Visie Kromme Rijn

StadsOntwikkeling

12 november 2010 www.utrecht.nl StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Colofon Inhoudsopgave

Opdrachtgever Rob Hendriks, Stadsontwikkeling Colofon 2

Projectmanagement Inhoudsopgave 3 Bettina Leiss, Stadswerken 1 Inleiding 5 Werkteam 1.1 Inleiding Ulrike Centmayer, Stadsontwikkeling, afdeling Stedenbouw en Monumenten 1.2 Aanleiding Zanne Schors, Stadsontwikkeling, afdeling Stedenbouw en Monumenten 1.3 Stand van zaken: ontwikkelingen en wensen 1.4 Doelstelling Projectteam Bettina van Santen, Stadsontwikkeling, afdeling Stedenbouw en Monumenten 2 Ruimtelijke visie 10 Wendy van Vooren, Dienst Wijken, wijkbureau Oost 2.1 Groenstructuur Marcel de Lange, StadsOntwikkeling, afdeling Verkeer en Vervoer 2.2 De Kromme Rijn in haar omgeving Hans Krüse, StadsOntwikkeling, afdeling Milieu 2.3 Recreatief gebruik 2.4 Ecologie In overleg met 2.5 Inrichting en uitstraling Stichting Krommerijnpark Vereniging de Bonte Kraey 4 Totale plankaart 38

Versiedatum 5 Programma/Strategie/Uitvoering 40 12 november 2010 Bijlagen 46 Status Historie Analyse

2 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 3 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Utrecht

Bunnik

1 Inleiding Odijk

1.1 Inleiding De Kromme Rijn is een rivier in de provincie Utrecht. Tot in de Middeleeu- wen was het de hoofdstroom van de Nederrijn, die bij Katwijk uitmondde in zee. Door de afdamming in 1122 kreeg de huidige Lek deze functie. Nu is de Kromme Rijn een aftakking van de Nederrijn bij Wijk bij Duurstede. Ze volgt de oude loop van deze rivier, waarvan de huidige hoofdtak als Lek verder naar het westen stroomt. De rivier meandert over ca. 28 km in noordwestelijke richting via Cothen, Werk- hoven, Odijk en Bunnik naar Utrecht. Het water stroomt daar de stadsgrachten en -singels in en gaat via de Vecht verder. Werkhoven Het Kromme-Rijngebied is landschappelijk zeer aantrekkelijk en ecologisch waardevol. De Kromme Rijn is één van de weinige langzaam stromende rivieren in West-Nederland. In het buitengebied bevinden zich langs de rivier verschillende kastelen en landgoederen, zoals Amelisweerd, Ridderhofstad Rhijnauwen en Beverweerd. In het stadsgebied van Utrecht is het gebied langs het grootste deel van de rivier een natuurlijke en rustige plek gebleven. Twintig jaar geleden Oude Rijn gebruikten al 70.800 wandelaars het jaagpad jaarlijks als recreatieve verbinding naar het buitengebied. De verwachting is dat deze aantallen gestegen zijn en Leidsche Rijn gezien de verdichting van Utrecht in de toekomst nog zullen stijgen.

Naar het centrum toe komen de kwaliteiten van de Kromme Rijnzone steeds meer onder druk. Drukke verkeerswegen, bebouwing en een smal profiel zorgen Kromme Rijn ervoor dat de Kromme Rijn nauwelijks ervaarbaar is. Ook is in de loop der tijd, door allerhande ingrepen en ontwikkelingen, het gebied versnipperd en verrom- Cothen meld geraakt. Door bewoners is daarom inmiddels initiatief genomen om het gebied te beschermen en te behouden.

Het doel van deze visie is om de Kromme Rijn weer tot de monding in de Singel ervaarbaar te maken én de continuïteit van de rivier als landschappelijk, ecolo- RIJN / LEK gisch en recreatief gebied enerzijds en de route naar het buitengebied ander- zijds te herstellen en te versterken. Plangebied op schaal van de hele voormalige Rijn Wijk bij Duurstede

4 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 5 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

1.2 Aanleiding

Bewonersinitiatief Waterschap Naast onderstaande ambtelijke visies is een visie door de Stichting Krommerijn- De Europese Kaderrichtlijn Water (2000) moet ervoor zorgen dat de kwaliteit park gemaakt. Een bewonersinitiatief om de Kromme Rijn “van groenstrook van het oppervlakte- en grondwater op orde is in 2015. Om de waterkwaliteit tot stadstuin van Utrecht Zuid-Oost” te ontwikkelen met specifieke wensen en van de Kromme Rijn te verbeteren, wil het Hoogheemraadschap De Stichtse doelen en veel enthousiasme om de kwaliteit van het groen te verhogen. Rijnlanden (HDSR) verschillende maatregelen realiseren, waaronder een slibvang, ecologische oevers en vispassages. Er wordt gezocht naar mogelijke locaties. Gemeentelijk beleid In een dichtbebouwde stad als Utrecht waar het belang van de buitengebieden Ten slotte speelt er een aantal ontwikkelingen en projecten, zoals de aanleg als groene verblijfsruimte voor bewoners steeds meer toeneemt, is een goede, van een HOV lijn, herstructurering van de sportvelden, onderdoorgangen bij aantrekkelijke route naar ‘buiten’ een voorwaarde voor het optimaal functione- bruggen en de aanleg van ecologische oevers. Deze dynamiek kan op haar beurt ren van diezelfde buitengebieden. Het Groenstructuurplan Utrecht (mei 2007) potentie bieden voor verdere ontwikkelingen. heeft dan ook de ambitie deze verbindingen te realiseren en optimaliseren. Het Deze visie is het vervolg op de gestelde ambities in bovenstaande visies en geeft Kromme Rijn gebied is zo’n verbinding. een breder kader voor ontwikkelingen langs de Kromme Rijn. De visie bevat vervolgens een aantal concrete projectvoorstellen en maatregelen om op korte Door toenemende verdichting en bevolkingsgroei neemt de recreatiedruk om termijn tot resultaten te komen. de stad toe, waarbij de populairste recreatie activiteiten wandelen, picknicken/ luieren en fietsen zijn. Het doel is het verbeteren van het aanbod en een betere verdeling van de druk op groene recreatie gebieden (Recreatienota 2009). Het Kromme Rijn gebied kan zo een verdeel functie vervullen.

de Kromme Rijn De Structuurvisie Utrecht 2015-2030 geeft het belang van water in de stad aan Plangebied als meerwaarde voor de openbare ruimte.

De Visie Watertoerisme (Duik in Utrecht, 2009) legt nadruk op de ambitie om water beter te gebruiken en te profileren. Niet alleen voor boten maar ook voor de beleving langs de waterkant. Voor het rondje Kromme Rijn (rondje Oost) wordt specifiek het opheffen van barrières voor een kanoroute genoemd.

Afb. rechts: Uitsnede Groen- Provinciaal/Nationaal beleid structuurplan 2007 De Kromme Rijn is in de EHS opgenomen als ecologische verbinding, vanaf het buitengebied tot de Waterlinieweg.

