Environmental Surveillance During an Outbreak of Tularaemia in Hares, the Netherlands, 2015

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Environmental Surveillance During an Outbreak of Tularaemia in Hares, the Netherlands, 2015 Surveillance and outbreak report Environmental surveillance during an outbreak of tularaemia in hares, the Netherlands, 2015 I Janse 1 2 , M Maas 1 2 , JM Rijks ³ , M Koene ⁴ , RQ van der Plaats ¹ , M Engelsma ⁵ , P van der Tas ⁶ , M Braks ¹ , A Stroo ⁷ , DW Notermans ¹ , MC de Vries ¹ , F Reubsaet ¹ , E Fanoy 1 8 , C Swaan 1 , MJ Kik ³ , J IJzer ³ , RI Jaarsma ¹ , S van Wieren ⁹ , AM de Roda- Husman 1 10 , M van Passel ¹ , H Roest ⁴ , J van der Giessen 1 4 1. Centre for Infectious Disease Control (CIb), National Institute for Public Health and the Environment (RIVM), Bilthoven, the Netherlands 2. These authors share first authorship 3. Dutch Wildlife Health Centre, Utrecht University, Utrecht, the Netherlands 4. Department of Bacteriology and Epidemiology, Wageningen Bioveterinary Research (WBVR), Lelystad, the Netherlands, 5. Department of Diagnostics and Crisis Organisation, Wageningen Bioveterinary Research (WBVR), Lelystad, the Netherlands 6. GGD Fryslân, Regional Public Health Service of Friesland, Leeuwarden, the Netherlands 7. Netherlands Food and Consumer Product Safety Authority, Wageningen, the Netherlands 8. GGD Utrecht, Regional Public Health Service of Utrecht, Zeist, the Netherlands 9. Resource Ecology Group, Department of Environmental Science, Wageningen University and Research Centre, Wageningen, the Netherlands 10. Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), Faculty of Veterinary Medicine, Utrecht University, Utrecht, the Netherlands Correspondence: Ingmar Janse ([email protected]) Citation style for this article: Janse I, Maas M, Rijks JM, Koene M, van der Plaats RQ, Engelsma M, van der Tas P, Braks M, Stroo A, Notermans DW, de Vries MC, Reubsaet F, Fanoy E, Swaan C, Kik MJ, IJzer J, Jaarsma RI, van Wieren S, de Roda-Husman AM, van Passel M, Roest H, van der Giessen J. Environmental surveillance during an outbreak of tularaemia in hares, the Netherlands, 2015. Euro Surveill. 2017;22(35):pii=30607. DOI: http://dx.doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2017.22.35.30607 Article submitted on 30 August 2016 / accepted on 09 May 2017 / published on 31 August 2017 Tularaemia, a disease caused by the bacterium [6]. Small mammals contribute to the geographical Francisella tularensis, is a re-emerging zoonosis in spread of F. tularensis, but they may not constitute the the Netherlands. After sporadic human and hare cases major reservoir [5]. Although tularaemia occurrence occurred in the period 2011 to 2014, a cluster of F. tula- has been linked to particular landscape features [4,7], rensis-infected hares was recognised in a region in the the dominant environmental reservoir(s) in which F. north of the Netherlands from February to May 2015. tularensis may persist for prolonged periods are still No human cases were identified, including after active largely unknown and may vary between geographical case finding. Presence of F. tularensis was investi- areas [1]. F. tularensis has been detected in various gated in potential reservoirs and transmission routes, types of surface waters and sediments [3,8] where it is including common voles, arthropod vectors and sur- potentially hosted by free-living protozoa [9]. Multiple face waters. F. tularensis was not detected in common transmission routes exist, resulting in different clinical voles, mosquito larvae or adults, tabanids or ticks. manifestations. In humans, insect bites or direct con- However, the bacterium was detected in water and tact with infected animals generally leads to ulcerog- sediment samples collected in a limited geographical landular infections, ingestion of infected meat or water area where infected hares had also been found. These to oropharyngeal infections, and inhalation of infected results demonstrate that water monitoring could aerosols to respiratory pneumonic infections [5]. provide valuable information regarding F. tularensis spread and persistence, and should be used in addi- In the Netherlands, indigenous tularaemia had not tion to disease surveillance in wildlife. been reported for over 50 years, until a patient in the western province of Zuid-Holland was diagnosed with Introduction ulceroglandular tularaemia contracted from an uniden- Tularaemia is a zoonosis caused by the intracellular tified local source in 2011 [10]. This first human case pathogen Francisella tularensis. Disease in humans of a re-emerging disease initiated several actions. and animals is mostly caused by subspecies tularensis Medical and veterinary professionals were informed (type A) and holarctica (type B) [1]. In Europe, tularae- through a weekly surveillance report distributed by the mia is a locally emerging or re-emerging zoonosis with National Institute for Public Health and the Environment most human cases reported from Sweden, Finland and (RIVM), and Dutch medical and veterinary journals [11- Turkey [1-4]. There may be sporadic and geographically 13]. After additional cases in the following years, a confined cases, and seasonal epidemics and epizoot- procedure to make tularaemia a notifiable disease in ics [5]. F. tularensis has a wide host range, although humans began, and was implemented in November lagomorphs and rodents appear to be particularly 2016 [14]. Surveillance of brown hares (Lepus euro- susceptible to infection and symptom development paeus) started at national level in 2011 and through www.eurosurveillance.org 1 Figure Locations of dead brown hares and other tularaemia surveillance samples collected during and after a tularaemia outbreak in hares, the Netherlands, 2015–2016 ^ ma ma ma Wommels ^ J YY H Grou <= <= K W Y I1 ^ M <=Y <=Y<= <= <= I2 ma < E Y L G ma = < W D2 ^!B1 <= NWW=!Y^ ^ Bolsward R Q2W^<=!