Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn na lata 2012 – 2015 z perspektywą na lata 2016 - 2019

Wrzesie ń, 2012 r.

Zamawiaj ący : Urz ąd Miejski w Łabiszynie ul. Plac 1000-lecia 1

89-210 Łabiszyn

Wykonawca: Green Key ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn na lata 2012 – 2015 z perspektywą na lata 2016 - 2019

Kierownik projektu: mgr Joanna Masiota

Autorzy opracowania: mgr Joanna Masiota mgr Joanna Walkowiak Wrzesie ń, 2012 r.

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I. WST ĘP …………………………………………………………………………………. 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA …..………………………………………………... 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA ……...……………………………………………………. 7 1.3. METODA OPRACOWANIA PROGRAMU …...………………………………………………… 9

ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA GMINY …….. ……… ……………………………………... 10

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE .…………………………………………………………………… 10 2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE …..……………………………………………………………. 11 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO …...………………………………………………………………………… 11 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE ……...……………………………….. 11 2.3.2. PRZYROST NATURALNY ………..…………………………………………………….. 13 2.3.3. STRUKTURA EKONOMICZNA ...... …………………………………………………….. 14 2.4. UZYTKOWANIE TERENU ………………………………………………………………………. 14 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA ……..………………………………………………………. 17 2.6. ROLNICTWO ……...……………………………………………………………………………… 19 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA …………………………………………………………………... 20

ROZDZIAŁ I II. INFRA STRUKTURA GMINY ……… .. ….. ………………………………… ……… 22

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA …..…………………………………………………. 22 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę ………..…………………………………………………… 22 3.1.1.1. UJ ĘCIA KOMUNALNE WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą… 22 3.1.1.2. ZAKŁADOWE UJ ĘCIA WÓD …………………………………………………… 26 3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA ……...………………………………………………….. 29 3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO 30 ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH ……..……… 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA ……………………………………………………………. 31 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA …………………………………………………………. 31 3.1.2.2. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH I ROZTOPOWYCH ……..……... 33 3.1.2.3. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ ……...…………. 34 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE ………..………………………………. 35 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW ………..……………. 36 3.1.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW ………………………….……… 37 3.1.3.1. KOMUNALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W ŁABISZYNIE …………….. 37 3.2. ELEKTROENERGETYKA ……..……………………………………………………………….. 40 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ …………………………………………………… 41 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLE ELEKTROMAGNETYCZNE ……...…………………….. 42 3.4. GAZOWNICTWO …..……………………………………………………………………………. 42 3.5. CIEPŁOWNICTWO ………………………………………………………………………………. 46 3.6. KOMUNIKACJA ..………………………………………………………………………………… 47 3.6.1. DROGI .….………………………………………………………………………………… 47 3.6.2. KOLEJ ..….………………………………………………………………………………… 50 3.6.3. TRANSPORT WODNY ………………………………………………………………….. 50 3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE ……………………………………………………… 50

ROZDZIAŁ IV . OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ………….. 55

4.1. RZE ŹBA TERENU ..……………………………………………………………………………… 55 4.1.1. ZAGRO ŻENIA POWIERZCHNI ZIEMI ………………………………………………… 56 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA …..………………………………………………………………… 56 4.2.1. SUROWCE MINERALNE ……………………………………………………………….. 57 4.3. GLEBY ..…………………………………………………………………………………………... 66

3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB ..………………………………………………………….. 66 4.3.2. FIZYCZNA I CHEMICZNA DEGRADACJA GLEB ..………………………………….. 67 4.4. WODY PODZIEMNE ..…………………………………………………………………………… 68 4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH ..……………………………………………………... 69 4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA ŻEŃ WÓD PODZIEMNYCH ..………………………………… 77 4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH, JAKO ŹRÓDŁA 77 PRZEOBRA ŻEŃ ..………………………………………………………………... 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE ..…………………………………………………………………. 78 4.5.1. CIEKI I ZBIORNIKI WODNE …………………………………………………………….. 78 4.5.2. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE ……………………………… 79 4.5.3. ZAGRO ŻENIE POWODZI Ą ..…………………………………………………………… 83 4.5.4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH .….……………………………….…... 85 4.6. KLIMAT ……………………………………………………………………………………………. 88 4.6.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ..…………………………………………………… 89 4.6.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ..……………….. 89 4.6.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ..…… 89 4.6.2. KLIMAT AKUSTYCZNY ..……………………………………………………………….. 95 4.6.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE ..……………………………………………… 95 4.6.4. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (ORAZ ZAGRO ŻENIA INNE) ….………… 97 4.7. RO ŚLINNO ŚĆ ..………………………………………………………………………………….. 99 4.7.1. ZIELE Ń URZ ĄDZONA …………………………….……………………………………. 100 4.7.2. ZAGRO ŻENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH ……………………………………. 101 4.7.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY ..………………………………………….. 101 4.7.3.1. REZERWAT PRZYRODY …………………….…………………………………. 101 4.7.3.2. POMNIKI PRZYRODY ..…………………………………………………………. 102 4.7.3.3. UŻYTKI EKOLOGICZNE ………………………………………………..………. 108 4.7.3.4. NATURA 2000 ……………………………………………….…………………… 108

ROZDZIAŁ V. ZAŁO ŻENIA PROGRAMOWE ……………………………………………………... 11 1

5.1. WPROWADZENIE ………………………………………………………………………..……... 111 5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŁABISZYN …….………………….. 121

ROZDZIAŁ VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA …………………………………………………………………….. 125

ROZDZIAŁ VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ …………………………………… 13 1

7.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE ...………………………………………………………………………… 131 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ ...…………………………………………………. 131

ROZDZIAŁ VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ……………………………………... 13 3

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA ŻONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą ..…………. 133

4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

ROZDZIAŁ IX STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU .. ………………….. 14 3

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ..……………………………... 143 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE ..……………………………………………………………. 143 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE ..……………………………………………………….. 144 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE ..……………………………………………………….. 144 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE ..………………………………………………….. 145 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ..………………………….. 146 9.2.1. ZASADY MONITORINGU ..……………………………………………………………... 146 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO ŻONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH ..……………. 148

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA 151

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW 154

5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest kolejna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łabiszyn, który został uchwalony w 2009 r. przez Rad ę Miejsk ą w Łabiszynie. Podj ęła ona Uchwał ę Nr XXVI/208/09 z dnia 24 czerwca 2009 r. w sprawie uchwalenia „Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Łabiszyn na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2015”. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą gminne programy ochrony środowiska (zwane dalej PO Ś lub Programem) uwzgl ędniaj ąc wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska Gminy. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Gminy Łabiszyn (gmina miejsko - wiejska), poło żonej w powiecie żni ńskim, województwie kujawsko - pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: − charakterystyk ą obszaru Gminy, − analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej, − analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji PO Ś z 2009 r. oraz analiz ą infrastruktury, − prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru, − wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska, − okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego Gminy, − wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak że okre ślenie harmonogramu ich realizacji, − okre śleniem mo żliwych sposobów finansowania, zało żonych celów i zada ń, − określeniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało żonego Programu Ochrony Środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka żdej dziedzinie życia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa żonego rozwoju obszaru. Wa żne jest równie ż, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizację zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych

7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je Radzie Miejskiej oraz Zarz ądowi Powiatu. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak że dynamiczny i wra żliwy system ma ka żda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa żne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró żnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie Gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Gminy Łabiszyn. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Jest to ju ż kolejna aktualizacji Programu. Pierwsza została wykonana w roku 2009, w stosunku do pierwszego Programu Ochrony Środowiska wykonanego jeszcze w roku 2004. Jak wida ć władze Gminy Łabiszyn powa żnie podchodz ą do obowi ązków Gminy w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala im na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych, rekultywacji powierzchni ziemi. Ponadto na skutek rozwoju Gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy ższe przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych Gminy Łabiszyn. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra żanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć tej jednostce zrównowa żony rozwój. Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo żliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak że wa żnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych.

8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą Gminy Łabiszyn i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro żenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym Gminy Łabiszyn w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu Programu korzystano tak że z zapisów zawartych w ni żej wymienionych dokumentach: − Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Programie Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011 - 2014, z perspektyw ą na lata 2015 – 2018 (2011 r.), − Programie Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015 (2009 r.), − Programie ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Łabiszyn na lata 2008 - 2011 z perspektyw ą na lata 2012 – 2015 (2009 r.). Niniejszy Program opiera si ę na dostępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Bydgoszczy, Urz ędu Marszałkowskiego w Toruniu, Starostwa Powiatowego w Żninie, Urz ędu Miejskiego w Łabiszynie. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa kujawsko – pomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, przedsi ębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego, zarz ądców instalacji). Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łabiszyn powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy ższego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Do tej pory nie zaktualizowano Powiatowego Programu Ochrony Środowiska.

9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Gmina Łabiszyn poło żone jest w południowo - zachodniej cz ęś ci województwa kujawsko - pomorskiego, w północnej cz ęś ci powiatu żni ńskiego i jest jedn ą z 6 gmin powiatu. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 167 km 2 (w tym miasto zajmuje powierzchni ę 2,89 km 2, a obszar wiejski – 164,11 km 2), granicz ąc: − na zachodzie – z Gmin ą Sadki z powiatu nakielskiego, − na północy – z Gmin ą Białe Błota i Nowa Wie ś Wielka z powiatu bydgoskiego, − na wschodzie – z Gmin ą Złotniki Kujawskie z powiatu inowrocławskiego, − na południu - z Gmin ą Żnin i Barcin z powiatu żni ńskiego. Sie ć osadnicz ą tworz ą miasto Łabiszyn oraz 28 miejscowo ści, w ramach 15 sołectw.

Ryc. 1. Poło żenie Gminy Łabiszyn na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar Gminy Łabiszyn jest położony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni ż Środkowoeuropejski, - podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie, - makroregion – Pojezierze Wielkopolskie (315.5) oraz Pradolina Toru ńsko - Eberswaldzka (315.3). W podziale na mezoregiony, obszar Gminy Łabiszyn znajduje si ę na granicy trzech jednostek. Południowo – zachodnia cz ęść poło żona jest na terenie Pojezierza Gnie źnie ńskiego (315.54), północna cz ęść le ży w granicach Kotliny Toru ńskiej (315.34), a południowo – wschodnia obejmuje Równin ę Inowrocławsk ą (315.55).

Ryc. 2. Poło żenie fizyczno-geograficzne powiatu żni ńskiego (wg J. Kondrackiego) Źródło: www.wikipedia.pl

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca Gmin ę wynosiła w połowie roku 2012, 9 910 osób. Miasto Łabiszyn liczyło wówczas 4 575 mieszka ńców, a obszar wiejski zamieszkiwało 5 335 ludzi. Z poni ższego zestawienia (tabela nr 1) wynika, że mieszka ńcy obszaru miejskiego stanowili nieco ponad 46 % mieszka ńców całej Gminy.

11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Łabiszyn Liczba Liczba Lp. Jednostka Lp. Jednostka ludno ści ludno ści 1 Annowo 152 15 Obórznia 100 2 Antoniewo 45 16 Ojrzanowo 633 3 Buszkowo 96 17 Oporowo 119 4 Jabłowo Pałuckie 178 18 Oporówek 55 5 Jabłówko 214 19 Ostatkowo 84 6 Je żewice 123 20 Pszczółczyn 136 7 Je żewo 230 21 Rzywno 103 8 Kąpie 67 22 Smerzyn 179 9 Klotyldowo 46 23 Smogorzewo 198 10 Lubostro ń 742 24 Wielki Sosnowiec 170 11 ŁABISZYN 4 575 25 Władysławowo 257 12 Łabiszyn Wie ś 462 26 Wyr ęba 55 13 Nowe D ąbie 513 27 Załachowo 291 14 Obielewo 72 28 Zdziersk 14 RAZEM 9 910 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, ewidencja ludno ści

Miasto, jako o środek gminny, skupia przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe i produkcyjne. Wsie głównie pełni ą funkcje zwi ązane z rolnictwem i mieszkalnictwem.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje si ę widoczn ą tendencj ę w zmianach liczby ludno ści Gminy Łabiszyn, tendencja jest dodatnia. Zarówno mieszka ńców obszaru miejskiego, jak i obszaru wiejskiego przybywa.

Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Gminy Łabiszyn Liczba ludno ści Rok Gmina obszar miejski obszar wiejski 2001* 9 110 4 386 4 724 2002 9 305 b.d. b.d. 2003 9 335 4 408 4 927 2004 9 410 4 447 4 963 2005 9 461 4 461 5 000 2006 9 535 4 486 5 049 2007* 9 447 4 429 5 018 2008* 9 453 4 454 4 999 2009 9 626 4 506 5 120 2010 9 822 4 563 5 259 2011* 9 748 4 545 5 203 Źródło: dane Urz ędu Miejskiego w Łabiszynie * GUS – Bank Danych Lokalnych (faktyczne miejsca zamieszkania)

12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Wykres 1. Liczba ludno ści w Gminie Łabiszyn na przestrzeni lat 2001-2011

Wykres 2. Liczba ludno ści obszaru Wykres 2. Liczba ludno ści obszaru miejskiego wiejskiego Gminy Łabiszyn Gminy Łabiszyn w latach 2001-2011 w latach 2001-2011

Liczba mieszka ńców Gminy wykazuje ni ższy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2010 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W Gminie Łabiszyn gęsto ść zaludnienia wynosi 57 osób/km 2 (2010 r.). Obszar miejski charakteryzuje si ę wi ększym zaludnieniem ni ż obszar wiejski, odpowiednio w mie ście Łabiszyn mieszka 1 540 osób/km 2, a na obszarze wiejskim – 31 osób/km 2.

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc przyrost naturalny Gminy Łabiszyn, w roku 2011 jego warto ść była dodatnia i osi ągn ęła do ść wysok ą liczb ę 24 mieszka ńców. Wi ęcej mieszka ńców rodzi si ę na terenie wiejskim, gdzie równie ż wi ęcej mieszka ńców umiera.

13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Gminie Łabiszyn

Obszar Obszar Ogółem Wska źnik miejski wiejski Gmina

Urodzenia żywe 44 64 108 Zgony 40 44 84

Przyrost naturalny 4 20 24 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2011)

2.3.3. STRUKTURA EKONOMICZNA

Problem bezrobocia dotyka w znacznym stopniu rejon Gminy Łabiszyn. Według danych uzyskanych z PUP Żnin, zarejestrowani bezrobotni, w II połowie roku 2012, stanowili 14,14 % bezrobotnych całego powiatu żni ńskiego. W mie ście jest o ponad 80 osób bezrobotnych mniej ni ż na obszarze wiejskim. Liczba bezrobotnych kobiet przewy ższa liczb ę bezrobotnych m ęż czyzn, jednak zjawisko to bardziej zaznacza si ę na obszarze miejskim jednostki.

Tabela 4. Bezrobocie w Gminie Łabiszyn Ogółem Jednostka terytorialna W tym kobiet W tym m ęż czyzn bezrobotnych Gmina 764 406 358 w tym miasto 339 183 156 w tym obszar wiejski 425 223 648 powiat żni ński 5 400 3 185 2 215 Źródło: PUP Żnin (sierpie ń 2012 r.)

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2010 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców Gminy 9 527 – faktyczne miejsca zamieszkania, GUS, 2010 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: − grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 2 091 osób, co stanowi 22 % ogólnej liczby mieszka ńców (obszar miejski – 866, obszar wiejski – 1 225), − ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 6 291 osób, co stanowi 66 % liczby mieszka ńców Gminy (obszar miejski – 3 041, obszar wiejski – 3 250), − ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 1 172 osób, co stanowi 12 % ogólnej liczby ludno ści (obszar miejski – 545, obszar wiejski – 627).

2.4. UŻYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u żytkowania terenu Gminy Łabiszyn jest u żytkowanie rolnicze. Użytki rolne zajmuj ą tutaj prawie 60 % powierzchni Gminy (w tym na obszarze miejskim zajmuj ą 146 ha, a na obszarze wiejskim – 9 850 ha). Użytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą powierzchni ę 5 562 ha, co stanowi ponad 33 % powierzchni Gminy (w tym w mie ście zajmuj ą one 11 ha, a na obszarze wiejskim – 5 551 ha).

14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Pozostałe tereny w strukturze u żytkowania gruntów zajmuj ą kolejno: grunty zabudowane i zurbanizowane – 3,34 % Gminy, grunty pod wodami 1,11 % oraz tereny pozostałe – 4,4 % powierzchni Gminy.

Tabela 5. Użytkowanie ziemi w Gminie Łabiszyn (2011 r.) Powierzchnia geodezyjna Udział ogółem [ha] w ogólnej Rodzaje gruntów Obszar Obszar powierzchni Razem miejski wiejski [%] Powierzchnia ogólna 289 16 411 16 700,00 100,00 Użytki rolne 146 9 850 9 996,00 59,86 grunty orne 119 6 586 6 705,00 40,15 sady 0 167 167,00 1,00 łąki trwałe 17 1 941 1 958,00 11,72 pastwiska trwałe 5 862 867,00 5,19 grunty rolne zabudowane 5 165 170,00 1,02 grunty pod stawami 0 18 18,00 0,11 grunty pod rowami 1 111 112,00 0,67 Użytki le śne 11 5 551 5 562,00 33,31 lasy 9 5 483 5 492,00 32,89 grunty zadrzewione i zakrzewione 2 68 70,00 0,42 Grunty zabudowane 119 438 557,00 3,34 i zurbanizowane tereny mieszkalne 43 58 101,00 0,60 tereny przemysłowe 6 5 11,00 0,07 inne tereny zabudowane 18 17 35,00 0,21 zurbanizowane tereny 1 0 1,00 0,01 niezabudowane tereny rekreacyjne - 15 12 27,00 0,16 wypoczynkowe tereny drogi 30 346 376,00 2,25 komunikacyjne koleje 0 0 0,00 0 użytki kopalne 6 0 6,00 0,04 Grunty pod wodami 12 173 185,00 1,11 powierzchniowymi płyn ącymi 12 151 163,00 0,98 powierzchniowymi stoj ącymi 0 22 22,00 0,13 Tereny inne 1 399 400,00 2,40 użytki ekologiczne 0 20 20,00 0,12 nieu żytki 0 362 362,00 2,17 tereny ró żne 1 17 18,00 0,11 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Wykres 3. Struktura u żytkowania gruntów w mie ście Łabiszyn (powierzchnia w ha)

Wykres 4. Struktura u żytkowania gruntów na terenie wiejskim Gminy Łabiszyn (powierzchnia w ha)

16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Wykres 5. Struktura u żytkowania gruntów w Gminie Łabiszyn (powierzchnia w ha)

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych (stan na rok 2011), na terenie Gminy Łabiszyn działało 742 podmioty gospodarcze. Więcej podmiotów było zarejestrowanych w mie ście Łabiszyn, ni ż na pozostałym obszarze Gminy, ale nie była to znaczna liczba (120 podmiotów).

Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) Ilo ść Sekcja Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski Gmina Ogółem 431 311 742 W sekcji A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo, rybactwo 5 24 29 W sekcji B – górnictwo i wydobywanie 0 2 2 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe 34 23 57 W sekcji D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczną, gaz, par ę wodn ą i powietrze do 1 0 1 układów klimatyzacyjnych W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana 4 2 6 z rekultywacj ą W sekcji F - budownictwo 37 46 83 W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 160 98 258 samochodów, wł ączaj ąc motocykle W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 25 40 65 W sekcji I – działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami 15 11 26 gastronomicznymi

17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ilo ść Sekcja Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski Gmina W sekcji J – informacja i komunikacja 5 1 6 W sekcji K – działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 14 7 21 W sekcji L – działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku 30 7 37 nieruchomo ści W sekcji M – działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 20 9 29 W sekcji N – działalno ść w zakresie usług administrowania 7 4 11 i działalno ść wspieraj ąca W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, 4 1 5 obowi ązkowe zabezpieczenia społeczne W sekcji P – edukacja 12 6 18 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 17 10 27 W sekcji R – działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 9 5 14 W sekcji S – pozostała działalno ść usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; 32 15 47 gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007)

Na terenie Gminy Łabiszyn najbardziej rozwini ętą działalno ści ą gospodarcz ą jest handel, mechanika pojazdowa oraz budownictwo. Ponadto do ść du ży udział w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych na tym terenie maj ą podmioty działaj ące w transporcie, gospodarce magazynowej, przetwórstwie przemysłowym. Wśród najwa żniejszych podmiotów gospodarczych działaj ących na analizowanym terenie wymieni ć nale ży: − Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe BUDOMAT z Łabiszyna (produkcja materiałów budowlanych), − Zakład Stolarski Lucyna Przybysz w Łabiszynie, − Krajewski Aleksander – Zakład stolarski w Łabiszynie (renowacja nowych mebli i produkcja mebli), − Zakład Stolarski Wi śniewski Tomasz z Łabiszyna Wsi (usługi, produkcja, handel w zakresie stolarstwa), − MEBLOSTRÓJ z Łabiszyna (wyrób mebli), − ARTMEX z Łabiszyna (produkcja mebli), − Zakład Produkcji Mebli i Usług Stolarskich Ryszard Lewandowski z Łabiszyn Wsi (produkcja mebli), − Zakład Usług Meblowych Zbigniew Tomaszewski z Łabiszyna (produkcja mebli biurowych i sklepowych), − Iskra Ryszard, Lakiernictwo Pojazdowe z Łabiszyna (konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych), − Piotr Strzesak Lakiernictwo Samochodowe z Łabiszyna (konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych), − Krzysztof Czajkowski Blacharstwo i lakiernictwo samochodowe z Nowego D ąbia (konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych),

18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− Jacek Augustyniak Przedsi ębiorstwo budowlane z Nowego D ąbia (zakład stolarki budowlanej), − Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego STOMIL, zakład produkcyjny w Łabiszynie (produkcja wyrobów gumowych), − PHU POL-ANT z siedzib ą w Łabiszynie (produkcja odzie ży damskiej); − GERMAN PRODUCTS z siedzib ą w Zdziersku (produkcja i naprawa cystern do przewozu materiałów niebezpiecznych). Ze wzgl ędu na rolniczy charakter Gminy, w śród podmiotów gospodarczych najwa żniejszymi firmami z tej bran ży s ą przedsi ębiorstwa działaj ące w przetwórstwie rolno – spo żywczym: − PHUP ROLMI ĘS Łabiszyn (ubojnia, masarnia) Łabiszyn Wie ś, − PPH Rol-Sad Sp. z o.o. Lubostro ń (gorzelnia w Łabiszynie i gospodarstwo w Lubostroniu), − PPU „Młyn Łabiszyn” R. Grajkowski (przerób skup zbó ż, sprzeda ż pasz), − Piekarnia s.j. E. Żarnowski, H. Karli ński, P. Zawistowski w Łabiszynie, − Piekarnia Marian Mielcarz z siedzib ą w Łabiszynie, − Masarnia, Władysławowo s.j. R. Zawistowski, K. Zawistowski, A. Zawistowski, − Zakład Mi ęsny „Bekon” Z. Niedbalski w Jabłowie Pałuckim (rze źnictwo, masarstwo), − PPH Herman A.J. Luci ńscy z siedzib ą w Antoniewie (utylizacja odpadów zwierz ęcych).

2.6. ROLNICTWO

Główne kierunki upraw gospodarstw indywidualnych to przede wszystkim zbo ża, a wśród nich głównie żyto, a dalej, ju ż w mniejszym stopniu pszen żyto, j ęczmie ń, pszenica, czy owies. Zdecydowanie mniejsz ą powierzchni ę zajmuj ą uprawy ziemniaków, buraków, ro ślin okopowych, kukurydzy, warzyw, rzepaku oraz na przykład grochu, czy te ż truskawek.

Tabela 7. Produkcja rolnicza na terenie Gminy Łabiszyn Powierzchnia Powierzchnia Rodzaj zasiewów Rodzaj zasiewów upraw [ha] upraw [ha] pszenica ozima 209 kukurydza na ziarno 90 mieszanki zbo żowo – pszenica jara 220 35 str ączkowe ozime na ziarno żyto 1 310 str ączkowe jadalne – groch 40 jęczmie ń ozimy 180 ziemniaki 280 jęczmie ń jary 220 buraki cukrowe 170 owies 110 okopowe pastewne 190 pszen żyto ozime 350 rzepak i rzepik ozimy 60 pszen żyto jare 280 warzywa gruntowe 90 truskawki gruntowe mieszkanki zbo żowe ozime 110 4 i poziomki mieszkanki zbo żowe jare 1 100 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, sprawozdanie R-05/G – szacunek plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych (2011)

19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 8. Hodowla zwierz ąt na terenie Gminy Łabiszyn Ilo ść gospodarstw Obsada gospodarstw Rodzaj hodowli [szt.] [szt.] bydło ogółem 235 5 723 - w tym krowy 189 2 134 trzoda chlewna ogółem 178 7 247 - w tym lochy 157 794 konie 25 107 drób ogółem 237 33 276 - w tym drób kurzy 232 11 355 Źródło: Powszechny Spis Rolny (2010), GUS – Bank Danych Lokalnych

Wśród pogłowia dużych zwierz ąt gospodarskich podkre śli ć nale ży dominacj ę trzody chlewnej. Du ży udział u żytków zielonych powoduje, że chów bydła odbywa si ę równie ż na znaczn ą skal ę. W Gminie najwi ęcej, pod wzgl ędem liczebno ści zwierz ąt, hoduje si ę drobiu.

Zgodnie z danymi Urz ędu Miejskiego na terenie Gminy jest 2 334 gospodarstw rolnych. Gospodarstwa bardzo małe, poni żej 5 ha gruntów, stanowi ą 81,5 % ogólnej liczby gospodarstw. Gospodarstwa wi ększe, o powierzchni 5 - 20 ha stanowi ą około 14,1 % wszystkich gospodarstw. Natomiast gospodarstwa du że powy żej 20 ha to tylko około 4,4 % wszystkich gospodarstw rolnych na terenie Gminy.

Tabela 9. Zestawienie ilo ści gospodarstw rolnych Grupa obszarowa gospodarstw Liczba gospodarstw 0 - 5 ha 1 902 5 - 9 ha 168 10 - 20 ha 161 20 – 50 ha 91 powy żej 50 ha 12 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

Wśród tradycyjnych gospodarstw rolnych funkcjonuj ących na terenie Gminy Łabiszyn, znajduj ą si ę równie ż gospodarstwa działaj ące w oparciu o rolnictwo ekologiczne. Tego typu podmioty zlokalizowane s ą w miejscowo ściach: Łabiszyn Wie ś 32a, Obórznia 17 oraz Ojrzanowo 37 A.

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

W Gminie Łabiszyn najbardziej atrakcyjne dla celów turystyki i rekreacji s ą obszary wyst ępowania wód oraz lasów. Atrakcyjna pod wzgl ędem krajobrazowym jest szczególnie strefa kraw ędziowa pradoliny Noteci . Jako potencjalne cele turystyczne mog ą te ż uchodzi ć, tereny Gór Jabłowskich, jezior Smerzy ńskiego, Meszno i Bagno oraz strefa kraw ędziowa doliny na odcinku Załachowo - Obielewo – Buszkowo i obszary zalesionych wydm w cz ęś ci centralnej Gminy. Dla rzeki Note ć podejmowane s ą działania zmierzaj ące do wykreowania produktu turystycznego zwi ązanego z krajoznawstwem i turystyk ą wodn ą. Jest to potencjalna szansa

20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 turystycznej aktywizacji całej doliny Noteci. Ze wzgl ędu na poło żenie w blisko ści Bydgoszczy, Gmina b ędzie poddawana coraz silniejszej presji zwi ązanej z penetracj ą lasów, jak te ż rozwojem zabudowy letniskowej. Podstawowymi rodzajami turystyki i rekreacji, które mog ą by ć rozwijane na terenie Gminy ze wzgl ędu na obecne tu walory i predyspozycje przyrodnicze, s ą: agroturystyka, turystyka pobytowa, turystyka rowerowa, turystyka wędrówkowa, turystyka kwalifikowana – wodna. Przez teren Gminy przebiegaj ą szlaki turystyczne i trasy spacerowe. Funkcjonuj ą one w parku przy pałacu w Lubostroniu, która poł ączona jest ze ście żką rowerow ą trasa na terenie rezerwatu „Ostrów Pszczółczy ński”. W okresie letnim dost ępne s ą pla że nad jeziorami Smerzyn, Meszno, Bagno, tam te ż, tak jak i nad Noteci ą mo żliwe jest uprawianie wędkarstwa. Do najciekawszych obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie miasta i gminy Łabiszyn nale żą : − Zespół pałacowo - parkowy w Lubostroniu z klasycystycznym pałacem z XVIII w. i parkiem w stylu angielskim, − Łabiszy ński Klasztor, obecnie ko ściół rzymsko - katolicki p.w. Św. Mikołaja (ok. 1594 r.), − Dworek z XVIII w. z parkiem (obecnie Łabiszy ński Dom Kultury), − unikatowe grobowce na przyko ścielnym cmentarzu oraz krypta rodziny Skórzewskich, w grodzienicach klasztoru, − zwarta zabudowa starego miasta w Łabiszynie – kamienice z XIX i XX wieku. Rozwojowi turystyki sprzyja równie ż rozwini ęta infrastruktura. Składa si ę na ni ą: − baza noclegowa (budownictwo letniskowe, hotel w pałacu w Lubostroniu, gdzie istnieje dodatkowo mo żliwo ść uprawiania jazdy konnej w Annowie oraz rekreacyjnych przeja żdżek konnych znajduj ących si ę w ofercie pałacu oraz pola biwakowe w Smerzynie), − baza gastronomiczna (restauracja pałacowa w Lubostroniu, zajazd ISKRA w Oporówku, sala bankietowa w Łabiszynie, Restauracja „Hacjenda” w Łabiszynie oraz punkty małej gastronomii w Łabiszynie, Obórzni, Annowie, Smerzynie i Antoniewie).

21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

III. INFRASTRUKTURA GMINY

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA KOMUNALNE WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą

Na terenie Gminy Łabiszyn eksploatowane s ą cztery komunalne uj ęcia wód podziemnych. Poni żej zamieszczono charakterystyk ę ka żdego uj ęcia wód podziemnych. Uj ęcie w Łabiszynie wraz ze stacj ą wodoci ągow ą zlokalizowane jest przy ul. Powsta ńców Wlkp. Ujęcie składa si ę z 5 otworów studziennych. Ujmowane s ą wody trzeciorz ędowe mioce ńskie. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla uj ęcia wynosz ą 190 m3/h. Woda poddawana jest na obiekcie procesowi uzdatniania w stacji uzdatniania wody. Uj ęcie w Jabłówku wraz ze stacj ą wodoci ągow ą zlokalizowane jest przy szosie prowadz ącej z Chom ętowa. W skład uj ęcia komunalnego wchodz ą dwie studnie wiercone, ujmuj ące wod ę z zasobów czwartorz ędowych, plejstoce ńskich. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla uj ęcia wynosz ą 100 m3/h dla studni nr 2 oraz 100 m3/h dla studni nr 3. Studnie eksploatowane s ą naprzemiennie. Ujmowana woda poddawana jest procesowi uzdatniania poprzez od żelazianie. W obowi ązuj ącym pozwoleniu wodnoprawnym studnie posiadaj ą wydzielone strefy ochrony bezpo średniej. Uj ęcie i stacja wodoci ągowa w Nowym D ąbiu zlokalizowana jest przy szosie prowadz ącej z Łabiszyna w kierunku Brzozy. Uj ęcie składa si ę z dwóch czynnych otworów studziennych 1 i 2 ujmuj ących wod ę z czwartorz ędowych poziomów wodono śnych. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla uj ęcia wynosz ą 62 m3/h. Ujmowana woda poddawana jest procesowi uzdatniania na stacji wodoci ągowej tak że poprzez od żelazianie. W obowi ązuj ącym pozwoleniu wodnoprawnym studnie posiadaj ą wydzielone strefy ochrony bezpo średniej. Ostatnim ujęciem jest obiekt w Ojrzanowie, który wraz ze stacj ą wodoci ągow ą zlokalizowany jest w obr ębie gruntów miejscowo ści Ojrzanowo, na północny - wschód od drogi prowadz ącej w kierunku Złotnik Kujawskich. Uj ęcie składa si ę z dwóch czynnych otworów studziennych 1 i 2 ujmuj ących wod ę z czwartorz ędowych poziomów wodono śnych. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wynosz ą dla studni nr 1 i nr 2 po 57 m3/h. Studnie eksploatowane s ą naprzemiennie. Z uj ęcia zaopatrywana jest równie ż miejscowo ści Dąbrówka Kujawska i Jakubowo z terenu Gminy Złotniki Kujawskie. Ujmowana woda jest tłoczona poprzez hydroforni ę do sieci. Jako ść ujmowanej wody nie wymaga uzdatniania. W obowi ązuj ącym pozwoleniu wodnoprawnym studnie posiadaj ą wydzielone strefy ochrony bezpo średniej.

Na terenie Gminy Łabiszyn funkcjonuj ą tak że 152 studnie prywatne (za Opracowaniem ekofizjograficznym). W miejscowo ści Annowo znajduj ą si ę 32 studnie, w Antoniewie 9 studni, w Rzywnie 21 studni, w Pszczółczynie 20 studni, we Władysławowie 46 studni, w Wielkim Sosnowcu 24 studnie. Ponadto na tym terenie działa kilka studni publicznych typu abisynka. S ą to obiekty

22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 zlokalizowane w Łabiszynie: − przy uI. Bydgoskiej (gł ęboko ść 14 m, wydajno ść 25 m 3/d), − przy uI. Zni ńskiej (gł ęboko ść 14 m, wydajno ść 25 m3/d), − przy ul. Powsta ńców Wielkopolskich (gł ęboko ść 14 m, wydajno ść 15 m3/d).

23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 10. Uj ęcie wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Gminy Łabiszyn Studnia/ Nazwa uj ęcia Wielko ść poboru Pozwolenie Miejscowo ści Użytkownik gł ęboko ść , Teren ochrony lokalizacja wody wodnoprawne zaopatrywane wydajno ść 5 studni

Nr 1 - 97 m 3 wydajno ść Q = 52 m /h 3 Qmaxh = 120 m /h 3 Nr 2 - 91 m Qśrd = 720 m /d 3 Nr wydajno ść Q = 92 m /h Qśrrok = 263 000 OŚ.6341.9.2011 Uj ęcie 3 teren ochrony m /rok z dn. 30.06.11 r. miasto Łabiszyn w Łabiszynie Nr 3 - 96,5 m bezpo średniej 3 (zmniejszone ilo ści wa żne do wydajno ść Q = 76 m /h w porównaniu 30.06.21 r. Nr 4 - 95,5 m z pozwoleniem wydajno ść Q = 62 m 3/h z 2001 roku)

Gmina Łabiszyn Nr 5 - 96 m Zakład wydajno ść Q = 75 m 3/h Wodoci ągów miejscowo ści: i Kanalizacji 3 Qmaxh = 74 m /h Jabłówko, Jabłowo w Łabiszynie 3 Pałuckie, Buszkowo, Qśrd = 750 m /d Nr Pl. 1 000-Lecia 1 2 studnie Kaliska, Obielewo, Qśrrok = 274 000 OŚ.6341.10.2011 Uj ęcie 89-201 Łabiszyn 3 teren ochrony Załachowo, Smerzyn Nr 2 - 35 m m /rok z dn. 30.06.11 r. w Jabłówku bezpo średniej i Lubostro ń z terenu Nr 3 - 34 m (zmniejszone ilo ści wa żne do 3 w porównaniu Gminy Łabiszyn wydajno ść Q = 100 m /h 30.06.21 r. z pozwoleniem oraz Wawrzynki, z 2001 roku) Murczyn i Murczynek z terenu gm. Żnin 2 studnie 3 Nr Qmaxh = 30 m /h Nr 1 - 41 m 3 OŚ.6341.11.2011 miejscowo ści Nowe Uj ęcie 3 Q = 300 m /d teren ochrony wydajno ść Q = 62 m /h śrd z dn. 30.06.11 r. Dąbie, Obórznia w Nowym D ąbiu Qśrrok = 110 000 bezpo średniej 3 wa żne do i Kąpie Nr 3 - 43 m m /rok 3 30.06.21 r. wydajno ść Q = 100 m /h

24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Studnia/ Nazwa uj ęcia Wielko ść poboru Pozwolenie Miejscowo ści Użytkownik gł ęboko ść , Teren ochrony lokalizacja wody wodnoprawne zaopatrywane wydajno ść miejscowo ści Ojrzanowo, Łabiszyn Wie ś, Je żewice, Nr 2 studnie 3 Je żewo i Smogorzewo Qmaxh = 30 m /h OŚ.6341.8.2011 Uj ęcie Nr 1 - 45 m 3 teren ochrony oraz ulice Bydgosk ą Qmaxd = 600 m /d z dn. 30.06.11 r. w Ojrzanowie 3 bezpo średniej i Barci ńsk ą Nr 2 - 38 m Q = 450 m /d wa żne do 3 śrd w Łabiszynie wydajno ść Q = 57 m /h 30.06.21 r. oraz D ąbrówka Kujawska w gm. Złotniki Kujawskie Źródło: Urz ąd Miejski (2012)

25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Oprócz mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej, pobieraj ących wod ę na cele komunalne, z zasobów wodnych korzystają równie ż zakłady produkcyjne. S ą to nast ępuj ące firmy: − MŁYN Rafał Grajkowski, ul. Mickiewicza, Łabiszyn, − PIEKARNIA, Mielcarz Marian, ul. Sienkiewicza 18, Łabiszyn − PIEKARNIA sj., Zawistowski Piotr, Karli ński Henryk, Żarnowski Eugeniusz, ul. Farna 6, Łabiszyn, − P.P.H. „ROL-SAD” sp. z o.o., Lubostro ń, − Planbox sp. z o.o., siedziba w Brzozie, − Napierała Mirosław, Irena, Nowe D ąbie, − Zakład Mi ęsny „BEKON”, Jabłowo Pałuckie 3.

Ponadto wody ujmowane s ą do nawadniania u żytków rolnych i le śnych, czyli do celów melioracji. W 2010 roku obiekty melioracyjne (wymienione i omówione w rozdziale o systemie melioracyjnym w dalszej cz ęś ci opracowania) pobrały podane ni żej ilo ści wody: − „RZYWNO” Nowe D ąbie, Władysławowo – pobór wód w ilo ści 1 280 dam 3 do nawodnienia obszaru o powierzchni 420 ha, − „KROTOSZYN” Nowe D ąbie, Władysławowo – pobór wód w ilo ści 120 dam 3 do nawodnienia obszaru o powierzchni 40 ha, − „NOTE Ć I” Władysławowo – pobór wód w ilo ści 90 dam 3 do nawodnienia obszaru o powierzchni 30 ha.

3.1.1.2. ZAKŁADOWE UJ ĘCIA WÓD

Oprócz uj ęć wód podziemnych, które zaopatruj ą mieszka ńców Gminy Łabiszyn w wod ę, na tym terenie eksploatowane s ą uj ęcia wód podziemnych przez ró żne podmioty gospodarcze. W tabeli zostały zestawione wszystkie obowi ązuj ące pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych i powierzchniowych przez te podmioty.

