta jest zespolona z 97 palami o mak- I Palazzo Lombardia (Pei Cobb Freed & Partners symalnej długości 37 m. Zastosowano tutaj – 161,0 m), a nieopodal w centrum powstał Tor- b) specjalne pale żelbetowe pozwalające wyko- re Diamente (Kohn, Pedersen, Fox – 130,0 m). rzystywać energię geotermalną. Zdecydowanie najciekawszym budynkiem jest Wieże wraz z atrium będą tworzyły jednolitą Torre Diamente. Projekt Porta Nuova zakłada mo- szklaną bryłę. Elewacja z ciepłochłonnego, dernizacje dzielnicy zgodnie z zasadami zrówno- przeciwsłonecznego szkła jest energooszczęd- ważonego rozwoju. Również Torre Diamante ma nym rozwiązaniem zapewniającym wentylację uzyskać, według zapowiedzi inwestora, certyfikat pomieszczeń poprzez pionowe szczeliny. Prze- Green Building LEED Gold. W budynku zastoso- zroczyste atrium nadaje konstrukcji lekkość. wano rozwiązania pozwalające na ograniczenie Budynek łącznika przecinający halę pod ką- zużycia energii i wody. Deszczówka jest zbierana tem jest nowoczesnym, szklanym elementem i wykorzystywana do nawadniania terenów zielo- z metalową konstrukcją. Wiele problemów nych. Część energii wykorzystywanej w wieżowcu sprawiła elewacja budynku, o pochylonych, Torre Diamante pozyskiwana jest ze źródeł odna- zakrzywionych ścianach połączonych pod róż- wialnych, w tym paneli fotowoltaicznych. Zasto- nymi kątami, tak aby bryła sprawiała wrażenie sowany został system pomp ciepła z wód pod- ziemnych. Celem projektantów jest ograniczenie zużycia energii o 14% względem tradycyjnych bu- a) dynków. Firma ARUP zaprojektowała także inno- wacyjną konstrukcję wieżowców. Do budowy wykorzystano stal o podwyższonej wytrzy- małości. Pozwoliło to na zmniejszenie ilości materiałów budowlanych i masy budynku. W konsekwencji zostały ograniczone kosz- ty transportu. Możliwe stało się wykonanie płytszego fundamentu, a więc i dalsze ogra- 46 niczenie kosztów. Rezygnacja z fundamentu

styczeń – marzec 2014 palowego i zastąpienie go płytą denną o grubości zapewniające komfort i bezpieczeństwo użytko- 2 metrów skróciło czas budowy. W Torre Diaman- wania. Znaczne wysokości oraz powierzchnie ele- te wykorzystano kompozytowe belki o rozpiętości wacji wieżowców pozwalają na korzystne wytwa- sięgającej 11 metrów. Belki zostały wyposażone rzanie i oszczędzanie energii. Znaczne siły parcia w kilkanaście otworów na transmisję instalacji ser- wiatru oraz nasłonecznienia elewacji pozwalają wisowych. Elewacje ukośne budynku odchylają się na wytwarzanie własnej energii. Zrealizowane od pionu, zmieniając nachylenie na poziomie 9. zostały pierwsze azjatyckie projekty wieżowców i 22. piętra. Powoduje to powstanie dodatkowych całkowicie samowystarczalnych energetycznie sił, poziomych, o wielkości kilkuset ton. Obciąże- (autorzy – amerykańskie biuro Skidmore, Owings, nia te muszą być przeniesione na system wzmoc- Mevill). Powstały systemy zapewniające komfort nień w centralnym trzonie. Pozwalająca na to kon- wewnętrzny, np. wentylacja i klimatyzacja skoor- strukcja kratowa znajduje się w poziomie stropów. dynowana ze stanem pogody, energooszczędny Budowa wysokościowców to część szeroko zakro- rozwój komunikacji pionowej i inne. Powstały sys- jonego planu rewitalizacji dzielnicy Porta Nuova. temy zarządzania budynkiem BMS, automatyzacja Przedsięwzięcie obejmuje między innymi założe- ochrony p.poż. oraz bezpieczeństwa przed agresją nie dużego parku miejskiego i terenów zielonych zewnętrzną. Znane są w Europie przykłady takich o łącznej powierzchni ok. 90.000 m2, budowę rozwiązań zastosowanych nawet przed 15 laty. obiektów kulturalnych i sportowych, a także re- Przykładem może być wieżowiec Commerzbanku Redakcja poleca: nowację wielu starych budynków dzielnicy. Nowe o wysokości 299,0 m (arch. Norman Foster) we Adam Zbigniew Pawłowski, budynki mieszkalne, biurowe i handlowe mają oży- Frankfurcie nad Menem oraz szereg budynków wy- Ireneusz Cała – „Budynki wić zaniedbaną dotąd część miasta. sokich w innych miastach Europy, w tym nowszej Wysokie” – Oficyna