^ W ^^ <= B2 ^ Y< S<= ^<= B < C2 Q1 mc 3 =! <= O2 ^ O1 A< Y ^<= =Akkrum YY ^ C1 P ^ ^ ^ <=<=1P2 ^ <=T1 Sneek <= Y T2 mb F2 W<=F1 ^ IJlst ^ Y Heeg ^ Joure Heerenveen St Nicolaasga <=U Balk Wolvega ^ ^ ^ ^ V2 <=<=V1 <=W 0 2 4 6 Km Lemmer <=X1 ^ X2 <=J Grou ^ Y<=K <=M <=L Y ^ B< 1 W=! ^ D W 2 ^B3 =!=!Y W<==!^D1 ^ W ^^B2 ^<=N R Y <= ^ Q2 <= Q 1 mc < S C< 2 <= C1 =!=! ^ Y 0 1 km O1 O2 Akkrum ^ <=<= < =A Y ^ ^ Y ^ ^ A–X: surface water sampling locations, numbers represent multiple sampling points at one location; ma: 181 common voles captured using snap traps between February and April; mb: 38 common voles captured alive in April; mc: 38 common voles. captured dead by farmers in August The insert depicts a map of the Netherlands with the province of Friesland marked in yellow. The blue and red squares indicate the areas covered by the upper and lower maps, respectively. The lower map zooms in on the epizootic area. Locations where dead hares were found during the first and second half of 2015 are indicated by large and small stars, respectively. Yellow stars represent hares where tularaemia was confirmed as cause of death while white stars represent tularaemia-negative hares. Locations where common voles were collected during the first and second half of 2015 are indicated by large and small purple triangles, respectively. Locations where arthropods were collected during the first half of 2015 or in the second half of 2015 or later are indicated by large and small blue diamonds, respectively. Surface water sampling locations are represented by circles. Samples collected on 16 April and on 29 May are indicated by the left half and right half of the circle, respectively. Presence of F. tularensis DNA is indicated by the colours red (detected) or green (not detected). Transparency signifies that no samples were collected on that date. 2 www.eurosurveillance.org this, a hare infected with F. tularensis was identified hunters, farmers and veterinarians. Following evidence in the southern province of Limburg in May 2013 [15]. of an outbreak among hares in Friesland in 2015, sub- Two months later, ulceroglandular tularaemia was diag- mitting dead hares from this province was actively nosed in a patient from the same region. In 2014, F. encouraged by the DWHC. A convenience sample of 23 tularensis infections were detected in three humans persons, mostly hunters from different game manage- (including two family members) and two hares. The ment units, were interviewed in June after the outbreak human and hare tularaemia cases occurred in various to gain more insight into the outbreak dynamics. geographical areas of the Netherlands and in different seasons [16]. Human case finding The local public health service, GGD Fryslân, The event approached farmers and hunters who had handled On 9 February 2015, two hares were submitted to the infected hares to investigate whether these individu- Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) for post-mortem als had developed health problems. In collaboration investigation. The case history noted that four hares with the regional laboratory for infectious diseases, had died over the weekend in a garden in the province Izore, patient records were retrospectively searched of Friesland, northern Netherlands, with death occur- from the area of the hare epizootic in the months ring abruptly after a spell of abnormal behaviour. The February, March and April 2015. The search included two animals were in fair condition and had acute severe requests for laboratory diagnosis of pathogens causing extensive necrotic hepatitis. Tularaemia was confirmed clinical manifestations mimicking those of tularaemia by real-time PCR (qPCR). Following the two index cases, (e.g. Bartonella henselae, cytomegalovirus, Epstein– four more dead hares were found east and south of Barr virus and Toxoplasma gondii), often by serology, these two cases on 27 February, 4 March and 11 March. but also including cultures of lymph node biopsies. Tularaemia was confirmed to be the cause of death, General practitioners of 13 patients who met at least and suspicion of a tularaemia outbreak was communi- one of these criteria were contacted and the possibility cated in March. Following the event, active human case of clinical tularaemia was reconsidered. Also, between finding was initiated to reveal undiagnosed tularaemia February and December 2015, lymph nodes, mesente- cases. Potential reservoirs and transmission routes rium and neck biopsy samples were submitted to Izore of F.