26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 11. Eksploatowane zakładowe uj ęcia wód podziemnych Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ębokość Wielko ść poboru wody Teren ochrony użytkownik wodnoprawne wydajno ść OŚ.6223-18/09 Uj ęcie we Władysławowie dla potrzeb bytowo 3 z dnia 25.01.10 r. Masarnia Władysławowo - socjalnych Nr 1 - 21,5 m Qhmax = 3,5 m /h Teren ochrony 1. 3 3 (zmieniaj ąca decyzj ę R. Zawistowski, K. Zawistowski, i produkcyjnych wydajno ść Q = 3,5 m /h Q = 6 500 m /rok bezpo średniej roczne OŚ.6223-5/02 A. Zawistowski Zakładu z dnia 05.06.02 r.) dla potrzeb 3 Uj ęcie w Łabiszynie Gorzelni w celu Qmaxh = 2,5 m /h 3 OŚ-6223-6/06 Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - chłodzenia Nr 1 - 5,1 m Qmaxd = 15 m /d Teren ochrony 2. 3 3 z dnia 18.09.06 r. Handlowe „ROL-SAD” urz ądze ń wydajno ść Q = 8 m /h Qśrd = 11,25 m /d bezpo średniej 3 wa żne do 30.09.16 r. Gorzelnia w Łabiszynie w procesie Qśrroczne = 4 100 m /rok produkcyjnym Uj ęcie we Władysławowie 3 Qmaxh = 5,5 m /h Polski Zwi ązek Działkowców 3 OŚ-6223-5/04 Nr 1 – 69 m Qmaxd = 65,6 m /d Teren ochrony 3. Zarz ąd Pracowniczy Ogrodu dla potrzeb POD 3 3 z dnia 17.05.04 r. wydajno ść Q = 46 m /h Qśrd = 43,7 m /d bezpo średniej Działkowego „Bajka” 3 wa żne do 30.06.14 r. Q = 10 500 m /rok we Władysławowie śr roczne 3 Uj ęcie w Łabiszynie dla potrzeb Nr 2 – 82 m Qmaxh = 10 m /h 3 3 Bydgoskie Zakłady Przemysłu socjalno – Qmaxd = 45 m /d OŚ-6223-6/08 wydajno ść Q = 33 m /h 3 Teren ochrony 4. Gumowego „STOMIL” S.A. bytowych Qśrd = 30 m /d z dnia 01.08.08 r. Nr 3 – 91 m 3 bezpo średniej zakład produkcyjny w Łabiszynie i produkcyjnych Qśr roczne = 8 120 m /rok wa żne do 30.06.18 r. wydajno ść Q = 33 m 3/h 3 (dz. ew. nr 37) zakładu Qmaxroczne = 11 520 m /rok

3 dla potrzeb Qśrh = 7,5 m /h Uj ęcie w Pszczółczynie 3 socjalno – Qmaxh = 15 m /h OŚ.6223-27/08 siedlisko gospodarcze gł ęb. – 35 m 3 Teren ochrony 5. bytowych obsługi 3 Qśrd = 120 m /d z dnia 28.01.09 r. (dz. ew. nr 55/22 wydajno ść Q = 21 m /h 3 bezpo średniej gospodarstwa oraz Qmaxdobowe = 180 m /d wa żne do 31.12.19 r. obr ęb Wielki Sosnowiec) 3 gospodarczych Qśr/rok = 43 800 m /rok

Uj ęcie w Łabiszynie Wsi sezon wegetacyjny dla potrzeb 3 Przedsi ębiorstwo Handlowo – Qmaxh = 10 m /h OŚ.6223-16/09 przemysłowych gł ęb. – 58,50 m 3 Teren ochrony 6. Usługowo – produkcyjne 3 Qśr.dob.= 66,6 m /d z dnia 01.02.10 r. i bytowo – wydajno ść Q = 15 m /h 3 bezpo średniej „Rolmi ęs” Qroczne = 10 000 m /d wa żne do 31.12.19 r. gospodarczych (dz. ew. nr 163/2) (15.04. – 15.09)

27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ębokość Wielko ść poboru wody Teren ochrony użytkownik wodnoprawne wydajno ść poza sezonem wegetacyjnym 3 Qmaxh = 6,3 m /h 3 Qśr.dob.= 41,80 m /d 3 Qroczne = 4 800 m /d (16.09. – 14.04) punkty czerpalne na pobór wód w okresie prawym brzegu pomi ędzy nawodnie ń Przedsi ębiorstwo produkcyjno – km 110, 1 111 drogi 01.05 – 30.09 OŚ.6223-2/09 Handlowe „Rol-Sad” Sp. z o.o. dla potrzeb wodnej Warta – Kanał Teren ochrony 7. (153 dni w roku) z dnia 10.04.09 r. Lubostro ń deszczowania Bydgoski, mi ędzy 3 bezpo średniej Qmaxh = 30,60 m /h wa żne do 31.12.18 r. (dz. ew. nr 19/62, Lubostro ń) hydrow ęzłem Pako ść , 3 Qśr.dob.= 306 m /d a stopniem pi ętrz ącym 3 Q = 44 771/90 m /r Łabiszyn śr/roczne Źródło: PO Ś (2008), Urz ąd Miejski w Łabiszynie (2012)

28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie Gminy Łabiszyn przedstawia poni ższa tabela. Informacje pochodz ą z Zakładu Wodoci ągów i Kanalizacji oraz GUS-u.

Tabela 12. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Gminy Łabiszyn Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci rozdzielczej [km] 17,8 125,7 143,5 w tym rur azbestowych b.d. b.d. 7,8 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 731 1 097 1 828 i zbiorowego zamieszkania [szt.] woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3] 182,4 280,0 462,4 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej [os.] 4 260* 3 689* 7 949* korzystaj ący z instalacji [%] 95,7* 72,3* 83,2* sie ć rozdzielcza na 100 km 2 615,9* 76,6* 85,9* zu życie wody na 1 mieszka ńca 33,2* 52,7* 43,6* zu życie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę 34,7* 72,2* 52,1* Źródło: Sprawozdanie M-06 2011 *GUS – Bank Danych Lokalnych 2010

Tabela 13. Wykaz zwodoci ągowanych miejscowo ści w Gminie Łabiszyn Ilo ść osób Długo ść sieci Ilo ść gospodarstw korzystaj ących Miejscowo ść wodoci ągowej zwodoci ągowanych z sieci [km] [szt.] wodoci ągowej [os.] miejscowo ści zasilane z uj ęcia Nowe D ąbie Annowo 9,0 99 152 Je żewo 7,0 40 202 Nowe D ąbie 7,0 94 480 Obórznia 4,7 20 73 Pszczółczyn 6,0 32 134 Rzywno 5,0 27 102 Wielki Sosnowiec 6,0 44 169 Władysławowo 8,0 87 259 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Jabłówko Buszkowo 2,0 15 72 Jabłowo Pałuckie 5,8 27 180 Jabłówko 3,8 47 188 Klotyldowo 10,6 25 46 Kąpie 3,0 12 59 Lubostro ń 6,9 223 777 Obielewo 6,5 14 62 Oporowo 4,0 25 102 Oporówek 3,0 13 50 Ostatkowo 3,4 22 70 Smerzyn 3,5 29 176 Wyr ęba 2,3 2 42 Załachowo 14,8 60 238 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Ojrzanowo Je żewice 5,0 32 119

29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ilo ść osób Długo ść sieci Ilo ść gospodarstw korzystaj ących Miejscowo ść wodoci ągowej zwodoci ągowanych z sieci [km] [szt.] wodoci ągowej [os.] Ojrzanowo 17,3 122 611 Smogorzewo 7,7 42 198 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Łabiszyn Łabiszyn Wie ś 7,4 98 421 Łabiszyn (miasto) 17,8 622 4 570 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, ZWiK Łabiszyn

Ogółem, zgodnie z danymi Urz ędu Miejskiego oraz ZWiK Łabiszyn za rok 2011, sie ć wodoci ągowa na obszarze wiejskim Gminy liczyła 159,7 km i korzystało z niej 4 982 mieszka ńców. Natomiast sie ć wodoci ągowa na terenie miasta Łabiszyn miała długo ść 17,8 km i korzystało z niej 4 570 osób. Podsumowuj ąc na terenie całej Gminy Łabiszyn sie ć wodoci ągowa miała długo ść 177,5 km i korzystało z niej ogółem w 2011 roku 9 552 mieszka ńców. Cz ęść Gminy nadal jest niezwodoci ągowana, co dotyczy zwłaszcza miejscowo ści Antoniewo oraz Zdziersk.

3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody na podstawie przepisów ustawy z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006, Nr 123, poz. 858 ze zm.) oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych. Na terenie Gminy Łabiszyn za jako ść wody i technologi ę oczyszczania wód odpowiada eksploatator wodoci ągów, czyli Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Łabiszynie, który jest zobowi ązany do prowadzenia regularnej, wewn ętrznej kontroli jako ści wód. Zgodnie ze wspomnian ą ustaw ą nadzór nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo życia sprawuje równie ż PPIS w Żninie, który prowadzi monitoring jako ści wód przeznaczonych na cele bytowe mieszka ńców. Jako ść wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi powinna i spełnia wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dnia 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania, jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Zakres badanych wska źników jest uzale żniony od formy monitoringu, kontrolny lub przegl ądowy. Jako ść wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi okre ślana jest dla: − wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania), − wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW, − wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej, woda pobierana z hydrantów, budynków u żyteczno ści publicznej, sklepów, itp.). W 2011 roku, na terenie miasta i gminy Łabiszyn, pod nadzorem inspekcji sanitarnej w Żninie znajdowały si ę 4 wodoci ągi publiczne. Jako ść wody dostarczanej przez 3 urz ądzenia odpowiadała wymaganiom okre ślonym w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia

30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 i w zwi ązku z tym Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żninie stwierdził przydatno ść wody do spo życia. Incydentalnie zdarzały si ę krótkotrwałe przekroczenia najwy ższych dopuszczalnych warto ści parametrów fizykochemicznych, takich jak mangan, żelazo czy azotany oraz mikrobiologicznych - bakterie grupy coli. Natomiast wodoci ąg Jabłówko produkował wod ę o warunkowej przydatno ści do spo życia z uwagi na utrzymuj ące si ę przekroczenie normatywnej zawarto ści manganu. W zwi ązku z powy ższym PPIS w Żninie prowadził post ępowanie administracyjne nakazuj ące zapewni ć konsumentom wod ę o dobrej jako ści, co zostało wykonane w roku 2012. Przekroczenia badanych parametrów stwierdzono w przypadku nast ępuj ących urz ądze ń: − wodoci ąg Łabiszyn – przekroczenia manganu i żelaza w kwietniu 2011r. na sieci Łabiszyn ( żelazo – 241 µg/l, mangan - 59,4 µg/l ) – przeprowadzono działania naprawcze polegaj ące na płukaniu sieci wodoci ągowej, nast ępnie wykonano powtórne badania wody, które nie wykazały przekrocze ń, − wodoci ąg Ojrzanowo – przekroczenia azotanów tak że w kweitniu 2011r. na sieci Łabiszyn (55 mg/l ) - przekroczenia azotanów pojawiaj ą si ę systematycznie równie ż w próbkach pobieranych w ramach kontroli wewn ętrznej prowadzonej przez Zarz ądzaj ącego wodoci ągiem. W zwi ązku z powy ższym ZWiK w Łabiszynie został zobowi ązany do prowadzenia stałego monitoringu azotanów w wodzie zgodnie z ustalonym harmonogramem, − wodoci ąg Nowe D ąbie – przekroczenia bakterii grupy coli w czerwcu 2011r. na stacji uzdatniania wody (38 jtk) - przeprowadzono działania naprawcze polegaj ące na płukaniu i dezynfekcji urz ądze ń uzdatniaj ących, nast ępnie wykonano powtórne badania wody, które nie wykazało przekrocze ń, − wodoci ąg Jabłówko – przekroczenia manganu i żelaza oraz wska źnika mętno ści w listopadzie 2011r. na sieci Buszkowo ( żelazo – 388 µg/l, mangan - 138,5 µg/l, mętno ść - 2 NTU) – przeprowadzono działania naprawcze polegaj ące na płukaniu sieci wodoci ągowej, nast ępnie wykonano powtórne badania wody, które nie wykazały przekrocze ń żelaza i wska źnika m ętno ści, natomiast odno śnie manganu toczyło si ę post ępowanie administracyjne zako ńczone w roku 2012.

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

Na terenie Gminy Łabiszyn funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji eksploatowany przez Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji z Łabiszyna.

Tabela 14. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Gminy Łabiszyn Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 10,32 9,15 19,47 długo ść kanalizacji grawitacyjnej [km] 8,82 1,37 10,19 długo ść kanalizacji tłocznej [km] 1,50 7,78 9,28

31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina ilo ść przepompowni sieciowych [szt.] 9 2 11 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 482 97 579 zamieszkania [szt.]* ścieki odprowadzone [dam 3]* 176 37 213 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 3 236 876 4 112 korzystaj ący z instalacji [%]** 64,3 20,1 40,7 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 ** 332,2 4,6 10,2 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, Propozycja planu Aglomeracji Łabiszyn 2012 + sprawozdanie M-06 GUS – Bank Danych Lokalnych (*2011 oraz **2010)

W zlewni sieci kanalizacyjnej znajduj ą si ę obecnie nast ępuj ące obszary: cz ęść miasta Łabiszyn oraz cz ęś ciowo miejscowo ści Lubostro ń, Smerzyn oraz Załachowo. Wyszczególniaj ąc skanalizowane tereny w mie ście Łabiszyn s ą to nast ępuj ące ulice: Sportowa, Rzemie ślnicza, Polna, Ogrodowa, Kwiatowa, Ostatkowska, cz ęść ul. Pozna ńskiej, Przemysłowa, 3-go Maja, Powsta ńców Wlkp., Pogodna, Romantyczna, Odrodzenia, Spółdzielcza, Słoneczna, Nadnotecka, Nowa, Wspólna, Żni ńska, cz ęść ulicy Rynarzewskiej oraz Osiedle Nowy Rynek I i II, a w ramach tego terenu ulice: Nowy Rynek, Spokojna, Cicha, Jasna, Spacerowa, Szeroka, Ł ąkowa, Dolna, Nadrzeczna, Działkowa, Długa, Ł ączna, Poprzeczna, Osiedlowa, Modra. Nieskanalizowany jest natomiast obszar starego miasta pomi ędzy rzek ą Note ć, a Kanałem Noteckim, w tym ulice: Szubi ńska, Jana Pawła II, Farna, Sienkiewicza, Krótka, Bankowa, 11-go Stycznia, Plac Tysi ąclecia, Rynkowa, Parkowa, Mickiewicza, W ąska, Zaułek, cz ęść ulicy Pozna ńskiej, a tak że ulica Bydgoska, Barci ńska i Cmentarna oraz ulice Przemysłowa, cz ęść ulicy Rynarzewskiej, Akacjowa, Le śna i Sosnowa. System sieci kanalizacyjnej na obszarze miasta i gminy Łabiszyn to system grawitacyjno - tłoczny. Ścieki zbierane w grawitacyjn ą sie ć kanalizacji bytowej s ą nast ępnie, poprzez przepompownie, kierowane do oczyszczalni, poprzez tłoczny system kanalizacji (kolektory tłoczne przesyłowe). Ł ącznie w systemie eksploatowanych jest obecnie 11 przepompowni sieciowych. Sze ść przepompowni zlokalizowanych jest na terenie miasta Łabiszyn. Znajduj ą si ę one przy ul. Sportowej, ul. Pozna ńskiej i ul. Powsta ńców Wlkp., ul. Nowy Rynek I, ul. Osiedlowej oraz ul. Dolnej. 3 przepompownie funkcjonuj ą w Lubostroniu, jedna jest w Smerzynie i Załachowie. Do przepompowni ścieków przy ul. Powsta ńców Wlkp. w Łabiszynie nast ępuje zrzut ściek6w kolektorami ci śnieniowymi i grawitacyjnymi ze wszystkich pozostałych przepompowni ścieków. Nast ępnie przepompownia ta tłoczy ścieki do ostatniego odcinka kanalizacji doprowadzaj ącego grawitacyjnie ścieki do oczyszczalni cieków. Na pozostałych terenach Gminy Łabiszyn gospodarka ściekowa oparta jest o gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach), okresowe ich opró żnianie i wywo żenie do punktu zlewnego zlokalizowanego na obiekcie oczyszczalni komunalnej w Łabiszynie.

Ścieki do sieci kanalizacyjnej odprowadzane s ą nie tylko z gospodarstw domowych. Z sieci tej korzystaj ą tak że zakłady zlokalizowane na terenie miasta i gminy. Do głównych podmiotów przemysłowych dowo żą cych na stację zlewn ą ścieki o charakterze przemysłowym (które zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, wprowadzają do urz ądze ń kanalizacyjnych ścieki przemysłowe zawieraj ące substancje szkodliwe dla środowiska wodnego) nale żą :

32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− Zakład Mi ęsny „BEKON”, Jabłowo Pałuckie 3 w ilo ści 34 m 3/d (pozwolenie nr OŚ.6223-4/10 z dn. 04.03.2010r. wa żne do 31.02.2014r., wydane przez Starost ę Żni ńskiego), − Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowe „ROL-SAD” Sp. z o.o., Lubostro ń, w ilo ści 3 3 3 Qśr=0,4 m /d, Qmaxd =0,52 m /d, Qr=146 m /r (pozwolenie nr ŚG.I.ab.6213-82/10 z dn. 31.01.2011r., wa żne do 20.01.2015r., wydane przez Marszałka Województwa), − P.H.U.P. „ROLMI ĘS” s.c., Łabiszyn Wie ś, − MASARNIA WŁADYSŁAWOWO - Zawistowski Roman, Krzysztof, Andrzej, Władysławowo.

Aglomeracja kanalizacyjna

Dla Gminy Łabiszyn wyznaczono Aglomeracj ę Łabiszyn. Dokument ten został zatwierdzony rozporz ądzeniem Wojewody Kujawsko - Pomorskiego Nr 22/2005 z dnia 24 pa ździernika 2005 r. w sprawie wyznaczenia Aglomeracji Łabiszyn (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 117, poz. 2019 z dn. 2005 r.). W roku 2006 ww. rozporz ądzenie Wojewody uległo zmianie. Rozporz ądzeniem nr 2/2006 z dnia 3 lutego 2006 r. sprecyzowano dokładniej granice aglomeracji wliczaj ąc do niej kolejne miejscowo ści. Ostatecznie rozporz ądzeniem Nr 13/2008 z dnia 22 lipca 2008 r. Wojewoda Kujawsko - Pomorski ponownie wyznaczył Aglomeracj ę Łabiszyn. W ostatecznym kształcie jest to aglomeracja o równowa żnej liczbie mieszka ńców 9 400, z komunaln ą oczyszczalni ą ścieków zlokalizowan ą w miejscowo ści Łabiszyn. Obszar aglomeracji obejmuje: − miasto Łabiszyn, − miejscowo ści z terenu wiejskiego gminy Łabiszyn: Lubostro ń, Antoniewo, Nowe Dąbie, Smerzyn, Władysławowo, Załachowo, Annowo, Wielki Sosnowiec i Obórznia. Wyznaczona Aglomeracja Łabiszyn obj ęta została Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK). Zgodnie z aktualizacj ą KPO ŚK z roku 2010, liczb ę RLM dla tej Aglomeracji okre ślono na 9 400.

3.1.2.2. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH I ROZTOPOWYCH

Na terenie miasta Łabiszyn w zbiorcz ą sie ć kanalizacyjn ą odprowadzane s ą równie ż wody opadowe i roztopowe z niektórych terenów utwardzonych (głównie ulic, placów). W cz ęś ci miasta, szczególnie w obr ębie starego miasta, funkcjonuj ą kanały ogólnospławne, a wi ęc ścieki deszczowe zbierane s ą w sie ć kanalizacyjn ą razem ze ściekami sanitarnymi. Szacuje si ę długo ść kanalizacji ogólnospławnej na ok. 7 km. System ten wymaga pełnego rozdziału. W pozostałych miejscowo ściach brak jest systemu zbiorczej kanalizacji deszczowej, ale istniej ą przydro żne rowy odwadniaj ące drogi utwardzone. Na terenie miasta i gminy mog ą wyst ępowa ć odr ębne systemy kanalizacji deszczowej, powstaj ące na terenach zakładów przemysłowych, w trakcie modernizacji dróg, itd. Systemy takie nie s ą zewidencjonowane co uniemo żliwia ich dokładne zestawienie.

33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 15. Wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych Numer decyzji Podmiot odpowiedzialny Pozwolenie wodnoprawne wydane na: termin obowi ązywania

Polski Koncern Naftowy wprowadzanie oczyszczonych wód opadowych ORLEN S.A. i roztopowych poprzez kanalizacj ą deszczow ą oraz ul. Chemików 7, 09-411 Płock urz ądzenia podczyszczaj ące (separator koalescencyjny OŚ.6223-17/08 Stacja Paliw nr 10 59 z osadnikiem piasku i błota) wylotem do ziemi za z dnia 14.10.2008 r. ul. Bydgoska 43 po średnictwem zbiornika retencyjno – chłonnego (do 30.06.2018r.) Łabiszyn powierzchnia zlewni 0,238 ha 3 dz. ew. nr 476 - Qśr = 10 l/s, Qmax = 17 l/s, Qroczne = 692 m /rok wprowadzanie oczyszczonych wód opadowych Zarz ąd Dróg Powiarowych i roztopowych do rzeki Note ć Górna w km 109+790, OŚ.6224-12/09 w Żninie z powierzchni mostu drogowego w km 0+349 drogi z dnia 28.09.2009r. z siedzib ą w Podgórzynie powiatowej 2361 C poprzez osadnik i separator koalescencyjny wprowadzanie oczyszczonych wód opadowych Zarz ąd Dróg Powiarowych i roztopowych do rzek Wełna w km 71+896, OŚ.6224-14/09 w Żninie z powierzchni mostu drogowego w km 9+358 drogi z dnia 22.09.2009r. z siedzib ą w Podgórzynie powiatowej 02315 C, poprzez osadnik i separator koalescencyjny Przedsi ębiorstwo Handlowo – Usługowo – Produkcyjne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych z terenu OŚ.6223-16/09 „Rolmi ęs” zakładu o pow. zlewni 0,0982 ha do przydro żnego rowu melioracyjnego z dnia 01.02.2010 r. Łabiszyn Wie ś - Q = 1,1 l/s, Q = 9,50 l/s, Q = 359 m3/rok (do 31.12.2019r.) dz. ew. nr 157/1 śr max roczne

Autex Sp. z o.o. wprowadzanie wód deszczowych i roztopowych z powierzchni utwardzonych do ziemi, z terenu stacji ul. Ł ęczycka 6 2 OŚ.6341.22.2011 paliw, z powierzchni 2 870 m 85-737 Bydgoszcz z dnia 30.09.2011 r. wody odprowadzane przez osadnik, separator teren Stacji Paliw, Obórznia koalescencyjny w ilo ści: (do 31.08.2021r.) dz. ew. nr 283/3 3 3 - Qśr/d = 3,35 m /d, Qmax = 20 l/s, Qroczne = 1 222,6 m /rok Źródło: na podstawie pozwole ń wodnoprawnych przekazanych przez Urz ąd Miejski w Łabiszynie oraz Starostwo Powiatowe w Żninie

3.1.2.3. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z ustaw ą z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę: − zbiorniki bezodpływowe (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró żnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne, − przydomowe oczyszczalnie ścieków – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o różne dopuszczalne prawem technologie. Na podstawie ustawy z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. 2012, poz. 391 ze zm.) przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci

34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków jest obowi ązkiem wła ściciela nieruchomo ści. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwości ich opró żniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

3.1.2.3.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach okre śla, że zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść , rok budowy), zawarta umowa na opró żnianie zbiornika. W Gminie Łabiszyn, zgodnie z urz ędow ą ewidencj ą funkcjonuje 1 152 zbiorników bezodpływowych. Na terenie miasta jest 431 zbiorników, a na terenie wiejskim Gminy około 721 zbiorników. Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie Gminy obowi ązuj ą przepisy Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz nakłada obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi. Na terenie Gminy obowi ązuj ą ustalenia „Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta i gminy Łabiszyn” uchwalonego w dniu 8 lutego 2006 r. (uchwała nr XXX/219/06 Rady Miejskiej w Łabiszynie). W zwi ązku ze zmian ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach w najbli ższym czasie Regulamin b ędzie aktualizowany. Analizuj ąc dokument Regulaminu mo żna stwierdzi ć, że reguluje on w sposób odpowiedni przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi.

Wywozem nieczysto ści ciekłych na terenie Gminy zajmuje si ę 5 podmiotów, które w my śl przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach uzyskały w drodze decyzji Burmistrza Łabiszyna zezwolenie na świadczenie usług wywozowych oraz spełniają warunki techniczne okre ślone prawnie i wymagania do prowadzenia takich usług: − Usługi Asenizacyjne El żbieta Zawadzka, Nowe D ąbie 87, 89-210 Łabiszyn (dec. nr RO Ś. 7062-8/10 z dnia 16.02.2010 r., na okres 10 lat) – w 2011 roku na stacj ę zlewn ą w Łabiszynie, przy ul. Przemysłowej 7 zostało wywiezionych 6 097 m3 ścieków komunalnych (bytowych) oraz 6,8 m3 ścieków przemysłowych, − Wielobran żowe Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowo – Usługowe DAR-POL Marzena Graczyk, ul. Sportowa 22, 89-210 Łabiszyn (dec. nr RO Ś. 6345.1.2011 z dnia 27.10.2011 r., na okres 10 lat) – w 2011 roku firma nie odbierała ścieków komunalnych,

35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− Przedsi ębiorstwo Handlowo – Usługowe SANITRANS Ryszard Wolski, ul. Barycka 50, 86-005 Białe Błota (dec. nr RO Ś 7062-43/2006 z dnia 15.12.2006 r., na okres 10 lat) – w 2011 roku firma nie odbierała ścieków komunalnych, − Przedsi ębiorstwo Handlowo – Usługowe AK-TRANS Artur Kuras, ul. Jasna 9, 89-210 Łabiszyn (dec. nr RO Ś. 7062-39/2006 z dnia 21.11.2006 r., na okres 10 lat) – w 2011 roku na stacj ę zlewn ą w Łabiszynie, przy ul. Przemysłowej 7 zostało wywiezionych 94,6 m3 ścieków komunalnych (bytowych) oraz 24 941,25 m3 ścieków przemysłowych, − P.H.U.T. WIST-POL Wiesław St ępie ń, ul. Powsta ńców Wlkp. 27/30, 89-210 Łabiszyn (dec. nr RO Ś. 7062-37/2006 z dnia 10.11.2006 r., na okres 10 lat) – w 2011 roku na stacj ę zlewn ą w Łabiszynie, przy ul. Przemysłowej 7 zostało wywiezionych 11 686 m3 ścieków komunalnych (bytowych) oraz 18,55 m3 ścieków przemysłowych.

3.1.2.3.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

Przydomowe oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści zazwyczaj do 5 m3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. W my śl przepisów ustawy Prawo Budowlane oczyszczalnia podlega zgłoszeniu: − do Starostwa Powiatowego – zgłoszenie budowy (budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę nie wymaga uzyskania pozwolenia na budow ę, ale wymaga zgłoszenia wła ściwemu organowi), − do Gminy – zgłoszenie eksploatacji (zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale ży przedło żyć Burmistrzowi, w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami).

Z danych przekazanych przez Urz ąd Miejski, wynika, że na terenie Gminy Łabiszyn zostało zgłoszonych 27 oczyszczalni przydomowych.

Tabela 16. Ewidencja zgłoszonych oczyszczalni przydomowych na terenie Gminy Łabiszyn Zgłoszenie przydomowej Lp. Miejscowo ść Nr działki oczyszczalni 1 Łabiszyn Wie ś 40/1 z dnia 17.03.2009 2 Nowe D ąbie 99/1 z dnia 31.05.2010 3 Je żewo 127/3 z dnia 16.04.2009 4 Łabiszyn Wie ś 46/3 z dnia 16.04.2009 5 Załachowo 367 z dnia 15.05.2009 6 Władysławowo 48/2 z dnia 24.06.2009 7 Władysławowo 48/4 z dnia 28.08.2009 8 Załachowo 233/5 z dnia 11.09.2010 9 Ojrzanowo 41/2 z dnia 26.10.2009 10 Nowe D ąbie 137/10 z dnia 12.07.2010 „ROLMI ĘS” 11 Łabiszyn Wie ś 32a b.d. z dnia 30.10.2009 89-210 Łabiszyn 12 Smogorzewo 288/2 z dnia 14.07.2010

36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Zgłoszenie przydomowej Lp. Miejscowo ść Nr działki oczyszczalni 13 Oporówek 14/2 z dnia 27.12.2010 14 Ojrzanowo 256 b.d. 15 Ojrzanowo 143/7 b.d. 16 Smogorzewo 308 z dnia 14.07.2010 17 Ostatkowo 58/1 b.d. 18 Smogorzewo 289/5 i 289/6 b.d. 19 Łabiszyn 139 z dnia 24.01.2011 20 Ojrzanowo 219/3 z dnia 04.10.2011 21 Łabiszyn Wie ś 46/4 b.d. 22 Obórznia 24/15 b.d. 23 Je żewice 219/3 b.d. 24 Załachowo 161 z dnia 18.07.2011 25 Obielewo 3/27 z dnia 15.07.2011 26 Obórznia 26/5 z dnia 31.08.2011 27 Je żewo 188/5 z dnia 12.03.2012 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

Użytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie ż wiedzie ć, że przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla u żytkownika, jak i gminy. U żytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa ż mo że spotka ć si ę z odmow ą mo żliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowo ści i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby, bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. KOMUNALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W ŁABISZYNIE

Ścieki komunalne z terenu Gminy Łabiszyn odprowadzane s ą do komunalnej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Łabiszynie, przy ul. Przemysłowej 7. Starosta Żni ński wydał dla tego obiektu, dla ZWiK Łabiszyn pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód rzeki Noteci – pozwolenie nr OŚ-6223- 1/04 z dnia 05.04.2004 r. (obowi ązuje do 31.12.2014 r.). Oczyszczalnia ścieków funkcjonuje w oparciu o nast ępuj ące parametry technologiczne: 3 − Qśrd = 568 m /d, 3 − Qmaxd = 640 m /d, 3 − Qmaxh = 174,43 m /h oraz w uj ęciu docelowej eksploatacji oczyszczalni w ilo ści: 3 − Qśrd = 1 550 m /d,

37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

3 − Qmaxd = 2 104 m /d, 3 − Qśr.rok = 565 750 m /rok. Oczyszczalnia ścieków w Łabiszynie to instalacja mechaniczno – biologiczna z chemicznym wspomaganiem usuwania fosforu, której maksymalna przepustowo ść wynosi 2 085 m3/dob ę. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Note ć.

Tabela 17. Informacja o oczyszczalni ścieków w Łabiszynie (2011r.) Ilo ść Wielko ść Ścieki dopływaj ące Ścieki Liczba ludno ści Liczba wytworzonych Rok oczyszczalni i oczyszczone dowo żone korzystaj ąca 3 RLM 3 3 3 osadów (m /dob ę) (dam = tys.m /rok) (dam ) z obiektu (tony) 3 698, w tym: 268, w tym: z miasta 2011 1 550 9 400 z miasta Łabiszyn - 176 46 109 Łabiszyn – 2 510 z obszaru wiejskiego - 37 z obszaru wiejskiego – 1 188 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011 (ZWiK Łabiszyn)

Oczyszczalnia Łabiszyn jest to oczyszczalnia mechaniczno – biologiczno - chemiczna z podwy ższonym usuwaniem biogenów. Ci ąg technologiczny oczyszczalni cieków przedstawia się nast ępuj ąco (na podstawie Operatu wodnoprawnego): 1. Cz ęść mechaniczna: − przepompownia ścieków surowych, − komora wytłumienia energii kinetycznej, − stanowisko krat g ęstych, − piaskowniki wirowe – 2 szt., − separator piasku. 2. Cz ęść biologiczna: − komory osadu czynnego - reaktory biologiczne - 2 szt., − stacja dmuchaw, − przepompownia osadu recyrkulowanego i nadmiernego, − osadniki wtórne radialne z mechanicznym zgarnianiem osadu 2 szt., − studzienka pomiarowa oczyszczonych ścieków. 3. Cz ęść chemiczna: − stacja dozowania PIX-u. 4. Cz ęść osadowa: − zbiornik retencyjny osadu nadmiernego, − wydzielone otwarte komory fermentacyjne 2 szt., − stacja odwadniania i higienizacji osadu nadmiernego z pras ą ta śmow ą, − kolektor zrzutowy z wylotem do odbiornika, − składowisko osadu. 5. Punkt zlewny ścieków dowo żonych: − stacja zlewna ścieków dowo żonych z pomiarem i rejestracj ą dowo żonych ścieków. − krata r ęczna, − komora retencyjno - uśredniaj ąca - komora napowietrzania ścieków dowo żonych.

38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ścieki ze zlewni kanalizacyjnej dopływaj ą kolektorem do przepompowni ścieków surowych. Na przepompowni ę podawane s ą równie ż ścieki z komory retencyjno - uśredniaj ącej, w której znajduj ą si ę ścieki dowo żone do stacji zlewnej taborem asenizacyjnym. Nast ępnie ścieki surowe poddawane są poprzez komor ę wytłumiania energii kinetycznej na mechaniczny stopie ń oczyszczania. W cz ęś ci mechanicznego oczyszczania ścieki poddawane s ą procesom usuwania zanieczyszcze ń stałych i mineralnych. Ścieki surowe na kracie schodkowej zostaj ą pozbawianie cz ęś ci stałych zanieczyszcze ń (skratek). Nast ępnie poprzez komor ę rozdziału ścieki kierowane s ą na piaskowniki wirowe i separator piasku. Na urz ądzeniach tych nast ępuje wytr ącenie zanieczyszcze ń mineralnych – głównie piasku. Po procesie mechanicznego oczyszczania ścieki kierowane s ą na wła ściwy etap oczyszczania w cz ęś ci biologicznej oczyszczalni. Na obiekcie znajduj ą si ę dwie komory osadu czynnego – reaktory biologiczne. S ą to reaktory biologiczne z wydzielonymi cz ęś ciami: beztlenow ą, niedotlenion ą i nitryfikacji. Ka żdy z reaktorów posiada komor ę predenitryfikacji (odtlenienie osadu recyrkulowanego), komor ę defosfatacji (beztlenowa komora, w której zachodz ą procesy usuwania zwi ązków fosforu ze ścieków), komor ę denitryfikacji (komora niedotleniona, w której zachodzi cz ęś ciowe usuwanie azotu i fosforu), komor ę nitryfikacji (komora tlenowa, w której zachodzi rozkład zanieczyszczeń azotowych – ich utlenianie). W komorach zachodz ą procesy biologicznego oczyszczania ścieków przy pomocy osadu czynnego. Komory osadu czynnego wyposażone s ą w pompy i mieszadła zatapialne oraz systemy napowietrzania wspomagaj ące poszczególne etapy oczyszczania. Z komory osadu czynnego ścieki kierowane s ą do osadników wtórnych, gdzie nast ępuje sedymentacja osadu czynnego nadmiernego. Na oczyszczalni znajduj ą si ę dwa osadniki wtórne. Na osadnikach wtórnych nast ępuje wi ęc klarowanie ścieków oczyszczonych przed ich odprowadzeniem do odbiornika. Z osadników wtórnych osad kierowany jest do przepompowni osadu recyrkulowanego i nadmiernego. Cz ęść osadu jest zawracana do komór czynnych, a nadmiar odprowadzany jest na proces zag ęszczania (zag ęszczacz osadu nadmiernego), odwadniania na prasie i higienizacji. Oczyszczone ścieki poprzez studzienk ę pomiarow ą, na której nast ępuje ich pomiar, odprowadzane s ą do kanału zrzutowego ścieków, którym nast ępnie skierowane s ą do Noteci.

Pod wzgl ędem ładunków ścieki poddawane oczyszczaniu na obiekcie oczyszczalni są zró żnicowane. Najwi ększe obci ąż enie ładunkiem stanowi ą ścieki dowo żone pochodz ące z przemysłu (przede wszystkim ubojni i przetwórni mi ęsnych). Du żym st ęż eniem i ładunkiem charakteryzuj ą si ę równie ż ścieki bytowe dowo żone taborem asenizacyjnym. najmniejsze obci ąż enie dla obiektu oczyszczalni stanowi ą ścieki doprowadzane do oczyszczalni sieci ą kanalizacyjn ą.

Powstaj ące na obiekcie oczyszczalni ścieków komunalne osady ściekowe s ą odwadniane i higienizowane wapnem palonym. W 2011 roku na obiekcie wytworzono 486,7 Mg osadów, z czego suchej masy powstało 108,29 Mg.

Tabela 18. Badania jako ści komunalnych osadów ściekowych Skład i wła ściwo ści komunalnych Warto ść średnia z całorocznych Jednostka osadów ściekowych pomiarów Odczy pH 12,25 Zawarto ść suchej masy % 19,55 Zawarto ść substancji organicznych % s.m. 50,45

39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Skład i wła ściwo ści komunalnych Warto ść średnia z całorocznych Jednostka osadów ściekowych pomiarów Zawarto ść azotu ogólnego 3,83 % s.m. w tym azotu amonowego 0,105 Zawarto ść fosforu ogólnego % s.m. 1,62 Zawarto ść wapnia % s.m. 15,85 Zawarto ść magnezu % s.m. 0,435 Kadm mg/kg s.m. 0,85 Mied ź mg/kg s.m. 76,8 Nikiel mg/kg s.m. 10,8 Ołów mg/kg s.m. 9,015 Cynk mg/kg s.m. 418 Rt ęć mg/kg s.m. 0,0955 Chrom mg/kg s.m. 16,5 Liczba żywych jaj paso żytów szt./kg s.m. 0 bakterie Salmonella w 100 g osadu niewyizolowano Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, sprawozdanie

Osady ściekowe zostały w cało ści wykorzystane przez osob ę prywatn ą na cele rolnicze. Zagospodarowano je na powierzchni 7,94 ha.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Przez teren Gminy Łabiszyn, w kierunku północ - południe biegnie linia elektroenergetyczna 110 kV, na której w Gminie nie zlokalizowano głównego punktu zasilania (GPZ), a wi ęc linia ta ma wył ącznie charakter tranzytowy i zasilanie Gminy odbywa si ę z GPZ zlokalizowanych poza granicami Gminy, liniami średniego napi ęcia wyprowadzonymi z tych GPZ. Zasilanie odbywa si ę z: − GPZ Przył ęki (stacja poło żona w bezpo średniej granicy Gminy - nieco na północ), − GPZ Nowa Wie ś Wielka, − GPZ Szubin, − GPZ Żnin, − GPZ Pako ść . Zasilanie odbywa si ę za pomoc ą nast ępuj ących linii średniego napi ęcia: − linia „Kruszyn”, która zasila miejscowo ści: Władysławowo, Pszczółczyn, Wielki Sosnowiec, − linia „Kowalewo”, która zasila miejscowo ści: Jabłowo Pałuckie, Ostatkowo, Klotyldowo, − linia „Dąbie Nowe”, która zasila stacje transformatorowe „Dąbie Nowe 8 Ferm” i „Krotoszyn Łąki”, − linia „Stomil”, która zasila miejscowo ści: Łabiszyn, Je żewice, Nowe D ąbie, Smogorzewo, cz ęściowo Łabiszyn – Wie ś, − linia „Łabiszyn”, która zasila miejscowo ści: Łabiszyn, Je żewo, cz ęściowo Łabiszyn – Wie ś, − linia „Wojdal”, która zasila miejscowo ści: Ojrzanowo, Oporówek, Lubostro ń, Oporowo, cz ęściowo Łabiszyn – Wie ś,

40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− linia „Sobiejuchy”, która zasila miejscowo ści: Łabiszyn, Jabłówko, Jabłowo Pałuckie, Buszkowo, Obielewo, Załachowo. Ogółem na terenie Gminy zlokalizowanych zostało ponad 120 stacji transformatorowych. S ą to w przewa żaj ącej cz ęś ci stacje słupowe o zainstalowanej mocy najcz ęś ciej 63 lub wi ęcej kVA.