6 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 7 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

1.3 Stand van zaken: ontwikkelingen en wensen 1.4 Doelstelling

Onderstaande kaart geeft een inventarisatie weer van studies, ambities en ontwikkelingen die een invloed hebben of kunnen krijgen op het gebied rond de Kromme Rijn.

xx Doel van deze visie is het opstellen van een ruimtelijk kader voor de Kromme Rijn en haar oevers. Verschillende initiatieven van de gemeente of derden kunnen hieraan worden getoetst. Tevens moet deze visie gezien worden als richtinggevend ontwikkelingsdocument, ten einde het versterken van de Kromme Rijn in landschappelijke, recreatieve, ecologische en •Renovatie zwembad KR en (cultuur)historische zin. Hiertoe is een voorstel van te realiseren ingrepen uitbreiding parkeren in het plangebied opgenomen. •Discussienota binnenstad

•Bouwplan •Ontwikkeling hoofdkwartier Ledig Erf •Actieplan Luchtkwaliteit •Onderzoek naar mogelijkheden landmacht. Beperkte bewoning. •Verbreding A27 Utrecht Oosterspoorbaan

•Bewonersaanvraag kanosteiger •Nieuwbouw Kohnstammschool

•Visie Watervogelbuurt •Nieuwbouw school De Pels •Afstoten deel van school. Huidig idee: kinderopvang. Ambitie St. KRP: theeschenkerij. •Onderdoorgang ihkv HOV •Transformatie •Ambitie St. KRP: aanlegplaats kano’s. •Herschikken en verbeteren sport- bedrijventerrein. velden •Parkeervisie Maarschalkerweerd •Utrecht Vernieuwt en •Opheffen trappen jaagpad •Beheer Bonte Kraey: Houtwallen met Cultuurhistorisch onderzoek margrietenveld en ruimtelijke analyse naoorlogse wijken: Kromme Rijn. •Visie Lunetten •Aanleg HOV lijn

•Voormalige Hof van Eeden; inmiddels ontruimd. •Algemeen: Bestemmingsplan Watervogelbuurt Hoograven-Tolsteeg Bestemmingsplan Rijnsweerd-Maarschalkerweerd

8 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 9 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

2 Ruimtelijke visie Vier blauwe aders verbinden de binnenstad en het buitengebied. Mensen, flora en fauna bewegen en verblijven hierlangs. Utrecht is aan de Rijn ontstaan en de waterwegen De Kromme Rijn en haar omgeving, over ruimte Versterken van recreatieve en ecologische waar- Meer continuïteit in inrichting en beheer zijn altijd een belangrijke functie blijven vervullen in de ont- en begrenzingen. den. Vecht wikkeling van de stad. Hierdoor is de historische beleving De Kromme Rijn kent verschillende sferen langs langs deze blauwe aders groot en spelen ze voor bewoners De Kromme Rijn vervult belangrijke functies in de De route langs de Kromme Rijn is een bekende en haar loop. Deze worden per deelgebied soms nog en bezoekers een grote rol in de herkenning en identiteit verdichtende stad. De druk op de ruimte van de geliefde wandelroute, op zichzelf en bijvoorbeeld versterkt doordat deze afzonderlijk van elkaar inge- met Utrecht. stad en dus op de Kromme Rijn neemt echter toe, naar Amelisweerd. Door de waarde van het gebied richt en beheerd worden. Voor een heldere identiteit terwijl de letterlijk beschikbare ruimte langs de te verhogen kan in de toekomst de recreatiedruk op is het noodzakelijk dat een aantal beeldbepalende De Kromme Rijn, identiteit: Kromme Rijn soms al minimaal is. Ook de omge- Amelisweerd verminderd worden doordat bewo- en sfeerbepalende elementen zoals beplanting, Een duidelijke identiteit ten opzichte van de andere ving verandert en daardoor de aanhechting met ners in het Kromme Rijngebied kunnen en willen hekken en inrichtingselementen meer continuïteit watergangen in Utrecht: niet alleen een blauwe maar ook het Kromme Rijngebied. Soms kunnen hierdoor verblijven. Hiervoor is een goede verbinding van de hebben. Ook in het ecologisch beheer is meer conti- een groene verbinding, natuurlijk, rustig, meanderend in kansen ontstaan voor de Kromme Rijn, bijvoorbeeld groene ruimtes onderling en met de omliggende nuïteit gewenst. Tegelijk is er een gradiënt van stad Kromme Rijn een stedelijke omgeving. De samenhang tussen natuur en wanneer de verkeersstructuur vanuit de binnenstad buurten van belang. Ook goede kwaliteit van de naar land. Het gebied langs de rivier reageert op landschap is zichtbaar door overgangen van nat naar droog verandert en er ruimte vrijkomt. Op andere plek- inrichting en voorzieningen is nodig. zijn context: van hoogstedelijke binnenstad, naar Leidsche Rijn en de daarbij kenmerkende bomen en beplantingen. Aan de ken zijn bedreigingen. Daar moeten we waken dat woonwijken, stadsrandsituatie en ten slotte naar stadsrand is de inrichting ruiger dan nabij de binnenstad, de natuurlijke, rustige kwaliteit en de beslotenheid Niet alleen voor mensen maar ook voor Flora en landelijk gebied. Deze gradiënt dient herkenbaar te deze langzame overgang noemen we de ‘gradiënt stad- gewaarborgd blijven, door de bebouwing en in- Fauna is de Kromme Rijn een belangrijke verbin- blijven in de inrichting van de oevers. Vaartsche Rijn land’. richting af te stemmen op het Kromme Rijngebied. ding. Deze kan versterkt kan worden door het De ambitie is om richting de A27 overgangen met opheffen van barrières, het versterken van ecolo- De uitvoeringsplannen die voortkomen uit de hier Aan de zuidzijde is het jaagpad langs de Kromme Rijn gro- naastgelegen percelen natuurlijker en informeler gische oevers en het uitbreiden van het oppervlak beschreven visie en de hierna volgende uitwerkin- tendeels intact. vorm te geven. Tevens om geen harde confrontaties ecologisch beheer. gen, zullen uiteindelijk hun vertaling moeten krijgen te scheppen met grootschalige bebouwing, maar in een eenduidige inrichting en beheer. deze juist op een natuurlijke manier richting de Kromme Rijnzone te oriënteren.

GRADIENT STAD------LAND

10 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 11 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

2.1 Groenstructuur Maatregelen bomen en beplanting

Structuur De Kromme Rijn is een natuurlijke rivier die nog zijn meanderende vorm heeft behouden. Het landschap op de oevers onleent haar uitstraling aan de na- 6 tuurlijke en informele inrichting. Delen van het ooit aanwezige rivierlandschap zijn nog zichtbaar, zoals overgangen van droog naar nat. De (boom)beplan- 1 ting bestaat vooral uit vochtminnende soorten.

De natuurlijke, deels natte en informele inrichting 2 3 wordt gevormd door alle ingrediënten samen: de paden, de planten, de speelplekken, de bankjes, de bomen enzovoorts. Maar de beplanting en bomen 5 vormen het continue decor voor de overige ingredi- ënten. Om de identiteit van de Kromme Rijn stevig Legenda neer te zetten en te vergroten, is een integraal ont- Groen 4 werp en beheerplan voor de beplanting en bomen in Bomen (bestaand/nieuw) de Kromme Rijnzone nodig.

Legenda Groen Bomen Beplanting(bestaand/nieuw) en boomsoorten in soort, plantafstand, solitair of cluster en plaats 1. vergroenen aansluiting op de binnenstad Afb.links: spel open-dicht Bij het rivierlandschap van de Kromme Rijn past een ten opzichte van het pad en het water. 2. natuurlijke beplanting in zelfbeheer en informele informele bomenstructuur met een spel tussen open boombeplanting en dicht. Dit is voor een groot deel al aanwezig. De beplanting is ten grootse deel een open struc- 3. vergroenen van de situatie rond het Pieter Baan- Afb. midden: informele Een dergelijke boombeplanting is van belang voor tuur, namelijk gras dat verschillend beheerd wordt, centrum bomenstructuur, wilgen de lichtval op de oevers. Voldoende licht, zonder van ruigte tot strak gemaaid. Incidenteel komt 4. openheid en zichtlijnen rond de Lunetten (visie te grote gaten tussen de bomen is ook van belang struweel voor met ecologische betekenis. Langs de Lunetten) voor onder meer vleermuizen. oevers worden waterminnende planten aangeplant. 5. verfijning spel open-dicht rond het stadion Afb. rechts: geen bomen Kenmerkende soorten zijn wilg, els en es. Meer naar 6. informele beplantingsstructuur bij de kanover- tussen jaagpad en water de binnenstad, in deelgebieden 1 en 2 (zie bijlage), Ingrepen huur en het zwembad. is ook iep een goede soort. De gradiënt stad-land Een samenhangend boom- en beplantingsplan, De nummers verwijzen naar de kaart hierboven. wordt zo zichtbaar gemaakt door soortkeuze. waarin ook het beheer wordt meegenomen. Daarin Informaliteit kan worden verkregen door te variëren specifieke aandacht voor:

12 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 13 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

2.2 De Kromme Rijn in haar omgeving Maatregelen oriëntatie van de omgeving op de kromme rijn Aangrenzende percelen zijn gezegend met hun Een goede aansluiting van de Kromme Rijn op haar hier de Kromme Rijn uitmondt in de Singels. Met mogelijkheden om de oevers van de Kromme Rijn ligging aan de Kromme Rijn. Om deze kwaliteit te omgeving hangt samen met wat er op naastgelegen verschillende inrichtingsmaatregelen zou de sfeer letterlijk of figuurlijk te verruimen. Bijvoorbeeld de gelde te maken, dienen ze te zijn ingericht in- percelen gebeurt. Daardoor hangt het verbeteren van de Kromme Rijn kunnen worden doorgezet in begrenzing met Lunet 1 en de scouting kan beter dachtig het karakter van de Kromme Rijn. Dit geldt van de aansluiting vaak af van kansen en ontwik- de omgeving, zodat hier een aantrekkelijk gebied verweven worden, waarbij hekken minder in het ook voor eventuele bebouwing. Omgekeerd kun- kelingen die zich in de toekomst voordoen en hoe ontstaat van het Ledig Erf naar de Kromme Rijn. zicht komen. Ook de overgang naar de sportvelden nen de aangrenzende percelen zo de sfeer van de alert we daarop reageren. van Maarschalkerweerd kan beter verwerven en Kromme Rijn versterken. Gelukkig zijn er ook al enkele plekken waar we nu al Aan de noordzijde is er de wens de ruimte voor het meer landschappelijk ingericht worden. verbeteringen kunnen realiseren, die zijn hieronder verkeer terug te brengen. Er moet worden onder- verweven van de omgeving met de rivier beschreven. zocht of de wijzigende verkeersstromen als gevolg Het natuurlijke en informele karakter van de van het ALU kansen bieden. Dit is verder uitgewerkt Kromme Rijn, komt het best tot haar recht als de Nabij de binnenstad bestaat de grootste druk op de in het hoofdstuk over recreatief gebruik (2.3) aanhechting met naastliggende percelen navenant is openbare ruimte. Juist daar is nauwelijks verblijfs- Ook is inmiddels de oever tussen de spoorbrug en vormgegeven. Een groene en geleidelijke overgang en groenkwaliteit, keert de omgeving zich af van de Kranenburgerweg aangekocht. heeft de voorkeur, waarbij er geen of een teruggele- de rivier en is ze nauwelijks beleefbaar en toegan- gen hek is. gelijk. Weinig Utrechters zullen kunnen vertellen dat Verderop langs de Kromme Rijn zijn verschillende

grondgebied vergroten Indien de mogelijkheid zich voordoet, dient het grondgebied rond de Kromme Rijn te worden vergroot, zodat de oeverzones openbaar, groen en toegankelijk kunnen worden ingericht.

Afb.links: de omgeving is Afb.links: de hekwerken niet ingericht in de sfeer van en de bebouwing van de de Kromme Rijn. sportvelden liggen terug, waardoor de oeverzone Afb.midden: de beschikbare van de Kromme Rijn visueel ruimte is minimaal en het groter lijkt hek domineert.

Afb.rechts: de groene ruimte Afb.rechts: het gebied rond loopt visueel door maar het het stadion is ingericht in hek is daarin een storend aansluiting op de Kromme element Rijnzone.

14 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 15 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

2.3 Recreatief gebruik

Het jaagpad Fietsroute

De langeafstandsroute langs de Kromme Rijn is Uitgangspunt is een rustige en natuurlijke omge- landelijk en misschien zelfs internationaal bekend. ving langs de Kromme Rijn. Daarin past geen door- Deze route is duidelijk herkenbaar, het jaagpad gaande fietsroute, die drukte genereert en ruimte heeft een unieke uitstraling en leidt ons zonder vraagt. Natuurlijk kan de incidentele fietser gebruik obstakels langs een aantal bijzondere plekken blijven maken van het wandelpad. zoals de door Rietveld ontworpen huizen aan het Lodewijk Napoleonplantsoen, de Nieuwe Hollandse Er zijn twee hoofdfietsroutes in de nabijheid van Waterlinie met de Lunetten en Fort Rhijnauwen en de Kromme Rijn vanuit de binnenstad naar het het bekende landgoed Amelisweerd. buitengebied. De noordelijke, via Venuslaan en Weg van de Wetenschap, ligt gedeeltelijk aan de rivier en wordt gebruikt door mensen die dagelijks naar de Uithof fietsen en door recreatieve fietsers die naar Amelisweerd (of verder) fietsen. De zuidelijke route loopt via de Gansstraat en Koningsweg naar Amelisweerd.

Huidig profiel huidige karakteristieken van het jaagpad: -pad dicht langs het water -vrijwel geen boombeplanting tussen water en jaagpad -halfverharding -geen verlichting

Afb.: zonder extra voorzie- Afb. rechts: ningen te treffen, is er plek uitsnede uit wandelroutes voor de incidentele fietser ‘Utrechttevoet’.

16 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 17 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Wijk- en buurtommetjes Maatregelen wandelroute

De Kromme Rijn heeft een belangrijke functie op stads- en wijkniveau. Rondjes lopen, hond uitlaten 1 en joggen zijn de hoofdactiviteiten. Daarvoor is het belangrijk dat alle buurten goede toegang hebben naar de rivier en routes langs de Kromme Rijn zowel 2 aan de noord- als ook aan de zuidkant doorlopen met een aantal bruggen voor voetgangers.

Wandelroute noordzijde De ambitie is om ook aan de noordzijde een continu Legenda wandelpad te realiseren. Nu wordt er door wande- Infrastructuur laars en hardlopers vanuit de binnenstad gebruik Voetpaden (bestaand/nieuw) gemaakt van het fietspad. Waar de oever breed Bruggen (bestaand/nieuw) genoeg is kan het voetpad los komen te liggen van Nieuwe onderdoorgang Fiets- en wandelverbindingen de weg. Het gebied van de Pelsschool langs de Kromme Rijn is inmiddels aangekocht om een doorgaande route Verkeer Legenda Jaagpad in de toekomst mogelijk te maken. Op basis van verkeersprognosesVoetpaden op (bestaand/nieuw) lange termijn sen, 18 in totaal (gesitueerd tussen de huisnum- rondvaartboten met ontheffing van HDSR, verder Bruggen (bestaand/nieuw) Voor de aantakking aan de buurt zijn maatregelen kan het aantal gewenste rijstrokenNieuwe onderdoorgang op de Venuslaan mers 1 t/m 71). Deze parkeerplaatsen maken deel geen gemotoriseerde vaart. Het HDSR staat in Fiets- en wandelverbindingen nodig om de hinder van voornaamelijk de Venus- worden bepaald. De maatregelen in het ALU leiden uit van het parkeerrayon Watervogelbuurt. Mochten principe positief tegenover extra doorgangen en laan te overbruggen. Deze zijn in deze visie niet tot andere verkeersstromen, de Venuslaan wordt in beoogde maatregelen ten koste gaan van parkeer- dus versmalling van de doorvaartbreedte. verder onderzocht. de toekomst minder druk dan voorheen gedacht. plaatsen, kan dat alleen indien deze parkeerplaat- Of dit de mogelijkheid biedt het aantal rijstroken te sen, conform vastgesteld beleid, in de directe omge- In het kader van de aanleg van de HOV lijn op de verminderen moet nog worden onderzocht. Indien ving fysiek worden gecompenseerd. Laan van Maarschalkerweerd, wordt daar, aan de blijkt dat er minder rijstroken nodig zijn, kan de zuidzijde, een onderdoorgang gemaakt voor wande- vrijgekomen ruimte eventueel worden toegevoegd Onderdoorgangen laars langs de Kromme Rijn. aan de groenzone langs de Kromme Rijn. Ten behoeve van de doorgaande wandelroute Afb.rechts: voetgangers zijn twee nieuwe onderdoorgangen aan de De onderdoorgangen kunnen worden gecombineerd moeten langs de Venuslaan Parkeren noordzijde gewenst. De spoorbrug heeft een met faunapassages. nu op het fietspad lopen. Direct langs de Kromme Rijn zijn alleen aan de doorvaartbreedte van 7m. De waterliniebrug heeft Kromme Rijn (de straatnaam) betaalde parkeerplaat- een doorvaartbreedte van 9,40m. Er varen alleen