Recommended publications
  • Zeilroutes in Friesland Voor De Fox 22. Weekje Zeilen Door Friesland In
    Zeilroutes in Friesland voor de Fox 22. Als u een Fox 22 huurt, kunt u vele zeiltochten in Friesland maken. Wij geven een paar voorbeelden van veel gevaren zeilroutes. We gaan uit van gemiddelde weersomstandigheden. U kunt veel meer kanten uit, maar denk er aan dat u de mast van de Fox niet kunt strijken. Kies bruggen die open gaan, of hoog genoeg zijn. Weekje zeilen door Friesland in de Fox 22. Dag 1. Zeil met de Fox door de Houkesloot naar het Sneekermeer. Hier en op de Goingarijpster Poelen, kun je prima een dagje varen. Koffie drinken op een terras aan het water, of leg aan bij een van de vele weilanden. Overnachten met de Fox kan in een van de jachthavens waar alle voorzieningen zijn, maar het mag ook in de vrije natuur. U heeft dan geen sanitair, maar overnachten aan het Sneekermeer is wel een belevenis! U kunt ook naar Terherne gaan om te overnachten, en uit eten gaan in leuke restaurantjes. Dag 2. Zeil b.v. vanuit Terherne door de Noorder Oudeweg naar Joure of naar Langweer. U kunt in beide plaatsen overnachten. Voor de Langweerder Wielen komt u eerst een brug tegen die opent, daarna vaart u onder het viaduct van de A7 door de Wielen op. Ga naar Langweer, of door de Skarster naar het Tjeukermeer. Daar kunt u in de vrije natuur overnachten, of ga via de Follegasloot en de Grote Brekken naar Lemmer. Een leuk oud vissersdorp. Dag 3. Zeil via de Grote Brekken naar het Brandemeer naar Sloten. Een schitterend oud vestingsstadje.
    [Show full text]
  • Lemsterland in De Loop Der Tijden
    De schoolmeesters van Lemsterland in de loop der tijden. 1. Echten Op 1 jan. 1647 trouwde Meyne Kersten, schoolmeester te Echten met Wopck Annesdr. van Follega.a Hij vertrok eind 1647 naar Follega. In dec. 1655 ontving een mr. Claes Joannes (waarschijnlijk te Echten) schoolpenningen voor een weeskind.b In 1712 werd Jildert Claesen hier schoolmeester; hij noemde zich later naar dit dorp "Van Egten". Hij vertrok in 1716 naar Wanswerd. In 1744 was Jan Rommerts hier als schoolmeester. Hij vertrok in 1745 naar Steggerda en vandaar in 1746 naar Hindeloopen. In 1749 was Reyn Teunisz hier als schoolmeester. Hij ging in 1756 naar Witmarsum. In 1786 was de weduwe van wijlen meester Nanne Jans te Echten. In de herfst van 1811 kwam Merk Tjidsgers Oosterhof, 3de rang, van Nijesloot (Opst.). Zijn traktement bedroeg ƒ 150 plus de schoolpenningen. In 1814 trouwde hij met Annigje E. Boersma; zij is te Echten overleden op 25 april 1858, oud 63 jaar. Meester Oosterhof is te Echten overleden op 17 mei 1861, oud 68 jaar. Op 15 nov. 1861 werd Sikke Tillema van Bovenknijpe als zijn opvolger benoemd. Omstreeks 1 jan. 1862 trad hij in dienst. Als hulponderwijzer fungeerde in 1861 A. Lenstra en in 1865 was dat Marten Jans Bakker. Op 15 nov. 1867 werd er een nieuwe school ingewijd. In 1874 was Alle Kooistra hier als hulponderwijzer. Sikke Tillema is gepensioneerd in 1903. Zijn zoon was de bekende Indië-kenner H.F. Tillema. In 1903 werd T. Zwart hoofd van deze school. In 1924 werd hij opgevolgd door S. Koopmans. Deze werd op 1 juni 1930 hoofd van de openbare lagere schippersschool te Sneek.