Tabela 19. Dane dotycz ące odbiorców energii elektrycznej na terenie Miasta Łabiszyn Wska źnik Obszar miejski

odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu [szt.] 1 318

zu życie energii elektrycznej na niskim napi ęciu [MW/h] 2 876 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

Przebieg sieci elektroenergetycznych nale ży uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym. Wzdłu ż linii wyznacza si ę pas technologiczny, w obszarze którego obowi ązują ograniczenia w u żytkowaniu i zagospodarowaniu terenu, zwi ązane z lokalizowaniem budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na pobyt stały ludzi, lokalizacj ą budowli zawieraj ących materiały niebezpieczne po żarowo, stref zagro żonych wybuchem oraz konstrukcji wysokich, a tak że z zalesianiem terenów rolnych. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo że nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

Na terenie Gminy istniej ą korzystne warunki dla wykorzystania energii wody w postaci małych elektrowni wodnych. Obiekty tego typu produkuj ą czyst ą energi ę elektryczn ą, a ponadto spowalniaj ą odpływ wód z terenu Gminy, co ma du że znaczenie dla poprawy bilansu wodnego. Na terenie Gminy funkcjonuj ą 3 niewielkie elektrownie wodne: 1. Mała Elektrownia Wodna „Kujawianka” poło żona w Łabiszynie, na istniej ącym stopniu wodnym w Łabiszynie, zlokalizowanym w km 116,080 drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski, jej moc wynosi 160 kW. Wła ścicielem obiektu jest „JUR-TRANS” s.c. J.M.P. Kujawscy, a współu żytkownikiem stopnia wodnego jest RZGW Pozna ń zarz ądzaj ący rzek ą Note ć. Dla elektrowni wodnej zostało wydane pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urz ądzenia wodnego – elektrowni (nr O Ś-6223-18- 1/2000 z dnia 31.08.2000 r., wa żne do dnia 30.06.2015 r.). 2. Mała Elektrownia Wodna „Elektrownie Wodne s.c. Stoma & Górny” poło żona w Antoniewie, na istniej ącym stopniu wodnym w Antoniewie, zlokalizowanym w km 121,780 drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski, o mocy 71,2 kW. Wła ścicielem obiektu są Elektrownie Wodne s.c. Słoma & Górny”, natomiast współu żytkownikiem stopnia wodnego jest RZGW Pozna ń jako zarz ądzaj ący rzek ą Note ć. Dla elektrowni wodnej zostało wydane pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urz ądzenia wodnego – elektrowni (nr O Ś-6223-18-2/2000 z dnia 31.08.2000 r., wa żne do dnia 30.06.2015 r.). 3. Mała Elektrownia Wodna „Frydrychowo” znajduj ąca si ę we Frydrychowie, na istniej ącym stopniu wodnym we Frydrychowie, zlokalizowanym w km 125,090 drogi

41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

wodnej Warta - Kanał Bydgoski, o mocy 40 kW. Wła ścicielem jest Zakład Produkcyjno - Wdro żeniowy Wykorzystania Niekonwencjonalnych Źródeł Energii „MEWAT” Sp. z o.o., a współu żytkownikiem stopnia wodnego jest tak że RZGW Pozna ń zarz ądzaj ący rzek ą Note ć. Dla elektrowni wodnej zostało wydane pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urz ądzenia wodnego – elektrowni (nr O Ś-6224-9/06 z dnia 16.10.2006 r., wa żne do dnia 30.06.2015 r.). Ponadto w ewidencji Urz ędu Miejskiego znajduj ą si ę dwie instalacje pracuj ące w oparciu o mechanizm pompy ciepła. Pierwsza pompa ciepła zlokalizowana jest na terenie budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce nr 107/1 w miejscowo ści Smerzyn. Druga instalacja tak że ogrzewa jednorodzinny budynek mieszkalny, na działce nr 3/27 w miejscowo ści Obielewo.

3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie Gminy Łabiszyn funkcjonuje przynajmniej 8 anten nadawczych operatorów telefonii komórkowych, zainstalowanych na wysokich obiektach, tak aby wypromieniowywa ć pola elektromagnetyczne na du że wysoko ści. Wi ększo ść anten znajduje si ę w mie ście.

Tabela 20. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Łabiszyn Lp. Operator Poło żenie 1 PLUS Jabłówko, dz. ew. nr 1 2 PLUS, T-Mobile Pszczółczyn. dz. ew. nr 65 Łabiszyn, ul. Przemysłowa 3 Play dz. ew. nr 39/1 Łabiszyn, ul. Szubi ńska 4 T-Mobile dz. ew. nr 73/9 5 PLUS Łabiszyn, ul. Szubi ńska 6 ORANGE Łabiszyn, Zdziersko Łabiszyn, Zdziersko 7. Mobyland, Aero 2 dz. ew. nr 1/22 8. PLUS Załachowo, dz. ew. 171 Źródło: mapa.btsearch.pl

3.4. GAZOWNICTWO

Eksploatacj ą sieci gazowniczej w Gminie Łabiszyn zajmuje si ę Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Gazownia Bydgoska. Gmina jest odbiorc ą gazu ziemnego za pomoc ą podpi ęcia (o długo ści 15,54 km) do gazoci ągu dystrybucyjnego zasilaj ącego południow ą cz ęść województwa - jako odgał ęzienie z istniej ącego gazoci ągu wysokiego ci śnienia DN 150 relacji Gniewkowo - Żnin – Nakło nad Noteci ą. Gazoci ąg zasilaj ący Gmin ę biegnie ze Żnina do Łabiszyna (wzdłu ż drogi Żnin - Łabiszyn). Jest to gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN 80. Na wysoko ści Lubostronia z gazoci ągu tego wybudowano odnog ę zasilaj ącą tę miejscowo ść .

42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Gazoci ąg ten zasila stacj ę gazow ą wysokiego ci śnienia o przepustowo ści 600 m3/h, która poło żona jest w Łabiszynie przy ul. Nadrzecznej i w Lubostroniu, której przepustowo ść wynosi 300 m3/h. Wła śnie te dwie miejscowo ści s ą zgazyfikowane. Ponadto stacja gazowa średniego ci śnienia działa w Łabiszynie, przy ul. Szubi ńskiej i jej przepustowo ść wynosi 800 m3/h.

Tabela 21. Dane dot. długo ści sieci gazowej na terenie Gminy Łabiszyn Długo ść gazoci ągów bez czynnych przył ączy gazowych wg podziału na ci śnienia [km] Obszar średnie niskie ogółem (pow. 10 kPa (do 10 kPa) do 0,5 MPa) miasto Łabiszyn 14,03 12,30 1,73

miejscowo ść Lubostro ń 2,03 0,50 1,53

RAZEM 16,06 12,80 3,26 Źródło: Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

Tabela 22. Dane dot. przył ączy do sieci gazowej na terenie Gminy Łabiszyn Długo ść czynnych przył ączy gazowych wg podziału na ci śnienia [km] średnie Obszar niskie ogółem (pow. 10 kPa (do 10 kPa) do 0,5 MPa) [km] miasto Łabiszyn 6,89 6,80 0,09

miejscowo ść Lubostro ń 0,64 0,40 0,24

RAZEM 7,53 7,20 0,33 Źródło: Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

W planach rozwoju Pomorskiej Spółki Gazownictwa obowi ązuj ących do roku 2015 dalsza gazyfikacja Gminy nie jest przewidziana z uwagi na brak zgłosze ń, co jest konieczne, aby nowa sie ć była ekonomicznie uzasadniona.

43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ryc. 3. Sie ć gazowa na terenie miasta Łabiszyn Źródło: Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ryc. 4. Sie ć gazowa na terenie miejscowo ści Lubostro ń Źródło: Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Na obszarze miasta w obr ębie budownictwa wielorodzinnego funkcjonuj ą lokalne kotłownie małej mocy oraz sieci cieplne niskotemperaturowe. Natomiast na obszarach wiejskich dominuj ą indywidualne źródła ogrzewania.

Tabela 23. Kotłownie lokalne w obr ębie budownictwa wielorodzinnego

Lp. Rodzaj kotłowni Rodzaj paliwa Dostawca ciepła Obsługiwany teren

miasto Łabiszyn Biuro Obsługi Nieruchomo ści Kotłownia ul. Odrodzenia węgiel Mirosław Sybilski 1. przy ul. Odrodzenia 3, 5, 7, kamienny ul. Powsta ńców Wlkp. 17A/4 w Łabiszynie ul. Spółdzielcza 89-210 Łabiszyn 3, 5 miasto Łabiszyn Spółdzielnia Mieszkaniowa ul. Romantyczna 22, w Szubinie 2. Kotłownia gazowa gaz ul. Pogodna 1, ul. Gen. Bema 1 ul. Powst. Wlkp. 25, 89-200 Szubin 23 Spółdzielnia Mieszkaniowa w Szubinie miasto Łabiszyn 3. Kotłownia gazowa gaz ul. Gen. Bema 1 ul. Nowa A, B 89-200 Szubin Biuro Obsługi Nieruchomo ści Mirosław Sybilski miasto Łabiszyn 4. Kotłownia gazowa gaz ul. Powsta ńców Wlkp. 17A/4 ul. Nowa 6, 8, 10 89-210 Łabiszyn Biuro Obsługi Nieruchomo ści miasto Łabiszyn Mirosław Sybilski 5. Kotłownia gazowa gaz ul. Powsta ńców ul. Powsta ńców Wlkp. 17A/4 Wlkp. 27 89-210 Łabiszyn Spółdzielnia Mieszkaniowa w Szubinie miasto Łabiszyn 6. Kotłownia gazowa gaz ul. Gen. Bema 1 ul. Sienkiewicza 1 89-200 Szubin Biuro Obsługi Nieruchomo ści Mirosław Sybilski 7. Kotłownia olejowa olej Nowe D ąbie 76 ul. Powsta ńców Wlkp. 17A/4 89-210 Łabiszyn Lubostro ń 3, 12, 14, Kotłownia gazowa Spółdzielnia Lokatorsko 16, 18, 20, 22, 30, 8. w rezerwie piec gaz Własno ściowa w Lubostroniu 34, 24, 26, 28, 32, 6, olejowy 7, 8, 9, 10, 11 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie (PO Ś, 2008)

Tabela 24. Ogrzewania obiektów u żyteczno ści publicznej Lp. Lokalizacja Rodzaj ogrzewania 1. Zespół Szkół w Łabiszynie, ul. Nadnotecka gazowe Szkoła Podstawowa w Łabiszynie 2. gazowe przy ul. Pozna ńska 12 i 11, Przedszkole Miejskie 3. Szkoła Podstawowa, Nowe D ąbie olejowe 4. Szkoła Podstawowa, Buszkowo olejowe 5. Szkoła Podstawowa, Ojrzanowo olejowe

46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Lp. Lokalizacja Rodzaj ogrzewania 6. Łabiszy ński Domu Kultury, ul. Parkowa 1 w Łabiszynie gazowe 7. Budynek OSP przy ul. Sienkiewicza w Łabiszynie gazowe 8. SP ZOZ przy ul. Powst. Wlkp. w Łabiszynie gazowe 9. Urz ąd Miejski w Łabiszynie gazowe 10. Urz ąd Pocztowy olejowe 11. Bank Spółdzielczy „PAŁUKI” gazowe Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych 12. gazowe przy ul. Pozna ńskiej 10 w Łabiszynie 13. Zespół Szkół w Lubostroniu gazowe Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie (PO Ś, 2008)

3.6. KOMUNIKACJA

3.6.1. DROGI

Sie ć drogow ą na terenie Gminy Łabiszyn tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę jak ą pełni ą, dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące jednostki: − dróg wojewódzkich – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, − dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie, − dróg gminnych – Burmistrz Łabiszyna. Główn ą sie ć komunikacyjn ą na terenie stanowi ą nast ępuj ące odcinki dróg (opis ci ągów komunikacyjnych znajduje si ę w dalszej cz ęś ci opracowania): − drogi wojewódzkie nr 246, 253 oraz 254, − drogi powiatowe: 1950c, 1953c, 1956c, 2356c, 2357c, 2359c, 2358c, 2360c, 2361c, 2362c, 2363c, 2365c, − drogi gminne.

DROGI WOJEWÓDZKIE

Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy zarz ądza na terenie Gminy Łabiszyn trzema odcinkami dróg wojewódzkich, które w sumie zajmuj ą długo ść 34,252 km: − nr 246 Paterek – Szubin – Złotniki Kujawskie – Dąbrowa Biskupia, − nr 253 Łabiszyn – Murczyn, − nr 254 Brzoza – Łabiszyn – Wylatkowo. Długo ść drogi nr 246 na terenie Gminy wynosi 13,138 km (w tym na terenie miasta przebiega ona na długo ści 1,059 km, a na obszarze wiejskim – 12,079 km), drogi nr 253 długo ść na terenie Gminy wynosi 10,22 km (w mie ście przebiega ona na długo ści 1,126 km, a na terenie wiejskim – 9,094 km), a droga nr 254 przebiega na długo ści 10,894 km (w tym na terenie miasta przebiega ona na odcinku o długo ści 1,076 km, a na obszarze wiejskim – 9,818 km). Jako ść cz ęś ci drogi 246 oraz drogi 254 ocenia si ę jako średni ą, a drog ę 253 oraz cz ęść drogi 246 jako dobr ą.

47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

DROGI POWIATOWE

Przez teren Gminy Łabiszyn przebiega 12 odcinków dróg powiatowych, których łączna długo ść wynosi 51,78 km. S ą to nast ępuj ące odcinki: − droga nr 1950c relacji Rynarzewo – Łabiszyn (długość 9,87 km), − droga nr 1953c relacji W ąsosz - Buszkowo (długo ść 4,43 km), − droga nr 1956c relacji Chom ętowo – Łabiszyn (długo ść 8,53 km), − droga nr 2356c relacji Smerzyn - Murczynek (długo ść 1,72 km), − droga nr 2357c relacji Smerzyn - Załachowo (długo ść 1,57 km), − droga nr 2359c relacji Łabiszyn – Lisewo Ko ścielne (długo ść 4,12 km), − droga nr 2358c relacji Łabiszyn - Pturek (długo ść 6,82 km), − droga nr 2360c relacji Oporowo - Ojrzanowo (długo ść 5,11 km), − droga nr 2361c relacji Załachowo - Lubostro ń (długo ść 1,35 km), − droga nr 2362c relacji Lubostro ń - Kania (długo ść 4,15 km), − droga nr 2363c relacji Lubostro ń - Julianowo (długo ść 1,84 km), − droga nr 2365c relacji Obielewo – Kierzkowo (długość 2,27 km).

DROGI GMINNE

Przez teren Gminy Łabiszyn, przez obszar wiejski, przebiega 12 odcinków dróg gminnych, których ł ączna długo ść wynosi 34 km. Drogi gminne ci ągn ą si ę równie ż przez miasto Łabiszyn. Długo ść ulic w mie ście wynosi ponad 16 km.

Odcinki dróg gminnych przebiegaj ące przez Gmin ę to: − droga nr 0515001 relacji Władysławowo – Dębinek (długo ść 1,7 km), − droga nr 0515002 relacji Drogosław - Pszczółczyn (długo ść 4,1 km), − droga nr 0515003 relacji Rzywno – Nowe D ąbie, przebiega w ci ągu drogi wojewódzkiej (długo ść 5 km), − droga nr 0515004 relacji Smogorzewo - Jakubowo (długo ść 4,4 km), − droga nr 0515005 relacji Kania - Je żewo (długo ść 6 km), − droga nr 0515006 relacji Je żewo - Je żewice (długo ść 2,2 km), − droga nr 0515007 relacji Łabiszyn - Ojrzanowo (długo ść 3,6 km), − droga nr 0515008 relacji Klotyldowo - Ostatkowo (długo ść 1,3 km), − droga nr 0515009 relacji Smogorzewo – droga wojewódzka (długo ść 1,2 km), − droga nr 0515010 relacji Lubostro ń - Julianowo (długo ść 0,6 km), − droga nr 0515011 relacji Chom ętowo – Jabłowo - Pałuckie (długo ść 1,9 km), − droga nr 0515012 relacji Jabłowo Pałuckie - Buszkowo (długo ść 2 km).

W tabeli na kolejnej stronie znajduje si ę natomiast wykaz ulic w mie ście Łabiszyn.

48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 25. Ewidencja ulic miasta Łabiszyn Rodzaj Rodzaj Lp. Nazwa ulicy Długo ść w m Lp. Nazwa ulicy Długo ść w m nawierzchni nawierzchni 1 11-go Stycznia utwardzona 238 29 Ostatkowa utwardzona 167 2 3-go Maja utwardzona 220 30 Parkowa utwardzona 275 3 Akacjowa gruntowa 413 31 Plac Tysi ąclecia utwardzona 300 4 bankowa utwardzona 66 32 Pogodna utwardzona 150 5 Barci ńska utwardzona 400 33 Polna utwardzona 180 6 Bydgoska utwardzona 535 34 Poprzeczna gruntowa 130 7 Cicha utwardzona 120 35 Powsta ńców Wlkp. utwardzona 830 8 Cmentarna utwardzona 380 36 Pozna ńska utwardzona 430 9 Długa utwardzona 470 37 Przemysłowa utwardzona 942 10 Działkowa utwardzona 185 38 Romantyczna utwardzona 525 11 Dolna gruntowa 135 39 Rynkowa utwardzona 47 12 Farna utwardzona 127 40 Rynarzewska utwardzona 780 13 Jana Pawła II utwardzona 110 41 Rzemie ślnicza utwardzona 252 14 Jasna utwardzona 82 42 Sienkiewicza utwardzona 280 15 Krótka utwardzona 66 43 Słoneczna gruntowa 50 16 Kwiatowa utwardzona 100 44 Sosnowa gruntowa 205 17 Le śna gruntowa 332 45 Spacerowa utwardzona 104 18 Łączna utwardzona 140 46 Spokojna gruntowa 235 19 Łąkowa utwardzona 230 47 Sportowa utwardzona 235 20 Mickiewicza utwardzona 370 48 Spółdzielcza utwardzona 405 21 Modra utwardzona 75 49 Szeroka utwardzona 125 22 Nadnotecka utwardzona 320 50 Szubi ńska utwardzona 1 190 23 Nadrzeczna gruntowa 685 51 Wąska utwardzona 75 24 Nowa utwardzona 240 52 Wspólna utwardzona 220 utwardzona / 25 Nowy Rynek 834 53 Zaułek gruntowa 73 gruntowa 26 Odrodzenia utwardzona 115 54 Żni ńska utwardzona 570 27 Ogrodowa utwardzona 405 28 Osiedlowa utwardzona 210 28 Osiedlowa utwardzona 210 RAZEM 16 378 = 16,378 km Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

3.6.2. KOLEJ

Gmina Łabiszyn poło żona jest poza przebiegiem Iinii kolejowych. Najbli ższe, dogodnie poło żone stacje i przystanki na czynnej Iinii kolejowej, zlokalizowane s ą w miejscowo ściach Brzozie, Chmielniki, Nowej Wsi Wielkiej oraz Złotnikach Kujawskich (Ie żą na linii Bydgoszcz - Inowrocław). Obsług ę mi ędzyregionaln ą zapewniaj ą stacje Bydgoszcz Główna oraz Inowrocław - poło żone są jednak w tak du żej odległo ści, że korzystanie z nich jest mało komfortowe.

3.6.3. TRANSPORT WODNY

Drog ę wodn ą na terenie Gminy Łabiszyn stanowi rzeka Note ć wraz z kanałami zbudowanymi przy okazji regulacji tej drogi - zwłaszcza z Kanałem Noteckim (zwanym tak że Górnonoteckim). Na drodze tej znajduj ą si ę eksploatowane budowle hydrotechniczne, będące w zarz ądzie RZGW w Poznaniu. Są to: śluza nr 2 w Łabiszynie, jaz ulgowy Łabiszyn (obydwie na Noteci Górnej) oraz śluza nr 3 w Antoniewie, jaz w Antoniewie, jaz we Frydrychowie, śluza nr 4 we Frydrychowie, jaz główny w Dębinku oraz śluza nr 5 w Dębinku (na Kanale Górnonoteckim). Obecnie wykorzystanie transportowe drogi wodnej Noteci jest znikome.

3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE

Gospodarka odpadami prowadzona była dot ąd zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Łabiszyn, opracowanym w 2008 roku. Od stycznia 2012 roku zacz ęła obowi ązywa ć znowelizowana ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminie, która to nakłada na Gminy inne, bardziej systemowe i szersze obowi ązki w zakresie gospodarki odpadami, a dokumentem strategicznym w tym wzgl ędzie staje si ę obecnie Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku w gminie Łabiszyn, który b ędzie aktualizowany zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Gminy Łabiszyn posiadaj ą nast ępuj ące podmioty: 1. Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych TARO Sp. z o.o., Lisi Ogon, ul. Wiejska 3, 86- 065 Łochowo (dec. nr RO Ś. 7062-Z-42/2006 z dn. 30.11.2006 r., na 10 lat) – odbierane odpady firma ma prawo składowa ć na składowisku odpadów w Giebni, gm. Pako ść lub przekazywa ć organizacjom odzysku oraz firmie FM POMECH Sp. z o.o. Puck i REMONDIS Bydgoszcz, 2. Zakład Oczyszczania Miasta Sp. z o.o., ul. Metalowców 4, 58-100 Świdnica (dec. nr RO Ś. 7062-Z-2/06/07 z dn. 23.01.2007 r., na 10 lat + dec. zmieniaj ąca nr RO Ś. 7062- Z-26/06/07/09) – odbierane odpady firma ma prawo składowa ć na składowisku odpadów w Wawrzynkach, gm. Żnin lub przekazywa ć organizacjom odzysku oraz firmie Zakład Oczyszczania Miasta Sp. z o.o. w Światkowie (firma odbiera zmieszane odpady komunalne oraz opró żnia kosze uliczne), 3. REMONDIS Bydgoszcz Sp. z o.o., ul. Inwalidów 45, 85-749 Bydgoszcz (dec. nr RO Ś. 7062-Z-26/2006 z dn. 04.09.2006 r., na 10 lat + dec. zmieniaj ąca nr RO Ś. 7062-Z- 26/06/08/09) – odbierane odpady firma ma prawo składowa ć na składowisku

50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

odpadów w Wawrzynkach, gm. Żnin lub na składowisku odpadów w Giebni, gm. Pako ść , przekazywa ć firmie EKO-PUNKT Organizacja Odzysku S.A., REMONDIS Elektrorecykling Sp. z o.o. lub REMONDIS Sp. z o.o. z siedzib ą w Warszawie (firma REMONDIS zajmuje si ę gormadzeniem odpadów komunalnych oraz opró żnianiem pojemników do selektywnej zbiórki odpadów, ponadto po okresie zimowym zajmuje si ę utrzymaniem w czysto ści ulic i placów, mycie, zamiatanie). Zgodnie z nowelizacj ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, w rejestrze działalno ści regulowanej znajduj ą si ę nast ępuj ące podmioty: − Przedsi ębiorstwo Komunalne SANIKONT Radosław Kostuch, ul. Narutowicza 76/57, 88-100 Inowrocław, − „Remondis Bydgoszcz” Sp. z o.o., ul. Inwalidów 45, 85-749 Bydgoszcz, − Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych „TARO” Sp. z o.o., Lisi Ogon, ul. Wiejska 3, 86-065 Łochowo, − Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Corimp Spółka z o.o., ul. Wojska Polskiego 65, 85-825 Bydgoszcz, − Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Ciepła 4, 86-100 Świecie, − Zakład Oczyszczania Miasta Sp. z o.o., ul. Metalowców 4, 58-100 Świdnica. Zgodnie z przekazanymi do Urz ędu Miejskiego sprawozdaniami, w roku 2011 firma Zakład Oczyszczania Miasta Świdnica zebrała 1 377,20 Mg odpadów komunalnych (20 03 01), które przekazano na składowisko odpadów komunalnych w Wawrzynkach. Natomiast firma REMONDIS Bydgoszcz zebrała na analizowanym terenie 514,23 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01), które przekazano nast ępnie na składowisko odpadów w Wawrzynkach (271,35 Mg) oraz na obiekt sortowni odpadów (242,88 Mg). REMONDIS zebrał równie ż inne rodzaje odpadów, w tym: − urz ądzenia zawieraj ące freony (20 01 23) – 1,06 Mg, − zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne (20 01 35, 20 01 36) – 2,06 Mg, − opakowania z papieru i tektury (15 01 01) – 9,37 Mg, w tym 7,96 Mg przekazano do recyklingu, − opakowania z tworzyw sztucznych (15 01 02) – 90,47 Mg, w tym 78,67 Mg przekazano do recyklingu, − opakowania ze szkła (15 01 07) – 159,94 Mg, w tym 139,08 Mg przekazano do recyklingu. Zgodnie z danymi Gminy, w 2011 roku budynków obj ętych zbiórk ą odpadów komunalnych było 1 666, w tym na terenie miasta ilość ta wynosiła 597 obiektów, a na terenie wiejskim – 1 069. Prowadzona przez Urz ąd Miejski ewidencja umów zawieranych przez mieszka ńców z wybranym przedsi ębiorc ą wykazuje, że na koniec 2010 r. umowy zawarło 1 666 wła ścicieli nieruchomości (w tym zarz ądców nieruchomo ści). Około 85 % mieszka ńców zawarło umow ę z Zakładem Oczyszczania Miasta Sp. z o.o. w Świdnicy, natomiast 14 % z firm ą REMONDIS Sp. z o.o. Selektywna zbiórka odpadów jest wa żnym składnikiem gospodarki odpadami komunalnymi na terenie analizowanej jednostki. Gmina samodzielnie lub w porozumieniu i współpracy z ró żnymi podmiotami (TARO, REMONDIS, REBA, PPHU ABBA-EKOMED, MASTER RECYKLING, F.H.U. NATURA) rozwija system zbierania ró żnych rodzajów odpadów (cz ęsto za pomoc ą organizowanych specjalnie na ten cel zbiórek) w celu przekazania ich do recyklingu, w tym tak że odpadów niebezpiecznych, takich jak zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne, baterie i przeterminowane lekarstwa oraz odpadów

51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 wielkogabarytowych i rolniczych. Zgodnie ze sprawozdaniem SG-01 za rok 2011 ilo ść zebranych odpadów komunalnych segregowanych przez Gmin ę wynosiła 437,4 Mg (w mie ście – 294,6 Mg, obszar wiejski – 142,8 Mg), w tym: − papier i tektura – 5,7 Mg (w mie ście – 4 Mg, obszar wiejski – 1,7 Mg), − szkło – 159,8 Mg (w mie ście – 79,9 Mg, obszar wiejski – 79,9 Mg), − tworzywa sztuczne – 90,3 Mg (w mie ście – 54,2 Mg, obszar wiejski – 36,1 Mg), − odpady wielkogabarytowe – 5,2 Mg (tylko na terenie miasta). − odpady biodegradowalne – 173,3 Mg (w mie ście – 148,2 Mg, obszar wiejski – 25,1 Mg), − urz ądzenia zawieraj ące freon, zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne – 3,1 Mg (tylko na terenie miasta). Na terenie Gminy Łabiszyn proponuje si ę utworzenie Lokalnego Punktu Gromadzenia Odpadów. Punkt taki byłby wyposa żony w szereg pojemników do poszczególnych rodzajów odpadów. Do punktu tego odpady mogliby dostarcza ć mieszka ńcy w ilo ściach przekraczaj ących pojemno ść stosowanych w selektywnej zbiórce pojemników czy poza terminem wyznaczonych zbiórek odpadów opakowaniowych (szkło, tworzywa sztuczne, makulatura). Punkt słu żyłby głównie do zbiórki i czasowego przetrzymania odpadów niebezpiecznych („elektroodpady”, baterie i akumulatory, leki), wielkogabarytowych, z sektora budowlanego oraz organicznych (z ogrodów i terenów zielonych).

Gmina posiada w swojej ewidencji równie ż obszary, na których nielegalnie s ą składowane odpady, dzikie wysypiska śmieci. W 2011 roku zinwentaryzowane dwa takie tereny, obszary te zajmowały ł ącznie powierzchni ę 13 7000 m2. Do ko ńca 2009 roku odpady z terenu Gminy Łabiszyn kierowane były na gminne składowisko odpadów zlokalizowane w Załachowie (szczegółowy opis składowiska został przedstawiony w dalszej cz ęś ci opracowania). Wraz z dniem 1 stycznia 2010 roku kiedy składowisko odpadów zostało zamkni ęte, odpady z terenu Gminy kierowane s ą na składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Wawrzynki w gminie Żnin.

W roku 2007 Rada Miejska w Łabiszynie uchwał ą Nr XIII/92/07 z dnia 27.12.2007 r. wyraziła zgod ę na zawarcie porozumienia mi ędzygminnego z gminami: Barcin, G ąsawa, Janowiec Wlkp., Rogowo, D ąbrowa, Kcynia, Nakło nad Noteci ą, Sadki oraz Szubin w celu przygotowania i realizacji przez gmin ę Żnin, jako wiod ącą w tym Zwi ązku, zadania publicznego pod nazw ą „Budowa i eksploatacja Regionalnego Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych - Pałuki w miejscowo ści Wawrzynki gm. Żnin”. W dniu 27.08.2008 r. Gmina Łabiszyn przyst ąpiła do Porozumienia Mi ędzygminnego w sprawie powierzenia gminie Żnin przygotowania i wykonania zadania pn. „Budowa Regionalnego Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych – Pałuki w m. Wawrzynki gm. Żnin”. Wśród wcze śniej zakładanych 11 gmin regionu, porozumienie w zakresie współpracy tworzenia RZUOK „Pałuki” w Wawrzynkach podj ęło 9 gmin. Dnia 16.04.2008 r. Porozumienie Mi ędzygminne podpisały nast ępuj ące gminy: z powiatu żni ńskiego: Gmina Żnin, Gmina Gąsawa, Gmina Rogowo, Gmina Janowiec Wlkp., Gmina Łabiszyn (Gmina Łabiszyn do porozumienia przyst ąpiła 27.08.2008 r.), z powiatu nakielskiego: Gmina Kcynia, Gmina Nakło nad Noteci ą, Gmina Szubin, z powiatu mogile ńskiego Gmina D ąbrowa. W dniu 09.04.2009 r. pomi ędzy Gmin ą Żnin, a Gmin ą Łabiszyn zawarto odr ębne porozumienie dot. zobowi ązania Gminy Żnin do przyjmowania na Składowisko Odpadów Komunalnych w Wawrzynkach odpadów komunalnych pochodz ących z terenu Gminy

52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Łabiszyn. Przedmiotowe porozumienie zawarto na czas od 01.01.2010 r. do dnia oddania do eksploatacji Regionalnego Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych PAŁUKI. Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Żninie nr XIII/118/2011 z dn. 29.11.2011r. utworzono wraz z Zakładem Usług Komunalnych „USKOM” Sp. z o.o. w Mławie, ul. Płocka 102, 06–500 Mława, spółk ę kapitałow ą działaj ącą w formie spółki z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą. Celem działania spółki jest wykonanie postanowie ń zawartej pomi ędzy udziałowcami umowy o partnerstwie publiczno - prywatnym dotycz ącej realizacji przedsi ęwzi ęcia p.n. „Budowa zakładu odzysku odpadów komunalnych wchodz ącego w skład planowanego regionalnego zakładu unieszkodliwiania odpadów komunalnych, w miejscowo ści Wawrzynki, gmina Żnin”. Składowisko odpadów komunalnych w Wawrzynkach zostało wniesione przez gmin ę Żnin aportem do nowej spółki utworzonej w wyniku przeprowadzonego post ępowania o partnerstwie publiczno - prywatnym, które zako ńczyło si ę dnia 02.01.2012 r. podpisaniem umowy. Na bazie powy ższego powstał Zakład Odzysku Odpadów Komunalnych w Wawrzynkach zarz ądzany przez nowy podmiot – Spółk ę „USKOM ŻNIN”. Przedmiotem działalno ści Spółki, zgodnie z uchwał ą Rady Miejskiej nr XIII/118/2011 z dn. 29.11.2011 r. jest: 1. Budowa zakładu odzysku odpadów komunalnych wchodz ącego w skład planowanego regionalnego zakładu unieszkodliwiania odpadów komunalnych w miejscowo ści Wawrzynki opartego o technologi ę umo żliwiaj ącą przetwarzanie odpadów z sektora komunalnego w celu poddania ich procesom odzysku i gwarantuj ącą redukcj ę masy, o co najmniej 35 % obejmuj ąca: a) zaprojektowanie instalacji (budowli) umo żliwiaj ącej przetwarzanie odpadów z sektora komunalnego lub ewentualnie innych sektorów w celu poddania ich procesom odzysku, b) budow ę instalacji (budowli) umo żliwiaj ącej przetwarzanie odpadów z sektora komunalnego lub ewentualnie innych sektorów w celu poddania ich procesom odzysku, c) zaprojektowanie i wykonanie innych obiektów budowlanych niezb ędnych dla poprawnego funkcjonowania zakładu odzysku odpadów komunalnych, 2. Rozbudowa istniej ącego składowiska odpadów poło żonego w miejscowo ści Wawrzynki obejmuj ąca: a) wykonanie projektu rekultywacji istniej ących kwater, b) zamkni ęcie istniej ących kwater, c) zaprojektowanie i wykonanie kwatery lub kwater składowania odpadów komunalnych lub ewentualnie odpadów z innych sektorów, d) zaprojektowanie i wykonanie pozostałych elementów zagospodarowania terenu składowiska. 3. Ograniczenie składowania masy odpadów w szczególno ści ulegaj ących biologicznemu rozkładowi do nie wi ęcej ni ż 50 % wagowo całkowitej masy odpadów do dn. 16.07.2013r. oraz do nie wi ęcej ni ż 35 % wagowo całkowitej masy odpadów do dn. 16.07.2020r. w stosunku do masy wytworzonej w 1995 r., nie tylko z terenu Gminy Żnin, ale równie ż z planowanego obszaru, z którego mog ą pochodzi ć odpady obejmuj ącego teren gmin wchodz ących w skład Porozumienia Mi ędzygminnego, czyli gmin: Żnin, G ąsawa, Rogowo, Janowiec Wlkp., Łabiszyn, Nakło n. Noteci ą, Kcynia, Szubin, D ąbrowa, 4. Ograniczenie masy składowanych odpadów przez Zakład, o co najmniej 50 % masy przyj ętych odpadów,

53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

5. Osi ągni ęcie przewidzianych przepisami prawa wymaga ń dotycz ących poziomu odzysku odpadów spełniaj ących kryterium dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne, 6. Odbiór i transport odpadów posegregowanych odpadów, transport przekształconych odpadów i wykorzystanie posortowanych oraz przekształconych odpadów, jak równie ż innych rezultatów działania zakładu odzysku odpadów komunalnych w sposób umo żliwiaj ący ograniczenie składowania masy odpadów w szczególno ści ulegaj ących biologicznemu rozkładowi. Spółka USKOM jest równie ż odpowiedzialna za finansowanie lub współfinansowanie budowy zakładu odzysku odpadów komunalnych wchodz ącego w skład planowanego RZUOK Wawrzynki oraz finansowanie rozbudowy składowiska odpadów.

54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Gmina charakteryzuje si ę du żą ró żnorodno ści ą rze źby terenu oraz wyst ępuj ących form morfologicznych. Jest poło żona na styku dwóch ró żnych pod wzgl ędem morfogenetycznym i fizjonomii krajobrazu jednostek fizyczno-geograficznych – rozległej pradoliny oraz obszarów wysoczyznowych. 1 Morfogeneza Gminy zwi ązana jest z działalno ści ą zlodowacenia fazy pozna ńsko – dobrzy ńskiej i pomorskiej. Na terenie Gminy spotyka si ę dwie formy ró żni ące si ę zasadniczo genez ą – wi ększ ą (południow ą i centraln ą) cz ęść Gminy zajmuje wysoczyzna morenowa, natomiast mniejsz ą (północn ą) – pradolina (rozległa Kotlina Bydgoska b ędąca cz ęś ci ą Pradoliny Toru ńsko - Eberswaldzkiej). Obydwie formy ró żnią si ę rze źbą terenu, warunkami hydrogeologicznymi i hydrologicznymi, litologi ą i rodzajem pokrywy glebowej, a w konsekwencji tak że sposobem zagospodarowania (a zwłaszcza le śnym lub rolnym wykorzystaniem oraz ró żnymi rodzajami produkcji rolnej). Obszary zwi ązane z akumulacj ą rzeczn ą w pradolinie charakteryzuj ą si ę rze źbą równinn ą o bardzo małych nachyleniach terenu i z tylko pojedynczymi niewielkimi wyniesieniami terenu (piaski rzeczne lub piaski eoliczne). Rze źba zwi ązana z wysoczyzn ą ma charakter równinny, lekko falisty lub falisty, a najbardziej zró żnicowana jest rze źba moren czołowych oraz pól wydmowych, gdzie cz ęstym zjawiskiem są ró żnice wzgl ędne wysoko ści rz ędu kilku, kilkunastu metrów na odcinku kilkudziesi ęciukilkuset metrów. Południowa i południowo - wschodnia cze ść Gminy usytuowana jest w kraw ędziowym obszarze wysoczyzny morenowej s ąsiaduj ącej od północy z Kotlin ą Bydgosk ą. Wysoczyzna morenowa w cz ęś ci południowo - wschodniej osi ąga wysoko ści 80 do 90 m n.p.m., w cz ęś ci południowej 90 do 100, a w południowo - zachodniej 100 do 110. Zbudowana jest z glin zwałowych piaszczystych o mi ąż szo ści 2,5 do 15 metrów. W środkowej cz ęś ci Gminy na wysoczyzn ę nakłada si ę (zalesiony) sandr doliny Noteci urozmaicony formami eolicznymi i polami wydm. Cz ęść południowa i południowo - wschodnia cechuje si ę znacznie wi ększym urozmaiceniem rze źby zwi ązanym z kulminacjami moren czołowych (najbardziej znane to tzw. Góry Jabłowskie z maksymaln ą na terenie Gminy kulminacj ą 152 m n.p.m.; wysoko ść wzgl ędna tej moreny czołowej si ęga 60 m), wzgórzami kemów oraz mniejszymi formami wytopiskowymi. W południowo - zachodniej cz ęś ci Gminy (okolice Smerzyna, Jabłkowa i Jabłówka), pomi ędzy le żą cymi na południu Górami Jabłowskimi, a le żą cym na północy sandrem obserwuje si ę rozległe zagł ębienie wytopiskowe o płaskiej rze źbie, cechuj ące si ę wysokim poziomem wód gruntowych oraz znaczna ilo ści ą cieków. Jego warstw ę powierzchniow ą tworz ą przede wszystkim utwory organogeniczne (gytia i torf). Wysoczyzna przeci ęta jest stosunkowo w ąsk ą i niezbyt gł ębok ą dolin ą Noteci (wypełnion ą utworami piaszczystymi akumulacji rzecznej i utworami organicznymi) uchodz ącą na północy do kotliny bydgoskiej wykorzystywanej przez Note ć. Fragment Gminy le żą cy w Pradolinie Toru ńsko - Eberswaldzkiej jest pod wzgl ędem genetycznym jednym z wy ższych terasów pradoliny Wisły. Obszar ten pokryty jest zarówno utworami o pochodzeniu eolicznym (wydmy podłu żne i paraboliczne o wysoko ściach wzgl ędnych

1 Opracowanie ekofizjograficzne do „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łabiszyn”, Sta ńczyk, 2007

55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 nawet do 30 m ponad poziom pradoliny), jak te ż organogenicznym (torfy - wykształciły si ę w cz ęś ci północno - wschodniej). Wysoczyzna zbudowana jest z gliny zwałowej oraz piasków i żwirów wodnolodowcowych. W środkowej cz ęś ci spotyka si ę spore przestrzenie piasków i żwirów rzecznych, a tak że rozległe pola piasków eolicznych z wydmami. Wzgórza moren czołowych (fazy pozna ńsko - dobrzy ńskiej) zbudowane s ą z piasków, żwirów, głazów i glin. Na terenie całej wysoczyzny w małych zagł ębieniach spotyka si ę torfy i namuły. Pradolina Toru ńsko - Eberswaldzka (na terenie Gminy) wypełniona jest piaskami i żwirami rzecznymi oraz torfami. Hipsometria Gminy jest dosy ć silnie zró żnicowana i ści śle zwi ązana z genez ą rze źby. Cz ęść północna (bardzo równinna) leży na wysoko ści poni żej 70 m (najni żej poło żony punkt to około 67 m n.p.m). Cz ęść środkowa (tak że równinna, ale urozmaicana wydmami) to około 70-80 m n.p.m. Większo ść obszaru wysoczyzny, to wysoko ści 80-90 m n.p.m. Rze źba urozmaica si ę, a wysoko ści wyra źnie rosn ą w cz ęś ci południowej, gdzie rz ędna przekracza 110 m n.p.m. Pomimo, i ż maksymalna wysoko ść przekracza 150 m n.p.m., to wysoko ści powy żej 110 m n.p.m. s ą ju ż stosunkowo rzadko spotykane i zajmuj ą niewielkie powierzchnie. Ekstremalne wysoko ści wynosz ą ok. 67 m n.p.m. oraz ok. 152 m n.p.m., a wi ęc ró żnica wysoko ści si ęga 85 m.