18 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 19 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Voorbeeldprofiel 1 Voorbeeldprofiel 2

Huidig profiel Huidig profiel algemeen: nauwelijks herkenbaarheid van de Kromme Rijn zuidzijde: niet aantrekkelijk voor wandelaars noordzijde: geen ruimte voor wandelaars, veel ruimte voor verkeer

Afb.rechts: voetgangers op het fietspad Voorbeeldprofiel a. verbeteren ecologische waarde, meer informele boomstructuur Voorbeeldprofiel b. smal voetpad toevoegen a. gevelgroen, waar mogelijk bomen c. bomen nu deels in slechte staat krijgen meer b. brede wandelstrook (in plaats van parkeren) ruimte c. verbeteren ecologische waarde van de kade d. versmalling rijweg met bijvoorbeeld een rijbaan d. smal voetpad toevoegen e. versmalling van de rijweg

a b c c d e a a b c d

20 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 21 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Maatregelen waterrecreatie Kano/watersport

De Kromme Rijn maakt deel uit van een mooie kanoroute die vaak start in Wijk bij Duurstede, Odijk of Amelisweerd (Rhijnauwen) en met de stroom mee gaat tot de Singel in het Centrum van Utrecht. Daarnaast is bekend het rondje Oost (Minstroom, Zilveren Schaats, Biltse Grift). Door het opheffen van enkele barrières kan dit rondje opgewaardeerd worden (Visie watertoerisme 2009: Duik in Utrecht).

Legenda Waterverbinding Aanlegplaats of kanoverhuur

Barrieres in de kanoroutes vanuit de Kromme Rijn Verder kunnen op sommige plekken bestaande aan- Naast nietgemotoriseerde boten en fluisterboten, zijn de watertoegang naar Lunet 1 en de onder- legpunten verbeterd worden of nieuwe toegevoegd zijn duikers, zwemmers en andere watersporters doorgang aan de weg van de Wetenschap . Deze worden. Hierbij geldt dat deze plekken nauwkeurig bij steeds beter wordende waterkwaliteit in dit laatste is nu te laag maar kan bijvoorbeeld met een in hun omgeving ingepast moeten worden en de gebied welkom. Gemotoriseerde boten passen niet kanobak opgelost worden, waarbij de kano door identiteit van de Kromme Rijn versterken. bij het karakter van de Kromme Rijn. De vergun- een duiker kan worden getrokken. ningen voor rondvaartboten dienen dus beperkt te blijven.

Afb. midden: kanobak voor vervoer onder de weg door.

22 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 23 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Recreatieve voorzieningen Maatregelen recreatieve voorzieningen

Het voornaamste gebruik langs de Kromme Rijn is Verblijfsplekken Sport- en Speelvoorzieningen Horeca dat van de route, maar op een aantal plekken zal Langs de Kromme Rijn staan veel banken voor Om de recreatiedruk op de omgeving op te vangen Naast openbare plekken kunnen horecapunten uitgenodigd worden om te verblijven. Zowel voor wandelaars en andere recreanten als rust- en en de attractiviteit als recreatieve route te verhogen kwaliteit toevoegen in het gebied. Er zijn al enkele wandelaars als ook buurtbewoners zijn deze plek- verblijfsplekken. In de toekomst kan een aantal horen hier ook speel- en sportvoorzieningen. Hierbij horecagelegenheden, maar zij moeten beter toegan- ken belangrijk om van de Kromme Rijn niet alleen rust- en picknickplekken toegevoegd worden bij is te denken aan meer informele speelruimte die bij kelijk/zichtbaar gemaakt worden daar zij verscho- een route naar elders maar ook een bestemming bijzondere attractiepunten zoals speelplekken, aan- het informele en natuurlijke karakter van het gebied len en niet direct aan de Kromme Rijn liggen. Een te maken. Om te voorkomen dat in de smalle en legsteigers of bezienswaardigheden. Verouderde past. Op een aantal plekken kunnen met simpele toevoeging zou een eenvoudige horecagelegenheid kwetsbare ruimte langs de rivier te veel gebeurt banken moeten worden vervangen of opgeknapt. ingrepen uitdagende speelmogelijkheden gecreëerd in het Napoleon Plantsoen zijn, bij of aan kinderop- moeten voorzieningen beperkt zijn en heel goed in Voor elke toevoeging van meubilair is een nauw- worden die zich goed inpassen (geen hekken, geen vang ‘De Meeuw’, met directe (zicht-)relatie naar het de omgeving ingepast worden. Deze voorzieningen keurige inpassing nodig. Een natuurlijke en infor- standaard elementen) en behalve spelen te stimu- water. Deze is vanuit de Stichting Krommerijnpark zijn: mele vormgeving van het meubilair is nodig om het leren evt. ook voor sporters als fitnesselementen gewenst en zou in bestaande bebouwing geïnte- -verblijfsplekken (oranje) karakter van de Kromme Rijn te versterken. gebruikt kunnen worden en een esthetische meer- greerd kunnen worden om verrommeling van het -sport- en speelvoorzieningen, informeel en pas- waarde hebben. Het bestaande fitnesspoint aan de park te voorkomen. Een andere mogelijkheid voor send bij de natuurlijke uitstraling van de Kromme Kromme Rijn (straat) zou op die manier verbeterd horeca zouden Lunet 1 en 2 kunnen zijn. Rijn (paars) kunnen worden, waarbij de beleving van het water -horecavoorzieningen (rood) beter geïntegreerd wordt. -kanosteigers (blauw) Op het veld naast het trapveld langs de Weg tot de Wetenschap kan ook een grotere speeltuin komen die als trekker voor bewoners uit de omliggende buurten fungeert. Bijvoorbeeld een bijzondere waterspeeltuin die aan het historische zwembad Kromme Rijn refereert. Bij de bestaande scouting en het verlaten ‘Hof van

Afb.rechts: informeel spelen Eden’ kan een combinatie met een openbare avon- en waterspeelplaats. tuurlijke speelplek synergieën opleveren.

24 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 25 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

2.4 Ecologie

Rietveldvilla’s Ecologische verbinding

Een bijzonder punt langs de Kromme Rijn route zijn Hoofdverbinding voor ecologie is de route langs de een tweetal Rietveldvilla’s aan de Breitnerlaan. Zij Kromme Rijn van het buitengebied naar de binnen- staan in een kleine naoorlogse woonbuurt (Rubens- stad. Zwaartepunten zijn op deze route Lunet 1 en Rietveldvilla’s laan e.o./de Kromme Rijnwijk genaamd), die in haar Amelisweerd. Om de route te versterken worden geheel een cultuurhistorische waarde heeft onder langs de Kromme Rijn waar mogelijk ecologische meer door de ruimtelijke opzet. oevers toegevoegd en aanwezige stepping stones van verschillende groottes verbeterd. Goed beheer In het kader van het Rietveldjaar worden de villa’s is hierbij een belangrijk onderdeel. onderdeel van een speciale route langs het erfgoed De twee belangrijkste ecologische doelgroepen zijn van Rietveld. Lokale - tijdelijke of permanente - in- watergebonden flora en fauna langs het water en grepen of acties met het thema Rietveld kunnen een vleermuizen. 1956 Uitbreidings- bijdrage leveren voor een betere herkenning van plan Kromme Rijn I Rietveld op die specifieke plek aan de Kromme Rijn.