    [Show full text]
  • Actieplan Verkeersveiligheid Fietsverkeer De Friese Meren
    Actieplan Verkeersveiligheid fietsverkeer De Friese Meren Steller: E. Wietses/R.F. Sterk-Bokma Afdeling: Ruimtelijke ontwikkeling Datum: 15 april 2014 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Aanpak fietsonveiligheid De Friese Meren 3 1.3 Opbouw rapport 3 2. Verankering in vigerend beleid 4 3. Acties korte termijn 5 4. Maatregelen 7 4.1 Onderdeel A, Obstakels 7 4.1.1 Is er een probleem? 7 4.1.2 Urgentie 7 4.1.3 Oplossingsrichting 7 4.1.4 Maatregelen en kosten 8 4.2 Onderdeel B, Paaltjes 10 4.2.1 Functionaliteit en oplossingsrichting 10 4.2.2 Urgentie 10 4.2.3 Maatregelen en kosten 11 4.3 Onderdeel C, Hobbels 14 4.3.1 Is er een probleem? 14 4.3.2 Urgentie 14 4.3.3 Oplossingsrichting 14 4.3.4 Maatregelen en kosten 14 4.4 Onderdeel D, Overige knelpunten 16 4.4.1 Is er een probleem? 16 4.4.2 Maatregelen en kosten 16 4.5 Onderdeel E, Olifantenpaadjes 17 4.6 Onderdeel F, 50 km/uurwegen 18 4.6.1 Probleem en oplossing 18 4.6.2 Urgentie 18 4.6.3 Maatregelen en kosten 18 4.7 Overzicht kosten totaal en bijlage geïnventariseerde knelpunten 20 2 van 51 1. Inleiding 1.1 Aanleiding In een brief van de minister van 21 september 2012 aan de tweede kamer wordt aandacht gevraagd voor de ontwikkeling van het aantal verkeersdoden en –gewonden in Nederland. Om de dalende trend van het aantal verkeersdoden door te zetten en de stijgende trend van ernstig verkeersgewonden onder fietsers en ouderen te keren is een aantal maatregelen gepresenteerd onder de noemer Beleidsimpuls Verkeersveiligheid.
    [Show full text]
  • Sloten in De Loop Der Tijden.A
    De schoolmeesters van Sloten in de loop der tijden.a Evenals alle Friese steden had ook Sloten zijn latijnse school, naast de stads- of nederduitse school. We beginnen daarom met: a. De latijnse school. In maart 1591 verzoekt de magistraat van Sloten aan Gedeputeerde Staten om ook hier rector te mogen hebben, evenals in de andere steden. Gedeputeerde Staten namen op dit verzoek een gunstige beslissing (april 1591) en stonden voor de rector jaarlijks een bedrag van 150 carolus gulden toe uit de Geestelijke opkomsten (d.i. van de in 1580 genaaste kloostergoederen), "mits dat de rector met advijs ende consent van Gedep. Staten gesteld worde".b Op 15 juni 1586 lezen we: "Willem Ludwig, Stadholder etc. beveelt Mag.t. van Sloten hun schoolmr. [geen naam] te ontslaan, daar hij een zodanig persoon is, daer duer niet alleen de jonge Juecht ontsticht en qualijk geleert wordt, maer oock denwelcke wij omme allerley andere quade suspitiën inder Stadt niet lijden connen".c Hij moet binnen 14 dagen de stad ontruimen. Op 28 juni 1586 dringt de classis van Sneek nader op dit ontslag aan bij Doede van Laer, "Hopman mitsgaders Burgemeesteren, Schepenen en Raadt van Sloten. Die schoolmr. [naam niet genoemd] is een viandt der godtlicke Waerheit".d De eerste ons bekende rector was Wilhelmus Scharrenius, Op 7 nov. 1591 ontving hij 70 c.g.. van de stad voor zijn schooldienst.e In 1592 verklaarde hij dat hij er dan een jaar rector geweest is. Er zijn dan klachten tegen hem (25 juni 1592), waartegen hij zich verweert en verzoekt in zijn dienst te mogen blijven.