4.1.1. ZAGRO ŻENIA POWIERZCHNI ZIEMI

Zagro żeniami dla powierzchni ziemi mog ą by ć procesy geodynamiczne czyli ruchy masowe ziemi, zwi ązane przede wszystkim z działaniem sił przyrody, takimi jak gwałtowne opady deszczu, intensywne topnienie śniegu, podnoszenie się poziomu wód gruntowych oraz wezbrania rzek. Oprócz procesów naturalnych maj ących wpływ na powierzchni ę ziemi, na terenie Łabiszyna obserwuje si ę tak że wpływ działalno ści człowieka. Wyra ża si ę on poprzez eksploatacj ę kopalin, która mo że powodowa ć rozległe powierzchniowe zmiany terenu w formie wyrobisk oraz zmiany w pionowym ukształtowaniu rze źby, a co za tym idzie zwi ększa si ę podatno ść na erozj ę odkrytych warstw ziemi i mo że nast ępowa ć obni żenie poziomu wód gruntowych. Istotne jest odpowiednie przygotowanie procesu wydobycia, a tak że wła ściwa rekultywacja po zako ńczonej eksploatacji. Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą równie ż miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi. Zmiany i przekształcenia nast ąpiły tak że podczas budowy dróg, a tak że budowy sieci infrastrukturalnych i systemów melioracyjnych.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

W cz ęś ci wysoczyznowej, powierzchni ę terenu Gminy buduj ą gliny zwałowe o zmiennej mi ąż szo ści od 2,5 do 15 m. Pagórki morenowe wykształcone s ą przewa żnie w postaci piaszczystych pokryw o mi ąż szo ści 1 - 5 m. Formy kemowe równie ż zbudowane s ą z utworów piaszczystych. Pradolin ę Noteci wypełniaj ą równie ż piaski drobno i średnioziarniste z przewarstwieniami żwiru. Górne tarasy pradolinne zostały silnie przekształcone eolicznie - pokrywaj ą je piaski wydmowe. Obni żenia terenu zwi ązane z licznymi obszarami wytopiskowymi w cz ęś ci zachodniej Gminy wypełniaj ą najcz ęś ciej torfy i gytie, a obszary dolin rzecznych i dno pradoliny - torfy.

56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.2.1. SUROWCE MINERALNE

Obszar Gminy Łabiszyn jest terenem bogatym w zło ża surowców mineralnych. Wyst ępuj ą tu przede wszystkim kopaliny pospolite w postaci kruszyw naturalnych. Przeprowadzone prace poszukiwawcze za w ęglem brunatnym doprowadziły do stwierdzenia nieopłacalno ści eksploatacji tego surowca. Powodem jest mała mi ąż szo ść i nieodpowiednie kryterium bilansowo ści. Torfy zwi ązane z dolinkami wód roztopowych i zagł ębieniami wytopiskowymi nie maj ą wi ększego znaczenia ze wzgl ędu na niskie wła ściwo ści opałowe, jest kopalin ą towarzysz ącą. Wśród obowi ązuj ących koncesji znajduj ą si ę koncesje na nast ępuj ące zło ża:

Tabela 26. Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie Gminy Łabiszyn Zło że Pozwolenia na wydobywanie Organ koncesyjny Wa żna do lokalizacja, powierzchnia kopalin (numer koncecji) NOWE D ĄBIE I OŚ.6018-16/04 dz. ew. nr 234 (koncesja nr 5/03/04) Starosta Żni ński 16.09.2014r. pow. zło ża 1,73 ha z dn. 30.08.2004r. NOWE D ĄBIE I-1 OŚ.7510-25/06 dz. ew. nr 234 (koncesja nr 6/06) Starosta Żni ński 31.12.2016r. pow. zło ża 1,7146 ha z dn. 15.12.2006r. GOW.751-1/14/06/TK NOWE D ĄBIE II (koncesja nr 144/W/06) 31.12.2012r. Marszałek Województwa cz ęść dz. ew. nr 53/5 z dn. 31.03.2006r. przedłu żona do Kujawsko - Pomorskiego pow. zło ża 6,92 ha zmiana ŚG.III.tk.751-1/43/08 31.12.2025r. z 2008 roku NOWE D ĄBIE V OŚ.7510-20/09 dz. ew. nr 897/1 Starosta Żni ński 15.05.2034r. (koncesja nr 5/09) pow. zło ża 1,97 ha NOWE D ĄBIE VI OŚ.7510-21/10 dz. ew. nr 891/16 (koncesja nr 6/09) Starosta Żni ński 15.05.2034r. pow. zło ża 1,97 ha z dn. 19.05.2009r. NOWE D ĄBIE VII ŚG.III.tk.751-1/69/09 Marszałek Województwa dz. ew. nr 891/6, 891/7, 891/8 15.05.2034r. (koncesja nr 186/W/09) Kujawsko - Pomorskiego pow. zło ża 11,839 ha NOWE D ĄBIE VIII OŚ.7510-5/10 cz ęść dz. ew. nr 891/6 (koncesja nr 3/10) Starosta Żni ński 15.05.2035r. pow. zło ża 19 739 m2 z dn. 07.05.2010r. NOWE D ĄBIE IX OŚ.7510-4/10 dz. ew. nr 891/6 (koncesja nr 2/10) Starosta Żni ński 15.05.2035r. pow. zło ża 1,97 ha z dn. 07.05.2010r. SMOGORZEWO VI OŚ.6018-7/04/05 dz. ew. nr 265/1 (koncesja nr 7/04/05) Starosta Żni ński 30.09.2019r. pow. zło ża 36 640 m 2 z dn. 11.01.2004r. SMOGORZEWO VI-1 OŚ.7510-24/06 dz. ew. nr 265/1 (koncesja nr 3/06) Starosta Żni ński 31.05.2016r. pow. zło ża 18 630,50 m 2 z dn. 26.06.2006r. SMOGORZEWO VII OŚ.7510-61/09 cz ęść dz. ew. nr 285/6 (koncesja nr 9/09) Starosta Żni ński 30.06.2029r. pow. zło ża 1,33 ha z dn. 21.09.2009r. JE ŻEWO II OŚ.7510-37/10 dz. ew. nr 182 (koncesja nr 7/10) Starosta Żni ński 01.06.2025r. pow. zło ża 1,99 ha z dn. 14.06.2010r. JE ŻEWO I OS.I.7512-3-69/99 Wojewoda Kujawsko- 31.12.2009r. dz. ew. nr 225/1 i 225/2 (koncesja nr 117/W/99) Pomorski przedłu żona do pow. zło ża 4,11 ha z dn. 03.01.2000r. zmieniona przez 31.12.2016r.

57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Zło że Pozwolenia na wydobywanie Organ koncesyjny Wa żna do lokalizacja, powierzchnia kopalin (numer koncecji) zmiana ŚG.III.tk.751-1/53/08 Marszałka Województwa z dn. 22.08.2008r. Kujawsko - Pomorskiego WIELKI SOSNOWIEC I ŚG.III.tk.751-1/27/09 Marszałek Województwa dz. ew. nr 350/2, 308/6, 308/3 (koncesja nr 177/W/09) 31.12.2034r. Kujawsko – Pomorskiego pow. zło ża 12,7 ha z dn. 26.05.2009r. PSZCZÓŁCZYN I ŚG.III.tk.751-1/76/08 Marszałek Województwa dz. ew. nr 57, 60 (koncesja nr 165/W/08) 31.12.2028r. Kujawsko - Pomorskiego pow. zło ża 22,2295 ha z dn. 20.11.2008r. Źródło: PO Ś 2008, Urz ąd Miejski w Łabiszynie, Starostwo Powiatowe w Żninie

58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 27. Wykaz złó ż kopalin na terenie Gminy Łabiszyn Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] grubo ść nakładu – 10,0 strop - kruszywo naturalne zło że Je żewo odkrywkowy miąż szo ść czwartorz ęd 1 JE ŻEWO I - zło że piasków poza eksploatowane 3,48 - dz. ew. 225/1 ścianowy zło ża – 9,8 sp ąg – piaskami szklarskimi okresowo głęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,2 grubo ść strop – nakładu – 19,5 czwartorz ęd kruszywo naturalne kierunek Je żewo zło że mi ąż szo ść holocen 2 JE ŻEWO II zło że piasków odkrywkowy 2,00 rolniczo - dz. ew. 182 zagospodarowane zło ża – 19,2 sp ąg – budowlanych wodny gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,3 plejstocen grubo ść strop – nakładu – 7,97 czwartorz ęd kruszywo naturalne eksploatacja zło ża mi ąż szo ść plejstocen 3 ŁABISZYN Łabiszyn zło że piasków odkrywkowy 29,63 - zaniechana zło ża – 7,55 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,42 plejstocen grubo ść strop – nakładu – 5,10 czwartorz ęd kruszywo naturalne eksploatacja zło ża odkrywkowy kierunek mi ąż szo ść plejstocen 4 ŁABISZYN I Łabiszyn zło że piasków 20,75 zaniechana ścianowy le śny złoża – 4,70 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,40 plejstocen grubo ść strop – Łabiszyn nakładu – 8,10 czwartorz ęd kruszywo naturalne ŁABISZYN - Wie ś eksploatacja zło ża odkrywkowy mi ąż szo ść plejstocen 5 zło że piasków 1,65 - WIE Ś dz. ew. zaniechana wgł ębny zło ża – 7,15 sp ąg – budowlanych 166/2, 166/3 gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,90 plejstocen NOWE Nowe D ąbie kruszywo naturalne zło że skre ślone odkrywkowy kierunek grubo ść strop – 6 2,39 DĄBIE I dz. ew. 234 - zło że piasków poza z bilansu zasobów ścianowy rolniczo - nakładu – 6,00 czwartorz ęd

59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] piaskami szklarskimi wodny mi ąż szo ść plejstocen zło ża – 6,56 sp ąg – gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,30 plejstocen grubo ść strop – nakładu – 6,00 czwartorz ęd kruszywo naturalne NOWE zło że odkrywkowy kierunek mi ąż szo ść plejstocen 7 Nowe D ąbie - zło że piasków 1,71 DĄBIE I-1 zagospodarowane mechaniczny wodny zło ża – 5,66 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0,30 plejstocen grubo ść nakładu – 22,7 strop - kruszywo naturalne NOWE zło że odkrywkowy kierunek mi ąż szo ść czwartorz ęd 8 Nowe D ąbie - zło że piasków poza 17,30 DĄBIE II zagospodarowane wgł ębny rolniczy zło ża – 19,4 sp ąg – piaskami szklarskimi gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 3,30 grubo ść strop – nakładu – 0,7 czwartorz ęd kruszywo naturalne NOWE eksploatacja zło ża odkrywkowy mi ąż szo ść plejstocen 9 Nowe Dąbie - zło ża piasków 0,42 - DĄBIE III zaniechana ścianowy zło ża – 8,80 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 9,50 plejstocen grubo ść strop – nakładu – 0,7 czwartorz ęd kruszywo naturalne NOWE eksploatacja zło ża odkrywkowy mi ąż szo ść plejstocen 10 Nowe D ąbie - zło ża piasków 0,53 - DĄBIE IV zaniechana ścianowy zło ża – 8,80 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 9,50 plejstocen grubo ść strop – nakładu – 0,47 czwartorz ęd kruszywo naturalne NOWE Nowe D ąbie zło że odkrywkowy mi ąż szo ść holocen 11 - zło ża piasków poza 1,97 wodny DĄBIE IX dz. nr 891/6 zagospodarowane wgł ębny zło ża – 6,27 sp ąg – piaskami szklarskimi gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 6,90 plejstocen

60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] grubo ść strop – nakładu – 0,6 czwartorz ęd Nowe D ąbie kruszywo naturalne NOWE zło że odkrywkowy mi ąż szo ść holocen 12 cz ęść dz. nr - zło ża piasków 1,97 wodny DĄBIE V zagospodarowane wgł ębny zło ża – 6,77 sp ąg – 891/7 budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 7,37 plejstocen grubo ść strop – kruszywo naturalne nakładu – 1,10 czwartorz ęd - zło ża mieszanek NOWE Nowe D ąbie zło że rozpoznane odkrywkowy mi ąż szo ść holocen 13 żwirowo – piaskowych 1,97 wodny DĄBIE VI dz. nr 891/16 szczegółowo wgł ębny zło ża – 3,13 sp ąg – (kopalina towarzysz ąca czwartorz ęd – torfy) gł ęboko ść sp ągu – 7,10 plejstocen grubo ść strop – kruszywo naturalne nakładu – 1,38 czwartorz ęd - zło ża piasków NOWE zło że rozpoznane odkrywkowy mi ąż szo ść holocen 14 Nowe D ąbie budowlanych 19,71 - DABIE VII szczegółowo wgł ębny zło ża – 4,88 sp ąg – (kopalina towarzysz ąca czwartorz ęd – torfy) gł ęboko ść sp ągu – 7,02 holocen grubo ść strop – nakładu – 0,4 czwartorz ęd Nowe D ąbie kruszywo naturalne NOWE zło że odkrywkowy mi ąż szo ść holocen 15 dz. nr 891/6 - zło ża piasków poza 1,97 wodny DĄBIE VIII zagospodarowane wgł ębny zło ża – 5,67 sp ąg – (cz ęść ) piaskami szklarskimi gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 6,01 plejstocen grubo ść strop – nakładu – 0,4 czwartorz ęd kruszywo naturalne Pszczółczyn zło że rozpoznane odkrywkowy mi ąż szo ść plejstocen 16 dz. nr 57 i 60 - zło ża piasków 22,22 - I szczegółowo ścianowy zło ża – 3,00 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 3,20 plejstocen kruszywo naturalne zło że rozpoznane odkrywkowy rolniczo - grubo ść strop – 17 Smogorzewo Smogorzewo 0,92 - zło ża piasków szczegółowo ścianowy le śny nakładu – 1,50 czwartorz ęd

61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] budowlanych mi ąż szo ść plejstocen zło ża – 11,30 sp ąg – czwartorz ęd gł ęboko ść plejstocen sp ągu – 12,80 grubo ść strop – nakładu – 0,60 czwartorz ęd kruszywo naturalne Smogorzewo eksploatacja zło ża odkrywkowy mi ąż szo ść plejstocen 18 Smogorzewo - zło ża piasków 0,62 - II zaniechana ścianowy zło ża – 9,40 sp ąg – budowlanych czwartorz ęd - plejstocen grubo ść nakładu – 0,60 strop – kruszywo naturalne Smogorzewo eksploatacja zło ża odkrywkowy mi ąż szo ść czwartorz ęd 19 Smogorzewo - zło ża piasków 0,98 rolniczy III zaniechana ścianowy zło ża – 9,40 sp ąg – budowlanych czwartorz ęd - grubo ść nakładu – 1,80 strop – kruszywo naturalne Smogorzewo Smogorzewo zło że skre ślone odkrywkowy mi ąż szo ść czwartorz ęd 20 - zło ża mieszanek 1,06 rolniczy IV dz. nr 286 z bilansu zasobów ścianowy zło ża – 5,80 sp ąg – żwirowo - piaskowych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 7,60 grubo ść nakładu – 2,10 strop – Smogorzewo kruszywo naturalne Smogorzewo zło że skre ślone odkrywkowy mi ąż szo ść czwartorz ęd 21 dz. nr 28/1, - zło ża piasków poza 0,62 le śny V z bilansu zasobów ścianowy zło ża – 5,70 sp ąg – 286/3 piaskami szklarskimi czwartorz ęd gł ęboko ść sp ągu – 7,60 Smogorzewo Smogorzewo kruszywo naturalne zło że skre ślone odkrywkowy rolniczo - grubo ść strop – 22 3,66 VI dz. nr 256/1 - zło ża piasków poza z bilansu zasobów ścianowy wodny nakładu – 0,30 czwartorz ęd

62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] piaskami szklarskimi mi ąż szo ść plejstocen zło ża – 4,50 sp ąg – gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 4,80 plejstocen grubo ść nakładu – 0,30 strop – kruszywo naturalne Smogorzewo zło że odkrywkowy mi ąż szo ść czwartorz ęd 23 Smogorzewo - zło ża piasków 1,98 wodny VI-1 zagospodarowane wgł ębny zło ża – 4,50 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 4,80 grubo ść strop – nakładu – 1,87 czwartorz ęd kruszywo naturalne Smogorzewo Smogorzewo zło że rozpoznane odkrywkowy mi ąż szo ść holocen 24 - zło ża piasków 1,33 le śny VII dz. nr 285/6 szczegółowo wgł ębny zło ża – 6,77 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 8,47 plejstocen grubo ść nakładu – 64,6 strop – Kcynia, Żnin, węgle brunatne zło że rozpoznane mi ąż szo ść trzeciorz ęd 25 SZUBIN Łabiszyn, - zło ża w ęgli brunatnych - 2 355 - wst ępnie zło ża – 4,60 sp ąg – Szubin energetycznych gł ęboko ść trzeciorz ęd sp ągu – 69,3 grubo ść strop – Wielki nakładu – 0,74 czwartorz ęd kruszywo naturalne Wielki Sosnowiec zło że rozpoznane mi ąż szo ść holocen 26 - zło ża piasków odkrywkowy 12,69 - Sosnowiec I dz. nr 350/2, szczegółowo zło ża – 5,97 sp ąg – budowlanych 380/6, 380/3 gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 6,71 plejstocen grubo ść nakładu – 0,60 strop – kruszywo naturalne zło że skre ślone odkrywkowy mi ąż szo ść czwartorz ęd 27 Załachowo I Załachowo - zło ża mieszanek 5,60 - z bilansu zasobów ścianowy zło ża – 4,10 sp ąg – żwirowo -piaskowych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 4,70

63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] grubo ść nakładu – 0,58 strop – kruszywo naturalne zło że skre ślone odkrywkowy rolniczo - mi ąż szo ść czwartorz ęd 28 Załachowo II Załachowo - zło ża mieszanek 0,58 z bilansu zasobów ścianowy wodny zło ża – 1,25 sp ąg – żwirowo -piaskowych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 1,83 grubo ść nakładu – 1,00 strop – kruszywo naturalne zło że skre ślone odkrywkowy rolniczo - mi ąż szo ść czwartorz ęd 29 Załachowo III Załachowo - zło ża mieszanek 1,03 z bilansu zasobów ścianowy wodny zło ża – 4,40 sp ąg – żwirowo -piaskowych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 0 grubo ść strop – nakładu – 1,00 czwartorz ęd kruszywo naturalne Załachowo zło że odkrywkowy mi ąż szo ść plejstocen 30 Załachowo - zło ża mieszanek 1,80 wodny IV zagospodarowane wgł ębny zło ża – 3,45 sp ąg – żwirowo -piaskowych czwartorz ęd - plejstocen grubo ść nakładu – 1,30 strop – kruszywo naturalne zło że odkrywkowy mi ąż szo ść czwartorz ęd 31 Załachowo V Załachowo - złoża mieszanek 1,17 wodny zagospodarowane ścianowy zło ża – 2,40 sp ąg – żwirowo -piaskowych czwartorz ęd -

grubo ść strop – nakładu – 0,52 czwartorz ęd Załachowo kruszywo naturalne Załachowo zło że rozpoznane mi ąż szo ść plejstocen 32 cze ść dz. nr - zło ża piasków odkrywkowy 1,14 rolniczy VI szczegółowo zło ża – 2,30 sp ąg – 316 budowlanych czwartorz ęd - plejstocen grubo ść strop – Załachowo kruszywo naturalne Załachowo zło że rozpoznane nakładu – 0,20 czwartorz ęd 33 cz ęść dz. nr - zło ża piasków poza odkrywkowy 0,25 rolniczy VII szczegółowo mi ąż szo ść plejstocen 313 piaskami szklarskimi zło ża – 2,17 sp ąg –

64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] czwartorz ęd - plejstocen Źródło: www.pgi.gov.pl

65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Gmina charakteryzuje si ę zró żnicowan ą pokryw ą glebow ą, zwi ązan ą ści śle z typem podło ża, a po średnio z morfologi ą obszaru. Na obszarach zwi ązanych genetycznie z akumulacj ą lodowcow ą (gliny) zdecydowanie dominuj ą gleby brunatne kwa śne i wyługowane, a w minimalnym stopniu gleby brunatne wła ściwe i płowe. Na tych glebach wykształciły si ę najlepsze kompleksy w gminie – 2, 3 (pszenny dobry, pszenny wadliwy – na glebach brunatnych wła ściwych) oraz 4 i 5 ( żytni bardzo dobry oraz żytni dobry – na brunatnych wyługowanych i kwa śnych). 2 Na obszarach zwi ązanych z akumulacj ą eoliczn ą oraz akumulacj ą fluwioglacjaln ą (piaski eoliczne i piaski sandrowe) powstały gleby piaskowe (głównie rdzawe), na których wykształcił si ę w przewa żaj ącej mierze kompleks 6 ( żytni słaby). Na terenach nadmiernie wilgotnych wykształciły si ę gleby organiczne. Zajmuj ą one du żą powierzchni ę i stanowi ą znaczn ą cz ęść Gminy. Wykształciły si ę one przede wszystkim w północnej cz ęś ci Gminy oraz w dolinie Noteci, jak równie ż w obni żeniach w obr ębie wysoczyzny. S ą ści śle zwi ązane z warunkami wodnymi. Wśród gruntów organicznych zdecydowanie przewa żaj ą gleby torfowe i torfowo – murszowe (torfy niskie). Nieco mniejsz ą powierzchni ę zajmuj ą gleby mułowo - torfowe oraz murszowo - mineralne i murszowate. Na zdecydowanej wi ększo ści gruntów organicznych wykształciły si ę u żytki zielone zaliczane do kompleksu 2 (u żytki zielone średnie – w Gminie brak u żytków zielonych zaliczanych do kategorii 1 – dobrych i bardzo dobrych), na niewielkiej ich cz ęś ci – użytki zielone klasy 3 (słabe i bardzo słabe). Gleby o najlepszej przydatno ści rolniczej (kompleksy 2, 3 i 4 – Gmina nale ży do obszarów o najmniejszym udziale dobrych kompleksów w ogólnej strukturze gruntów) wyst ępuj ą na bardzo niewielkich obszarach w południowej (Jabłówko - Buszkowo oraz okolice Lubostronia) oraz wschodniej (Je żewo) cz ęś ci Gminy. Przestrze ń pomi ędzy tymi wyspami o lepszej przydatno ści, wypełniaj ą przede wszystkim gleby kompleksu 6 ( żytni słaby) i w mniejszym stopniu – 5 ( żytni dobry). Dosy ć cz ęsto spotykane s ą natomiast fragmenty kompleksu 7 (żytni bardzo słaby, który wykształcił si ę na łachach piasków eolicznych lub pochodz ących z akumulacji rzecznych). Cz ęść Gminy le żą ca na północy (okolice Władysławowo - Pszczółczyn) charakteryzuje si ę bardzo słabymi glebami (kompleksy 7 i 6). W cz ęś ci środkowo - zachodniej dosy ć cz ęste s ą gleby kompleksu 9 (zbo żowo - pastewny słaby). Ten kompleks wykształcił si ę niemal wył ącznie na stosunkowo rzadko wyst ępuj ących czarnych ziemiach (wła ściwych i zdegradowanych), w obni żeniach zarastaj ących bagien, zanikaj ących jezior lub przy obni żonym poziomie wód gruntowych; pozostałe nieliczne grunty tego kompleksu zwi ązane są głównie z glebami rdzawymi. W strefie pradoliny przewa ża kompleks 2z – znacznie liczniej reprezentowany niż 3z. Łącznie w Gminie struktura gleb przedstawia si ę nast ępuj ąco: − rdzawe – 35% powierzchni ogólnej, − brunatne wyługowane – 21% powierzchni ogólnej, − murszowo - mineralne, mułowo - torfowe, torfowe i murszowo – torfowe – 33% powierzchni ogólnej, − czarne ziemie – 9% powierzchni ogólnej,

2 Opracowanie ekofizjograficzne do „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łabiszyn”, Sta ńczyk, 2007

66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− płowe – 1% powierzchni ogólnej, − brunatne wła ściwe – śladowe ilo ści. O niskiej jako ści gleb świadczy struktura według klas bonitacyjnych – ponad połowa gruntów ornych nale ży do klas V, VI i VIz, a zaledwie nieco ponad 9% do klas najlepszych I – III, przy czym klasa I i II reprezentowane s ą przez minimalne areały (brak gruntów klasy I, a grunty klasy II zajmuj ą tylko 2 ha). Wśród u żytków zielonych ponad 2/3 nale ży do klasy IV, a zaledwie niespełna 2% to klasa III, aż 1/3 to u żytki bardzo słabej jako ści.

4.3.2. FIZYCZNA I CHEMICZNA DEGRADACJA GLEB

Gleby nara żone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem rolnictwa i sieci osadniczej oraz prowadzonej na szerok ą skal ę eksploatacji kopalin. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jako ść gleb s ą uzale żnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do najwa żniejszych problemów zwi ązanych z ochron ą gleb na terenie Gminy Łabiszyn mo żna zaliczy ć: − odcinki dróg o du żym nat ęż eniu ruchu, − obszary poło żone w s ąsiedztwie baz paliw, − obszary zwi ązane przemysłem wydobywczym, − obszary u żytkowane rolniczo, − obszary zajmowane pod zabudow ę.

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro żenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak że rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Jednym z głównych czynników zmian z strukturze chemicznej gleb jest rolnicze użytkowanie, które mo że powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód powierzchniowych i podziemnych powoduj ąc eutrofizacj ę. Niewła ściwe używanie nawozów naturalnych i mineralnych mo że spowodować powa żne straty w środowisku. W przypadku rolnictwa erozja i degradacja gleb najcz ęś ciej powi ązana jest z niewła ściwym nawo żeniem mineralnym i organicznym, nieprawidłow ą upraw ą, likwidacj ą zakrzacze ń i zadrzewie ń śródpolnych. Znaczna cz ęść Gminy zagro żona jest erozj ą gruntów. S ą to przede wszystkim zagro żenia wynikaj ące z erozji wietrznej, a stopie ń zagro żenia tym rodzajem erozji okre ślany jest jako „silny”, a miejscami jako „bardzo silny”. Erozja spotykana jest na terenie niemal całej Gminy, z wyj ątkiem północno - wschodniej cz ęś ci, le żą cej w dolinie Noteci. Obszary zagro żone erozj ą wodn ą powierzchniow ą zajmuj ą znacznie mniejsze powierzchnie i s ą znacznie mniej liczne. Dotycz ą tylko pojedynczych i bardzo małych terenów. Stopień zagro żenia okre ślany jest jako średni, a tylko w kilku przypadkach jako silny. Erozja tego rodzaju nie stanowi problemu ze wzgl ędu na minimaln ą skal ę wyst ępowania.

67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Dla gleb Gminy Łabiszyn problemem s ą równie ż zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ci ęż kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie ż środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Problemem jest równie ż degradacja gleb w wyniku prac górniczych. Gmina jest bogata w zło ża surowców, eksploatacja jest cały czas prowadzona, kopaliny wydobywane s ą metod ą odkrywkow ą. Nadkład w postaci gleby jest na bie żą co usuwany z terenów eksploatacji. Po jej zako ńczeniu konieczne jest, aby został on wykorzystany do rekultywacji wyrobisk (umocnienia skarp, niwelacji terenu, a także do rekultywacji biologicznej, warstwa próchnicza). Z terenów utwardzonych cz ęsto odprowadzane s ą do ziemi wody opadowe i roztopowe. Mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych powinny by ć jednak separatory i inne filtry oraz osadniki. Najwa żniejszymi zabiegami, które mog ą ograniczy ć degradacj ę fizyczn ą gleb są przede wszystkim: − ograniczenie przeznaczania gleb na cele nierolnicze i niele śne, − zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i le śnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub le śnej oraz w drzewostanach powstaj ącym wskutek działalno ści nierolniczej lub niele śne, − rekultywacja i zagospodarowanie gruntów na cele rolnicze, − zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, odpowiednia melioracja (zarówno odwodnienia, jak i nawodnienia), − przywracanie i poprawianie warto ści u żytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów le śnych wskutek działalno ści niele śnej, a tak że zapobieganie obniżania produktywno ści gruntów le śnych, − rekultywacja gruntów po eksploatacji odkrywkowej. Do najwa żniejszych elementów, które nale ży analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą chemiczn ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba: − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu życie środków ochrony ro ślin, − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu życie nawozów mineralnych, − wła ściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, − wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów.

4.4. WODY PODZIEMNE

Warunki wyst ępowania pierwszego poziomu wód gruntowych s ą ró żne w pradolinie oraz na wysoczy źnie. W pierwszym przypadku pierwszy poziom wód gruntowych wyst ępuje płycej ni ż 2 m p.p.t., a cz ęsto nawet płycej ni ż 1 m p.p.t. i jest ści śle zwi ązany z wahaniami stanu rzek. Zmienno ść roczna mo że wynosi ć nawet 1 m. Podobna sytuacja ma miejsce na

68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 terasach zalewowych oraz na eolicznych wzniesieniach w pradolinie. Wody gruntowe w tej strefie są bardzo podatne na zanieczyszczenia. S ą to tereny o warunkach niesprzyjaj ących budownictwu. Na wysoczy źnie wody gruntowe zalegaj ą zazwyczaj na gł ęboko ści przynajmniej 2 m p.p.t., a cz ęsto gł ębiej. Wyj ątek stanowi ą bezodpływowe zagł ębienia, gdzie lokalnie wyst ępuj ą płycej. W zale żno ści od lokalnych warunków mog ą wyst ępowa ć wody „wierzchówkowe” (w przewarstwieniach piaszczysto - żwirowych). W zagł ębieniach bezodpływowych wahania tego poziomu bywaj ą znaczne i zale żą np. od wielko ści opadów, roztopów, itp. Wody te yst ępuj ą cz ęsto na gł ęboko ści do 2 m p.p.t. i są podatne na zanieczyszczenia i w pewnych okoliczno ściach mog ą stanowi ć problem w gospodarce rolnej ze wzgl ędu na zbyt du że zawilgocenie gleby. Wody podziemne w utworach czwartorz ędowych w pradolinie wyst ępuj ą w dwóch poziomach, na gł ęboko ściach 10-30 m oraz 30–70 m, a na wysoczy źnie, na gł ęboko ści 30- 70 m. Konieczne jest uzdatnianie wody ze wzgl ędu na podwy ższone st ęż enie żelaza oraz manganu. Niewielka zachodnia cz ęść Gminy (okolice Smerzynka) znajduje si ę w zasi ęgu obszaru pozbawionego poziomu eksploatacyjnego w utworach czwartorz ędowych. Cz ęść Gminy pokryta utworami akumulacji lodowcowej (gliny zwałowe) cechuje si ę w wi ększo ści znacznie lepsz ą izolacj ą, a cz ęść zwi ązana z akumulacj ą rzeczn ą w pradolinie (nawet je śli została pó źniej pokryta utworami eolicznymi) i dolinie Noteci, ale także w cz ęś ci wysoczyzny, słabsz ą izolacj ą. Obni żenie poło żone w południowo - zachodniej cz ęś ci Gminy (na północ od Jabłowa Pałuckiego) z licznymi ciekami i kanałami okre ślane jest jako „obszar źródliskowy” i wymagana jest jego szczególna ochrona przed zanieczyszczeniami. Niewielka zachodnia cz ęść Gminy (zalesiona) jest tak że wskazywana jako obszar wymagaj ący ochrony zasobowej ze wzgl ędu na zagro żenie ascenzj ą wód zasolonych. Gmina le ży w obszarze wyst ępowania Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: − północna cz ęść (jej zasi ęg jest zbli żony do zasi ęgu pradoliny Noteci – w strefie tej le żą mi ędzy innymi Nowe D ąbie i Władysławowo) le ży w strefie zbiornika zaliczonego do kategorii Obszarów Najwy ższej Ochrony. Jest to zbiornik GZWP nr 138 Pradolina Toru ń – Eberswalde. Jest to zbiornik w utworach czwartorz ędowych. Ogólna powierzchnia wynosi 2 100 km 2. Średnia gł ęboko ść uj ęcia 30 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynosz ą 400 tys. m3/dob ę. Bardzo istotny jest fakt bardzo słabej lub wr ęcz braku izolacji powierzchniowej zbiornika, a wi ęc du ża podatno ść na zanieczyszczenia, − południowy skraj Gminy (na południe od Jabłowa Pałuckiego i Lubostronia) le ży w zbiorniku nr 142 (zaliczanego do kategorii ONO). Zbiornik nosi nazw ę „Zbiornik mi ędzymorenowy Inowrocław – Dąbrowa”. S ą to wody czwartorz ędowe. Zajmuje powierzchni ę 340 km 2. Średnia gł ęboko ść uj ęcia wynosi 35 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne 95 tys. m3/dob ę.

4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro żenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych.

69 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach powtarzalnych bada ń jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Oceny jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w oparciu o Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Monitoring wód podziemnych uwzgl ędnia tak że obszary zagro żone zanieczyszczeniami zwi ązanymi z eksploatacj ą składowisk odpadów. Zakres bada ń wód podziemnych realizowany jest wg Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 09.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858 oraz rozporz ądzenie zmieniaj ące Dz. U. Nr 238, poz. 1588).

Gmina Łabiszyn poło żone jest na obszarze jednolitej cz ęś ci wód podziemnych, JCWPd nr 43, nale żą cej do regionu wodnego Warty. Jest to porowata warstwa wodono śna, prowadz ąca trzeciorz ędowe i czwartorz ędowe wody krzemionkowe.

Ryc. 5. Poło żenie Gminy Łabiszyn na tle JCWPd 43 Źródło: www.gios.gov.pl

Wody podziemne, w ramach monitoringu operacyjnego były badane na terenie tej cz ęś ci wód w 2011 roku, jednak nie ma jeszcze dost ępnych szczegółowych danych monitoringowych z tego okresu. Najbardziej aktualne dane monitoringowe z obydwu JCWPd

70 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 pochodz ą z roku 2010, ale dotycz ą przede wszystkim punktów poło żonych poza granicami analizowanej jednostki, tylko jeden punkt zlokalizowany był na terenie Gminy. Zgodnie z danymi przedstawianymi przez GIO Ś, JCWPd 43 jest zagro żona nieosi ągni ęciem odpowiedniego stanu ilo ściowego. Najpowa żniejszymi zagro żeniami dla tych wód jest górnictwo odkrywkowe, niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich i rekreacyjnych, nadmierne korzystania z wód. Ogólny stan chemiczny, a tak że ilo ściowy i ogólny stan JCWPd nr 43 został okre ślony w latach 2010-2011 roku jako słaby. Wody podziemne w granicach JCWPd 43 badane były w 8 punktach i wskazywały nast ępuj ące klasy jako ści: − punkt Szubin –V klasa, ze wzgl ędu na zawarto ść Fe, TOC, Cl i Na (punkt poło żony około 13 km na południowy - wschód od miasta Łabiszyn), − punkt Sikorowo –V klasa, ze wzgl ędu na zawarto ść Cl, Na, Fe i F (punkt poło żony około 36 km na południowy - wschód od miasta Łabiszyn), − punkt Szczepanowo – IV klasa jako ści, ze wzgl ędu na zawarto ść Fe (punkt poło żony około 14 km na południe od miasta Łabiszyn),

− punkt Nowa Wie ś Wielka – V klasa jako ści, ze wzgl ędu na zawarto ść As, HCO 3 i Fe (punkt poło żony około 11 km na wschód od miasta Łabiszyn), − punkt K ąpie – III klasa jako ści (punkt poło żony w Gminie Łabiszyn), − punkt Kruszyn Kraje ński – II klasa jako ści (punkt poło żony około 16 km na północ od miasta Łabiszyn), − punkt Brzoza – V klasa jako ści, ze wzgl ędu na zawarto ść Fe i TOC (punkt poło żony około 11 km na północny - wschód od miasta Łabiszyn), − punkt Dochanowo – III klasa jako ści (punkt poło żony około 22 km na zachód od miasta Łabiszyn).

Sie ć lokalna – monitoring składowiska odpadów

Zamkni ęte składowisko odpadów komunalnych w Załachowie (składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i obojętne) zlokalizowane jest na gruntach wsi Załachowo, na dz. ew. nr 321/3 i 322, przy drodze z Łabiszyna do Smerzyna, około 1 km w kierunku południowo – zachodnim od miasta Łabiszyn. Zabudowania centrum wsi Załachowo oddalone s ą od obiektu o około 4 km na południowy – zachód. Pojedyncze zabudowania poło żone s ą ju ż jednak w odległo ści około 500 m od składowiska. Składowisko odpadów przylega od strony północnej do drogi Łabiszyn – Smerzyn. od strony wschodniej i południowej otaczaj ą je równie ż drogi, gruntowe i dojazdowe do obiektu. Od strony zachodniej obiekt graniczy z kompleksem le śnym. W północnej cz ęś ci zlokalizowane jest oczko wodne, którego jako ść wód badana jest w ramach prowadzonego monitoringu. Składowisko powstało w wyrobisku po eksploatacji kruszywa, co powoduje, że nie posiada ono żadnych zabezpiecze ń przed ujemnym wpływem na środowisko gruntowo – wodne. Geomorfologicznie teren składowiska stanowi taras nadzalewowy – akumulacyjny doliny rzeki Note ć. Rzeka Note ć przepływa w odległo ści około 1 km na południowy – wschód od obiektu.

71 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ryc. 6. Lokalizacja składowiska odpadów w Załachowie Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl

Tabela 28. Dane techniczne zamkni ętego Składowiska Odpadów Komunalnych w Załachowie (na podstawie karty składowiska za 2011 rok, ju ż po zamkni ęciu obiektu)

Lp. Dane techniczne

1. Powierzchnia całkowita 2,7 ha Powierzchnia wykorzystywana do 2. 1,6 ha składowania 3. Planowana pojemność składowiska: 70 000 m 3 / 23 326 Mg

Nagromadzenie odpadów 3 4. 80 228 m / 24 235,91 Mg (wykorzystana pojemno ść ) Data uruchomienia składowiska 5. 1970 rok odpadów 6. Data zako ńczenia eksploatacji 31.12.2009 rok OŚ.7643-s-4/02/03 z dn. 04.02.2003 r. Decyzja zatwierdzaj ąca instrukcj ę 7. wydana przez Starost ę Żni ńskiego eksploatacji (zm. decyzji O Ś.7643-s-4/02/03/08 z dn. 18.01.08r.) OŚ.7647-z-6/07 z dnia 13.06.2007 r. Zezwolenie na odzysk lub wydana przez Starost ę Żni ńskiego 8. unieszkodliwianie (zm. decyzji O Ś.7647-z-6/07/08 z dn. 30.06.08 r.) wa żna do dnia 31.12.2009 r. Decyzja na zamkni ęcie składowiska OŚ.7164-8/10 z dn. 02.06.2010 r. 9. (wraz z wytycznymi do zamkni ęcia wydana przez Starost ę Żni ńskiego i rekultywacji składowiska) OŚ.7643-s-14-4/03 z dn. 29.12.2003 r. 10. Przegl ąd ekologiczny wydany przez Starost ę Żni ńskiego 11. Zabezpieczenia składowiska Ogrodzenie, dozór składowiska przez pracowników

72 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Lp. Dane techniczne

12. Uszczelnienie Brak uszczelnienia naturalnego i sztucznego

13. Drena ż odcieków Brak instalacji do zbierania odcieków

14. Post ępowania z wodami opadowymi Nie ujmuje si ę wód opadowych Instalacja do odprowadzania gazu 15. Nie ujmuje si ę gazu składowiskowego składowiskowego decyzja Starosty Żni ńskiego O Ś.7164-8/10 z dn. 02.06.2010r. dot. monitoringu gazu składowiskowego (wielko ść emisji biogazu i jego skład, ilo ść metanu, dwutlenku w ęgla i tlenu – co 6 miesi ęcy) decyzja Starosty Żni ńskiego O Ś.7164-8/10 z dn. 02.06.2010r. dot. monitoringu wód podziemnych Monitoring składowiska w fazie (poziom oraz jako ść wód podziemnych nale ży 16. poeksploatacyjnej prowadzi ć w oparciu o 3 piezometry: P1 - na dopływie wód podziemnych, P2 i P3 – na odpływie wód podziemnych, z cz ęstotliwo ści ą co 6 m-cy, wymagane parametry do badania: odczyn, przewodno ść elektrolityczna wła ściwa, ogólny w ęgiel organiczny (OWO), zawarto ść metali ci ęż kich (Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Hg), suma wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA) Źródło: na podstawie karty składowiska za 2011 r., Urz ąd Miejski w Łabiszynie

W procesie zamkni ęcia składowiska odpadów konieczne było wykonywanie odpowiednich prac rekultywacyjnych w sposób zabezpieczaj ący składowisko przed jego szkodliwym oddziaływaniem na wody powierzchniowe i podziemne, jak równie ż powietrze w nast ępuj ący sposób: − wykonanie warstwy wyrównawczej o mi ąż szo ści ok. 0,2 m z materiału żwirowo – piaszczystego, − wykonanie warstwy izolacyjnej (mata bentonitowa o grubo ści 4 mm) uniemo żliwiaj ącej infiltracj ę wód opadowych do zło ża odpadów i wymywanie z nich substancji mog ących negatywnie wpływa ć na jako ść wód podziemnych, − wykonanie warstwy drena żowej (materiał żwirowo – piaszczysty) o mi ąż szo ści 0,2 m, − uło żenie geowłókniny, − wykonanie warstwy mineralno – humusowej (glebotwórczej) o mi ąż szo ści 0,5 m (warstwa biologicznie czynna). Proces rekultywacji podzielony został na dwa etapy, rekultywacj ę techniczn ą i biologiczn ą, oba te etapy przebiegaj ą jednak równocze śnie i s ą prowadzone od roku 2011: 1. Rekultywacja techniczna: − wykonanie prac rekultywacyjnych – uformowanie składowiska, uszczelnienie składowiska, okrywa glebowa, uporz ądkowanie i wyrównanie terenu, wykonanie studzienek odgazowuj ących, likwidacja istniej ącego ogrodzenia, − wykonanie intensywnych prac naprawczych i uzupełniaj ących warstw okrywaj ących składowisko, 2. Rekultywacja biologiczna:

73 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− zabiegi agrotechniczne – uprawa mechaniczna gruntu, nawo żenie mineralne, wykonanie obsiewu, wprowadzenie mieszanek próchnicznych, nasadzenie krzewów i drzew, − bie żą ca piel ęgnacja i nawo żenie ro ślin rekultywacyjnych, − uzupełnienie ubytków ro ślinnych oraz wykonywanie obsiewu uzupełniaj ącego, − bie żą ce utrzymanie porz ądku i czysto ści na terenie zrekultywowanego składowiska odpadów. Równocze śnie z pracami rekultywacyjnymi prowadzony jest równie ż monitoring składowiska odpadów w fazie poeksploatacyjnej. B ędzie on prowadzony do roku 2040, czyli jeszcze 30 lat po dacie zamkni ęcia składowiska.