Wy- dawnicza PW, Warszawa W 2014 roku ma zostać ukończony w Warsza- generacji wieżowiec Swiss Re Tower w Londynie 2013 r. wie wieżowiec biurowy Warsaw-Spire. Wieżowiec o wysokości 180,0 m (arch. Norman Foster – au- o wysokości do dachu 180,0 m (49 kondygnacji tor także Metropolitana w Warszawie) oraz wie- nadziemnych, wysokość całkowita 220,0 m) po- żowiec Deutsche Post AG o wysokości 162,0 m mieści 60 000 m2 powierzchni biurowej. Obok bu- (arch. Helmut Jahn – autor także wieżowca Co- dynku wysokiego w skład kompleksu wchodzą dwa smopolitan w Warszawie). niższe o wysokości 55,0 m (14 kondygnacji). Prze- Znaczny rozwój techniczno-technologiczny budow- strzeń pomiędzy budynkami utworzy przestronny, nictwa umożliwia łatwe wdrożenie takich rozwią- dostępny dla wszystkich plac. zań w wieżowcach UE. Rozwiązania proekologicz- Projektanci zakładają, iż kompleks stanie się miej- ne oraz stosowanie najwyższych technik stanowią scem spotkań, które również po zamknięciu biur obecnie poważny impuls w rozwoju budynków wy- będzie tętniło życiem. Otoczony zielenią i fontan- sokich na terenie Unii Europejskiej. nami teren będzie charakteryzował się precyzyjnie zaprojektowanymi elementami małej architektury. prof. zw. dr hab. inż. Adam Zbigniew Pawłowski Znajdą się tu także restauracje, kawiarnie, bary, dr inż. Ireneusz Cała sklepy i punkty usługowe, a zimą dostępne dla Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej wszystkich lodowisko. W budynku zaprojektowano 5 kondygnacji pod- Przypisy ziemnych na 1200 samochodów. Z uwagi na wa- 1. Pawłowski A. Zb, I. Cała – „Budynki Wysokie” – Oficy- runki gruntowe głębokość ściany szczelinowej była na Wydawnicza PW, Warszawa 2013 r. w 2013 roku, obok ścian metra, rekordowa w Pol- 2. http://www.cntraveler.com/daily-traveler/2013/01/ sce i wynosiła 55,0 m. Cały zespół obiektów po- photos-shard-observatory-opens-london-england- sadowiony jest na monolitycznej płycie fundamen- architecture-011013/_jcr_content/par/cn_conten- towej o zmiennej grubości (maksymalnie 3,0 m) twell/par-main/cn_colctrl/par-col2/cn_slideshow/ zespolonej z zespołem baret o przekroju 280 x item0.rendition.slideshowWideHorizontal.the-shard- 120 cm. 30 baret o długości 15,0 m rozmieszczo- --london-england.jpg no pod trzonem, a 36 baret o długości 10,0 m pod 3. http://www.connecting-paris.com/ladefense/sites/ słupami na obwodzie budynku. www.connecting-paris.com.ladefense/files/tour_first_ Projekt architektoniczny jest dziełem belgijskiej epadesa-lucboegly.jpg pracowni M.& J-M. Jaspers – J. Eyers &Partners. 4. http://www.coloco.org/fichiers/_D2_94888_toitour.jpg Rzut wieżowca ma kształt zbliżony do elipsy z cen- 5. http://www.pythagore.setec.fr/automne_modules_fi- tralnym, dość rozbudowanym, trzonem. Eliptyczna les/standard/public/p4_c3fa9fcd2747ad6e05b- bryła o maksymalnych wymiarach 52,0 x 42,0 m 670dee714d76dD2-insert-1b-2.jpg zwęża się do połowy wysokości, a następnie zno- 6. http://www.fosterandpartners.com/projects/torre-caja- wu się powiększa. -madrid-tower/ Zmiana przekroju pionowego wieżowca (najcień- 7. http://www.fosterandpartners.com/projects/torre-caja- szy na połowie wysokości) jest pomysłem nowym -madrid-tower/ w kształtowaniu wieżowców Warszawy. Przy wzro- 8. http://abload.de/img/ezb3.12.13mhuwk.jpg; ście liczby budynków wysokich nadszedł czas na http://www.ecb.europa.eu/ecb/premises/shared/img/we- poszukiwanie nowych form przestrzennych. Nie bcam/hires/latest.jpg zawsze są one logiczne, ale obowiązuje zasada „wy- 9. http://skyscrapercenter.com/milan/unicredit-to- różniania się w tłumie”. Działania dekonstrukcyjne wer/5292/ w wieżowcach pozostaną na wiele lat widoczne – 10. http://skyscrapercenter.com/milan/diamanto- pytanie, czy poprawi to przestrzeń miejską. ne/4552/ W budownictwie wysokim rozwijają się inten- 11. Pawłowski A. Zb, I. Cała – „Budynki Wysokie” – Ofi- sywnie rozwiązania proekologiczne oraz systemy cyna Wydawnicza PW, Warszawa 2013 r. 47 budownictwo • technologie • architektura