    [Show full text]
  • Steden En Dorpen
    Locaties voor aankondigingsborden/publiciteitsborden Het college heeft locaties aangewezen waar de borden geplaatst mogen worden. Concreet betekent dit dat aankondigingsborden op elke andere locatie verboden zijn. Op de volgende locaties is een gebied aangewezen als locatie voor aankondigingsborden voor evenementen en activiteiten. De borden mogen alleen binnen dit gebied geplaatst worden. Stad en dorpen van gemeente De Fryske Marren Locaties voor aankondigingsborden: Akmarijp Huisterheide Rotsterhaule Bakhuizen Idskenhuizen Rottum Balk Joure Scharsterbrug Bantega Langweer Sint Nicolaasga Broek- Noord Lemmer Sintjohannesga Delfstrahuizen Nijehaske Sloten Doniaga Nijemirdum Sondel Echten Oosterzee Terhorne Echtenerbrug Oudega Tjerkgaast Elahuizen Oudehaske Vegelinsoord Follega Oudemirdum Wijckel Goingarijp Ouwsterhaule Harich Rijs Haskerhorne Rohel Organisatoren van evenementen en activiteiten in andere gemeenten dienen wél een vergunning aan te vragen. Borden die in strijd met deze voorwaarden zijn geplaatst worden op uw kosten verwijderd. Voor meer informatie en exacte locaties kunt u telefonisch contact opnemen met gemeente De Fryske Marren, telefoonnummer 14 05 14. 1 Aangewezen plaatsen behorende bij de “Nadere regels publiciteitsborden ten behoeve van evenementen” Akmarijp locatie 1: Fjildwei. Beschrijving: Fjildwei: Vanaf Joure nabij uitrit weiland voor kombord. Foto: Kaart: 2 Akmarijp/Terkaple locatie 2: Fjildwei. Beschrijving: Fjildwei: Vanaf Terkaple. Foto: Kaart: 3 Bakhuizen locatie 1: Skuniadyk. Beschrijving: Skuniadyk: tussen info bord en kombord. Foto: Kaart: 4 Balk locatie 1: Gaaikemastraat. Beschrijving: Gaaikemastraat: Voor kombord. Foto: Kaart: 5 Balk locatie 2: Wikelerdyk. Beschrijving: Wikelerdyk: Voor kombord. Foto: Kaart: 6 Balk locatie 3: Minirotonde in Suderséwei. Beschrijving: Achter fietspad, tussen Harichsterstikke en Suderséwei. Foto: Kaart: 7 Bantega locatie 1: Bandsloot. Beschrijving: Voor kombord op de hoek, Bandsloot / Meester Wijmaweg. Foto: Kaart: 8 Bantega locatie 2: Middenweg.
    [Show full text]
  • 200810 Overzicht Verkooppunten Wandelknooppuntkaart
    Verkooppunten Wandelknooppuntkaart Let op: onderstaande lijst is (nog) niet compleet. Met name in regio Noordoost en Zuidwest missen nog adressen. we hopen deze zo snel mogelijk aan te kunnen vullen. Plaats Verkooppunt Adres Akkrum Drijfveer/De Koken Ulbe Twijnstrawei 31, Akkrum Akkrum Hotel Goerres Kanadeeskestrjitte 45, Akkrum Appelscha Tourist Info Appelscha Boerestreek 23, 8426 BN Appelscha Bakkeveen TIP 3Provinciënland Foarwurkerwei 3 a, Bakkeveen Balk Passantenhaven Balk Eastwâl 18, Balk Balk It Bûterhûs / VVV Van Swinderenstraat 8, Balk Beetsterzwaag Shell Tolman Hoofdstraat 110, Beetsterzwaag Beetsterzwaag Snackbearske Hoofdstraat 50, Beetsterzwaag Bolsward Het Boekhuis Appelmarkt 6, Bolsward De Veenhoop De Kan Hoeve Drachtster Heawei 38, De Veenhoop Dokkum Museum Dokkum Diepswal 27, Dokkum Drachten TIP Drachten Museumplein 3, Drachten Dijken De Hoek Watersport Nummer 1, Dijken Franeker Museum Martena Voorstraat 35, Franeker Gorredijk Museum Opsterlân Hoofdstraat 59, Gorredijk Gorredijk De Turfhoeke It Goarrefean 101, Gorredijk Grou Informatiepunt Grou Halbertsma's Plein 12, Grou Harlingen Tourist Info Harlingen Grote Bredeplaats 12, Harlingen Heeg VVV Waterland van Friesland - Heeg Harinxmastrjitte 43, Heeg Heeg De Jong Watersport Harinxmastraat 49, Heeg Heerenveen Museum/VVV Heerenveen Minckelaarsstraat 11, Heerenveen IJlst Martin de Groot Fotografie / VVV Geeuwkade 4, IJlst Joure VVV Waterland van Friesland - Joure Midstraat 99, Joure Koudum De Kuilart De Kuilart 1, Koudum Langweer VVV Waterland van Friesland – Langweer Buorren
    [Show full text]
  • Ontgonnen Verleden