Sie ć monitoringowa na składowisku odpadów obejmuje: − system sieci monitoringowej wód podziemnych - 3 punkty obserwacyjne - piezometry: P1 (na dopływie wód do składowiska), P2 oraz P3 (oba na odpływie wód ze składowiska), − sie ć monitoringow ą wód odciekowych – punkt obserwacyjny wód powierzchniowych (oczko wodne). Jako ść wód podziemnych z piezometrów okre ślono na podstawie wytycznych zawartych w Rozporz ądzeniu Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008, Nr 143, poz. 896). W powy ższym rozporz ądzeniu wyró żnia si ę pi ęć klas jako ści wód: I (wody bardzo dobrej jako ści), II (wody dobrej jako ści), III (wody zadowalaj ącej jako ści), IV (wody niezadowalaj ącej jako ści) oraz V (wody złej jako ści). Według Rozporz ądzenia klasy jako ści wód podziemnych I, II i III oznaczaj ą dobry stan chemiczny, natomiast IV oraz V oznaczają słaby stan chemiczny. Powy ższe rozporz ądzenie zostało opracowane na potrzeby ustawy Prawo wodne, podczas gdy monitoring składowisk jest prowadzony na podstawie Rozporz ądzenia z dn. 09.12.2002 r. (Dz. U. 2002, Nr 220, poz. 1858), będącego aktem wykonawczym do ustawy o odpadach. Wyniki bada ń wód odciekowych ze składowiska odpadów komunalnych Załachowo zestawiono z dopuszczalnymi warto ściami wska źników zanieczyszczenia zawartymi w rozporz ądzeniu Min. Budownictwa z dn. 14.07.2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowi ązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urz ądze ń kanalizacyjnych (Dz. U. 2006, Nr 136, poz. 964) oraz w rozporz ądzeniu Min. Środowiska z dn. 28.01.2009 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2009, Nr 27, poz. 169). Wyniki bada ń monitoringowych składowiska odpadów w Załachowie zostały opracowane na podstawie raportów z monitoringu składowiska za rok 2011.

74 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 29. Zestawienie wyników bada ń wód podziemnych na składowisku odpadów w Załachowie w roku 2011 Wyniki monitoringu z poszczególnych piezometrów Oznaczenie Jednostka P1 P2 P3 22.06.2011 08.12.2011 22.06.2011 08.12.2011 22.06.2011 08.12.2011 Odczyn (pH) - 7,30 7,7 7,1 7,6 7,75 7,5 Przewodno ść elektryczna µS/cm 594 560 1 403 897 610 598 wła ściwa (PEW) Ołów (Pb) mg/l <0,0040 <0,0040 <0,0040 <0,0040 <0,0040 <0,0040 Kadm (Cd) mg/l <0,00030 <0,00030 <0,00030 <0,00030 <0,00030 <0,00030 Mied ź (Cu) mg/l 0,0148 <0,0020 0,0058 <0,0020 <0,0020 <0,0020 Cynk (Zn) mg/l <0,050 <0,050 <0,050 <0,050 <0,050 <0,050 Chrom (VI) mg/l <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 Rt ęć (Hg) mg/l <0,000050 <0,000050 <0,000050 <0,000050 <0,000050 <0,000050 Ogólny w ęgiel organiczny mg/l 1,0 2,1 8,2 3,8 2,0 5,0 (OWO) Suma wielopier ścieniowych mg/l <0,000017 <0,000017 <0,000017 <0,000017 <0,000017 <0,000017 węglowodorów aromatycznych (WWA) Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, sprawozdanie z monitoringu I klasa jako ści II klasa jako ści III klasa jako ści IV klasa jako ści V klasa jako ści

75 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Na podstawie otrzymanych wyników analiz stwierdzono, że wody wypływaj ące z terenu składowiska (P1, P2) nie wykazuj ą przekształcenia w stosunku do lokalnego tła hydrogeologicznego (P3). Analiza wyników bada ń próbek wód podziemnych z rejonu badanego obiektu wykazała jedynie nieco wy ższe warto ści przewodno ści elektrolitycznej wła ściwej oraz w I serii badawczej nieznacznie wy ższ ą koncentracj ę ogólnego w ęgla organicznego w piezometrze P2 plasuj ące si ę w II klasie jako ści wód. Równie ż na poziomie klasy II kształtowała si ę w I serii badawczej nieco wy ższa zawarto ść miedzi w piezometrze P1. Pozostałe analizowane parametry osi ągały warto ści charakterystyczne dla wód I klasy jako ści. Jednocze śnie warto ści wszystkich badanych wska źników spełniały wymogi dobrego stanu chemicznego wód. Odnosz ąc si ę do wcze śniejszych wyników bada ń monitoringowych z 2010 r. stwierdzono, że we wszystkich analizowanych piezometrach najwi ększa zmienno ść charakteryzuje koncentracje ogólnego w ęgla organicznego. W piezometrze P2 zaobserwowano dodatkowo w I półroczu wzrost warto ści przewodno ści elektrolitycznej wła ściwej, ale w drugim półroczu nast ąpił jej spadek, co sugeruje, że zmiana miała jedynie charakter incydentalny. W przypadku pozostałych badanych parametrów nie odnotowano istotnych zmian warto ści w odniesieniu do roku poprzedniego.

Tabela 30. Zestawienie wyników bada ń wód powierzchniowych na składowisku odpadów w Załachowie w roku 2011

Wyniki monitoringu ze stawu Oznaczenie Jednostka 22.06.2011 08.12.2011 Odczyn (pH) - 7,90 8,0 Przewodno ść elektryczna µS/cm 570 600 wła ściwa (PEW) Ołów (Pb) mg/l <0,0040 <0,0040 Kadm (Cd) mg/l <0,00030 <0,00030 Mied ź (Cu) mg/l <0,0020 0,0047 Cynk (Zn) mg/l <0,050 <0,050 Chrom (VI) mg/l <0,010 <0,010 Rt ęć (Hg) mg/l <0,000050 <0,000050 Ogólny w ęgiel organiczny mg/l 3,8 2,1 (OWO) Suma wielopier ścieniowych mg/l <0,000017 <0,000017 węglowodorów aromatycznych (WWA) Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, sprawozdanie z monitoringu

Analiza wyników bada ń wód powierzchniowych z obydwu półroczy nie wykazała ra żą cych ró żnic w warto ściach parametrów wska źnikowych. utrzymywały si ę one na stosunkowo zbli żonym poziomie.

76 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA ŻEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara żone na ró żnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie miasta i gminy mo żna wyliczy ć: − komunalne: składowisko odpadów, tak że „dzikie wysypiska”, ścieki, oczyszczalnia ścieków, zrzut ścieków, uj ęcia wód podziemnych, − transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne, obszary magazynowo – składowe, − rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony ro ślin, gnojownie przy gospodarstwach rolnych, składowanie obornika bez płyt obornikowych, − atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem, − naturalne. Z pierwszej grupy nale ży wymieni ć zamkni ęte i rekultywowane składowisko odpadów w Załachowie, wymienione w rozdziale 4.4.1. Du że zagro żenie drugiej grupy stanowi ą wszystkie stacje benzynowe oraz transport materiałów niebezpiecznych drog ą samochodow ą, ale tak że przesyłow ą (ruroci ąg). Ostatnie trzy wymienione grupy zanieczyszcze ń maj ą charakter wielkoobszarowy. Zanieczyszczenia grupy trzeciej zwi ązane s ą przede wszystkim z rolnictwem. Niewykorzystane w procesach produkcji nawozy oraz środki ochrony ro ślin czy te ż pestycydy infiltruj ą w gł ąb ziemi, stwarzaj ąc istotne źródła zanieczyszczenia przede wszystkim w rejonach zasilania wód podziemnych. Zanieczyszczenia rolnicze mog ą objawia ć si ę ponadnormatywnymi st ęż eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych, jednak do tej pory na terenie analizowanej jednostki nie wyznaczono obszarów nara żonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu.

4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA ŻEŃ

W celu ograniczenia wpływu na zasób i jako ść wód podziemnych ujmowanych na cele komunalne i zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą, wprowadza si ę strefy ochrony wokół uj ęć wód podziemnych. Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodnoprawne (Starosta), wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązuj ą. Konieczno ść ustanowienia terenów ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem tych terenów jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo że doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych. Wszystkie studnie gł ębinowe uj ęć wód w mie ście i gminie Łabiszyn posiadaj ą wygrodzone tereny ochrony bezpo średniej. Na terenie ochrony bezpo średniej zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody. Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęć wód nale ży: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody,

77 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody. Teren ochrony bezpo średniej nale ży ogrodzi ć, a jego granice przebiegaj ące przez wody powierzchniowe oznaczy ć za pomoc ą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków, a na ogrodzeniu oraz znakach nale ży umie ści ć tablice zawieraj ące informacje o uj ęciu wody i zakazie wst ępu osób nieupowa żnionych.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. CIEKI I ZBIORNIKI WODNE

System hydrologiczny Gminy nie jest zbyt rozbudowany. Gmina w cało ści le ży w zlewni Noteci, która jest najwa żniejszym ciekiem. Biegnie przez cały jej obszar wzdłu ż dłu ższej osi Gminy. Znaczna cz ęść Gminy odwadniana jest bezpo średnio do Noteci (le ży w strefie jej zlewni bezpo średniej lub zlewni cz ąstkowych niewielkich jej dopływów). Przeci ętny przepływ na Noteci na wysoko ści Gminy wynosi ok. 12-15 m 3/s. Część południowo - zachodnia odwadniana jest do Czarnego Rowu. Jest to niewielki ciek płyn ący w kierunku zachodnim i uchodz ący na terenie Gminy Szubin do rzeki G ąsawki, będącej dopływem Noteci. Południowo - zachodnia cz ęść Gminy (odwadniana przez Czarny Rów) to dwa dosy ć rozległe zagł ębienia, z g ęst ą sieci ą kanałów melioracyjnych i naturalnych cieków b ędących dopływami Czarnego Rowu. Jest to obszar równinny, miejscami podmokły. Na północ od Obórzni system hydrologiczny jest mocno przekształcony antropogennicznie, w zwi ązku z realizacj ą poł ączenia dorzeczy Wisły i Odry za pomoc ą Kanału Bydgoskiego. Wykonano tak że system kanałów maj ących na celu zasilanie Kanału Bydgoskiego w wod ę, ale tak że umo żliwiaj ących wykorzystanie Noteci do celów transportowych. Wykonane kanały uregulowały fragmenty rzeki, skróciły bieg Noteci i w zasadniczy sposób zmieniły warunki odwadniania tej cz ęś ci zlewni tej rzeki. Na terenie północnej cz ęś ci Gminy Łabiszyn znajduj ą si ę kanały nazywane Kanałem Noteckim oraz Nowym Kanałem Noteckim. Na Kanale Noteckim wykonano śluzy Annowo, Frydrychowo, D ębinek (wykorzystywane obecnie tak że w celach energetycznych).

78 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 31. Wykaz cieków administrowanych przez KPZMiUW Bydgoszcz na terenie Gminy Łabiszyn Długo ść odcinka rzeki na Zagro żenie Lp. Nazwa rzeki Dorzecze terenie Gminy (km) powodziowe

1 Kanała Ci ągły 0+016 – 7+150 du że

2 Kanał Furma ński 0+000 – 5+350 du że

0+000 – 3+350 Note ć

3 Kanał Kunowski 3+508 – 3+634 du że

4+000 – 4+250 Źródło: Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Bydgoszczy

W północnej cz ęś ci Gminy dolina Noteci jest obszarem równinnym, pokrytym gruntami pochodzenia organicznego, o wysokim stanie wód i charakterze cz ęś ciowo podmokłym. Znajduj ą si ę tu bardzo liczne kanały melioracyjne. Niektóre tereny w Gminie s ą słabo odwadniane lub te ż maj ą charakter bezodpływowy, gdzie przewa ża infiltracja, a nie spływ (zwi ązane jest to zarówno z ich pagórkowat ą rze źbą z licznymi zagł ębieniami, jak te ż charakterem podło ża, głównie piaszczystym, zwi ązanym genetycznie z wydmami). Dotyczy to zwłaszcza du żego obszaru w środkowo - zachodniej cz ęści Gminy (kompleks lasów na zachód od Łabiszyna), ale tak że niewielkich zagł ębie ń w ro żnych cz ęś ciach wysoczyzny i sandru. W Gminie wyst ępuje zaledwie kilka niewielkich jezior. Maj ą genez ę wytopiskow ą, s ą płytkie, cz ęś ciowo maj ą słabo dost ępne brzegi ze wzgl ędu na poło żenie w sąsiedztwie terenów podmokłych. S ą dosy ć podatne na degradacj ę oraz zarastanie. Wyst ępuj ą one na północy oraz na południu. Na północ od Annowa znajduj ą si ę dwa dosy ć du że jeziora: Meszno i Bagno. Meszno znajduje si ę w granicach Gminy Łabiszyn (północny brzeg jeziora jest ju ż na terenie gminy Szubin), a jezioro Bagno le ży na terenie gminy Szubin (ale jego brzeg południowy i wschodni nale żą w cz ęś ci do Gminy Łabiszyn). Obydwa jeziora maj ą powierzchni ę około 25-30 ha, a ich maksymalna gł ęboko ść nie przekracza 2,5 m. Le żą w zlewni G ąsawki. W okolicach Smerzyna najwi ększym jeziorem jest Smerzy ńskie – o powierzchni ok. 18 ha. Ponadto jest tu kilka mniejszych, cz ęś ciowo nie nazwanych jezior o powierzchni 1,5- 3,5 ha (np. D ębinko, Okulary, Borówno). Wska źnik jeziorno ści dla Gminy Łabiszyn jest wi ęc bardzo mały, znacznie poni żej 1% powierzchni ogólnej. Jeziora Miedzno, Smerzy ńskie, Bagno i Okulary s ą zaliczane do kategorii wędkarskich, a pierwsze trzy tak że do kategorii turystycznych. Na jeziorem Bagno rozwin ęła si ę zabudowa letniskowa.

4.5.2. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE

Na terenie Gminy Łabiszyn funkcjonuje Gminna Spółka Wodna, która zajmuje si ę utrzymaniem i eksploatacj ą urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych. Odbiornikiem wszystkich rowów melioracyjnych s ą nast ępuj ące cieki: rzeka Note ć, Kanał Furma ński, Kanał Ci ągły, Kanał Nowonotecki, Kanał Kunowski.

79 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Obszary zmeliorowane wraz z sieci ą rowów melioracyjnych oraz innymi urz ądzeniami dziel ą Gmin ę Łabiszyn na 11 rejonów. S ą to: 1. Obszar Krotoszyn – obejmuje miejscowo ści Antoniewo, Nowe D ąbie oraz Smolno. W ramach tego obszaru wykonane s ą urz ądzenia melioracyjne odwadniaj ąco – nawadniaj ące oraz deszczownia. Stan urz ądze ń wodnych jest zaniedbany i ulegaj ą one niszczeniu. 2. Obszar Smogorzewo poło żony jest w zlewni Noteci i obejmuje wsie: Nowe D ąbie, Je żewice, Łabiszyn Wie ś oraz Je żewo. Funkcjonuj ą tu rowy odprowadzaj ące i drenuj ące. Stan urz ądze ń jest równie ż niezadowalaj ący, cz ęść z nich jest niesprawna. 3. Obszar Note ć I obejmuje tereny nad star ą Noteci ą Rynarzewsk ą w miejscowo ści Władysławowo i słu ży do nawodnie ń. Podobnie jak w przypadku innych obiektów, równie ż w tym przypadku ulegaj ą one powolnej dekapitalizacji. 4. Obszar Sosnowiec – obejmuje u żytki rolne wsi Sosnowiec i Władysławowo. Rowy melioracyjne słu żą w tym rejonie do odwodnieni i nawodnie ń. Tak że w tym przypadku brakuj regularnej konserwacji urz ądze ń. 5. Obszar Rzywno obejmuje tereny po lewej strony Kanału Górnonoteckiego od śluzy Frydrychowo do D ębionka, a urz ądzenia słu żą do nawodnie ń okolicznych ł ąk. Na tym obiekcie prowadzone s ą regularne prace modernizacyjno – konserwacyjne, jednak konieczna jest odbudowa przepusto – zastawek. 6. Obszar Ostatkowo – odwadnia u żytki zielone poło żone mi ędzy wsiami Ostatkowo – Klotyldowo – Smerzyn. W przypadku urz ądze ń w tym rejonie równie ż konieczna jest odbudowa inwestycyjna rowów oraz przepustów, w celu prawidłowego funkcjonowania. Rejon ten poło żony jest na terenach le śnych, co sprawia, że utrudnione jest utrzymanie urz ądze ń. 7. Obszar Ojrzanowo – obejmuje tereny odwadniaj ące grunty orne we wsiach Ojrzanowo, Łabiszyn Wie ś, Oporowo, Zdziersko oraz ł ąki nad Noteci ą. Dzi ęki regularnej odbudowie urz ądze ń drenarskich, spełniaj ą one swoj ą funkcj ę. 8. Obszar Lubostro ń – poło żony w zlewni Noteci melioruje wsie Oporowo i Lubostro ń. Ze wzgl ędu na wysokie stany rzeki Note ć obszar ten odwadniany jest rowami tylko cz ęś ciowo, urz ądzenia tylko cz ęś ciowo spełniaj ą swoje zadania, co wymaga ich modernizacji. 9. Obszar Załachowo – obejmuje ł ąki poło żone nad Noteci ą oraz zdrenowane grunty orne powy żej drogi Załachowo – Obielewo. 10. Obszar Obielewo – tak że obejmuje ł ąki nad Noteci ą, a urz ądzenia wodne maj ą za zadanie odwadnia ć te tereny. Ocenia si ę, że rowy melioracyjne w tym rejonie s ą w dobrym stanie technicznym. 11. Obszar Jabłowo Pałuckie – powi ązany jest z gruntami gminy Szubin, a na terenie Gminy Łabiszyn obejmuje wsie Jabłowo Pałuckie i Jabłówko. Rowy melioracyjne odwadniaj ą u żytki rolne, mog ą słu żyć równie ż do ich cz ęś ciowego nawodnienia. Dzi ęki prawidłowo prowadzonym pracom konserwacyjnym urządzenia wodne s ą w dobrym stanie technicznym.

80 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 32. Zestawienie obszarów zmeliorowanych i długo ści rowów melioracyjnych na terenie obsługiwanym przez GSW Łabiszyn Nazwa obszaru Wsie Powierzchnia [ha] Długo ść rowów [km] OBIELEWO Obielewo 81,59 7,870 NOTE Ć I Władysławowo 32,03 2,965 Oporowo 38,63 4,635 LUBOSTRO Ń Lubostro ń 75,67 5,325 OGÓŁEM 114,30 9,960 Jabłowo Pałuckie 149,91 8,014 JABŁOWO Jabłówko 91,13 14,405 PAŁUCKIE OGÓŁEM 241,04 22,419 Je żewo 100,38 5,449 Je żewice 35,42 2,587 SMOGORZEWO Łabiszyn Wie ś 142,10 4,996 Dąbie Nowe 67,59 3,524 OGÓŁEM 345,49 16,556 Zdziersko 64,47 2,395 Oporowo 3,72 0,250 OJRZANOWO Ojrzanowo 23,43 0 Łabiszyn Wie ś 15,55 1,572 OGÓŁEM 107,17 4,217 Ostatkowo 64,85 6,280 Obórznia 9,26 0,570 OSTATKOWO Załachowo 51,36 4,460 Łabiszyn (miasto) 2,19 0 OGÓŁEM 127,66 11,310 Dąbie Nowe 849,08 74,256 KROTOSZYN Ł ĄKI Władysławowo 124,64 11,725 I - II OGÓŁEM 973,72 85,981 Sosnowiec 189,91 17,092 SOSNOWIEC Władysławowo 72,49 7,952 OGÓŁEM 262,40 25,044 Władysławowo 257,52 19,886 Sosnowiec 6,72 0 RZYWNO Dąbie Nowe 160,92 17,655 OGÓŁEM 425,16 37,541 ZAŁACHOWO Załachowo 26,03 2,867 OGÓŁEM 2 736,59 226,730 Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie, ewidencja Gminnej Spółki Wodnej

Powierzchnia zmeliorowanych gruntów na analizowanym terenie Gminy Łabiszyn wynosi prawie 2 740 ha. Rowy melioracyjne ci ągn ą si ę na długo ści ponad 226 km. Ponadto na terenie Gminy znajduj ą si ę 432 sztuki przepustów, 48 sztuk przepustów pi ętrz ących, 36 zastawek, 46 studzienek oraz 54 wylotów. Na terenie Gminy Łabiszyn ka żdego roku wydawanych jest kilka pozwole ń wodnoprawnych na wykonanie urz ądze ń wodnych w postaci zbiorników retencyjnych, stawów lub bezodpływowych zbiorników wodnych. Poni ższa tabela zawiera wykaz wydanych pozwole ń.

81 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 33. Wykaz pozwole ń wodnoprawnych na wykonanie urz ądze ń wodnych Lokalizacja Cel wykonania urz ądzenia urz ądzenia Pozwolenie Lp. wodnego Parametry wodnego wodnoprawne zasilanie (wła ściciel) Smogorzewo pow. – 1,42 ha OŚ.6224-6/02 1 dz. ew. nr 265/1 staw rybny bezodpływowy gł ęb. – do 3,5 m z dnia 07.08.2002r. (osoba prywatna) Nowe D ąbie dz. ew. nr 179/2 pow. – 1 450 m2 OŚ.6224-3/03 2 bezodpływowy staw rybny (Nadle śnictwo gł ęb. – do 4,5 m z dnia 26.08.2003r. Szubin) Obórznia przeciwpo żarowy zbiornik dz. ew. nr 3188/5 pojem. - 5 000 m3 OŚ.6224-12/06 3 wodny otwarty na cele (Nadle śnictwo gł ęb. – 2 m z dnia 16.11.2006r. małej retencji Szubin) Obórznia dz. ew. nr 3188/5 przeciwpo żarowy zbiornik pojem. - 5 000 m3 OŚ.6224-12/06 4 (Nadle śnictwo wodny otwarty gł ęb. – 2,5 m z dnia 16.11.2006r. Szubin) Łabiszyn OŚ.6224-2/07 5 dz. ew. nr 139 staw rekreacyjny gł ęb. – 2 m z dnia 11.04.2007r. (osoba prywatna) Łabiszyn OŚ.6224-2/07 6 dz. ew. nr 139 staw rekreacyjny gł ęb. – 2 m z dnia 11.04.2007r. (osoba prywatna) Obórznia zbiornik wodny pow. – 0,192 ha OŚ.6224-5/08 7 dz. ew. nr 30 bezodpływowy do pojem. - 5 020 m3 z dnia 15.09.2008r. (osoba prywatna) retencjonowania wody gł ęb. – 2,2 m staw bezodpływowy Wielki Sosnowiec rekreacyjny zasilany pow. – 1,47 m2 OŚ.6224-2/10 8 dz. ew. nr 82/2 wodami z podsi ąku, gł ęb. – 1,8 m z dnia 19.03.2010r. (osoba prywatna) wodami opadowymi pojem. – 2 256 m3 i roztopowymi Wielki Sosnowiec pow. – 905 m2 dz. ew. nr 3026/8 OŚ.6224-8/10 9 zbiornik retencyjny śr. gł ęb. – 1 m (Nadle śnictwo z dnia 17.08.2010r. pojem. – 905 m3 Szubin) zbiornik 1 dwa zbiorniki wodne pow. – 0,51 ha Ojrzanowo bezodpływowe do celów pojem. – 14 400 m3 OŚ.6224-9/10 10 dz. ew. nr 16 retencjonowania wód zbiornik 2 z dnia 17.08.2010r. (osoba prywatna) powierzchniowych pow. – 0,245 ha i gruntowych pojem. – 7 320 m3 zbiornik wodny Ojrzanowo bezodpływowy do celów pow. – 0,31 ha OŚ.6224-11/10 11 dz. ew. nr 41/2 retencjonowania wód pojem. – 8 370 m3 z dnia 30.08.2010r. (osoba prywatna) powierzchniowych śr. gł ęb. – 2,7 m i gruntowych Wielki Sosnowiec zbiornik wodny pow. – 0,1025 ha OŚ.6224-20/10 12 dz. ew. nr 52/9 bezodpływowy do celów pojem. – 2 059 m3 z dnia 17.12.2010r. (osoba prywatna) retencjonowania wód śr. gł ęb. – 2,1 m

82 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Lokalizacja Cel wykonania urz ądzenia urz ądzenia Pozwolenie Lp. wodnego Parametry wodnego wodnoprawne zasilanie (wła ściciel) powierzchniowych i gruntowych Obórznia rozbudowa zbiornika dz. ew. nr 3108/7 pow. – 1 474 ha OŚ.6224-19-1/10 13 retencyjnego, wraz (Nadle śnictwo pojem. – 1 474 m3 z dnia 23.12.2010r. z budow ą wysp Szubin) Obórznia dz. ew. nr 3265/1 budowa zbiornika pow. – 448,5 ha OŚ.6224-19-5/10 14 (Nadle śnictwo retencyjnego pojem. – 450 m3 z dnia 23.12.2010r. Szubin) Obórznia budowa zbiornika dz. ew. nr 3280/1 OŚ.6224-19-2/10 15 retencyjnego pow. – 17,72 ha (Nadle śnictwo z dnia 23.12.2010r. (obszar jeziora Borówno) Szubin) Obórznia dz. ew. nr 3238/3 rozbudowa zbiornika pow. – 6 625 ha OŚ.6224-19-3/10 16 (Nadle śnictwo retencyjnego pojem. – 6 700 m3 z dnia 23.12.2010r. Szubin) Obórznia dz. ew. nr 3239/3, rozbudowa zbiornika pow. – 16 710 ha OŚ.6224-19-4/10 17 3240/1 retencyjnego (obszaru pojem. – 21 700 m3 z dnia 23.12.2010r. (Nadle śnictwo wodno - błotnego Szubin) Źródło: na podstawie pozwole ń wodnoprawnych pozyskanych z Urz ędu Miejskiego w Łabiszynie

4.5.3. ZAGRO ŻENIE POWODZI Ą

Wyst ąpienie zagro żenia powodziowego na terenie Gminy Łabiszyn jest prawdopodobne. Lokalne zatopienia mog ą spowodowa ć zagro żenie, w szczególno ści w przypadku awarii śluzy w D ębinku i Frydrychowie oraz nagłego podniesienia si ę poziomu wody w rzece Noteci w wyniku wyst ąpienia nieprzewidzianych zjawisk meteorologicznych, takich jak: intensywne opady atmosferyczne, zlodowacenie powierzchni koryta rzeki, gwałtowne topnienie pokrywy śnie żnej. Zagro żenie to mo że wyst ąpi ć jako podtopienia pastwisk i ł ąk wzdłu ż rzeki Note ć. Nagły przypływ wód spowodowa ć mo że zalanie terenów poło żonych w dolinie Noteci, gdzie mog ą wyst ąpi ć niewielkie straty w uprawach, jednak że bez strat w Iudziach i zwierz ętach. Na terenie Gminy Łabiszyn, według informacji Pa ństwowej Słu żby Hydrogeologicznej, są wyznaczone obszary zalewowe.

83 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ryc. 7. Tereny zalewowe w okolicy m. Załachowo Ryc. 8. Tereny zalewowe w okolicy m. Nowe D ąbie Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

84 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ryc. 9. Obszary zagro żone podtopieniami na terenie Gminy Łabiszyn Źródło: www.psh.gov.pl

4.5.4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 09.11.2011 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545), − rozporz ądzenie Min. Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478). W 2011 roku badania monitoringowe wód powierzchniowych na terenie Gminy prowadzone były w Lubostroniu, na rzece Note ć, na 245,2 km rzeki. Rzeka Note ć stanowi wyznaczon ą odr ębn ą jednolit ą cz ęść wód powierzchniowych, JCWP od Jeziora Wolickiego

85 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 do oddzielenia si ę Kanału Noteckiego w Antonowie. T ą JCWP okre śla si ę jako silnie zmienion ą. Ocena bakteriologiczna rzeki została okre ślona w stanie dobrym. O jako ści fizykochemicznej decydowały wska źniki azotu Kjeldahla oraz fosforanów. Ciek ten jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni ścieków m.in. w Łabiszynie, czy w Sadłogoszczy w gm. Barcin. Natomiast w 2010 roku ocena bakteriologiczna była zadowalaj ąca, stan ekologiczny umiarkowany, ocena biologiczna dobra, a stan fizykochemiczny poni żej potencjału dobrego. Stwierdzono równie ż, że rzeka Note ć jest zagro żona eutrofizacj ą, ze wzgl ędu na warto ści nast ępuj ących wska źników: chlorofil „a”, BZT 5, azot Kjeldahla, fosfor ogólny oraz fosforany.

Ryc. 10. Średnioroczne st ęż enia podstawowych wska źników w latach 1998 – 2010 w punkcie w Lubostroniu Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

Miejscem tradycyjnie wykorzystywanym w celach rekreacyjnych i k ąpielowych jest jezioro Smerzy ńskie i k ąpielisko przy Harcerskim O środku Wypoczynkowym w Smerzynie. W roku 2012 na terenie Gminy Łabiszyn miejscem badanych przez PSSE pod k ątem przydatno ści do celów k ąpielowych było wła śnie jezioro w Smerzynie. Sanepid ocenił wody jako przydatne do celów k ąpielowych, przeprowadzone badania próbek wody z ww. jeziora nie wykazały przekrocze ń mikrobiologicznych.

Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak że podziemnych) mo żemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo żenie, środki ochrony ro ślin). W przypadku wód powierzchniowych na terenie Gminy główn ą przyczyn ą zanieczyszcze ń jest eutrofizacja, która jest efektem spływaj ących zanieczyszcze ń obszarowych zwi ązanych z rolniczym wykorzystaniem zlewni tych jezior oraz słab ą naturaln ą odporno ści ą na czynniki degradacyjne. W rolnictwie do źródeł zanieczyszcze ń obszarowych

86 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 wód nale ży zaliczy ć środki chemiczne (nawozy sztuczne, środki ochrony ro ślin) oraz rolnicze wykorzystanie ścieków. Rozmiar zagro żeń dla środowiska wodnego spowodowany spływami powierzchniowymi z pól zale ży od fizjografii zlewni oraz sposobu ich zagospodarowania. Obszary wysoczyznowe na terenie Gminy to głównie pola uprawne poddawane intensywnym zabiegom agrotechnicznym. Przy braku barier biogeochemicznych w postaci zieleni redukuj ącej zanieczyszczenia, tereny rolne mog ą stanowi ć zagro żenie dla środowiska wodnego. Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego, a w szczególno ści dla rzeki Note ć jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków w Łabiszynie. Oczyszczone ścieki nie mog ą wywoływa ć zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych. Nale ży tak sterowa ć technologi ą oczyszczania ścieków, aby umo żliwi ć prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Zrzut wód nie mo że powodowa ć zmian w naturalnej biocenozie, zmian m ętno ści wody, jej barwy i zapachu, a tak że formowania si ę piany czy gromadzenia osadów. Oczyszczone ścieki nie mog ą zawiera ć nast ępuj ących zanieczyszcze ń: − odpadów, zanieczyszcze ń pływaj ących, − DDT, PCB oraz innych zwi ązków chemicznych, − chorobotwórczych drobnoustrojów. Dla tego obiektu okre ślone zostały warto ści dopuszczalne wska źników zanieczyszcze ń, jakie nale ży spełnia ć przy wprowadzaniu wód do jeziora: 1. w zakresie oczyszczonych ścieków komunalnych: 2 3 − BZT 5 - 25 mg O /dm (lub 70 - 90% redukcji), 3 − ChZT - 125 mg O2/dm (lub 75% redukcji), − zawiesina og. - 35 mg/dm 3 (lub 90% redukcji).

Tabela 34. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Łabiszyn (2011 r.) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach w ściekach w ściekach surowych oczyszczonych Rodzaje zanieczyszcze ń (dopływaj ących) (odpływaj ących) kg/rok kg/rok

BZT 5 95 530 1 533 ChZT 201 391 988 Zawiesiny ogólne 98 672 1 576 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011 (ZWiK Łabiszyn, Urz ąd miejski w Łabiszynie)

Ponadto bezpo średnio do wód powierzchniowych, lub po średnio poprzez odprowadzanie do gruntu, odprowadzane s ą wody opadowe i roztopowe. Wody opadowe i roztopowe mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Spływaj ące zanieczyszczenia z dróg i placów mog ą stanowi ć znaczne zagro żenie dla jako ści wód i gleb. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych s ą separatory i inne filtry oraz osadniki. Zdecydowana wi ększo ść jednostek osadniczych na terenie Gminy jest zwodoci ągowana, natomiast skanalizowane jest tylko miasto Łabiszyn i cz ęś ciowo 3 inne miejscowo ści, jednak nie cała gmina. Ścieki z wiejskich jednostek osadniczych gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i wywo żone na oczyszczalni ę komunaln ą. Stan techniczny

87 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 szamb nie jest znany. Mo żna zakłada ć, że cz ęść z nich mo że stanowi ć zagro żenie dla środowiska gruntowo – wodnego. Zagro żeniem dla stanu czysto ści wód mog ą by ć tak że ścieki pohodowlane (odcieki z obornika, czy te ż gnojowica). Zanieczyszczenia te mog ą przedostawa ć si ę do wód powierzchniowych poprzez spływy wód opadowych, systemy drena żowe, rowy melioracyjne oraz płytkie wody gruntowe maj ące kontakt z wodami powierzchniowymi. Do wód wgł ębnych zanieczyszczenia mog ą przedosta ć si ę poprzez infiltracj ę oraz kontakt hydrauliczny z wodami powierzchniowym. Zagro żeniem mog ą by ć gospodarstwa rolne funkcjonuj ące na analizowanym obszarze.

4.6. KLIMAT

Według klasyfikacji regionów klimatycznych Polski W. Okołowicza, Gmina Łabiszyn le ży w „subregionie kujawskim”. Dla tego regionu okre ślono nast ępuj ące podstawowe wyznaczniki klimatu: du żo dni pochmurnych, najmniejszy opad w Polsce, „przej ściowo ść ” klimatu. Szczegółowe parametry charakteryzuj ące klimat, s ą nast ępujące: − opady atmosferyczne, wynosz ą ok. 500 mm, z czego ponad połowa (ok. 300 – 350 mm) przypada na półrocze letnie, − średnie temperatury roczne wynosz ą ok. 7,5-8˚C przy czym w lipcu przekraczaj ą 18˚C, a w styczniu wynosz ą ok. -3˚C, − okres wegetacyjny trwa 210 - 220 dni, − lato trwa przeci ętnie ok. 90 dni, − zima trwa przeci ętnie ok. 85 dni, − średnia liczba dni mro źnych wynosi ok. 35, natomiast bardzo mro źnych (gdy temperatura maksymalna nie przekracza –10˚C wynosi 2-3), − średnia liczba dni gor ących wynosi 35, a dni upalnych (z temperatur ą ponad 30˚C) od 4 do 6, − liczba dni pogodnych wynosi ok. 40, − liczba dni chmurnych wynosi ok. 125, − pokrywa śnie żna wyst ępuje w okresie trwaj ącym ok. 70 dni, − przeci ętne roczne usłonecznienie wynosi 1 500 – 1 600 godzin, − notuje si ę przewag ę wiatrów zachodnich, w nast ępnej kolejno ści południowo - zachodnich, w dalszej kolejno ści północno - zachodnich. Zró żnicowanie rze źby terenu, a przede wszystkim znaczne powierzchnie o du żej wilgotno ści, powoduj ą na terenie Gminy lokalne modyfikacje klimatu. Przede wszystkim znacznie cz ęstsze b ędą mgły. Z tych samych powodów nale ży si ę spodziewa ć w okresie jesienno - wiosennym zastoisk zimnego powietrza, a w okresie letnim nieco łagodniejszego przebiegu pogody (ni ższe temperatury maksymalne, wy ższa wilgotno ść powietrza). Zró żnicowana rze źba terenu powoduje tak że w zale żno ści od kierunku ekspozycji modyfikacje mikroklimatu (dłu ższe zaleganie śniegu, gorsze / lepsze nasłonecznienie, anomalia aerosanitarne, itp.).

88 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.6.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.6.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Według rocznej oceny jako ści powietrza w województwie kujawsko - pomorskim za rok 2011, w strefie kujawsko - pomorskiej, do której zaliczana jest Gmina Łabiszyn nie stwierdzono przekrocze ń NO 2, SO 2, PM 2,5 , CO, Pb, kadmu, niklu i benzenu. Tym samym jest to strefa A, czyli strefa gdzie st ęż enia zanieczyszczenia nie przekraczaj ą odpowiednich poziomów dopuszczalnych. Ze wzgl ędu na poziom pyłu PM10, benzo(a)pirenu oraz ozonu stref ę kujawsko – pomorsk ą zaliczono do strefy C, czyli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji. Klasyfikacja stref ze wzgl ędu na ochron ą ro ślin okazała si ę bardzo korzystna dla strefy kujawsko - pomorskiej ze wzgl ędu na SO 2 i NO x, poniewa ż uzyskała klas ę A. Natomiast w przypadku ozonu strefa ta otrzymała klas ę C na podstawie wyników pomiarów ze stacji spoza województwa kujawsko - pomorskiego - Krzy żówka w województwie wielkopolskim. Na terenie Gminy Łabiszyn prowadzi si ę badania monitoringowe jako ści powietrza atmosferycznego. Stacja monitoringowa znajduje si ę w mie ście przy ul. Barci ńskiej. Pomiary prowadzone s ą wspólnie przez Wojewódzk ą Stacj ą Sanitarno – Epidemiologiczn ą oraz Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska.

Tabela 35. Opad pyłu i metali Opad pyłu Ołów Kadm 2 2 2 Lokalizacja [g/m x rok] [g/m x rok] [g/m x rok] Rok stanowiska NORMA 200,0 0,1 0,01

Łabiszyn 2009 58,3 0,009 0,0001 na stacji WSSE 2010 78,0 0,018 0,00017 Źródło: informacja o stanie powietrza atmosferycznego, WIO Ś Bydgoszcz, raport 2010

4.6.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie Gminy Łabiszyn Najistotniejsze zanieczyszczenia to emisje energetyczne z gospodarstw domowych korzystaj ących z tradycyjnych źródeł energii, z zakładów produkcyjnych i obiektów komunalnych. Uci ąż liwo ść jednak że charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem węgla w paleniskach domowych, poniewa ż wi ększo ść mieszka ń w gminie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głownie w ęglem kamiennym. Ilo ść odbiorców gazu ogrzewaj ących swoje mieszkania jest ci ągle niska. Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w Gminie ma równie ż emisja ze źródeł mobilnych. Dotyczy to bezpo średniego otoczenia dróg wojewódzkich, zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści.