Afb. links: tongvaren op kademuur

Afb. midden: dotterbloem

Afb. rechts: ringslang

26 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 27 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Maatregelen voor het versterken van de ecologische waarde

De nummers verwijzen naar de kaart hiernaast. Het 5) waar mogelijk steilranden aanleggen onder meer amfibieën, libellen en vlinders - Er zijn in het zijn mogelijke locaties, maar die verdienen nader ten behoeve van ijsvogels. De natuurlijke plek hier- kader van het Groene Web enkele poelen aangelegd onderzoek. voor zijn de buitenbochten van de rivier. die aantrekkelijk zijn voor o.a. amfibieën en libellen, -) Algemeen geldt dat bij alle ecologische ingrepen 6) optimaliseren/toevoegen van faunapassages maar er is onvoldoende winterbiotoop aanwezig; de gradiënt stad-land goed beleefbaar dient te onder alle bruggen (alleen aan de noordzijde bij de vleermuizen - De Kromme Rijn is geleiding- en blijven. Tolsteegsingelbrug, Albatrosbrug en spoorbaan). fourageergebied van vleermuizen (m.n. dwerg- 5 en watervleermuis); er is uitwisseling tussen de 1) kademuren geschikt maken voor muurvegetaties. Flora 1 (binnen)stad en Amelisweerd/Rhijnauwen; 2) Op diverse plekken ter stimulering van amfibie- Kadewanden: streefsoorten zijn muurvaren, tongva- ën, de ringslang, vissen en macrofauna, aanleg van ren en andere muurplanten. 3 3 ijsvogel - Het is een uitdaging om de ijsvogel zich ecologische oevers. Zie hiervoor ook blz. 30 en 31. Oevers: streefsoorten zijn dotterbloem, valeriaan, als broedvogel te laten vestigen met het maken 3) Op diverse plekken water/oevergerelateerde na- moerasspirea, grotere moerasplanten, moerasrolkla- 6 van een kunstmatige steilwand, plaats nader te tuurmaatregelen treffen; broedhopen voor de ring- ver, leverkruid, kattestaart enz. bepalen. slang, extra poelen, winterbiotoop voor amfibieën 3 (struweel, ruigte) bij bestaande poelen, bredere Fauna 3 Beheer zones met ecologisch beheer; vogel- en vlinderaan- De genoemde maatregelen dienen de volgende 4 3 Er dient afstemming te komen over het ecologisch trekkend struweel toevoegen. streefsoorten: 6 3 beheer van de oeverzones en dit plaatselijk over een 4) Het effect van verlichting bij het stadion en ringslang- De oevers zijn over een grote lengte bredere zone uit te voeren. onderdoorgangen reduceren/optimaliseren ten hard en vormen een barrière voor een soort als de behoeve van vleermuizen, met name de watervleer- ringslang; de soort kan niet makkelijk in en uit het muis. water komen.

28 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 29 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Mogelijkheden ecologische oevers en het jaagpad beschoeiing steile oever voor Profiel jaagpad laten wegrotten ijsvogels Ecologische oevers en het jaagpad Huidig profiel Om de waterkwaliteit van de Kromme Rijn te ver- huidige karakteristieken van het jaagpad: beteren, moet het waterschap (HDSR) verschillende -pad dicht langs het water ecologische oever in maatregelen realiseren, waaronder ecologische -vrijwel geen boombeplanting tussen water en binnenbocht, eventu- oevers. Voor een ideale ecologische oever is meer eel pad verleggen jaagpad maat nodig dan beschikbaar is langs de Kromme -halfverharding Rijn in Utrecht. Een vooroever het water in zou dan -geen verlichting zijtakken van de Kromme een oplossing zijn, maar het moet uitgezocht wor-

Rijn ook benutten voor den of dat mogelijk is in verband met de waterdoor- aanleg ecologische oevers stroming. aanleg poel Om de (cultuurhistorische) beleving van het jaagpad, dicht langs het water, te behouden kan het pad niet verder inwaarts worden gelegd. Daarnaast zou dat bomen kosten. Daarom is gekozen voor ecologische oever in inpassing van ecologische oevers via maatwerk ruime bocht bij oevertaluds >1m breed binnen de huidige situatie. Een eerste inventarisatie beschoeiing indrukken en ecolo- Voorbeeldprofiel van de mogelijkheden voor ecologische oevers is gisch inrichten a. Daar waar de oeverzone breed genoeg is (breder opgenomen op de kaart op blz. 30. dan 1m), kan de beschoeiing worden ingedrukt en kan het talud ecologisch worden ingericht. De breedte van deze zone is voor elke plek specifiek en onderzoeken mogelijk- de inpassing van een ecologische oever vraagt dus heden aanleg poel echt om maatwerk. b. Onderzocht moet worden of het mogelijk is om Legenda Groen vooroevers het water in te maken. Ecologie bestaand Ecologie aan te passen/nieuw Ecologische oever, indicatief Steilrand Waterverbinding

b a

Legenda Groen VisieEcologie Kromme bestaand Rijn 30 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 31 Ecologie (struweel,aan te passen/nieuw poelen) EcologieEcologische (oever, oever, passages) indicatief WaterSteilrand Waterverbinding StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

2.5 Inrichting en Uitstraling Inrichtingselementen

In het Handboek Openbare Ruimte Utrecht (HIOR) Jaagpad Verlichting Wegwijzers en borden is het gebied langs de Kromme Rijn als bijzonder Materialisatie van het jaagpad is halfverharding Verlichting is nu in terughoudende mate aanwe- De wegwijzers en borden langs de Kromme Rijn gebied benoemd. Dat betekent dat er gekozen mag zonder opsluitbanden, zoals nu al het geval is. zig. Dit zou zo moeten blijven, om het rustige en voor wandelroutes, bijzonderheden of educatieve worden uit een breed assortiment van standaard en natuurlijke karakter te behouden. Daarnaast is dit doeleinden zijn tot een minimum te beperken, bijzonder meubilair. In de praktijk blijkt dat dat een Meubilair beter voor de ecologische waarde, met name in dienen op elkaar afgestemd te worden en bij de rommelig beeld oplevert van allerhande meubilair. Het meubilair zoals zitmeubilair, picknickplekken, verband met vleermuizen. uitstraling van de Kromme Rijn te passen. Bij een eigen identiteit horen echter duidelijke afvalbakken, paaltjes, afscheidingen, verlicht- regels voor de inrichting. Dit gaat voornamelijk ing, kanosteigers en andere elementen langs de Hekken en erfafscheidingen Materiaalgebruik over terugkerende elementen langs de rivier zoals Kromme Rijn zijn tot een minimum te beperken. Het gebruik van hekken langs het water zou moeten Het materiaalgebruik dient terughoudend en van wegwijzers en borden, erfafscheidingen en hek- Voor elke toevoeging van meubilair is een nau- worden teruggedrongen. Dit blokkert de toeganke- natuurlijke uitstraling en materialen te zijn (hout, ken langs het water, gebruik van straatmeubilair, wkeurige inpassing nodig. Om meer eenheid in lijkheid en de zichtbaarheid van het water. Wat er staal, gebakken materiaal, halfverharding). omgang met bebouwing in de oeverzone, bruggen, het huidige sortiment te krijgen en een type die de toch noodzakelijk is om veligheidsredenen, moet maar ook bomen en beplanting. specifieke uitstraling van de Kromme Rijn onder- minimaal van hoogte zijn en zou een natuurlijke Beheer streept zou meubilair gezocht moeten worden dat uitstraling moeten hebben. Het beheer moet wildgroei en verrommeling te- De ambitie is om de inrichtingselementen in de hele duidelijk een familie vormt maar op de verschillende Erfafscheidingen die aan het openbaar gebied gren- gengaan. Goede afspraken met de beheerders zijn zone zo eenduidig mogelijk te houden en terughou- context van stedelijk tot landelijk reageert. Hiervoor zen moeten een duurzame, bij voorkeur natuurlijke hiervoor nodig. Zelfbeheer is op sommige plekken dend te gebruiken, in verband met het natuurlijke zou een prijsvraag uitgezet kunnen worden en in of groene uitstraling hebben. Bij voorkeur ontstaan mogelijk, indien gewerkt wordt met natuurlijke be- karakter. samenwerking met de Stichting Krommerijnpark die er geen achterkanten maar liefst voorkanten naar planting en informele inrichting en hierover goede hiervoor belangstelling toont uitgewerkt en beheerd het Kromme Rijn gebied. afspraken worden gemaakt. kunnen worden.