    Ontgonnen Verleden Regiobeschrijvingen provincie Friesland Adriaan Haartsen Directie Kennis, juni 2009 © 2009 Directie Kennis, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Rapport DK nr. 2009/dk116-B Ede, 2009 Teksten mogen alleen worden overgenomen met bronvermelding. Deze uitgave kan schriftelijk of per e-mail worden besteld bij de directie Kennis onder vermelding van code 2009/dk116-B en het aantal exemplaren. Oplage 50 exemplaren Auteur Bureau Lantschap Samenstelling Eduard van Beusekom, Bart Looise, Annette Gravendeel, Janny Beumer Ontwerp omslag Cor Kruft Druk Ministerie van LNV, directie IFZ/Bedrijfsuitgeverij Productie Directie Kennis Bedrijfsvoering/Publicatiezaken Bezoekadres : Horapark, Bennekomseweg 41 Postadres : Postbus 482, 6710 BL Ede Telefoon : 0318 822500 Fax : 0318 822550 E-mail : [email protected] Voorwoord In de deelrapporten van de studie Ontgonnen Verleden dwaalt u door de historisch- geografische catacomben van de twaalf provincies in Nederland. Dat klinkt duister en kil en riekt naar spinnenwebben en vochtig beschimmelde hoekjes. Maar dat pakt anders uit. Deze uitgave, samengesteld uit twaalf delen, biedt de meer dan gemiddeld geïnteresseerde, verhelderende kaartjes, duidelijke teksten en foto’s van de historisch- geografische regio’s van Nederland. Zo geeft het een compleet beeld van Nederland anno toen, nu en de tijd die daar tussen zit. De hoofdstukken over de deelgebieden/regio’s schetsen in het kort een karakteristiek per gebied. De cultuurhistorische blikvangers worden gepresenteerd. Voor de fijnproevers volgt hierna een nadere uiteenzetting. De ontwikkeling van het landschap, de bodem en het reliëf, en de bewoningsgeschiedenis worden in beeld gebracht. Het gaat over de ligging van dorpen en steden, de verkavelingsvormen in het agrarisch land, de loop van wegen, kanalen en spoorlijnen, dijkenpatronen, waterlopen, defensielinies met fortificaties.
    [Show full text]
  • Dorpsvisie Sint Nyk 2012 - 2025 Initiatief Van Plaatselijk Belang, Opgesteld Door De Stuurgroep Wolwêze Sint Nyk 2025 Voorwoord
    Dorpsvisie Sint Nyk 2012 - 2025 Initiatief van Plaatselijk Belang, opgesteld door de Stuurgroep Wolwêze Sint Nyk 2025 Voorwoord Binnen het bestuur van Plaatselijk Belang werd al in 2007 gesproken om een dorpsvisie te maken. Het zou een mooie aanvulling zijn op de structuurschets ‘Sint Nicolaasga onderweg naar 2020’ van 2001. De reden hiervoor was dat de samenleving snel veranderd en de zelfredzaamheid van mensen steeds groter wordt, terwijl de overheid zich steeds vaker terugtrekt. In januari 2010 is er een commissie samengesteld uit de volgende personen: Machtelt Dijk, Sjoukje Werkman, Thea Postma, Willem Steneker, Jacob Haverkamp en Tjitte Feenstra. Deze mensen vertegenwoordigen diverse geledingen uit Sint Nyk. Op 3 maart 2010 werd de eerste officiële bijeenkomst gehouden. De opdracht was om te inventariseren wat er nodig is om de leefbaarheid en huidige voorzieningen te behouden en de wensen van Sint Nyk, voor nu en in de toekomst, op papier te krijgen. Deze zes personen, onder voorzitterschap van Machtelt Dijk, hebben in twee jaar tijd, heel veel energie in dit project gestoken. Twee jaar werken aan een dorpsvisie is niet niks! Wij, als bestuur van Plaatselijk Belang hebben dan ook grote waardering voor deze commissie en bedanken hun daar heel hartelijk voor. Iedereen die dit rapport leest, zal het met ons eens zijn dat dit een stuk vakwerk is. Plaatselijk Belang heeft hiermee een leidraad voor de komende jaren, om de richting van Sint Nyk te bepalen en sturing te geven aan de diverse onderwerpen en daarmee ad-hoc beslissingen te voorkomen. Wij gaan er als bestuur vanuit dat Sint Nyk, uiteraard in overleg met de gemeente, hier de komende jaren veel profijt van zal hebben.