89 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Uci ąż liwe mog ą by ć emisje odorów z gospodarstw rolnych oraz zakładów przetwórstwa rolno – spo żywczego, a tak że oczyszczalni ścieków, w szczególno ści w letniej porze roku. Pozwolenia na emisje gazów i pyłów do atmosfery posiadaj ą nast ępuj ące podmioty gospodarcze. W poni żej tabeli znajduje si ę wykaz tych pozwole ń, a w dalszej cz ęść i zamieszczono tabel ę, w której zestawiono rzeczywiste (a nie ich poziomy dopuszczalne) ilości emitowanych substancji maj ąc wpływ na jako ść powietrza w Gminie.

Tabela 36. Wykaz obowi ązuj ących pozwole ń na emisj ę gazów i pyłów Emisja Decyzja Rodzaj Podmiot Emitor roczna (pozwolenie) zanieczyszczenia [Mg/rok] 3 komory w ędzarnicze typu Pył całkowity 0,336 ATMOS podł ączone do Pył zawieszony 0,336 emitorów e-1, e-2, e-3 Dwutlenek siarki 0,774 Zakład Mi ęsny Emitor e-1 – Komora „BEKON” wędzarnicza ATMOS KW Dwutlenek azotu 0,579 OŚ.7644-1/05 Zbigniew 300 – Nr 1 Tlenek w ęgla 1,039 10.01.2005r. Niedbalski Emitor e-2 – Komora Węglowodory 31.12.2014r. 4,961 Jabłowo Pałuckie 3 wędzarnicza ATMOS KW aromatyczne 89-210 Łabiszyn 450 – Nr 2 Benzo/a/piren 0,000059 Węglowodory Emitor e-2 – Komora 14,949 wędzarnicza ATMOS KW alifatyczne do C 12 450 – Nr 3 Fenol 0,101 Dwie komory w ędzarnicze Pył ogółem 0,250 Pył zawieszony typu ATMOS 0,250 PHUP „ROLMI ĘS” z dymogeneratorami PM 10 OŚ.7644-3/05 M. Zdziarski i W. opalanymi wiórkami Kwas octowy 0,100 30.03.2005r. Zdziarski wędzarniczymi Fenol 0,005 31.12.2014r. Łabiszyn Wie ś 32 a Emitor E-1 – Komora Tlenek w ęgla 0,330 89-210 Łabiszyn wędzarnicza ATMOS Krezol 0,010 Emitor E-2 – Komora Węglowodory 0,110 wędzarnicza ATMOS alifatyczne Instalacja do wytwarzania lub Benzen 0,0033 przetwarzania produktów na Ditlenek azotu 0,6600 bazie elastomerów Formaldehyd 0,0660 (produkcja wyrobów gumowych): ci ągi solne Ksylen 0,0660 (wulkanizacja w trzech Toluen 0,0508 Węglowodory wannach solnych), autoklawy 0,0825 Bydgoskie Zakłady wulkanizacyjne (2 do arom. poza wym. Przemysłu Pył zawieszony wulkanizacji przewodów 0,1200 Gumowego gumowych i 1 do ci ągu PM 10 „STOMIL” S.A. OŚ.7644-1/07 solnego), prasa do próbnej ul. Toru ńska 155 28.11.2007r. wulkanizacji 85-950 Bydgoszcz 30.09.2017r. Emitor E01 – Ci ąg solny I i II Zakład w wanny solnej Pył całkowity 0,1200 Łabiszynie Emitor E02 – Ci ąg solny I i II ul. Przemysłowa 5 wanny płucz ące 89-210 Łabiszyn Emitor E03 – Wanna solna III Ditlenek azotu 0,0004 Mangan 0,0001 Instalacja pomocnicza Tlenek w ęgla 0,0100 (stanowisko spawalnicze) Pył zawieszony Emitor E09 0,0014 PM 10 Pył całkowity 0,0016 Źródło: Starostwo Powiatowe w Żninie

90 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 37. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy poniżej 5 MW Rodzaj instalacji / Zu życie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze Maciej i Wincenty Zdziarski Rolmi ęs S.J. 1 Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowo - Produkcyjne kotłownia węgiel kamienny 21 - Łabiszyn Wie ś 32a, 89-210 Łabiszyn kotłownia Zbigniew Niedbalski Zakład Mi ęsny Bekon 2 o mocy cieplnej olej 93 96,22 Jabłowo Pałuckie 3, 89-210 Łabiszyn <= 5 MW kotłownia Rol Sad Sp. z o.o. Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - Handlowe 3 o mocy cieplnej paliwo gazowe 0,00651 0,004181 Lubostro ń 15, 89-210 Łabiszyn <= 1,4 MW kotłownia Telekomunikacja Polska S.A. 4 o mocy cieplnej olej 5,3 1,26 ul. Twarda 18, 00-105 Warszawa <= 5 MW kotłownia 5 o mocy cieplnej paliwo gazowe 0,018432 0,011873 Eugeniusz Żarnowski Henryk Karli ński Piotr Zawistowski <= 1,4 MW Piekarnia S.J. 6 ul. Farna 6, 89-210 Łabiszyn kotłownia węgiel kamienny 66,05 77,32 Piekarnia S.C. kotłownia 7 o mocy cieplnej olej - 3,48 <= 5 MW Roman Zawistowski Krzysztof Zawistowski Andrzej Zawistowski 8 Masarnia Władysławowo S.J. kotłownia węgiel kamienny 57 52 Władysławowo 8, 89-210 Łabiszyn Mirosław Sybilski Biuro Obsługi Nieruchomo ści 9 kotłownia węgiel kamienny 162,1 101,77 ul. Powsta ńców Wlkp. 14 B, 89-210 Łabiszyn kotłownia Dominik Buzała Technika Serwis 10 o mocy cieplnej olej 1,39 1,07 Łabiszyn Wie ś 60b, 89-210 Łabiszyn <= 5 MW Oil Gaz Group Sp. z o.o. kotłownia 11 paliwo gazowe 0,8 0,12 Zdziersk 1 A, 89-210 Łabiszyn o mocy cieplnej

91 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Rodzaj instalacji / Zu życie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze <= 5 MW Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. kotłownia 12 ul. Żniwna 5, 62-025 Kostrzyn o mocy cieplnej paliwo gazowe - 0,002814 Łabiszyn - Biedronka Nr 3978 <= 1,4 MW Tesco Polska Sp. z o.o. kotłownia 13 ul. Kapelanka 56, 33-147 Kraków o mocy cieplnej paliwo gazowe - 0,00213 Tesco Łabiszyn <= 1,4 MW Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011) węgiel kamienny [Mg] gaz ziemny wysokometanowy [hm 3] drewno [Mg] gaz płynny propan-butan [Mg] koks [Mg] gaz ziemny zaazotowany [hm 3] olej [Mg]

Tabela 38. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy powyżej 5 MW Nazwa i adres podmiotu Wielko ść rocznej emisji Rodzaj instalacji Lp. (pozwolenie na emisj ę gazów Rodzaj emitowanej substancji / urz ądzenia I półrocze II półrocze i pyłów) Dwutlenek siarki 0,000023 - Pomorska Spółka Gazownictwa Punkt Dwutlenek w ęgla 4,6881 - Sp. z o.o. 1 Mistrzowski Pyły ze spalania paliw 0,035805 - ul. Wałowa 41 Łabiszyn Tlenek w ęgla 0,85932 - 43 80-858 Gda ńsk Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 3,05536 - Aldehydy alifatyczne i ich pochodne 11,9096 10,2544 Benzen 0,97 0,7748 Benzo(a)piren 0,562 0,648 Stomil S.A. Dwutlenek siarki 5,333 5,618 Dwutlenek w ęgla 76,227625 72,50475 Bydgoskie Zakłady Przemysłu BZPG Zakład Mangan 0,0024 0,0024 2 Gumowego Łabiszyn Pyły pozostałe 42,135 28,5963 ul. Toru ńska 155 Pyły węglowo-grafitowe, sadza 1,405 1,62 85-950 Bydgoszcz Tlenek w ęgla 2 819,0824 3 244,8354 Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 225,9002 178,9386 Węglowodory alifatyczne i pochodne 4,392 2,196 Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 48,9356 49,9006

92 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Nazwa i adres podmiotu Wielko ść rocznej emisji Rodzaj instalacji Lp. (pozwolenie na emisj ę gazów Rodzaj emitowanej substancji / urz ądzenia I półrocze II półrocze i pyłów) Orlen S.A. Polski Koncern Naftowy Stacja Paliw 3 ul. Chemików 7 Nr 1059 Węglowodory alifatyczne i pochodne - 12,131462 09-411 Płock Łabiszyn Maciej i Wincenty Zdziarski Alkohole pier ścieniowe, aromatyczne i ich pochodne 9,1 - Rolmi ęs Kw. organiczne, ich zwi ązki i pochodne 18,2 - S.J. Przedsi ębiorstwo Handlowo - Pyły pozostałe 45,5 - 4 Wędzarnia Usługowo - Produkcyjne Tlenek w ęgla 600,6 - Łabiszyn Wie ś 32a Węglowodory alifatyczne i pochodne 200,2 - 89-210 Łabiszyn Alkohole pier ścieniowe, aromatyczne i ich pochodne 52,24 54,04 Zbigniew Niedbalski Kw. organiczne, ich zwi ązki i pochodne 355,05 376,31 Zakład Mi ęsny BEKON 5 Wędzarnia Pyły ze spalania paliw 88,79 91,86 Jabłowo Pałuckie 3 89-210 Łabiszyn Tlenek w ęgla 117,1 121,15 Węglowodory alifatyczne i pochodne 390,62 404,14 Rol Sad Sp. z o.o. Amoniak 1 790 1 855 Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - 6 Handlowe Hodowla Bydła Metan 19,53 20,245 Lubostro ń 15 89-210 Łabiszyn Organiczne pochodne zw. siarki 53,7 55,68 Alkohole alifatyczne i ich pochodne 0 - Benzo(a)piren 0 - Dwutlenek siarki 0 - Dwutlenek w ęgla 0 - Firma Mebel Ketony i ich pochodne 0 - Łabiszyn Planbox Sp. z o.o. Pyły pozostałe 0 - Spółka z o.o. Zakład Pracy Chronionej Pyły w ęglowo-grafitowe, sadza 0 - 7 ZPCh ul. Bydgoska 38 Pyły ze spalania paliw 0 - 86-061 Brzoza Tlenek w ęgla 0 - Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 0 - Węglowodory alifatyczne i pochodne 0 - Alkohole alifatyczne i ich pochodne 1 574,99 PLANBOX Benzo(a)piren 0,37 Sp. z o.o. ZPCH Dwutlenek siarki 427,84

93 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Nazwa i adres podmiotu Wielko ść rocznej emisji Rodzaj instalacji Lp. (pozwolenie na emisj ę gazów Rodzaj emitowanej substancji / urz ądzenia I półrocze II półrocze i pyłów) Dwutlenek w ęgla 133,7 Ketony i ich pochodne 418,95 Pyły pozostałe 19,74 Pyły w ęglowo-grafitowe, sadza 46,8 Pyły ze spalania paliw 280,77 Tlenek w ęgla 3 008,25 Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 66,85 Węglowodory alifatyczne i pochodne 35,02 Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 536,13 Benzo(a)piren 0 0 Dwutlenek siarki 0 0 Dwutlenek w ęgla 0 0 Kotłownia Pyły w ęglowo-grafitowe, sadza 0 0 Roman Zawistowski Krzysztof Pyły ze spalania paliw 0 0 Zawistowski Andrzej Zawistowski Tlenek w ęgla 0 0 8 Masarnia Władysławowo S.J. Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO ) 0 0 Władysławowo 8 2 Kw. organiczne, ich zwi ązki i pochodne 0 0 89-210 Łabiszyn Pyły pozostałe 0 0 Wędzarnia Tlenek w ęgla 0 0 Węglowodory alifatyczne i pochodne 0 0 Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 0 0 Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011)

Wielko ść emisji CO 2, CH 4, N 2O [Mg], pozostałe substancje [kg]

94 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.6.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, że z ka żdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąż liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro żenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa żny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Klimat akustyczny na tym terenie, w najwi ększym stopniu kształtuj ą źródła komunikacyjne - główne trasy ruchu samochodowego. Wśród nich szczególnie istotne s ą: drogi wojewódzkie nr 246, 253 oraz 254. Zgodnie z danymi przekazanymi przez ZDW w Bydgoszczy na tym terenie nat ęż enie ruchu badano na wszystkich drogach. Według GPR z roku 2010, dobowe nat ęż enie ruchu dla tej drogi wynosi, w podziale na nast ępuj ące kategorie pojazdów: − na drodze 246 – nat ęż enie ruchu samochód osobowych wynosiło 1 121 szt./h, a samochodów ci ęż arowych – 305 szt./h, − na drodze 253 – nat ęż enie ruchu samochód osobowych wynosiło 2 030 szt./h, a samochodów ci ęż arowych – 130 szt./h, − na drodze 254 – nat ęż enie ruchu samochód osobowych wynosiło 3 454 szt./h, a samochodów ci ęż arowych - 740 szt./h. Głównym powodem uci ąż liwej emisji hałasu, ogólnie, obok stosunkowo wysokiego nat ęż enia ruchu pojazdów, jest wysoki udział w potoku ruchu pojazdów ci ęż kich, który w szczególno ści negatywnie oddziałuje na terenach zabudowy śródmiejskiej. Uci ąż liwo ść ze strony zakładów produkcyjnych czy usługowych może wynika ć z braku zachowania standardów i dopuszczalnych norm, odpowiedzialno ść za negatywne oddziaływania nale ży przede wszystkim do u żytkowników urz ądze ń, instalacji będących źródłami hałasu. Źródła te nie mog ą powodowa ć przekraczania standardów jako ści środowiska poza terenem, do którego zarz ądzaj ący ma tytuł prawny.

4.6.3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Do promieniowania niejonizującego mo żemy zaliczy ć promieniowanie radiowe, mikrofalowe, podczerwone, a tak że światło widzialne. Znacz ące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych wyst ępuje: - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń i sieci energetycznych; źródłem najwi ększych oddziaływa ń mog ących powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych s ą

95 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, - w pa śmie od 300 MHz do 40000 MHz od urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najwi ększy udział w emisji maj ą stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa słu ży do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii słu ży do komunikacji mi ędzy stacjami bazowymi). Istniej ące sieci telefonii komórkowej wykorzystuj ą nast ępuj ące zakresy cz ęstotliwo ści: ok. 900 MHz (sie ć GSM 900), około 1800 MHz (sie ć GSM 1800) oraz ok. 2 100 MHz (sie ć UMTS). - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń elektrycznych pracuj ących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Wi ększo ść urz ądze ń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii wyst ępuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest mo żliwa. Brak jest wiarygodnych informacji na temat oddziaływania na zdrowie i środowisko przy ekspozycjach długoletnich na promieniowanie elektromagnetyczne. W ostatnich latach WIO Ś nie wykonywał na terenie Gminy pomiarów promieniowania niejonizuj ącego. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęż eniach mniejszych od 1 kV/m m. in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy ższych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te ż wzi ąć pod uwag ę, że napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak że wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Linie 110 kV s ą źródłami pola elektromagnetycznego mog ącego powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą lub w jej pobli żu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego, jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą 220 kV lub w jej pobli żu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne warto ści nat ęż enia pola elektrycznego pod lini ą 400 kV, na wysoko ści 1,8 m od powierzchni ziemi, wynosz ą 10 kV/m. Przez teren Gminy linie te przebiegaj ą bezkolizyjnie, nie stwarzaj ąc zagro żenia polem elektromagnetycznym dla ludzi w środowisku. Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu mog ą by ć tak że stacje bazowe telefonii komórkowych, anteny nadawcze. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wie żach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro żenie dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie Gminy zlokalizowanych jest niewiele anten nadawczych telefonii komórkowej. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o gęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć będzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od

96 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 anten (ł ącznie dla wszystkich stacji bazowych), a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla przebywania tam ludzi. Aby ograniczy ć uci ąż liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę). Inwestorzy s ą zobowi ązani do wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania przenikaj ącego do środowiska w otoczeniu stacji. Pomiary kontrolne rzeczywistego rozkładu g ęsto ści mocy promieniowania powinny by ć przeprowadzane bezpo średnio po pierwszym uruchomieniu instalacji i ka żdorazowo w razie istotnej zmiany warunków pracy urządze ń mog ących mie ć wpływ na zmian ę poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego wytwarzanego przez to urz ądzenia. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.6.4. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (ORAZ ZAGRO ŻENIA INNE)

Powa żne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa żnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa żnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak że główne procedury i dokumenty. W przypadku wyst ąpienia awarii Gmina oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki „administracyjne” ci ążą tutaj na władzach wojewódzkich i Stra ży Po żarnej, działania bezpo średnie z pewno ści ą na prowadz ących działalno ść , która mo że spowodowa ć awari ę, w ustawie okre ślonych jako „prowadz ący zakład o zwi ększonym lub du żym ryzyku”. Na terenie Gminy nie funkcjonuj ą jednak zakłady okre ślone jako zakłady o zwi ększonym lub du żym ryzyku. Nale ży liczy ć si ę jednak z tym, że strefa potencjalnego zagro żenia mo że przekroczy ć teren zakładów działaj ących na terenie Gminy, tworz ąc bezpo średnie zagro żenie dla ludzi i wymagaj ąc znacznego zaanga żowania słu żb ratowniczych. Innym typem zagro żeń na terenie Gminy s ą zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W transporcie samochodowym najwi ększe zagrożenie wyst ępuje na drogach wojewódzkich, po których odbywa si ę transport w ruchu tranzytowym. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc to pod uwag ę, za potencjalne źródło awarii przemysłowych mo żna uzna ć drogi wojewódzkie oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. W ostatnich latach na terenie miasta i gminy nie zanotowano zdarze ń o znamionach powa żnych awarii. Na terenie Gminy istniej ą tak że inne zagro żenia, wynikaj ące z funkcjonowania ró żnych sieci i instalacji komunikacyjnych. Zagro żenie po żarowe i wybuchowe stanowi ą na przykład zbiorniki paliw płynnych znajduj ące si ę na:

97 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− Stacji Paliw Bliska, zlokalizowanej w mie ście Łabiszyn przy ul. Bydgoskiej 43, przy drodze wojewódzkiej nr 254 (znajduj ące si ę tu produkty ropy naftowej to: etylina 95 i 98, olej nap ędowy , gaz LPG i gaz w butlach), − w Przedsi ębiorstwie Produkcyjno - Handlowo - Transportowym Karolina Popielarz, zlokalizowanym w mie ście Łabiszyn przy ul. Mickiewicza 5 (znajduj ące si ę tu produkty ropy naftowej to: olej nap ędowy, gaz LPG i gaz w butlach). Skutkami zagro żenia po żarowego ze strony awarii na tego typu obiektach to zagro żenie życia i zdrowia, straty w gospodarce. W przypadku wyst ąpienia po żarów i wybuchów zbiorników niezb ędna będzie ewakuacja zamieszkałej w pobli żu ludno ści oraz nast ąpi ą utrudnienia w ruchu kołowym. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro żenia okre śla si ę jako prawdopodobne. Gazoci ąg zasilaj ący Gmin ę Łabiszyn biegnie ze Żnina do Łabiszyna (wzdłu ż drogi Żnin - Łabiszyn) - jest to gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN 80. Na wysoko ści Lubostronia z gazoci ągu tego wybudowano odnog ę zasilaj ąca t ę miejscowo ść . Stacje redukcyjno - pomiarowe działaj ą w Łabiszynie i Lubostroniu i właśnie te dwie miejscowo ści są zgazyfikowane. Obecno ść gazoci ągu przesyłowego wysokiego ci śnienia stwarza zagro żenie po żarowe, a nawet wybuchowe. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro żenia okre śla si ę jako prawdopodobne. Najwi ększe zagro żenie po żarowe budynków mieszkalnych wyst ępuje w starych cz ęś ciach Łabiszyna, spowodowane jest to m.in.: brakiem oddziele ń przeciwpo żarowych pomi ędzy budynkami, zastosowaniem do budowy palnych elementów konstrukcji budowlanych takich jak stropy, konstrukcje no śne dachów wraz z pokryciem, klatki schodowe, ścianki działowe, przechowywanie palnych materiałów w piwnicach oraz na poddaszach, adaptacja poddaszy, strychów na pomieszczenia mieszkalne, niezachowanie terminów przeglądów instalacji stanowi ących uzbrojenie budynku (kominowej, elektrycznej, gazowej). Zagro żenie po żarowe w budynkach mieszkalnych wzrasta na terenie całej Gminy w okresie grzewczym. Wi ększo ść mieszka ń i domów posiada tradycyjny system ogrzewania tj. piece opalane w ęgIem lub centralne ogrzewanie opalane równie ż węglem rzadziej gazem. W tym przypadku najcz ęstszymi przyczynami po żarów są po żary sadzy w przewodach kominowych spowodowane brakiem okresowych przegl ądów kominiarskich. W celu ogrzania mieszka ń stosuje si ę ró żnego rodzaju urz ądzenia grzewcze zasilane energi ą elektryczn ą za pomoc ą przestarzałych instalacji nieprzystosowanych do takich obci ąż eń. Brak przegl ądów kominiarskich i stara instalacja elektryczna stwarza du że zagro żenie po żarowe, a nawet wybuchowe w przypadku rozszczelnienia instalacji gazowej. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro żenia okre śla się jako wysoce prawdopodobne. Na terenie Gminy nie ma zakładów wytwarzaj ących materiały po żarowo niebezpieczne. Zagro żenia te, po cz ęś ci wi ąż e si ę tylko z transportem materiałów niebezpiecznych. W transporcie drogowym mo że wyst ąpi ć zagro żenie ze strony dowolnego materiału niebezpiecznego. Przy zmiennym charakterze zagro żenia i jego ró żnorodno ści, mo że by ć on ustalony dopiero podczas akcji ratowniczej. Zagro żenie materiałami niebezpiecznymi jest stosunkowo niewielkie, niemniej jednak odbywaj ą si ę regularne transporty przewo żą ce etyIen, olej nap ędowy, gaz LPG i gaz w butlach do Stacji Paliw Bliska oraz Przedsi ębiorstwa Produkcyjno - Handlowo - Transportowego Karolina Popielarz, jak równie ż transport alkoholu z gorzelni mieszczącej si ę w Łabiszynie przy ul. Bydgoskiej. Zagro żenie życia i zdrowia, straty sanitarne (ofiary w Iudziach), ska żenia środowiska, ograniczenia komunikacyjne to niektóre mo żliwe skutki zagro żeń tego rodzaju. Ryzyko powstania zagro żenia chemiczno - ekologicznego w komunikacji drogowej okre śla si ę jako prawdopodobne.

98 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Najwi ększym zagro żeniem meteorologicznym jest mo żliwo ść wyst ępowania gwałtownych zjawisk atmosferycznych takich jak burze, wichury, du że opady śniegu i nawalne deszcze. Mog ą one wyst ąpi ć na obszarze całej Gminy. Skutki to lokalne utrudnienia w przejezdno ści dróg, uszkodzenia napowietrznych linii energetycznych i telefonicznych, zalanie upraw i podtopienia budynków gospodarskich, uszkodzenia budynków, ofiary śmiertelne ludno ści. Ryzyko wyst ąpienia gwałtownych zjawisk atmosferycznych okre śla si ę jako prawdopodobne. Zaka żenia biologiczne mog ą spowodowa ć ogniska epidemii. Rozmiary zaka żeń biologicznych trudno przewidzie ć. Istnieje mo żliwo ść wyst ąpienia pryszczycy przede wszystkim wokół skupisk zwierz ąt gospodarskich oraz ptasiej grypy na fermach drobiu. Ryzyko wyst ępowania tego typu zagro żenia okre śla si ę jako prawdopodobne.

4.7. RO ŚLINNO ŚĆ

Szata ro ślinna Gminy wykazuje cechy charakterystyczne dla terenów intensywnie użytkowanych rolniczo. Z elementów ro ślinno ści dominuj ą tutaj agrocenozy pól uprawnych oraz murawy z ro ślinno ści ą zieln ą na powierzchniach nieu żytkowanych rolniczo. Na uwag ę zasługuj ą kompleksy le śne. Lasy poło żone s ą w jednym du żym i kilku mniejszych kompleksach. Centralna cz ęść Gminy zajęta jest przez rozległy kompleks maj ący swoj ą kontynuacj ę poza granicami Gminy. Mniejsze kompleksy spotyka si ę głównie w cz ęś ci południowej. Na uwag ę zasługuj ą lasy porastaj ące wzgórze moreny czołowej, zwane Jabłowskimi Górami. Wszystkie te lasy s ą fragmentami wi ększych kompleksów rozci ągaj ących si ę tak że w s ąsiednich gminach. Ponadto w południowo - zachodniej, stosunkowo najmniej zalesione cz ęś ci Gminy znajduje si ę kilka mniejszych powierzchni zaj ętych przez lasy. W cz ęś ci północnej Gminy przewa żaj ą lasy iglaste (głównie sosnowe), natomiast w cz ęś ci południowej (o lepszych glebach) spotyka si ę tak że: bór mieszany świe ży, lasy mieszane świe że, bory i lasy mieszane wilgotne oraz olsy. Z drzew li ściastych wyst ępuj ą tu brzozy, olcha , rzadziej d ąb, buk i grab. Znaczna cz ęść lasów na terenie Gminy pełni funkcje ochronne – przede wszystkim glebochronne, a w mniejszej powierzchni – wodochronne (ł ącznie jest to 25% lasów w obr ębie Łabiszyn). Na terenach u żytków rolnych rzadko spotyka si ę wi ększe skupienia zadrzewie ń. Wzdłu ż wi ększo ści dróg wyst ępuj ą szpalery drzew, jednak cz ęsto maj ą charakter nieci ągły. Podlegaj ą one ochronie przed degradacj ą ze wzgl ędu na pełnione funkcje: wiatrochronn ą i krajobrazotwórcz ą. Na terenach o małej lesisto ści znacz ącą role w kształtowaniu środowiska odgrywaj ą ekosystemy niele śne wyst ępuj ące w postaci zbiorowisk naturalnych, półnaturalnych oraz zieleni urz ądzonej. Zbiorowiska naturalne to głownie zespoły roślinno ści wodnej, błotnej i szuwarowej wyst ępuj ącej w rynnach jeziornych, w otoczeniu oczek wodnych i dolinach cieków. Zbiorowiska półnaturalne reprezentowane s ą głównie przez ł ąki ko śne skupione w obni żeniach dolinnych.

99 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.7.1. ZIELE Ń URZ ĄDZONA

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale ży rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró żnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Formy zieleni urz ądzonej mo żna traktowa ć jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale żnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki, parki podworskie, czy te ż zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, ale tak że zielone dachy, itp. Ze wzgl ędu na niedostatek zasobów zieleni wysokiej na uwag ę zasługują parki wiejskie zlokalizowane w miejscowo ściach: Smerzyn, Zdziersko, Łabiszyn, Obielewo, Je żewo oraz K ąpie. Oprócz znaczenia historycznego parki te pełni ą wa żną funkcj ę ekologiczn ą wzbogacaj ąc i urozmaicaj ąc środowisko przyrodnicze krajobrazu rolniczego na obszarach wiejskich. Niestety wi ększo ść parków jest zaniedbana, drzewostan jest zaniedbany, a układ przestrzenny parku zatracił swoje rysy. Na szczególn ą uwag ę zasługuje zabytkowy park wchodz ący w skład zespołu pałacowego w Lubostroniu. Zajmuje on powierzchni ę 28 ha. Ponadto cennym obszarem jest park „Na Wyspie” w Łabiszynie, zlokalizowany w rozwidleniu Noteci. Zgodnie z ewidencj ą Urz ędu Miejskiego do terenów o charakterze zieleni urz ądzonej, które s ą regularnie piel ęgnowane i utrzymywane zalicza si ę następuj ące tereny: − parki spacerowo – wypoczynkowe – 1 obiekt o powierzchni 9,7 ha, − ziele ńce – 3 obiekty o powierzchni 4,5 ha, − ziele ń uliczna – 2,5 ha, − ziele ń osiedlowa – 1,5 ha, − żywopłoty – 0,5 km.

Innym typem zieleni urz ądzonej jest ziele ń przyko ścielna i ziele ń cmentarna. Na terenie Gminy Łabiszyn zlokalizowanych 16 cmentarzy (w tym na terenie miasta s ą 3 obiekty, a na terenie wiejskim - 13 obiektów).

Tabela 39. Inwentaryzacja cmentarzy na terenie Gminy Łabiszyn Lp. Lokalizacja Rodzaj Powierzchnia [ha] ul. Barci ńska 5 cmentarz parafialny 1 2,46 Łabiszyn (czynny) Jabłówko cmentarz parafialny 2 0,2384 (dz. ew. nr 121) (czynny) Władysławowo cmentarz parafialny 3 1,6121 (dz. ew. nr 306/6) (czynny) cmentarz żydowski ul. Le śna 3 4 (zlikwidowany podczas II 1,01 Łabiszyn Wojny Światowej) cmentarz niemiecki 5 Je żewice 0,46 (nieczynny) 6 Nowe D ąbie cmentarz ewangelicki 0,24 7 Władysławowo 3 cmentarz ewangelickie b.d. 8 Wielki Sosnowiec 2 cmentarz ewangelickie b.d. 9 Rzywno cmentarz ewangelicki b.d. 10 Je żewo cmentarz ewangelicki b.d. 11 Obielewo cmentarz ewangelicki b.d. 12 Ostatkowo cmentarz ewangelicki b.d.

100 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Lp. Lokalizacja Rodzaj Powierzchnia [ha] 13 Jabłowo Pałuckie cmentarz ewangelicki b.d. 14 Jabłówko cmentarz ewangelicki b.d. 15 Buszkowo cmentarz ewangelicki b.d. 16 Łabiszyn cmentarz ewangelicki b.d. Źródło: dane Urz ędu Miejskiego w Łabiszynie

4.7.2. ZAGRO ŻENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Lasy i grunty le śne położone s ą w jednym du żym i kilku mniejszych kompleksach. Centralna cz ęść Gminy zaj ęta jest przez rozległy kompleks. Mniejsze kompleksy spotyka si ę głównie w cz ęś ci południowej. Lasy na terenie Gminy nale żą do Nadle śnictwa Szubin. Niewielkie cz ęś ci Gminy wchodz ą w granice Nadle śnictwa Bydgoszcz i Solec Kujawski. Zagro żeniem dla zasobów le śnych s ą ogólnie: − po żary ziemne czyli po żary warstwy próchnicy, murszu lub gleby torfowej, podczas których spala si ę warstwa pod powierzchni ą ziemi niszcz ąc korzenie drzew, − po żary przyziemne to po żary warstwy ro ślinnej oraz poszycia i runa Ie śnego, − po żary wierzchołkowe (koronne) powstaj ą, gdy po żary przyziemne dosi ęgn ą koron drzew lub od wyładowania atmosferycznego. Zagro żenie po żarowe Iasów uzale żnione jest przede wszystkim od pory roku. Szczególnie du że wyst ępuje w okresie wczesnowiosennym przy małej wilgotności ściółki oraz w czasie dłu ższych okresach posuchy. Poza tym zagro żenie dla obszarów le śnych stwarza bezpo średnie sąsiedztwo szlaków komunikacyjnych drogowych oraz penetracja terenów przez ludno ść . Zagro żenie rozprzestrzeniania si ę po żarów mo że spowodowa ć straty w gospodarce Ie śno - uprawowej i zwierzyny Ie śnej oraz zagro żenie dla gospodarstw rolnych i Iudno ści zamieszkałej w pobli żu. Ryzyko wyst ąpienia po żaru na terenach Ie śnych okre śla si ę jako wysoce prawdopodobne.

4.7.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe takie jak rezerwat przyrody i obszar NATURA 2000 oraz formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody.

4.7.3.1. REZERWAT PRZYRODY

Najwa żniejsz ą pod wzgl ędem rangi, forma ochrony przyrody na terenie Gminy jest rezerwat przyrody „Ostrów Pszczółczy ński”. Zajmuje on powierzchni ę 16,8 ha. Utworzono do dnia 16.09.1974 r. Rezerwat poło żony jest w północnej cz ęś ci Gminy, w Kotlinie Bydgoskiej, w pobli żu Kanału Noteckiego. Ochron ą prawn ą jest tu obj ęty fragment lasu li ściastego o charakterze naturalnym. Jest to grąd niski dębowo - grabowy z du żym udziałem lipy szerokolistnej oraz łęg olszowy z olsz ą czarn ą i lip ą szerokolistn ą. W runie wyst ępuj ą gatunki chronione:

101 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 wawrzynek wilcze łyko i bluszcz pospolity Jest tutaj ponadto stanowisko bardzo rzadkiego i chronionego gatunku – czosnku nied źwiedziego.

Ryc. 11. Zasi ęg terytorialny Rezerwatu Przyrody Ostrów Pszczółczyński Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

4.7.3.2. POMNIKI PRZYRODY

Pomnikami przyrody na terenie Gminy Łabiszyn są pojedyncze drzewa oraz skupiska drzew w postaci alei o szczególnej warto ści przyrodniczej i krajobrazowej. Wyst ępuj ą one głównie w parkach podworskich, wiejskich, przyko ścielnych oraz przy drogach. Wśród chronionych gatunków s ą: d ąb szypułkowy, platan klonolistny, sosna zwyczajna, sosna czarna dwuwierzchołkowa, modrzew europejski, buk zwyczajny, iglicznia trójcierniowa, lipa drobnolistna i szerokolistna, lipa drobnolistna dwuwierzchołkowa, cis pospolity, klon zwyczajny, klon wielowierzchołkowy, świerk pospolity, chojna kanadyjska, jesion wyniosły, robinia grochodrzew oraz dwa głazy narzutowe.

102 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 40. Ewidencja pomników przyrody na terenie Gminy Łabiszyn Nazwa pomnika Obwód Lp. Obr ęb ewid. Opis lokalizacji Forma własno ści zarz ądca Dodatkowe informacje przyrody (cm) Spółdzielcza pod zarz ądem Rolniczej Park wiejski 1 Dąb szypułkowy 290 Je żewo Spółdzielni Produkcyjnej w Ostatkowie - dz. nr 202/9 nr rejestru wojewódzkiego 1052 Zabytkowy park Skarb Pa ństwa pod zarz ądem Wojewody Platan pałacowy 2 351 Lubostro ń Bydgoskiego - klonolistny (nr rej. Zabytków AKT nr rej. wojewódzkiego 402 i 1054 IIA/246/33) Platan 3 317 Lubostro ń j.w. j.w. - klonolistny Platan 4 301 Lubostro ń j.w. j.w. - klonolistny Sosna 5 208 Lubostro ń j.w. j.w. - zwyczajna Sosna czarna 6 dwu- 286/240 Lubostro ń j.w. j.w. - wierzchołkowa Modrzew 7 316 Lubostro ń j.w. j.w. - europejski Modrzew 8 299 Lubostro ń j.w. j.w. - europejski Modrzew 9 242 Lubostro ń j.w. j.w. - europejski 10 Buk zwyczajny 498 Lubostro ń j.w. j.w. - 11 Buk zwyczajny 422 Lubostro ń j.w. j.w. - 12 Buk zwyczajny 400 Lubostro ń j.w. j.w. - 13 Buk zwyczajny 380 Lubostro ń j.w. j.w. - 14 Buk zwyczajny 368 Lubostro ń j.w. j.w. - 15 Dąb szypułkowy 356 Lubostro ń j.w. j.w. - 16 Dąb szypułkowy 338 Lubostro ń j.w. j.w. - 17 Dąb szypułkowy 290 Lubostro ń j.w. j.w. - Iglicznia 18 163 Lubostro ń j.w. j.w. - trójcierniowa Lipa 19 434 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna

103 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Nazwa pomnika Obwód Lp. Obr ęb ewid. Opis lokalizacji Forma własno ści zarz ądca Dodatkowe informacje przyrody (cm) Lipa 20 381 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 21 362 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 22 358 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 23 349 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 24 339 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 25 336 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 26 304 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 27 288 Lubostro ń j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 28 drobnolistna 2- 265/238 Lubostro ń j.w. j.w. - wierzchołkowa 29 Cis pospolity 120 Lubostro ń j.w. j.w. - 30 Klon zwyczajny 291 Lubostro ń j.w. j.w. - Klon wielo- 31 483 Lubostro ń j.w. j.w. - wierzchołkowy Klon wielo- 32 454 Lubostro ń j.w. j.w. - wierzchołkowy 33 Świerk pospolity 264 Lubostro ń j.w. j.w. - 34 Świerk pospolity 216 Lubostro ń j.w. j.w. - Chojna 35 165 Lubostro ń j.w. j.w. - kanadyjska Lipa Park Wiejski 36 475 Zdziersk - - drobnolistna dz. nr 9/3 Aleja przydro żna od 180 do Droga Lubostro ń – zło żona z 253 480 37 Załachowo Ostatkowo Gmina Łabiszyn - drzew w tym: 210, 190, dz. nr 181 - 236 lip drobn., 180

104 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Nazwa pomnika Obwód Lp. Obr ęb ewid. Opis lokalizacji Forma własno ści zarz ądca Dodatkowe informacje przyrody (cm) - 3 jesiony od 180 do wyniosłe 280 - 6 klonów 280, 225, zwyczajnych, 240, 210, - 6 robinii 160, 140, grochodrzew 230, 220 - 2 d ęby szypułkowe Aleja przydro żna Droga nr 05542 Skarb Pa ństwa pod zarz ądem Zarz ądu zło żona z 80 lip od 90 do 38 Lubostro ń Lubostro ń – Pturek Dróg w Szubinie - drobnolistnych 520 dz. nr 11 nr. rej. wojewódzkiego 403 i szerokolistnych 533 481 390 369 360 Aleja śródle śna Skarbu Pa ństwa pod zarz ądem 339 Park pałacowy 39 zło żona z 12 lip Lubostro ń Nadle śnictwa Szubin - 337 Lubostro ń drobnolistnych nr rejestru wojewódzkiego 1053 308 304 278 277 251 ko ścielna pod zarz ądem Parafii Rzymsko - Dąb szypułkowy Łabiszyn Teren przy ko ściele 40 610 Katolickiej w Łabiszynie - „D ąb Jagiełły” Miasto dz. nr 703/2 nr rejestru wojewódzkiego 407 Skarb Pa ństwa pod zarz ądem Zespołu Wyspa Parkowa w Lipa Łabiszyn Opieki Zdrowotnej - Ośrodek Zdrowia 41 415 Łabiszynie - szerokolistna Miasto w Łabiszynie dz. nr 300 nr rej. wojewódzkiego 408 Skarb Pa ństwa pod zarz ądem Park wiejski 42 Buk zwyczajny 340 Obielewo Nadle śnictwa Szubin - dz. nr 326 nr rej. wojewódzkiego 1055 43 Buk zwyczajny 320 Obielewo j.w. j.w. -

105 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Nazwa pomnika Obwód Lp. Obr ęb ewid. Opis lokalizacji Forma własno ści zarz ądca Dodatkowe informacje przyrody (cm) Lipa 44 440 Obielewo j.w. j.w. - drobnolistna własno ść prywatna Wielki Franciszek Ko ńczal 45 Dąb szypułkowy 520 dz. nr 39 - Sosnowiec nr rej. wojewódzkiego 409 Pszczółczyn data utworzenia - 04.04.03r. Sosna dz. nr 231/2 LP Skarb Pa ństwa, w zarz ądzie Nadle śnictwa 46 180 Nowe D ąbie Uchwała NR VI/55/03 Rady zwyczajna Nowe D ąbie Szubin Miejskiej w Łabiszynie data utworzenia 20.06.05r. Uchwała NR XXV/190/05 Lipa Łabiszyn dz. nr 316 Parafia Rzymsko - Katolicka p.w. 47 405 Rady Miejskiej w Łabiszynie drobnolistna Miasto Łabiszyn Miasto Naj świ ętszej Maryi Panny w Łabiszynie Dz. Urz. Woj. Kujawsko - Pomorskiego Nr 86 Droga Łabiszyn – mienie powiatu żni ńskiego Lipa Wielki Rynarzewo 48 380 Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie - drobnolistna Sosnowiec dz. nr 41 z siedzib ą w Podgórzynie Pszczółczyn Lipa 49 370 j.w. j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 50 350 j.w. j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 51 340 j.w. j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 52 310 j.w. j.w. j.w. - drobnolistna Lipa 53 290 j.w. j.w. j.w. - drobnolistna Park Wiejski Skarb Pa ństwa 54 Klon jawor 290 Smerzyn - dz. nr 139/11 Agencja Nieruchomo ści Rolnych Sosna Łabiszyn Skarb Pa ństwa 55 260 dz. nr 153 - zwyczajna Miasto Nadle śnictwo Szubin Sosna Łabiszyn 56 260 j.w. j.w. - zwyczajna Miasto Aleja przydro żna droga nr 05546 od 110 do Spółdzielcza pod zarz ądem Rolniczej 57 zło żona z 69 szt. Lubostro ń Lubostro ń – Julianowo - 160 Spółdzielni Produkcyjnej w Ostatkowie modrzewi dz. nr 61 i 217/3

106 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Nazwa pomnika Obwód Lp. Obr ęb ewid. Opis lokalizacji Forma własno ści zarz ądca Dodatkowe informacje przyrody (cm) europejskich Le śnictwo Załachowo 58 Głaz narzutowy 1150 Lubostro ń Skarb Pa ństwa - Nadle śnictwo Szubin - dz. nr 320/1 LP 59 Głaz narzutowy 520 Lubostro ń j.w. j.w. - Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

107 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4.7.3.3. UŻYTKI EKOLOGICZNE

Na terenie Gminy Łabiszyn ustanowione zostały trzy u żytki ekologiczne w postaci bagien. powołano te obszary rozporz ądzeniem Nr 346/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 30.12.1994 r. w sprawie uznania za u żytki ekologiczne tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego.