Afb.links: wildgroei aan paaltjes

Afb.midden: meer natuurlijke, informele inrichting is aan te bevelen

Afb.rechts: verrommeling van bestratingen en hekwerken

32 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 33 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Bruggen over en langs de Kromme Rijn

Bruggen over de Kromme Rijn Bruggen langs de Kromme Rijn Er zijn meerdere bruggen over de Kromme Rijn. Over zijtakken van de Kromme Rijn zijn de bruggen Vooral voor verkeer, maar ook een spoorbrug, en op een landelijke, terughoudende manier uitge- een brug voor alleen langzaam verkeer. Uitgangs- voerd. De vorm is vlak, heeft een korte overspan- punt is dat de brug een incisie is in het doorgaande ning, een minimaale breedte en de materialisering is landschap. Aan beide zijden van de brug is de hout. Indien mogelijk is de leuning aan een enkele Kromme Rijnzone dus gelijk, het landschap loopt zijde. door. A27 Kromme Rijnbrug De bruggen zelf zijn allemaal verschillend. Hierbij Albatrosbrug is het belangrijk om in de toekomst bij het plaatsen van nieuwe bruggen of bij het vervangen van de huidige bruggen er rekening mee te houden dat Spoorbrug Waterloobrug Prinsebrug de brug zo licht mogelijk uitgevoerd wordt om het Herculesbrug landschap en het zicht op de waterloop zo weinig mogelijk te belemmeren. Waterlinieweg BRUG

LANDSCHAP

34 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 35 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Bij Lunet 1 en de Waterlinieweg kruist de lijn van de Kromme Rijn de Lijn van de Nieuwe Hollandse Wa- terlinie. Vanuit de Kromme Rijn is het wenselijk om dit bijzondere punt langs de route beter zichtbaar Nieuwe-Hollandsche Waterlinie en toegankelijk te maken. Dijken Voor de Lunetten is een aparte visie opgesteld. De doelen van deze visie stroken over het algemeen Inundatievelden goed met de doelen van de visie voor de Kromme Inundatiekanalen Rijn. Een wens vanuit de Visie Lunetten is om het viaduct Schootsvelden onder de Waterlinieweg een bijzondere uitstraling te Accessen geven. Dit moet passen binnen de in dit document Forten benoemde identiteit van de Kromme Rijn (natuurlijk, rust). Ook de ecologische verbinding voor vleermuizen mag hiermee niet bedreigd worden.

Nieuwe-Hollandsche Waterlinie Dijken Inundatievelden Inundatiekanalen Schootsvelden Accessen Forten

36 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 37 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

4 Totale plankaart

LegendaLegenda Groen Groen Cultuur Cultuuren Recreatie en Recreatie InfrastructuurInfrastructuur Visie KrommeVisie Kromme Rijn Rijn MonumentenMonumenten VoetpadenVoetpaden (bestaand/nieuw) (bestaand/nieuw) EcologieEcologie (struweel, (struweel, poelen) poelen) Horeca (bestaand/nieuw)Horeca (bestaand/nieuw) BruggenBruggen (bestaand/nieuw (bestaand/nieuw

EcologieEcologie (oever, passages)(oever, passages) PicknicktafelPicknicktafel (bestaand/nieuw) (bestaand/nieuw)OmgevingOmgeving Water Water Zitbank Zitbank(bestaand/nieuw) (bestaand/nieuw) BebouwingBebouwing WaterverbindingWaterverbinding Sport enSport Spel (bestaand/nieuw)en Spel (bestaand/nieuw) Groen Groen Bomen (bestaand/nieuw)Bomen (bestaand/nieuw) Kano verhuurKano verhuuren aanlegplaats en aanlegplaats InfrastructuurInfrastructuur

38 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 39 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

4 Programma uitvoering

Deze voorliggende visie biedt een kader voor ideeën Om de samenhang tussen de visie en de projecten mogelijkheden om aan te sluiten op de agenda van (Groen) structuur (S) uit het veld en stelt zelf al enkele verbeteringen te bewaken, zullen er goede afspraken moeten wor- de verschillende partijen. Doel Methode Visie blz. Realisatie Financiën voor. Deze zijn hieronder, per thema, gebundeld. den gemaakt met alle partijen. Door deze visie op te Verspreiden van het document en presenteren stellen samen met diverse betrokken partijen is een 2010 Kan deels in samenhang met diverse in diverse gremia (wijkbureau, SW beheer, SW Het initiatief en de financiering van de projecten eerste netwerk reeds tot stand gekomen. Deze moet 1S Kenbaar maken van de visie - projecten zoals nr. 3 (beheer) en nr 21 €10.000 MGP wijkonderhoud, SO Programma’s, waterschap, (HDSR). zal niet altijd bij dezelfde persoon of instelling nu verder uitgewerkt en bestendigd worden. Dit is wijkraad, Stichting Krommerijnpark). liggen. Zowel binnen de gemeente als daarbuiten ook als deelproject opgenomen in onderstaande Herinrichten/vergroenen aansluiting Ledig Erf/ zijn er verschillende partijen met een belang bij de overzicht (project 1S). Nu quickwinst, op lange termijn aanpak hele Verbeteren aanhechting met Krommerijnbrug. Dit kan binnen de beschikbare 2S 12-13 en 19 gebied vanaf Ledig Erf (in samenhang met Alu €100.000 (quickwinst) MGP Kromme Rijn die een project kunnen initiëren en de binnenstad ruimte van de stoepen, maar ook kan gekeken en binnenstad) Zie ook 29E. (co)financieren, zoals het gemeentelijke Meerjaren De financiering en uitvoering van de projecten zal worden naar opheffen parkeerplaatsen. Groenprogramma, bewoners, de provincie en het worden uitgesmeerd over een langere termijn. De Een ontwerp voor de aanhechting van de jaag- waterschap. prioritering van de projecten zal afhangen van de padzone met omliggende terreinen, waarin onder Vergroenen ruimte langs het andere vergroenen hek Pieter Baancentrum, Betrekken provincie ivm EHS, afstemmen met 3S jaagpad, versterken identiteit 14-15 €100.000 MGP verplaatsen hek scouting en Hof van Eden, opti- visie Lunetten. Zie ook nr. 4S groenstructuur maliseren zicht en beslotenheid van sportvelden en Lunet 1.

Integraal beheerplan op basis van het ontwerp €50.000 MGP en gedekt Versterken identiteit groen- 4S van nr 3S en 22E wat betreft groenstructuur, 12-13 Betrekken provincie ivm EHS, zie ook nr 30E in de areaalcorrectie van structuur inclusief ecologische zones. Stadswerken

Verbeteren bebording, materialisatie, hekken, 5S Verbeteren identiteit meubilair tot eenduidig geheel en dit onderhou- 32-33 In relatie tot nr. 10W, 15R, 16R, 17R, 18R €50.000 MGP den. Afstemmen met HIOR.

