Monitoring Rykowiska Na Obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego W Sezonie 2017

Monitoring rykowiska na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie 2017

Opracowanie: Pirga Bartosz Prace terenowe: Pirga Bartosz, Polakiewicz Tomasz

Metodyka i wyniki

W sezonie 2017 oznaki nadchodzącego rykowiska można było zaobserwować już końcem sierpnia, kiedy pojawiły się pierwsze „pomruki” oraz potyczki ustalające hierarchię wśród byków. Okres regularnego rykowiska trwał prawie trzy tygodnie (17 września – 5 października) ze szczególnym nasileniem pomiędzy 19 - 28 września. Prace inwentaryzacyjne realizowało dwóch obserwatorów w okresie 2017-10-17 do 2017-10-05 sukcesywnie kontrolując główne doliny oraz pasma górskie na większości obszaru BdPN. Ekspozycja założonych tras (szczególnie grzbietowych) pozwoliła na detekcję słuchową i/lub bezpośrednią większości ryczących byków na obszarze BdPN. Trasy dobierano optymalnie pod względem unikania liczenia tych samych zwierząt na sąsiadujących transektach, zaś uzyskane – nakładające się rekordy z sąsiadujących transektów weryfikowano w celu uniknięcia przeszacowań. Podczas przejścia / przejazdu tam i z powrotem transektem zapisywano na mapie lokalizacje wszystkich - w zasięgu słuchu ryczących byków. Obserwowane osobniki w większości zarejestrowano przy pomocy lustrzanki cyfrowej wyposażonej w teleobiektyw1. Przejście / przejazd w jedną stronę dawał możliwość określenia większości lokalizacji ryczących na danym transekcie byków. Powrót tą samą drogą był potwierdzeniem uzyskanych obserwacji - chociaż czasem zdarzały się "dodatkowe" byki podczas trasy powrotnej. Przeprowadzono 18 transektów o całkowitej długości 194 km (Tab.1). Dla każdego transektu określono wartość indeksu zagęszczeń ryczących byków (IZ). Dla transektów o przebiegu „tam i z powrotem” wartość IZ wyliczano dla połowy jego długości. Prowadzono również obserwacje składu grup oraz struktury wiekowej jeleni (Tab.2).

Tab.1. Przebiegi i długości przeprowadzonych transektów, liczba byków oraz indeksy zagęszczeń na transektach. LICZBA DŁUGOŚĆ WARTOŚĆ INDEKSU ZAGĘSZCZEŃ SŁYSZANYCH / ID PRZEBIEG TRANSEKTU TRANSEKTU RYCZĄCYCH BYKÓW NA KILOMETR OBSERWOWANYCH [km] TRANSEKTU(IZ) BYKÓW 1 dolina potoków Wołosaty (część), 5.0 (10.0) 10 2.00 Zwór i Terebowca (część) 2 Ustrzyki Górne – Szeroki Wierch (do 5.8 (11.6) 5 0.86 szczytu 1293 m n.p.m.) – Ustrzyki Górne 3 Wołosate – Tarnica – Halicz – 17.9 (17.9) 13 0.73 Rozsypaniec - Wołosate 4 Przełęcz Bukowska – Kińczyk 3.5 (7.0) 2 0.57 Bukowski – Przełęcz Bukowska 5 Tarnawa – Dźwiniacz – Łokieć - 5.2 (10.4) 3 0.58 Tarnawa 6 Muczne – Bukiwe Berdo – Obnoga - 12.2 (12.2 ) 8 0.66 Muczne 7 Bukowiec – Beniowa – łąki pętla - 8.3 (8.3) 0 0.00 Bukowiec 8 Hulskie – Stoły – dolina Hulskiego 8.3 (8.3) 3 0.36 9 Nasiczne – Brzegi Górne - Nasiczne 5.2 (10.4) 0 0.00 10 Przełęcz Wyżna – Wetlina – Przełęcz 7.9 (15.8) 5 0.63 Wyżna 11 Przełęcz Wyżna – połonina Wetlińska 16.4 (16.4) 24 1.40 – Krysowa - Jaworzec 12 Dział – Dolina Moczarnego 12.6 (12.6) 0 0.00 13 Brzegi Górne – Rawki – dolina 10.8 (10.8) 1 0.10 Rzeczycy 14 Nasiczne – dolina Caryńskiego – 12.1 (12.1) 2 0.16