Tabela 41. Wykaz u żytków ekologicznych na terenie Gminy Łabiszyn Nazwa u żytku Powierzchnia Obr ęb Lp. Opis lokalizacji Opis ekologicznego [ha] ewid. obr ęb le śny Łabiszyn le śnictwo Drogosław zarastaj ące bagno Zarastaj ące 1. 1,55 oddz. pododdz. 67y rodzaj u żytkowania - bagno miejscowo ść Drogosław las ochronny dz. ew. 67/5LP obr ęb le śny Łabiszyn bagno le śnictwo G ąbin rodzaj u żytkowania - 2. Bagno 0,38 oddz. pododdz. 269j obszar ochrony Obórznia miejscowo ść Załachowo ekologicznej dz. ew. 269/2LP obr ęb le śny Łabiszyn le śnictwo G ąbin zarastaj ące jezioro Zarastaj ące oddz. pododdz. 280 wraz z otaczaj ącymi 3. jezioro wraz 19,50 a,b,c,d i 279 h je bagnami z bagnami miejscowo ść Załachowo rodzaj u żytkowania - dz. ew. 279/1LP las ochronny i 280/1LP Źródło: Urz ąd Miejski w Łabiszynie

4.7.3.4. NATURA 2000

Północna cz ęść Gminy Łabiszyn zaj ęta jest przez obszar NATURA 2000 Równina Szubi ńsko – Łabiszy ńska, stanowi ący specjalny obszar ochrony siedlisk (PLH 040020). Równina Szubi ńsko - Łabiszy ńska obejmuje dno doliny Noteci. Siedliskami wyst ępuj ącymi na tym obszarze s ą (chocia ż nie wszystkie s ą chronione): − wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi (2330) – siedlisko nie jest chronione, − murawy kserotermiczne ( Festuco - Brometea ) - priorytetowe s ą tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków (6210), − zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe - Molinion (6410), − gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny - Galio – Carpinetum i Tilio – Carpinetum (9170), − łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe ( Ficario - Ulmetum ) (91F0). Standardowy Formularz Danych (SDF), w śród wa żnych gatunków zwierz ąt, wymienia dla tego obszaru kumaka nizinnego ( Bombina bombina ), który został wymieniony w Dyrektywie Rady 92/43/EWG. W śród wa żnych gatunków ro ślin wymienia si ę natomiast staroduba ł ąkowego ( Angelica palustris ) wymienionego w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. SDF dla tego obszaru wymienia tak że inne gatunki zwierz ąt i ro ślin, wa żne z przyrodniczego punktu widzenia: żaba moczarowa ( Rana arvalis ), żaba wodna ( Rana

108 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 esculenta ), żaba jeziorkowa ( Rana lessonae ), żaba zielona ( Rana ridibunda ), żaba trawna (Rana temporaria ), traszka zwyczajna (Triturus vulgaris ), a wśród ro ślin: czosnek nied źwiedzi ( Allium ursinum ), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum ), go ździk (Dianthus superbus ), krwi ści ąg lekarski (Sanguisorba officinalis ), lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos ).

Najwa żniejszym zagro żeniem dla obszaru jest intensyfikacja u żytkowania ł ąkarskiego w jednych i porzucanie w innych miejscach. W najbliższym s ąsiedztwie ł ąk notowana jest nasilaj ąca presja zwi ązana kształtowaniem si ę zabudowy podmiejskiej. W rejonie Rynarzewa obszar przetnie modernizowana droga ekspresowa S5.

Ryc. 12. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 na tle Gminy Łabiszyn Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

109 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Ryc. 13. Zasi ęg obszaru NATURA 2000 Równina Szubi ńsko – Łabiszy ńska na tle Gminy Łabiszyn Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

110 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

V. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie Gminy Łabiszyn. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro żenia zwi ązane m.in. z działalno ści ą człowieka, w tym z funkcjonowaniem ró żnych obiektów i instalacji. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro żeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w Gminie warunków do zrównowa żonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało żenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: − celów ekologicznych po osi ągni ęciu których, ma nast ąpi ć poprawa stanu i jako ści danego elementu środowiska, − kierunków działa ń słu żą cych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych), − zada ń ekologicznych, czyli konkretnych przedsi ęwzi ęć prowadz ących do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo żna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji). Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: − Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 - 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2011 - 2014 z perspektyw ą na lata 2015 - 2018, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015 oraz powiatowy program usuwania azbestu, − Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Łabiszyn (aktualizowany w roku 2008). Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łabiszyn oparty zostanie wi ęc o postanowienia wy żej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

Poni żej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla Gminy Łabiszyn w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło ży si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzi ć do zrównowa żonego rozwoju całego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonych celów w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu

111 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 powinno by ć realizowanych wła śnie przez Gmin ę lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Urz ąd Miejski b ędzie w nich pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, będzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie to bezpo średni współudział, jedynie w konkretnym zadaniach b ędzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało żone zadania. Nawi ązuj ąc do Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Program Ochrony Środowiska powinien realizowa ć zawarte w niej nast ępuj ące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych - kryteria rozwoju zrównowa żonego powinny by ć uwzgl ędnione we wszystkich dokumentach strategicznych. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska - tworzenie rozwi ąza ń prawno - ekonomicznych sprzyjaj ących rozwojowi gospodarczemu, kontrola przestrzegania prawa przez podmioty działaj ące na rynku. 3. Zarz ądzanie środowiskowe - jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy w śród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie. 4. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”. 5. Rozwój bada ń i post ęp techniczny - zwi ększenie roli placówek badawczych we wdra żaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska. 6. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku - stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo żliwo ść wyst ąpienia szkody. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym - przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego, w szczególno ści dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by ć podstaw ą lokalizacji nowych inwestycji. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody - zachowanie bogatej ró żnorodno ści biologicznej polskiej przyrody: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umo żliwieniem zrównowa żonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró żnorodno ści ą biologiczn ą. 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów - racjonalne u żytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, rozwijanie idei trwale zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, aby chroni ć od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 4. Ochrona powierzchni ziemi - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno - błotnych przez

112 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

czynniki antropogenie, zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi - racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. III. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego - celem działa ń w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska. 1. Jako ść powietrza - dąż enie do spełnienia zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy LCP i CAFE. 2. Ochrona wód - utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie ż zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków. 3. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - dokonanie wiarygodnej oceny nara żania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i pola elektromagnetyczne i podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro żenia tam, gdzie jest ono najwi ększe. 4. Substancje chemiczne w środowisku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH. Jako naczeln ą zasad ę ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyjmuje si ę sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa żonego rozwoju. Lista celi i priorytetów województwa jest podzielona na nast ępuj ące elementy: cele ekologiczne – priorytety ekologiczne oraz kierunki działa ń (gminne zało żenia powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska) – w poni ższym zestawieniu wskazano głównie wytyczne, które bezpo średnio odnosz ą si ę do Gminy Łabiszyn i sytuacji oraz problemów środowiskowych istniej ących na tym terenie, a także odnosz ących si ę do jednostek samorz ądu terytorialnego: I. Cele ekologiczny – Poprawa jako ści środowiska 1. Poprawa jako ści wód: − na uj ęciach czynnych uwzgl ędnienie ich stratygrafii i litologii rzutuj ących na przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni ziemi, a tym samym ochron ę warstwy wodono śnej, − systematyczna likwidacja nieczynnych uj ęć , aby poprzez nieeksploatowane studnie nie dochodziło do ska żenia u żytkowej warstwy wodono śnej, − realizacja inwestycji, zapisanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacji zbiorczej w aglomeracjach o RLM powy żej, poni żej 2 000 mieszka ńców, − wspieranie realizacji projektów w zakresie zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych, w tym w kierunku ich termicznego przekształcania, − wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków lub innych odpowiednich rozwi ąza ń zapewniaj ących ten sam poziom ochrony środowiska w miejscach gdzie nie jest mo żliwa technicznie lub jest nieuzasadniona ekonomicznie budowa sieci kanalizacyjnej,

113 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− budowa i rozbudowa systemów odbioru wód opadowych i roztopowych oraz ich oczyszczanie; − wspieranie działa ń kontrolnych w zakresie likwidacji punktowych i obszarowych źródeł emisji nieoczyszczonych ścieków do środowiska wodnego i do ziemi, − analiza wyników monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, wytyczanie kierunków naprawczych dla poprawy złej jako ści wód, − identyfikacja potencjalnych źródeł zanieczyszcze ń, − edukacja ekologiczna społecze ństwa zakresie potrzeb i mo żliwo ści d ąż enia do ochrony stanu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − realizacja zało żeń Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w gospodarce rolnej, − wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie eliminacja emisji zanieczyszcze ń przemysłowych do środowiska wodnego i do ziemi, w tym substancji szczególnie szkodliwych oraz powoduj ących zasolenie, − inicjowanie i wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie poprawa jako ści wód przeznaczonych do spo życia, − inicjowanie, wspieranie opracowania i wdra żania programów naprawczych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych sklasyfikowanych poni żej stanu dobrego ze szczególnym uwzgl ędnieniem tych, posiadaj ących zły stan ekologiczny, − realizacja zada ń inwestycyjnych zapisanych w dokumentach planistycznych wynikaj ących z wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej. 2. Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego i ochrona klimatu: − analiza wyników monitoringu jako ści powietrza atmosferycznego według ocen rocznych, okre ślanie kierunków działa ń naprawczych dla stref nale żą cych do klasy C oraz analiza skuteczno ści wdra żanych programów naprawczych, a tak że sporz ądzanie i wdra żanie programów naprawczych dla stref zaklasyfikowanych do klasy C, − podejmowanie działa ń w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska poprzez utrzymywaniu poziomu substancji w powietrzu poni żej lub co najwy żej na poziomie celu długoterminowego, − wyznaczanie stref ograniczonej dost ępno ści komunikacji w miastach, a zwłaszcza w miastach du żych, centrach zabytkowych, strefach uzdrowiskowych i szpitalnych w poł ączeniu z wła ściwie prowadzon ą polityk ą parkingow ą, − budowa obwodnic ze szczególnym uwzgl ędnieniem miejscowo ści, przez które przebiegaj ą główne drogi, − ograniczenie, docelowo eliminacja niskiej emisji ze źródeł komunalnych w miastach i terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej poprzez: sukcesywn ą budow ę sieci gazowej, zast ępowanie paliw wysokoemisyjnych paliwami ekologicznymi (paliwami niskoemisyjnymi) energi ą ze źródeł zbiorczych lub energi ą ze źródeł odnawialnych oraz promocj ę budownictwa energooszcz ędnego, − wspieranie w uzyskaniu oraz promocja jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikat ISO, − edukacja ekologiczna w zakresie potrzeb i mo żliwo ści d ąż enia do ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu m.in. poprzez oszcz ędno ść energii elektrycznej, promowanie stosowania niskoemisyjnych lub odnawialnych źródeł energii, biopaliw itp.

114 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

3. Poprawa klimatu akustycznego: − wspieranie działa ń prowadz ących do eliminacji b ądź ograniczenia do poziomów dopuszczalnych emisji hałasu przemysłowego, − wspieranie realizacji inwestycji wpływaj ących na zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego – budow ę obwodnic, budow ę i przebudow ę dróg, realizacja elementów technicznych zieleni izolacyjnej, itp., − kontynuacja działa ń monitoruj ących u żywanie spalinowego sprz ętu motorowodnego na wodach powierzchniowych, − monitorowanie przestrzegania zasad strefowania terenów w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów, 4. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi: − monitorowanie przestrzegania zasad ochrony ludzi przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą i miejsc dost ępnych dla ludno ści. 5. Ochrona przed powa żnymi awariami i powa żnymi awariami przemysłowymi oraz zapobieganie szkodom w środowisku: − edukacja ekologiczna w celu wykreowania wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacjach wyst ąpienia zagro żeń środowiska powodowanych wyst ąpieniem zdarze ń o znamionach powa żnych awarii, − wyznaczanie bezpiecznych miejsc parkingowych dla pojazdów przewo żą cych substancje niebezpieczne, − wspieranie Jednostek Ratowniczo-Ga śniczych w doposa żaniu w specjalistyczny sprz ęt ratownictwa technicznego, − zapobieganie bezpo średnim zagro żeniom wyst ąpienia szkody w środowisku i szkodom w środowisku, − w przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku - egzekwowanie od podmiotów korzystaj ących środowiska obowi ązku podj ęcia działa ń naprawczych, działa ń zapobiegawczych oraz naprawy elementów przyrodniczych do przywrócenia stanu pocz ątkowego oraz usuni ęcia zagro żenia dla zdrowia ludzi. 6. Zarz ądzanie środowiskiem w aspekcie ochrony zdrowia: − wdra żanie strategicznego programu rz ądowego „ Środowisko, a zdrowie”, zgodnego z wytycznymi Europejskiego Biura Światowej Organizacji Zdrowia, − stwarzanie i doskonalenie dost ępnych systemów informacyjnych dla celów monitoringu „ Środowiskowych zagro żeń zdrowia i ich skutków”, − wprowadzenie ekologicznych systemów grzewczych w miastach, w których notuje si ę przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji, w celu zmniejszenia zapadalno ści na choroby układu oddechowego, − ochrona Głównych Zbiorników Wód Podziemnych jako jedynych rezerwuarów czystych wód podziemnych, − przyspieszenie budowy systemów oczyszczania i odprowadzania ścieków na terenach wiejskich, − łagodzenie istniej ących nieprawidłowo ści lokalizacyjnych przez budow ę ekranów akustycznych i innych zabezpiecze ń, − restrukturyzacja produkcji rolniczej na obszarach o glebach nadmiernie zanieczyszczonych substancjami chemicznymi, − opracowanie i wdra żanie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej, zdrowotnej i konsumenckiej,

115 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

II. Cel ekologiczny: Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii 1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść : − wspieranie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu życia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej, − wspieranie działa ń maj ących na celu minimalizacj ę i ograniczanie ilo ści powstawania odpadów, − wspieranie projektowania i realizacji energooszcz ędnego budownictwa, − zwi ększenie sprawno ści wytwarzania energii i zmniejszenia strat energii w przesyle. 2. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy: − realizacja działa ń zmierzaj ących do obni żenia zagro żenia powodziowego wynikaj ących z wdra żania Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny i zarz ądzania ryzykiem powodziowym, − tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka, żegluga, modernizacja i rozwój śródl ądowych dróg wodnych,) przy niepogarszaniu ich jako ści, − realizacja programu małej retencji, programu ochrony przeciwpowodziowej województwa kujawsko - pomorskiego, − przebudowa, rozbudowa, budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych, − monitoring wła ściwego utrzymania wód i urz ądze ń wodnych, − utrzymanie koryt rzecznych, − modernizacja urz ądze ń wodnych melioracji podstawowych poprzez udra żnianie rzek i kanałów dla ryb dwu środowiskowych, − poprawa warunków do korzystania z wód (tworzenie rezerw wodnych) oraz ochrona obszarów wodno-błotnych, − wyznaczenie obszarów zalewowych i polderów, − budowa, przebudowa i modernizacja melioracji szczegółowych (w tym tworzenie zasobów wodnych poprzez nawadnianie). 3. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych: − sporz ądzenie analizy dotycz ącej wyznaczenia terenów dla lokalizacji instalacji OZE, − intensyfikacja wykorzystania mechanizmów wsparcia rozwoju OZE z prowadzeniem działa ń edukacyjnych oraz popularyzacyjnych, − wspieranie i aktywizacja samorz ądów gminnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów dla zwi ększenia ilo ści energii uzyskiwanej ze źródeł odnawialnych, − realizacja przedsi ęwzi ęć z zakresu małej retencji (hydroelektrownie) z zachowaniem dro żno ści korytarzy ekologicznych. III. Cel ekologiczny: Ochrona i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrodniczych 1. Ochrona przyrody i krajobrazu: − udział samorz ądu województwa w racjonalnym kształtowanie europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 na terenach najcenniejszych przyrodniczo z zachowaniem mo żliwo ści rozwoju gospodarczego województwa, − opiniowanie planów ochrony i planów zada ń ochronnych dla obszarów Natura 2000 pod k ątem osi ągni ęcia kompromisu mi ędzy ochron ą przyrody, a racjonalnym

116 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

rozwojem społeczno-gospodarczym, opiniowanie planów ochrony dla rezerwatów przyrody, sporz ądzanie i aktualizacja planów ochrony dla parków krajobrazowych, − dostosowanie re żimów ochronnych na obszarach chronionych do potrzeb ochrony przyrody i krajobrazu oraz do zamierze ń rozwoju społeczno-gospodarczego, − realizacja powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów chronionych i korytarzy ekologicznych, − utrzymanie ró żnorodno ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, − ochrona krajobrazu otwartego przed inwestycjami dysharmonijnymi, − wprowadzenie programu udro żnienia rzek w celu umo żliwienia migracji organizmów wodnych, − intensyfikacja wdra żania i promocji programów rolno środowiskowych, − poprawa stanu zniszczonych cennych przyrodniczo ekosystemów, zwłaszcza dolin rzecznych oraz siedlisk, w tym wodno-błotnych i le śnych, − wspieranie kompleksowych bada ń florystycznych, faunistycznych i krajobrazowych oraz rozwój systemu wymiany informacji przyrodniczej, − sukcesywna rewaloryzacja parków podworskich i miejskich, − przeciwdziałanie wprowadzaniu gatunków obcej flory i fauny. 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów: − zwi ększanie lesisto ści województwa w wyniku dalszego zalesienia gruntów porolnych, − uwzgl ędnianie uwarunkowa ń przyrodniczo-krajobrazowych w planowaniu nowych zalesie ń, − działania na rzecz dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk poprzez ograniczenia nasadze ń sosny na rzecz gatunków li ściastych, − zwi ększenie stabilno ści ekosystemów le śnych poprzez zró żnicowanie struktury pionowej drzewostanów, urozmaicenie formy zmieszania, − racjonalne rekreacyjne udost ępnianie lasów, − tworzenie spójnych kompleksów le śnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, − kontynuowanie przebudowy drzewostanów zniekształconych lub uszkodzonych w wyniku działalno ści człowieka. 3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb: − prowadzenie działa ń prewencyjnych w zakresie przeciwdziałania wyłączania z użytkowania rolniczego gleb o wysokich walorach u żytkowych, − przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo, − ograniczanie procesów erozji wodnej i wietrznej, − rekultywacja gleb zdegradowanych metodami biologicznymi i technicznymi, − wdra żanie programów rolno środowiskowych uwzgl ędniaj ących działania prewencyjne, − prowadzenie bie żą cej rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych, − przestrzeganie i egzekwowanie wymogu rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, − preferowanie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w kierunku le śnym i wodnym.

117 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

4. Ochrona zasobów kopalin: − unikanie lokalizacji inwestycji strategicznych na terenach złó ż kopalin, − ograniczanie tendencji polegaj ącej na eksploatacji kopalin (w szczególno ści piasków i żwirów) z małych złó ż o powierzchni do 2 ha, − zast ępowanie kopalin surowcami z innych źródeł, w szczególno ści surowcami odtwarzalnymi i odzyskiwanymi z odpadów, − wielokierunkowe wykorzystanie wód leczniczych i termalnych, − przeciwdziałanie nielegalnej eksploatacji kopalin. IV. Cel ekologiczny: Działania systemowe w ochronie środowiska 1. Edukacja ekologiczna i udział społecze ństwa w ochronie środowiska: − opracowanie i wdra żanie programów szkolnych z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, − szkolenie kadry nauczycielskiej oraz organizatorów turystyki i wypoczynku w zakresie tre ści i metodyki przekazywania wiedzy ekologicznej, − podnoszenie świadomo ści ekologicznej decydentów, − przygotowywanie i publikowanie rzetelnej łatwodostępnej informacji o stanie i zagro żeniach środowiska, − prowadzenie skutecznej edukacji ekologicznej, realizacja szeregu działalno ści promuj ących tematyk ę ekologiczn ą – organizacja wydarze ń i imprez, prowadzenie działalno ści wydawniczej i promocyjnej, w tym w oparciu o produkty markowe regionu, − tworzenie i rozwijanie bazy dydaktycznej edukacji ekologicznej, − opracowywanie i realizacja programu regionalnego z zakresu edukacji ekologicznej oraz programów dla szczebla powiatowego i gminnego, − rozwijanie współpracy w organizacjami pozarz ądowymi wraz z zapewnieniem im udziału w działaniach edukacyjnych oraz podejmowaniu decyzji dotycz ących środowiska. 2. Rozwój bada ń i post ęp techniczny: − zwi ększenie środków finansowych kierowanych na potrzeby rozwoju szkolnictwa wy ższego i instytucji naukowo-badawczych regionu zajmuj ących si ę problematyk ą ochrony środowiska poł ączona z racjonalizacj ą ich wydatkowania, − zwi ększenie wagi opinii i doradztwa naukowych środowisk z zakresu nauk przyrodniczych i ochrony środowiska w procesie podejmowania decyzji administracyjnych, − wsparcie dla przedsi ębiorstw wdra żaj ących i stosuj ących rozwi ązania technologiczne o innowacyjnym charakterze. 3. Planowanie przestrzenne w ochronie środowiska: − uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ń ochrony środowiska, − przestrzeganie zasad ładu przestrzennego i ochrony krajobrazu, − przestrzeganie zasad strefowania poszczególnych funkcji terenu (np. mieszkaniowa, usługowa, produkcyjna), − ograniczenie rozpraszania budownictwa i jego koncentracja, intensyfikacja wykorzystania terenów w ramach istniej ącego zainwestowania, w szczególno ści budownictwa mieszkaniowego,

118 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− przestrzeganie w planach miejscowych optymalizacji ustale ń dotycz ących ochrony środowiska w tym odprowadzenie ścieków do kanalizacji, podł ączenie zabudowy do sieci ciepłowniczej, gazowej, b ądź stosowanie źródeł energii odnawialnej, − zalecanie w planach miejscowych okre ślania poziomów docelowych substancji w powietrzu celem ograniczenia „niskiej emisji”, − uwzgl ędnianie w polityce przestrzennej progów poziomu „chłonno ści” środowiskowa i „pojemno ści” przestrzennej, − wyznaczenie korytarzy ekologicznych rangi ponadlokalnej dla potrzeb opracowa ń ekofizjograficznych i prognoz oddziaływania na środowisko oraz ich zagospodarowanie zgodnie ze specyfik ą, − prowadzenie efektywnego monitoringu obecnych i planowanych zmian zachodz ących w środowisku, − prowadzenie analiz scenariuszowych i budowanie modeli zmian funkcji przestrzeni w relacji do istniej ących i potencjalnych zagro żeń środowiskowych, − ograniczanie zagospodarowania na terenach zagro żonych powodzi ą. 4. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska: − stosowanie w systemie zamówie ń publicznych oraz publicznych dotacji i dofinansowa ń preferencji dla przedsi ębiorstw o proekologicznym podej ściu w ramach prowadzonych działalno ści (stosowanie systemów zarz ądzania środowiskowego, certyfikacja działalno ści), − promocja i wsparcie dla zastosowania w przedsi ęwzi ęciach i procesach koncepcji najlepszych dost ępnych technik (BAT), − wsparcie dla jednostek publicznych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikaty norm ISO, − stosowanie innowacyjnych pro środowiskowych rozwi ąza ń w inwestycjach finansowanych ze środków publicznych, − rekompensowanie samorz ądom lokalnym strat w środowisku na skutek realizowanych inwestycji. Zgodnie z zasad ą sporz ądzania strategicznych dokumentacji, Program powinien równie ż nawi ązywa ć do zapisów powiatowego programu ochrony środowiska. Program ten w swoich zapisach zawiera wiele wytycznych, które bezpo średnio powinno si ę wykorzysta ć w harmonogramie dla Gminy, w tym mi ędzy innymi: 1. Edukacja ekologiczna - stałe podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa i zapewnienie jej szerokiego dost ępu do informacji o środowisku i jego ochronie. 2. Rozwój bada ń i post ęp techniczny - zwi ększenie roli wiedzy i innowacyjno ści w procesie zrównowa żonego rozwoju gospodarczego i społecznego województwa oraz ułatwienie procesu wdra żania nowych technologii środowiskowych i ekoinnowacji w gospodarce. 3. Działania w aspekcie obszarowym - planowanie przestrzenne - zachowanie równowagi przyrodniczej w procesie organizacji przestrzeni województwa dla potrzeb społeczno ści i prognozowania rozwoju gospodarczego. 4. Zarz ądzanie środowiskowe - stworzenie skutecznego systemu prawnych, ekonomicznych i finansowych instrumentów polityki ekologicznej zapewniaj ących efektywne i terminowe realizowanie jej celów. 5. Ochrona przyrody i krajobrazu - zachowanie dla przyszłych pokole ń terenów o wyró żniaj ących si ę w skali regionu walorach przyrodniczych, krajobrazowych

119 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

i kulturowych oraz utrzymanie ró żnorodno ści biologicznej województwa na poziomie wewn ątrzgatunkowym, gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemów i krajobrazu). 6. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów - kształtowanie wła ściwej struktury przestrzennej, gatunkowej i wiekowej lasów oraz ykorzystanie gospodarcze zasobów le śnych z zapewnieniem zachowania trwało ści lasów oraz ich potencjału biologicznego, produkcyjnego i regeneracyjnego. 7. Ochrona powierzchni ziemi i gleb - ochrona zasobów glebowych przed degradacj ą i nieracjonalnym u żytkowaniem. 8. Ochrona zasobów kopalin - ochrona zasobów złó ż poprzez ich racjonaln ą eksploatacj ę i minimalizowanie degradacji środowiska. 9. Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii - wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów wodnych i surowcowych na cele gospodarcze, zwi ększenie efektywno ści energetycznej gospodarki, zapobieganie oraz ograniczanie powstawania odpadów u źródła ilo ści a tak że zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko. 10. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy - trwały i zrównowa żony rozwój w gospodarowaniu zasobami wodnymi województwa skuteczna ochrona przed powodzi ą i susz ą. 11. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych i niekonwencjonalnych - zwi ększenie produkcji energii pochodz ącej z odnawialnych źródeł energii (OZE) zgodnie z krajow ą polityk ą energetyczna kraju. 12. Kierunki dalszej poprawy jako ści środowiska - kontynuowanie procesu wł ączenia problematyki środowiskowego zagro żenia zdrowia do procedur zarz ądzania jako ści ą środowiska oraz zmniejszenie nara żenia na czynniki szkodliwe w środowisku życia i pracy. 13. Poprawa jako ści wód - do ko ńca 2015 r. nale ży zapewni ć 75 % redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych w celu ochrony wód powierzchniowych oraz zako ńczy ć program budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków. Celem jest równie ż osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych województwa oraz zabezpieczenie potrzeb ludno ści w zasoby wody pitnej. Nale ży d ąż yć do racjonalnego korzystania z zasobów wód podziemnych zapewniaj ącego równowag ę przed poborem i zasilaniem, ograniczaj ącego zu życie wód podziemnych do celów innych ni ż socjalno – bytowe. Stosowa ć mechanizmy wymuszaj ące zmniejszenie zu życia wody (nowe technologie, zamkni ęte obiegi wody, system kontroli, pozwolenia zintegrowane) przede wszystkim w najbardziej wodochłonnych dziedzinach produkcji, Opracowa ć dokumentacj ę hydrogeologiczn ą GZWP w aspekcie ich ochrony. 14. Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego i ochrona klimatu - spełnienie wymaga ń prawnych i standardów emisyjnych w zakresie jako ści powietrza oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu. Dla zapewnienia jego realizacji nale ży d ąż yć do: dalszej poprawy jako ści powietrza w województwie skoncentrowanej przede wszystkim na redukcji zanieczyszcze ń obejmuj ącej główne źródła: energetyk ę zawodow ą i procesy przemysłowe, transport, nisk ą emisj ę, zapobiegania niszczeniu warstwy ozonowej, redukcji emisji gazów cieplarnianych zgodnie z ustaleniami zewn ętrznymi. 15. Poprawa klimatu akustycznego - zmniejszenie zagro żenia mieszka ńców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu.

120 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

16. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi - ochrona mieszka ńców województwa przed ponadnormatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, dąż enie do utrzymania poziomów pól elektromagnetycznych środowisku dla terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla terenów dost ępnych dla ludno ści poni żej poziomów dopuszczalnych. 17. Ochrona przed powa żnymi awariami i powa żnymi awariami przemysłowymi - ograniczenie skutków powa żnych awarii w odniesieniu do ludzi oraz środowiska, zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych poprzez nadzór nad wszystkimi instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami takich awarii, d ąż enie do zminimalizowania ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii w tym awarii b ędącej nast ępstwem transportu substancji niebezpiecznych, d ąż enie do zminimalizowania ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej poprzez pełn ą identyfikacj ę zakładów o dużym ryzyku i zakładów o podwy ższonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii.

Aktualizowany Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łabiszyn powinien równie ż uwzgl ędnia ć zapisy dotychczas obowi ązuj ącego Programu Ochrony Środowiska, poniewa ż wa żnym aspektem prowadzenia polityki ochrony środowiska jest ci ągło ść podejmowanych działa ń.

5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŁABISZYN

Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska zakłada realizacj ę działa ń Gminy, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawnymi oraz planowanymi przez jednostk ę inwestycjami. Obowi ązki samorz ądu gminnego wynikaj ą bezpo średnio z nast ępuj ących ustaw: − ustawy o samorz ądzie gminnym, − ustawy Prawo ochrony środowiska, − ustawy Prawo Wodne, − ustawy o odpadach (wraz z powi ązanymi ustawami o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarki odpadami, itp.), − ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, − ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, − ustawy o ochronie przyrody. Przy sporz ądzaniu celi strategicznych w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska dla Gminy Łabiszyn opierano si ę na zapisach wspomnianych ustaw, jednak w wi ększo ści do harmonogramu wprowadzano zaplanowane przez Gmin ę inwestycje i przedsi ęwzi ęcia. Zapisane w harmonogramie realizacyjnym działania wynikaj ące bezpo średnio z ustaw, to zadania, na które w szczególno ści organy Gminy powinny zwróci ć uwag ę, ze wzgl ędu na problemy w danym zakresie b ądź niedoci ągni ęcia administracyjne lub finansowe.

Głównymi celami strategicznymi dla Gminy Łabiszyn, w nawi ązaniu do prowadzonej obecnie polityki zrównowa żonego rozwoju (obowi ązuj ącego dot ąd Programu Ochrony Środowiska) s ą nast ępuj ące kierunki:

121 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszka ńców. 2. Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych. 4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u żytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. 5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu życia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego. 11. Cel ekologiczny: gospodarka odpadami.

Najwa żniejszymi kwestiami dla Gminy Łabiszyn w ramach prowadzonych działa ń s ą inwestycje w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, drogownictwa oraz innych sieci infrastruktury (sieci ciepłowniczej, gazowniczej) oraz rekultywacji składowiska odpadów i obszarów poeksploatacyjnych. Wszelkie inne działania, ju ż pozainwestycyjne, zwi ązane s ą z prowadzeniem rejestrów, ewidencji, kontrolami oraz prowadzeniem post ępowa ń administracyjnych.

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń (wymienione w tabeli harmonogramu), jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Łabiszyn, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (w dziedzinie ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Urz ąd Miejski oraz instytucje i podmioty zajmuj ące si ę ochron ą środowiska w całym regionie. Cele strategiczne i kierunki działa ń okre ślono jako obowi ązuj ące w czasie krótkoterminowego i długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska (od roku 2012 do roku 2015, wraz z perspektyw ą do roku 2019). Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale ży realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram (4 – letni, w latach 2012 - 2015) i s ą to przede wszystkich konkretne inwestycje infrastrukturalne. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym (8 – letnim, do roku 2019), w ramach długookresowego harmonogramu

122 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 znajduj ą si ę zadania wymagaj ące kontynuacji, np. edukacja ekologiczna, szkolenia, kontrole, monitoring, itd.).

W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne Urz ędu Miejskiego (zadania Gminy) i zadania koordynowane (wspólne z innymi jednostkami oraz innymi podmiotami zajmuj ącymi si ę działaniami proekologicznymi oraz infrastruktur ą zapewniaj ącą ochron ę środowiska). W harmonogramie nie zamieszczano zada ń, jakie prowadzone s ą na terenie Gminy, tylko i wył ącznie przez inne ni ż Gmina organy ochrony środowiska i instytucje, takie jak np. WIO Ś, RZGW, Lasy Pa ństwowe, RDO Ś. Zadania własne Gminy to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji Gminy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie Gminy, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Nale ży zaznaczy ć, że szeroko poj ęta ochrona środowiska oraz działania maj ące prowadzi ć do zrównowa żonego rozwoju nie s ą tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorz ąd gminny. Działania Gminy Łabiszyn są ukierunkowane poprzez działania prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewod ę i Sejmik Województwa Kujawsko - Pomorskiego, Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Państwowych (Nadle śnictwa, Le śnictwa), Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, O środki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą, Inspekcj ę Ruchu Drogowego, zarz ądców dróg wszystkich kategorii, organy nadzoru budowlanego, inspekcj ę sanitarn ą, zarz ądzaj ący składowiskami odpadów oraz innymi instalacjami, starostwa powiatowe, podmioty gospodarcze, czy te ż wła ścicieli gruntów. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak że współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem Gminy Łabiszyn przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze Gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby władze Gminy pełniły równie ż funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale żą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze

123 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 społecznym wyró żnia si ę dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

124 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszka ńców Rozwój i modernizacja sieci wodoci ągowej oraz obiektów 1. rury azbestowe - 200 000 wodoci ągowych, zgodnie z planami ZWiK Łabiszyn i bie żą cymi 2. SUW potrzebami, opracowywanie dokumentacji projektowych 530 000 i technicznych (brak sprecyzowanych planów na najbli ższe lata). 3. sie ć – W tym: 110 000 1. Wymiana rur azbestowych. + 250 000 2. Kontynuacja modernizacji stacji uzdatniania wody w Nowym D ąbiu (w zwi ązku z budow ą w/w wodoci ągu Nowe zadanie ci ągłe Gmina, ZWIK Łabiszyn Dąbie – Obórznia – Rzywno – Pszczółczyn - Wielki Sosnowiec – Władysławowo - Annowo i korzystaniem z tego uj ęcia nowej nitki). Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, EOG, RPO 3. Rozbudowa sieci wodoci ągowej w obszarze Władysławowa i Annowa (plus podł ączenie nieruchomo ści na terenie działek letniskowych we Władysławowie i Annowie). Rozwój i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej 1. 4 000 000 oraz obiektów zwi ązanych z przyjmowaniem i oczyszczaniem ścieków, zgodnie z planami ZWiK Łabiszyn i bie żą cymi 2. 2 000 000 potrzebami, opracowywanie dokumentacji projektowych i technicznych (brak sprecyzowanych planów na najbli ższe lata). W szczególno ści, zgodnie z WPI: 1. Kanalizacja ulic: 11 Stycznia, Sienkiewicza, Farna, Plac zadanie ci ągłe Gmina, ZWIK Łabiszyn 1000-Lecia, Jana Pawła II, Szubi ńskiej, Mickiewicza, Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, kredyty, RPO, Parkowej, Krótkiej, W ąskiej, Bankowej, Zaułek, WFO ŚiGW, PROW 2. Kanalizacja m. Nowe D ąbie. Realizacja zapisów Aglomeracji (konieczne jest wybudowanie ok. 7 km sieci oraz podł ączenie ok. 1 322 mieszka ńców) oraz Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Aktualizacja ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina oczyszczalni przydomowych kontynuacja działa ń w zakresie ich Środki własne gminy

125 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania kontroli technicznej oraz cz ęstotliwo ści opró żniania. Dotacja dla Zakładu Wodoci ągów i Kanalizacji Łabiszyn 60 000 3 2012 / corocznie Gmina zwi ązana z dopłat ą do 1 m ścieków. środki własne Gminy

Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody

organizacje społeczne, Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) nowych brak szczegółowych danych kosztowych stowarzyszenia, form ochrony przyrody (np. pomników przyrody), planów zadanie ci ągłe RDO Ś, Rada Miejska, ochrony oraz ich wdra żanie. środki własne jednostek realizuj ących Ministerstwo 1 500 podobna kwota ka żdego roku 2012 / zadanie Utrzymanie cmentarzy. Gmina środki własne Gminy ci ągłe 26 000 podobna kwota ka żdego roku 2012 / zadanie Utrzymanie zieleni w Gminie. Gmina środki własne Gminy ci ągłe Tworzenie i realizacja kompleksowych i długoterminowych brak danych kosztowych planów zalesiania terenów z niskimi klasami gleb, obszarów zadanie ci ągłe Gmina, ODR zagro żonych erozj ą gleb (uwzgl ędnianie zalesie ń w MPZP). środki własne jednostek realizuj ących Kontrola wydawania pozwole ń na wycink ę drzew przez koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina mieszka ńców (wizja lokalna). środki własne Gminy Realizacja Programu opieki nad zwierz ętami, w tym wydatki 40 000 2012 / zadanie Gmina zwi ązane z bezdomnymi zwierz ętami. środki własne Gminy ci ągłe Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych Wydatki zwi ązane z utrzymaniem czysto ści w mie ście 151 000 i rekultywacj ą składowiska odpadów w Załachowie zamkni ętego 2012 / corocznie Gmina 31.12.09 r. środki własne Gminy podobne środki ka żdego roku, w zale żno ści od 131 000 Od śnie żanie. warunków pogodowych 2012 / corocznie Gmina środki własne Gminy

Ochrona gleb najlepszych kompleksów w MPZP przed brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe Gmina zabudowaniem. środki własne Gminy

126 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Gmina, prywatni Kontrolowanie działa ń zmierzaj ących do rekultywacji miejsc koszty zale żne od podj ętych działa ń, koszty administracyjne wła ściciele eksploatacji surowców mineralnych, tak że likwidacja miejsc zadanie ci ągłe środki własne Gminy, wła ścicieli nieruchomo ści, nieruchomo ści, nielegalnej eksploatacji kopalin. przedsi ębiorstwa prowadz ące działalno ść wydobywcz ą przedsi ębiorstwa Stopniowe opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z zało żeniami 50 000 podobne koszty ka żdego roku 2012 / zadanie Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania Gmina ci ągłe przestrzennego wraz z prowadzeniem procedury strategicznej środki własne Gminy oceny oddziaływania projektów MPZP. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u żytkowej oraz ochrona przed powodzi ą Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra żania Kodeksu brak szczegółowych danych kosztowych Gmina (szkolenia), zadanie ci ągłe Dobrych Praktyk Rolniczych. środki własne jednostek realizuj ących sołtysi Prowadzenie corocznych działa ń zwi ązanych z konserwacj ą, brak szczegółowych danych kosztowych modernizacj ą i odbudow ą urz ądze ń wodnych, rowów, Gmina, ZMiUW, przepustów, studzienek, oczyszczaniem przepustów drogowych zadanie ci ągłe spółka wodna, i wylotów drenarskich, poprzedzone corocznym przeglądem środki własne Gminy, jednostek realizuj ących wła ściciele gruntów stanu technicznego urz ądze ń melioracyjnych. Ochrona terenów zalewowych przed wprowadzeniem koszty administracyjne zabudowy, uwzgl ędnianie terenów zalewowych w miejscowych zadanie ci ągłe Gmina planach zagospodarowania przestrzennego (uwzgl ędniaj ąc środki własne Gminy zapisy Opracowa ń ekofizjograficznych, uregulowa ń RZGW). Realizacja planu ochrony przed powodzi ą w przypadku jej brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, ZMiUW, wyst ąpienia. Współpraca z podmiotami odpowiedzialnymi za w razie potrzeb środki własne jednostek realizuj ących RZGW, UW, Powiat stan infrastruktury przeciwpowodziowej. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów 50 000 Modernizacja kotłowni Urz ędu Miejskiego. 2012 Gmina środki własne Gminy brak danych kosztowych, ze wzgl ędu na brak planów operator sieci gazowej Gazyfikacja miasta i gminy. zadanie ci ągłe Pomorska Spółka środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Gazownicza, Gmina Wprowadzanie energii odnawialnej na terenie Gminy koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina, inwestorzy (promocja kolektorów słonecznych, biomasy, elektrowni Gmina, przedsi ębiorcy, organizacje

127 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania wiatrowych, eksploatacja elektrowni wodnych). Modernizacja ulic: Romantycznej, Powsta ńców Wlkp., pn. cze ść 650 000 2012 Gmina Nowego Rynku. środki własne Gminy 400 000 Budowa kładki nad Kanałem Noteckim. 2012 Gmina środki własne Gminy 170 000 Modernizacja dwóch dróg wiejskich. 2012 Gmina środki własne Gminy 295 000 Modernizacja drogi w Jabłowie Pałuckim. 2012 Gmina środki własne Gminy 60 000 Parking przy ul. Rynkowe, przy Placu 1000-lecia 1. 2012 Gmina środki własne Gminy Bie żą ce utrzymanie dróg gminnych, w tym: zakup znaków 10 000 drogowych kostki, obrze ży, podsypki, kruszywa i betonu na 2012 / corocznie Gmina środki własne Gminy budow ę i modernizacj ę dróg i chodników w mie ście. Utwardzenie powierzchni na drodze wojewódzkiej nr 246, brak szczegółowych danych kosztowych 2013 ZDW Łabiszyn – Złotniki Kujawskie, na odcinku 6,135 km. Zarz ąd Dróg Wojewódzkich brak szczegółowych danych kosztowych Przebudowa drogi wojewódzkiej 254 na całym odcinku. 2013-2015 ZDW Zarz ąd Dróg Wojewódzkich Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Modernizacja i budowa dróg (budowa obwodnic, optymalizacja przebiegu tras komunikacyjnych oraz optymalizacja płynno ści zgodnie z zało żeniami poszczególnych zarz ądców dróg ruchu, tworzenie zabezpiecze ń akustycznych). Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów akustycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. środki własne Gminy Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym Lokalizowanie emitorów pól elektromagnetycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w nawi ązaniu do obszarów zabudowy mieszkaniowej. środki własne jednostek realizuj ących Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów emisji pól koszty administracyjne elektromagnetycznych w miejscowych planach zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy zagospodarowania przestrzennego.