40 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 41 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Verbeteren wandelverbindingen (W) Verbeteren recreatieve mogelijkheden (R)

Doel Methode Visie blz. Realisatie Financiën Doel Methode Visie blz. Realisatie Financiën

2009 €50.000,- MGP, €20.000,- Verbeteren wandelverbindin- Uitbreiden mogelijkheden Koppelen water Kromme Rijn aan water van Lunet 6W Verbeteren trappen bij de Waterlinieweg 19 Is reeds uitgevoerd met middelen uit het MGP €10.000 MGP 13R 22-23 2010 Leefbaarheidsbudget en gen waterrecreatie 1. en Leefbaarheidsbudget1 Kraag van Utrecht €50.000

Aanleggen onderdoorgang Waterlinieweg Koppelen water Kromme Rijn aan water Rijns- Verbeteren wandelverbindin- 7W noordzijde (Waterlinieviaduct) incl. faunapassage 19 Bekijken wat de mogelijkheden zijn. €5000 MGP Uitbreiden mogelijkheden weerd bij de Weg tot de Wetenschap. Vergroting gen 14R 22-23 €5000 voor het onderzoek aanleggen/verbeteren. waterrecreatie van de duiker is afgewezen. Alternatief van een kanobak onderzoeken. Verbeteren wandelverbindin- Aanleggen onderdoorgang Herculesbrug inclusief Geprogrammeerd voor 2011 in het kader van 8W 19, 29 €100.000 MGP. gen faunapassages. de HOV Initiatief ligt bij bewoners, één aanvraag is Uitbreiden mogelijkheden Ontwerp voor aanlegsteigers, gefaseerd te reali- reeds gedaan bij waterhoenhof, een andere Vanuit leefbaarheidsbud- 15R 22-23 Verbeteren wandelverbindin- Creëren pad langs de bouwlocatie school De Pels waterrecreatie seren. wens vanuit Stichting Krommerijnpark bij ‘De get 9W 19 2010 €30.000 MGP gen aan de noordoever Meeuw’ (zie 19R)

Winnen van ruimte aan noordelijke oever tussen In samenhang met ontwerp voor zitgelegen- Bijdrage MGP €100.000 Ontwerp en realisatie van speelelementen/speel- Tolsteegsingel en Kranenburgerweg. Dit hangt sa- 16R Verbeteren speelplekken 24-25, 32-33 heid en opknappen fitnesspoint. (nr.16R, 17R daarnaast cofinanciering plekken. Gefaseerde uitvoering is mogelijk. men met de ontwikkeling van het Alu/verkeer op en 18R) zoeken zoals Speelplan. Verbeteren toegankelijkheid 10W de Venuslaan. Indien meer ruimte beschikbaar is, 19-20-21 Lange termijn, afhankelijk van Alu. nvt noordelijke oever Leefbaarheidsbudget en kan een voetpad inclusief onderdoorgang onder Ontwerp en realisatie van zitbanken, picknickta- 17R Verbeteren zitplekken 24-25, 32-33 In samenhang met nr. 5S, 15R, 17R, 18R. zelfwerkzaamheid icm MGP spoorbrug worden aangelegd (incl. faunapas- fels, eventueel vervangen van bestaande plekken. sage). €50.000

Verbeteren wandelverbindin- Herinrichten en vergroenen bestaand fit- Leefbaarheidsbudget en 11W Opknappen situatie/inrichting rond Albatrosbrug 18, 32-33 €100.000 MGP 18R Verbeteren fitnesspoint 24-25, 32-33 In samenspraak met bewoners gen, aansluiting op de buurt nesspoint, zie ook nr 4S, 5S, 15R, 16R. MGP €150.000 Voorstel van de St. Kromme Rijn is horeca in het Bijdrage MGP €70.000 voor Beeldkwaliteit, behoud oversteek. Afhankelijk van Toevoegen horecagelegen- Initiatief ligt bij bewoners of bij de Kraag van 12W Aansluiting langs de A27 34-35 Meenemen in de Pakketstudie. nvt 19R gebouw van 'De Meeuw", icm aanlegsteiger of op 24-25 goede inpassing in het de pakketstudie. heid Utrecht. een van de Lunetten. (zie nr. 15R) park en aanlegsteiger.

Vanuit de visie Lunetten wordt voorgesteld de Integratie met de Nieuwe Hol- 20R onderdoorgang Waterlinieweg te verfraaien. Dit 36 Initiatief ligt bij de Kraag van Utrecht nvt landse Waterlinie dient te worden afgestemd met deze visie.

Door bewoners is voorgesteld om het Rietveld- Initiatief ligt bij bewoners, bijvoorbeeld plaat- 21R Rietveld 26 nvt thema zichtbaar te maken. sing Rietveld-bank 1 Voor het aanvragen van Leefbaarheidsbudget gelden regels, de twee belangrijkste noemen we hier: 1) alleen op verzoek van bewoners en ondernemers; 2) boven de €20.000 neemt de wijk- wethouder het besluit en boven de €50.000 het college.

42 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 43 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Verbeteren ecologische waarde (E)

Doel Methode Visie blz. Realisatie Financiën

Vanuit HDSR, ivm de Europese Kaderrichtlijn Bijdrage MGP 2011-2014 Aanleggen van ecologische oevers tussen de 22E Verbeteren waterkwaliteit 30-31 water, zie ook nr. 26E. Betrekken provincie €100.000 in cofinanciering Waterlinieweg en de A27 ivm EHS met HDSR €100.000

Uitbreiden van struweel, winterbiotopen, broed- 23E Leefruimte voor diverse fauna 27-28-29 Betrekken provincie ivm EHS €20.000 MGP hopen

In stand houden van ecologi- 24E Afspraken opstellen met beheer. 27-28-29 Meenemen bij nr. 3S en 4S. Zie projectnr. 3S sche maatregelen

Aanleg /verbeteren faunapassages onder brug- 25E Leefruimte voor diverse fauna 29 €150.000 MGP gen

26E Leefruimte voor de ijsvogel Aanleggen steilrand aan de oever 29-30-31 Meenemen bij nr. 22E Zie projectnr. 22E

Verbeteren leefomstandighe- aanleg bewegingssensoren voor lichtpunten €10.000 uit Het Groene 27E 27-28-29 Wordt reeds uitgevoerd den voor vleermuizen bij de onderdoorgangen Waterlinieweg en A27 Web

uitvoering van lichtmetingen om te kijken waar Verbeteren leefomstandighe- sluit aan bij verbeteringen verlichting bij Wa- 28E verlichting beter kan worden afgestemd op vleer- 27-28-29 €5000 voor het onderzoek den voor vleermuizen terlinieweg en A27 voor vleermuizen. muizen.

Ecologische waarde en 29E beleving toevoegen in bin- Kademuren geschikt maken voor muurvegetaties. 13-20-21-29 Meenemen bij projectnr. 2S Zie projectnr. 2S nenstad.

Zelfbeheer omvormen naar 30E 27-28-29-33 Meenemen bij projectnr.4S en het wijkbureau Zie projectnr. 4S ecologisch plantenbestand

44 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 45 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Bijlage 1: Historie