    [Show full text]
  • Download Scans
    De archieven in Frysldn Samsom Alphen aan den Rijn DE ARCHIEVEN IN FRYSLÁN Op het omslag: `Landboek Van Martens', 16e eeuw, Rijksarchief in Friesland. OVERZICHTEN VAN DE ARCHIEVEN EN VERZAMELINGEN IN DE OPENBARE ARCHIEFBEWAARPLAATSEN IN NEDERLAND uitgegeven onder auspiciën van de Vereniging van Archivarissen in Nederland redactie: L.M.Th.L. Hustinxt F.C.J. Ketelaar H.J.H.A.G. Metselaars J.J. Temminck H. Uil DEEL XII DE ARCHIEVEN IN FRYSLÁN DE ARCHIEVEN IN FRYSLAN eindredactie: P. Nieuwland Samsom Uitgeverij bv, Alphen aan den Rijn, 1987 Dit overzicht is bijgewerkt tot 1 januari 1986. Voor deze uitgave werd financiële steun verleend door het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, het Provinciaal Bestuur van Fryslán, de Van Heloma Stichting, het Anjerfonds Friesland, de Pollema Tromp Stichting en de Boelstra- Olivier Stichting. Copyright © 1987 Samsom Uitgeverij, The Netherlands. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of Samsom Uitgeverij. ISBN 90 14 03240 0 WOORD VOORAF De archieven in Frysl&n, het twaalfde deel in de serie Overzichten van de archieven en verzamelingen in de openbare archiefbewaarplaatsen in Neder- land, wijkt op een belangrijk punt af van andere delen in de serie. Ter ver- groting van de bruikbaarheid voor de onderzoeker zijn, naast de archieven en verzamelingen berustende in de archiefbewaarplaatsen van rijk, gemeen- ten en waterschappen, ook opgenomen de archieven aanwezig in de Provin- ciale Bibliotheek van Friesland, het Frysk Letterkundich Museum en Doku- mintaesjesintrum (FLMD) en het Fries Scheepvaart Museum en Sneker Oud- heidkamer.
    [Show full text]
  • Geschiedenis Kerk Van Harich
    I PROTESTANTSE KERK HARICH N F O R M A T I E KLOKKENSTOEL RUIGAHUIZEN HARICH In papieren uit de 12e eeuw wordt al geschreven over Harichsteradeel en wordt Harich, de hoofdplaats van de grietenij genoemd. Over de naamgeving van Harich bestaan diverse opvattingen. Het is niet helemaal duidelijk of de naam ontleend is aan de toendertijd gebruikte naam Hare, of dat het een grens aanduidt, omdat het aan de grens ligt van de gaasten (hoge zandruggen). Een samenvoeging van beide begrippen zou kunnen leiden tot de naam Harich. Het meest aannemelijke is, dat Harich 'hoge rug' betekent. In de vredesbrief van 30 september 1401, door Hertoch Albrecht aan de Friezen geschonken, wordt gesproken van 'de stad up Harich', dat betekent: 'Harich dat op de hoogte ligt'. KERK Al in 1245 wordt er gesproken van een parochiekerkje in Harich, gewijd aan de Heilige Maagd Maria. De kerk werd door storm verwoest, alleen de toren bleef overeind. Deze toren zou tot aan de spits geheel van tufsteen, een zachte grijze steensoort uit de Eifel, zijn opgebouwd. De huidige kerk Rond 1500 is de toren verhoogd. Het onderste gedeelte van de tufstenen toren bleef staan. Hieromheen werd een bakstenen schil gemetseld. De toren werd verder met baksteen opgetrokken. Er kwam een west-ingang met daarboven een spitsboogvenster en een opening naar het schip, zodat het schip vanuit het westen verlicht werd. INFORMATIE (versie 20 juni 2016/LR) 3 Het was toen nog een katholieke kerk. Boven in de toren werden aan alle zijden dubbele spitsbogige galmgaten gemetseld en er werd een eiken klokkenstoel geplaatst.