128 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: racjonalizacja zu życia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach brak danych kosztowych ze wzgl ędu na szeroki zakres zada ń przedsi ębiorstwa, przesyłowych, poprawy parametrów energetycznych budynków, w ramach działalno ści ró żnych operatorów sieci infrastruktury zadanie ci ągłe ZWiK, operatorzy podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii, zmniejszenie strat gazowi wody na sieciach przesyłowych. środki własne jednostki realizuj ącej, dotacje, kredyty Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej Realizacja szkole ń obejmuj ących zagadnienia środowiskowe dla brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, Powiat, pracowników Urz ędu Miejskiego, rolników, mieszka ńców zadanie ci ągłe Nadle śnictwa, ODR, (w zakresie: gospodarki wodnej, ściekowej, gospodarki środki własne Gminy, ODR, środki WFO ŚiGW organizacje odpadami, nawo żenia, unieszkodliwiania azbestu, itp.). Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez konkursy, festyny, brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, Powiat, zadanie ci ągłe pikniki o tematyce ekologicznej. środki własne Gminy, środki zewn ętrzne, WFO ŚiGW Nadle śnictwa, szkoły ok. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska (co 4 lata) oraz 3 500 3 5000 zł co 4 lata Gmina opracowywanie raportów z realizacji PO Ś (co 2 lata). środki własne Gminy Informowanie mieszka ńców o prowadzonych post ępowaniach, koszty administracyjne wydawanych decyzjach, prowadzonych inwestycjach, zadanie ci ągłe Gmina opracowywanych planach i programach oraz jako ści środowiska środki własne Gminy na terenie Gminy (BIP, tablica ogłosze ń, lokalna prasa, itd.). Budowa ście żek edukacyjnych, rekreacyjnych, rowerowych, 40 000 Gmina, Lokalna Grupa 2013 w tym: ście żka do uprawiania Nordic Walking (ok. 5 km). środki własne Gminy, PROW Działania Pałuki 25 000 Budowa przystani dla roweór wodnych wykorzystywanych do (+ rowery 2012 Gmina celów rekreacyjnych na rzece Note ć (wraz z zakupem rowerów). 24,481 środki własne Gminy, PROW Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego Współpraca przy realizacji powiatowego planu zarz ądzania koszty zale żne od podj ętych działa ń zadanie ci ągłe Gmina, Powiat, ryzykiem. środki własne jednostki realizuj ącej w razie potrzeb KPPSP Uwzgl ędnianie zagadnie ń zagro żenia powa żnymi awariami koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina

129 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz środki własne Gminy wydawanych decyzjach.

Cel ekologiczny: Gospodarka odpadami

Zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi będą wynika ć z ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Okre ślone przez ustaw ę obowi ązki Gminy b ędą stopniowo i zgodnie z obowi ązuj ącymi terminami realizowane przez Gmin ę Łabiszyn.

130 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie ż z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro żenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te ż edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka żdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego życia przyszłym pokoleniom.

131 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró żnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorządowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie ż, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców). Nale ży równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Wła ściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien równie ż uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo żliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie ż spójno ść tego programu z zało żeniami programów edukacyjnych wy ższych szczebli (powiatowym i wojewódzkim).

Gmina Łabiszyn corocznie organizuje wiele działa ń i organizuje liczne akcje w zakresie edukacji ekologicznej. Wiele zada ń wi ąż e si ę z gospodark ą odpadami. Z roku na rok Gmina powi ększa ilo ść pojemników słu żą cych do selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych. prowadzona jest ponadto selektywna zbiórk ą baterii małogabarytowych. Pojemniki na tego rodzaju odpady umieszczone s ą m.in. w szkołach i Urz ędzie Miejskim. W szkołach prowadzone s ą zaj ęcia oraz organizowane s ą konkursy maj ące na celu informowanie dzieci i młodzie ży o aktualnych problemach zwi ązanych z ochron ą środowiska. Ka żdego roku, przy współpracy placówek o światowych, Urz ędu Miejskiego oraz Nadle śnictwa organizowany jest Dzie ń Sprz ątania Świata. Gmina prowadzi równie ż na bie żą co działania informacyjne dla mieszka ńców, np. z zakresu wła ściwego post ępowania z odpadami niebezpiecznymi, jak na przykład azbestem. Podczas ró żnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie ż zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego w skali regionu. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale ży informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie ży. Serwis ten mógłby zawiera ć informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi. Wa żne jest tak że aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.

132 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA ŻONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Poni żej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to żsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów s ą środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy ższego – poprzez realizację nast ępuj ących celów szczegółowych programu: 1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, że rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

133 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę:

I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy ższego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Program Operacyjny Europa Środkowa (2007 – 2013)

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to: 1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa żonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

Jednym z najwa żniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: 1. Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarz ądzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. 2. Redukcja ryzyka i wpływu zagro żeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka. 3. Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. 4. Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro żeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej

134 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)”

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)” to cz ęść Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjno ści i Innowacji na lata 2007 – 2013. Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych. 2. Promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró żnorodno ści energetycznej. 3. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich składa si ę z czterech osi priorytetowych, w ramach których realizowane s ą działania w ró żnych kierunkach. Zgodnie z ka żdą osi ą Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego: − szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i le śnictwie, − ułatwianie startu młodym rolnikom, − renty strukturalne, − korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, − modernizacja gospodarstw rolnych, − zwi ększanie warto ści dodanej podstawowej produkcji rolnej i le śnej, − poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi ązanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i le śnictwa, − przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wyst ąpienia kl ęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działa ń zapobiegawczych, − uczestnictwo rolników w systemach jako ści żywno ści, − działania informacyjne i promocyjne, − grupy producentów rolnych, 2. Poprawę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich: − wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), − program rolno środowiskowy, − zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni ż rolne, − odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych, 3. Popraw ę jako ści życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej: − ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej,

135 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw, − podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej, − odnowa i rozwój wsi, 4. Realizacj ę osi LEADER: − wdra żanie lokalnych strategii rozwoju, − wdra żanie projektów współpracy, − funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja.

Program współpracy mi ędzyregionalnej INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało żeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie ż na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak że wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale ży realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa żniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale żą : 1. Ryzyko naturalne i technologiczne. 2. Gospodarka wodna. 3. Gospodarka odpadami. 4. Ró żnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego. 5. Energia i zrównowa żony transport. 6. Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko - Pomorskiego (2007 - 2013)

Cel główny RPO jest to żsamy ze strategi ą województwa i wynika z unijnych i krajowych dokumentów strategicznych. W swoich zało żeniach cel główny obejmuje całokształt przedstawionych w analizie społeczno - gospodarczej stosunków społecznych, ekonomicznych, warunków pracy, zamieszkiwania i obsługi ludno ści (m.in. dost ępno ść usług dla ludno ści w sferze: bytowej, o światy, kultury, ochrony zdrowia, rekreacji i wypoczynku), a tak że warunków tworzonych przez walory i niedostatki środowiska przyrodniczego oraz ład przestrzenny i funkcjonalno ść zagospodarowania terenów. Zarówno podniesienie poziomu gospodarczej i społecznej konkurencyjno ści regionu, jak i poprawa jako ści życia ludno ści uwzgl ędnia ć musi u żytkowanie zasobów naturalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko - Pomorskiego w latach 2007 - 2013 jest tworzenie warunków dla poprawy konkurencyjno ści

136 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 województwa oraz spójno ści społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Cele szczegółowe programu to: 1. Zwi ększenie atrakcyjno ści województwa kujawsko-pomorskiego jako obszaru aktywno ści gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszka ńców regionu, jak i turystów. 2. Zwi ększenie konkurencyjno ści gospodarki regionu. 3. Poprawa poziomu i jako ści życia mieszka ńców. Cele programu b ędą realizowane poprzez ukierunkowane działania okre ślane jako osie priorytetowe. Kujawsko – Pomorski RPO dzieli si ę na osiem osi priorytetowych, w śród których znajduj ą si ę: − Oś priorytetowa 1 - Rozwój infrastruktury technicznej: infrastruktura drogowa, infrastruktura transportu publicznego, infrastruktura kolejowa, infrastruktura portu lotniczego, − Oś priorytetowa 2 - Zachowanie i racjonalne u żytkowanie środowiska: rozwój infrastruktury wodno-ściekowej, gospodarka odpadami, rozwój infrastruktury w zakresie ochrony powietrza, infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, rozwój infrastruktury bezpiecze ństwa powodziowego i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska, ochrona i promocja zasobów przyrodniczych, − Oś priorytetowa 3 - Rozwój infrastruktury społecznej: rozwój infrastruktury edukacyjnej, rozwój infrastruktury ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rozwój infrastruktury kultury, − Oś priorytetowa 4 - Rozwój infrastruktury społecze ństwa informacyjnego: rozwój infrastruktury ICT, rozwój usług i aplikacji dla ludno ści, rozwój komercyjnych e- usług, − Oś priorytetowa 5 - Wzmocnienie konkurencyjno ści przedsi ębiorstw: rozwój instytucji otoczenia biznesu, wsparcie inwestycji przedsi ębiorstw, wspieranie przedsi ębiorstw w zakresie dostosowania do wymogów ochrony środowiska, wzmocnienie regionalnego potencjału bada ń i rozwoju technologii, promocja i rozwój markowych produktów, kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje, − Oś priorytetowa 6 - Wsparcie rozwoju turystyki: rozwój usług turystycznych w oparciu o zasoby przyrodnicze, rozwój usług turystycznych i uzdrowiskowych, − Oś priorytetowa 7 - Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagaj ących odnowy: rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miast, adaptacja do nowych funkcji społeczno-gospodarczych terenów poprzemysłowych i powojskowych, − Oś priorytetowa 8 - Pomoc techniczna: wsparcie procesu zarz ądzania i wdra żania RPO, działania informacyjne i promocyjne.

Realizacja zało żeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale ży d ąż yć do zwi ększania wpływów do bud żetu Gminy. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Łabiszyn powinny by ć tak że Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. został zlikwidowany gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Środki funduszy gminnych przej ęli wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowi ą nadal dochody bud żetu Gminy.

137 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach ró żnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy (stan na lipiec 2012 roku), Jest on tak że podmiotem, który koordynuje dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. 1. Ochrona wód: a) I priorytet Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko: − współfinansowanie I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - gospodarka wodno-ściekowa. b) KPO ŚK: − gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. c) Osady: − zagospodarowanie osadów ściekowych. d) PBO Ś i podł ączenia: − dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego 2. Gospodarka wodna: a) Budowa, odbudowa i przebudowa obiektów hydrotechnicznych. b) Ekologiczne formy transportu - żegluga śródl ądowa. c) Budowa zbiornika wodnego Świnna Por ęba w latach 2011-2013. 3. Ochrona ziemi: a) Gospodarowanie odpadami komunalnymi: − rozwój systemów słu żą cych zagospodarowaniu odpadów komunalnych, − rozwój selektywnej zbiórki odpadów, − współfinansowanie opracowania wojewódzkich planów gospodarki odpadami lub ich aktualizacji. b) Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych. c) Gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne: − rozwój systemów gospodarowania odpadami innymi ni ż komunalne, w szczególno ści niebezpiecznymi, − usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, − mi ędzynarodowe przemieszczanie odpadów. d) Dofinansowanie systemu recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji: − dofinansowanie demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie gmin w zakresie zbierania porzuconych pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie działa ń inwestycyjnych w zakresie demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz gospodarowania odpadami powstałymi w wyniku demonta żu pojazdów. e) Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko: − przedsi ęwzi ęcia wskazane przez GIO Ś – „bomby ekologiczne”, − rekultywacja terenów zdegradowanych. f) Współfinansowanie II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: − uzupełnienie dofinansowania II osi PO Ii Ś, − dofinansowanie potencjalnych beneficjentów POIi Ś,

138 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− wdra żana przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 4. Geologia i górnictwo: a) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych. b) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami. c) Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków. d) Zmniejszenie uci ąż liwo ści wynik. z wydobywania kopalin 5. OZE i Kogeneracja: a) Biogaz. b) Biomasa. c) Wiatr. d) Geotermia, 6. Opracowanie programów ochrony powietrza: a) Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działania 7. System Zielonych Inwestycji – GIS: a) Zarz ądzanie energi ą w budynkach u żyteczno ści publicznej. b) Biogazownie rolnicze. c) Elektrociepłownie i ciepłownie na biomas ę. d) Budowa, rozbudowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu przył ączenia źródeł wytwórczych energetyki wiatrowej (OZE). e) Zarz ądzanie energi ą w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych. 8. Efektywne wykorzystanie energii: a) Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsi ębiorstwach, b) Dofinansowanie zada ń inwestycyjnych prowadz ących do oszcz ędno ści energii lub wzrostu efektywno ści energetycznej przedsi ębiorstw: − wdra żanie systemów zarz ądzania energi ą i jej jako ści ą, − racjonalizacja zu życia energii elektrycznej, − racjonalizacja zu życia energii cieplnej i gazu, − modernizacja procesów przemysłowych. 9. ISE - Inteligentne Sieci Energetyczne: a) konkurs – Inteligentne Sieci Energetyczne. 10. Ochrona przyrody: a) Ochrona przyrody i krajobrazu: − ochrona przyrody i ograniczenie zagro żeń dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej na obszarach parków narodowych poprzez: ochron ę ex situ zagro żonych gatunków, wyposa żenie w podstawowy sprz ęt informatyczny i oprogramowanie pod k ątem wdra żania planów ochrony oraz zarz ądzania obszarami chronionymi, prowadzenie hodowli zachowawczej zanikaj ących pierwotnych ras zwierz ąt, ochron ę przeciwpo żarow ą, ograniczenie niskiej emisji gazów i pyłów bezpo średnio oddziałuj ącej na ekosystemy parków narodowych, poprzez termomodernizacj ę oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, uregulowanie gospodarki wodno- ściekowej na obszarach parków narodowych, usuni ęcie i unieszkodliwienie odpadów zawieraj ących azbest z obszarów parków narodowych,

139 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− ochrona siedlisk i gatunków wymienionych w zał ącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, oraz gatunków ptaków wymienionych w zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, w ramach sieci obszarów Natura 2000, poprzez opracowanie planów zada ń ochronnych i planów ochrony oraz opracowa ń niezb ędnych do ich powstania i funkcjonowania, − powstrzymanie spadku liczebno ści i odbudowa populacji zagro żonych gatunków zwierz ąt, ro ślin i grzybów, poprzez ochron ę ex situ gatunków prawnie chronionych oraz wpisanych na czerwone listy lub umieszczonych w czerwonych ksi ęgach gatunków zagro żonych, − ochrona i rewaloryzacja zabytkowych parków i ogrodów. b) Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów. c) Zrównowa żony rozwój rejonu Puszczy Białowieskiej. d) Wsparcie działa ń Białowieskiego PN ze środków EkoFunduszu. e) Utrwalenie efektów ekologicznych w projektach przyrodniczych. 11. V priorytet PO Ii Ś - ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (w ramach Parków Narodowych). 12. Edukacja ekologiczna. 13. Ekspertyzy: a) Ekspertyzy i prace badawcze wskazane przez Ministra Środowiska. b) Ekspertyzy i prace badawcze na rzecz gospodarki wodnej. c) Zadania wynikaj ące ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej. d) Wspieranie systemu ocen oddziaływania na środowisko i obszarów Natura 2000 14. LIFE+ - jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentruj ącym si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra żania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony środowiska. W szczególno ści, LIFE+ wspiera wdra żanie szóstego Programu Działania Środowiskowego Wspólnoty, wł ącznie z jego strategiami tematycznymi, oraz zapewnia wsparcie finansowe dla środków i przedsi ęwzi ęć wnosz ących warto ść dodan ą w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska pa ństw członkowskich UE. Program ten b ędzie realizowany w latach 2007 – 2013. LIFE+ obejmuje ró żnorodne zagadnienia: ochrona przyrody i ró żnorodno ści biologicznej, zmiany klimatu, ochrona powietrza, ochrona gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochrona zdrowia, działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska: a) Przyroda i ró żnorodno ść biologiczna - finansowanie projektów zwi ązanych z ochron ą, zachowywaniem lub odbudow ą naturalnych ekosystemów, naturalnych siedlisk, dzikiej flory i fauny oraz różnorodno ści biologicznej, wł ącznie z ró żnorodno ści ą zasobów genetycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów NATURA 2000. b) Polityka i zarz ądzanie w ochronie środowiska - finansowanie innowacyjnych lub demonstracyjnych projektów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska, w szczególno ści: zapobiegania zmianom klimatycznym; ochrony zdrowia i polepszania jako ści życia; ochrony wód, ochrony powietrza, ochrony gleb; ochrony przed hałasem; monitorowania lasów oraz ochrony przed po żarami; zrównowa żonego gospodarowania zasobami naturalnymi i odpadami, jak

140 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

równie ż tworzenia, wdra żania i oceny polityk oraz prawa UE w zakresie ochrony środowiska. c) Informacja i komunikacja - finansowanie projektów informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz wymian ę najlepszych do świadcze ń i praktyk. d) Promowanie innowacyjno ści na rzecz ochrony środowiska. 15. Wspieranie projektów i inwestycji poza granicami kraju: a) Wsparcie finansowe w ramach realizacji Konwencji Klimatycznej. 16. Monitoring środowiska i PSHM: a) Wspieranie działalno ści monitoringu środowiska. b) Wspieranie działalno ści słu żby hydrologiczno-meteorologicznej. 17. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska z likwidacj ą ich skutków.

Natomiast Kujawsko – Pomorski Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu , na rok 2012 ustalił nast ępuj ącą list ę zada ń priorytetowych (stan na lipiec 2012 roku): 1. Priorytety Polityki Ekologicznej: a) wspieranie przedsi ęwzi ęć , które obj ęte zostały dofinansowaniem z funduszy Unii Europejskiej, innych źródeł bezzwrotnej pomocy zagranicznej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, b) wspomaganie przedsi ęwzi ęć prowadz ących do wypełnienia postanowie ń traktatu akcesyjnego z obszaru środowisko a niedofinansowywanych środkami UE. 2. Priorytety dziedzinowe: a) ochrona wód i gospodarka wodna: − realizacja zada ń z terenu województwa kujawsko-pomorskiego umieszczonych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, − budowa lub modernizacja oczyszczalni o przepustowości ponad 5 m3/dob ę oraz budowa systemów kanalizacji sanitarnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem: - terenów głównych zbiorników wód podziemnych i obszarów ich zasilania, - obszarów prawnie chronionych, - zlewni rzek b ędących źródłem zaopatrzenia w wod ę pitn ą, - doci ąż enia istniej ących oczyszczalni ścieków, - działania dotycz ące ograniczania zanieczyszcze ń obszarowych terenów szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu okre ślonych przez Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej, - budowa lub modernizacja instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji, - budowa lub modernizacja komunalnych uj ęć wody oraz stacji uzdatniania wody. b) gospodarka odpadami: − realizacji zada ń wynikaj ących z Krajowego planu gospodarki odpadami i „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego”, − wspieranie systemów zagospodarowania odpadów ze szczególnym uwzgl ędnieniem odzysku i recyklingu surowców wtórnych, − wspieranie technik i technologii ograniczaj ących ilo ść wytwarzanych odpadów, − dofinansowywanie budowy i modernizacji instalacji oraz przedsi ęwzi ęć maj ących na celu unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych. c) ochrona powietrza:

141 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− wspomaganie działa ń wskazanych w programach ochrony powietrza, − ograniczenie niskiej emisji w miejscowo ściach posiadaj ących status uzdrowiska i obszarach szczególnie chronionych, − wspieranie działa ń dotycz ących wykorzystania odnawialnych źródeł energii, − działania zwi ązane ze zwi ększeniem efektywno ści energetycznej, w tym termomodernizacja budynków. d) ochrona przyrody: − dofinansowywanie Konserwatorskiej Ochrony Przyrody, − wspieranie działa ń zwi ązanych z tworzeniem i zachowaniem obszarów Natura 2000, − dofinansowanie programu kompensacji przyrodniczej. e) edukacja ekologiczna: − dofinansowywanie programów edukacyjnych i konkursów dotycz ących ochrony środowiska skierowanych do dzieci i młodzie ży, − wspieranie działalno ści regionalnych i lokalnych Centrów Edukacji Ekologicznej i organizacji ekologicznych w zakresie realizacji programów ekologicznych w tym wyposa żenia dydaktycznego. f) powa żne awarie: − dofinansowywanie słu żb ratownictwa chemiczno-ekologicznego. g) monitoring: − dofinansowywanie bada ń jako ści elementów środowiska realizowanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska.

Jednostki samorz ądowe mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

142 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym Programem b ędzie Gmina Łabiszyn, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w mie ście i gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące działania podejmowane w skali powiatu i województwa, a tak że szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka żdą z tych jednostek nało żone s ą ró żne (czasami zbie żne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, itp.) i mo żna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych,

143 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

− raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęć , − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji są wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Mo żna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo żna w nich wyró żni ć dwie kategorie dotycz ące: − działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), − powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro żenia polityk środowiskowych: − środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, − strategie i plany działa ń, − systemy zarz ądzania środowiskiem, − ocena wpływu na środowisko (udział społecze ństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), − ocena strategii środowiskowych.

144 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa żonego rozwoju: − opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), − regulacje cenowe, − regulacje u żytkowania, oceny inwestycji, − środowiskowe zalecenia dla bud żetowania, − kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa żonego rozwoju: − wska źniki równowagi środowiskowej, − ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, − monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale ży rozumie ć ró żnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych.

Wa żna dla ochrony środowiska jest równie ż współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu żbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa ć plany ochrony obszarów NATURA 2000, opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla Nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró żnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii), itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te ż prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu i wł ączanie si ę do strategicznych ocen oddziaływania inwestycji i projektów na środowisko.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa żną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym

145 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019 dokumentem powinna by ć Strategia rozwoju Gminy, któr ą Łabiszyn ju ż posiada (Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Miasta i Gminy Łabiszyn na lata 2006 – 2013). Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska, itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie Gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda Gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do: − Polityki Ekologicznej Polski, − programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało żenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa żne jest współdziałanie samorz ądu gminnego i mieszka ńców gminy (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w Gminie, wspólny interes jest szczególnie wa żny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model życia, w którym ludzie staraj ą si ę żyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy miasta i gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju Gminy, którego cz ęś ci ą jest aktualizowany Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało żeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: − monitoring środowiska, − monitoring programu, − monitoring odczu ć społecznych.

146 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i immisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, PIG, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, form ochrony przyrody) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Miejski, RDLP, RDO Ś, zarz ądcom parków i innym.

Monitoring Programu Najwa żniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miejska b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu, natomiast na bie żą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś i analiza wyników tej oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka żde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, środków finansowych, zasobów ludzkich lub te ż zmiana kolejno ści przewidzianych w Programie zada ń priorytetowych. W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2015 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Na poni ższym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Tabela 42. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu Monitoring 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Monitoring stanu środowiska Mierniki efektywno ści Programu Ocena za lata za lata za lata za lata realizacji listy 2010-2011 2012-2013 2014-2015 2016-2017 przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska

147 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu żą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak że ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO ŻONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra żania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli zamieszczonej poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że by ć modyfikowana.

Tabela 43. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało żonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych Zasoby przyrodnicze % powierzchni Gminy obj ętej prawn ą % pow. RDO Ś, Gmina, GUS ochron ą przyrody powierzchnia obszarów NATURA Ministerstwo Środowiska, ha 2000 RDO Ś powierzchnia rezerwatu przyrody ha RDO Ś liczba u żytków ekologicznych szt. Gmina liczba pomników przyrody szt. RDO Ś, Gmina % powierzchni Gminy obj ęty u żytkami % pow. RDLP, GUS, Gmina le śnymi roczna powierzchnia nasadze ń / ha Gminy, Nadle śnictwo zalesie ń ilo ść wykonanych działa ń szt,/ ha Gmina piel ęgnacyjnych parków Powierzchnia ziemi powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych powierzchnia obszarów ha Gmina, Powiat eksploatowanych złó ż ha / powierzchnia gruntów ornych Gmina, Powiat % pow. Okr ęgowa Stacja udział gleb kwa śnych i bardzo % Chemiczno – Rolnicza, kwa śnych WIO Ś Okr ęgowa Stacja udział poszczególnych klas % pow. Chemiczno – Rolnicza, bonitacyjnych gleb (grunty orne) Powiat powierzchnia gleb ochronnych ha Gmina Wody powierzchniowe i podziemne klasa jako ść cieków wodnych WIO Ś, PSSE wód klasa jako ść wód w zbiornikach wodnych WIO Ś, PSSE wód przekraczane wska źniki w wodach rodzaj WIO Ś, PSSE powierzchniowych

148 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało żonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych klasa jako ść wód podziemnych WIO Ś, PIG wód WIO Ś, PIG, PSSE, ZWiK przekraczane wska źniki rodzaj Łabiszyn przekraczane wska źniki w rodzaj Gmina monitoringu składowiska odpadów liczba uj ęć wody komunalnych szt. Gmina, ZWiK Łabiszyn m3/d wydajno ść uj ęć wody Gmina, ZWiK Łabiszyn m3/rok Gmina, ZWiK Łabiszyn, długo ść sieci wodoci ągowej km GUS Gmina, ZWiK Łabiszyn, liczba przył ączy wodoci ągowych szt. GUS % procent mieszka ńców obj ętych sieci ą Gmina, ZWiK Łabiszyn, ogółu wodoci ągow ą GUS miesz. długo ść zlikwidowanej sieci km Gmina, ZWiK Łabiszyn z materiałów azbestowych % udział ludno ści obsługiwanej przez Gmina, ZWiK Łabiszyn, ogółu oczyszczalnie ścieków GUS miesz. Gmina, ZWiK Łabiszyn, długo ść sieci kanalizacyjnej km GUS długo ść sieci kanalizacji deszczowej km Gmina, ZWiK Łabiszyn Gmina, ZWiK Łabiszyn, liczba przył ączy kanalizacyjnych szt. GUS liczba szamb szt. Gmina liczba przydomowych oczyszczalni szt. Gmina, Powiat ścieków

3 ZWiK Łabiszyn, GUS, ilo ść odprowadzonych ścieków dam Gmina ilo ść wytworzonych osadów ZWiK Łabiszyn, GUS, Mg ściekowych, w tym wykorzystanych Gmina ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach dopływaj ących do kg/rok ZWiK Łabiszyn oczyszczalni ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach odpływaj ących kg/rok ZWiK Łabiszyn z oczyszczalni powierzchnia gruntów ha / Gmina, ZMiUW, Spółka zmeliorowanych % pow. Wodna ilo ść zmodernizowanych urz ądze ń szt. / Gmina, ZMiUW, Spółka wodnych km Wodna Powietrze atmosferyczne roczna emisja zanieczyszcze ń z zakładów produkcyjnych / Mg/rok Urz ąd Marszałkowski transportu ilo ść zakładów przekraczaj ących szt. WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji jako ść powietrza w strefie ocena WIO Ś przekraczane wska źniki jako ści rodzaj WIO Ś powietrza ilo ść przeprowadzonych szt. Gmina termomodernizacji ilo ść funkcjonuj ących kotłowni szt. Gmina zbiorczych Hałas ilo ść zakładów przekraczaj ących szt. WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji ilo ść przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu na trasach szt. WIO Ś, zarz ądcy dróg, GPR komunikacyjnych

149 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało żonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych Pola elektromagnetyczne ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: liniowych, szt. Powiat, Gmina, WIO Ś punktowych wielko ść zanotowanej emisji WIO Ś Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych ilo ść zu żytej wody 3 m Gmina, ZWiK Łabiszyn, - na 1 mieszka ńca na rok osoba GUS - na 1 korzystaj ącego na rok zu życie energii kW Zakład Energetyczny, GUS - na 1 mieszka ńca na rok liczba instalacji działaj ących szt. WIO Ś, Gmina, GUS w oparciu o energi ę odnawialn ą Edukacja ekologiczna liczba projektów zrealizowanych na Gmina, Powiat, organizacje, szt. rzecz ochrony środowiska Nadle śnictwo ilo ść ście żek przyrodniczo – szt. Powiat, Gmina dydaktycznych Powa żne awarie Gmina, Powiat, WIO Ś, KP ilo ść sytuacji awaryjnych szt. PSP ilo ść wyemitowanych substancji Mg, l KP PSP, WIO Ś niebezpiecznych ilo ść zakładów o zwi ększonym ryzyku szt. Gmina, WIO Ś wyst ąpienia powa żnej awarii długo ść przesyłowych ruroci ągów km Gmina, eksploatatorzy sieci

150 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne: stan prawny na wrzesie ń 2012r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U 2008 r. Nr 25 poz. 150 ze zm.), − ustawa z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.), − ustawa z dn. 06.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220 ze zm.), − ustawa z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie (Dz. U. 2012 r. poz. 391), − ustawa z dn. 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006 r., Nr 123, poz. 858 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpieliskach i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2011 r., Nr 86 poz. 478), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 03.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 r., Nr 47, poz. 281), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22.12.2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2004 r. Nr 283 poz. 2841), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. Nr 137 poz. 984), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120 poz. 826), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58), − rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dn. 27.10.2008 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2008 r. Nr 198 poz. 1226).

151 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., − Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011 - 2014, z perspektyw ą na lata 2015 – 2018 (2011 r.), − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015 (2009 r.), − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Łabiszyn (2008 r.), − Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Łabiszyn na lata 2006 – 2013 (2006 r.), − Opracowanie ekofizjograficzne do „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łabiszyn” (2007 r.), − Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Łabiszyn, − Plan Rozwoku Lokalnego Gminy Łabiszyn, − Uchwała XX/152/08 Rady Miejskiej w Łabiszynie z dnia 5 listopada 2008 r. w sprawie zmiany Wieloletniego Planu Inwestycyjnego dla Gminy Łabiszyn na lata 2007 – 2013, − Uchwała Nr Xl/101/11 Rady Miejskiej w Łabiszynie z dnia 30.12.2011 r. w sprawie uchwalenia bud żetu Gminy Łabiszyn na 2012 rok, − Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, WIO Ś Bydgoszcz,

Dost ępne strony internetowe:

www.sejm.gov.pl www.gios.gov.pl www.stat.gov.pl www.wios.bydgoszcz.pl natura2000.gdos.gov.pl www.kp.org.pl www.eo.org.pl rop.mps.gov.pl www.wfosigw.torun.pl www.znin.pl www.nfosigw.gov.pl www.labiszyn.pl

Materiały w posiadaniu Urz ędu Miejskiego w Łabiszynie:

− decyzje, − pozwolenia, − umowy, − raporty i sprawozdania ilo ściowe, − opracowania, − statystyki, − uchwały.

152 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urz ąd Marszałkowski w Toruniu, - Starostwo Powiatowe w Żninie, Wydział Urbanistyki, Architektury i Rozwoju Gospodarczego, Wydział Ochrony Środowiska, Le śnictwa i Rolnictwa, - USKOM Sp. z o.o. Żnin, - Powiatow ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Żninie, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, - Pomorsk ą Spółk ę Gazownicz ą Sp. z o.o.

153 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Spis tabel

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Łabiszyn ...... 12 Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Gminy Łabiszyn ...... 12 Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Gminie Łabiszyn ...... 14 Tabela 4. Bezrobocie w Gminie Łabiszyn ...... 14 Tabela 5. Użytkowanie ziemi w Gminie Łabiszyn (2011 r.) ...... 15 Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) ...... 17 Tabela 7. Produkcja rolnicza na terenie Gminy Łabiszyn ...... 19 Tabela 8. Hodowla zwierz ąt na terenie Gminy Łabiszyn ...... 20 Tabela 9. Zestawienie ilo ści gospodarstw rolnych ...... 20 Tabela 10. Uj ęcie wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Gminy Łabiszyn ...... 24 Tabela 11. Eksploatowane zakładowe uj ęcia wód podziemnych ...... 27 Tabela 12. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Gminy Łabiszyn ...... 29 Tabela 13. Wykaz zwodoci ągowanych miejscowo ści w Gminie Łabiszyn ...... 29 Tabela 14. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Gminy Łabiszyn ...... 31 Tabela 15. Wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 34 Tabela 16. Ewidencja zgłoszonych oczyszczalni przydomowych na terenie Gminy Łabiszyn ...... 36 Tabela 17. Informacja o oczyszczalni ścieków w Łabiszynie (2011r.) ...... 38 Tabela 18. Badania jako ści komunalnych osadów ściekowych ...... 39 Tabela 19. Dane dotycz ące odbiorców energii elektrycznej na terenie Miasta Łabiszyn ...... 41 Tabela 20. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Łabiszyn ...... 42 Tabela 21. Dane dot. długo ści sieci gazowej na terenie Gminy Łabiszyn ...... 43 Tabela 22. Dane dot. przył ączy do sieci gazowej na terenie Gminy Łabiszyn ...... 43 Tabela 23. Kotłownie lokalne w obr ębie budownictwa wielorodzinnego ...... 46 Tabela 24. Ogrzewania obiektów u żyteczno ści publicznej ...... 46 Tabela 25. Ewidencja ulic miasta Łabiszyn...... 49 Tabela 26. Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie Gminy Łabiszyn ...... 57 Tabela 27. Wykaz złó ż kopalin na terenie Gminy Łabiszyn ...... 59 Tabela 28. Dane techniczne zamkni ętego Składowiska Odpadów Komunalnych w Załachowie (na podstawie karty składowiska za 2011 rok, ju ż po zamkni ęciu obiektu) ...... 72 Tabela 29. Zestawienie wyników bada ń wód podziemnych na składowisku odpadów w Załachowie w roku 2011 ...... 75 Tabela 30. Zestawienie wyników bada ń wód powierzchniowych na składowisku odpadów w Załachowie w roku 2011 ...... 76 Tabela 31. Wykaz cieków administrowanych przez KPZMiUW Bydgoszcz na terenie Gminy Łabiszyn ...... 79 Tabela 32. Zestawienie obszarów zmeliorowanych i długo ści rowów melioracyjnych na terenie obsługiwanym przez GSW Łabiszyn ...... 81 Tabela 33. Wykaz pozwole ń wodnoprawnych na wykonanie urz ądze ń wodnych ...... 82 Tabela 34. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Łabiszyn (2011 r.)...... 87 Tabela 35. Opad pyłu i metali ...... 89 Tabela 36. Wykaz obowi ązuj ących pozwole ń na emisj ę gazów i pyłów ...... 90 Tabela 37. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy poni żej 5 MW ...... 91 Tabela 38. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy powy żej 5 MW ...... 92 Tabela 39. Inwentaryzacja cmentarzy na terenie Gminy Łabiszyn ...... 100 Tabela 40. Ewidencja pomników przyrody na terenie Gminy Łabiszyn ...... 103 Tabela 41. Wykaz u żytków ekologicznych na terenie Gminy Łabiszyn ...... 108

154 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Łabiszyn Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019

Tabela 42. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu ...... 147 Tabela 43. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 148

Spis rycin

Ryc. 1. Poło żenie Gminy Łabiszyn na tle s ąsiaduj ących gmin ...... 10 Ryc. 2. Poło żenie fizyczno-geograficzne powiatu żni ńskiego (wg J. Kondrackiego) ...... 11 Ryc. 3. Sie ć gazowa na terenie miasta Łabiszyn ...... 44 Ryc. 4. Sie ć gazowa na terenie miejscowo ści Lubostro ń ...... 45 Ryc. 5. Poło żenie Gminy Łabiszyn na tle JCWPd 43 ...... 70 Ryc. 6. Lokalizacja składowiska odpadów w Załachowie ...... 72 Ryc. 7. Tereny zalewowe w okolicy m. Załachowo ...... 84 Ryc. 8. Tereny zalewowe w okolicy m. Nowe D ąbie ...... 84 Ryc. 9. Obszary zagro żone podtopieniami na terenie Gminy Łabiszyn ...... 85 Ryc. 10. Średnioroczne st ęż enia podstawowych wska źników w latach 1998 – 2010 w punkcie w Lubostroniu ...... 86 Ryc. 11. Zasi ęg terytorialny Rezerwatu Przyrody Ostrów Pszczółczyński...... 102 Ryc. 12. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 na tle Gminy Łabiszyn ...... 109 Ryc. 13. Zasi ęg obszaru NATURA 2000 Równina Szubi ńsko – Łabiszy ńska na tle Gminy Łabiszyn ...... 110

Spis wykresów

Wykres 1. Liczba ludno ści w Gminie Łabiszyn na przestrzeni lat 2001-2011 ...... 13 Wykres 2. Liczba ludno ści obszaru wiejskiego Gminy Łabiszyn w latach 2001-2011 ...... 13 Wykres 3. Struktura u żytkowania gruntów w mie ście Łabiszyn ...... 16 Wykres 4. Struktura u żytkowania gruntów na terenie wiejskim Gminy Łabiszyn ...... 16 Wykres 5. Struktura u żytkowania gruntów w Gminie Łabiszyn ...... 17

155