De Kromme Rijn dient rond het begin van onze naar de Utrechtse markt. Utrecht was een regionaal steeds deels over het water van de Kromme Rijn jaartelling als noordgrens van het Romeinse Rijk. In centrum voor groente- en fruit, met name ook door geschiedde, ging het vaak om praampjes (punters). de vroege middeleeuwen was het de belangrijkste de grote hoeveelheid hovenierslanden in de omge- Na 1900 nam het vervoer over de weg sowieso de transportroute tussen Dorestad (Wijk) en Utrecht, ving. Voor jaagpaden konden in principe geen ob- rol over. Toch is het jaagpad tot in de jaren vijftig maar daar komt een einde aan in 1122 als er een stakels langs de route geduld worden en dus werd in zijn oorspronkelijke opzet herkenbaar gebleven Katwijk dam in de rivier wordt gelegd. Voor Utrecht nemen boomplanting weggehaald. Ook zullen er objecten tot aan ongeveer wat nu de Albatrosstraat is. Pas andere waterlopen deze handelsfunctie over. als jaagpalen langs de Kromme Rijn gestaan heb- met de aanleg van de naoorlogse wijk is de Kromme De Kromme Rijn heeft na de afdamming in 1122 ben, hoewel er nauwelijks (tot geen) prenten zijn Rijn onderdeel geworden van een nieuwe parkaan- eeuwenlang nauwelijks wijzigingen ondergaan, be- waarop ze te zien zijn. Het is dan ook de vraag hoe leg, waarbij de waterloop verbreed is en een ander halve dat zij in de loop der tijd steeds smaller werd. lang er echt 'gejaagd' is. Prenten uit de 18e en 19e- padenstelsel is aangelegd ter plekke. De rand van Het betekende vooral dat het water al die eeuwen eeuw laten zien dat er sprake is van flinke boom- de stad bij de Tolsteegbrug was in de 19e-eeuw alleen voor de lokale scheepvaart werd gebruikt. planting langs het jaagpad. Het bekende 'Aard- reeds verhard tot een kade. In de 17e eeuw werd in heel Nederland een stelsel rijkskundig woordenboek" van Van der Aa uit 1839 van trekvaarten aangelegd, ook in het Kromme waarin alle feitelijke gegevens per plaats en streek Rijngebied. Trekvaarten waren de snelwegen van de worden vermeld, geeft aan dat er 'geen jaagpad' is. 17e en 18e eeuw. In dat kader werd ook de Kromme Dit kan alleen verklaard worden als het niet meer Rijn in de 17e eeuw uitgediept en er kwam een specifiek als jaagpad in gebruik is. Hoewel er tot na jaagpad langs voor vervoer van voornamelijk fruit 1900 kleinschalig vervoer van fruit naar de stad nog tot 1000 1000-1600

ca. 1670 ca. 1926, vanaf de Tolsteegsingel ca. 1929, jaagpad bij Bunnik

46 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 47 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Bijlage 2: Analyse

Deelgebieden

1 Bij de Singel 2 Tussen Albatrosbrug en Spoorbrug 3 Tussen Spoorbrug en Waterloobrug

1 6

2 deelgebied 4 stadsrand met landelijk 4 Tussen Waterloobrug en Prinsenbrug/Waterlin- 5 Tussen Waterlinieweg Viaduct en Herculesbrug 6 Tussen Herculesbrug en A27 brug karakter deelgebied 1 ieweg Viaduct 3 stedelijk 4

5 deelgebied 2 woonwijk deelgebied 3 stadsrand met grootschalige voorzieningen

48 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 49 StadsOntwikkeling

Algemeen: Quickscan karakteristieken en knelpunten bestaande situatie onbenutte ecologische en groene potentie versnipperde inrichting 1 Bij de Singel 2 Tussen Albatrosbrug en Spoorbrug 3 Tussen Spoorbrug en Waterloobrug verschillende bebording binnenstedelijk binnenstedelijk woonwijk verschillende materialisering verschillende oevers en kades -Kromme Rijn is nauwelijks herkenbaar vanaf de noordzijde noordzijde versleten en verschillend meubilair binnenstad -mooie grote bomen -geen wandelpad -weinig ecologische waarde -geen wandelpad -mooie natuurlijke inrichting van de oever parkeerplaats -potentie voor wandelpad en zitplek, zonnige kant kanoverhuur, noordzijde -betere verbinding/oversteek met woonwijk gewenst zuidzijde geen entree toegankelijk- -twee markante monumentale bomen -parksetting, vanaf hier wandelpad/jaagpad parkeerplaatsen heid -verkeersafwikkeling is dominant zuidzijde -woonboot neemt veel ruimte in vuilnis op straat geen contact met het water -formele inrichting -veel grote bomen, donker hoge verkeersdruk geen voetverbinding langs het rommelige situatie zuidzijde -delen in zelfbeheer met onnatuurlijke beplanting veel verharding water gebouwen, groen -mooie gebakken klinkers, historische sfeer -veel hekken weinig contact met geen zichtcontact met het wa- parkeerplaat- horeca -kale inrichting, geen groen -fitnesspoint is niet aantrekkelijk de Kromme Rijn ter door struikbeplanting sen dominant -rond tunneltje is chaos qua inrichting -weinig ruimte voor recreatie en ecologie bebouwing keert zich af van aanwezig, het water slechte drukke straat met breed profiel inpassing geeft wenig recreatie gevoel van objec- 4 Tussen Waterloobrug en Prinsenbrug/Waterli- 5 Tussen Waterlinieweg Viaduct en Herculesbrug 6 Tussen Herculesbrug en A27 brug ten (trafo), nieweg Viaduct stadsrandzone stadsrandzone geen verbinding gebrekkige woonwijk uitvoering slechte verbin- noordzijde noordzijde extreem lage ecologie ding noord- en zuidzijde hebben dezelfde opzet: -nieuwe ecologische inrichting rond stadion -infrastructuur is dominant brug geen verbinding -ruim opgezet park -beplanting is heel open naar stadion toe, dichter -weinig omwonenden/gebruikers plantstrook met -integratie met woningen naar het water -ruime opzet, ecologische inrichting groene maar overgang openbaar- sociaal onvei- -veel ruimte voor allerlei recreatief gebruik door -kanoverhuur wenig natuurlijke privé heel verschil- lige trap eenvoudige opzet zuidzijde -oever is deels privaat en niet toegankelijk uitstraling lend: hekken, hagen -enkele ecologische oevers en poelen zijn gereali- -smal jaagpad langs het water niet gebruikt heel smal profiel seerd -dichte beplanting ter afscheiding van de sport- zuidzijde fitnesspoint, extreem velden -smal jaagpad langs het water fietsenrekken, smal pad woonboot -dichte beplanting ter afscheiding, open naar de hek en steiger tussen belemmert private percelen twee hek- openbaarheid lange onvriende- horeca niet ken lijke passage zichtbaar

50 Visie Kromme Rijn 51 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

Schematische opbouw Kromme Rijnzone Literatuurlijst

Duik in Utrecht, Visie watertoerisme 2009, Programmabureau stadstourisme, maart 2009, Gemeente Utrecht

Recreatieagenda, groene recreatie om de stad, maart 2009 concept

Het Kromme Rijnpark - van groenstrook tot stadstuin van Utrecht-zuid-oost, Stichting Krommerijnpark

Groenstructuurplan Utrecht, stad en land verbonden, mei 2007, Stadsontwikke- ling, Gemeente Utrecht

Bomenbeleid Utrecht, concept, vastgesteld door College van B&W, december 2008, Stadsontwikkeling, Gemeente Utrecht

Cultuurhistorisch onderzoek en ruimtelijke analyse Utrecht - Naoorlogse wijken: Kromme Rijn, juni 2006, Utrecht NOW, Steenhuis/Urban Fabric

De vier Lunetten op de Houtense Vlakte, concept gebiedsvisie, april 2009, Ge- meente Utrecht/Okra Landschapsarchitecten

Quickscan sociale veiligheid verplaatsen atletiekbaan naar Mytylweg/Klein Gal- bebouwing en pad aan een water kade inrichtings- beplanting genwaard, november 2008, Utrecht DSP-groep erfafscheidin- of beide met of elementen en bomen gen kanten van zonder (banken, in de rivier- Integrale visie en gebiedsprogramma “De kracht en pracht van het Kromme Rijn het water beplanting verlichting, bedding gebied, mei 2007, Provincie Utrecht aanlegstij- gers, kunst, LOP Kromme Rijngebied + Landschapsvisie, juni 2009, Brons + Partners Land- spelen etc.) schapsarchitecten Het middel voor continuiteit en verbijzondering en verschil liggen in het profiel, het gebruik en de uitstraling van de Kromme Rijn en zijn Bezoek landgoederen. Verslag van een onderzoek naar het bezoek aan Ame- omgeving. lisweerd en Rhijnauwen in 1988-1989, september 1990, Bestuursinformatie, Gemeente Utrecht

52 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 53 StadsOntwikkeling StadsOntwikkeling

54 Visie Kromme Rijn Visie Kromme Rijn 55 StadsOntwikkeling

Bezoekadres Ravellaan 1, Utrecht Postbus 8406, 3503 RK Utrecht Telefoon 030 - 286 00 00 Fax 030 - 286 02 35 E-mail [email protected] www.utrecht.nl