1 Pirga B. 2017 Ukryte Oko „Gody”. Materiał multimedialny, https://vimeo.com/238207091 połonina Caryńska – Brzegi Górne 15 Jaworzec - Kalnica 3.3 (3.3) 0 0.00 16 Kalnica – grań Smereka - Wetlina 9.9 (9.9) 0 0.00 17 Przełęcz Wyżniańska – dolina 3.7 (3.7) 0 0.00 Rzeczycy 18 Dolina Hylatego – dolina Rzeki 13.3 (13.3) 1 0.07 Tab.2. Uwagi dodatkowe (obserwator, data, godzina, typ trasy i opis) dotyczące przeprowadzonych transektów. DATA / GODZINY ID OBSERWATOR OBSERWACJI / TYP OPIS OBSERWACJI / UWAGI DODATKOWE TRASY 1 Pirga Bartosz 2017-09-19 - 9 słyszanych byków 05:00-08:30 - 1 byk obserwowany - II klasa wieku piesza 2 Pirga Bartosz 2017-09-26 - 1 słyszany byk 04:45-10:30 - 1 byk obserwowany - II klasa wieku, 2 łanie, 1 cielak piesza - 1 byk obserwowany - II klasa wieku, 2 łanie - 1 byk obserwowany - II klasa wieku - 1 byk obserwowany - I klasa wieku 3 Pirga Bartosz 2017-09-27 - 8 słyszanych byków 04:45-12:00 - 1 byk obserwowany - II klasa wieku, 6 łań piesza - 1 byk obserwowany - I klasa wieku - 1 byk obserwowany - III klasa wieku, 1 łania - 1 byk obserwowany - I klasa wieku - 1 byk obserwowany - II klasa wieku, 1 łania 4 Pirga Bartosz 2017-09-29 - 2 słyszane byki – po polskiej stronie, po ukraińskiej cisza 04:45-10:00 piesza 5 Pirga Bartosz 2017-09-30 - 3 słyszane byki (2 po stronie ukraińskiej; między „systiemą a Sanem”) – wzdłuż granicy 17:00-20:00 BdPN na terenie nadleśnictwa Stuposiany widoczne ambony z myśliwymi piesza 6 Pirga Bartosz 2017-10-01 - 6 słyszanych byków 05:00-12:00 - 1 byk obserwowany - I klasa wieku piesza - 1 byk obserwowany - II klasa wieku, 2 łanie 7 Pirga Bartosz 2017-10-03 brak stwierdzeń ryczących byków i obserwacji bezpośrednich 17:30-20:00 piesza 8 Pirga Bartosz 2017-10-04 - 2 słyszane byki 05:30-12:00 - 1 byk obserwowany – spłoszony, brak możliwości stwierdzenia klasy wieku piesza 9 Polakiewicz 2017-09-20 brak stwierdzeń ryczących byków i obserwacji bezpośrednich Tomasz 17:30-18:30 rowerowa 10 Polakiewicz 2017-09-26 - 4 słyszane byki Tomasz 21:00-21:30 - 1 byk obserwowany – II klasa wieku samochodowa 11 Polakiewicz 2017-09-27 - 24 słyszane byki z obszarów przylegających i bardziej oddalonej od trasy przejścia; Tomasz 7:30-13:30 zinwentaryzowane byki nie liczone na trasach późniejszych transektów; piesza - jeden z inwentaryzowanych byków odnaleziony martwy w okresie późniejszym z ranami odniesionymi podczas walki z innym osobnikiem 12 Polakiewicz 2017-09-28 potwierdzenie części stwierdzeń (lokalizacje 5 byków) z transektu 11 Tomasz 10:00-14:30 piesza 13 Polakiewicz 2017-09-29 - 1 słyszany byk Tomasz 10:00-14:00 piesza 14 Polakiewicz 2017-09-30 - 2 słyszane byki Tomasz 10:00-13:30 piesza 15 Polakiewicz 2017-10-01 brak stwierdzeń ryczących byków i obserwacji bezpośrednich Tomasz 20:30-21:00 samochodowa 16 Polakiewicz 2017-10-02 potwierdzenie części stwierdzeń (lokalizacje 5 byków) z transektu 11 Tomasz 11:00-14:00 piesza 17 Polakiewicz 2017-10-04 brak stwierdzeń ryczących byków i obserwacji bezpośrednich Tomasz 17:00-17:30 samochodowa 18 Polakiewicz 2017-10-05 - 1 byk obserwowany – III klasa wieku Tomasz 9:30-12:00 piesza Na obszarze inwentaryzacji wyznaczono strefy koncentracji ryczących byków w oparciu o analizę gęstości punktów (lokalizacje ryczących byków) metodą Kernel (Ryc.1).

Ryc.1. Rozmieszczenie ryczących byków oraz stref koncentracji rykowiska w sezonie 2017 na obszarze BdPN i w bezpośredniej bliskości granic Parku.

W Bieszczadzkim Parku Narodowym oraz w bezpośredniej bliskości jego granic zinwentaryzowano 77 ryczących byków. Określono dwie strefy koncentracji rykowiska: 1) obszary połoninowe pasm Halicza, Krzemienia, Tarnicy i Szerokiego Wierchu schodzące w doliny Terebowca i Zwór; 2) pasmo połoniny Wetlińskiej oraz jej północne i południowe stoki schodzące do dolin potoków Szumlaczy i Wetlinka. Obszary nasilonego rykowiska zlokalizowane były wysoko bądź głęboko - wyżej w dolinach – dalej od niżej położonych obszarów otuliny BdPN przy jego granicy (nadleśnictwa Stuposiany i Lutowiska), na których prowadzone są polowania. W obszarach dolinowych (do 800 m n.p.m.; zakres 640 – 800 m n.p.m.) zinwentaryzowano 21% byków. Pozostałe jelenie słyszano i obserwowano w zakresie 810 – 1240 m n.p.m. (z tego ponad połowa od 1000 m n.p.m. w górę). Wydaje się, że tam gdzie jelenie mają możliwość przemieszczeń na tereny wolne od polowań następuje oczywista adaptacja behawioralna polegająca na lokalizacji miejsc godów w rejonach bezpiecznych od wpływu człowieka.