    [Show full text]
  • Birth of the Water Wolf
    MATTHIJS VAN BOXSEL Birth Ofthe water wolf SELECTED TOPICS FROM THE TOPOGRAPHY OF STUPIDITY The war against the North Sea 'The proximity of the sea makes one sharp and perceptive.' - Hugo Grotius, Paralleionrerumpublicarum (liber tertius: de moribus ingenioque populorum Atheniensium, Romanorum, Batavorum) In the tradition of Xerxes,king of the Persians,who in the fifth cen- tury Re. flogsthe water of the Hellespont with three hundred lash- es,the emperor Caliguladeclareswar on the North Seain 41A.D.He first goes on an expedition to Germanie to replenish his Batavian body-guard. The Roman ruler calls up his soldiers from all corners of his empire and goes to war. Because there are only few enemies left, he organizes mock battles between his troops on the way.The farcical war ends with the command to position the troops in battle array on the coast of the North Sea.Artillery and siege equipment are placed in position, after which the soldiers are ordered to attack the sea. Subsequently they are told to fill their helmets with shells: 'spoils from the Ocean, owed to Capitol and Palatine' (Suetonius). To commemorate the victory, the emperor orders a tall tower to be built, which is to point ships in the right direction in the night by means of fire signals.Triumphantly he returns to Rome. Caligula's war exemplifies the stupidity on which Dutch civiliza- tion rests. Super prosthesis The Netherlands is located in a delta of three large rivers, Rhine, Scheldt and Meuse, which is surrounded by the North Sea,Zuyder Zee and Wadden Sea.
    [Show full text]
  • Súdwest-Fryslân En De Fryske Marren
    Súdwest-Fryslân en de Fryske Marren Naam Plaats Herberg De Gekroonde Leeuw Arum It Bûterhûs Balk Hotel de Wijnberg Bolsward Hotel het Weeshuis Bolsward Half Hichtum Bolsward Camping Sotterum Cornwerd Groepsverblijf De Zwanenkap Cornwerd Hippisch Centrum Boeyenkamp (minicamping) Cornwerd Minicamping de Wynmole Dearsum Plattelandscamping de Buorkerij Dedgum Hotel Restaurant Tjongervallei Delfstrahuizen A & A Recreatie Delfstrahuizen Bjusterbaerlijk Boerderijrecreatie Delfstrahuizen De Merenpoort Echtenerbrug Camping Turfland Echtenerbrug Jachthaven De Meerkoet Echtenerbrug Minicamping Pressefinne Elahuizen WSC De Fluessen Elahuizen Bed & Breakfast Ytsma State Follega Waterrecreatie Syperda Gaastmeer Hotel Welgelegen Harich Noflik Haule Haule Boerderijcamping Poelzicht Heeg Watersportcamping Heeg Heeg Camping Lan en Mar Heeg Bungalow-Watersportpark de Pharshoeke Heeg De Trije Peppels Heeg Bed &Brochje Heeg Heeg Recreatiebedrijf Aan het water Heeg Skipshotel Hindeloopen / Jachthaven Hindeloopen Hindeloopen Hotel de Stadsboerderij Hindeloopen Zeil/Surfschool Neptunus Idskenhuizen Hajé Hotel Joure Joure Passantenhaven Joure Joure Bed & Breakfast Joure Joure Bed & Breakfast Op 't Zand Joure Bed & Breakfast De Parrebeam Joure Bed & Brochje / Logement Safier Joure Herberg Joure Joure Hotel Galamadammen Koudum Pension Perruque Koudum Vakantiepark De Kuilart Koudum Pension 't Lytse Knipke Lemmer Hotel Lemmer Lemmer Bungalowpark/Sporthotel Iselmar Lemmer Marinapark Tacozijl Lemmer B&B Hotelschip “Zeven Wouden/Frisian Sailing Company Lemmer Bed &
    [Show full text]